Book Title: Sachitra Siddh Saraswati Sindhu Author(s): Kulchandravijay Publisher: Sankheshwar Parshwanath Jain Mandir Catalog link: https://jainqq.org/explore/032030/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ચિત્ર સિદ્ધ સાતી સિંધ મુખિ કુલચંદ્ર વિજ્ય Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6969 லே જૈન - જૈનેતરોપયોગી 0.00 0.00 RG જ સિદ્ધ સરસ્વતી સિંધુ સચિત્ર ગ્રંથ છે છે G -: આશીર્વાદદાતા :પ.પૂ.આ. શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મહારાજ સા. પ.પૂ.આ. શ્રી વિજય અશોકચંદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજ સા. Gરણ સંગ્રાહક સંશોધક - સંપાદક : ૫૧ વર્ષના દીર્થ સંયમધર જિનશાસન શણગાર આ. શ્રી વિજય ચંદ્રોદય સૂરીશ્વરજી | મહારાજાના શિષ્યરત્ન મુનિ કુલચંદ્ર વિજય. -: પ્રકાશક :શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જૈન મંદિર, રાંદેર રોડ, ગ્વ.મૂર્તિ. તપા. જૈન શ્રી સંઘ, અડાજણ પાટીયા - સૂરત-૯ (ગુજરાત) ,' Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ વિભાગ : શ્રી શ્રુતદેવી સરસ્વતીના ૬૮ પ્રસિદ્ધ, અપ્રસિદ્ધ, મંત્રસિદ્ધ સ્તોત્રો, સ્તવ, અષ્ટક, કલ્પ, છંદ, સ્તુતિ, પ્રાર્થના, સરસ્વતી ભક્તામ૨. ૧ સિદ્ધ સારવર્તી સિંધુ સચિત્ર ગ્રંથ ૨. પરમપ્રભાવક, અનેક પ્રસિદ્ધ જૈનાચાર્યે મ.સા. આરાધિત અપ્રકાશિત પ્રાચીન અનુભૂત ૮૫ મંત્રોનો સંગ્રહ (સાધનાની સમજ સાથે) 3. બુદ્ધિવર્ધક પ્રભાવશાળી ૮ યંત્રો તથા શ્રી હર્ષનો અનુભૂત સારસ્વત ચિંતામણી યંત્ર ૪. સ્મૃતિ, બુદ્ધિ, સર્જક આયુર્વેદીય ૩૪ ઔષધિપ્રયોગો ૫. પ્રાચીન - અર્વાચીન ઈ.સ.ની ૯મી સદીથી આજ સુધીના, ચિત્તાકર્ષક વૈવિધ્યસભર ૭૪ ફોટાઓ. மலமென் પાંચેય વિભાગોને સંયુક્ત કરેલા આ ગ્રંથને ક્યાંથી મેળવશો ? રાંદેર રોડ જૈન શ્રી સંઘની પેઢી, અડાજણ પાટીયા, સૂરત-૯ સરસ્વતી પુસ્તક ભંડાર, અમદાવાદ : ફોન ઃ ૩૫૬૬૯૨ પારસ ટ્રેડર્સ, ૨૭ સુતારચાલ, ઈસ્માઈલ બિલ્ડીંગ, ૨ જે માળે, મુંબઈ-૨ ફોન નં. : ૩૪૪૮૩૪૨, ૩૪૨૫૨૨૪ સોમચંદ ડી. શાહ પાલીતાણા (સૌરાષ્ટ્ર) નકલ . - ૨૦૦૦ આવૃત્તિ - પ્રથમ બોમ્બે કરીયાણા સ્ટોર, ગોળબજાર, ભાવનગ૨ ફોન નં. : ૨૦૧૧૬ મુદ્રકઃ પ્રોગ્રેસીવ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ અક્ષર કોમ્પલેક્ષ, મકાઈપુલ, નાનપુરા સુરત. ફોન ઃ ૪૨૬૬૬૨, ૫૩૧૭૯ પ્રકાશન : ૨૦૧૦ અક્ષયતૃતીયા ૧૩-૫-૯૪, શુક્ર - મહુવા (ભાવ. જિલ્લો) - કિંમત : રૂા. ૬૫=૦૦ 09/0% ಶೂಲೂಲೂಲೂ 0 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " : 5 દીક કન્ડકે છે સહસ્ત્રફણા પાર્શ્વનાથ ભગવાન, ગોપીપુરા- સૂરત Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ આચાર્ય નેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજા 02\F આચાર્ય વિજ્ઞાનસૂરીશ્વરજી મહારાજા. આચાર્ય કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજા, MESLV Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ வ છે. અજબ સિતારા, ઓ ! ગુરુદેવ ! ) 6] 0.62°9090.00 - He & જેઓશ્રીના જીવનમાં અહંદુભક્તિ, શાસનરસિકતા અને 6) તપોધર્મની જમાવટ તાણાવાણાની જેમ વણાઈ ગઈ છે. જેઓશ્રીની પાવન પ્રેરણાથી વિશ્વભરમાં અજોડ શ્રી ૧૦૮ સમવસરણ મહામંદિર પાલીતાણા (સૌરાષ્ટ્ર)માં દર્શનીય સ્થાન છે બન્યું છે. તો વિશ્વભરમાં રેકર્ડરૂપ ભાવનગર ખાતે ૪૫ દિવસના ૮૦૦ મહાસિદ્ધિ તપના સાધકોના પ્રબળ પ્રેરક અને માર્ગદર્શક જેઓશ્રી 1 2 બન્યાં હતાં. જેઓશ્રીની પાવનીય નિશ્રામાં ૧૨૫ ઉપરાંત જિનાલયોમાં પ્રભુપ્રતિષ્ઠા અને ૨૯ અંજનશલાકા - પ્રતિષ્ઠા થઈ તે દ્વારા 6), સેંકડો જીવોનું સમ્યગદર્શન નિર્મળ બનાવ્યું છે. જેઓશ્રીનું પવિત્ર પુજાઈ ભરપૂર જીવન અનેકાનેક ) ભવ્યાત્માઓનું રાહબર બન્યું છે. જેઓશ્રીનો, પ્રબળ સ્વાધ્યાય-સંયમ અને સાધનાના પરિપાકરુપે જિનશાસનને યશોજ્જવલ કરવામાં મહત્તમ ફાળો મળી રહ્યો છે. 0.00 000 ©©©©©©©©©©©©©©©© ૦.૭૭૭૭૭૨ છે તે પૂજ્ય ગુરુદેવ શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મ. સાહેબના ૫૧ વર્ષના દીર્થસંયમ પર્યાયની અનુમોદનાર્થે પાવનીય કરકમલોમાં આ ગ્રંથને સાદર સમર્પિત પાકાંક્ષી મુનિ કુલચંદ્રની વંદનાવલિ. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ આ પુસ્તક પ્રકાશનમાં સુકતના સહભાગીઓ. / ૧૧OOO નું દાન આપનારાઓ શ્રુતાનુરાગી તરીકે અને પ000 નું દાન આપનારાઓ શ્રુતસહાયક તરીકે નામ મુકવામાં આવ્યાં છે. તો શ્રુતાનુરાગીઓ I મંજુલાબેન લાલચંદ હઠીચંદ શા. પરિવાર (પાલીતાણાવાળા)ના સંસારી સંતાનો [ હાલ મુ.કુલચંદ્ર.વિજયનાવર્ષીતપ, સા.રાજરત્નાશ્રીના ૩૩ ઉપવાસ તથા સા. શ્રતરત્નાશ્રીના ભદ્રતા નિમિત્તે. એક સદ્ગુહસ્થ તરફથી હ.જયંતીભાઈ પ્ર.કુશલચંદ્ર વિજયના વર્ષીતપ નિમિત્તે. સ્વ. નેમચંદ મણીલાલના શ્રેયાર્થે, મુ. પ્રકાશચંદ્રવિજયના વર્ષીતપ નિમિત્તે. . 1 સુમતિબેન મોતીચંદ હીરાચંદ ઝવેરી પરિવાર મુંબઈ, મુ.નિર્મલચંદ્ર વિજયના જ વર્ષીતપ નિમિત્તે. સા કમળપ્રભાશ્રીજીના શિષ્યા સા.સૂર્યપ્રભાશ્રીજી મ.સા.તથા સા.તિલકપ્રભાશ્રીજી ના ઉપદેશથી ગુણાનુરાગી ભાવિક તરફથી. ચુનીલાલ કેવળચંદ ઈચ્છાપોરીઆના પરિવાર તરફથી હ.શિષિરભાઈ તથા મહેશભાઈ. પૂ.સા.શ્રી પ્રવીણાશ્રીજી મ.ના શિષ્યા સા.શ્રી વિનીતયશાશ્રીજી મ. તથા પૂ.સા. શ્રી મલયયશાશ્રીજી મ.ના ઉપદેશથી શાસનરસિક મહાનુભાવો તરફથી. શ્રુતસહાયકો છે રાંદેર રોડ બ્લે.મૂ.પા. જૈન શ્રી સંઘ - અડાજણ પાટીયા, સૂરત T કંચનલાલ ગભરુચંદ શાહ પરિવાર તરફથી ચાણસ્મા એક સગૃહસ્થ તરફથી, સા. કૈવલ્યરત્નાશ્રીજીના શિષ્યા સા. સમ્યગુરત્નાશ્રીની પ્રેરણાથી. શાંતાબેન રમણલાલ છોટાલાલ સંઘવી (બાલાસિનોરવાળા) અમદાવાદ. પરસનબેન કેશવલાલ શાહ. સુશીલાબેન રમેશચંદ્ર સા. ચારિત્રશ્રીજીના પ્રશિષ્યા સા. જિત્તમોહાશ્રીજીની પ્રેરણાથી. પ્રાણજીવનદાસ મોહનલાલ વલસાડ, સ્વ. પૂ. પ્રમોદશ્રીજી મ.ની મૃત્યર્થે સા.શ્રી ચંદ્રપ્રભાશ્રીજી મ.ની પ્રેરણાથી ઓધવજીભાઈ દેવચંદભાઈ ટાણાવાળા. - ૨૫ નકલ સ્વ. નેમચંદ મણીલાલના પુજાર્થે હ.ભાનુભાઈ. - ૨૫ નકલ અશ્વિન સ્ટોન ટ્રેડર્સ હ. દલીચંદ બાવચંદ મહેતા, મુલુંડ. - ૨૧ નકલ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જો તે પ્રકાશકીય નિવેદન છે. માનવ મન ધારે છે કાંઈ ! અને ભવિતવ્યતા ઘાટ ઘડે છે કાંઈ ! જ ખરા ભૂખ્યાને સામેથી ઘેબર મળે, તરસ્યાને પાણી મળે, રાતોરાત ગરીબી અમીરીમાં પલટાઈ જાય કે મનમાંય ઈચ્છેલુ ન હોય તે કરતાય સવાયુ થઈને સાક્ષાત થાય ત્યારે મનમાં જે આનંદ અનુભવાય, ચિત્ત પ્રસન્ન બને અને દિલમાં પરમ શાંતિ સંતોષ પથરાય તેની અનુભૂતિ સામાન્ય જનને જલ્દી ન ઉતરે તે અમારે પ્રત્યક્ષ બન્યું. જ વિ.સં. ૨૦૪૯ શ્રી રાંદેર રોડ બ્લે.મૂ.જૈન શ્રી સંઘ સૂરતના આંગણે પરમ પૂજ્ય શાસનસમ્રાટ્ શ્રીમાનું વિજય નેમિ-વિજ્ઞાન-કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મ.સા. ના પટ્ટધરો બાંધવ બેલડી પ.પૂ.આ.શ્રી વિજય ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મ.સા. ૫.પૂ.આ. શ્રી વિજય અશોકચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. તથા ૫. શ્રી પુષ્પચંદ્ર વિ.મ., પં. શ્રી સોમચંદ્ર વિ.મ, પં. શ્રી કલ્યાણચંદ્ર વિ.મ., શ્રી કુશલચંદ્ર વિ.મ. આદી ૨૦ મુનિવરો સાથે આરાધના - સાધનામય ચાતુર્માસ પસાર થયું. બંને પૂજ્યાચાર્ય મ.શ્રી ની અજબગજબની સ્વાધ્યાય, તપ અને શાસનપ્રભાવના ની અનેકવિધ પ્રવૃત્તિઓ સાથે તેઓશ્રીનાશિષ્ય, પ્રશિષ્યની સ્વાધ્યાયવિશેષની અમૃતશી ! પ્રવૃત્તિ ઉડીને આંખે વળગે તેવી જોવા જાણવા મળી. તેમાં પણ જેસલમેર પાટણ, ખંભાત, અમદાવાદ વિગેરે સમૃદ્ધ જ્ઞાનભંડારોના અમૂલ્ય ગ્રંથોની સંરક્ષણ, સંવર્ધન અને સંશોધનની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ નિહાળી તે પૈકી પ. પૂ. આ.વિ.ચંદ્રોદય સૂરીશ્વરજી મ.સા.ના શિષ્યમુનિ કુલચંદ્રવિજયમહારાજ સંશોધનની પ્રવૃત્તિમાં વ્યસ્ત હતા - જિજ્ઞાસાથી જોયું ! પુછયું ! શું વિષય છે ? જવાબ મળ્યો - શ્રી શ્રુતદેવી સરસ્વતીની કરુણા અને પૂ. ગુરુદેવ શ્રી ની કૃપાથી આપણી સર્વપ્રથમ વિદ્યાદેવી સરસ્વતીનું સઘળું સાહિત્ય સંકલિત કરી રહ્યો છું. જૈન જૈનેત્તરોમાં તેના સંબંધી કોઈ સ્વતંત્ર ગ્રંથ જાણવામાં નથી. જે કંઈ પણ આછું પાતળું છે તે અનુપલબ્ધ છે, જેથી છૂટાછવાયા પારાની માળા બનાવવા પ્રયત્ન કરું છું. પૂજ્યશ્રીની વાતોમાં રસ પડ્યો. વિદ્યાક્ષેત્રે જેઓનું મૂળભૂત પ્રદાન છે, જેની આરાધના-સાધના દ્વારા માસરસ્વતી દેવીની કૃપા મેળવી સારી રીતે વિકાસ સરળતાથી કરી શકાય છે, તેમજ જેઓ મંદબુદ્ધિના હોય, ભણેલું ભૂલી જતા હોય, જ્ઞાન ચડતું. ન હોય, જેને આગમાદિનો અભ્યાસ કરી અવિરત આત્મ વિકાસની આગેકૂચ કરવી હોય તે સર્વ કોઈને ઉપયોગી બને તેથી શ્રુતદેવીના અંગ, પ્રત્યંગ સ્વરુપ, યંત્ર-મંત્ર-તંત્ર-ઔષધિકલ્પ સમેત, દેવીના પ્રાચીન અર્વાચીન ફોટાઓ સાથે સાહિત્ય ભેગું કરું છું. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જ તેઓની માં સરસ્વતી પ્રત્યેની અનોખી લગન અને પુરુષાર્થસભર પ્રવૃત્તિ દેખી ઊંડો પ્રેમ છલકાતો જોવા મળ્યો છે. તેઓએ ખૂણેખાંચરેથી શક્ય પ્રયત્ન સર્વ પાંસાઓને સાંકળી લેતી સામગ્રી ભેગી કરી છે. પ્રાયઃ કરીને ભારતભરમાં સર્વપ્રથમ વાર આ ગ્રંથ બહાર પડે છે. - વિદ્યાપ્રેમીઓને સાધુ સાધ્વીજીઓને તથા શ્રત ઉપાસકોને ઉપયોગી થાય તેથી પ્રાકૃત-સંસ્કૃત-ગુજરાતીમાં સ્તોત્ર-કલ્પ-સ્તુતિ-પ્રાર્થના મંત્રો યંત્રાદિ મૂકી ગ્રંથ સમૃદ્ધ બનાવ્યો છે અને ગ્રંથની વિશેષતા એટલે વધી કે બાળમતિ વાળા જીવો કે જેને કશુંય આવડતું ન હોય તેઓ પણ માં શારદા ના ફોટાઓ અને પ્રભાવક યંત્રોના દર્શન કરી અહોભાવ-આનંદ પ્રગટ કરી, શ્રુતજ્ઞાન પ્રેમ વ્યક્ત કરી માં ની કૃપાના ભાજન બનવા પ્રયાસ કરી શકે. ટૂંકમાં બાળકથી લઈ સાધક જીવો સુધીને સ્પર્શતી માહિતીઓ આપવા મુનિશ્રીએ અથાગ પ્રયત્ન આદર્યો છે અને ત્રણ ચાર મહિનામાં જ તેઓએ આ બધું ભેગું કર્યું છે. - આ મહામૂલા ગ્રંથનું સંઘ, સમાજને દેશ વચ્ચે સર્વપ્રથમ વાર પ્રકાશન કરવાનો લાભ અમો શ્રી સંઘને પૂજ્ય ગુરુદેવની ઉદાર વિશાલ ભાવનાથી પ્રાપ્ત થયો છે તે બદલ અમારું ટ્રસ્ટીગણ ખરેખર ગૌરવ ને આનંદ અનુભવે છે. Eી સાથોસાથ પૂજ્ય સાધુ-સાધ્વીજી મહારાજ સાહેબ તથા જ્ઞાનભંડારો માટે ૫OO નકલોનો યત્કિંચિત લાભ અમો શ્રી સંઘને મળવાથી આનંદ થયો છે. ભવિષ્યમાં પણ આવો સુંદર લાભ મળતો રહે તેવી બન્ને ગુરુવરોને અમે વિનંતિ કરીએ છીએ. 0 ગ્રંથને શીધ્ર પ્રગટ કરવામાં સહાયક સુકૃતના સહભાગીઓએ જ્ઞાનભક્તિમાં જે ઉદાર દિલે આર્થિક સહયોગ આપ્યો છે તેનો હાર્દિક આભાર માનીએ છીએ. છે જો તથા પ્રોગ્રેસીવ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસવાળા અસગરભાઈએ સંપૂર્ણ પુસ્તકનું સુઘડ કામ ટુંકાગાળામાં કરી આપ્યું છે, તે ગણનાપાત્ર છે. વિષમ વર્તમાનમાં સદ્દબુદ્ધિની અધિષ્ઠાત્રી સરસ્વતી દેવીના ગ્રંથનો સર્વકોઈ ઉપયોગ કરે, તેનો મહિમા, પ્રભાવ, આરાધના, ઉપાસના દ્વારા વિસ્તરે, લોકજીવનમાં તેનું આગવું સ્થાન વધુને વધુ આદર પામે તથા મુનિશ્રી વધુને વધુ આ અંગે અર્થગંભીર સાહિત્યનું સંશોધન કરી ભવિષ્યમાં વધુ પ્રગટ કરે તેવી નમ્ર અપેક્ષા, છે લિ. શ્રી રાંદેર રોડ, ગ્વ.મૂ. તપા. જૈન શ્રી સંઘ અડાજણ પાટીયા, સુરત. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - શ્રી જિનશાસન શણગાર પૂ. ર ર સૂરિમ – સમારાધકો ) હારી , પ. પૂ. આ શ્રી વિજય અશેકચંદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજા Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gen WV (ii*yi ] [1 ડિસટી MS/Nik INN RXX NELY - ૬૪] . સૂરિમંત્ર તમારાધક પ.પૂ. ગુરૂદેવ શ્રી વિજય ચંદ્રોદય સૂરીશ્વરજી મહારાજા - ૫૧ વર્ષના દીઘ સંયમ પર્યાય નિમિત્તે R) ૧ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [G[ મારી બે વાતો હીં પ્રસ્તુત પુસ્તકના પ્રકાશનઅંગે મારા બાલ્યવયના પુનિત સંસ્મરણોની પુનઃ યાદ આવે છે, વડીલો સાથે ગરવા ગિરિરાજ ઉપર ચડતાં સમવસરણમંદિરની નીચે માં સરસ્વતીની દેરી આવે છે. મૂર્તિ ઘણી પ્રાચીન અને પ્રભાવક હોવાને કારણે વડીલો ખાસ પ્રેરણાં કરતા કે છોકરાઓ ! અહિં મા સરસ્વતીની જે દેરી છે ત્યાં પાદલિપ્તસૂરિ મ.સાહેબે તેની સમક્ષ બેસીને ઉપાસના કરી સિદ્ધિ હાંસલ કરી હતી, તમો પણ ત્યાં જઈ સ્તુતિ-જાપ કરી આવો. વડીલોના આ સૂચનને અમો બધા સ્વીકારી ત્યાં જતાં, સ્તુતિ-જાપ કરતાં પણ ત્યારે તેનો ખ્યાલ હતો જ નહીં કે સરસ્વતીદેવીનો મહિમા-પ્રભાવ કેટલો મહાન છે. - જિન શાસનના મહાન જ્યોતિર્ધરો-આચાર્ય ભગવંતો જેવાં કે બપ્પભટ્ટિસૂરિ, મલ્લવાદીસૂરિ, વાદીદેવસૂરિ, હેમચંદ્રાચાર્ય, મલ્લિષેણસૂરિ, ઉપા. યશોવિજય મ. જૈનેત્તરોમાં કવિ કાલીદાસ, માધ-મભટ્ટ-શ્રીહર્ષ-ભારવિ વિગેરે અનેક વિદ્વાનોએ જે દેવીની સાધના દ્વારા કૃપા-સહાયથી જ્ઞાનમાર્ગમાં અનુપમ આદર્શ ચિહ્નો સ્થાપિત કર્યા છે અને જ્ઞાનપ્રકાશ ખૂણે-ખાંચરે ફેલાવી જ્ઞાન સંપન્ન કર્યા છે જેના મૂળમાં અહમ્મુખવાસિની શ્રી સરસ્વતી દેવી ગણાય છે. ) શું અને તેથી જ જિનાગમના રહસ્યો-ન્યાય-વ્યાકરણ-સાહિત્ય-સંગીત-કલા જેવા ક્ષેત્રોમાં તેઓએ પ્રારબ્ધ-પુરુષાર્થનો સમન્વય કરી સ્વ-પર સર્વને ગૌરવાન્વિત કર્યા. તે વાતો સાંભળતા આજેય રોમાંચ ખડાં કરે છે. તેથી વર્તમાનમાં તેઓનો સાધના-ઉપાસના માર્ગ પુનર્જીવીત થાય, લોકરુચિ-આદર, દેવી પ્રત્યે પ્રગટે તે માટે હાલમાં તેના અંગે કોઈ પુસ્તક ઉપલબ્ધ નથી. મુનિકુલચંદ્રવિજયને એક એવી રઢ લાગી કે આપણી શ્રુતદેવતા સરસ્વતીજી અંગે જે કંઈ પણ સાહિત્ય પ્રતિકૃતિઓ, જેટલું અધિક સર્વોપયોગી મળે તે બધું એકત્રિત કરી જન સમક્ષ મૂકવું. આજે તેણે જે કંઈ પણ સંકલિત કરી પ્રસ્તુત કર્યું છે તે જ્ઞાનમાર્ગના ખપી જીવો (૧) સ્તોત્ર સ્તુતિ-સ્તવ-અષ્ટક-પ્રાર્થના-છંદ વિભાગ (૨) મંત્ર સંગ્રહ વિભાગ (૩) યંત્ર સંગ્રહ વિભાગ (૪) ઓષધિ પ્રયોગ વિભાગ અને પ્રાચીન-અર્વાચીન ચિત્તાકર્ષકદેવીના વિવિધ ફોટાઓ. એમ કુલ પાંચ વિભાગ પૈકી કોઈપણ એક વિભાગનો ઉપયોગ કરશે તો મુનિશ્રીનો પ્રયત્ન સફળ થશે અને હૃપ્રેમને વ્યક્ત કરવાનું નિમિત્ત બનશે. 2 લી | વિજયચંદ્રોદયસૂરિ. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ નમો નમઃ શ્રી ગુરુનેમિસૂરયે હાર્દિક અભિનન્દન ભગવાન તીર્થંકરના સર્વ હિતકર શાસનમાં ‘શ્રુતદેવતા’ તરીકે ઓળખાતાં અને સ્તવાતાં ભગવતી શ્રી સરસ્વતી દેવીનો મહિમા ભારતની શ્રમણ તેમજ બ્રાહ્મણ પરંપરાઓમાં સદાકાળ એકધારો અને એકસરખો પ્રવર્તતો રહ્યો છે. જૈન, બૌદ્ધ અને વૈદિક એ ત્રણે પરંપરાના તમામ દર્શનો તથા સંપ્રદાયોમાં પણ સરસ્વતી દેવીના સ્થાનમાનની બાબતે વિવાદ કે ઝઘડો નથી જ. જૈન દર્શનની વાત કરીએ તો, જૈન દર્શન સંમત પાંચ જ્ઞાનો પૈકી શ્રુતજ્ઞાન અને તેના અક્ષર દેહ સ્વરુપ દ્વાદશાંગીમય પ્રવચનની અધિષ્ઠાત્રી દેવી શ્રુતદેવતા તરીકે સરસ્વતી દેવીને સ્વીકારવામાં આવી છે. “શ્રી શ્રુતદેવી, ભગવતી, જે બ્રાહ્મી-લિપિ રૂપ” – જેવી પંક્તિઓ દ્વારા અને “નિનપતિ પ્રથિતાષિત વાઙમયી” જેવા સ્તોત્રો દ્વારા આ વિભાવના સુપેરે વ્યક્ત થાય છે. આથીયે આગળ, જૈન દર્શનના કર્મ વિજ્ઞાન પ્રમાણે જ્ઞાનાવરણીય કર્મને લીધે આત્મા અજ્ઞાની રહે/થાય, અને તે કર્મના ક્ષય કે ક્ષયોપશમ થકી આત્મા જ્ઞાની/શ્રુતજ્ઞાની બને. આ કર્મનો ક્ષયોપશમ કે ક્ષય કરવા માટે દર્શાવવામાં આવેલા વિવિધ સાધનોમાં એક વિશિષ્ટ સાધન છે શ્રી શ્રુતદેવતાની ઉપાસના. “મુશ્કેવયા માવર્લ્ડ, નાળાવળીય શ્વસંધાયું । તેશિ વેષ સયં નેસિ સુયસાયરેમન્ની I!'' આ પાઠ અને ષડાવશ્યકમાં આ પાઠ પૂર્વક થતી શ્રુતદેવતાની આરાધના, આ વાતની તથ્યતાને પ્રમાણિત કરે છે. અઢી હજાર વર્ષોમાં અનેક શ્રુતધર અને બહુશ્રુત મહર્ષિઓએ અગણિત ગ્રંથો/શાસ્ત્રોની રચના કરી છે. તે તમામ ગ્રંથોના પ્રારંભે શ્રી જિનવર દેવ અને ગુરુભગવંતોના સ્મરણ-સ્તવનરૂપ મંગલની સાથે જ શ્રી શ્રુતદેવતાના સ્મરણ-સ્તવનરૂપ મંગલાચરણ પણ તે તે પૂજ્ય મહર્ષિએ કર્યું જ છે, એ પણ સરસ્વતી દેવીના માહાત્મ્યનું સૂચન જ કરે છે. અઘાવવિધ રચાયેલા અને ઉપલબ્ધ ગ્રંથોમાના સરસ્વતી દેવીનાં મંગલાચરણોનો એક સંચય કરી શકાય, અને તો તે બહુ ઉપયોગી કામ થાય. સરસ્વતી એ વિદ્યાની દેવી છે. સંસાર સમસ્તને મન વિદ્યા અર્થાત્ જ્ઞાનનું મૂલ્ય સદૈવ ખુબ મોટું રહ્યું છે અને આથી જ અનેકાનેક વિદ્યાસાધક અને વિદ્યાપ્રેમી મુનિજનો તથા કવિજનોએ કાવ્યો, સ્તોત્રો, મંત્રો, યંત્રો, છંદો વગેરે રચીને સરસ્વતી દેવીની ઉપાસના કરવાનો માર્ગ પ્રશસ્ત કરી આપ્યો છે. એમાંના કેટલાક સ્તોત્રો-મંત્રો-યંત્રો તેમજ ચિત્રો છબીઓનો સંચય પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં કરવામાં આવ્યો છે, જે સરસ્વતી દેવીના તથા સમ્યજ્ઞાનના ઉપાસકો માટે એક મજાનું સાધન બની રહેવાનું છે. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ઉત્સાહી મુનિરાજ શ્રી કુલચન્દ્ર વિજયજીનો આ પ્રથમ તેમજ પ્રારંભિક પ્રયાસ હોવા છતાં જ્ઞાનની ઉપાસનાનું કાંઈક સારું કાર્ય કરી છૂટવાનો તેમનો ઉત્સાહ પ્રશંસાર્હ ગણાય તેવો છે. આપણે આશા રાખીએ કે તેમનો ઉત્સાહ શતગુણો વધતો જ રહે અને આ પ્રારંભિક કાર્યથી સંતોષ માનીને અટકી ન જાય પણ આ કાર્યને પાયારૂપ કાર્ય બનાવીને તેના પર આ વિષયના વિશિષ્ટ-વિશદ સંશોધન કાર્યની ઈમારત ચણવાનું મહત્ કાર્ય અવશ્ય કરે. તેમના શ્રુતભક્તિના આ શુભ પ્રયત્નને હાર્દિક અભિનંદન. શ્રી વિજય નેમિસૂરિજ્ઞાનશાળા, પાંજરાપોળ, અમદાવાદ-૧ તા.૩૦-૩-૯૪ ===== શીલચન્દ્રવિજય. ch \\\ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ તો ગ્રંથના દરવાજે.00 પ્રસન્નતાનો પમરાટ પરમોચ્ચ માનવજીવનની જે કોઈપણ સંપત્તિ શક્તિ કે સમજનો સરવાળો હોય તો તે પ્રસન્નતાભર્યું જીવન છે કે નહીં ? તેના પર મંડાય છે. પ્રસન્નતાની હાજરીમાં જીવન જીવંત લાગે છે. - જીવંત જીવનની નિશાની એટલે સદાકાળ, સદાબહાર, ભરી ભરી પ્રસન્નતા. પ્રસન્નતાને પામેલો માણસ અનેકવિધ આફતોથી તે અકળાય નહીં અને ભરપૂર અનુકુળતાઓમાં નિજ ભાન ભૂલે નહી. તે પ્રાપ્ત કરવાના બે માધ્યમ છે. - (૧) આ લોકમાં મનગમતી ભૌતિક સુખ-સગવડતાની સામગ્રીઓથી પ્રાપ્ત થતી પ્રસન્નતા અને (૨) આત્મા - પરમાત્માને કેન્દ્રમાં રાખી જીવનભર સાહિત્ય-સંગીત - કલા - જ્ઞાન - ધ્યાન કે અધ્યાત્મ દ્વારા પ્રાપ્ત થતી પ્રસન્નતા. આ પહેલા નંબરની કામચલાઉ - અસ્થિર - પરાધીન અને અસલામતી ભરી (પ્રસન્નતા) છે જ્યારે બીજા નંબરની કાયમી-સ્થિર-સ્વાધીન અને સલામતીભરી છે.' - સુખ શાંતિ અને પ્રસન્નતાથી જીવવા માટે જીવનભર ભૌતિક ઉચાઈને હાંસલ [કરવાનો અથાગ પ્રયત્નો કર્યા પછી પણ જ્યારે નક્કર કે અસલ - ચીજવસ્તુ માણસના હિાથમાં આવતી નથી અને જે કંઈપણ આવે છે. તેમાં પણ “કશુંક ખૂટે છે ને કંઈક ખટકે છે.” ની લાગણીથી લોકો પીડાય છે ત્યારે માનવું પડે છે કે ક્યાં તે ગલતે રસ્તે ધ્યેયને પ્રાપ્ત કરવા દોડ્યો છે અથવા તે સાચો ધ્યેયને સમજ્યો નથી. પ્રસન્ન જીંદગીના ગણિતમાં જો ખાનદાની-ખુમારી-ખામોશી-સહનશક્તિ કે સમજ- શક્તિના ' ગુણાકાર કે સરવાળા ન થાય તો અંતે તેને પસ્તાવામાં કે પ્રાયશ્ચિતમાં સ્નાન કરવું પડે છે. એટલે પ્રસન્નતા, પૈસાથી નહી પણ પ્રેમથી મળે, પ્રેમ સમજણથી મળે, અને સમજણ જ્ઞાનથી મળે. સવાલ છે - સમજણભરી જ્ઞાનદેષ્ટિનો. તે સમજણ - જ્ઞાનની આપનારી દેવી સરસ્વતી છે. તેની કુપાના કિરણો જો માનવીને મળી જાય તો જીવનની ધન્યતા અને સાર્થકતાનો અનુભવ થાય અને જીવન જીતી જાય. એ ન તો કોઈ કિંમત નથી. માનવીનું બૌદ્ધિક સ્તર ગમે તેટલું ઊંચું હોય, દુનિયાને આંજી નાખે તેવી સમૃદ્ધિઓ હિલોળા લેતી હોય, પણ હૃદય કરુણાથી ભીનું ન હોય, સતુ-અસતુ નો વિવેંક ન હોય, હેય-ઉપાદેય કે હિત-અહિતનો ખ્યાલ ન હોય તો તે બુદ્ધિ સમૃદ્ધિની કોઈ કિંમત નથી. બંને હાથમાં લાડવો. જીવનની સાચી મજા ! તદ્દન સાચી મજા સરળતા - સહનતા અને સમજતા ભર્યા જીવનમાં હોઈ શકે, સમ્યગુજ્ઞાન એટલે જ વિવેકજ્ઞાન, આ જ્ઞાન દીપક વગર પવિત્ર Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પ્રસન્ન જીવનનો ખ્યાલ આવતો નથી. યથાર્થ જ્ઞાનની હાજરીમાં જ આત્માની શક્તિ સંપત્તિ અને સદ્દગુણોની સમજ મળી શકે, ઉદાત્ત અને ઉમદા ગુણોને પ્રાપ્ત કરી શકે, જ્ઞાન-ધ્યાન અનુભવથી ગળાડુબ આનંદ પણ મેળવી શકે, આ થઈ દિવ્યાનંદની વાત, પરંતુ સમ્યગુજ્ઞાનના સહારે ચાલુ વર્તમાન જીવનમાંય કેટલાય માનવી મનથી તૂટેલા-હારેલા-થાકેલા-ભાંગેલા અને ભાન-ભૂલેલા જીવોને સાચી સલાહ અને સહાય સમજણ શક્તિથી આપવાને કારણે પરમાર્થ દ્વારા પરમ પ્રસન્નતાના પીયૂષ પાન કરી શકે છે, અને કરાવી શકે છે. તેથી એકવાત ફલિત થાય છે કે જીવનના કોઈ પણ પ્રકારનાં વ્યવહારમાં - વિષયમાં કે વિકાસમાં વિશિષ્ટજ્ઞાન જ સર્વોપરી ભોમિયો બને છે. જ્ઞાનથી જ સર્વ કાર્યો સફળ થાય છે. ડગલે-પગલે અનુભવ-સમજણશક્તિકોઠાસૂઝવાળા માનવી જ સિધ્ધી મેળવી જ્ઞાત-અજ્ઞાત બંધનો દૂર કરી સર્વત્ર સ્વતંત્રતાનો આસ્વાદ લઈ શકે છે. . તે સમ્યગૃજ્ઞાનની ઉપાસના-આરાધનાથી. જીવન ઉષ્માભર્યું - ઉલ્લાસભર્યને ઉદ્દેશભર્યું અનુભવાય છે. ત્યારે પ્રશ્ન થાય કે સમ્યગુજ્ઞાનનું મૂળસ્ત્રોત કયું ? તે સમ્યગજ્ઞાન મળે કઈ રીતે ? - સરસ્વતીની ઓળખ ૧ સમ્યગુજ્ઞાનનું ઉદ્ગમ સ્થાન અરિહંત ભગવાનના મુખકમળમાં સદાય રહેનારી દ્વાદશાંગીની અધિષ્ઠાત્રી શ્રી સરસ્વતી દેવી છે. તે કલા, સંગીત, વિદ્યા અને જ્ઞાનની દાત્રી ગણાય છે. શ્રત, બ્રાહ્મી, ભારતી, વાગેશ્વરી, ગીર્વાણી, વીણા, પાણી, શારદા, વિદ્યા, ત્રિપુરા, બ્રહ્માણીદેવી વિગેરે ૧૦૮ તેનાં પર્યાયવાચી નામો છે તે ચાર હાથવાળી અને બે હાથવાળી જોવા મળે છે. જમણાહાથે મોતીનીમાળા અને વરદ મુદ્રાવાળી, ડાબા હાથે પુસ્તક(પોથી) તથા કમળ ધારણ કરેલી અથવા અમૃત કમંડળને ધારણ કરેલી, રાજહંસ કે કમળ ઉપર બિરાજમાન થયેલી, જૈનેત્તરોમાં મયૂર કે હંસવાળી અને હંસ-મયૂરના પ્રતિકવાળી પણ જોવામાં આવી છે. સેન પ્રશ્નોત્તરમાં વ્યંતરનિકાયના ગીતરતિ ઈન્દ્રની પટરાણી તરીકે સરસ્વતી દેવીનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. જયારે જૈનેત્તરો બ્રહ્માની બે પુત્રી પૈકી એક પુત્રીને સર, દેવી માને છે. ને કોઈ બ્રહ્માની પત્ની પણ માને છે. તે પરિણીતાને અપરિણીતા પણ સાંભળવા મળી છે. આ અંગે ઘણા મત-મતાંતરો છે ને સંશોધનનો વિષય છે. તેની આરાધના સાધના સેંકડો વર્ષથી ચાલી આવતી જાણવા મળે છે. I પ્રત્યક્ષ થયેલી દેવી સારસ્વતી વિક્રમની આઠમી સદીમાં થઈ ગયેલા આમ રાજા પ્રતિબોધક શ્રી બપ્પભટ્ટસૂરિ મ.ના શરૂઆતના સંયમ જીવનની વાત છે. ગુરુદેવ શ્રી સિદ્ધસેન સૂરિ મહારાજે તેની યોગ્યતા જોઈ શ્રી સારસ્વત મંત્ર જાપ માટે આપ્યો છે. નિત્ય જાપમાં એકાગ્ર બનેલા એકવાર તેના નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચર્યના તેજ અને ધ્યાનમાં લયલીનતાથી અને જાપના પ્રકર્ષથી નાનક્રીડામાં રહેલી શ્રી સરસ્વતી દેવી તુરત જ હાજર થાય છે. મુનિવર, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ મોટું ફેરવી લે છે. દેવીને આશ્ચર્ય થાય છે અને પોતાના સ્વરૂપનો ખ્યાલ આવતા સ્વસ્થ બનીને તેને વરદાન આપે છે. તું સદા અજેય બનીશ અને ત્યારથી રોજ ૧OOO શ્લોક કંઠસ્થ કરવાની શક્તિને પ્રાપ્ત કરી સર્વશાસ્ત્ર પારંગત બની અપૂર્વ રીતે શ્રી જિન શાસનની સેવા કરવા માની કૃપાથી સમર્થ બને છે. શ્રુતદેવીની સાધના આ અંગે જૈન જૈનોત્તરોના ઘણાં મૂર્ધન્ય કક્ષાના વિદ્વાનો સાહિત્યકારો પંડીતો વિગેરે એ સાધના-આરાધના કરી ઈચ્છિત વરદાનને પ્રાપ્ત કર્યું છે. ( કહેવાનો મતલબ એ કે ભલે આપણે તેના જેવા સત્ત્વશાળી-પરાક્રમી કે પુન્યશાળી નથી, પરંતુ શ્રુતદેવી સરસ્વતીની કૃપા, અમીદષ્ટિ કે કરુણા, પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ જાણતાં કે અજાણતા ક્યારેક પણ મળી જાય તો આત્મા ઉન્નતિના પંથે સરળતાથી ગતિ કરી શકે. પરંતુ તે માટે તેઓના ચરણે જવું પડે, શરણું સ્વીકારવું જોઈએ. સેવા, સમર્પણ, ભકિત, ઉપાસના વિગેરે દિલ દઈને કરવું અનિવાર્યપણે આવશ્યક બને. - બીજમંત્રનો જન્મસિદ્ધ સંબંધ ધરતી પર જન્મ લેતાની સાથે બાળક જ્યારે રડે છે. ત્યારે એ એ એ સ્વરૂપે રૂદન કરે છે. તે પોતાની વેદના વ્યક્ત કરવા વાણીનો સહારો લેવા જાય છે પણ તેમ થતું નથી એટલે હું બીજમંત્રના સ્વરૂપવાળી મા. સરસ્વતીને જાણે તે સદન દ્વારા બોલાવાતી હોય તેમ તેને કહે છે કે તું મારી પીડા વેદના મારા મનના ભાવને તું. મારી સાક્ષાતુ માને કહે જેથી તે આવે અને મને શાંતિ થાય અને સરસ્વતી દેવી જાણે " તેમ કરતી હોય તેમ બાળકના રડવાનો અવાજ સાંભળી બધા કામ પડતા મૂકી તેની જનની તેને સંતોષવા પ્રયત્ન કરે છે. એટલે જન્મતાની સાથે જ માનવીને સરસ્વતીનો સંબંધ સર્વપ્રથમ થાય છે. પણ મોટા થતા શ્રી = લક્ષ્મીના સંબંધમાં વધુને વધુ રહેતા બીજુ બધું ભૂલી જાય છે. અમેરિકાની નાસા સંસ્થામાં બારાક્ષરીના પ્રત્યેક અક્ષરના જુદા જુદા અર્થઘટનો વિદ્વાનોએ પોતાની શૈલીથી સ્વતંત્ર રીતે કર્યા છે. તેમાં શું બીજનું અર્થઘટન ઉપરોક્ત રીતે કર્યું છે તેમ પરંપરાએ સાંભળ્યું છે. જી રે મંત્રમાર્ગની મર્મજ્ઞ વાતો મંત્ર વિભાગમાં શ્રી સારસ્વતના ૮૫ મંત્રો જરૂરી સૂચનાઓ સાથે મૂક્યા છે. મંત્રો જુના પુસ્તકો અને હ. લિ. પાનાઓમાંથી છૂટાછવાયા મળ્યા તે મૂક્યા છે, મંત્રોની મહત્તાનો ખ્યાલ તેની યથાર્થ જાણકારી વિના મળતો નથી. - મંત્રમાં અમુક ચોક્કસ નિયમો પ્રમાણે ગોઠવાયેલા અને ચોક્કસ રીતે ઉચ્ચારતા પદોની એક નિશ્ચિત યોજના હોય છે. દરેક મંત્ર બીજો, કે મંત્રપદોના ઉચ્ચારથી ચોક્કસ પ્રકારના આંદોલનો ઉત્પન્ન થાય છે. આ આંદોલનો પણ અમુક ચોક્કસ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'પ્રકારના વર્ણ-આકૃતિ-રંગવાળા હોય છે અને શરીરમાં નિયત કરાયેલા ભાગોમાંથી જ તે ઉત્પન્ન થાય છે. એટલે ત્યાં તે પોતાનું સ્વામિત્વ ધરાવે છે. તેથી મંત્રસ્વરો સ્વ, દીર્ઘ કે પ્લત જે રીતે ઉચ્ચાર કરવાના કહ્યા હોય તે રીતે કરવાથી શરીર શુદ્ધિ, હૃદયશુદ્ધિ, નાડીશુદ્ધિ ઉત્તરોત્તર થતી જાય છે. તે પ્રાણની ગતિને પણ નિયમિત કરે છે. પ્રાણની ગતિ નિયમિત થાય ત્યારે મન કાબૂમાં આવે છે અને મનનો દૃઢ કાબુ એકાગ્ર લયલીન અવસ્થામાં સાધકને સ્થિર કરે છે. તે પછીના શુદ્ધમંત્ર જાપના રુપ, રંગ આકારોમાં મંત્રદેવતા આવીને તેટલો સમય રહી ભક્તના મનોવાંછિત પૂર્ણ કરે ( પુનઃ પુનઃ તે મંત્રણા એટલે ગુહ્ય કથન, એ પોતાના સ્થલ સ્વરૂપનો ત્યાગ કરી નિસીમ સ્વરુપ નું ભાન કરાવે છે. એ ભાન જેમ જેમ દેઢ દેઢતર થતું જાય છે તેમ તેમ સાધકને સંકલ્પ, - વિકલ્પમાંથી મુક્ત કરી નિર્વિકલ્પ અવસ્થાની પ્રાપ્તિ કરાવવા સમર્થ બને છે તેથી મંત્ર સિદ્ધ કરવા અનુભવી ગુરુની, શારીરિક માનસિક બળની અને ધીરજની વધુ જરૂર પડે છે. આમ્નાય અને વિશ્વાસબાહુલ્ય એ બે મહત્વના સહકારી કારણો છે. તેમાં પણ ગુરુ, મંત્ર, દેવતા, પ્રાણ અને આત્મા એ બધા જ્યારે એક બને ત્યારે મંત્રદેવતા શીઘપણે પ્રગટ થાય છે તેનું આલંબન માતૃકાક્ષરો છે તેને જ્ઞાનશક્તિ સાથે ગાઢસંબંધ છે. તે માતૃકા ચાર પ્રકારની છે. (૧) વૈખરી (૨) મધ્યમાં (૩) પશ્યન્તી (૪) પરા. ૧) વૈખરી એ મુખથી બોલાતી વાણી. er, (૨) મધ્યમા એ હૃદયમાંથી બોલાતી વાણી - ૩) પશ્યન્તી એ નાભીગત સૂક્ષ્મ સ્વરુપે રહેલી વાણી ૪) પરા એ આત્મજ્યોતિ છે જ્યાં કેવળજ્ઞાનનો ઝળહળતો સૂર્ય પ્રકાશે છે. પરાવાણીનું ઉપાદાન પશ્યન્તી વાણી બને છે. પશ્યન્તીનું કારણ બીજી મધ્યમાં વાણી બને છે અને વૈખરીના માધ્યમથી મધ્યમા વાણી સુધી પહોંચાય છે. તેની પ્રદાતા શ્રી સરસ્વતી દેવી ગણાય છે. તે ઉત્તરોત્તર કૈવલ્યના દ્વાર સુધી પહોંચાડે છે. મૃતદેવીની પ્રસન્નતા, કૃપા મંત્રમાર્ગથી સુલભ બને છે. પરંતુ મંત્રાનુષ્ઠાન કરતા પહેલા યોગ્યતા, પાત્રતા ખાસ કેળવવી પડે છે. પછી મંત્ર સાધના ન કરવી આજના કાળે શરીર અને મનોબળ જેનું પુરતું ન હોય તેઓએ આ વિભાગમાં ઊંડા ન ઊતરવું. પુણ્યના ઉદયથી જ શ્રેષ્ઠમંત્રને તેના સાધનો સારી રીતે પ્રાપ્ત થાય છે. વિશિષ્ટ પ્રારબ્ધ અને પુરુષાર્થથી જ મંત્ર ફળે છે. આ કાળમાં અલ્પપુણ્યશાળીને કોઈ મંત્ર તાત્કાલિક ફળ ન આપે તો બીજી, ત્રીજી વાર તેની સાધના, વિશેષ શુદ્ધિથી કરવી, ત્રણ વાર કર્યા પછી પણ કોઈ ફળ ન દેખાય તો મંત્રસાધન છોડી દેવું - આ અંગે વિશેષ ગુરુગમથી જાણી લેવું. - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * સિદ્ધયંત્રોની પ્રભાવક્તા - તે પછીના યંત્રવિભાગમાં અનુભૂત અને પરમ પ્રભાવક યંત્રો સમજુતી સાથે લખ્યા છે. યંત્રમાં આંકડા જે ગોઠવાયેલા હોય છે તે દેવતાનું ગુહ્ય સ્વરૂપ ગણાય છે. અંકાક્ષરોની સંયોજના પણ નિશ્ચિત ગણતરી સાથે કરેલી હોય છે. તેમાં પણ જે પ્રથમના બે યંત્રો છે તેની પ્રભાવિકતા ધણી ગણેલી છે. ફક્ત નિત્ય દર્શન પૂજન કરવાથી બુદ્ધિ વિકાસ થવા લાગે છે. તે સિવાય જે કોઈ પણ યંત્રની ઉપાસના કરવાની ઈચ્છા થાય તેને શુભમુહૂત ચાંદી, તાંબા કે ભોજપત્ર પર દાડમની કલમથી અષ્ટગંધ શાહીથી ક્રમશઃ ૧-૨-૩-૪ ના ખાના ભરી લખવો, પવિત્રસ્થાને રાખી નિત્ય અર્ચન, પૂજનવિધિ જાણી કરવી. સાથોસાથ વન્યૌષધિના બુદ્ધિવર્ધક સારસ્વત ચૂર્ણના ૩૪ પ્રયોગો આપ્યા છે જે બાળકો યુવાનો સાધકોને ઉપયોગી થઈ શકે તેથી ધીરજલાલ ટોકરશી સંપાદિત “સ્મરણકલા” પુસ્તકમાંથી અક્ષરશ: સાભાર લીધા છે. દેવીના દુર્લભ ફોટાઓ. જ છે સો ઉપરાંત ફોટામાંથી સીલેકશન કરેલા અર્વાચીન ઈ.સ. ની ૯મી સદીથી લઈ આજ સુધીના, જુના તામિલનાડુ, પાલાબંગાળ, પંજાબ, બીકાનેર, ગ્વાલિયર, નાગપુર, પિંડવાડા, પાટણ, માઉન્ટ આબુ, તારંગા, સિરોહી, રાંતેજ, ભરુચ, સુરત, પાલિતાણા, લંડન તથા પ્રસિદ્ધ ચિત્રકારોના કુલ ૭૪ ફોટા ૫૬ પેજમાં મૂક્યા છે. તેમાં ૧૬ ફોટા બ્લેક એન્ડ વ્હાઈટ પ્રાચીનતાની ઓરીજનાલીટી જણાય અને જળવાય તેથી એમ જ રાખ્યા છે. પાકો ગ્રંથનું સાહિત્ય ક્યાંથી મળ્યું? 3સરસ્વતી સંબંધી જે કોઈ પણ સાહિત્ય પૂર્વાચાયરચિત, અનુભૂત સિદ્ધ સૂરિવરો, " મુનિવરો પ્રણીત કે અર્વાચીન કર્તાઓનું હોય, પ્રાચીન કે અર્વાચીન હોય તે જૈન જૈનેત્તરોનાસ્તોત્ર-સ્તવસ્તુતિ-કલ્પ-સરસ્વતીભક્તામર-અષ્ટક-છંદ-પ્રાર્થના-મંત્રો-યંત્રો અને આયુર્વેદીય બુદ્ધિવર્ધક સ્મૃતિ સર્જક પ્રયોગો તથા સાધનામાં આલંબન રુપ પ્રાચીન-અર્વાચીન ચિત્તાકર્ષક ૫૬ પેજ ફોટાઓ આ બધું એકજ સ્થાનેથી મળી જાય તે માટે જેસલમેર, પાટણ, ડભોઈ, વડોદરા, સુરતના હસ્તલિખિત જ્ઞાનભંડારોમાંથી તે સિવાય કાવ્યસંગ્રહ ભાગ ૨, ભૈરવપદ્માવતીકલ્પ, સરસ્વતી સ્તુતિ, સ્તોત્રસંગ્રહ, સરસ્વતી ઉપાસના વિગેરે પુસ્તકોમાંથી પાઠભેદો જોવા માટે ને કોઈ નવીન કૃતિ હોય તે સ્તોત્રાદિના સંગ્રહરૂપે રજુ કર્યું છે. એકંદરે શક્ય થયું તેટલું યત્કિંચિત શ્રી શ્રતદેવીના અંગ-પ્રત્યંગસ્વરુપસાહિત્ય અને ફોટા ભેગા કરી બાળકથી લઈ સાધકજીવોને ઉપયોગી થાય તે માટે રજુ કર્યા છે. આ બધામાં નિમિત બની છે સરસ્વતીની અગમ્ય પ્રેરણા અને પરમોપકારી પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રીની ૫૧ વર્ષની દીવે સંયમયાત્રા. સં. ૨૦૪૯નું સુરત રાંદેર રોડ જૈન સંઘમાં આરાધના - સાધનામય પસાર થયેલું ચાર્તુમાસ ત્રણ જિનમંદિરોની અંજન-પ્રતિષ્ઠા, અને પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રીના ૫૦ વર્ષના સંયમ પર્યાયનો ગુણાનુવાદ, તેની વિશિષ્ટ અનુમોદના કાજે સમાજ સમક્ષ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ કંઈ એવું મૂકવાની ભાવના થઈ કે જે સર્વોપયોગી બને તેથી સૌપ્રથમ જેની દરેક ક્ષેત્રમાં વધુ જરૂર પડે અને જેના વિના જીવનની વાસ્તવિક મજા અનુભવાતી નથી તે સરસ્વતી દેવીનો કોઈ નાનો પણ ગ્રંથ છપાય તો ગુરુભક્તિને જ્ઞાનભક્તિમાં પ્રથમ અધ્યાયના પ્રથમ શ્લોકનો પ્રથમ અક્ષર મૂક્યો કદાચ કહેવાય ! ધીરે ધીરે પ્રયત્ન ચાલુ થયો પૂ. બન્ને ગુરુદેવોની અમીદ્રષ્ટિથી અને સહવર્તી પૂ. પંન્યાસ શ્રી સોમચંદ્ર વિ.મ. મુનિશ્રમણચંદ્રવિ.મ., મુનિનિર્મલચંદ્રવિ.મ., મુનિજિનેશચંદ્ર વિ.મ. વિગેરે મુનિવરોના આત્મીય સહકારથી કાર્યને વેગ મળ્યો. મા. શારદાના ફોટા ભેગા કરીને લાવવામાં મહત્વનો ફાળો જયંતભાઈ ગિરીશચંદ્ર ઝવેરી (સુરત) તથા ભરતભાઈ સી. શાહ (અમદાવાદવાળા)નો છે. તે બધા ફોટાની પ્રેસકોપી કરી આપવા માટે સુરત વિનસ ટુડીયો વાળા રમીલાબેનની ભક્તિ નોંધપાત્ર અને ઉલ્લેખનીય રહી છે. જાણે પોતાનું જ કામ હોય તેમ, વધુ સુંદરતા પુસ્તકમાં આવે તે રીતે તેઓએ પ્રયત્ન કર્યો છે અને સિતત જ્ઞાનોપાસનામાં રત રહેલા વિદ્વદ્વર્ય પં. શ્રી શીલચંદ્ર વિ.મ. સાહેબે મનનીય પ્રસ્તાવના લખી આપવાથી ખૂબ આનંદ થયો છે. છે. આ પ્રસંગે કર્તવ્યનિષ્ઠ અને પ્રેમાળ શ્રી અસગરભાઈ પ્રેસવાળાએ ટુંકા ચાર મહિનાના ગાળામાં ઝડપથી ચીવટપૂર્વક પુસ્તકનો વધુ સુંદર ઉઠાવ આવે તે માટે ગણનાપાત્ર મહેનત કરી છે. ટૂંકમાં “એક હાથે ચપટી વાગે ને બે હાથે તાળી વાગે' એ કહેવત અનુસાર આ તાળી વાગવા જેવા પ્રસંગે જે કોઈ નામી-અનામી-જ્ઞાત-અજ્ઞાત વ્યક્તિઓએ સહકાર આપ્યો છે તેથી ઉત્સાહમાં વધારો થયો છે. પણ અંતમાં વિહંદુ સમાજ પાસે અને સરસ્વતીના ઉપાસકો પાસે એવી અપેક્ષા રહે કે જ આ પુસ્તકમાં જે કંઈ પણ ભૂલ, ક્ષતિ ઉણપ કે સલાહ હોય તેને સહૃદયતાથી જણાવે જેથી ભવિષ્યમાં સુધારો કરવાની તક મળે તથા આ સંબંધી જે સાહિત્ય છપાવવાનું બાકી રહે તે જણાવે કે આપશે તો તેઓનો ઋણી બનીશ. આ મારા જીવનમાં પ્રથમ પ્રયાસ છે. ચોક્કસ ક્ષતિઓ રહી હશે, તે ક્ષમ્ય કરી સ્વીકારશો તથા આ ગ્રંથના નિયમિત કિંચિત ઉપયોગ દ્વારા પણ તમારામાં રહેલી સુષુપ્ત આંતરશક્તિઓને જાગૃત કરી શ્રી સર. દેવીના ચરણે જઈ તેની કૃપાના ભાજન બનો, અજ્ઞાનરૂપી તીવ્ર તિમિર હટાવી શાશ્વત, આત્મિક સુખોને પ્રાપ્ત કરો. અધ્યાત્મને આત્મ વિકાસના માર્ગે અવિરત આગેકૂચ થતી રહો જેથી સ્વ-પર સર્વનું કલ્યાણ થાય અને સંપૂર્ણ કર્મ ક્ષય કરીએ એ જ અંતરની તીવ્ર અભિલાષા સહ.... વિ.સં. ૨૦૫૦ ફા. સુ. ૩ સીમંધરજિન દિક્ષા દિન પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રી ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મહારાજાનો ચરણ કિંકર મુનિ કુલચંદ્ર Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कर्ता m का २९ આ ગ્રંથમાં ક્યાં ? શું જોશો विभाग - १ स्तोत्रादिनाम प्रतीक श्री सरस्वती स्तवः । नमो सरयससि सरिस. सरस्सई विसिया । सिरिकेसरियाणाहं. सिरिपउमसूरि सरस्वती स्तुतिः । ॐ ह्रीं अहँ मुखाम्भोज. चिरन्तनाचार्य सरस्वती स्तोत्रम् | सकलमंगलवृद्धि विधायिनी. चिरन्तनाचार्य ५ सरस्वती स्तोत्रम् | त्वं शारदादेवि ! समस्त. चिरन्तनाचार्य ६ सरस्वती मन्त्र कल्पः | जगदीशं जिनं देवम्. श्रीमल्लिषेणाचार्यः।८ ७ सरस्वती कल्पः । कन्दात् कुण्डलिनीत्वदीय. श्री बप्पभट्टिसूरिः । १७ ८ सिद्ध सारस्वतस्तवः । कलमरालविहङ्गमवाहना. श्री बप्पभट्टिसूरिः । २७, ९ श्रुतदेवता मन्त्रगर्भितस्तोत्रम् | श्री वर्द्धमानमानम्य. अज्ञातकर्तृक । १० महामंत्रगर्भित सरस्वतीस्तोत्रम् । ऐं ह्रीं श्रीं मंत्ररूपे. अज्ञातकर्तृक । ३३ ११ श्री शारदाऽष्टकम् । प्राग् वाग्देवी. Xial अज्ञातकर्तृक । ३५ १२ शारदा स्तवाष्टकम् | कला काचित् कान्ता. मुनि सुंदरसूरिः। १३ सरस्वती स्तोत्रम् । आराद्धा श्रद्धया सम्यग्. मुनि सुंदरसूरिः । १४ सिद्ध सारस्वत स्तवः । व्याप्तानन्त समस्त. साध्वी शिवार्या । ३९ १५ श्री शारदा स्तोत्रम् | वाग्देवते भक्तिमतां... श्री जिनप्रभसूरिः । ४० । १६ शारदा स्तवनम् | ॐ नमस्त्रिदश वन्दित. श्री जिनप्रभसूरिः । ४२ १७ शारदाऽष्टकम् । जनन मृत्यु जरा. श्री मलयकीत्तिः । ४३ . १८ सरस्वती स्तोत्रम् । ॐ ह्रीं श्री प्रथमा. श्री मुक्तिविमलगणि.| ४४ १९ सरस्वती स्तोत्रम् | सकल लोक सुसेवित. श्रीसुमतिसागरमुनिः। ४५ २० शारदास्तोत्रम् | श्वेतपद्मासना देवी. २१ सरस्वती स्तोत्रम् । वाग्वादिनी नमस्तुभ्यं. २२ सरस्वती भक्तामरम् । भक्तामर भ्रमरविभ्रम. धर्मसिंहसूरिः । २३ श्री भारती स्तोत्रम् । सद्भावभासुर. मुनिरत्नवर्धन । २४ सरस्वती स्तोत्रम् | सम्पूर्णशीतद्युति. पं. दानविजय ।। ५६ २५ अष्टोत्तरशतनामकं सरस्वतीस्तोत्रम् | घीषणा. २६ अष्टोत्तरशतनाम शारदास्तोत्रम् । शारदाविजया. ४७ ५७ ५८ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रतीकं क्रम स्तोत्रादिनाम २७ सरस्वती स्तोत्रम् । नमामि भारतीं. २८ सरस्वती स्तोत्रम् । नमस्ते शारदादेवी. ३० २९ सरस्वती शतस्तवः । सरस्वती शरण्या. शारदादेवी नमस्काराः । श्री शारदे नमस्तुभ्यं. ३१ सरस्वती द्वादशनामस्तोत्रम् । मातरं भारती. જૈનેતર સ્તોત્ર વિભાગ ३२ श्री सरस्वती स्तोत्रं । शुक्लां ब्रह्मविचार. ३३ मन्त्रगर्भितं सारस्वतस्तोत्रम् । ह्रीं ह्रीं हृद्येक. ३४ मन्त्रगर्भितंसिद्धसरस्वती स्तोत्रम् । ह्रीं ह्रीं हृद्येक. ३५ महामन्त्रमयभारतीस्तोत्रम् । राजते श्रीमती. •३६ शारदास्तोत्रम् | विपुल सौख्यमनंत. ३७ त्रिपुरा भारती स्तोत्रम् । ऐन्द्रस्येव.. ३८ सरस्वती स्तोत्रम् । सरस्वतीं नमस्यामि. ३९ शारदाऽष्टकम् । चन्द्रानन नमस्तुभ्यं. ४० सरस्वती स्तोत्रम् । श्री स्तम्भनपतिपार्श्व. ४१ सरस्वती स्तोत्रम् । शुभप्रियश्वेत. ४२ स्तुत्याऽष्टकम् । दिव्यां श्री शारदा. ४३ २८ छूट स्तुतियो । धातुश्चतुर्मुखी. विगेरे ગુજરાતી વિભાગ ૪૪ શ્રી જિનાગમ વાગ્વાદિની છંદ - નમો કેવલ રૂપ. ૪૫ સરસ્વતી જયકરણ છંદ - સરસતિ ભગવતી. ૪૬ સરસ્વતી છંદ - સરસ વચન સમતા. ४७ सरस्वती (स्तोत्र ) छंह ॐ और घरा अभ्यरां. ૪૮ શ્રી શારદાજીનો છંદ - શશિકર નિકર. ૪૯ સરસ્વતી અષ્ટક - બુધિ વિમલ કરણી. ૫૦ શ્રી શારદાજીનો છંદ - સરસ વચન આપે ૫૧ શારદાજી સહસ્ત્ર નામ છંદ - ૐ કાર સાર. - कर्ता श्री पद्मसूरिः । श्री सुशील सूरिः । श्री सुशील सूरिः । શાંતિકુશલ હેમવિજય सह सुंदर ६० ब्रह्मांडपुराणे. ६५ ब्रह्मणाकृतम् । ६७ सनत्कुमारसंहितायाम् ६९ अज्ञातकर्तृक । ७१ कवि कालीदासः । ७२ महाकविलघुपंडित. ७३ बृहस्पतिकृत. ७७ ७८ ७९ ८१ ८३ ८४ ખુશાલવિજય કુશલલાભ ६२ Police Reaso ८७ ८८ ૯૧ ८४ ८५ ૯૭ Kee ૧૦૦ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ क्रमस्तोत्रादिनाम प्रतीकं कर्ता पृष्ठं । પર સરસ્વતી ગીત - માં ભગવતી વિદ્યાની. | દયાનંદ - 108 પ૩ શારદાસ્તુતિ - હે શારદે માં.... ૧૦૪ - ૫૪ સરસ્વતી સ્તુતિઃ - માત હે ભગવતિ ! આ. હેમચંદ્ર સૂરિ ૧૦૪ પપ માં વાગીશ્વરી સ્તુતિ - શ્વેતાંગી શ્વેતવસ્ત્રા યોગી દિવ્યાનંદજી ૧૦૫ પ૬ સરસ્વતીની પ્રાર્થના - ઉરમાં ઠરો... ઉમાશંકર જોષી ૧૦૬ પ૭ સરસ્વતીની પ્રાર્થના - વંદન માં શારદા. ઉમાશંકર જોષી ૧૦૬ ૫૮ સરસ્વતીને ચરણે - સુવર્ણવર્ણી. ઉમાશંકર જોષી પ૯ સરસ્વતીને ચરણે - દેજો વિદ્યાદાની ઉમાશંકર જોષી ૧૦૭ 50 सरस्वती अष्टक | स्मर्यमाणा जनैः । મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૦૮ ૬૧ સરસ્વતી સ્તુતિ - અહો ! જ્ઞાનની જ્યોતને. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૦૯ ૧૬૨ ભારતીદેવી સ્તુતિ - નમન નિત્ય કરું છું. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૦૯ ૩ શારદા અષ્ટક - શોભતી શ્રીમતી. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૧૦ ૬૪ વાગીશ્વરી સ્તુતિ - દીઠી દીઠી અમૃત. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૧૧ ૬૫ શારદાને વંદના - જેના નામ સ્મરણથી. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૧૧ ૬૬ સરસ્વતી સ્તવના - શ્વેતાંગી શુભ્રવસ્ત્રા. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૧૨ ૬૭ માં શારદા ને પ્રાર્થના - સ્મરુ સાચે ચિત્તે. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૧૨ • ૬૮ સરસ્વતી પ્રાર્થના - સરસ્વતી માત હો પ્યારી. મુનિકુલચંદ્ર વિજય. ૧૧૩ મંત્ર વિભાગ પ્રસિદ્ધ સૂરિવરો, મુનિવરો પ્રણીત તથા પ્રભાવક ૧ થી ૮૫ મંત્રો ૧૧૩ યંત્ર વિભાગ અપ્રસિદ્ધ, અનુભૂત મહાપ્રભાવિક ૯ યંત્રો | ઔષધિ વિભાગ ' - બુદ્ધિ અને સ્મૃતિવર્ધક આયુર્વેદિક ઔષવિપ્રયોગો Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ આ છે 20 કે 2 સીટ 2 3ી ટ્રી IIIIIII Lulllll/II; V willlllllll - ની |IIIII" બો ના કરવાની ગ વતી . જે તે છે કે છે |||III ' : * :*, TITII//// કે આ ક IIIIIIIIIII 'IIII), ૧૦૮, સમવસરણ મંદિર નીચે તળેટી- પાલીતાણા પ્રાયઃ શ્રી પાદલિપ્તાચાર્ય મ.સા. આરાધિત. सरस्वती मया दृष्टा वीणा पुस्तकधारिणी। हंसवाहन संयुक्ता विद्यादानं वरप्रदा ।। ચિત્ર નં- ૧ ill ON lllllll AANA GORDOODOO Illiliiiiii IIIIIt Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N.COGENICROIRITRONIDAROAD RSS03083/000080CC6CORIGRS CRISGDISSIOSBOISARY RDDDIDIOSSOCI ALLAADAANANAE? SEDROOOSEOGRORSCO A RIGIO TIOCTOB 1R100000CAROO O PRASTRA RANDROOPSOOR TTEYESPYERVINDSTORIDIODIORTESYSTOINTROPIOIN00060050016TOTARISTOTTATRIOTIONATOTRADARRESEARSANSARDAVAIADORIGINASHIKOIRRIGATODIRMOCIRIOSIGNDIA શ્રી સરસ્વતી દેવી વડાચૌટા અજિતનાથ જૈન रासर सूरत वि.सं. १२२७ वै.सु. १० - ८00 वर्ष प्राचीन जयन्ति ते सत् कवयो यदुक्तया, बालाऽपि स्युः कविता प्रवीणाः । श्री खण्डवासेन कृताधिवासाः, श्री खण्डतां यान्त्य परेऽपिवृक्षाः ।। ચિત્ર નં- ૨ SATIRIDEISONGARERSHES CORRECE * Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐं नमः [२] श्री-सरस्वतीस्तवः જેસલમેર તાડપત્રીય પ્રત ગ્રં.નં. ૧૭૧/૧૩ नमो सरय-ससि-सरिस-संपुण्ण-वयणे नमो विमल-वर-कमल-दल-दीह-नयणे नमो हार-हर-हंस-कुंदेदु-वन्ने नमो सव्व-भासासु भासा-पवन्ने [uall] नमो कसिण-घण-कुडिल-मिउ-सिहिण केसे नमो विमल-चूडामणी-सहिय-सीसे नमो तत्ततवणिज्ज-मणि-कुंडलिल्ले । नमो वियडि-कडिसुत्त-भूसिय-कडिल्ले नमो तार-वर-हार-रायंत-वच्छे नमो पणय-जण-पाव-हरणम्मि वच्छे नमो विमल-मणि-वलय-वलजुय-पउढे नमो रयण-मणि-कणय-भूसिय-सुकंठे नमो देवि सुविसट्ट-कंदोट्ट-हत्थे नमो कमल-ज्झस-कुलिस-लक्खण-पसत्थे नमो दुट्ठ-रिट्ठारि-निट्ठवण दक्खे _ नमो देवि ! महु देहि दीहच्छि सोक्खे । नमो बाल-सरलंगुली-गिज्झ-मज्झे नमो दिव्व-नाणीहिं-विन्नाय-गुज्झे नमो सत्य-सुपसत्थ-पोत्थ-थवि हत्थे नमो सग्ग-मग्गग्गला-भंग-सत्थे जिन (ण)-मुह-कमल विणिग्गय-सामिणि पणय सयल-जणमण-चिंतामणि । सिरि बंभाणि गोरि जोगेसरि ल० वरय होइ तुं हुं मुह वागेसरि ||आर्यागीतिः ||६|| इति सरस्वती स्तवः सम्पूर्ण:। लेपन “कृतिरियं विजयसिंहाचार्याणां ११६९ द्वि. श्रा. सुदि १ शुक्रे. चंडप्रसादेन" मा पनी पछी नेमिनाथस्तोत्र अंत सपेर छ.3 [ill] Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ભાષાંતર શરદપૂર્ણિમાના ચંદ્ર સરખી સંપૂર્ણ વદન(મુખ)વાળી (હે વાગેશ્વરી) તને નમસ્કાર થાઓ. શ્રેષ્ઠ નિર્મળ કમળની પાંદડી સરખી દીર્ઘ લોચનવાળી તને નમસ્કાર થાઓ. મોતીનો હાર, સરોવરમાં રહેલ હંસ, કુંદ નામના (ઉજ્જવળ) પુષ્પોના ચંદ્ર સરખી સફેદ વર્ણવાળી તને નમસ્કાર થાઓ. સર્વ ભાષાઓને વિશે વાણી સ્વરૂપે વ્યાપ્ત એવી તને નમસ્કાર થાઓ. કાળા-ગાઢ-વાંકડીયા-મૃદુ (કોમળ) અને સ્નિગ્ધ કેશવાળી તને નમસ્કાર થાઓ. નિર્મળમોરની શિખાવાળામુગટમણીથી સહિતમસ્તકવાળી તને નમસ્કાર થાઓ. . તપાવેલા સોનામાંજડેલા મણિના કંડલોથી સુશોભિતએવીતને નમસ્કાર થાઓ./ ઉત્તમ કટિ સૂત્ર (કંદોરા) થી વિભૂષિત કટિપ્રદેશવાળી તને નમસ્કાર થાઓ. ૨, (ઉત્તમશુદ્ધમોતીનાહારથીશોભતીવક્ષસ્થળ (હૃદય)વાળી તને નમસ્કાર થાઓ. પ્રણતજન = તને નમસ્કાર કરેલા લોકના પાપોને હરવામાં ચતુર એવી તને " નમસ્કાર થાઓ. સુંદર બે બાજુબંધ ગ્રહણ કરેલા છે. તેનાથી અત્યંત ઉત્કૃષ્ટ એવી તને નમસ્કાર થાઓ. રત્ન (મણી) અને સુવર્ણથી અલંકૃત થયેલા સુંદર કંઠવાળી એવી તને , નમસ્કાર થાઓ. અત્યંત ઉજ્જવળ લતા (પુષ્પ) છે હાથમા જેને એવી હે દેવી! તને નમસ્કાર થાઓ. કમલ - મત્સ્ય - વજ વિગેરે સુલક્ષણોથી પ્રશસ્ત એવી તને નમસ્કાર થાઓ. તેના દુષ્ટ, દૈત્યો અને શત્રુઓને નાશ કરવામાં હોશીયાર એવી તને નમસ્કાર , થોઓ. હૈિ દીર્ઘ આંખવાળી દેવી ! તને નમસ્કાર થાઓ. મને તું સુખને આપ. ૪ આભૂષણ વિશેષથી સરલ (સીધી) આંગળીઓમાં આસક્ત છે મધ્યભાગ છે જેનો એવી તને નમસ્કાર થાઓ.’ દીવ્ય જ્ઞાનીઓથી જણાયું છે રહસ્ય જેનું એવી તને નમસ્કાર થાઓ. શાસ્ત્રના અત્યંત શ્રેષ્ઠ પુસ્તકો સ્થાપન કર્યા છે હાથમાં જેને એવી તને નમસ્કાર થાઓ. સ્વર્ગના માર્ગની અર્ગલાને ભાંગવામાં શસ્ત્ર સમાન તને નમસ્કાર થાઓ. જિનેશ્વર ભગવંતના મુખ કમળમાં ઉત્પન્ન થયેલી હે સરસ્વતી ! નમેલા સકલ જનના મનને ચિંતામણી સ્વરૂપ છે શ્રી બ્રહ્મપુત્રી, હે ગૌરી ! / હે જોગેશ્વરી ! હે વાગીશ્વરી !, તું મને વરદાન આપનારી થા. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिपउमसूरि-विरइया ॥ सिरि-सरस्सईविंसिया ॥ आर्यावृत्तम् सिरि-केसरियाणाहं, थुणिअ गुरुं पुज्जणेमिसूरिंवरं । सज्झाय-मोय-दक्खं, पणेमि सिरि-सारयाथुत्तं ||१|| जिणवइ-वयणणिवासा, दुरियविणासा-तिलोयकय थवणा । सुगुण-रयणमंजूसा देउ मई सारयाविउलं ॥२॥ सिरि गोयमपयभत्ता पवयणभत्तंगि भव्वणिवहस्स । विग्घुड्डा वणसीला देउ मई सारयाविउलं ||३|| मुक्कज्झयणुस्साहा हया सया देवि ! तं विहाणेणं । सरिऊण पीइभावा, कुणंति पढणं महुरसाहा ||४|| दिव्वाहरणविहूसा-पसण्णवयणा विसुद्धसम्मत्ता । सुयसंघ-पसंति पयरी देउ मई सारयाविसयं ||५|| जीए झाणं विमलं थिर-चित्तेणं कुणंति सूरिवरा । पत्थाणसरणकाले वरया सा सारया होउ ||६|| सिरिमायाबीयक्खर-मयरु विस्सरिय दाणसुहलक्खे । जगमाइ ! धण्णमणुया सइ प्पहाए सरंति मुया ||७|| वय वय मह हियजणणि ! मियक्खरेहिं मए किवं किच्चा । सक्केमि कव्वरयणं काउं जेणप्पकालंमि ||८|| कुण साहज्जमणुदिणं सुयसायरपारपत्तिकज्जंमि । ण विणा दिणयरकिरणे कमलवियासो कया हुज्जा ||९|| तुज्झ नमो तुज्झ णमो तुम प्पसाएण चउविहो संघो । सुयणा णज्जणसीलो परबोहण-पच्चलो होइ ||१०|| गेऽवि गंथयारा, गंथाईए णवेअ तुह चरणे । साहंति सज्ज सिद्धी अणग्गले ते प्पहावोऽत्त ||११|| गीयरइ-तियस- वइणो वंतर- सामिस्स पट्टराणीए । देवी सरस्सईए, विइयाउ अणेगमाणाई ||१२|| सुदेवं पहु समया, हिट्ठाइगमेव भारइं भासं । • णिच्चं सरस्सइं तह, थुणंतु मुहु सारयं वाणीं ॥१३॥ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भत्तीइ पयाण तुहं, हंसोऽवि जए सुओ विवेइत्ति । तेसिं किं पुण जेहिं, तुम चरणा सुमरिआ हियाए ||१४|| वामेयर-पाणीहि, धरई वरपोम्मपुत्थियं समयं । इयरेहिं तह वीण,-क्खमालियं सेयवासहरि ||१५|| वयई णियमुहकमला, पुण्णक्खर-मालियं पणवपूयं । संसुद्ध-बंभवइया, किरियाफलजोग-वंचणया ||१६|| वाएसरि विणेया, मणआ झाअंति मंतवण्णेहिं । जे ते परा जिणेते, बिहप्फइं विमलधिसणाए ||१७|| तव गुणसुईअजणणि ! जायइ भव्वाण-भत्तिललियाणं | आणंद-बुद्धि-वुड्ढी, कल्लाणं कित्ति-जसरिद्धी ||१८|| मज्झमणं तइयपयं, बुए कया रायहंस-दिटुंता । होहिइ लीणं वाणि! फुडं वएज्जा पसीऊणं ||१९|| णय णेउण्णं तेसिं, सुलह वरसत्त-भंग-विण्णाणं | सिरिसुयदेवी जेसिं, सययं हिययं विहूसेइ ||२०|| रस-संचारण-विउसिं, चउड्भुयं हंसवाहणं सुभं । कुंदि-दुहम्मवासं, सुयदेविं भगवई थुणमि ||२१|| सुय-देवयाइभत्ती, उप्पज्जइ पुण्णपुंज-कलियाणं । मंगलमय-सिरितुट्ठी, संपज्जउ संभयंताणं ||२२|| गुणणंदणि हिंदु-समे, माहेऽसिय सत्तमीइ-गुरुवारे । पुण्णपइट्ठादियहे, अट्ठम-चन्दप्पहस्स मुया ||२३|| पवरबदरखागामे, गुरुवरसिरि-णेमिसूरिसीसेणं । पउमेणायरिएणं, सरस्सई वीसिया-रइया ||२४|| रयणमिमं विण्णत्तो, मोक्खाणन्देण हं समकरिस्सं । भणणाऽऽयण्णभावा, संघगिहे संपया पृण्णा ||२५|| શાસન સમ્રાટ્ શ્રી નેમિ સૂરીશ્વરજી મ.સા. ના પટ્ટધર આશુ કવિ શ્રી પદ્મસૂરિ મ.સા. વિરચિત શ્રી સરસ્વતી વિંશિકા સપૂર્ણા. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चिरंतनाचार्यविरचित-श्रीसरस्वतीस्तुतिः ५॥2॥ उभयंद्राया 8. A. . मा२ - प्रत नं. ८२६२ अनुष्टुप् छंद : ॐ ह्रीं अहँ मुखाम्भोज-वासिनी पापनाशिनीम् । सरस्वतीमहं स्तौमि श्रुतसागर-पारदाम् ||१|| लक्ष्मी-बीजाक्षरमयीं मायाबीज-समन्विताम् । त्वां नमामि जगन्मात-स्त्रैलोक्यैश्वर्यदायिनीम ||२|| सरस्वति ! वद वद वाग्वादिनि मिताक्षरैः । येनाहं वाङ्मयं सर्वं जानामि निजनामवत् ||३|| - भगवति सरस्वति, ह्रीं नमोऽह्रि-द्वयप्रगे। ये कुर्वन्ति न ते हि स्यु र्जाडयांध-विधुराशयः ||४|| त्वत्पादसेवी हंसोऽपि विवेकीति जनश्रुतिः । ब्रवीमि किं पुनस्तेषां येषां त्वच्चरणौ हृदि ||५|| तावकीना गुणा मातः सरस्वति ! वदामि किम् | यैः स्मृतै रपि जीवानां स्युः सौख्यानि पदे पदे ||६|| त्वदीय-चरणाम्भोजे मच्चितं राजहंसवत् । भविष्यति कदा मात: सरस्वति वद स्फुटम् ||७|| श्वेताब्ज-मध्यचंद्राश्म-प्रासादस्थां चतुर्भुजाम् । हंसस्कन्ध-स्थितां चन्द्रमूर्युज्जवल-तनुप्रभाम् ||८| वामदक्षिण-हस्ताभ्यां बिभ्रतीं पद्मपुस्तिकाम् | तथेतराभ्यां वीणाक्षमालिकां श्वेत-वाससाम् ||९|| उगिरन्ती मुखांभोजदेनामक्षर-मालिकाम् | ध्यायेद् योगस्थितां देवीं स जडोऽपि कवि भवेत् ||१०|| यथेच्छया सुरसंदोहं संस्तुता मयका स्तुता । तत्तां पूरयितुं देवि ! प्रसीद परमेश्वरि ||११|| इति शारदास्तुतिमिमां हृदये निधाय, ये सुप्रभात समये मनुजाः स्मरन्ति । तेषां परिस्फुरति विश्वविकासहेतुः, सद्ज्ञान-केवलमहो महिमानिधानम् ||१२|| इति संपूर्णा । - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ चिरंतनाचार्य-विरचित-श्रीसरस्वती-स्तोत्रम् | सरसशांति सुपा२स. - द्रुत विलित छ : सकल-मङ्गल-वृद्धिविधायिनी, सकल-सदगण-सन्ततिदायिनी सकल-मज्जुल-सौख्यविकाशिनी, हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||१|| अमर-दानव-मानवसेविता, जगति जाड्यहरा श्रुतदेवता । विशद-पक्ष-विहङ्गविहारिणी हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||२|| प्रवर-पण्डितपुरूषपूजिता प्रवरकान्ति विभूषण राजिता । प्रवर-देहविभाभर-मण्डिता हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||३|| सकल-शीत-मरीचिसमानना, विहित-सेवक-बुद्धिविकाशना । धृत-कमण्डलु-पुस्तकमालिंका, हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||४|| सकल-मानस-संशयहारिणी भवभवोर्जित-पापनिवारिणी । सकल-सद्गुण-सन्ततिधारिणी, हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||५|| प्रबल-वैरि-समूहविमर्दिनी नृप-सभादिषु-मानविवर्धिनी । नतजनोदत-संकटभेदिनी हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||६|| सकल-सद्गुण-भूषितविग्रहा निजतनु द्युतितर्जितविग्रहा । विशद-वस्त्रधरा-विशदद्युति हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||७|| भवदवानल-शान्ति-तनूनपा,द्धितकरैङकृतिमन्त्रकृतकृपा । रन्ट भविक-चित्त-विशुद्धविधायिनी हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||८|| तनुभृतां जडतामपहृत्य या विबुधतां ददते मुदिताऽर्चया । मतिमतां जननीति मताऽत्रसा हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||९|| सकल-शास्त्र-पयोनिधि नौःपरा, विशद-कीर्तिधराऽङ्गितमोहरा ।' जिन-वरानन-पद्मनिवासिनी हरतु मे दुरितानि सरस्वती ||१०|| इत्थं श्रीश्रुतदेवता-भगवती विद्वद्-जनानां प्रसूः, सम्यग्ज्ञान-वरप्रदा घनतमो-निर्नाशिनी देहिनाम् ।। श्रेयः-श्रीवरदायिनी सविधिना संपूजिता संस्तुता, दुष्कर्माण्यपहृत्य मे विदधतां सम्यक्श्रुतं सर्वदा ||११|| ॥ इति श्री सरस्वतीस्तोत्रं सम्पूर्णम् || Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐनमः 9 શ્રી ત્રિમુખી વિદ્યાદેવી તાંજોર કલમ :- સમય ૧૮૫૦ લગભગ, દક્ષિણ ભારત श्रीमातस्त्रिपुरे ! परात्परतरे ! देवि ! त्रिलोकीमहा, सौन्दर्यार्णव मन्थनोद्भवसुधा प्राचुर्यवर्णोज्वलम् । उद्यद्भानु सहस्त्र नूतनजया पुष्पप्रभं ते वपुः, स्वान्ते मे स्फुरतु त्रिलोकनिलयं ज्योतिर्मयं वाङमयम् ॥ चित्र नं- 3 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐ नमः શ્રી શ્રુતદેવી સરસ્વતી लक्ष्य श्रीमाणी पोण (प्राचीन) मुक्ताक्षमाला लसदौषघीशाऽभिशूज्जवलाभाति करे त्वदीये । मुक्ताक्षमालाऽलसदौषघीशा यां प्रेक्ष्य भेजे, मुनयोऽपिहर्षम् ॥ ચિત્ર નં- ૪ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LIMBDI(iiiiiiiiiiiiii iiiiii[li[li[iiiiiiii [D[SI [BLIS(IIII(Urut(lt(((((((((((((((( (ા શ્રી હિમાચલલ વાસિની સરસ્વતી દેવી $ નમઃ | સવા લાખનો જાપ કરવો ચિત્ર નં- ૫ N ]nt(II/ IITUUUUUU iTtill limit r(ttpIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII(t (dvD] IImpuly DIDDDDDDDDDDDDULU L ( e ITT Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAV દેવી સરસ્વતી વિ.સં ૧૧૪૮ શાંતિનાથ ભંડાર ખંભાત तद्दिव्यमव्ययं धाम सारस्वतमुपास्महे ।। यत्प्रसादात् विलीयन्ते मोहान्धतमसच्छटाः ॥ ચિત્ર નં- ૬ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥ चिरन्तनाचार्यविरचित-श्री सरस्वतीस्तोत्रम् || ઉપજાતિ - સંસાર દાવાનલ શાહની । त्वं शारदादेवि ! समस्तशारदा, विचित्ररूपा बहुवर्णसंयुता । स्फुरन्ति लोकेषु तवैव सूक्तयः सुधास्वरूपा-वचसां महोर्मयः ||१|| भवद्विलोलम्बक-दर्शनादहो मन्दोऽपि शीघ्रं कविरेव जायते | तवैव माहात्म्यमखण्डमीक्ष्यते, तवार्थवाद: पुनरेव गीयते ||२|| कर्पूरनीहार-करोज्जवलो तनु विभाति ते भारती शुक्ल-नीरजे | कराग्रभागे धृतचारु-पुस्तका डिण्डीर-हीराममल-शुभ्रचीवरा ||३|| र मरालबालमलवाहना स्वहस्तविन्यस्त-विशाल-कच्छपी। ललाटपट्टे कृतहेमशेखरा सन्ना प्रसन्ना भवतात्सरस्वती ||४|| सद्विद्याजलराशि-तारणतरी सद्पविद्याधरी, जाड्यध्वान्तहरी सुधाब्धिलहरी श्रेयस्करी सुन्दरी । सत्यात्वं भुवनेश्वरी शिवपुरी सूर्यप्रभा-जित्वरी, स्वेच्छादानवितान-निर्झरगवी सन्तापतां छित्वरी ||५|| शाल सुरनर-सुसेव्या सेवकेनाऽपि सेव्या, भवति यदि भवत्या किं कृपा कामगव्या । जगति सकलसूर्यस्त्वत्समाना न भव्या, ( रुचिर-सकलविद्या दायिका त्वां-तु नव्या ||६|| मालिनी र यो भक्त्या सुरितो नवीति सततं जनन्ति मौढ्यंमहः, के त्वत्सेवां च चरीकरीति तरसा बोभोति शं श्रेयसाम् । त्वं मातर्दरिधर्ति चेतसि निजे दर्दिष्ट रोचिर्मयं, तस्याग्रे नरिनर्ति याजितकरो भूपो नटीवत् स्वयम् ||७|| शार्दूस आख्यातुं तव देवि ! कोऽपि न विभु माहात्म्यमामूलतो, नो ब्रह्मा न च शंकरो न हि हरि ! वाक्पति स्वर्पतिः । स्वच्छक्ति-वीरवर्ति-विश्वजननी लोकत्रय-व्यापिनी, सा त्वं काचिदगम्यरम्य-हृदया-वाग्वादिनि पाहि माम् ||ll शार्दू स्तोत्रं पठेद यः श्रृतदेवतायाः भक्त्यायुतः शुद्धमनाः प्रभाते । विद्या-विलासं विपुलं प्रकाशं प्राप्नोति पूर्ण कमलानिवासम् ||९|| Gula । इति सम्पूर्णम् । Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ W ५ श्रीमल्लिषेणाचार्यविरचित : श्री सरस्वतीमन्त्रकल्पः મુનિ હંસ વિ. શાસ્ત્ર સં. વડોદરા પ્રત નં. ૧૬૫૮ सुरत है. सि. ज्ञा. भं. तथा भैरव पद्मावती अस्प जगदीशं जिनं देवमभिवन्द्यामिशङ्करम् । वक्ष्ये सरस्वतीकल्पं समासायाल्पमेधसाम् ||१|| अभयज्ञानमुद्राक्षमालापुस्तकधारिणी । त्रिनेत्रा पातु मां वाणी जटाबालेन्दुमण्डिता ||२| लब्धवाणीप्रसादेन मल्लिषेणेनसूरिणा । रच्यते भारतीकल्पः स्वल्पजाप्यफलप्रदः ||३|| दक्षो जितेन्द्रियो मौनी देवताराधनोद्यमी । निर्भयो निर्मदो मन्त्री शास्त्रेऽस्मिन् स प्रशस्यते ||४|| पुलिने निम्नगातीरे पर्वतारामसङ्कुले । रम्यैकान्तप्रदेशे वा हर्म्ये कोलाहलोज्झिते ||५|| तत्र स्थित्वा कृतस्नानः प्रत्यूषे देवतार्चनम् । कुर्यात् पर्यङ्कयोगेन सर्वव्यापारवर्जितः ॥६॥ तेजोवदद्वयस्याग्रे लिखेद् वाग्वादिनीपदम् । ततश्च पञ्च शून्यानि पञ्चसु स्थानकेष्वपि ||७| ॐ वद वद वाग्वादिनी हाँ हृदयाय नमः । ॐ वद वद वाग्वादिनी ह्रीं शिरसे नमः । ॐ वद वद वाग्वादिनी हूँ शिखायै नमः । ॐ वद वद वाग्वादिन हैं। कवचाय नमः । ॐ वद वद वागवादिनी हः अस्त्राय नमः । इति सकलीकरणं विधातव्यम | रेफैर्ज्वलद्भिरात्मानं दग्धमग्निपुरस्थितम् । ध्यायेदमृतमन्त्रेण कृतस्नानस्तत! सुधीः ! ||८ll ॐ अमृते ! अमृतोद्भवे ! अमृतवर्षिणि ! अमृतं स्त्रावय स्त्रावय सं सं ह्रीं ह्रीं क्लीं क्लीं ब्लूं ब्लूं द्रां द्रां द्रीं द्रीं द्रू ड्रं द्रावय द्रावय स्वाहा | स्नानमत्रः । विनयमहा ॐ ह्रीं पद्मयशसे योगपीठाय नमः । पीठस्थापनमन्त्रः । १ ह्रीं २ पज्ञयसे योगादिनमोऽतमध्यगंपीठ देवी पीठ स्थापनमनेन मंत्रेण कर्तच्यं । Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री मल्लिषेणाचार्यकृत-सरस्वती-मन्त्रकल्पः ।। पट्टकेऽष्टदलाम्भोज श्रीखण्डेन सुगन्धिना । जातिकास्वर्णलेखिन्या दूर्वादर्भेण वा लिखेत् ।।९।। ॐकारपूर्वाणि नमोऽन्तगानि शरीर-विन्यासकृताक्षराणि | प्रत्येकतोऽष्टौ च यथाक्रमेण देयानि तान्यष्टसु पत्रकेषु ||१०|| ब्रह्महोमनमःशब्दं मध्येकर्णिकमालिखेत् । कं कः प्रभृतिभिर्वणैर्वेष्टयेत् तन्निरन्तरम् ||११|| कं कः, चं चः, टं टः, तं तः, पं पः, यं यः, रं र:, लं लः, वं | वः, शं शः, षं षः, सं सः, हं हः, लं ल्लः, क्षं क्षः, खं खः, छं छः, | ठं ठः, थं थः, फं फः, गं गः, ज जः, डं डः, दं दः, बं बः, घं घः, | झं झः, ढं ढः, धं धः, भं भः, डं ङः, अं, ञः, णं णः, नं नः, मं |मः, एतानि केसराक्षराणि । पर बाह्ये त्रिर्मायया वेष्ट्य कुम्मकेनाम्बुजोपरि । प्रतिष्टापनमन्त्रेण स्थापयेत् तां सरस्वतीम् ||१२|| ॐ अमले ! विमले ! सर्वज्ञे ! विभावरि ! वागीश्वरि ! ज्वलदीधिति ! स्वाहा प्रतिष्ठापनमन्त्रः || अर्चयेत् परया भक्त्या गन्धपुष्पाक्षतादिभिः । विनयादिनमोऽन्तेन मन्त्रेण श्रीसरस्वतीम् ||१३|| ॐ सरस्वती नमः । विनयं मायाहरिवल्लभाक्षरं तत्पुरो वदद्वितयम् । वाग्वादिनी च होमं वागीशा मूलमन्त्रोऽयम् ||१४|| ॐ ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी स्वाहा | मूलमन्त्रः । यो जपेज्जातिकापुष्पैर्भानसख्यसहस्त्रकैः | दशांशहोमसंयुक्तं स स्याद् वागीश्वरीसमः ||१५|| महिषाक्षगुग्गुलेन प्रतिनिर्मितणकमानसद्गुटिकाः । होमस्त्रिमधुरयुक्तैर्वरदाऽत्र सरस्वती भवति ||१६|| देहशिरोद्रग्नासा सर्वमुखाननसुकण्ठहृन्नाभि । पादेषु मूलमन्त्रबीजद्वयवर्जितं ध्यायेत् ||१७|| श्वेताम्बरां चतुर्भुजां सरोजविष्टरस्थिताम् । सरस्वती वरप्रदामहर्निशं नमाम्यहम् ||१८|| साङख्यभौतिकचार्वाकमीमांसक दिगम्बरा: । सौगतास्तेऽपि देवि ! त्वां ध्यायन्ति ज्ञानहेतवे ||१९|| १ वेष्टत्तन्निरंतरं । २ ज्वलदीप्सिति । Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १० gec श्री मल्लिषेणाचार्यकृत-सरस्वती-मन्त्रकल्पः भानूदये तिमिरमेति यथा विना वेडं विनश्यति यथा गरुडागमेन | तद्वत् समस्तदुरितं चिरसञ्चितं मे देवि ! त्वदीयमुखदर्पणदर्शनेन ||२०|| गमकत्वं कवित्वं च वाग्मित्वं वादिता तथा । भारति ! त्वत्प्रसादेन जायते भुवने नृणाम् ||२१|| सरस्वतीस्तवः | जपकाले नमः शब्दं मन्त्रस्यान्ते नियोजयेत् । होमकाले पुनः स्वाहा मन्त्रस्यायं सदा क्रमः ||२२|| सवृन्तकं समादाय प्रसूनं ज्ञानमुद्रया । मन्त्रमुच्चार्य सन्मन्त्री श्वासं मुञ्चीत रेचनात् ||२३|| वाग्भवं कामराजं च सान्तं षान्तेन संयतम् । बिन्द्वोङ्कारयुतं मन्त्रं त्रैपुरं तन्निगद्यते ||२४|| ऐं क्ली दू हस नमः । श्वेतैः पुष्पैर्भवेद् वाचा शोणितैर्वश्यमोहनम् । लक्षजापेन संसिद्धिं याति मन्त्रं सहोमतः ॥२५॥ एक्ली हसौं । मन्त्रः । उष्माणामादिमं वीजं ब्रह्मबीजसमन्वितम् । लान्तं रान्तेन संयुक्तं मायावाग्भवबीजकम् ||२६|| स्ला ह्रीं ऐं सरस्वत्यै नमः । मन्त्र जपति यो नित्यं जातिकाकुसुमैर्वरैः । रविसङख्यसहस्त्राणि स स्याद् वाचस्पतेः समः ||२७|| सप्तलक्षाणि यो विद्यां मायामेकाक्षरी जपेत् । तस्य सिद्धयति वागीशा पुष्पैरिन्दुसमप्रभैः ||२८|| ह्रीं झं ह्रीं जलभूबीजैर्नाम यत् तत् स्वरैर्वृतम् । बाह्ये द्विषड्दलाम्भोजपत्रेषु सकलं नभः ||२९|| सान्तं सम्पुटमालिख्य इव हंसैर्वलयीकृतम् । अम्भःपुरपुटोपेतं सद्भूर्जे चन्दनादिभिः ||३०|| सिक्थकेन समावेष्टय जलपूर्णघटे क्षिपेत् । दाहस्योपशमं कुर्याद् ग्रहपीडां निवारयेत् ||३१|| शान्तिकयन्त्रम् । १ श्वास मुञ्चीत । २ मोहन । Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 श्री मल्लिषेणाचार्यकृत-सरस्वती-मन्त्रकल्पः ।। - नाम त्रिमूर्तिमध्यस्थं क्लीं' क्रॉ दिक्षु विदिक्षु च । बहिर्वह्निपुटं कोष्ठष्वाँ जम्भे ! होममालिखेत् ||३२|| १. मोहापि च तथा ग्रान्त ब्राह्मब्लँकारमास्थितम् । ॐ ब्लैं धात्रे वषट् वेष्टयान्तर्बाह्ये क्षितिमण्डलम् ||३३|| फलके भूर्यपत्रे वा लिखित्वा कुङ्कुमादिभिः । पूजयेद् यः सदा यन्त्रं सर्वं तस्य वशं जगत् ||३४|| वश्ययन्त्रम् ॥ मान्तं नामयुतं द्विरेफसहितं बाह्ये कलावेष्टितं तबाह्येऽग्निमरुत्परं विलिखितं ताम्बूलपत्रोदरे । लेखिन्यान्यमृताक्षकंट कभुवार्कक्षीरराजीप्लुतं तप्तं दीपशिखाग्निना त्रिदिवसे रम्भामपीहानयेत् ||३५|| रेफद्वयेन सहितं लिख मान्तयुग्मं षष्ठस्वरस्वरचतुर्दशबिन्दुयुक्तम् । म बाह्ये त्रिवह्निपुरमालिखचैतदन्तः पाशत्रिमूर्तिगजवश्यकरैश्व वेष्टयम् ||३६|| पुरं हिरण्यरेतसो विलिख्य तबहिः पुनः । करोतु मन्त्रवेष्टनं ततोऽग्निवायुमण्डलम् ||३७| तद्यथा - ॐ आँ ह्रीं क्रॉ म्ल्वय्ग्यूँ जम्मे ! मोहे ! रररर घे घे सर्वाङ्गं दह दह देवदत्ताया हृदयं मम वश्यमानय हृीं यं वौषट् || / तं ताम्बूलरसेन हेमगरलब्रह्मादिभिः संयुजा प्रेतावासनकपरैः प्रविलिखेत् ताम्रस्य पत्रेऽथवा ।। अङ्गारैः खदिरोद्भवैः प्रतिदिनं सन्ध्यास सन्तापयेत् । - सप्ताहात् वनितां मनोऽभिलषितां मन्त्री हठादानयेत् ||३८|| संलिख्याष्टदलाब्जमध्यगगनं कामाधिपेनावृतं तत्पत्रेषु तदक्षरं प्रविलिखेद् पत्राग्रतोऽग्न्यक्षरम् । ब्लें पत्रान्तरपूरितं वलयितं मन्त्रेण वामादिना द्रां द्रीं ब्लू स्मरबीजहोमसहिते नैतज्जगत्क्षोभणम् ||३९|| जाप्यः सहस्त्रदशकं सुभगायोन्यामलक्तकं धृत्वा । विद्या नवाक्षरीया तयापसव्येन हस्तेन ।।४०|| ११ की । २ ले । ३ कणक । ४ २ौं । ५ सं । ६ योनाबलक्तकं । Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री मल्लिषेणाचार्यकत-सरस्वती-मन्त्रकल्पः 335 ॐ ह्रीं आँ क्रौं ह्रीं क्षीं ह्रीं क्ली ब्लू द्रां द्रीं ॐ कामिनी रञ्जय होममन्त्रं यस्या लिखेच्चात्मकरेऽपसव्ये | सन्दर्शयेत् सा स्मरबाणभिन्नाद्भुतं भवत्यत्र किमस्ति चित्रम् ॥४१|| विनयं चले चलचित्ते रतौ मुञ्चयुग्मं होमम् । द्रावयत्यबलां बलाल्लक्षेणैकेन जाप्येन ||४२।। सिन्दूरसन्निभं पिण्डमैवलक्षरनिर्मितम् । ध्यातं सबिन्दुकं योन्या द्रावयत्यबलां बलात् ||४३|| सम्पिष्टोतप्तिकामूलं जलशौचं स्वरेतसा | भर्तुर्ददाति या षण्डं साऽन्यां प्रतिकरोति तम् ||४४| 'मर्दयेत् पिप्पलाकामं सूतकेन कुरुण्टिका । क्षीरेण मधुना सार्धं लिङ्गलेपोऽबलास्मरः ||४५|| का मधुकर्पूरसौभाग्यं पिप्पिलीकामसंयुतम् । द्रावयत्यङ्गनादर्प लिङ्गलेपनमात्रतः ॥४६| एरण्डतेलं फणिकृत्तियुक्तं सन्मातुलिङ्गस्य च बीजमिश्रम् | / धूपं च दद्यादतिहर्म्यमध्ये स्त्रीमोहनं ज्ञानविदो वदन्ति ||४७|| क्ली काररुद्धं लिख कूटपिण्डं नामान्वितं द्वादशपत्रपद्मम् । ब्रह्मादिहोमान्तपदेन युक्ताः पूर्वादिपत्रेषु जयादिदेव्यः ||४८|| ॐ जये स्वाहा । ॐ विजये स्वाहा । ॐ अजिते स्वाहा । ॐ * अपराजिते स्वाहा । जभमहपिण्डसमेता जम्माद्याः प्रणवपूर्वहोमान्ताः ।। सद विदिगदलेषु योज्याः स्मरबीजं शेषपत्रेषु ||४९|| ॐ म्ल्वएँ जम्मे! स्वाहा ! ॐ भल्वयूँ मोहे ! स्वाहा ! ॐमल्व स्तम्मे ! स्वाहा । ॐ हम्ल्वयूँ स्तम्मिनी स्वाहा | शेषपत्रेषु क्लीं। त्रिधा मायया वेष्टितं क्राँनिरुद्धं लिखेद् रोचनाकुङ्कुमैर्भूर्यपत्रे । मधुस्थापितं वेष्टितं रक्तसूत्रैर्वशं याति रम्भापि सप्ताहमध्ये ||५०ll क्लीरञ्जिका ||१|| यन्त्रं तदेव विलिखेद् वनिताकपाले गोरोचनादिभिरनंगपदे त्रिमूर्त्तिम् ।। सन्ध्यासु 'सप्तदिवसंखदिराग्नितप्तांदेवाङ्गनामपिसमानयतीहनाकात् ||१|| हीरञ्जिका ||२|| १ कौ । २ लिखित्वाऽत्मकरे । ३ चलवित्ते । ४ सम्पिष्टौ । ५ दिवसे । Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री मल्लिषेणाचार्यकृत-सरस्वती-मन्त्रकल्पः 17 १३ स्थाने त्रिमूर्लिख विश्वबीजं कस्तूरिकाद्यैर्वरभूर्जपत्रे | बाह्य वृतं रूपपतङ्गवेष्टयं सीमन्तिनीनां विदधाति मोहाम् ||५|| ईरञ्जिका ||३|| विष्णोः पदे समभियोजय रोषबीजं मानुष्यचर्मणि विषेण सलोहितेना कुण्डे प्रपूर्य खदिरज्वलनेन तप्तं शत्रोरकालमरणं कुरुतेऽविकल्पात्||५३।। __ हूंरञ्जिका ||४|| भर्जेऽरुणेन सविषेण मकारबीजं हं स्थानके लिख मलीमलमूत्रेवेष्टयम् । मृत्पात्रिकोदरगतं निहितं श्मशाने दुष्टस्य निग्रहमिदं विदधाति यन्त्रम् ५४ मः यन्त्रं बिभीतफलके विषलोहिताभ्यां, मास्थानकेऽग्निमरुतोः प्रविलिख्य बीजम् । संवेष्टय वाजिमहिषोद्भवकेशपाशैः, प्रेतालयस्थमचिरेण करोति वैरम् ||५५|| र्य: ६ अनलपवनबीजे वायुबीजं ससृष्टिं, चितिजगरकाका मेध्ययुक्तैर्विलेख्यम् । गगनगमनपक्षेणोद्यखण्डोध्वजानांपवनहतमरात्युच्चाटनं तद्विदध्यात् ||५६| मः | ||५|| स्वल्पेन मानुषभुवा नृकपालयुग्मे पूर्वोदिताक्षरपदे विलिखेत् खबीजम् ।। क्ष्वेडारुणेन मृतकालयभस्मपूर्णे प्रोच्चाटयेदरिकुलं निहितं श्मशाने ||५७|| प्रेताम्बरे व्योमपदे विलेख्यं फडक्षरं निम्बनृपार्कक्षीरैः । सिद्धालये तन्निखनेत् क्षिपायां बम्भ्रम्यते काक इवारिरुाम् ||५८|| फट् ९ कूटं फडक्षरपदे लिखेत्कुङ्कुमाद्यैर्भूर्ये वषट्पदयुतं मठितं त्रिलोहै: । पुंसां स्वबाहुकटिकेशगले धृतानां सौभाग्यकृद् युवतिभूपतिवश्यकारि ॥५९|| क्ष वषट् । १० क्षस्थानकेऽथलिखितंहरितालकाद्यैरिन्द्रं शिलातलपुटे क्षितिमण्डलस्थलम्। सूत्रेण तत् परिवृतं विघृतं धरायां कुर्यात् प्रसूतिमुखदिव्यगतेर्निरोधम्||६०|| लं ११ रञ्जिका द्वादशयन्त्रोद्धारः ॥ अजपुटं लिखेन्नाम ग्लौं क्षं पूर्णेन्दुवेष्टितम् । - वजाष्टकपरिच्छिन्नमग्रान्तब्राह्मणाक्षरम् ॥ ६१ ॥ १ क्षपायां | २ लिख । ३ सितातल । ४ पुटे । ५ ग्लौँ । Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री मल्लिषेणाचार्यकृत-सरस्वती-मन्त्रकल्पः । तद्बाह्ये भूपुरं लेख्यं शिलायां तालकादिना । + कोषादिस्तम्मनं कुर्यात् पीतपुष्पैः सुपूजितम् || ६२ ॥ ॐ ग्लौं क्षं ठं लं स्वाहा । संलिख्य नामाष्टदलाब्जमध्ये मायावृतं षोडशसत्कलाभिः । कॅली ब्लू तथा द्रामथ योजयित्वा दिक्थेषु पत्रेषु सदा क्रमेण ||६३|| होम लिखेदकुशबीजमुच्चैः किश्चान्यपत्रेषु बहिस्त्रिमूर्तिः । भूर्जे हिमाद्यैर्विधृतं स्वकण्ठे सौभाग्यवृद्धि कुरुतेऽङ्गनानाम् ॥६४|| क्षजभमहरेफपिण्डैः पाशाङ्कुशबाणरञ्जिकायुक्तैः । सौभाग्यरक्षा | प्रणवाद्यैः कुरु मन्त्रिन् । षट् कर्माण्युदयमवगम्य ||६५|| ॐक्षयूँ जम्ल्वयूँ भव्यूँ मयूँ हम्ल्यूँ डुम्ल्यूँ आँ काँ ह्रीं क्लीं ब्लू/ द्रीं द्रीं संवौषट् त्रिभुवन' सारः । सहस्त्र १२ जपः । दशांशेन होमः ॥ वश्यविद्वेषणोच्चाटे पूर्वमध्यापराहणके । सन्ध्यार्धरात्ररात्र्यन्ते मारणे शान्तिपौष्टिके ||६६|| वषड् वश्ये फडुच्चाटे हुं द्वेष पौष्टिके स्वधा । संवौषडाकर्षणे स्वाहा शान्तिकेऽप्यथ मारणे ||६७|| पीतारुणासितैः पुष्पैः स्तम्भनाकृष्टिमारणे । शान्तिपौष्टि कयोः श्वेतै जपेन्मन्त्रं प्रयत्नतः ||६८|| कुर्याद् हस्तेन वामेन वश्याकर्षणमोहनम् । शेषकर्माणि होमं च दक्षिणेन विचक्षणः ॥ ६९ ॥ उदधीन्द्रमारुतान्तक नैर्ऋतकुबेरदिक्षु कृतवदनः । शान्तिकरोधोच्चाटन मारणसम्पुष्टिजनवश्यः ||boll शान्तिपुष्टौ भवेद्धोमो दूर्वाश्रीखण्डतण्डुलैः ।। महिषाक्षरङकाम्भोजैः पुरक्षोभो निगद्यते ||७१| करवीरारुणैः पुष्पैरङ्गना क्षोभमुत्तमम् । होमैः क्रमुकपत्राणां राजवश्यं विधीयते ||७२। गृहधूपनिम्बपत्रै द्विजपक्षलवणराजिकायुक्तैः । हतैस्त्रिसन्ध्यविहितै विद्वेषो भवति मनुजानाम् ||७३|| प्रेतालयास्थिखण्डैबिंभीतकाङ्गारसमधूमयुतैः ।। सप्ताहविहितहोमैररातिमरणं बुधै ईष्टम् ||७४|| -- १ ॐ ग्लाँ क्षं ठं लं स्वाहा । २ होमां । ३ त्रिभुवने । ४ पुष्टिकयोः । ५ वश्ये । Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SPA DOTSSle Spec શ્રી વિદ્યા દેવી તારંગા હીલ, અજિતનાથ જૈન દેરાસર ૮૦૦ વર્ષ પ્રાચીન वाग्देवि ! संविदे नः स्यात् सदा या सर्व देहिनाम् । चिन्तितार्थान् पिपर्तीह कल्पवल्लीव सेविता ॥ ચિત્ર નં ८ MAO'S D Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHO THUÊ eeeeeeeeeeeeee धातवयता eeeeeeeeee - શ્રી શ્રુત દેવતા ચિત્રકાર :- ધુરંધર, સમય ૧૯૦૦ થી ૧૯૫૦ यस्याः प्रसादाच्छ्रत सिन्धुपारं, यान्तीह मूर्खाश्च भवन्ति दक्षाः । श्री भारती भागवती प्रसन्ना, देयाद्वरं श्रीश्रुत देवताऽसौ ।। ચિત્ર નં- ૭ FORIES GAcceeeeeeeeentetuLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLL Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री मल्लिषेणाचार्यकृत-सरस्वती-मन्त्रकल्पः । नैवेद्यदीपादिभिरिन्द्रसङ्खयैः सुवर्णपादावभिपूज्य देव्याः । स्ववामदेशस्थितसव्यंहस्तो' मन्त्री प्रदद्यात् सहिरण्यमम्भः ||७५|| विद्या मयेयं भवते प्रदत्ता त्वया न देयान्यदृशे जनानां । "तच् श्रावयित्वा गुरुदेवतानामग्रेषु विद्यां विधिना प्रदेया ॥ ७६ ॥ आज्ञाक्रमः कृतिना मल्लिषेणेन जिनसेनस्य सूनुना । रचितो भारतीकल्पः शिष्टलोकमनोहरः ॥७७|| सूर्याचन्द्रमसौ यावन्मेदिनीभूधरार्णवाः । तावत् सरस्वतीकल्पः स्थेयाच्चेतसि धीमताम् ||७८|| इति श्रीमल्लिषेणाचार्यकृत श्री सरस्वतीमन्त्रकल्पः || श्रीमल्लिषेणसारस्वतविधिरयम् - प्रथमः कृतस्नानः समौनः प्रातः श्रीभारत्याः पूजांकृत्वा विहिता - कक्षारोदनः ततोऽनन्तरं सन्ध्यासमये पुनः स्नात्वा सर्वव्यापारवर्जितो भूत्वा शुचिः श्वेतं वस्तु ध्यायेत् । ॐ ह्रीँ भूरिसी भूतधात्री भूमिशुद्धिं कुरु कुरु स्वाहा । १५ भूमिशुद्धिमन्त्रः ॐ ह्रीं वां नमो अरिहंताणं अशुचिः शुचीर्भवामि स्वाहा । आत्मशुद्धिमन्त्रः ॥ ॐ ह्रीं वद वद वाग्वादिनी हाँ हृदयाय नमः । ह्रीं शिरसे नमः शिखायै नमः | हाँ कवचाय नमः । हृः अस्त्राय नमः । इति सकलीकरणं विधातव्यम् । ततोऽमृतमन्त्रेण सरस्वत्याः पूजा क्रियते । ॐ अमृते ! अमृतोद्भवे ! अमृतवर्षिणि ! अमृतवाहिनी ! अमृतं स्त्रावय स्त्रावयं सं सं (ऐं ऐं) क्ली क्ली ब्लूं (ब्लू) द्रां द्रीं द्रावय द्रावय स्वाहा । अथ मण्डलस्थापना विधीयते ॐ ह्रीं महापद्मयशसे योगपीठाय नमः ॐ ह्रीं अमले ! विमले ! सर्वज्ञे ! विभावरि ! वाणीश्वरि ! कलम्बपुष्पिणि स्वाहा ! - पीठस्थापनमन्त्रः ॥ प्रतिष्ठामन्त्रः १ हस्तौ । २ जनाय । ३ प्रदधातु । ४ ॐ हृ ५ ह्रीं पाठ वडोहरानी अतमां नक्षी, ॐ नमो वद वदं सूनी प्रत छे. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६ श्री मल्लिषेणाचार्यकृत-सरस्वती- मन्त्रकल्पः ततो मण्डलपूजा विधीयते ! ॐ सरस्वत्यै नमः ! पूजामन्त्रः । मण्डलाग्रेऽग्निकुण्डं समचतुरस्त्रं विधीयते अङ्गुल १६ प्रमाणम् । ततो मूलमन्त्रेण जाप १२००० । ततो दशांशेन होमः । गुग्गल-मधु-धृतपुष्पसहितगुटिका चनकप्रमाणा १२००० होमः पिप्पलपलाशमीसमिधैः मूलमन्त्रेण करजापलक्ष १००००० । ततः सिद्धिः । इति मल्लिषेणाचार्यकृत- सरस्वती - मन्त्रकल्पः सम्पूर्णः । 22 •23 SHEKSHIG Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत श्री सरस्वतीकल्पः । शार्दूल. स्नातस्या प्रतिम....... कन्दात् कुण्डलिनी ! त्वदीयवपुषो निर्गत्य तन्तुत्विषा किञ्चिच्चुम्बितमम्बुजं शतदलं त्वद्ब्रह्मरन्ध्रादयः । "यश्चन्द्रद्युति ! चिन्तयत्यविरतं भूयोऽस्य भूमण्डले तन्मन्ये कविचक्रवर्तिपदवी छत्रच्छलाद् वल्गति ||१|| यस्त्ववक्त्रमृगाङ्कमण्डलमिलत्कान्तिप्रतानोच्छल च्चञ्चच्चन्द्रकचक्रचित्रितककुप्कन्याकुलं ! ध्यायति । वाणी ! वाणिविलासभङ्गुरपद-प्रागल्भ्यश्रृङ्गारिणी नृत्यत्युन्मदनर्तकीव सरसं तद्वक्त्ररङ्गाङ्गणे ||२|| देवि ! त्वद्धृतचन्द्रकान्तकरकश्च्योतत्सुधानिर्झरस्नानानन्दतरङ्गितं पिबति यः पीयूषधाराधरम् । तारालंकृतचन्द्रशक्तिकुहरेणाकण्ठमुत्कण्ठितो वक्त्रेणोद्गिरतीव तं पुनरसौ वाणीविलासच्छलात् ||३|| क्षुभ्यत्क्षीरसमुद्रनिर्गतमहाशेषाहिलोलत्फणा पत्रोन्निद्र सितारविन्दकुहरैश्चन्द्रस्फुरत्कर्णिकैः । देवि ! त्वां च निजं च पश्यति वपु र्यः कान्तिभिन्नान्तरं ब्राह्मि ! ब्रह्मपदस्य वल्गति वच: प्रागल्भदुग्धाम्बुधैः ||४|| नाभीपाण्डुरपुण्डरीककुहराद् हृत्पुण्डरीके गलत् - पीयूषद्रववर्षिणि! प्रविशतीं त्वां मातृकामालिनीम् । द्दष्टवा भारत ! भारती प्रभवति प्राणेय पुंसो यथा निर्ग्रन्थीनि शतान्यपि ग्रथयति ग्रन्थायुतानां नरः ||५|| त्वां मुक्तामयसर्वभूषणगणां शुक्लाम्बराडम्बरां गौरी गौरिसुधातरङ्गधवलामालोक्य हृत्पङ्कजे । वीणापुस्तकमौक्तिकाक्षवलय श्वेताब्जवल्गत्करां न स्यात् कः स्फुटवृत्त चक्ररचनाचातुर्यचिन्तामणिः ॥६॥ पश्येत् स्वां तनुमिन्दुमण्डलगतां त्वां चाभितो मण्डितां यो ब्रह्माण्डकरण्डपिण्डितसुधाडिण्डीरपिण्डैरिव । १ वाणि १७ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८. श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत-सरस्वतीमन्त्रकल्पः । स्वच्छन्दोद्गतगद्यपद्यलहरी लीलाविलासामृतैः - सानन्दास्तमुपाचरन्ति कवयश्चन्द्रं चकोरा इव ||७|| " तद्वेदान्तशिरस्तदोकृतिमुखं तत् तत्कलालोचनं पर तत्तद्वेदभुजं तदात्महृदयं तद्गद्यपद्याङ्घि च । यस्त्वद्वम विभावयत्यविरतं वाग्देवते ! वाङ्मयं शब्दब्रह्मणि निष्ठितः स परमब्रह्मैकतामश्नुते ||८|| वाग्बीजं स्मरबीजवेष्टितमतो ज्योतिःकला तबहि - श्चाष्टद्वादश-षोडशद्विगुणितद्वयष्टाब्जपत्रान्वितम् । तबीजाक्षरकादिवर्णरचितान्यग्रे दलस्यान्तरे हंसः कूटयुतं भवेदवितथं यन्त्रं तु सारस्वतम् ||९|| ओमैं श्रीमनु सौं ततोऽपि च पुनः क्लीं वदौ वाग्वादिJame न्येतस्मादपि ही ततोऽपि च सरस्वत्यै नमोऽदः पदम् । अश्रान्तं निजभक्तिशक्तिवशतो यो ध्यायति प्रस्फुटं बुद्धिज्ञानविचारसारसहितः स्याद् देव्यसौ साम्प्रतम् ||१०|| स्मृत्वा मन्त्रं सहस्त्रच्छदकमलमनुध्याय नाभीहृदोत्थं श्वेतस्निग्धोर्ध्वनालं हृदि च विकचतां प्राप्य निर्यातमास्यात् तन्मध्ये चोर्ध्वरूपामभयदवरदां पुस्तकाम्भोजपाणिं वाग्देवीं त्वन्मुखाच्च स्वमुखमनुगतां चिन्तयेदक्षरालीम् ||११||स्त्रग्धरा. किमिह बहुविकल्पैर्जल्पितैर्यस्य कण्ठे - भवति विमलवृत्तस्थूलमुक्तावलीयम् । - भवति भवति ! भाषे ! भव्यभाषाविशेषे मधुरमधुसमृद्धस्तस्य वाचां विलासः ||१२|| मालिनी. के इतिश्री बप्पभट्टिसूरिकृतं सरस्वतीस्तोत्रं सम्पूर्णम् । Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत- सरस्वतीमन्त्रकल्पः अथ मन्त्रक्रमो लिख्यते ॐ सरस्वत्यै नमः । अर्चनमन्त्रः T ॐ भूरिसी भूतधात्री भूमिशुद्धिं कुरु कुरु स्वाहा । भूमिशुद्धिमन्त्रः ॐ विमले ! विमलजले सर्वतीर्थजले पांव व अशुचिः शुचीर्भवामि स्वाहा । आत्मशुद्धिमन्त्रः । ॐ वद वद वाग्वादिनी ह्रीं शिरसे नमः | ॐ महापद्मयशसे ह्रीं योगपीठाय नमः | ॐ वद वद वाग्वादिनी हूँ शिखायै वषट् । ॐ वद वद वाग्वादिनी नेत्रद्वयाय वषट् । वद वद वाग्वादिनी कवचाय हुं । ॐ वद वद वाग्वादिनी ! अस्त्राय फट् । इति सकलीकरणम् । ॐ अमृते ! अमृतोद्भवे ! अमृतं स्त्रावय ऐं क्ली' ब्लूं द्रां द्रीं द्रावय द्रावय स्वाहा । விருபங்கள் - यो जपेज्जातिकापुष्पैर्भानुसंख्यसहस्त्रकम् । दशांशहोमसंयुक्तं च स्याद् वागीश्वरीसमः ||१|| महिषाख्यगुग्गुलेन प्रविनिर्मितचनकमात्रसद्गुटिकाः । होमस्त्रिमधुरयुक्तः तुष्टा देवी वरं दत्ते ||२|| अथैतत्पीठक्रमो लिख्यते - पद्मोपरि पद्मासनस्था भगवतीमूर्तिः करचतुष्टयधृतवरपद्मा शिरस् षट्कोणाकारमुकुटभ्राजति नाभौ चतुर्दलपद्मधारिणी लेख्या । ततो नाभिपद्मे कणिकायां ॐ कारं लिखेत्, पूर्वादिचतुर्दलेषु न १ मः २ सि ३ द्धं ४ इत्यक्षराणि लेख्यानि । अधस्तनदक्षिणकरे षोडशदलं पद्मं कृत्वा तत्र कर्णिकायां ऐंकारं दत्त्वा पूर्वादिषोडषदलेषु क्रमेण षोडश स्वरान् लिखेत्, अधस्तनवामकरे पञ्चविंशतिदलं पद्मं कृत्वा तत्कर्णिकायां श्रींकार विलिख्य पूर्वादिपञ्चविंशतिदलेषु (क्रमेण) क्रमात् कादयो वर्गवर्णाः पञ्चविंशतिर्लख्याः । अथवोपरितनदक्षिणकरे अष्टदलं पद्मं कृत्वा तत्र कर्णिकायां साँ इति बीजं लिखित्वा पूर्वादिदलेषु य - व ष - र ल श स ह इत्यष्टौ वर्णो लेख्या: उपरितनवामकरेऽप्यष्टदलं पद्मं कृत्वा तत्कर्णिकायां क्लीं इति बीजं दत्वा पूर्वाद्यष्टदलेषु व १ द २ व ३ द् ४ वा ५ ग्वा ६ दि ७ नि ८ इति वर्णा लेख्याः I शिरः षट्कोणे गर्भे ह्रींकारं लिखित्वा पूर्वादिकोणषट्के स १ र २, स्व ३ त्यै ४ न ५ म: ६ एवमक्षरषट्कं लेख्यम् । सर्वं शुक्लध्यानेन षटचक्रस्थापनं विधाय ध्येयम् । १ क्ष इति शुद्धं श्रीसारस्वतम् । - - Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत- सरस्वतीमन्त्रकल्पः मूलमन्त्रश्चायम् ॐ ऐं श्रीं साँ क्लीं वद वद वाग्वादिनी ह्रीं सरस्वत्यै नमः । इति पाठशुद्धया मन्त्रं स्मरेत्, करजापो लक्षं जातिपुष्पैः सहस्त्राः १२ जापः । गुग्गुलगुटी १२०० त्रिमधुरमिश्राः कृत्वा होमः कार्य:, आश्विने चैत्रे वा नवरात्रेषु कार्य दीपोत्सवाऽमावास्यां वा ततः सिद्धिः ॥ आम्नायान्तरेण यन्त्रं लिख्यते, यथा वृतं मण्डलं कृत्वा परितः पूर्वादौ चत्वारि दलानि, तत्र पूर्वदले ॐ ह्रीं देवतायै नमः १, दक्षिणदले ॐ ह्रीं सरस्वत्यै नमः २, पश्चिमदले ॐ ह्रीं भारत्यै नमः ३, उत्तरदले ॐ ह्रीं कुम्भदेवतायै नमः ४, - तद्बहिरष्टदले, तत्र पूर्वादितः ॐ मोहे यः १, ॐ नन्दे यः २, ॐ भद्रे यः ३, ॐ जये यः ४, ॐ विजये यः ५, ॐ अपराजिते य: ६, ॐ जम्मे यः ७, ॐ स्तम्मे यः ८, इति लेख्यम् । तद्बहिः षोडशदलानि, तत्र - ॐ रोहिण्यै नमः १, ॐ प्रज्ञपत्यै नमः इत्यादिषोडश देवीनामानि लेख्यानि, तद्बहिः पुनरष्टदलानि, पूर्वदले ॐ ह्रीं इन्द्राय नमः १ क्रमेण ॐ ह्रीं अग्नये नमः २, ॐ ह्रीं यमाय नमः ३, ॐ ह्रीं नैऋतये नमः ४, ॐ ह्रीं वरुणाय नमः ५, ॐ ह्रीं वायवे नमः ६, ॐ ह्रीं कुबेरायनमः ७, ॐ ह्रीं ईशानाय नमः ८ इति लिखेत् । ततो मायया त्रिरभिवेष्ट्य क्रौं कारेण निरुध्य परितः पृथ्वीमण्डलं कोणेषु प्रत्येकं चतुर्वजाङ्कितं कृत्वा मध्यकोणेषु लं प्रत्येकं लिखेत् । इति यन्त्रविधिः । यन्त्रमध्ये मन्त्रो भगवतीमूर्तिर्वा लेख्या । मन्त्रश्चायम् ॐ ऐं ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी ! भगवति ! सरस्वति ह्रीं नमः । ऐतन्मन्त्रस्य पूर्वसेवा करजप्यः लक्षं जातीपुष्प जातिश्च १२००० ततो दशांश होमो धृतगुग्गुलमधुखण्डैर्जपितपुष्पमध्यात् १२००० पुष्पाणि गृहीत्वा गुटिका संचूर्ण्यते । मन्त्रदानं दीपोत्सव एव गर्भे मन्त्रो मूर्तिर्वा भगवत्या लिख्यते यन्त्रस्योभयथापि कार्यम् । जापे नमः । होमे स्वाहा । इति श्रीबप्पभट्टिसूरेराम्नायः । अथ पुनः श्री बप्पभट्टिसूरिविद्याक्रमे महापीठोद्धारो लिख्यते क्ली हसः पूर्ववक्त्राय नमः, १ ऐं क्ली हुसाँ: दक्षिणवक्त्राय नमः २ ऐं क्ली साँ: पश्चिमवक्त्राय नमः ३, ऐं क्ली हसाँ: उत्तरवक्त्राय नमः ४, ऐं क्ली हसः ऊर्ध्ववक्त्राय नमः ५ वक्त्रपञ्चकम् । पान ७ Focke -जापश्च - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत-सरस्वतीमन्त्रकल्पः हृदि कमलायै हृदयाय नमः १, ऐं शिर कुलायै नमः, शिरसे स्वाहा २, ऐं शिखकुलाये शिखायै वौषट् ३, ऐं कवचकुलाय कवचाय नमः ४, ऐं नेत्रायै नेत्रत्रयाय वषट् ५, ऐ अस्त्राकुलायै अस्त्राय फट् ६, अ ऐ अङ्गसकलीकरणम् । इति करन्यासः, अङ्गन्यासः, पात्रपूजा, आत्मपूजा, मण्डलपूजा, ततः आह्वानं स्थापनम् । २१ - - - सन्निधानं सन्निरोधमुद्रा दर्शनयोनिमुद्रा गोस्तनमुद्रा महामुद्रा इति मुद्रात्रयं दर्शयेत्, ततो जापः कायैः । यथाशक्त्या करजापैन लक्षजापः । पुष्पजापे चतुर्विंशति सहस्त्राणि दशांशेन होमः पूजापुष्पाणि कुट्टयित्वा गुग्गुलैन गुटिका घृतेन घोलयित्वा होमयेत्, त्रिकोणकुण्डे हस्तमात्रविस्तारे खाते च ततः सिद्धयति । ऐं क्ली हसाँ वद वद वाग्वादिनी ! ह्रीं नमः । मूलमन्त्रः ॥ वाग्भवं प्रथमं बीजं द्वितीयं कुसुमायुधम् । तृतीयं जीवसंज्ञं तु सिद्धसारस्वतं पुनः ||१|| वाग्बीजं स्मरवीजवेष्टितमतो ज्योतिः कला तद्बहिरष्टद्वादशषोडशद्विगुणितंद्वयष्टाब्जपत्रान्वितम् । तद्बीजाक्षरकादिवर्णरचितान्यग्रे दलस्यान्तरे हंसः कूटयुतं भवेदवितथं यन्त्रं तु सारस्वतम् ॥२॥ स्मृत्वा मन्त्रं सहस्त्रच्छदकमलमनुध्याय नाभीहृदोत्थं चेतः स्निग्धोदनालं हृदि च विकचतां प्राप्य निर्यातमास्यात्। तन्मध्ये चोर्ध्वरूपामभयदवरदां पुस्तिकाम्मोजपाणिं वाग्देवीं त्वन्मुखाच्च स्वमुखमनुगतां चिन्तयेदक्षरालीम् ॥३॥ ततो मध्ये साध्यनाम ततोऽष्टदलेषु अष्टौ पिठाक्षराणि क्यूं यू ट्यूँ यूँ फ्ल्यूं ल्यूं रम्यूं हम्ल्यू इति ततो द्वादशदलाक्षराणि यथा कं कः, चं चः, टं टः, तं तः, यं यः, रं रः, लं लः, वं वः, शं शः, षं षः, संसः, इति । हृस्वास्तु भैरवाः प्रोक्ता दीर्घस्वरेण मातरः । प्रः, असिताङ्गो रुरुश्चण्डः क्रोध अष्टौ हि भैरवाः ॥ ब्रह्माणी माहेश्वरी कौमारी वाराही वैष्णवी चामुण्डा चण्डिका महालक्ष्मीः इत्यष्टौ मातरः । एवं षोडशदलेषु बीजाक्षराणि यथा - अहसाँ आहसाँ इहसाँ ईहसाँ उहसाँ ऊहसाँ ऋहसों लहसाँ लृहसाँ एहसाँ ऐहसाँ ओहसाँ औहसाँ अंहसाँ अ: हसाँ । ततोऽपि द्विकाधिकेत्रिंशद्दलानि कहुसाँ खुहसाँ गुहसाँ घहसाँ उहसाँ चहसाँ छहसाँ जहसाँ झहसाँ अहसाँ टहसाँ ठहसाँ डहसाँ ढहसाँ णहसाँ तहसाँ थहसाँ दहसाँ धहसाँ १ कुलायैकवचाय । २ क्ष्म्यू Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्व. श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत-सरस्वतीमन्त्रकल्मः । 13 नहसाँ पहसाँ फहसाँ बहसाँ भहाँ महाँ यहाँ रहसाँ लहसाँ वहाँ शहाँ षहसाँ सही ३२ प्रत्यन्तरे तु अस्मिन् द्वात्रिंशद्दलकोष्ठेषु ककारादिवर्णानामग्रे बीजाक्षरलेखने पाठान्तरं द्दश्यते तदपि लिख्यते । यथा - कद्रयाँ: खद्रयाँ: गद्रयाँ: घद्रयाँ: उद्रयाँ: चद्रयाँ छद्रयाँ: जद्रयाँः झद्रयाँ: अद्रयाँ: टद्रयाँ: ठद्रयाँ: डद्रयाँ: ढद्रयाँ: णद्रयाँ: तद्रयाँ: थद्रयाँ: दद्रया: धद्रयाँ: नद्रयाँ: पद्रयाँ: फद्रयाँ: बद्रयाँ: भद्रयाँ: मद्रयाँ: यद्रयाँ: रद्रयाँ: लद्रयाँ: वद्रयाँ: शद्रयाँ: षद्रयाँ: सद्रयाँ: ३२ इति प्रत्यन्तरपाठान्तरेक्रमः । ततश्चतुःषष्टिदलानि आलाई ईवाई ऊशाई ऋषाई लुसाई ऐहाई औळाई अंक्षाई १ । स आवाई ईशाई ऊषाई ऋसाई लुहाई ऐळाई औक्षाई अंलाई २33 आशाई ईषाई ऊसाई ऋहाई लुळाई ऐक्षाई औलाई अंवाई ३. आषाई ईसाई ऊहाई ऋळाई लक्षाई ऐलाई औवाई अंशाई ४ आसाई ईहाई ऊळाई ऋक्षाई ललाई ऐवाई औशाई अंषाई ५ आहाई ईळाई ऊक्षाई ऋलाई.लवाई ऐशाई औषाई अंसाई ६/ आळाई ईक्षाई ऊलाई ऋवाई लशाई ऐषाई औसाई अंहाई ७ आक्षाई ईलाई ऊवाई ऋशाई लषाई ऐसाई औहाई अंळाई ८ J ऐवं षष्टिः खीलनानि दलेष ततोऽपि दलानि । दलेष ऐं ३ दुर्गे! दुर्गदर्शने नमः । ऐं ३ चामुण्डे ! चण्डरूपधारिण्यै नमः । ऐं ३ जम्मे नमः । ऐं ३ मोहे नमः । ऐं ३ स्तम्भने नमः । ऐं ३ आशापुरायै नमः । ऐं ३ विद्युज्जिहे ! नमः । ऐं ३ कुण्डलिनी नमः ।। ___(ऐ) ह्रीं कारवेष्टितं क्रोंकारनिरुद्धं ऐं ३ भूरिसी भूतधात्री भूमिशुद्धिं कुरु कुरु स्वाहा । भूमिशुद्धिमन्त्रः । ऐं विमले! विमलजलाय सर्वोदकैः स्नानं कुरु कुरु स्वाहा । स्नानमन्त्रः । छ मंतपयारो एसो हयारपुवि त्ति सोयमग्गम्मि । सो च्चिय सयारपुव्वो विज्जानेओ कुले हाइ || ....... जीवं दक्षिणवाचयोगसमन्वितम् ।। सिद्धसारस्वतं बीजं सद्यो वै वच:कार: ॥ शुचिप्रदेशे पटे पट्टे वा श्रीखण्डेन कर्पूरेण वा देव्या मूर्ति कमलासनस्थां देवीचरणसमीपे योजितकरां स्वमर्तिं च आलिख्य देवीप्रतिमांचाग्रतोविन्यस्य देवीपूजापूर्वकं यथाशक्ति श्रीखण्डजाती कुसुमसुगन्ध १एँ विमल विमलजलाय सर्वतीर्थोदकैः । २ जीवंदक्षिणकर्णवाचयोगसई । ३ शक्तिं । Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्कार श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत-सरस्वतीमन्त्रकल्पः । २३ -धपफलनैवेद्यजल प्रदीपाक्षतादिभिः साधकः पूजयेत । स च स्नानकं च स्नानं वा कृत्वा शुचिवेषः समुपविशेत् । ततश्च 'ॐ विमलाय विमलचिताय पां वां क्षां हृीं स्वाहा अनेन मन्त्रेण वार ३ शिरः प्रदेशात् चरणौ यावत् हस्ताभ्याँ मन्त्रस्नानं कुर्यात् चन्द्रकिरणैर्दुग्धकपूरैर्वा आत्मानमभिषिच्यमानं चिन्तयेत् ।। ॐ भूरिसि' ! भूतधात्री भूमिशुद्धिं कुरु कुरु हुं फट् स्वाहा' अनेन मन्त्रेण वार ३ भूमिशुद्धिं कुर्यात । तत:- "ॐ ४ एहि एहि वार ४" अनेन मन्त्रेण आह्वान कुर्यात् । द्रव्यतो भावतश्च देव्याह्वाननं स्थापना च कार्या | ततः क्षि पद्मासने, प नाभिप्रदेशे, ॐ हृदये, स्वा नासिकायाम्, हा शिरःप्रदेशे ऐभिर्मन्त्रपदैरारोहक्रमेण ततश्च हा ५ ललाटे, स्वा ८ नासिकायाम्, ॐ ८ हृदये, प १३ नाभौ, क्षि ५ पद्मासने एभिरेव मन्त्राक्षरैरात्मरक्षां कुर्यात्, चतुर्दिशं नखच्छोटिका च शिखाबन्धं विदध्यात् । ततो गुरूपदिष्टध्यानपूर्वकं मूलमन्त्रं जपेत् । मूलमन्त्रस्य सहस्त्र १२ करजापे ततः पुष्पजापे सहस्त्र १२ दशांशेन द्वादशशतैः एक दिवसमध्ये होमः कायःकथित जापश्च अष्टदिनानां मध्ये कार्यः उत्तरक्रियां करजापे सहस्त्र १२ | पुष्पजापसत्कानि पुष्पाणि छायाशुष्काणि सञ्चूर्ण्य गुग्गुलेन सह चणकप्रमाणा गुटिकाः कृत्वा दुग्धघृतखण्डमध्यादाकृष्य ध्यानपूर्वं च होमयेत् खदिराङ्गारैः पलाशसमिद्भिश्च वैश्वानरः प्रथमं ज्वलन् कार्य: । पूजानन्तरम् - ॐ यः विसर्जनमन्त्रः लक्षजापे दिननियमो नास्ति, तत्रापि पूर्वविधिना दशांशेन होमः कार्यः, करजापे लक्ष १, पुष्पज़ापे लक्ष १, होमसहस्त्र १० उत्तरक्रियायां करजाप लक्ष १ सिद्धि यावत् साधकः साधयेत् । ब्रह्मचर्य-भूमिशयनं वृक्षशयनं वा | ऐकवारभोजनं आम्ललवणवर्ज च' कुर्यात् । स्वप्नेऽपि वीर्यच्युतौ मूलतो गच्छति, अतोऽनवरतं एलचीप्रभृतिवीर्यापहारकं भक्षयेत् । - होमकुण्डं अङ्गुल १६, विस्तारे अङ्गुल १२ अ ॐ स्वाहा कुण्डस्य स्थापना ! आ ॐ स्वाहा मृत्तिकासंस्कारः। इ ॐ स्वाहा जलसंस्कारः । ई ॐ स्वाहा गोमयसंस्कारः I उ ॐ स्वाहा उभयसंयोगसंस्कारः । ऊ ॐ लिम्पनसंस्कारः । ऋ ॐ स्वाहा दहनसंस्कारः । ऋ ॐ शोषणसंस्कारः ।। ल ॐ स्वाहा अमृतलावणसंस्कारः। लु ॐ स्वाहामन्त्र पूतसंस्कारः। एॐ इन्द्रासनाय नमः । ऐं ॐ स्वाहा अनलदेवतासनाय नमः। ओ ॐ यमाय स्वाहा । औ ॐ नैर्ऋताय स्वाहा । .. अं ॐ वरुणाय स्वाहा । अं ॐ वायवे स्वाहा ।। अं अः ॐ धनदाय स्वाहा । अं अः ॐ ईशानाय स्वाहा । १ भूरसि २ शुद्धिः ३ दत्ता ४ सिद्धि Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४ . श्री श्रीवप्पभट्टिसूरिकृत-सरस्वतीमन्त्रकल्पः । लं ॐ कुण्डदेवतायै स्वाहा । क्षं ॐ स्वाहा एवं कुण्डसंस्कारः । ॐ जातवेदा आगच्छ आगच्छ सर्वाणि कार्याणि साधय साधय (साधय) स्वाहा | आह्वाननम् । २ ॐ जलेन प्रोक्षणम् । २ ॐ अभ्रोक्षणम् | २ ॐ त्रिर्मार्जनम् | २ ॐ सर्वभस्मीकरणम् । २ ॐ क्रव्यादजिह्वां परिहरामि। दक्षिणदिशि पुष्पं भ्रामयित्वा क्षेपणीयम् । अथवैश्वानररक्षा ॐ हृदयाय नमः, ॐ शिरसे स्वाहा, | वैश्वानररक्षा | संजिह्वा . चतुर्भुज . त्रिनेत्र - पिङ्गलकेश . रक्तवर्ण - तस्य नाभिकमले मन्त्रो न्यसनीयः। होतव्यं द्रव्यं तस्मै उपतिष्ठते । ॐ वैश्वानराहूतिः ॐ जातवेदाः सप्तजिह्व ! सकलदेवमुख ! स्वधा ! वार २१ आहूतिः करणीया । रम्ल्व, बहुरूपजिह्वे ! स्वाहा होमात पूर्णाहूतिः मूलमन्त्रेण देव्यै साङ्गायै सपरिकरॉयै समस्तवाङमयसिद्ध्यर्थे द्वादशशतानि जापपुष्पचूर्णगुग्गुलगुटिका पूर्णाहूति: | स्वाहा अनेन क्रमेण वार ३ यावद् भण्यते तावदनवच्छिन्नं आज्यधारया नागवल्लीपत्रमुखेन पूर्णाहूतिः कार्या । घृतकर्षः ताम्बूलं नैवेद्यम्, यज्ञोपवीत- नवीन श्वेतवस्त्रखण्डं वा दधिदूर्वाक्षतादिभिराहूति: करणीया | अथ विसर्जनम् मूलमन्त्रेण साङ्गायै सपरिवारायै देव्यै सरस्वत्यै नमः . अनेन मन्त्रेण आत्महृदयाय स्वाहा । वैश्वानरनाभिकमलात् देवी ध्यानेनात्मनि संस्करणीया पश्चाद् ॐ अस्त्राय फट् इति मन्त्रं वारचतुष्टयं भणित्वा वार ४ अग्निविसर्जन कार्यम् । ॐ क्षमस्व क्षमस्व भस्मना तिलकं कार्यम् । ६. ऐं ह्रीं श्रीं क्लर्जी हसौं वद वद वाग्वादिनी ! भगवति ! सरस्वति ! तुभ्यं नमः । ____इति सारस्वतं समाप्तम् । । अत्र श्रीबप्पभट्टिसारस्वतकल्पोक्तमाद्यं बहदयन्त्रम, इदं च द्वितीय मपि यन्त्रं आम्नायान्तरे दन्दृश्यते । गुरुक्रमेण लब्ध्वा पूजनीयम् । सर्व तत्वमिदं पाठतस्तु वाग्वीजं स्मरबीजवेष्टितमतो ज्योतिः कला तबहि श्चाष्टद्वादशषोडशद्विगुणितं द्वयष्टाब्जपत्रान्वितम् १ सपरिवारायै । २ सिद्धयर्थं ३ पाठान्तरन्तु Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत-सरस्वतीमन्त्रकल्पः तद्बीजाक्षरकादिवर्णरचितान्यग्रे दलस्यान्तरे हंसः कूटयुतं भवेदवितथं यन्त्रं तु सारस्वतम् इति मूलकाव्यं यन्त्रोद्धारसूचकम् तथा ॐ ऐं श्रीमनु स ततोऽपि च पुनः कँली वदौ वाग्वादिनी एतस्मादपि ह्रीं ततोऽपि च सरस्वत्यै नमोऽदः पदम् । अश्रान्तं निजभक्तिशक्तिवशतो यो ध्यायति प्रस्फुटं बुद्धिज्ञानविचारसारसहितः स्याद्देव्यसौ साम्प्रतम् ॥ इति मूलमन्त्रोद्वारकाव्यं च । तथापि गुरुक्रमवशतः पाठान्तराणि द्दश्यन्ते तत्र गुरुक्रम एव प्रमाणम् । भक्तानां हि सर्वेऽपि फलन्तीति । ॐ ह्रीं आसिआउसा नमः अर्हं वाचिनि ! सत्यवाचिनि ! वाग्वादिनी वद वद मम वक्त्रे व्यक्तवाचया ह्रीं सत्यं ब्रूहि ब्रूहि सत्यं वद वद अस्खलितप्रचारं सदेवमनुजासुरसदसि ह्रीं अर्हं असिआउसा नमः स्वाहा! लक्षजापात् सिद्धिर्बप्पभट्टिसारस्वतम् । इति श्रीबप्पभट्टिसारस्वतकल्पः । वाग्भवं प्रथमं बीजं १ द्वितीयं कुसुमायुधम् । तृतीयं जीवसंज्ञं च सिद्धसारस्वतं स्मृतम् ॥ जीवसंज्ञं स्मरेद् गुह्ये वक्षसि ( वक्षस्थले) कुसुमायुधम् शिरसि वाग्भवं बीजं शुक्लवर्णं स्मरेत् त्रयम् ॥ त्रयम्-बीजत्रयमित्यर्थः । २५ ॐ ह्रीं मण्डले आगच्छ आगच्छ स्वाहा । आह्वानम् । ॐ ह्रीं स्वस्थाने गच्छ गच्छ स्वाहा विसर्जनम् । ॐ अमृते ! अमृतोद्भवे ! अमृतमुखि ! अमृतं स्त्रावय स्त्रावय ह्रीं स्वाहा इति सकलीकरणम् । इति शारदाकल्पः । ॐ नमो भगवओ अरिहओ भगवईए वाणीए वयमाणीए मम सरीरं पविस पविस निस्सर निस्सर स्वाहा । लक्षं जापः । वाक्सिद्धिः फलति । ॐ नमो हिरीए बंभीए भगवईए सिज्जउ मे भगवई महाविज्जा ॐ बंभी महाबंभी स्वाहा । लक्षं पूर्वसेवायां जपः, तत्र त्रिसन्ध्यं सदा जपः । क्षिप ॐ स्वाहेति पञ्चतत्त्वरक्षा पूर्वं कार्या । प्राङमुखं च ध्यानम् । एष विधिः सर्वसारस्वतोपयोगी ज्ञेयः । Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २६. श्री श्रीबप्पभट्टिसूरिकृत-सरस्वतीमन्त्रकल्पः 103 नमो अरिहंताणं, नमो सिद्धाणं, नमो आयरियाणं, नमो उवज्झायाणं, नमो लोए सव्वसाहूणं । नमो भगवईए सुअदेवयाए संघसुअमायाए बारसंगपवयणजणणीए सरस्सईए सच्चवाइणि ! सुवण्णवण्णे ओअर ओअर देवी मम सरीरं पविस पुच्छंतस्स मुहं पविस सव्वजणमणहरी अरिहंतसिरी सिद्धसिरि आयरियसिरी उवज्झायसिरी सव्वसाहुसिरी दंसणसिरी नाणसिरी चारित्तसिरी स्वाहा | सम्यग्दर्शन ज्ञानचारित्राणि मोक्षमार्गः। अनेन मन्त्रेण कच्चोलकस्थं कंगतैलं गजवेलक्षुरिकया वार १००८ अष्टोत्तरसहस्त्रं अथवा अष्टोत्तरशतं अभिमन्त्र्य पिबेत महाप्रज्ञाबुद्धिः प्रैधते । अनेन ब्राह्मीवचाऽभिमन्त्र्य भक्षणीया वासिद्धिः । तथा पर्युषणापर्वणि यथाशक्ति एतत्स्मरणं कार्य महैश्वर्य वचनसिद्धिश्च । ॐ नमो अणाइनिहणे तित्थयरपगासिऐ गणहरेहि अणुमण्णिए द्वादशाङ्गचतुर्दशपूर्वधारिणि श्रुतदेवते! सरस्वति! अवतर अवतर सत्य -वादिनि हुँ फट् स्वाहा । अनेन पुस्तिकादौ वासक्षेपः । लक्षजापे हुंफडग्रे च ॐ ह्रीं स्वाहा इत्युच्चारणे सारस्वतं उपश्रुतौ कर्णाभिमन्त्रणं नमो धम्मस्स नमो संतिस्स नमो अजिअस्स इलि मिलि स्वाहा' चक्षुः काँ च स्वस्याधिवास्य परस्य वा एकान्ते स्थितो यत् श्रृणोति तत्सत्यं भवति । उपश्रुतिमन्त्रः || ॐ अर्हन्मुखकमलवासिनि ! पापात्मक्षयंकरि ! श्रुतज्ञान-ज्वाला सहस्त्रप्रज्वलिते ! सरस्वति ! मत्पापं हन हन दह दह क्षां क्षीं हूं क्षों क्षः क्षीरधवले ! अमृतसम्भवे ! वं वं हूँ क्ष्वीं ह्रीं क्ली हाँ वद वद वाग्वादिन्यै ह्रीं स्वाहा । चन्द्रचन्दनगुटिका दीपोत्सवे उपरागे शुभेऽह्नि वा अभिमन्त्र्य देया | मेधाकरः। दक्षिणशयं स्वं स्वयं मुखे दत्वा ५/७ गुण्या क्षोभता । चन्द्रचन्दनगुटीं रचयित्वा भक्षयेदनुदिनं सुपठित्वा | शिष्यबुद्धिवैभवकृते विहितेयं हेमसूरिगुरुणा करुणातः || ऐं क्लीं ह्रीं हसाँ सरस्वत्यै नमः । जाप: सहस्त्र ५० सारस्वतम् । ॐ क्लीं वद वद वाग्वादिनी ! ह्रीं नमः । अस्य लक्षजापे काव्यसिद्धिः | ध्याने च भगवती श्वेतवस्त्रा ध्यातव्येति । Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Su श्री बप्पभट्टिसूरिकृतअनुभूतसिद्धसारस्वतस्तवः । સરસ શાંતિ સુધારસ - દ્રુતવિલંબિતછંદ पाटण हे. ज्ञा. लं. प्रत नं. १३८५१, उलोई प्रत नं. पप / ५२२८, ५५२/५३८२ तथा सूरत ह. वि. ज्ञा. लं. प्रत नं. ४३५ / ३८८२ प्रतोना पाहलेही छे. कलमरालविहङ्गमवाहना सितदुकूल - विभूषणलेपना' । प्रणतभूमिरुहामृतसारिणी प्रवरदेह-विभाभरधारिणी ||१|| अमृतपूर्णकमण्डलुधारिणी त्रिदशदानव-मानवसेविता । भगवती परमैव सरस्वती मम पुनातु सदा नयनाम्बुजम् ॥२॥ जिनपतिप्रथिताखिलवाङमयी गणधराननमण्डपनर्तकी । •गुरुमुखाम्बज खेलन हंसिका विजयते जगति श्रुतदेवता ||३|| अमृतदीधिति-बिम्बसमाननां त्रिजगति जननिर्मितमाननाम् । नवरसामृतवीचि - सरस्वतीं प्रमुदितः प्रणमामि सरस्वतीम् ॥४॥ विततकेतकपत्र विलोचने विहित संसृति - दुष्कृतमोचने । धवलपक्षविहङ्गमलाञ्छिते जय सरस्वति! पूरित वाञ्छिते ||५|| • भवदनुग्रहलेशतरङ्गिता स्तदुचितं प्रवदन्ति विपश्चितः । नृपसभासु यतः कमलाबला-कुचकला ललनानि वितन्वते ||६|| गतधना अपि हि त्वदनुग्रहात् कलितकोमल-वाक्यसुधोर्मयः । चकितबालकुरङ्गविलोचना जनमनांसि हरन्तितरां नराः ||७|| करसरोरुह खेलनचञ्चला तव विभाति वरा जपमालिका । श्रुतिपयोनिधिमध्यविकस्वरोज्ज्वल तरङ्गकलाग्रह' - साग्रहा ॥८॥ द्विरदकेसरिमारिभुजङ्गमा सहनतस्करराजरुजां भयम् । तव गुणावलिगानतरङ्गिणां न भविनां भवति श्रुतदेवते ||९|| ॐ ह्रीं क्लीं ब्लू ततः श्रीं तदनुहस्कूल ह्रीं अथो ऐं नमोऽन्ते । लक्षं साक्षाज्जपेद् यः कर' - समविधिना सत्तपा ब्रह्मचारी ॥ निर्यान्तींचन्द्रबिम्बात् कलयतिमनसा त्वां जगच्चन्द्रिकाभां सोऽत्यर्थं वह्निकुण्डे विहितधृतहुतिः स्याद् दशांशेन विद्वान् ||१०|| Migu 10 २१ भूषिता । २ संस्कृत - संश्रित । ३ कलनानि कलितानि । ४ सहसा ग्रहा । ५ ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं तथा ब्लू - ॐ क्लीं ब्लौं ततः श्रीं ॐ ह्रीं ऐं क्लीं ब्लुँ । ६ कलिशुभविधिना - सुचितरसुमनाः । ७ शांत्यर्थं । - २७ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्ट शार्दूल. का रेरे लक्षणकाव्य नाटक तथा चम्पूसमालोकने, क्वायासं वितनोषि बालिश मुधा किं नम्रवक्त्राम्बुजः । भक्तयाराधय मन्त्रराजसहितां दिव्यप्रभां भारती येनत्वं कवितावितान सविता द्वैत प्रबुद्धायसे ||११|| चंचच्चन्द्रमखी प्रसिद्ध महिमा स्वाच्छन्द्यराज्य प्रदा, - ऽनायासेन सुरासुरेश्वर गणैरभ्यर्चिता भक्तितः । देवी संस्तुत वैभवा मलयजा लेपाङ्गरों द्युतिः, के सा मां पातु सरस्वती भगवती त्रैलोक्य सञ्जीवनी ।। १२॥ स्तवनमेतदनेक गुणान्वितं पठति यो भविकः प्रमनाःप्रगे। स सहसा मधुरै र्वचनाऽमृतै नूपगणानपि रज्यति स्फुटम् ।। १३ ॥ इति सरस्वती स्तव सम्पूर्ण : । ॐ ह्रीं क्लीं ब्लीं श्रीं हस्कूल हीं ऐं नमः । मानवाक्षरी (स्तोत्र गलित) महामंत्रछे. ૨૭ વાર બોલી ૧ ગાંઠ લાલ દોરાની એવી ૨૭ વાર વાળવી. १ महिमां-सेनानिशं नेनानिशं । २ सविदिक्षु । ३ विशाल नयना । ४ भावतः - वन्दिता ।५ प्रमुदा । Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अज्ञातकर्तकश्री श्रुतदेवता-मन्त्रगर्भितस्तोत्रम् | ने.वि. s. Au... सूरत प्रत नं. 3७१८ तथा 3७२ ॐ ह्रीं गुरुभ्योनमः ॥ ॐ ह्रीं श्री शारदायै नमः ॥ ॐ ह्रीं नमो अरिहंताण | ॐ ह्रीं नमो सिद्धाणं । ॐ ह्रीं नमो आयरियाणं । ॐ हीं नमो उवज्झायाणं | ॐ हीं नमो लाए सव्वसाहणं । एसो पंच नमुक्कारो | सव्व पावप्पणासणो | मंगलाणं च सव्वेसिं । पढमं हवइ मंगलं ||१|| श्री वर्द्धमानमानम्य नत्वा गुरु पदाम्बुजे । श्री कल्पकामदुग्धा (वै) फलैः भास्वरमांमंजरी ||१|| एकाक्षरी महाविद्या द्वयक्षरी चाघनाशिनी। त्र्यक्षरी सर्वदा श्रेष्ठा चतुर्वर्ण भयंहरी ||२|| ॐ वर्धमान विघ्नहर्ता ही ऋद्धिवृद्धिकरी। श्री सुखदायी त्रिसन्ध्यं हरीयं (ही) माँ दुःखनाशिनी ||३|| मां मतिनिर्मलकर्ता श्रुतं शारददायिनी। अवधित्यं भवालोक्यं मनः पर्यवज्ञापनी ||४|| केवलं केवलालोके ज्ञातं चोदरजात्मके । ईदं शाक्तिमहं बोधः कथं मम न पूर्णशी ||५|| ऐं क्लीं ह्रीं श्रुतदेवतायै मम सर्व सिद्धिं दापय २ स्वाहा ॥ ॐ क्ली ह्रीं श्रीं श्रुतदेवतायै त्रिलोक दीपकाय भास्करतेजा मिथ्यातिमिरखंडनाय २ स्वाहा || ॐ क्रौं क्लीं श्री श्रुतदेवतायै भगरते ॐ हीं सोमाय ॐ हीं यमाय ॐ ह्रीं वरुणाय ॐ हीं कुबेराय ॐ ह्रीं दिग्पालाय, ॐ हीं उर्ध्वलोकाय ॐ हीं अधोलोकाय ॐ ही तिर्यगलोकाय ॐ हीं समस्त सुरवर्गाय ॐ ह्रीं कोटानकोटी देवदेवीगणाय श्री श्रुतदेवी पादांबुज सेवनाय २ स्वाहा । - ॐ क्षां क्षीं झू श्री श्रुतदेवता कामेश्वरी सकलदुरित महाभयहरं हाँ हु ज क्ष ह्रीं फुट फुट् स्वाहा । ॐ नमो श्रुतदेवी या भगवई धवलगात्राय सुरासुरकोटाकोटयादिसहिताय सर्वलोकआनंदकारणीभगवती सर्वसिद्धि विद्याबुधायणी सर्वज्ञी सर्वविद्या मंत्रयंत्रमुद्रास्फोटनाकराली सर्वोपद्रवयोगचूर्णमथनी सर्वविषप्रमर्दिनी देवीभगवतीअजितायाः स्वकृतं विद्या मंत्र तंत्र Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ जोग चूर्ण रक्षणा जंभापरसेनामर्दनी नमो भगवई आनंदी सर्वरोगनाशिनी सकलसंघआनंदकारिणीं श्रीश्रुतदेवी भंगी भगवती सर्वसिद्धिविद्या बुधायइणी माहामोहिनी त्रिलोकदर्शिनी सर्वक्षुद्रोपद्रवसंहारणी ॐ नमो भगवते सर्वज्ञी सर्वग्रहनिवारणी फुट् २ कप २ शीघ्र २ चालय २ बाहुं वालय २ गात्रं चालय २ पादं चालय २ सर्वांगं चालय २ लोलय २ धनु २ कॅपय २ कंपावय २ सर्वदुष्टविनाशाय सर्वरोगविनाशाय, जये विजये अजिते अपराजिते जंभे मोहे अजिते हीं २ फुट २ स्वाहा। पुरसपुर शांतीता जयादेवी श्रीभगवती श्रुतदेवता ॐ जिनमुखनिवासिनी जिनेश्वरी ब्रह्माणि ब्रह्मवादिनी भारती सरस्वती ईश्वरी महेश्वरी हंसेश्वरी हंसवाहिनी हंसगामिनी हंसवरणी धवलगात्री कमलमुखी कमलवाहिनी अन्नपूर्णा सर्वईतोपद्रवदुर्भिक्षदुःकालमारी मरकीचूरणी भगवती श्री श्रुतदेवता श्रमणसंघ शांतिकरा भवंती तुष्टिकरी भ. पुष्टिकराभ ॐ ऋद्धिकरी भ. ही सिद्धिकरा भ. श्री वृद्धिकरा भ. ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ऐं ऋद्धि-वृद्धि-बुद्धि-सिद्धि-लक्ष्मीकरा भवंती अक्षीणहिरण्यसौवर्णधनधान्य कोश कोष्टागारासंपन्नच्च भवेयुमणिमुक्तवजवैडूर्यशंखशिल प्रवालजातिरुपरजतः समृद्धा च सर्वे श्रमणसंघ भवेंउ तथागतमर्हद्सम्यक्त्वसंबंधी केचित् स्वसचे (समये) भगवान् वाग् वाक्यं सत्यं अन्यं मिथ्याधर्मप्रीतिनो करोति तदुक्तं जंबुद्वीपे दक्षिणार्धभरते राजगृहे प्रोनग राज्यं संवरो नाम नामाभ्यां महत्वः | दरिद्रोदुःखे दीननिर्गतानी पुण्यजोगेन तप्रिया पुत्री प्रसूतानि तेन बालमात्रेण पूर्वभवकृतगुरुदत्तअक्षयनिधितपःकृतप्रभावेन यत्र यत्र पादं “धरती तत्र तत्र हिरण्यसौवर्णप्रगटीभवमहत्वऋद्धिवांनो जाता एते वस्तुत्वादन्येऽपि भव्यजीवा: सम्यक्त्वदृष्टिश्रावणादमासे ४ चतुर्थीतिथौ अक्षयनिधितप आराधितानी तेनेन सुदरीवत् अक्षयसुखजान् प्रगटितानि जातानि श्रीकल्पमंजरी श्रुतदेवताभगवती मनोवांछित प्रपूरितानि ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ऐं श्री श्रुतदेवता भगवती महालक्ष्मी आया (आँ) नमो नमो मम श्रमणसंध मनवांछित (तं) पूरय २ स्वाहा । । ॐ ह्रीं अर्ह हंसवाहनी ते असिआउसा नमो नमः भगवती वाहीजलजलणतकरहरीकरी चोरारी अहिविषादिभयं हरो हरो स्वाहा ॐ स्वयमेवागत्य धनधान्यहिरण्यसौवर्णरत्नवृष्टि पातयिष्यंति ते प्रीता श्रुतदेवी शासनेप्रीता बुधप्रज्ञप्ता प्रीताधर्मप्राज्ञप्ता प्रीता मम धर्म भाणकस्य शयने नमो सर्वज्ञी रत्नत्रये ॐ नमो भगवते वजधरसागसूरी निर्घोषणाय तथागताय ॐ विश्वओधारे स्वाहा ॐ विश्व ओधारणी स्वाहा हृदयं ॐ लक्ष्मीये (लक्ष्मयै) स्वाहा हृदयं उपहृदयं श्री श्रुतदेवीलक्ष्मीभुतल. निवासनीये (निवासिन्यै) स्वाहा सं अ थी द्यं (सुपी मक्ष२) ॐ यानपात्रा वहे स्वाहा ॐ सरस्वते हंसवाहनीये (हिन्यै) स्वाहा अनुत्पन्नानां Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી વિદ્યાદેવી શ્યામ મૂર્તિ, પાલા બંગાળ 200 વર્ષ પ્રાચીન विश्वेश्वरि ! नमस्तुभ्यं नमस्त्रैलोक्यधारिणी। जगत्पूज्ये ! नमस्तुभ्यं विद्यां देहि महामहे || ચિત્ર નં- ૯ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી સરસ્વતી દેવી જોધપુર સ્ટેટ, સરસ્વતી માત છો પ્યારી તમારો બાળ સતુ બોલે કરોને મહેર ક્ષણ દેવી ટળે મુજ અજ્ઞતા જોરે.... ચિત્ર નં- ૧) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000000OOOD WWW.MONOMMARWAMIRROID KOCOCCURROUN D teeeeeeetttttttttttter. 20000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 Free શ્રી ગૌતમસ્વામી તથા શ્રુતદેવી મંત્ર ॐ ह्रीं चउदस पुविणं एगादसांगधारिणी अट्ठावीस लद्धिणं केवली सदृशं मम विद्यादेहि मम तिमिरं हर हर ौ झै झै स्वाहा ।। ચિત્ર નં- ૧૧ Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मरम्पतिमय इटावण श्रीसरस्वत्यै नमः पुस्तका धाशि समारो विद्यादा नंको साराम माराराजश्रीगणाजीमाहेबश्री जेमधीजी। लीपोतददेकेझवजालामचेकमुखौटा શ્રી સરસ્વતી દેવી તાંજોર કલમ :- લીંબડી, પ્રાચીન હસ્તપ્રતમાંથી સં. ૧૯૪૨ सरस्वत्याः प्रसादेन काव्यं कुर्वन्ति मानवाः । तस्मात् निश्चलभावेन पूजनीया सरस्वती ।। श्री सरस्वत्यैनमः | - ચિત્ર નં- ૧૨ Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ द्रव्याणामुत्पादनि उत्पन्नानां द्रव्याणां वृद्धिकरी ॐ टीली २ टेल २ इन २ आगच्छागच्छ श्री श्रुतदेवी भगवतीमविलंबं मम श्रमणसंघस्य मनोरथं पुरय दसभ्यो दिग्भ्यो अथोदकधारापरिपुरणतिमही अथातम्मंसि भास्करी-रश्मीन: विध्यायते चिरंतनानि यथा शशी शीता शुनानी पादयोत्योषधी। इंद्रचैवश्चतश्चेव वरणे धन्नदो अथा, मनोनगामनी सिधी चितायती सदा नणा ॥ १ ॥ तथैमानी यथाकाम चिततु सतते मम प्रणयंतु प्रसीधंतु सर्व मंत्र पदानिह ॥ २ ॥ सुट २ खट २ खिटी २ खटु २ सरु २ मुच २ मरुच २ तर्पणी २ तर्जनी २ ॐ ह्रीं श्री श्रुतदेवी भगवती मम श्रमणसंघे दीही दापय २ उत्तिष्ठ २ हिरण्यसुवर्णप्रदापय स्वाहा अन्नपानाय स्वाहा वसुनिपातये स्वाहा गौ स्वाहा शुभये स्वाहा वसु स्वाहा वसुदधि पतए स्वाहा ॐ हीं इंद्राय स्वाहा ॐ हीं जमाय स्वाहा ॐ ह्रीं वरुणाय स्वाहा ॐ ह्रीं वैश्रवणाय स्वाहा दिग्भ्यो विदिग्भ्य उत्पादयंतु मे कांक्षां विरह अनुमोदयतु इदं मंत्रपदं ॐ ह्लँ ह्रीं एोहि श्री श्रुतदेवी भगवती ददये स्वाहा । एतद् भवत्या आर्यवसुधारायां हृदयं महापापकारिणेऽपि सिद्धांते परुषपुरुष प्रमाणां च भोगान् ददाति दूषितं च मनोरथ परिपूरयंति सर्वकामादुहान् यान् कामान्कामायति तांस्तानि तान् परिपूरयति मूलविद्याऽयम् ।। ॐ नमो रत्नत्रयाय नमो श्रुतदेवि धनदुहिते ॐ ह्रीं श्रीं वसुधरी वसुधारा पातय २ स्मरु २ धनेश्वरी धनदेहि धनदे रत्नदेहि हेमधन रत्न सागर महा निधाने निधानकोटि सतसहे परिवृति ए अह्ने श्री श्रुतदेवी भगवति प्रविश्य मत्पुरं मत्पूरय २ समणसंघपुरं समणसंघ पूरय २ मद्भवने. श्रमणसंघभवने महाधन धान्य धारा पातय २ ॐ हूं अटके जिनमुखकेलाश वासनीये स्वाहा महाविद्या | म अर्हते सम्यग्संबुद्धाय औं श्री सुरूपे सुवदने भद्रे सुभद्रे भगवति श्रुतदेवी मंगले भगवति सुमंगलवती अग्रले अग्रवति अले अचले अचपले उद्घातिनि उद्भेदीनि उच्छेदनि उद्योतिनि संखवति धनवति धान्यवति उद्योतवति श्रीमति प्रभवति श्रुतदेवि अमले विमले निर्मले रुरुमे सुरुमे भगवति सुरुप विमले अर्चनस्ते अतनस्ते विमनस्ते अननस्ते अवनतहस्ते विश्वकेशी विश्वनसी विश्वनंस विश्वनंश विश्वरूपिणी विशनषी विश्वसिरि विशुद्धशीले विगूहनीये विसुधनीये उत्तरे अनुत्तरे अकुरे संकुरे नंकुरे प्रभंकुरे रिरीमे रुरुमे खिखिमे खुखुमे विधिमे विधीमे धुधुमे ततरे ततरे तुरे तुरे तर तर ततर ततर तारय तारय मां सर्वं सत्त्वं च वजे वजे वजगर्भे वजोपमे वजणी श्री श्रुतदेवी वजावति उके बुक्के दुक्के दक्के धके ढक्के वरके आवर्तनी प्रावर्तनी निवर्तनी निवरखणी प्रवरखणी प्रवर्षणी वर्द्धनी प्रवर्द्धनी निक्षादने वजधर सागर निर्घोषं तथागत अनुस्मर २ स्मर २ सर्व तथागत सत्यमनुस्मर २ मम श्रमण संघस्य सत्यमनुस्मर अनीहारी अनिहार Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३२ अक्षयनिधी तपारूढ्या तप २ रुढ २ पूर २ पूरय २ ॐ ह्रीं श्रीं ऐं क्लीं श्री श्रुतदेवी भगवति वसुधारे मम श्रमणसंघस्य सपरिवारस्य सर्वेस्या (षां) सत्वानां च भर २ भरणी श्री श्रुतदेवी कल्पवल्ली शांतिमती जयमती महामती सुमंगलमती पिंगलमती सुभद्रमती शुभमती चंद्रमती आगच्छागच्छ समयमनुस्मर स्वाहा आधारमनुस्मर स्वाहा आकारमनुस्मर स्वाहा अवर्णमनुस्मरे स्वाहा प्रभावमनुस्मरे स्वाहा स्वभावमनुस्मरे स्वाहा धृतिमनुस्मरे स्वाहा सर्वतथागतानां विनयमनुस्मरे स्वाहा हृदयमनुस्मर स्वाहा उपहृदयमनुस्मरे स्वाहा जयमनुस्मरे स्वाहा विजयमनुस्मरे स्वाहा सर्वसत्त्वविजयमनुस्मरे स्वाहा सर्व तथागतविजयमनुस्मरे स्वाहा । ॐ श्री वसुमुखी स्वाहा । ॐ वसुश्री स्वाहा ॐ वसुश्रिये स्वाहा ॐ वसवै स्वाहा ॐ वसुमति स्वाहा ॐ वसुमतिश्रिये स्वाहा ॐ वसुधीरे स्वाहा ॐ ह्रीं श्री श्रुतदेवी धरणी धारणी स्वाहा ॐ सगय सौम्ये समयकरी माहासमये स्वाहा ॐ श्रिये स्वाहा ॐ श्रीं करी स्वाहा ॐ धनकरी स्वाहा ॐ धान्यकरी ॐ ॐ ह्रीं श्रिये श्री श्रुतदेवी भगवती रत्नवर्षणी स्वाहा.... ॐ श्रुतदेवी वसुधारी महावृष्टिनिपातनी वसु स्वाहा । मूल हृदय वसुधारे सर्वार्थ साधने साधये २ उद्धर २ रक्ष २ सर्वानिधियंत्रं त्रउच चट द्वट वटट दंड स्वाहा । परम हृदय ॐ नमो श्री श्रुतदेवी भगवत्ये आर्य लोवडिके अथाजिनासं २ रक्षणी फलहस्ते दीवहस्ते धनदे वरदे शुद्ध विशुद्ध शिवंकरी शांतिकरी भयनासनी भयदुषणी सर्वदुष्टान् भंजय २ स्थंभय २ मम श्रमण संघ शांतिपुष्टी कुरु कुरु स्वाहा || उपसर्गा क्षयंकारी छेदंती विघ्नवल्लरी । ददाति सर्वदा सिद्धि नमोऽस्तु कल्याणकारिणी ॥ सर्वमंगल मांगल्यं सर्वकल्याणकारणं । प्रधानं सर्वधर्माणां जैनं जयति शासनम् ॥ १ ॥ इति मन्त्रगर्भित श्रुतदेवता-स्तोत्रं सम्पूर्णम् । SG G SC Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १ . PREER अज्ञातकर्तृकमहामंत्रगर्भित-श्रीसरस्वतीस्तोत्रम् । સ્ત્રગ્ધરા, આમૂલાલોલધૂલી. વિ. ક. શા ભંડાર સૂરત પ્રત નં. ૪૧૩૫, પાટણ પ્રત નં ૧૧૨૪૬ ॐ ऐं ह्रीं श्रीं मंत्ररुपे विबुधजननुते देवदेवेन्द्रवंद्ये, चंचच्चंद्रावदाते क्षिपितकलिमलेहारनिहारगौरे । भीमे भीमाट्टहास्ये भवभयहरणे भैरवी भीमधीरे, हाँ ह्रीं ह्रौंकार नादे मम मनसि सदा शारदा तिष्ठ देवी ||१|| र हा पक्षं बीजगर्भे सुरवररमणी-चर्चितानैकरुपे, 4 कोपं वं झं विधेयं धरिततव धरे योगनियोगमार्गे। हं सं सः स्वर्गराजं प्रतिदिननमिते प्रस्तुताला लपाठे, दैत्येन्द्र ायमाने मम मनसि सदा शारदा तिष्ठ देवी ||शा दैत्यै दैत्यादिनाथै नमितपदयुगे भक्तितिष्ठस्त्रिसन्ध्यम्, । यक्ष सिद्धेश्चनप्रेरहमहमिकया देहकान्तिश्च कांतिः ।। आ ई ॐ तं अ आ ई गृडु मृडु मृडुने सः स्वरेन्ये स्वरेन्ये, त्येवं प्रोद्गीयमाने मम मनसि सदा शारदा तिष्ठ देवी ||३|| क्षाँक्षी क्षः स्वरुपे हन हन विषमे स्थावरं जंगम वा, संसारे संश्रितानां तव चरणयुगे सर्वकालं नराणाम् । र अव्यक्ते व्यक्तरुपे प्रणतनरवरे ब्रह्मरुपे स्वरुपे, ऐं ऐं ब्लू' योगिगम्ये मम मनसि सदा शारदा तिष्ठ देवी ||४|| संपूर्णा विज्ञशोभां शशिकरधवलदाश्च बिंबात्प्रसने, रम्यैः स्वच्छै: स्वकांतैः द्विजकरनिकरे चंद्रिकाकारभास्यै। अस्माकीनं भवाब्जं दिनमनुसततं कल्पवृक्षालयंति, श्री श्री मंत्ररुपे मम मनसि सदा शारदा तिष्ठ देवी ||५|| भाषे पद्मासनस्थे जनमुखनिसृते पद्महस्ते प्रशस्ते, प्रॉ प्री ā प्रः पवित्रे हरहरदुरितं दुष्टजं दुष्टचेष्ट । १ भीमे भीमाट्ट हासे. । २ हाँ ह्रीं हाकार. । ३ हं सं सः स्वर्ग जैश्व. । ४ त्यंतं. प्रोडीयमाने. । ५ संसारे संसृतानां. । ६ ऐं क्लीब्लू | ७ अस्माकीनं भवायू, 1 ८ भास्वत् पद्मासनस्थे । सनस्थे । Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ वाचां लाभाय भक्त्या त्रिदिव युवतिभिः प्रत्यहं पूज्यपादे, - चंडे चंडीकराले मम मनसि सदा शारदा तिष्ठ देवी ||६|| नम्रीभूतक्षितीश-प्रवरमणिमुकुटो घृष्टपादारविंदे, पद्मास्ये पद्मनेत्रे गजगतिगमने हंसयाने विमाने । कीर्तिश्रीबुद्धि-चक्रे जयविजयजये गौरी गंधारियुक्ते, ध्येयं ध्येयं शरण्ये मम मनसि सदा शारदा तिष्ठ देवी ||७|| विधुज्ज्वालाप्रदीपं प्रवरमणीमयीमक्षमालां करा मे, रम्यावृत्ति र्धरित्री दिनमनुसततं मंत्रकं शारदं च। नागेन्द्रैरिन्दचन्द्र र्दिवजमुनिजनैःसंस्तुता या च देवी, स कल्याणं सा च दीव्यं दिशतु मम सदा निर्मलं ज्ञान रत्नम् ||८|| करबदरसदृशमखिल-भुवतलं यत् प्रसादतः कवयः, र पश्यति सूक्ष्म मतयः सा जयति सरस्वती देवी ||९|| इति श्री महामंत्रगर्भितं सरस्वतीदेवी-स्तोत्रंसम्पूर्णम् ॥ મૂળમંત્ર :- સ્તોત્રની ૧ ગાથા પૂરી થાય એટલે ૨૧ વાર નીચેનો મંત્ર ગણવો સરસ્વતી દેવી પ્રસન્ન થાય. પ્રત્યેક ગાથાના અંતે ૨૧ વાર મંત્ર ગણવો. ॐ नमो ही वद वद वाग्वादिनी परम महादेवी मम वक्त्रे स्थिरवास कुरु कुरु जडतामपहर जडतामपहर श्री श्री शारदादेवी अखिलवाक् प्रकाशिनी ह्रीं अर्ह ... हूँ ह्रीं ह्रीं शारदादेवी कल्लोलमहावाक्प्रकाशिनी * अस्मन्मुखे वासं कुरु कुरु क्ली अर्ह माँ ॐ वागदेवी जयं ह्रीं क्षाँ क्षी अर्ह ही भारतीदेवी मम मुखे वासं कुरु कुरु षू जाँ वाग्देवी महादेवी वजे विद्या प्रकाशिनी ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ऐं अहँ ॐ हाँ ह्रीं हूँ हः ॐ ी ों → क्रां भ्रू भ्र: ॐ ह्रीं वं वं जूं धूं हः ॐ भारती सरस्वती ममवक्त्रे वासं कुरु कुरु स्वाहा ॥ २४ ॥थान अंत २१ वारगी प्रसन्न थाय. १ वाचालाभिः स्वशक्त्या. । २ वृद्धि. । ३ ध्येया ध्येय स्वरुपे. । ४ प्रदीप्तां., Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૧ अज्ञातकर्तृकम् श्री शारदाष्टकम् । शार्दू- स्नातस्या...... पा28. लि. L. म. प्रत न. १४१४० प्राग् वाग्देवी जगज्जनोपकृतये वर्णान् द्विपञ्चाशतं, “या वाप्सीन्निजभक्त दारकमुखे केदारके बीजवत् । तेभ्यो ग्रन्थ गुलुञ्छुकाः शुभफला भूताः प्रभूतास्तकान्, सैवाद्यापि परः शतान् गणयसे स्रक् स्फोटणच्छद्मतः ||१|| u . यै ातेति प्रात: प्रात तु ति र्वाग् मात, विद्या व्रात: स श्री सातस्तेषां जात: प्रख्यातः । ऐतां भ्रात भक्तया घ्रातः स्नेह स्नातः स्वाख्यातः, सेवस्वात श्चितृष्णातः शास्त्रेषु स्तान्निष्णातः ||२|| 1मी.31. शिक्षाच्छंदश्चकल्पः सुकलितगणितं शब्दशास्त्रनिरुक्ति, र्वेदा श्चत्वार इष्टा भुवि विततमते धर्मशास्त्रं पुराणम् । मीमां सान्वज्ञिकीर्ति त्वयि निचिति भतास्ताः षडष्टापि विद्या, स्तत्वं विद्या निषद्या किमुकीमसि धियां सत्रशाला विशाला ||३|| स्त्र०५२।. सुवृतरूप सकल: सुवर्णः, प्रीणन् समाशा अमृतप्रसूगीः । 'तमः प्रहर्ता शुभेषु तारके, हस्ते विधुः किं किमुपुस्तकस्ते ||४|| G५४ाति.. पदार्थसार्थ-दुर्घटार्थ-चित्समर्थनक्षमा, सुयुक्ति मौक्तिकैकशुक्तिरत्र मूर्तिमत्प्रमा । प्रशस्तहस्तपुस्तका-समस्तशास्त्रपारदा, सतां सका कलिन्दिका सदा ददातु शारदा ||५|| पंथयाभर. मन्द्रे मध्यैश्च तारैः क्रमततिभि रूहः कण्ठमूर्ध्वप्रवाहैः, सप्ता-स्वर्याप्रयुक्तैः सरगम-पधने त्याख्ययान्योन्यमुक्तैः । स्कंधे न्यस्य प्रबालं कलललितकलं कच्छपी वादयन्ती, रम्यास्या सुप्रसन्ना वितरतु वितते भारति ! भारती मे ||६स्त्र२५२२. भातो भातः श्रवणयुगले कुण्डले मण्डले वै, चांद्राकीये स्वतउत ततो निःसृतौ पुष्पदंतौ । श्रावं श्रावं वचन रचनां मेदुरीभूयचास्याः , सं सेवे ते चरणकमलं राजहंसाभिधानः ||७|| instru. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ अमित-नमितकृष्टे तद्धियां सन्निकृष्टे, श्रुतसूरि-शुभदृष्टे सदृशानां सुवृष्टे | जगदुपकृति सृष्टे सज्जनानाममीष्टे, तव सकलपरीष्टे को गुणान् वक्तुमीष्टे ||८|| भासिनी. । स्तुतेऽल्पमष्टकेन नष्टकष्ट-केन चष्टके, सतां गुणार्द्धि गर्धनः सदैव धर्मवर्धनः । सखे सबद्धि-वृद्धि-सिद्धि रीप्स्यते यदासती, नमस्यता मुखस्य साववश्यमों सरस्वती ||९|| पंथयाभ२. ( इति श्री शारदाष्टकं समाप्तम् || १२ | श्री सहस्त्रावधानीमुनिसुंदरसूरि-शारदास्तवाष्टकम् असत्यो भाउथी प्रभु ५२म...... छ कला काचित् कान्ता न विषयमिता वाङ्मनसयोः, समुन्मीलत्सान्द्रानुपरम-चिदानन्दविभवा । निरूपायोगीन्द्रैः सुविशदघिया यात्यवहितै,A रियं रूपं यस्याः श्रतजलधि देवी जयति सा ||१|| शार्दूल. चञ्चत् कुण्डलिनी विरूद्धपवन, प्रोद्दोपितप्रस्फुरत्, प्रत्यग् ज्योतिरिताशुभासितमहा हृत् पद्मकोशोदरे। र शुद्धध्यानपरम्परा परिचिता रंरम्यते योगिना, है या हंसीव मयि प्रसत्ति मधुरा, भूयादियं भारती ||शा या पूज्या जगतां गुरोरपि गुरु: सर्वार्थपावित्र्यसूः, शास्त्रादौ कविभिः समीहितकरी, संस्मृत्य या लिख्यते। सत्तां वाङमयवारिधै श्च कुरुते ऽनन्तस्य या व्यापिनी, वाग्देवी विदधातु सा मम गिरां प्रागलभ्यमत्यद्भुतम् ||३|| नाभिकन्दसमुद्गता लयवती या ब्रह्मरन्ध्रान्तरे, शक्ति:कुण्डलिनीति नाम विदता काऽपि स्तृता योगिभिः । प्रोन्मालन्निरुपाधि बन्धुरपदाऽनन्दामृतस्त्राविणी, सूते काव्यफलौत्करान् कविवरै नीता स्मृते र्गोचरम् ||४|| या नम्या त्रिदशेश्वरै रपि नुता ब्रह्मेश-नारायणै, भक्ते र्गोचरचारिणी सुरगुरोः सर्वार्थसाक्षात्करी। . Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AALAAAASA र बीजं सृष्टिसमुद्भवस्य जगतां शक्तिः परागीयते, के सा माता भुवनत्रयस्य हृदि मे भूयात् स्थिरा शारदा ||५|| तादात्म्येन समस्तवस्तुनिकरान्, स्याद् व्याप्य या संस्थिता, निर्व्यापारतया भवेदसदिवाशेषं जगद् यां विना। वीणा-पुस्तक-भृन्मरालललितं धत्ते श्च रूपं बहिः, पूजाहँ भुवनत्रयस्य विशदज्ञानस्वरूपाऽपि या ||६|| साक्षेपं प्रतिपन्थिनोऽपि हि मिथः पस्पर्द्ध कन्धोधुराः, सर्वे वादिगणा: स तत्वममलां यां निर्विवादं श्रिताः । विश्वव्यापितया नयापि समे लीना यदन्तर्गताः, सार्हद्वक्त्रसुधातटाकविरला, वाग्देवता पातु माम् ||७|| र विश्वव्यापिमहत्वभागपिकवीन् हृत्पद्मकोशस्थिता, के या दुष्पारसमग्रवाङमय सुधाऽम्मोधिं समुत्तारयेत् | १ भित्वा मोहकपाटसम्पुटतरं धुत्वा प्रसत्तिं परां, देयाद् बोधिमनुत्तरां भगवती श्रीभारती सा मम ||८|| इत्यानन्दचिदात्मिकां भगवती श्री भारती देवतां, शक्रालीमुनिसुन्दर स्तवगणै नूतक्रमा यः स्तुते। सर्वाभिष्ट सुखोच्चयैरविरतं स्फुर्जत्प्रमोदाद्वयो, - मोहद्वेषजयश्रिया स लभते श्रेयोऽचिराच्छाश्वतम् ||९| । इति शारदास्तवाष्टकं सम्पूर्णम् । ba Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Yel2020 ૧૩ श्री मुनिसुंदरसूरि विरचितं श्रीसरस्वतीस्तोत्रम् । अनुष्टुप छंद आराद्धा श्रद्धया सम्यग्ज्ञानादि-जयश्रियम् । ददती जगतां मात जय भारति देवते ||१|| चतुर्वरदवीणाक्ष- सूत्रपुस्तकभृद् भुजे । मरालवाहने शक्र-क्रियमाणाश्रय स्तवे ॥२॥ आद्ये श्री सूरिमन्त्रस्य विद्यापीठे पदे स्थिते । श्रीमद्गौतमपादाब्ज परिचर्या मालिके ||३|| श्रीजिनेन्द्रमुखाम्भोज-विलासं वसते सदा । जिनागमसुधाम्भोधि मध्यासिनि विधुद्युते ||४|| कविहृत्कमला क्रीडप्रबोध तरणि प्रभे । प्रसीद भगवत्याशु देहि भारति मेऽर्थितम् ||५|| ऐं नमः प्रमुखैर्मन्त्रै राराध्ये विश्वदेवते । अरुन्मणिलताजैत्र- प्रभावसुभगे जय ||६|| आराध्यादर्शनैः सर्वैः सकलाभिष्टदायिनी । रातु बोधिं विशुद्धां मे वाग्देवी जिनभक्तिभृत् ||७|| स्तूयमाने महानेकमुनिसुंदरसंस्तवैः । स्तुते मयापि मे देहि प्रार्थितं श्रीसरस्वती ||८ll इति सरस्वती देवी स्तोत्र सम्पूर्णम् ॥ Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી સરસ્વતી દેવી મોગલ કલમ :- ચિત્રકાર ઉસ્તાદ રામપ્રસાદ વારાણસી ૧૮૦૦ થી ૧૯૦૦ સાલ जयन्तु सर्वेऽपि कवीश्वरास्ते, यदीय सत्काव्य सुधा प्रवाहः । विकूणिताक्षेण सहज्जनेन, निपीयमानोऽप्यतिपुष्यतीव ॥ ચિત્ર નં- ૧૩ 12096 KT 250 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moccce શ્રી સરસ્વતી દેવી પાટણની પ્રાચીનહસ્તપ્રતમાંથી ૧૮ મી સદી લગભગ विशदपक्ष विहङ्गमगामिनी विशदपक्ष मृङ्गाकमहोज्जवला। विशदपक्ष विनेय जनार्चिता दिशतुमेऽभिमतानि सरस्वती ।। - ચિત્ર નં- ૧૪ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી ભારતી દેવી લંડન वाग्देवी शारदा ब्राह्मी भारती गीः सरस्वती । हंसयाना ब्रह्मपुत्री सा सदा वरदाऽस्तु नः ॥ ચિત્ર નં ૧૫ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doc શ્રી સરસ્વતી દેવી બાટીક પેઈન્ટીંગ્સ निषण्णा कमले भव्या अब्ज हस्ता सरस्वती। सम्यग्ज्ञानप्रदा भूयाद् भव्यानां भक्तिशालिनाम् ।। ચિત્ર નં- ૧૬ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ૧૪ साध्वीशिवार्याविरचितपठितसिद्धसारस्वतस्तवः । પાટણ - ૧૪૦૮૩ – ૧૪૦૫૨ પ્રત નં. તથા સરસ્વતી કલ્પમાંથી ई - स्नातस्याप्रतिभस्य...... व्याप्तानन्त-समस्तलोकनिकरैङ्कारा समस्ता स्थिरा, याऽऽराध्या गुरुभिगुरोरपि गुरुदेवैस्तु या वन्द्यते। देवानामपि देवता वितरतां' वाग्देवता देवता, स्वाहान्तः क्षिप ॐ यतः स्तवमुखं यस्याः स मन्त्रोवर: ||१|| ॐ ह्रीं श्रीं प्रथमा प्रसिद्धमहिमा सन्तप्तचिते हिमा, C स्तों ऐं मध्यहिता जगत्त्रयहिता सर्वज्ञ नाथा हिता। ही क्ली ब्ली चरमागुणानुपरमा जायेत यस्या रमा, विद्यैषा वषडिन्द्र गी: पतिकरी वाणी स्तुवे तामहम् ।।२।। ॐ कर्णे! वर कर्ण भूषिततनुः कर्णेऽथ कर्णेश्वरी, ही स्वाहान्तपदां समस्तविपदां छेत्री पदं सम्पदाम् । संसारार्णवतारिणी विजयतां विद्याभिधाने शुभे, यस्याः सा पदवी सदा शिव वपुर्देवीवतंसी कृता ||३|| सर्वाचारविचारिणी प्रतरिणी नौर्वाग् भवाब्धौ नृणां, वीणा-वेणुवरक्वणाति सुभगा दुःखाद्रिविद्राविणी। सा वाणी प्रवणा महागुणगणा न्यायप्रवीणाऽमलं, शेते यस्तरणी रणीषु निपुणा जैनी पुनातु धुवम् ||४|| ॐ हीं बीजमुखा विद्यूतविमुखा संसेविता सन्मुखा, कएँ क्ली' ही सहिता सुरेन्द्रमहिता विद्वद्जनेभ्यो हिता। विद्या विस्फुरति स्फुटं हितरतिर्यस्या विशुद्धामतिः, । सा ब्राह्मी जिनवक्त्रवजललने लीनातु लीनातु माम् ||५|| ॐ अर्हन्मुखपद्मवासिनि ! शुभे ! ज्वालासहस्त्रांशुभे, पापप्रक्षयकारिणी ! श्रुतधरे ! पापं दहत्याशु मे। क्षां क्षीं दूं वर बीजदुग्धधवले वं वं वह संभवे, - श्री वाग्देव्यमृतोद्भवे यदि भवे मन्मानसे संभवे ||६|| १ वितरतात् । २ सैं । ३ श्रीं । ४ विद्यावदाते । ५ शिवपुरे | ६ स । ७ ववचः विद्याबहुं स्वाथहा । ८ मे । Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४० हस्ते शर्मद- 'पुस्तकं विदधती शतपत्रकं चापरं, लोकानां सुखदं प्रभूतवरदं सज्ज्ञानमुद्रं परम् । तुभ्यं बालमृणाल - कन्दललसल्लीलाविलोलं करं, प्रख्याता श्रुतदेवता विदधतां सौख्य नृणां सुनृतम् ||७|| हंसोऽहं सोऽतिगर्वं वहति हि विधृता यन्मयैषा मयैषा, यन्त्रं यन्त्रं यदेतत् स्फुटति सिततरं सैव यक्षावयक्षा । साध्वी साध्वी शिवार्या प्रविधृतभुवना दुर्धरा या धराया, देवी देवी जनार्ध्या रमतु मम सदा मानसे मानसे सा IIII स्रग्धरा. स्पष्टपाठं पठत्येतद् ध्यायेन पटुनाऽष्टकम् । अजस्त्रं यो जनस्तस्य भवेदुत्तमसम्पदाम् ||९| इति श्रीमहामंत्रनिबद्धपठितसिद्धसरस्वतीस्तवः ॥ ૧૫ श्री जिनप्रभसूरिविरचितं श्रीशारदास्तोत्रम् | उपभति, संसार छावानस वाग्देवते भक्तिमतां स्वशक्ति- कलापवित्रासितविग्रहा मे । बोधं विशुद्धं भवति विधत्तां कलापवि त्रासित विग्रहा मे ||१|| अङ्क प्रवीणा कलहं सपत्रा कृतस्मरेणा नमतां निहन्तुम् । अङ्क प्रवीणा कलहंस पत्रा सरस्वती शश्वदपोहतां वः ॥२॥ ब्राह्मी विजेषीष्ट विनिद्रकुन्द प्रभावदाता घन गर्जितस्य । स्वरेण जैत्री ऋतुना स्वकीय प्रभाऽवदाता घनगर्जितस्य ॥३॥ मुक्ताक्षमाला लसदौष घीशा ऽभिशूज्वला भाति करे त्वदीये । मुक्ताक्षमालाऽलसदौषघीशा यां प्रेक्ष्य भेजे मुनयोऽपिहर्षम् ||४|| ज्ञानं प्रदातु प्रवणाममाऽति शयालु नाना भव पातकानि । त्वं नेमुषां भारति ! पुण्डरीक शयालुनाना भव पातकानि ||५|| प्रौढ प्रभावाऽसम पुस्तकेन ध्याताऽसि येनाऽम्ब विराजिहस्ता । प्रौढ प्रभावासम पुस्तकेन विद्या सुधापूरसुदूर दुःखा ||६|| तुभ्यं प्रणामः क्रियते ऽनघेन मरालयेन प्रमदेन मातः । कीर्तिः प्रतापौ भुवि तस्य नम्रेऽमरालयेन प्रमदेन मातः ||७|| पुस्तिकां । २ सगर्या - शचार्या । । वर्ग - शवाओं Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... र रुच्यारविन्द भ्रमदं करोति वेलं यदि योऽर्चति तेऽधिं युग्मम् । रुच्यार विन्द अमदं करोति स स्वस्य गोष्ठी विदुषां प्रविश्य ||८|| पाद प्रसादात्तव रूपसम्पद लेखाभिरामोदित मानवेशः । भवेन्नरः सूक्तिभिरम्ब चित्रोल्लेखाभिरामो दितमानवेशः ।।९|| सितां शुकान्ते नयनाभिरामां मूर्तिं समाराध्य भवेन्मनुष्यः । । सितांशु कान्ते नयनाऽभिरामाऽन्धकार सूर्यः क्षितिपाऽवतंसः ||१०|| येन स्थितं त्वामनु सर्वतीर्थ्यः स भाजितामानतमस्तकेन। दुर्वादिनां निर्दलितं नरेन्द्र - सभाजिता मानत मस्तकेन ||११|| सर्वज्ञवक्त्रवरताम-रसाङ्कलीना 5 माली घ्नती प्रणयमन्थरया दृशैव । CM सर्वज्ञवक्त्रवरताम-रसाङ्कलीना प्रीणातु विश्रुतयशाः श्रुतदेवता नः ||१२|| वसंत. क्लप्तस्तुतिर्निबिडभक्तिजडत्वपृक्तै, गुम्फै गिरामिति गिरामधि देवता सा । बालोऽनुकम्प्य इति रोपयतु प्रसाद, 'स्मेरां दृशं मयि जिनप्रभसूरिवा ||१३|| वसंततिलका • इति श्रीजिनप्रभसूरिविरचित-शारदास्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥ Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ x ૧૬ || श्री जिनप्रभसूरि-विरचितमन्त्रगर्भितं शारदास्तवनम् || ५। है. शा. म. प्रत न. - 3१११, ८२५3, ८२53 रथोता. तंभामुलि म....... ॐ नमस्त्रिदशवन्दितक्रमे ! सर्वविद्वज्जनपद्मभृङ्गिके। , बुद्धिमान्द्य कदली 'दलक्रियाशस्त्रि! तुभ्यमधि देवते गिराम् ||१|| कुर्वते नभसि शोणरोचिषो भारति! क्रम नखांशवस्तव । नम्रनाकिमुकुटांशु मिश्रिता ऐन्द्रकार्मुकपरम्परामिव ||२|| छ दत्तहीन्दु-कमलश्रियो मुखं, 2 wलोकि तव देवि सादरम् । ते विविक्तकवितानिकेतनं, के न भारति ! भवन्ति भूतले ||३|| श्रीन्द्रमुख्य-विबुधार्चित 'क्रमे ! ये श्रयन्ति भवतीं तरीमिव । . ते जगज्जननि जाड्यवारिधिं निस्तरन्ति तरसा रसास्पृशाः ॥४|| द्रव्यभावतिमिरापनोदिनी तावकीन वदनेन्दुचन्द्रिकाम् | यस्य लोचनचकोरकद्वयी पीयते भुवि स एष पुण्यभाक् ||५|| बिभ्रदङ्गकमिदं त्वदर्पितस्नेहमन्थरदृशा तरङ्गितम् । वर्णमात्रवदना क्षमोऽप्यहं स्वं कृतार्थमवयामि निश्चितम् ||६|| मौक्तिकाक्ष-वलयाब्जकच्छपी पुस्तकाङ्कितकरोपशोभिते। पद्मवासिनि ! हिमोज्ज्वलाङ्गि ! वाग्वादिनि ! प्रभव में भवच्छिदे ||७|| विश्व-विश्वभुवनैक दीपिके ! नेमुषी मुषितमोहविप्लवे।। - भक्तिनिर्भरकवीन्द्रवन्दिते ! तुभ्यमस्तु गिरिदेवते नमः ||ll +उदार-सारस्वतमन्त्रगर्भितं जिनप्रभाचार्यकृतं पठन्ति ये। वाग्देवतायाः स्फुटमेतदष्टकं भवन्ति तेषां मधुरोज्ज्वला गिरः ||९|| उपजाति. इति स्तवनं सम्पूर्णम् । १ दली | २ टास्त्र । ३ क्रमां । ४ स्पृशः । ५ नो । ६ नेमुषां । ७ स्फुरन्ति । * Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || श्री मलयकीर्तिमुनीश्वरविरचितं - श्री शारदाष्टकम् || 1. मी यशो.. वि. स. म. प्रत नं. ५१८3 तथा सुरत ने.वि. ७. शा. मं. प्रत नं. 3१८२ - सरस शांति सुधारस - द्रुतविलित छ जनन मृत्यु-जराक्षयकारणं सकलदुर्नय-जाड्यनिवारणं। विगतपारभवाम्बुधितारणं समयसारमहं परिपूजये ||१|| (इत्युच्चार्य पुस्तको परि पुष्पांजलिं क्षिपेत् श्रुतिपूजनप्रतिज्ञा । जलधिनंदन-चंदनचन्द्रमा सदृशमूर्तिरियं परमेश्वरी। निखिलजाड्यजटोन कुंठारिका दिशतुमेऽभिमतानि सरस्वती ||२| विशदपक्ष-विहङ्गमगामिनी विशदपक्ष-मृगांकमहोज्वला। - विशदपक्ष-विनेयजनार्चिता दिशतु मेऽभिमतानि सरस्वती ||३|| वरददक्षिणबाहुधृताक्षका विशदवामकरार्पितपुस्तिका। उभयपाणिपयोजधृताम्बुजा दिशतु मेऽभिमतानि सरस्वती ||४|| मुकुटरत्नमरीचिभिरूचंगै र्वदति या परमां गतिमात्मनि ।। भवसमुद्रतरीस्तुनृणां सदा दिशतु मेऽभिमतानि सरस्वती ||५|| परमहंस-हिमाचल निर्गता सकलपातक-पङ्कविवर्जिता। अमृतबोधपयःपरिपूरिता दिशतु मेऽभिमतानि सरस्वती ||६|| परमहंसनिवास-समुज्वला कमलयाकृति पासमनोत्तमाः | वहति या वदनाम्बुज' हंसदा दिशतु मेऽभिमतानि सरस्वती ||७|| सकलवाङ्मयमूर्तिधरापरा सकलसत्वहितैकपरायणा। व सकल-नारदतुंबरुसेविता दिशतु मेऽभिमतानि सरस्वती Illl मलयचन्दन चंद्ररजःकण प्रकरशुभ्रदुकूलपटांवृता। विशदहंसकहार-विभूषिता दिशतु मेऽभिमतानि सरस्वती ||९|| मलयकीर्तिकृतामपि संस्तुतिं पठति यः सततं मतिमान्नरः । विजयकीर्तिगुरोः कृतिमादरात् सुमतिकल्पलताफलमश्नुते ||१०|| ॐ हीं श्रीं क्लीं ऐं नमः सरस्वती भगवती बुद्धिवर्द्धिनी स्वाहा । इति मूलमंत्र । इति श्री शारदाष्टकस्तोत्रसम्पूर्णम् ॥ १ वदनाम्बुरुहं । २ विभूष्यता | ३. १७८१ महा.सु.२ ना हिवसे रायपुर नगरे । સ્તોત્ર બનાવેલું છે. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ म श्री मुक्तिविमलगणि म.विरचितं-महाप्रभाविक-श्रीसरस्वतीस्तोत्रम् | शार्दूल - स्नातस्या ॐ हीं श्री प्रथमा प्रसिद्धमहिमा विद्वद्जनेभ्यो हिता, ऐं क्ली मी सहिता सुरेन्द्रमहिता विद्या प्रदानान्विता । शुच्याचारविचारचारु-रचना चातुर्यचंकाञ्चिता, जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||१|| ॐ ह्रीं श्रीं सहिता वषड्वययुता स्वाहा नमः संयुता, सहीं क्लीं ब्ली चरमा गुणानुपरमा भास्वत्तनुसद्रमा । ही खीं ह्रीं वरजापदत्त सुमतिः स्तों ऐं सुबीजान्विता, का जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||२|| क्षा ी २ लसदक्षराक्षरगणै र्या ध्येयरूपा सदा, हाँ हीं हूँ कलिता कला सुललिता ही ही स्वरूपा मुदा । चंचच्चंद्रमरीचिचारुवदना स्वेष्टार्थसार्थप्रदा, । जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||३|| ऐं क्ली . वरयोगीगम्यमहिमा नौकाभवाम्भोनिधौ, वीणावेणुकणक्वणाति सुभगासौभाग्यभाग्योदया। संसारार्णवतारिणी सुचरिणी श्रीकारिणी, धारिणी. जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||४|| - श्रीँ श्रीं छू सहिता सिताम्बरधरा साध्या सदा साधुभिः, हा देवानामपि देवता कुविपदा-- छेत्री पदं संपदाम् । दीव्याभूषण-भूपितोज्ज्वलतला कल्याणमालालया, जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||५|| हस्ते शर्मदपुस्तिकां विदधती सज्ज्ञानवृंदप्रदा, या ब्राह्मी श्रुतदेवता विदधति सौख्यं नृणां शारदा। सद्वादे श्रुतदेवता मे स्फुटतरं शास्त्रे कवित्वे धियो, जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||६|| भव्यानां सुखदा प्रभूतवरदाऽनन्दर्द्धि कीर्तिप्रदा, भ्राजद् वीरमहोदयोत्करकरा स्फूर्जत्प्रमोद प्रदा। मण्युद्योत-सुदानदा शुभदया सौभाग्यसद्भाग्यदा, जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||७|| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भूपश्रीसुकुमारपाल सुगुरोः श्री हेमसूरिः प्रभो, व राम्नायदधिगम्य-मंत्रसुविधि मंत्राक्षरैस्तैः स्तुताः । प्रख्याताख्ययुता सुमुक्तिविमलाख्यर्षेः प्रबुद्धि प्रदा, जिह्वाग्रे मम सा वसत्वविरतं वाग्देवता सिद्धिदा ||८|| 'संवत् क्ष्मायुगनंदभूपरिमिते चैत्रासितैकादशी । घस्त्रे वार शनौ सुदर्शनमिदं वाग्देवता याः कृतम् । क्लप्तं स्तोत्रमिदं सुमुक्तिविमलेनाऽऽजारि संज्ञे पुरे, सन्मंत्रादियुतं सदा विजयतां यावन्मृगांकारुणौ ||९|| ५ मंत्र :- ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ऐं वद वद वाग्वादिनी ! सरस्वत्यै ह्रीं नमः | का इतिश्री मन्त्रगर्भितं स्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥ १८ 1 श्री सुमतिसागरमुनिविरचितं-श्रीसरस्वतीस्तोत्रम् । द्रुतविलित - सरस Aild सुपरस.. सकललोकसुसेवितपङ्कजा वरयशोजितशारदकौमुदी। निखिलकल्मषनाशनतत्परा, जयतु सा जगतां जननी सदा ||१|| कमलगर्भविराजितभूवना मणिकीरिटसुशोभितमस्तका। कनककुण्डलभूषितकर्णिका, जयतु सा जगतां जननी सदा ||२|| र वसु हरिद् गजसंस्नषितेश्वरी विधृतसोमकला जगदीश्वरी। के जलजपत्रसमानविलोचना जयतु सा जगतां जननी सदा ||३|| निजसुधै र्यजितामरभूधरा निहितपुष्करवृंदलसत्करा | समुदितार्कसदृक्तनुवल्लिका जयतु सा जगतां जननी सदा ||४|| विविधवाञ्छितकामदुधाम्बुता विशदपद्मनदान्तरवासिनी। सुमतिसागरवर्द्धनचन्द्रिका जयतु सा जगतां जननी सदा ||५|| ____ इति सुमतिसागरमुनिकृत स्तोत्रं समाप्तम् । ૧.૧૯૪૧ ની સાલમાં ચૈત્ર સુદ ૧૧ શનિવારે, અજારિગામમાં, બનાવેલું આ સ્તોત્ર મંત્ર ગર્ભિત છે. અને તે શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યના સરસ્વતી આમ્નાયમાંથી ઉદ્ધત रे छ. - पू. भुतिभिसम. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २० | श्री शारदा स्तोत्रम् । _ अनुष्टुप. श्वेतपद्मासनादेवी श्वेत पुष्पाभिशोभिता। श्वेतांबराधरानित्यं श्वेतगंधानुलेपना ||१|| श्वेताक्षी शुक्लवस्त्रा च श्वेतचन्दनचर्चिता। वरदेति शुक्ल गंधर्वैः शशिभिस्स्तूयसे सदा ||२|| स्तोत्रेण च तथा देवी गीर्धात्री च सरस्वती। ये पठन्ति त्रिकालंच सर्व विद्यां लभन्ते ते ||३|| इति सम्पूर्णम् । सरस्वती स्तोत्रं । TV अनुष्टुप. वाग्वादिनी नमस्तुभ्यं वीणा-पुस्तकधारिणी। मह्यं देहिवरं नित्यं हृदयेषु प्रमोदतः ||१|| काश्मीरमण्डनीदेवी हंसस्कन्दसवाहने । ममाऽज्ञानं विनाशाय कवित्वं देहि मे वरम् ||२|| जयत्यं विजयादेवी कविनां मोदकारिणी । देहि मे ज्ञान-विज्ञानं वाग्वादिनी सरस्वती ||३|| ॐ ह्रीं श्रीभगवती देवी श्री देहि वरानने । वाञ्छितार्थं प्रदात्री च वद वद वाग्वादिनी नमः ||४|| लक्षजापेन मन्त्रोऽयं गणित्वैकादशाचाम्लैः । इति स्तुता महादेवी सर्वसिद्धिप्रदायिका ||५|| इदं स्तोत्रं पवित्रं च ये पठन्ति नरः सदा। तस्य नश्यन्ति मूढत्वं प्राप्नोति मंगलावलीम् ।।६।। के सरस्वतीस्तोत्रमिदं पवित्रं गुणैर्गरिष्ठं निजमंत्रगर्भितम् । पठन्ति ये रम्यमहर्निश जनाः लभन्ति ते निर्मलबुद्धिमंदिरम् ||७| _इति स्तोत्रं सम्पूर्णम् । Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐनमः પ્રાચીન સરસ્વતી દેવી ૐ વઃ સરસ્વત્યે નમઃ । પાઠ મંત્ર રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો ચિત્ર નં- ૧૭ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐनमः શ્રી સરસ્વતી દેવી (પ્રાયઃ ચાંદીની મૂર્ત્તિ) દાદાસાહેબ વડાલાનો ઉપાશ્રય अमृतदीधिति बिम्बसमाननां त्रिजगतीजननिर्मितमाननाम् । नवरसामृतवीचिसरस्वतीं प्रमुदितः प्रणमामि सरस्वतीम् ॥ ચિત્ર નં- ૧૮ Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a શ્રી સરસ્વતી દેવી પાલા બંગાળ શૈલી या देवैः सामे स्तूयते नित्यं विबुधै र्वेदपारगैः । जिह्वाग्रे ब्रह्मरूपा सरस्वती ॥ भवतु ચિત્ર નં- ૧૯ YAGA SAGEELCO COLLECT FIBERCED wwwnews CEDCCES Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ વ શ્રી સરસ્વતી દેવી મળે તુજ રાગીને શ્રુતજ્ઞાન ફળે તું ધ્યાનીને ઉજમાળ । પરંતુ આપો જો નિજજ્ઞાન માનું કે આપનો નહીં પાર ॥ ચિત્ર નં- ૨૦ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्रीधर्मसिंहसूरिविरचितं । सरस्वती-भक्तामरम् || वसन्त तिलका. भक्तामरभ्रमरविभ्रमवैभवेन लीलायते क्रमसरोजयुगो यदीयः । निघ्नन्नरिष्टभयभित्तिमभीष्टभूमा वालम्बनं भवजलेपततां जनानाम् ||१|| मत्वैव यं जनयितारमरंस्त हस्ते या संश्रितां विशदवर्णलिपिप्रसूत्या । 'ब्राह्मी मजिह्मगुणगौरवगौरवर्णी स्तोष्ये किलाहमपि तं प्रथमं जिनेन्द्रम् ।।२।। -युग्मम् मातर् ! मतिं सति ! सहस्त्रमुखी प्रसीद AIR नालं मनीषिणि मयीश्वरि ! भक्तिवृत्तौ। वक्तुं स्तवं सकलशास्त्रनयं भवत्या मन्यः क इच्छति जनः सहसा ग्रहीतुम् ? ||३|| त्वां स्तोतुमत्र सति ! चारुचरित्रपात्रं कंतु स्वयं गुणदरीजलदुर्विगाह्यम् । एतत् त्रयं विडुपगृहयितुं सुरार्दैि को वा तरीतुमलमम्बुनिधिं भुजाभ्याम् ? ||४|| त्वद्वर्णनावचनमौक्तिकपूर्णमीक्ष्य मातर् ! न भक्तिवरटा तव मानसं मे। प्रीतेर्जगत्त्रयजन ध्वनिसत्यताया नाभ्येति किं निजशिशो: परिपालनार्थम् ? ||५|| वीणास्वनं स्वसहजं यदवाप मुच्छौँ श्रोतुर्न किं त्वयि सुवाक् ! प्रियजल्पितायाम् । जातं न कोकिलरवं प्रतिकूलभावं तच्चारुचूतकलिका निकरैकहेतुः ।।६।। त्वन्नाममन्त्रमिह भारतसम्भवानां भक्त्यैति भारति! विशां जपतामधौघम् | सद्यः क्षयं स्थगितभूवलयान्तरिक्ष - सूर्याशुभिन्नमिव शार्वरमन्धकारम् ||७|| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ । ॥ सरस्वती-भक्तामरम् ॥ 'श्रीहर्ष'-'माघ'-'वर' 'भारवि'-'कालिदास' _ 'वाल्मीकि'-'पाणिनि'-'ममट्ट' महाकवीनाम् | साम्यं त्वदीयचरणाब्जसमाश्रितोऽयं मुक्ताफलद्युतिमुपैति ननूदबिन्दुः ||८|| विद्यावशा-रसिकमानस-लालसानां __ चेतांसि यान्ति सुदृशां धृतिमिष्टमूर्ते!। त्वय्यर्यमत्विषि तथैव नवोदयिन्यां __ पद्माकरेषु जलजानि विकाशभाञ्जि ॥९॥ त्वं किं करोषि न शिवे ! न समानमानान् त्वत्संस्तवं पिपठिषो विदुषो गुरूहः । किं सेवयन्नुपकृतेः सुकृतैकहेतुं 'भूत्याश्रितं य इह नात्मसमं करोति? ||१०|| यत् त्वत्कथामृतरसं सरसं निपीय मेधाविनो नवसुधामपि नाद्रियन्ते। क्षीरर्णवार्ण उचितं मनसाऽप्यवाप्य TET क्षारं जलं जलनिधेरशितुं क इच्छेत् ? ||११|| जैना वदन्ति वरदे ! सति ! साधुरूपां त्वामामनन्ति नितरामितरे 'भवानीम् ।। सारस्वतं मतविभिन्नमनेकमेकं यत् ते समानमपरं न हि रुपमस्ति ||१२|| मन्ये प्रभूतकिरणौ श्रुतदेवि ! दिव्यौ ___त्वत्कुण्डलौ किल विडम्बयतस्तमायाम् । मूर्तं दृशामविषयं भविभोश्व पूष्णो यद् वासरे भवति पाण्डुपलाशकल्पम् ||१३|| ये व्योमवातजलवह्निमृदां चयेन ___ कायं प्रहर्षविमुखांस्त्वद्दते श्रयन्ति । जातानवाम्ब ! जडताद्यगुणानणून् मां कस्तान् निवारयति सञ्चरतो यथेष्टम् ? ||१४|| १ ‘भूत्याऽऽश्रितं' इत्यपि सम्भवति । २ श्रुति । * * ༡ གtsཆེ༦ གའི མས་ནུབ་ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || सरस्वती-भक्तामरम् || अस्मादृशां वरमवाप्तमिदं भवत्याः 'सत्या' व्रतोरु विकृतेः सरणिं न यातम् । किं चोद्यमैन्द्रमनघे! सति ! 'सारदे'ऽत्र र किं मन्दरादिशिखरं चलितं कदाचित् ? ||१५|| निर्माय शास्त्रसदनं यतिभि र्ययैकं प्रादुष्कृतः प्रकृतितीव्रतपोमयेन । उच्छेदितांहउलपैः सति! गीयसे चिद् दीपोऽपरस्त्वमसिनाऽथ जगत्प्रकाशः ||१६|| यस्या अतीन्द्रगिरि 'राङ्गिरस' प्रशस्य स्त्वं शाश्वती स्वमतसिद्धिमही महीयः । ज्योतिष्मयी च वचसां तनुतेज आस्ते सूर्यातिशायि महिमाऽसि मुनीन्द्रलोके ||१७|| स्पष्टाक्षरं सुरभि सुभ्र समृद्धशोभं - जेगीयमानरसिकप्रियपञ्चमेष्टम् । देदीप्यते सुमुखि ! ते वदनारविन्दं । P विद्योतयज्जगद पूर्वशशाङ्कबिम्बम् ||१८|| प्राप्नोत्यमुत्र सकलावयवप्रसङ्गि-- निष्पत्तिमिन्दुवदने ! शिशिरात्मकत्वम् । सिक्तं जगत् त्वदधरामृतवर्षणेन कार्य कियज्जलधरैर्जलभारन] : ? ||१९|| मातस्त्वयी मम मनो रमते मनीषि मुग्धागणे न हि तथा नियमाद् भवत्याः । त्वस्मिन्नमेय पणरोचिषि रत्नजाती नैवं तु काचशकले किरणाकुलेऽपि ||२०|| चेतस्त्वयि श्रमणि! पातयते मनस्वी स्याद्वादिनिम्ननयतः प्रयते यतोऽहम् । योगं समेत्य नियमव्यवपूर्वकेन । कश्चिन्मनो हरतिनाथ भवान्तरेऽपि ॥२१|| ज्ञानं तु सम्यगुदयस्यनिशं त्वमेव व्यत्यास संशयधियो मुखरा अनेके। गौराङ्गि ! सन्ति बहुभाः ककुभोऽर्कमन्याः , प्राच्येव दिग् जनयति स्फुरदंशुजालम् ||२२|| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ५० 21/2001/2 १ कुंभम् । "24 25 ॥ सरस्वती भक्तामरम् ॥ यो रोदसीमृतिजनी गमयत्युपास्य • स एव सुतनु ! प्रथितः पृथिव्याम् । पूर्वं त्वयाऽऽदिपुरुषं सदयोऽस्ति साध्वि ! नान्यः शिवः शिपदस्य मुनीन्द्रपन्थाः ||२३|| दीव्यद्दयानिलयमुन्मिषदक्षिपद्मं पुण्यं प्रपूर्णहृदयं वरदे ! वरेण्यम् । त्वद्भूघनं सघनरश्मि महाप्रभावं ज्ञानस्वरूपममलं प्रवदन्ति सन्तः ||२४|| कैवल्यमात्मतपसाऽखिलविश्वदर्शि चक्रे ययाऽऽदिपुरुषः प्रणयां प्रमायाम् । जानामि विश्वजननीति च देवते ! सा व्यक्तं त्वमेव भगवन् पुरुषोत्तमोऽसि ||२५|| सिद्धान्त एधि फलदो बहुराज्यलाभो न्यस्तो यया जगति विश्वजनीनपन्थाः । विच्छित्तये भवततेरिव देवि ! मन्थास्तुभ्यं नमो जिनभवो दधिशोषणाय ||२६|| मध्याह्न कालविहृतौ सवितुः प्रभायां सैवेन्दिरे ! गुणवती त्वमतो भवत्याम् । दोषांश इष्टचरणैरपरैरभिज्ञैः स्वप्नान्तरेऽपि न कदाचिदपीक्षितोऽसि ॥२७॥ हारान्तरस्थमयि ! कौस्तुभमत्र गात्र शोभां सहस्त्रगुणयत्युदयास्त गिर्योः । वन्द्याऽस्यतस्तव सतीमुपचार रत्नं बिम्बं रवेरिव पयोधरपार्श्ववर्ति ||२८|l अज्ञानमात्रतिमिरं तव वाग्विलासा विद्याविनोदिविदुषां महतां मुखाग्रे । निघ्नन्ति तिग्मकिरणा निहिता निरीहे ! तुङ्गोदयाद्रिशिरसीव सहस्त्ररश्मेः ||२९|| पृथ्वीतलं द्वयमपायि पवित्रयित्वा शुभ्रं यशो धवलयत्यधुनोर्ध्वलोकम् । प्राग् लङ्घयत् सुमुखि ! ते यदिदं महिम्नामुच्चैस्तर्ट सुरगिरेरिव शातकौम्मम् ||३०|| HESH Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Freercentrewere स | सरस्वती-भक्तामरम् ॥3 रोमोर्मिभिर्भुवनमातरिव त्रिवेणी सङ्ग पवित्रयति लोकमदोऽङ्गवर्ति । विभ्राजते भगवति! त्रिवलीपथं ते . प्रख्यापयत् त्रिजगत: परमेश्वरत्वम् ||३१|| भाष्योक्तियुक्तिगहनानि च निर्मिमीषे ___यत्र त्वमेव सति! शास्त्रसरोवराणि | जानीमहे खलु सुवर्णमयानि वाक्य ___ पद्मानि तत्र विबुधाः परिकल्पयन्ति ||३२|| वाग्वैभवं विजयते न यथेतरस्या "ब्राह्मि!' प्रकामरचनारुचिरं तथा ते । ताडंकयोस्तव गभस्ति रतीन्दुभान्चोपस्ताद्दक् कुतो ग्रहगणस्य विकाशिनोऽपि? ||३३|| कल्याणि ! सोपनिषद: प्रसभं प्रगृह्य वेदानतीन्द्रजदरो जलधौ जुगोप। भीष्म विधेरसुरमुग्ररुषाऽपि यस्तं द्दष्टवा भयं भवति नो भवदाश्रितानाम् ||३४|| गर्जद्घनाघनसमान तनूगजेन्द्र विष्कम्मकुम्भपरिरम्भजयाधिरूढः । द्वेष्योऽपि भूप्रसरदश्वपदातिसैन्यो नाक्रामति त्रमयुगाचलसंश्रितं ते ||३५|| मांसासृगस्थि-रस-शुक्रसलज्जमज्जा स्नायूदिते वपुषि पित्तमरुत्कफाद्यैः । रोगानलं चपलितावयवं विकारै रत्वन्नामकीर्तनजलं शमयत्यशेषम् ॥३६|| मिथ्याप्रवादनिरतं व्यधिकृत्यसूय मेकान्तपक्षकृतकक्षविलक्षितास्यम् । चेतोऽस्तभीः स परिमर्दयते द्विजिह्व त्वन्नामनागदमनी हृदि यस्य पुंसः ||३७/ प्राचीनकर्मजनितावरणं जगत्सु ___मौढ्यं मदाढ्यद्दढमुद्रित सान्द्रतन्द्रम् ।||३४|| दीपांशुपिष्टमयि ! सद्मसु देवि ! पुंसां त्वत्कीर्तनात् तम इवाशु भिदामुपैति ||३८. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FREverer || सरस्वती-भक्तामरम् ॥ साहित्यशाब्दिकरसामृतपूरितायां सत्तर्ककर्कशमहोर्मि मनोरमायाम् । पारं निरन्तरमशेषकलन्दिकायां । ____ त्वत्पादपङ्कजवनाश्रयिणो लभन्ते ॥३९|| संस्थैरुपर्युपरि लोकमिलौकसो ज्ञा व्योम्नो गुरुज्ञकविभिः सह सख्यमुच्चैः । अन्योऽन्यमान्यमिति ते यदवैमि मात स्त्रासं विहाय भवतः स्मरणाद् व्रजन्ति ||४|| देवा इयन्त्यजनिमम्ब! तव प्रसादात् प्राप्नोत्यहो प्रकतिमात्मनि मानवीयाम | व्यक्तं त्वचिन्त्यमहिमा प्रतिभाति तिर्य 8 मा भवन्ति मकरध्वजतुल्यरूपाः ||४१|| ये चानवद्यपदवीं प्रतिपद्य पो! त्वाच्छिक्षिता वपुषि वासरतिं लभन्ते । नोऽनुग्रहात् तव शिवास्पदमाप्य ते यत् सद्यः स्वयं विगतबन्धभया भवन्ति ।।४२|| इन्दोः कलेव विमलाऽपि कलङ्कमुक्ता 4 गङ्गेव पावनकरी न जलाशयाऽपि। स्यात् तस्य भारति! सहस्त्रमुखी मनीषा र यस्तावकं स्तवमिमं मतिमानधीते ||४३|| योऽहंजयेऽकृत जयोगुरुषेमकर्ण पादप्रसादमुदितो गुरुधर्मसिंहः । वाग्देवि ! भूम्नि भवतीभिरभिज्ञसङ्घ - तं मानतुङ्गमवशा समुपैति लक्ष्मीः ॥४४|| छ इति धर्मसिंहसूरिविरचित - सरस्वतीभक्तामरसम्पूर्णम् I80 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ श्री भारतीस्तोत्रम् વસંતતિલકા, ભકતામર પ્રણત. सद्भावभासुर-सुरासुरवन्धमाना मानासमानकलहंसविशालयाना। या नादबिन्दुकलया कलनीयरूपा रूपातिगाऽस्तु वरदास्फुरदात्मशक्ति : ।। कुन्देन्दुहारघनसार समुज्जवलाभा विश्राणिताश्रितजन-श्रुतसारलाभा। मुक्ताक्षरसूत्रवरपुस्तकपद्मपाणी राज्याय सा कविकुले जिनराजवाणी ॥ - ल- चुडोत्तंसितचारुचन्द्रकलिकाचिद्रूप चक्रे चिरं, चेतश्चित्रदचातुरी चयचितं चित्तामृतं चिन्वती। चातुर्वर्ण्य चटूक्तिचय॑चरणाऽचण्डी चरित्राञ्चिता, चञ्चच्चन्दनचन्द्र चर्चनवती पातु प्रभो भारती ।। वसंततिलका. कमलाऽलङ्कृत (वर) करकमला करकमलाऽलंकृत करकमले । या सा ब्रह्मकलाकुल कमलात् श्रुतदेवी दिशतु श्रुतकमलाः ||१|| कमलासनकमलनेत्र मुख्यामल सुरनरवन्दितपदकमला। कमलाजक्षेत्रनेत्रनिर्वर्णन निर्जित मृगपुङ्गवकमला ||२| कमलाघववर्या दिशतु सपर्या श्रुतव (च) र्या निर्यदकमला। कमलाकृ (ङ्कि?) तरोलविलोल कपोलकरुचिजित कमलाकरकमला||३|| "जिनराजवदनपङ्कजविलासरसिका मरालबालेव। युग्मम् जयति जगज्जनजननी श्रुतदेवी विनमदमरजनी ||४|| रजनीवरपीवरप्रवर शचीवरसिन्धुर-बन्धुरगुणनिलया। लयलीन-विलीनपीनमीन ध्वजयति जनजनिता शुभविलया ||५|| लयतानवितान गानगायन सखिवीणा-वादविनोदमना : । मननात्मकचरिता विदलित दुरिता जननि ! त्वं जय निवृजिना ||६|| तव भारति ! पदसेवारेवामासाद्य कोविदद्विरदाः । नवरस-ललनविलोलाः कोलाहलमुल्लपन्ति सूक्तरसैः |७|| ૧ આની હસ્ત લિ. પત્રમાં આપેલા ઉપર ત્રણ પદ્યો, પછીના પદ્યના અંકોમાં ભિન્નતા છે. અહીં ૩-૬-૯ અંકો આપેલા છે તેને બદલે પ્રત્રમાં ૧-૨-૩ એમ અંકો છે, સળંગ એક આપેલ ન હોવાથી શરુવાતના ૩ પદ્યો કોઈક અજ્ઞાત મુનિવરની કૃતિ લાગે છે જયારે પછીના પદ્યો મુનિ શ્રી રત્ન વર્ધનમ.ની કૃતિ હોય તેમ લાગે છે. ' Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ रस सङ्गति चङ्ग सूक्तमुक्तामणि शुक्तिरुरीकृतमुक्तिकला। कलि (वि) तौघ विमोघ सारसारस्वतसागरवृद्धि विधे (धी?) न्दुकला ||ll कलनाद-विभेदविन्दुवृन्दारक विदितब्रह्मज्ञानशुभा। शुभि (सुर्मि) ताङ्गपाङ्गक सुजागे! त्वं मयि देवि! प्रसीदकैत (र) वभा ||९|| करपङ्कजाग्रजाग्रज्जपदामनिका ममाहकमलम्। वीणापुस्तकममलं हेतु (हे. सु) तनो! ते धिनोतु मम कमलम् ||१०|| कमलच्छदसत्पद विद्रुमकन्दल सरलाङ्गुलिमणि सखर नखरा। न खरा क्रमवर्तुल मृदुजधोज्ज्वल रम्भास्तम्भ-शुभोरुवरा ||११|| वरभा वरगतिरतिविततश्रोणी पुलिना तलिनोदर मधुरा। मधुरावधिवचनालाप-कलापा त्वं जय जय नत सुरनिकरा ।।१२।। युग्मम्।। सुविशाल-भुजमृणालं मृदुपाणि-पयोजयामलं विमलम् । तव देवि ! तुष्टमनस : शिरसि निविष्टं न न वहेम ||१३|| नवहेम-विनिर्मितविविधविभूषण-विलासद्वाहाऽनन्यसमा। समवृत्त स्फारतारहाराञ्चित पीनपयोधरकुम्भयमा ||१४|| यमिनां शशिवदन शुक्तिजदशना निभसुम(शुकनिभ?)नाशाततलाभा(भाला) भालङ्कृत कन्जल-कुन्तलहस्ता पातु कलश्रुतिसुविशाला ||१५|| तरुणजयति कविकुलानां कलङ्कविकलं कलाकलानन्दम्। - यच्चलननलिनभक्तिः श्रुतशक्तिं नमत तां कवयः ||१६|| कवयोवरशंसह समारूढा प्रौढप्राप्तगुणावलिका। बलिकाममधुव्रतचम्पककलिका रुचि वञ्चितगृहमणिकलिका ||१७|| कलिकामदुघाऽस्तु सारश्रुतपयसां दाने विजितत्रिदशमणी । मणिमण्डित-नूपुरसुरूणझणत्कृति निःकृतजडसा (ता) वरतरुणी ||१८|| गिरिजागुरुगिरिगौरशरीरे ! सितिरुचिसितरुचिमु (सु) रुचिरचीरे ! भजमाना भवती भवतीरे देवि ! भवन्तिवराः कविवीरे ||१९|| वीराकृति-नि:कृतिकृति (त) धिक्काराः सारोङ्कारोच्चारपराः। परमैन्द्रपदं ते सपदि लभन्ते हीमति! ये त्वयि विनयधराः ||२०|| धरणीधवधीरैः श्रीमति! वन्द्ये ! वदवद वाग्वादिनि! वरजाम्। मयि तुष्टिं भगवति! देवि ! सरस्वति! माया न मनागतगिरिजाम् (!) ||२१|| गुरुगुम्फित गुणमाले ! बाला(ले) अयिते प्रसादमधिगम्य। सुरभितभुवना भोगा भवन्ति कवयः श्रुताभोगाः ||२२|| HD Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भोगायतनं सा लटभश्रीणां सकलकलानां निधिरपरः । परमार्थ- परीक्षाबुद्धिकषपट्टः सकलस्तेजोऽवधिरतरः ||२३|| तरणीश्रुतसिन्धोः शुभफलफलदः कन्दः कविताकल्पतरोः । तरसामिह मूलं यशसामादिर्जय जय भारत ! भुवनगुरोः ||२४|| युग्मम् । कुसुमामोदा विमो (नो) दप्रमोदमद मेदुराऽदुराशाया । दूरं दुरन्तदुरितं देवी दावयतु सा त्वरितम् ||२५|| (त्वरितागति (त?) सङ्गतरङ्ग तरङ्गित हरिणाक्षी । महितपदात्तपदारुणदीधिति पवनपथध्वजपुण्यप्रतापा ||२६|| देवि ! सदा विशदांशुमयि ! त्वं ललितकवित्वं श्रुतममलम् । ममदेहितमां हितमार्गमयत्न रत्नवधर्नकविरोपित संस्तवनकुसुमा ॥२७॥ युग्मम् । कमलदलदीर्धनयना श्रुति- दोलालोलकुण्डलकपोला । शुक्तिज सङ्कुलचोला शुभा सलोलोक्ति कल्लोला ||२८|| कल्लोल-विलोलितजलधि कफोज्ज्चलाकीर्तिकलाढया श्रुतजननी । जननीवन्निरुपधिवत्सल पिच्छलचिता कुमतद्विक (र) रजनी ॥२९॥ रजनीकर- दिनकररुचिरिव रचितजडितमतमोहरणा । हरिणाश्रितचरणा शरणं भव मे त्वं भयभञ्जनधृतकरुणा ||३०|| विशेषकम् । करुणामलकोमलमनस्क - निर्मितपरिचरणा । चरणाश्रितजनदत्त विविध विद्यासंवरणा ||३१|| वरुणायातसमस्तरु (ऋ) द्विरुल (ल्ल) सदुपकरणा । करणाङ्कुश कुशलाप्तिविहितदुष्कृतभरहरणा ||३२|| • हरिणाङ्क सुशिरसत्पाद विशदवचनविजृम्भितममलतनु ! । तनुसे त्वमद्य सौहार्द्दवति ! मातरात्तगुणगणमतनु ||३३|| विशेषकम् | ॥ इतिभारतीस्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥ Ha Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २४ पं दानविजयमुनिवर्यविरचितं | श्रीसरस्वतीस्तोत्रम् । सम्पूर्णशीतद्युति वक्त्रकान्ते! लावण्यलीला-कमलानिशान्ते!। त्वत्पादपद्मं भजतां निशाऽन्ते मुखे निवासं कुरुतात् सुकान्ते! ||१|| उपजातिः समञ्जलं वादयती कराभ्यां यत (सा?) कच्छपी मोहितविश्वविश्वा। शक्तित्रिरूपा त्रिगुणाभिरामा वाणी प्रदेयात् प्रतिभां भजत्सु ||२|| उप.. विद्यानिधेगैरिव गौर्विभाति कुक्षिभरि सार्वजनीनचेताः । यस्या महिम्ना वदतां वरेण्य-भावं भजन्ते पुरुषा विवर्णाः ||३|| इन्द्रवजा. सितपतत्रिविहङ्गमपत्रका, दनुजमानुजदेवकृतानतिः । भगवती परब्रह्ममहानिधिः वदनपङ्कजमेव पुनातु मे ||४|| द्रुत. विविधभूषणवस्त्र-समावृतां नवरसामृतकाव्यसरस्वतीम् । बहुजनान् ददती प्रतिभा मुहुः प्रमुदितः प्रतिनौमि सरस्वतीम् ||५|| द्रुत. ऐंकाररूपे! त्रिपुरे ! समाये ! ही कार वर्णाङ्कितबीजरूपे!। निशासु शेते (डवसाने) चरणारविन्दं भजे सदा भक्तिभरेण देवि! ||६|| उप. | त्वद्ध्यानत: संस्मरणात् प्रकामं भवन्ति ते स्वर्भुवि कीर्तिपात्रम्।। विद्याचणा यैहिककीर्तिभाजो यथा हि दृष्टाः कवि कालिदासाः ||७|| उप. ॐ हाँ ही मन्त्ररूपे! विबुधजनहिते! देवि! देवेन्द्र वन्धे! चञ्चच्चन्द्रावदाते! क्षपितकलिमले हारनीहार गौरे! भीमे भीमाट्टहासे! भवभयहरणे! भैरवे ! भैरवेशे! ॐ हाँ ह्रीं हुंकारनादे ! मम मनसि सदा शारदे ! देहि तुष्टिम् ।।८।। स्रग्धरा. इत्थं भक्तिभरेण मङा मयका नीता स्तुतेः पद्धतौ तत्तत्पाठवतां करोतु सुतरां विद्यामिमां भारती। विद्वदवृन्दमनीषिदानविजयाशंसा ययाऽपूरि च वाचालककथा-कथङ्कथिकता यस्या निसर्गःफलम् ||९||शार्दूल. ॥ इति स्तोत्रंसमाप्तम् ॥ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૫ । अष्टोत्तरशत (१०८) नामयुक्त श्रीसरस्वतीस्तोत्र । पाटा हे. ज्ञा. लं. पत्र नं. १७४४३, १४७५०, ८८२८ અનુષ્ટુપ છંદ ૧ 2 3 ४ ५ ५ घीषणा धी र्मति र्मेधा वाग् विभवा सरस्वती ૮ ८ १० દર ૧૨ 93 ૧૪ गीर्वाणी भारती भाषा ब्रह्माणी मागध प्रिया ||१|| ९५ 29 29 < सर्वेश्वरी महागौरी शङ्करी भक्तवत्सला । ૯ २० 28 22 23 २४ रौद्री चाण्डालिनी चण्डी भैरवी वैष्णवी जया ॥२॥ 24 29 23 २८ गायत्री च चतुर्बाहुः कौमारी परमेश्वरी । ૯ 30 38 32 33 देवमाताऽक्षयाचैव नित्या त्रिपुर भैरवी ॥३॥ ३४ 39 त्रैलोक्यस्वामिनीदेवी माङका कारुण्यसूत्रिणी । ३४ 6 39 3C 34 शूलिनी पद्मिनी रुद्री लक्ष्मी पङ्कजवासिनी ||४|| ४२ 83 ४४ ४५ r5 चामुण्डा 'रक्चरी शान्ता हुङ्कारा चन्द्रशेखरी । ४७ ૪૮ ૪૯ ५० ૫ वाराहि विजयाऽन्तर्धा कर्त्री हर्त्री सुरेश्वरी ||५|| ५४ 43 ५४ चन्द्रानना जगद्धात्री वीणाम्बुजकरद्वया । 44 ૧૭ YC ૧૯ ५० ५१ सुभगा सर्वगा स्वाहा जम्भिनी स्तम्भिनी स्वरा ||६|| ફર 93 ૬૪ १५ ૧ काली कापालिनी कौली विज्ञा रात्री त्रिलोचना । ७० هو و؟ ५८ ૬૯ पुस्तक व्यग्रहस्ता च योगिन्यिमितविक्रमा ||७|| 92 93 १४ ७५ सर्वसिद्धिकरी सन्ध्या खड्गिनी कामरूपिणी ।Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८०८९४२ ८3 cr८४ १०० अज्ञानजनमातात्व - मज्ञानोदधिशोषिणी। ज्ञानदा नर्मदा गङ्गा सीता वागीश्वरी धृतिः ||१०|| ऐंकारा मस्तका प्रीतिः हींकार वदनाहुतिः । क्लीकारहृदयाशक्तिः रष्टबीजानिराकृति ||११|| १.१ १.२ १०३ ०४ निरामया जगत्संस्था निष्प्रपञ्चा चला चला | ___१०५ १०६ १०७ १०८ निरुत्पन्ना समुत्पन्ना अनन्ता गगनोपमा ||१२|| पठत्यमूनि नामानि अष्टोत्तर शतानि यः । वत्सं घेनुरिवायाति तस्मिन देवी सरस्वती ||१३|| त्रिकालं च शुचि भूत्वा अष्टमासान् निरंतरम् । पृथिव्यां तस्य बंभ्रम्य तन्वन्ति कवयो यशः ||१४|| द्रुहिणवदनपञ राजहंसीवशुभ्रा, सकलकलुषवल्ली कन्दकुद्दालकल्पा। अमरशतनताऽङ्घि कामधेनूः, कवीनां दहतुकमलहस्ताभारती कल्मषं नः । ||qull इति समाप्तम् । २७ -2000 ४ ५ जया पद्मा । अष्टोत्तरशतनामशारदादेवीस्तोत्रम् । -ने. वि. 3. AL. (२ सूरत प्रत नं. - 3८० अनुष्टुप छ शारदा विजया नंदा जया पद्मा शिवा क्षमा । ८ ८ ५० र १3 दुर्गा गौरी महालक्ष्मी कालिका रोहिणी परा ||१|| १४ १५७ माया कुण्डलिनी मेधा कौमारी भुवनेश्वरी। १८. ० २१ 22 ॐ ४ श्यामा चंडी च कामाक्षा रौद्री देवी कला इडा ||२|| ५ 28 29 30 पिंगला सुषुम्णा भाषा हींकारी घिषणा बि (छि) का। 32933333333336 ब्रह्माणी कमला सिद्धा उमा पर्णा प्रभा दया ||३|| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Co அர் 36 t -४३ ४४ भर्भरी वैष्णवी बाला वश्ये मंदिरा च भैरवी । ४५ ४५ ४७ ४८ ४८ Yo 12 जालया शांभवा या मा सार्वाणि कौशिकी रमा ||४|| 12 3 Yr ४४ चक्रेश्वरी महाविद्या मृडानी भगमालिनी । ૫૬ ५१ yo ५८ Ye St विशाली शङ्करी दक्षा कालाग्नी कपिला क्षया ||५|| ૬૨ 93 E ५५ ५१ 59 ऐंद्री नारायणी भीमा वरदा छांभवी हिमा | ५८ se ७१ 92 93 गांधर्वी चारणी गार्गी कोटिश्री नंदिनी सूरा ||६|| هو १४ ۹۷ 99 C अमोघा जांगुली स्वाहा गंडनी च धनार्जनी | 12 सुभगा の 56 CO कबर्यश्च विशालाक्षी ८२ चकरालिका ||७|| 62 <3 ८४ CY <5 वाणी महानिशा हारी वागेश्वरी निरञ्जना । << ८५ Co ८ ૯. वारुणी बदरीवासा श्रद्धा क्षेमंकरी क्रिया ||८|| C3 ८४ 22 &S चतुर्भुजा च द्विभुजा शेला केशी महाजया । وی eC ८८ १०० १०१ १०२ १०३ १०४ वाराही यादवी षष्ठी प्रज्ञा गी ग र्महोदरी ॥९॥ २०४ 204 209 १०८ वाग्वादिनी क्लीं कारी ऐंकारी विश्वमोहिनी । सर्व-सौख्यप्रदां नित्यं नमोच्चारणमात्रतः ||१०|| do पावनानि प्रसिद्धानि तकार रहिता..... त्रिसन्ध्यं (यः) पठेद्धीमान् स्यादम्बा तद्वरप्रदा ||११|| इति सम्पूर्णम् ॥ 2 MP Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCT/G2046406 dd ૨૭ श्री सरस्वती स्तोत्रम् | ने.वि. ४. ज्ञा. लं. सूरत प्रत नं. २७६ अनुष्टुप. नमामि भारतीं देवीं चतुर्भुजा महाबलां । काश्मीरे वसति नित्यं ब्रह्मरूपा सरस्वती ||१|| बालानां ज्ञानदात्री च दुर्बुद्धिध्वंसकारिणी । त्रिनेत्रा पातुमे देवी वीणापुस्तकधारिणी ||२|| श्वेताम्बरा श्वेतवर्णा श्वेतचन्दनचर्चिता । हंसस्य वहते नित्यं पद्मासनोपवेशिता ||३|| मालिकां दक्षिणे हस्ते वामहस्ते कमंडलुं । संयुक्तेन्दुं च मुकुटे मुक्ताहारै र्विभूषिता ||४|| परिहीतान्यलंकारं तस्यद्युतिप्रकाशिता । सौन्दर्येण समायुक्ता सर्वाभरणभूषिता ||५|| ओंकारं आदिमं बीजं मायाबीजं समीरितं । तृतीयं लक्ष्मीबीजं च वाग्वादिनी चतुर्थकं ॥६॥ ॐ ह्रीं श्रीं च क्लीं मंत्रं वाग्वादिनी च संयुतां । एकलक्षं जपेत्मंत्रं स स्याद् वाचस्पति समः ||७|| इत्यनेन प्रकारेण सरस्वत्या समं जपेत् । त्रिसन्ध्यं पठते नित्यं तस्य कंठे सरस्वती ॥८॥ ज्ञानार्थी लभते ज्ञानं अर्थार्थी लभते धनम् । मोक्षार्थी लभते मोक्षं रामार्थी लभते स्त्रीयम् ||९|| इति सरस्वती स्तोत्रं सम्पूर्णम् । Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २८ | श्री सरस्वती स्तोत्रम् || પાટણ છે. જ્ઞા. ભંડાર પ્રત નં. ૧૮૯૯૬ नमस्ते शारदादेवी काश्मीरप्रतिवासिनी। त्वामहं प्रार्थये मात विद्यादानं प्रदेहि मे ||१|| सरस्वती मया दृष्टा देवी कमललोचना। हंस शय्यां समारूढा वीणापुस्तकधारिणी ||२|| सरस्वती प्रसादेन काव्यं कुर्वन्ति मानवाः । तस्मान्निश्चलभावेन पूजनीया सरस्वती ||३|| प्रथमं भारती नाम द्वितीयं च सरस्वती। तृतीयं शारदा देवी चतुर्थं हंसवाहिनी ||४|| पञ्चमं विदुषा माता षष्ठं वागीश्वरी तथा । कौमारी सप्तमं प्रोक्ता अष्टमं ब्रह्मचारिणी ॥५॥ नवमं त्रिपुरा देवी दशमं ब्रह्मणी तथा।। एकादशं तु ब्रह्माणी द्वादशं ब्रह्मवादिनी ।।६।। वाणी त्रयोदशं नाम भाषा चैव चतुर्दशम्। पञ्चदशं श्रुतंदेवी षोडशं गौरी निगद्यते ||७|| एतानि शुद्धनामानि प्रातरुत्थाय य: पठेत् । तस्य संतुष्यते देवी शारदा वरदायिका ||ll या देवी श्रूयते नित्यं विबुधैः वेदपारगैः, सा मे भवतु जिह्वाग्रे ब्रह्मरूपा सरस्वती ||९|| या कुन्देन्दु तुषारहारधवला या श्वेतपद्मासना, या वीणावरदण्डमण्डितकरा या शुभ्रवस्त्रावृता । या ब्रह्माच्युतशंकरप्रभृतिभिः देवैः सदावन्दिता, सा मां पातु सरस्वती भगवती निःशेषजाड्यापहा ||१०|| || इति स्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥ ૧૧ આ સ્તોત્રની શરૂઆતમાં નીચે લખેલા દુહા ડભોઈની હસ્તપ્રતમાં છે. સરસ વચન દો સરસતિ, ગુણપતિ કિયો પસાય,કરુ છંદ સરસતિ તણો, તો આવે મુજ માયલ વીણા પુસ્તકંધારણી બ્રહ્માપુત્રી માય, જે ગુણ અક્ષર હું જપું, તે મુજ માય પસાય - ૨ સુણો છંદ સબ કાન દે, ગાવું છંદ અભિરામ, દુર્જન સહુ દુરે ટટ્યૂ, લીજે તાત સંભાલ - ૩ - મયા કરો મુજ ઉપરે, જયું કરુ અતિ ઉલ્લાસ, સાંભળતા ઉપદ્રવ ટલે, જયું સફલ ફર્લેસી આસ૪ માંગુ છું સરસતિ કને વિદ્યા તણો ભંડાર, સુણતા અચિરજ ઉપજે એસ કહું વારંવાર – ૫”, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૯ श्रीसरस्वतीशतनामस्तवः । . अनुष्टुप. सरस्वती शरण्या च सहस्त्राक्षी सरोजगा। शिवा सती सुधारूपा शिवमाया सुता शुभा ||१|| सुमेधा सुमुखी शान्ता सावित्री सामगायिनी। सुरोत्तमा सुवर्णा च श्रीरूपा शास्त्रशालिनी ||२|| शान्ता सुलोचना साध्वी सिद्धा साध्या सुधात्मिका। शारदा सरला सारा सुवेषा जयवर्द्धिनी ||३|| शङ्करी शमिता सुद्धा शक्रमान्या शुभङ्करी शुद्धाहार रता श्यामा शीमा शीलवती शरा ||४|| शीतला शुभगा सर्वा सुकेशी शैलवासिनी। शालिनी साक्षिणी सीता सुभिक्षा शिवप्रेयसी ||५|| सुवर्णा शोणवर्णा च सुव्वरी सुरसुन्दरी। शक्ति स्तुषा सारिका च सेव्या श्रीः सुजनार्चिता ||६|| शिवदूती श्वेतवर्णी शुभ्राभा शुकनाशिकी। सिंहिका सकला शोभा स्वामिनी शिवपोषिणी ||७|| श्रेयस्करी श्रेयसी च शौरिः सौदामिनी शुचिः । सौभागिनी शोषणी च शौरिः सुगन्धा सुमनः प्रिया || सौरमेयी ससरभी श्वेतातपत्रधारिणी। शृङ्गारिणी सत्यवक्ता सिद्धार्थी शीलभूषणा ।।९।। सत्यार्थिनी च सन्ध्यामा शची संक्रान्ति सिद्धिदा। संहारकारिणी सिंही सप्तार्चिः सफलार्थदा ||१०|| सत्या सिंदुरवर्णाभा सिन्दुरतिलकप्रिया। सारङ्गा सुतरातुभ्यं ते नमोऽस्तु सुयोगिना ||११|| MARAAMAN इति सरस्वतीशतनामस्तवःसमाप्तः । Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMM MN Led A RELAT શ્રી સરસ્વતી દેવી જીરા(પંજાબ) સંવત ૧૪૭૩ ચિત્રકલ્પદ્રુપની હસ્તપ્રતમાંથી वितीर्ण शिक्षा इव हृत्पदस्थं, सरस्वती वाहन राजहंसैः । ये क्षीर-नीर - प्रविभागदक्षा, विवेकिनस्ते कवयो जयन्ति ॥ ચિત્ર નં- ૨૧ vio DAFADORD SxzcES BUTTE Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ רווובון SHE Ma OC શ્રી શ્રુતદેવી પ્રાચીન ભગવતી સૂત્રની હસ્તપ્રતમાંથી, જૈન આર્ટ સમય :- ૧૫૯૫ થી ૧૬૫૨ साध्यऽक्षा श्रुतदेवी वाऽनुयोगाङ्ग चतुर्भुजा । आत्मानुशासनाद् ब्राह्मी संविदे हंसगामिनी ॥ ચિત્ર નં- ૨૨ Nar Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CIAS AMERARAM. ... AO RILLIOPPOOOPERIODIORAKHRIMIXTUDIORAMDAIMIMADIATIMADRIDEOMARARIANDIDEOMARUNIORTILITAMINODMARINEERIODOORNO CAO શ્રી સરસ્વતી દેવી જૈન ચિત્ર કલ્પદ્રુમ પુસ્તકમાંથી भानुदये तिमिरमेति यथा विनाशं, क्ष्वेडं विनश्यति तथा गरुडागमेन । तद्वत् समस्तदुरितं चिरसंचितं मे, देवि! त्वदीयमुखदर्पणदर्शनेन ।। ચિત્ર નં- ૨૩ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી સરસ્વતી દેવી મંત્ર :ॐ ह्रीं श्रीं क्ली हाँ ऐं नमः । રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો ચિત્ર નં- ૨૪ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 || श्री शारदादेवी-नमस्काराः ॥ - अनुष्टुप. श्री शारदे ! नमस्तुभ्यं जगद् भुवनदीपिके !। विद्वज्जनमुखाम्भोज भृङ्गिके! मे मुखे वस ||१|| वागीश्वरि ! नमस्तुभ्यं नमस्ते हंसगामिनि!। नमस्तुभ्यं जगन्मात जगत्कर्षि! नमोऽस्तुते ||२| शक्तिरूपे! नमस्तुभ्यं कवीश्वरि ! नमोऽस्तुते । नमस्तुभ्यं भगवति! सरस्वति ! नमोऽस्तुते ||३|| जगन्मुखे! नमस्तुभ्यं वरदायिनि ! ते नमः । नमोऽस्तु तेऽम्बिकादेवि ! जगत्पावनि! ते नमः ||४|| शुक्लाम्बरे ! नमस्तुभ्यं ज्ञानदायिनि ते नमः । ब्रह्मरूपे ! नमस्तुभ्यं ब्रह्मपुत्रि! नमोऽस्तुते ||५|| विद्वन्मातर्नमस्तुभ्यं वीणाधारिणि! ते नमः । सुरेश्वरि! नमस्तुभ्यं नमस्ते सुरवन्दिते! ||६|| भाषामयि ! नमस्तुभ्यं शुकधारिणि ! ते नमः । पङ्कजाक्षि ! नमस्तुभ्यं मालाधारिणि ! ते नमः ||७|| पद्मारूढे ! नमस्तुभ्यं पद्मधारिणि! ते नमः ।। शुक्लरूपे! नमस्तुभ्यं नमस्त्रिपुरसुन्दरि ! ||८| धीदायिनि! नमस्तुभ्यं ज्ञानरूपे नमोऽस्तुते। सुरार्चिते! नमस्तुभ्यं भुवनेश्वरि ! ते नमः ॥९॥ कृपावति! नमस्तुभ्यं यशोदायिनि! ते नमः । सुखप्रदे! नमस्तुभ्यं नमः सौभाग्यवर्द्धिनि! ||१०|| विश्वेश्वरि! नमस्तुभ्यं नमस्त्रैलोक्यधारिणि! जगत्पूज्ये नमस्तुभ्यं विद्यादेहि महामहे ! ||११|| श्री देवते नमस्तुभ्यं जगदम्बे ! नमोऽस्तुते । महादेवि! नमस्तुभ्यं पुस्तकधारिणि! ते नमः ||१२|| कामप्रदे! नमस्तुभ्यं श्रेयो माङ्गल्यदायिनि !| सृष्टिकत्रि! नमस्तुभ्यं सृष्टिधारिणि ! ते नमः ||१३|| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ कवि शक्ते! नमस्तुभ्यं कलिनाशिनि! ते नमः । कवित्वदे! नमस्तुभ्यं मत्तमातङ्गगामिनि ! ||१४|| जगद्धिते! नमस्तुभ्यं नमः संहारकारिणी ! | विद्यामयि! नमस्तुभ्यं विद्यां देहि दयावति ! ||१५|| । इति नमस्काराः समाप्ताः । 34 श्री सरस्वती द्वादश नामस्तोत्रम् । अनुष्टुप मातरं भारती दृष्टवा वीणा-पुस्तकधारिणीम् । हंसवाहन संयुक्तां प्रणमामि महेश्वरीम् ||१|| प्रथम भारती नाम द्वितीयं च सरस्वती। तृतीयं शारदा देवी चतुर्थं हंसवाहिनी ||२|| पञ्चमं विश्वविख्याता षष्ठं वागीश्वरी तथा। कौमारी सप्तमं प्रोक्ता अष्टमं ब्रह्मचारिणी ||३|| नवमं बुद्धिदात्री च दशमं वरदायिनी। एकादशं चन्द्रधण्टा द्वादशं भुवनेश्वरी ||४|| द्वादशैतानि नामानि त्रिसन्ध्यं यः पठेन्नरः । सर्वसिद्धिं प्रदेह्यस्तु प्रसन्ना परमेश्वरी ||५|| जिह्वाग्रे वसति नित्यं ब्रह्मरूपा सरस्वती। सरस्वति! महाभागे ! वरदे कामरूपिणी ||६|| । इति सम्पूर्णम् । Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જૈનેતર સ્તોત્ર વિભાગ २ श्री ब्रह्मांडपुराणे ब्रह्मणोक्तं मंत्रगर्भितं । श्री सरस्वतीस्तोत्रं । sts यशो. वि. ६. स. म. प्रत. नं. ५५/५२५७ तथा सूरत इ. स. शान २. ॐ यस्य श्री सरस्वती स्तोत्र मंत्रस्य मार्कण्डेयाश्वलायना ऋषीः । स्रग्धराऽनुष्टुपछंदसि, श्रीसरस्वतीदेवता, ऐं बीजं, वदवदेति शक्तिः । सर्व विद्या प्रसन्नेति कीलकं, ममवाक् सिद्धयर्थे, जपे विनियोगः, अथमंत्रः ॐ ऐं वद वद क्ली वाग्वादिनी मम जिह्वाग्रे वसति सौं स्वाहा । ॐ आँ ह्रीं ऐं क्लीं सौं सरस्वत्यै नमः ॥ अथ न्यासः १. ॐ आँ अंगुष्ठाभ्यां नमः । ७. ॐ आँ हृदयाय नमः । २. ॐ हीं तर्जनीभ्यां नमः । ८. ॐ ह्रीं शिरसे स्वाहा । ३. ॐ ऐं मध्यमाभ्यां नमः । ९. ॐ ऐं शिखायै वषट् । ४. ॐ / अनामिकाभ्यां नमः | |१०. ॐ | नेत्रत्रयाय वौषट् । ५. ॐ क्लीं कनिष्ठिकाभ्यां नमः | |११. ॐ क्लीं कवचाय हुँ। ६. ॐ सौ करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः । १२. ॐ स अस्त्राय फट् ।। अथध्यानं ॐ शुक्लां ब्रह्म,विचारसारपरमामाद्यां जगद्वयापिनी, वीणा-पुस्तकधारिणीमभयदां जाड्यांधकारापहाम् । हस्ते स्फाटिकमालिकां विदधतीं पद्मासने संस्थितां, त्वां देवीं परमेश्वरी भगवतीं बुद्धिप्रदां शारदाम् ||१|| शार्दूल. १२५२१. भूसालली. ही ह्रीं ह्रीं हृद्यबीजे शशिरुचिमुकुटे कल्पविस्पष्टशोभे, भव्ये भव्यानुकूले कुमतिवनदवे विश्व वंद्याऽघ्रि पद्मे । __ पद्म पद्मोपविष्टे प्रणतजनमनो मोदसंपादयित्री, प्रोत्फुल्लज्ञानकूटे हरिहरदयिते देवि ! संसार सारे ||२|| १ शुभ्राशुभ्र । २ वंदेतां । ३ कमले । ४ कूले । ५ नमिते । 3 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ र ऐं ऐं ऐं जाप्य तुष्टे हिमरुचिमुकुटे वल्लकीव्यग्रहस्ते, हा मातर्मात नमस्ते दहदह जडतां देहि बुद्धिं प्रशस्ताम् । विद्ये वेदांत गीते श्रुतिपरिपठिते 'मुक्तिदे मुक्तिमार्गे, मार्गातीत स्वरूपे मम भव वरदा शारदे शुभ्रवर्णे ||३|| घी घी घी धारणाख्ये धृतिमतिनुतिभि र्नामभिः कीर्तनीये, नित्येऽनित्ये निमित्ते मुनिगणनमिते नूतने वै पुराणे। पुण्ये पुण्यप्रवाहे हरिहरनमिते वर्णतत्त्वेसुवर्णे, मातर्मात्रार्द्ध तत्वे मतिमतिमतिदे माधवप्रीतिनादे ||४|| क्लीं क्लीं क्लीं सुस्वरूपे दह दह दुरितं पुस्तकव्यग्रहस्ते, संतुष्टाकारचिते स्मित मुखि सुभगे मुंभणि स्तंभविद्ये । मोहे मुग्ध प्रबोधे मम कुरु कुमतिध्वांतविध्वंसमीड्ये, - 2 गी ! र्वाग् भारतीत्वं कवि वृत रसना सिद्धिदे सिद्धि साध्ये ||५|| सस सस शक्तिबीजे कमलभवमुखांभोजभूतस्वरूपे, रूपारूपप्रकाशे सकलगुणमये निर्गुणे निर्विकारे। न स्थूले नैव सूक्ष्मेऽप्यविदित विभवे जाप्यविज्ञान तत्त्वे, विश्वे विश्वांतराले सुरगणनमिते निष्कले नित्यशुद्धे ||६|| स्तौमि त्वां त्वां च वन्दे मम खलु रसना मा कदाचित् त्यजेथा, मा मे बुद्धि विरुद्धा भवतु मम मनो यातु मे देवि ! पापम् । मा मे दुखं कदाचित् क्वचिदपि विषये पुस्तके माकुलत्वं, शास्त्रे वादे कवित्वे प्रसरतु मम घी मस्तुि कुंठा कदाचित् ||७|| * आरूढा श्वेतहंसे भ्रमति च गगने दक्षिणेचाक्षसूत्रं, वामे हस्तेच दिव्याम्बरकनकमयं पुस्तकं ज्ञानगम्या । स्वां वीणां वादयंती शुभकरकमलैः शास्त्रविज्ञानशब्दैः, क्रीडंति दीव्यरूपा कमलवरधरा भारती सुप्रसन्ना ||ll इत्येतैः श्लोकमुख्यैः प्रतिदिनमुषसि स्तौति यो भक्तिनम्रो, वाण्या वाचस्पतेरप्य विदितविभवो 'वाकपटुर्मुष्टपंक: । स स्यादिष्टार्थलाभं सुतमिवसततं पालितं सा च देवी, सौभाग्यं तस्य लोके प्रसरतु कविता विघ्नमस्तं प्रयाति ||९|| जामिन १ मोक्षदे । २ भव मम । ३ मातार्थ । ४ दुरितः । ५ स्मृतमुख | ६ मुक्त । ७ वररसने ८ तुष्टे । ९ रसनां । १० ॥ Rels उत्मोईना प्रतमा नथी. ११ जायते शिष्टगेय । Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ निर्विघ्नं तस्य विद्या प्रभवति सततं चाश्रतं ग्रंथ बोधे,१ नकीर्तिस्त्रैलोक्यमध्ये निवसति वदने शारदा तस्य साक्षात् । दीर्घायु लॊकपूज्य: सकलगुणनिधि: संततं राज्यमान्यो, वाग्देव्याः सुप्रसादात् त्रिजगति विजयी जायते सत्सभासु ||१०|| अनुष्टुप. ब्रह्मचारी व्रती मौनी त्र्योदश्यां निरामयः। सारस्वतो जनः पाठात् स स्यादिष्टार्थलाभवान् ||११|| पक्षद्वये योदश्यामेकविंशतिसंख्यया। अविच्छिन्नं पठेद्धीमान् ध्यात्वादेवीं सरस्वतीम् ।।१२।। सर्वपापविनिर्मक्तः सुभगो लोकविश्रुतः । वांछितं फलमाप्नोति लोकेस्मिन्नात्र संशयः ||१३|| इंद सारस्वतं स्तोत्रं वांछितं फलदायकं । पठेन्नरश्च सततं ब्रह्मलोके महीयते ||१४|| HOM इति श्री ब्रह्मांडपुराणेनारदनंदकेश्वरसंवादे ब्रह्मणोक्तं सरस्वतीस्तोत्रसम्पूर्णम् || उ मंत्रगर्भितब्रह्मणाकृत-श्रीसारस्वतस्तोत्रम् पाट९६. प्र. १४१४०, १४७५० ने.वि.अ. शानमार सूरत, उमा ४35/3८८२ स्त्र०५२॥ - आभूसालोलली... ह्रीं ह्रीं हृद्यैक बीजे शशिरुचिकमलेकल्पविस्पष्ट शोभे, भव्ये भव्यानुकूले कुमतिवनदहे विश्ववंद्याङ्घ्रि पझे। पद्म पद्मोपविष्टे प्रणतजनमनो मोदसंपादयित्री, 'प्रोत्फुल्लज्ञानकुले हरिनिजदयिते देवि संसार सारे ||१|| पएँ ऐं क्ली दृष्टमंत्रे कमलभुजमुखांभोजरूपे सरूपे, रूपारूपप्रकाशे सकलगुणमये निर्गुणे निर्विकारे । न स्थूले नाति सूक्ष्मेऽप्य विदित विषये नाप्यविज्ञाततत्वे, विश्वे विश्वांतराले सुरवरनमिते निष्कले नित्यशुद्धे ॥२॥ १ बोधैः । २ निरामिषैः । ३ द्वयेऽपि यो भक्त्या त्र्योदश्येकविंशति । ४ ह्रीं ह्रीं ह्रीं । ५ प्रोत्क्रूष्टे हाँन कूटे । ६ एँ ऐं ऐं दृष्ट । ऐं क्ली छू घृष्ठ । ७ आत्मारूपप्रकाशे । Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ह्रीं ीं ह्रीं घी: स्वरूपे दह दह दुरितं वल्लकेत्यग्रहस्ते, मात ति नमस्ते दहदह जडतां देहि बुद्धिं प्रशस्ताम् । विद्ये वेदांतगीते श्रुत परिपठिते मुक्ति दे मोक्षमार्गे, मार्गातीतस्वभावे भव मम वरदा शारदा शुभ्रहारे ||३|| | | | धारणाख्ये स्तुतिमतिधृतिभिर्नामभि कीर्तनीये, नित्येऽनित्ये निमित्ते मुनिगणनमिते नूतने वै पुराणे। पुण्ये पुण्यप्रवाहे हरिहरनमिते वर्ण मात्रे सुवर्णे मात्रे मात्रार्थगत्वे कुमति प्रतिभिदे माधवी प्रत्यनादे ||४|| ह्रीं खीं ह्रीं 'जाप तुष्टे हिमरुचि मुकुटे पुस्तकव्यग्रहस्ते, संतुष्टाकार चित्ते स्मित मुखि सुभगे भिणी स्तंभ बिंबे | मोहे मुग्धप्रबोधे "मम कुरु कुमतिध्वांतविध्वांसनीये, गी ! र्वाग् भारतीत्वं कविवृषरसना सिद्धिदा सिद्धि साध्या ||५|| स्तौमि त्वां चैव वन्दे भव१३ मम १४रसनां 'कामदा चिंत्यनीये, मा मे बुद्धि विरुद्धा भवतु "नव मने देवि ! मे यातु पापम् । मा मे दुखं कदाचित् ' विपदि च समयेऽप्यस्तु मे नाकूलत्वम्, शास्त्रे वादे कवित्वे प्रसरतु मम घी मस्तुिकुंठाकदाचित् ||६|| इत्येतैः श्लोक मुख्यैः प्रतिदिनमुषसि स्तौति यो भक्तिनम्रो, वाचस्पत्येव जातोऽप्यति मतिविभवो वाग्परिम्लष्ट पंकः । स स्यादिष्टार्थलाभः सुतमिव सततं सा च संपाति देवी, __सोभाग्यं तस्य लोके प्रसरति कविता विध्नमस्तं प्रयाति ||७| र ब्रह्मचारी यतीमौनी त्र्योदश्यां विशेषत:२३ 3 सरस्वत्याः जनः पाठात् स स्यादिष्टार्थलाभवान् IIll इत्येतैः पुराणज्ञैः कथितो भारति विष्णुः । पक्षद्वयेऽपि यो भक्त्या त्र्योश्यैकर्विशतिम् ।।९।। १७ • १२ नैव सूक्ष्मे प्रमुदित विषये - ज्ञान विज्ञान वासे । १ हाँ हाँ हाँ बीजतुष्टे हिमरुचिमुकुटे वल्लकीव्यग्रहस्ते । २ श्रुति पर | ३ शारदे । ४ ी ी ीं धीर्य रूपे धृति मति रूचिभिः । ५ नौमि नैवे पुराणे | ६ शुद्धे सुवर्णे मातर्मातार्थतत्त्वे । ७ गतिमति मुदिते । ८ विश्वरूपे दह दह दुरितं । ९ सुभगमुखे । १० विश्वे । ११ कुरु कुरु सुमतिं ध्वांतविध्वांतनिद्रे । १२ साध्यात् । १३ भज ननु । १४ रसना । १५ मा कदाचिज्जहीत्था (त्यजेथा) । १६ सा । १७ न च मनो देवि ! मे यातु पापे । जनमता । १८ परद्यु परसमे नास्ति । १९ वाण्या वाचस्पते रप्यतिमतिविभवो वाक् कृपामृष्ट पङ्कः । २० सञ्चितं । २१ अस्तु । २२ व्रती । २३ निरामिषः । २४ लाभकाः । Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ र अविच्छिन्नं पठेद् ध्यात्वा देवी चैव सरस्वतीम् । शुक्लाम्बरधरां भव्यां दिव्याभरणभूषिताम् ||१०|| वांछितफलमाप्नोति सलोके नात्र संशयः । हृज्जाड्यं विलयं यांति शुद्धा बुद्धिः प्रवर्तते ||११|| इति ब्रह्मणा स्वयंकृता स्तुतिः समाप्ताः ॥ ३४ मंत्रगर्भितश्रीसिद्धसरस्वतीस्तोत्रम् સનકુમાર સંહિતામાથી ઉદ્ધત સ્ત્રગ્ધરા છંદ – આમૂલાલોલધૂલી બહુલ. ह्रीं ह्रीं हृद्यैकबीजे शशी रुचि कमले कल्पविस्पष्ट शोभे, भव्ये भव्यानुकूले शुभमति वरदे विश्ववन्धाङ्घि पद्मे । पद्म पद्मोपविष्टे प्रणतजनमनो मोद-सम्पादयित्री, प्रोत्फुल्लज्ञान मूले हरिहर नमिते देवि ! संसार सारे ||१|| ऐं ऐं ऐं जाप्यतुष्टे हिमरुचि मुकुटे वल्लकी व्यग्रहस्ते, मातर्मातर्नमस्ते दह दह जडतां देहि बुद्धिप्रशस्ताम्। 37 विद्ये वेदान्तवेद्ये श्रुतिपरिपठिते मोक्षदे मुक्तिमार्गे, मार्गातीतस्वरुपे भव मम वरदे शारदे शुभ्रहारे ||२|| Cी ी ी धारणाऽख्ये धृति-मति-नुतिभिर्नामभिः कीर्तनीये, | नित्येऽनित्ये निमित्ते मुनिजननमिते नूतने वै पुराणे । पुण्ये पुण्यप्रभावे हरिहरनमिते पूर्णतत्त्व स्वरुपे, मन्त्रे मन्त्रार्थतत्त्वे गति मति-मतिदे माधवप्रीतिनादे ||३|| क्लीं क्लीं क्लीं सुस्वरूपे दह दह दुरितं पुस्तकव्यग्रहस्ते, सन्तुष्टाकार चित्ते स्फितमुखिसुभगे जृम्भिणि स्तम्भनी ये। मोहे मुग्धप्रबोधे मम कुरु कुमतिध्वान्तविघ्नंसमीक्ष्ये, गी ! र्वाग्भारतीत्वं कविधृतरसने सिद्धिदे सिद्धसाध्ये ||४|| स स सस शक्तिबीजे कमलमुखभवाम्भोजमूर्ति स्वरूपे, रूपेऽरूपप्रकाशे सकलगुणमये निर्गुणे निर्विकल्पे। न स्थूले नैव सूक्ष्मेऽप्यविदित विभवे जाप्यविज्ञानतुष्टे, विश्वे विश्वान्तराले सुरवस्नमिते निष्कले नित्यशुद्धे ||५|| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७० ॐ श्रीं श्रीं श्रीं स्तोम्यहं त्वां मम खलु रसनां मा कदाचित् त्यजत्वम्, मा मे बुद्धि विरुद्धा भवतु न च मनो यातु मां देवि! पापम् । मा मे दुःखं कदाचित् विपदि च समयेऽप्यस्तु मे नाकूलत्वम्, शास्त्रे वादे कवित्वे प्रसरतु मम धी माऽस्तु कुण्ठा कदाऽपि ॥६॥ इत्येतै: श्लोकमुख्यैः प्रतिदिनमुषसि स्तौति यो भक्तिनम्रो, वाणी वाचस्पतेऽप्यविदित विभवो वाच्यतत्त्वार्थवता। स स्यादिष्टार्थ लाभः सुतमिव सततं पाति तं सा च देवी, सौभाग्यं तस्य लोके प्रसरति कविता विघ्नमस्तं प्रयाति ||७|| निर्विघ्नं तस्य विद्या प्रभवति सततं चाऽऽशुशास्त्रप्रबोधः, कीर्तिस्त्रैलोक्य मध्ये निवसति वदने शारदा तस्य साक्षात् । से दीर्घायु लॊकपूज्यः सकलगुणनिधिः सन्ततं राजमान्यो, वाग्देव्या सत्प्रसादात् त्रिजगति विजयो जायते तस्य साक्षात् ।। ब्रह्मचारी व्रती मौनी त्र्योदश्या महर्निशम् । सारस्वतो जनःपाठाद् भवेदिष्टार्थ लाभवान् ॥९॥ NA पक्षद्वये त्र्योदश्यामेकविंशतिसंख्यया। अविच्छिन्नं पठेद् यस्तु सुभगो लोकविश्रुतः ||१०|| शुक्लाम्बरां धरां देवीं शुक्लाभरणभूषिताम् । वाञ्छितं फलमाप्नोति षण्मासैर्नात्र संशयः ||११|| AC ॐ हीं ऐं घी क्लीं सौं श्री वद वद वाग्वादिन्यै स्वाहा || भूमंत्र. _मालां शिरसि धृत्वा त्वं माले सर्व देवानां सर्व कामप्रदामता। तेन सत्येन मे सिद्धिं देहि मात नमोऽस्तु ते ॥ इत्यर्पणम् ॥ । इति स्तोत्रं सम्पूर्णम् । Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી સરસ્વતી દેવી નાગપુર મ્યુઝીયમ-કાંસાની મૂર્તિ- ૯ મી સદી, ૧૧૦૦ વર્ષ જુની ॐ ह्रीं अर्हम्मुखाम्भोजवासिनी पापनाशिनीम् । सरस्वतीमहं स्तौमि श्रुतसागरपारदाम् ।। श्री सरस्वत्यै नमः । ચિત્ર નં- ૨૫ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ தன் શ્રી ચતુર્ભુજા ભારતી દેવી हस्ते शर्मदपुस्तकां विदधती शतपत्रकंचापरं, लोकानां सुखदं प्रभूतवरदं सज्ज्ञानमुद्रं परम् । तुभ्यं बालमृणालकन्दललसल्लीलाविलोलं करं, प्रख्याता श्रुतदेवता विदधती सौख्यं नृणां सुनृतम् ॥ ચિત્ર નં- ૨૬ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७१ ૩૫ महामन्त्रमयं भारतीस्तोत्रम् | 23. . म. प्रत. नं. १८१३८, १३१७१,१४२४५, १२२२3.. स्त्रवि छ ।1 :- पास.. शंणेश्१२सार 5२ सेवा ...... राजते श्रीमती भारती देवता, शारदेन्दुप्रभाविभ्रमं बिभ्रती। मञ्जमश्रीरझङ्कारसञ्चारिणी, तारमुक्तालताहारशृङ्गारिणी ||१|| चारुचूलं दुकूलं दधाना घनं, केतकीगन्धसंदर्भितंचन्दनम्।। मालतीपुष्पमालालसत्कन्धरा, कुन्द-मन्दार-बन्धूकगन्धोद्धुरा ||२ स्फारशङ्गार विस्तारसञ्चारिणी, रौद्रदारिद्रयदौर्भाग्य निर्नाशिनी। शोभना लोकना लोचना नन्दिनी, कोमलालापपीयूषनिस्यन्दिनी ॥३॥ सारकर्पूरकस्तूरिकामण्डिता, सर्वविज्ञानविद्याधरी पण्डिता। हस्तविन्यस्तदामाक्षमालाम्बुजा, कङ्कणश्रेणिविभाजितश्रीभुजा ||४|| राजहंसाङ्गलीलाविमान स्थिता, वीणया लालिता पुस्तकालङ्कृता ।। भास्वरा सुस्वरापक्वबिम्बाधरा, रूपरेखाधरा दिव्ययोगीश्वरा ||५|| सर्व कामप्रदा सर्वगा सर्वदा, कल्पवृक्षस्य लक्ष्मी हसन्ती सदा।। त्वत्प्रसादाद् विना देहिनां कागतिः, कामतिः का रतिः का धृतिः कास्थितिः कम पञ्चभिः कुलकम् ।।६।। लाटकर्णाट काश्मीरसंभाविनी, श्रीसमुल्लाससौभाग्यसंजीवनी। मेखलासिञ्जितैरुगिरन्ती प्रियं, सेवकानाममेयां ददामि श्रियम् |७ कस्य किं दीयते कस्य किं क्षीयते, कस्य किं वल्लभं कस्य किं दुर्लभम् ?। केन को बाध्यते केन क: साध्यते, केन को जीयते को वरो दीयते ||८|युग्मम्। भारति! यस्तव पुरतः स्तोत्रमिदं पठति शुद्धभावेन। स भवति सुरगुरुतुल्यो मेधामावहति चिरकालम् ||९|| आर्या। इति महामन्त्रमयभारतीस्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥ भूण मंत्र :- ॐ ह्रीं हंस प्रत्यङ्गिरे ! हस्क्ली महाविद्ये सर्वशंकरि! मम शान्तिं कुरु कुरु ऐं ह्रीं स्वाहा ॥ १ चूडं । २ दधानं । ३ निहार संहार । ४ दुःखाद्रि विद्राविणी ! ५ विमाने । ६ सर्वगा सर्वदा सर्व कामप्रदा । ७ यत्प्रसादं । ८ का धृतिः का रतिः । ९ ददाना - सेवकानामिवाहं ददामि श्रियं । १० सततमिव । 0373376 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७२ 39 । कविकालिदासविरचितं श्रीशारदास्तोत्रम् | १ पाटा हे. ज्ञा. लं. प्रत नं. ११५७५, सूरत है. सि. ज्ञा. ४२५/३८२७ द्रुत विसंजित छं६ :- सरस शांति सुधारस..... विपुलसौख्यमनंतघनागमं रिपुकुले क्षयमिश्रसमागमम् । निगमशास्त्रविवेकमहोदयं, भवति पंचविनायकदर्शनम् ||१|| विशदशारदचंद्रनिभाननाः, मृगपयोभविखं जनलोचना । तरुणभूरुह-पल्लवितं धरा, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ॥२॥ श्रवणमंडितसन्मणिकुंडला, भ्रमरमर्ज्जितकज्जलकौतला । कनकरत्नमनोहरमेखला, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ॥३॥ विधुमरालपयोच्छविदुज्वला, तनुलताकुसुमांबुजपेशला । दशनदाडिमबीजविराजिता, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ॥४॥ स्तनविडंबितहेमनीदुर्नति, स्तददूरोज्झितकुंजरकुंमहा । चरणकांति ेजितारणपङ्कजा, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ||५|| विमलविद्रुमपांणीरुहासना, सलिलसंभवनालिलसद्भुजा । 'कमल' -कौमलजाविसुचांकरा, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ॥६॥ प्रगट पांणीकरेजपमालिका, कमलपुस्तकवेणुविद्याधरा । * धवलहंससमाश्रितवाहना, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ||७|| हरति' सैवपति र्वसुभूधरा, सकलधर्मसुधारससागरा । मनुजमानुजजल्पमहोरवी', हरतु नो दूरितं भुवि भारती ||८|| कमलकंध शिताचरणंवरी. '-कंकणहारसदागजा । सुकविमानसमांन समारुला, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ॥९॥ कमलकैटमनां वपूनादरी, सकलमंगलभुरूहमंजरी । बहुधनार्पिततांमृतवल्लरी, हरतु नो दूरितं भुवि भारती ||१०|| सुरनरानररानररागदा, विबुधिमा "बुधे माबुधिमां नदा । सुकविताकविताकवितारदा, हरति गौरिवमौरिवगोरिसा हरतु नो. ॥११॥ १ जयमित्र । २ वरण कांति नितारण । ३ कुंकुम जाति सुचिकरा । ४ कमल पुस्तक वेणि वराधरा, धवल हंस समाहित वाहना प्रगट. । ५ दुरित । ६ रवि । ७ कंद - वरा । ८ सुघटकं कणहार । ९ मारुता । १० विपनोदरी । ११ मा - मां । १२ गौ-गौरीसी ॥ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ स्तुतिमिमां पठिते प्रतिवासरां, जयति' यो ग्रहणी सुखसंपदां। भवति तस्य सदा वरदायिका, उभयलोक -सुकल्पते नरा । हरतु नो. ||१२|| मुनिविलोचनमानमहिसमे, नभसि-मासतिथौ प्रतिपद्रवौ। द्विजवरानचरस्तवनं गिरी, स्तुति मनोद्विजलंब सुतोहरी । हरतु नो. ||१३|| भगवति स्तवनं 'द्रीसकोमलं, भयनदोषदालिद्रविनाशनं । ममकृपा क्रियते विद्याधरं, प्रतिदिनं हृदये कमलापति ।। हरतु नो. ||१४|| कमलभूतनया मुखपंकजे, विसुतते कमलाकरपल्लवे। वीपुक्षते रमते कमलीगजं प्रतिदिनं हृदये कमलापति । हरतु नो. ||१५|| । इति शारदा स्तोत्रं समाप्तम् । 39 । महाकविलघुपण्डितविरचितं त्रिपुराभारतीस्तोत्रम् । प्रत नं. ५५७/५१८ ५. प्र.नं. ८७५७, ८33७, ८33८ ॥ ५ - स्नातस्या. ऐन्द्रस्येव शरासनस्य दधती मध्ये ललाटं प्रभां, शौ क्ल- कान्तिमनुष्ण गौरिव शिरस्यातन्वती सर्वतः ।। एषाऽसौ त्रिपुरा हृदि द्युतिरिवोष्णांशोः सदाहः स्थिता, छिन्द्याद्वः सहसा पदैस्त्रिभिरघं ज्योतिर्मयी वाङ्मयी ||१|| या मात्रा त्रिपुषी लतातनुलसत्तन्तूस्थिति स्पर्धिनी, वाग्बीजे प्रथमे स्थिता तव सदा तां मन्महे ते वयम् । शक्तिं कुण्डलिनीति विश्वजननव्यापार बद्धोद्यमां, ज्ञात्वेत्थं न पुनः स्पृशन्ति जननी गर्भेऽर्भकत्वं नराः ।।२।। दृष्टवा संभ्रमकारि वस्तु सहसा ऐ ऐ इति व्याहृतं, येनाकूतवशादपीह वरदे ! बिन्दुं विनाऽप्यक्षरम् । तस्यापि ध्रुवमेव देवि ! तरसा जाते तवाऽनुग्रहे, वाचः सूक्तिसुधारसद्रवमुचो निर्यान्ति वक्त्रोदरात् ||३|| १ जगति । २ सुखं लभतेनरा । ३ १४२७ नी सालमा स्यना । ४ नतश्री =श्राव भाटिन - मेमने रविवार । ५ प्र । ६ विदूक्षिते । ७ गोखि । ८ छिन्द्यान्नः । ९ पुसी । १० वक्त्राम्बुजात् । ORG od Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ यन्नित्यं तव कामराजमपरं मन्त्राक्षरं निष्फलं, तत् सारस्वतमित्यवैति विरल: कश्विद् बुधश्वेद् भुवि। आख्यानं प्रतिपर्वसत्यतपसो यत्कीर्तयन्तो द्विजाः, प्रारम्भे प्रणवास्पदं प्रणयिनां नीत्वोच्चरन्ति स्फुटम् ||४|| यत्सद्यो वचसां प्रवृत्ति करणे दृष्टप्रभावं बुधै, स्तार्तीयीतदहं नमामि मनसा तद्वीजमिन्दुप्रभम् । अस्त्वौर्वोऽपि सरस्वतीमनुगतो जाड्याम्बुविच्छित्तये, गौ:शब्दो गिरि वर्तते स नियतं योगं विना सिद्धिदः ||५|| एकैकं तव देवि ! बीजमनघं सव्यज्जना व्यञ्जनं, कूटस्थं यदि वा पृथक्क्रमगतं यद्वा स्थितं व्युत्क्रमात् । 3 यं यं काममपेक्ष्य येन विधिना केनाऽपि वा चिन्तितं, जप्तं वा सफलीकरोति तरसा तं तं समस्तं नृणाम् ||६|| वामे-पुस्तकधारिणीमभयदां साक्षरजं दक्षिणे, भक्तेभ्यो वरदान पेशलकरां कर्पूरकुन्दोज्वलाम् । उज्जृम्भाम्बुज पत्र कान्तनयनस्निग्ध प्रभालोकिनी, ये त्वामम्ब! न शीलयन्ति मनसा तेषां कवित्वं कुतः ||७|| ये त्वां पाण्डुरपुण्डरीकपटलस्पष्टाभिरामप्रभा, सिञ्चन्तीममृतद्रवैरिव शिरो ध्यायन्ति मूर्ध्नि स्थिताम् | अश्रान्तं विकटस्फुटाक्षरपदैः निर्याति वक्त्राम्बुजात्, तेषां भारति ! भारती सुरसरित् कल्लोललोलोर्मयम् ||८|| येसिन्दुर परागपुअपिहितां त्वत्तेजसा द्यामिमा, मर्वी चापि विलीनयावकरसप्रस्तारमग्नामिव । पश्यन्ति क्षणमप्यनन्यमनसस्तेषामनङ्गज्वर, क्लान्तास्त्रस्त कुरङ्गशावकदृशो वश्या भवन्ति स्त्रियः ||९|| चञ्चत्काञ्चन-कुण्डलाङ्गदधरामाबद्ध-काञ्चीस्त्रजं, ये त्वां चेतसि तद्गते क्षणमयि ध्यायन्ति कृत्वा स्थिराम । तेषां वेश्मसु विभ्रमादहरह: स्फारी भवन्त्यञ्चिरा, माद्यत्कुअर कर्णतालतरलाः स्थैर्य भजन्ते श्रियः ||१०|| १ यन्नित्ये । २ प्रणयितां । ३ तार्तीयीकमहं । ४ धारणी ! ५ पदां । ६ लोलोम्भिः मयः । ७ स्थिरम् । ८ चिरम् । - Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - आर्भट्या शशिखण्डमण्डितजटा-जूटां नृमुण्डसजं, बन्धूकप्रसवारुणाम्बरधरां प्रेतासनाध्यासिनीम्। त्वां ध्यायन्ति चतुर्भुजां त्रिनयनामापीनतुङ्गस्तनीम्, मध्ये निम्नवलित्रयाङ्किततनुं त्वद्रूपविपत्तये ||११|| जातोऽप्यल्पपरिच्छदे क्षितिभुजां सामान्यमात्रे कुले, निःशेषावनि-चक्रवर्तिपदवीं लब्ध्वा प्रतापोन्नताम् । यद्विद्याधरवृन्दवन्दितपदः श्रीवत्सराजोऽभवेद्, देवि! त्वच्चरणामबुजप्रणतिजः सोऽयं प्रसादोदयः ॥१२॥ चण्डि ! त्वच्चरणाम्बुजार्चनकृते बिल्वीदलोल्लुण्टनात्, त्रुट्यत्कण्टक-कोटिभिः परिचयं येषां न जग्मुः कराः । ते दण्डाङ्कुश-चक्र-चाप-कुलिश-श्रीवत्समत्स्याऽङ्कितै र्जायन्ते पृथिवीभुजः कथमिवांभोजप्रभैः पाणिभिः ।।१३|| विप्राः क्षोणिभुजो विशस्तदितरे क्षीराज्यमध्वासवै', स्त्वां देवि ! त्रिपुरे! परापरकलां संतM पूजाविधौ। यां यां प्रार्थयसे मनः स्थिरधियां तेषां त एव धुवं, तां तां सिद्धिमवाप्नुवन्ति तरसा विघ्नैरविघ्नीकृता ||१४|| शब्दानां जननी त्वमत्रभुवने वाग्वादिनीत्युच्यसे, त्वत्तः केशववासव प्रभृतयोऽप्याविर्भवन्ति ध्रुवम् । लीयन्ते खलु यत्र कल्प विरमे ब्रह्मादयस्तेऽप्यमी, सा त्वं काचिदचिन्त्य रूपगहना शक्तिः पुरा गीयसे ||१५|| देवानां त्रितयं त्रयी हुतभुजां शक्तित्रयं त्रिस्वरा, स्त्रैलोक्यं त्रिपदी त्रिपुष्करमथ त्रिब्रह्मवर्णास्त्रयः । यत्किंचिज्जगति त्रिधा नियमितं वस्तुत्रिवर्गादिकं, तत्सर्वं त्रिपुरेति नाम भगवत्यन्वेति ते तत्त्वतः ||१६|| लक्ष्मी राजकुले जयां रणमुखे क्षेमंकरीमध्वनि, क्रव्यादद्विपसर्पभाजि शबरी कान्तारदुर्गे गिरौ । भूतप्रेत-पिशाचजृम्भकभये स्मृत्वा महाभैरवी, व्यामोहे त्रिपुरां तरन्ति विपदस्तारां च तोयप्लवे ||१७|| १ संपत्तये । २ भृतां । ३ मध्वैक्षवै । ४ प्रार्थयते । ५ विरमे । ६ महिमा । ७ त्रितयी । Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ माया कुण्डलिनी क्रिया मधुमती काली कलामालिनी, मातङ्गी विजया जया भगवती देवी शिवा शाम्भवी।। शक्तिः शङ्कर वल्लभा त्रिनयना वाग्वादिनी भैरवी, हींकारी त्रिपुरा परापरमयी माता कुमारीत्यसि ||१८|| आ ई पल्लवितैः परस्परयुतैर्द्वित्रिक्रमाद्यक्षरैः, काद्यैः क्षान्तगतैः स्वरादिभिरथ क्षान्तैश्च तैः सस्वरैः । नामानि त्रिपुरे! भवन्ति खलु यान्यत्यन्तगुह्यानि ते, तेभ्यो भैरवपत्नि! विंशतिसहस्त्रेभ्यः परेभ्यो नमः ||१९|| बोद्धव्या निपुणं बुधैस्तुतिरियं कृत्वा मनस्तद्गतं भारत्यास्त्रिपुरे त्यनन्यमनसा यत्राद्यवृत्ते स्फुटम् । एक - द्वि-त्रिपदक्रमेण कथितस्तत्पाद संख्याक्षरे मन्त्रोद्धार-विधिविशेषसहितः सत्संप्रदायान्वितः ॥२०|| सावद्यं निरवद्यमस्तु यदि वा किंवाऽनया चिन्तया, नूनं स्तोत्रमिदं पठिष्यति जनो यस्यास्ति भक्तिस्त्वयि ।30 संचिन्त्यापि लघुत्वमात्मनि दृढं संजायमानं हठात्, । त्वद्भक्तया मुखरीकृतेन रचितं यस्मान्मयाऽपि ध्रुवम् ||२१|| इति श्री सिद्धसारस्वत-लघुपण्डित-विरचितं । __ त्रिपुराभारतीस्तोत्रं सम्पूर्णम् || १ किंचित्संप्रदायकगम्यं ऐं क्ली हसौं त्रिपुरायै नमः । ॐ मंत्र ८ रात्रीमा ૧૨૫૦૦ ગણીએ કેવલ ખીર ઘી ખાંડ સિવાય કાંઈ ન જમીએ, પંચામૃતનો હોમ 1 विधा सावे. तथा नित्य ऐंद्रस्यैव.... छात. सधु स्तोत्र . विद्या भावे. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८ WW 200 ७७ । श्री लिङ्गपुराणे बृहस्पतिकृतस्तोत्रम् । પાટણ પ્રત નં. ૧૪૭૫૦ अनुष्टुप सरस्वतीं नमस्यामि चेतिनी हृदि संस्थिताम् । कंठस्थां पद्मयोनेऽस्तु ह्रीं ह्रीं कार प्रियां शुभाम् ||१|| मतिदां वरदां शुद्धां वीणाहस्तां वरप्रदाम् । ऐं ऐं मंत्र प्रियां ह्रीं ह्रीं कुमतिध्वंसकारिणीम् ॥२॥ सुप्रकाशां निरालम्बामज्ञान तिमिरापहाम् । शुक्लांमोक्षप्रदां रम्यां सुभगां शोभनप्रियाम् ||३|| आदित्यमंडले लीनां प्रणमामि हरेः प्रियाम् । पत्रोपविष्टां कुण्डलिनीं शुक्लवर्णां मनोरमाम् ||४|| इति सा संस्तुता देवी वागीशेन महात्मना । आत्मानं दर्शयामास शरदिंदुसमप्रभाम् ||५|| श्री सरस्वती उवाच : वरं वृणीष्व भद्रं ते यत्ते मनसि वर्तते । बृहस्पति रुवाच : ददस्व निर्मलं ज्ञान - मज्ञानतिमिरापहम् ||६|| सरस्वत्युवाच :स्तोत्रेणानेन ये भक्त्या मां स्तुवन्ति सदा नराः, त्रिसन्ध्यायां शुचिर्भूत्वा पाठं वा पठते द्विजः, | तेषां कंठे सदा वासं करिष्यामि न संशयः ||७|| इति लिंगपुराणे बृहस्पतिकृतं सरस्वतीस्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥ Sud Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 । श्री शारदाऽष्टकम् । अनुष्टुप. चन्द्रानेन ! नमस्तुभ्यं वाग्वादिनि! सरस्वति । मूढत्वं हर मे मातः शारदे वरदा भव ||१|| दिव्याम्बरसुशोभाढ्ये ! हंससत्पक्षवाहिनी। ज्ञानं मनोज्ञ मे देहि सौख्यं यच्छ सुरेश्वरि!||२|| कर्णावतंस संयुक्ते ! हस्तप्रस्तुतपुस्तके ! । तुम्बीफल-कराऽऽयुक्ते सद्वीणावाद्यवादिके ||३|| विकचीकुरु मेधां मे जाड्यध्वान्तमपाकुरु। विशालाक्षीं पद्ममुखीं भारती प्रणामाम्यहम् ||४|| वाचस्पति स्तुते देवि ! गाढाज्ञानप्रणाशिनि !। मां नित्यं कल्मषात् पाहि विद्यासिद्धयै च मे भव ||५|| ब्रह्माणी विश्वविख्याता प्रसन्ना ब्रह्मचारिणी। वाक्शुद्धिः कुरु मे मातः यया कीर्तिलभेत्तराम् ||६|| ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ऐं नमोऽन्ते महामन्त्र स्वरूपिणी। एकाग्रचेतसा ध्याने त्रिपुरा परितुष्यति ||७|| द्विसहस्रशराब्देऽदोऽलेखि ब्राह्मयष्टकं मया । पठेन्नित्यं त्रिसन्ध्यं यो भोक्ता वक्ता भवेच्च सः ||८|| इत्थं मनो-वचन-काय विशुद्धभावाः, पुण्यश्रियं श्रुतसुवर्णमयां स्तुवन्ति । ज्ञानप्रधानपदसाधनसावधानां, कल्याणकोटि कलितां कमलां लभन्ते ||९|| वसन्त. इति शारदाऽष्टकं सम्पूर्णम | Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEXCEESEASESSERECENERALECREEEEEEEEEEKCITIRITTAREEKाराव १९५५ A सादिनि भनिससित यो पानी यानि साए जि.पावर-स्ती . सफरिपारि पसीनीशी भानुलो जीवन मे रुकु! नारी-र... mr.अमल हैं पूजा -उल महिला लभ झाला . Rm यो प्रतिभा प्रभु रह हर विधुर का am पामे मे हमरा प्रयास सूचना के मूले पर श्री करने का माता 6 र 123702426-24TERESTRA FM - मनोलिन दीप, porn tv नि मा विक, मम परदे सर । गणाधाशिनि । आ मा अनिवार MNO LLAINDIAMONDAINIKALODDODARDOIEDODOOD000000 RAO શ્રી વીણાવાદિની દેવી ચિત્રકાર અને કવિયિત્રી મહાદેવી વર્મા, ૧૯૫૨ ફોટાની અંદર રહેલી કવિતાના ભાવોને રેડી બનાવેલી સુંદરતમ કૃતિ ચિત્ર નં- ૨૭ WOOT B IDIOXARTITTWITTINITION Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ આધુનિક ચિત્તાકર્ષક સરસ્વતી દેવીના ફોટાઓ R - 973 IR Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UR Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VS . સ્વર સામ્રાજ્ઞી સરસ્વતી દેવી સ્કુલ ઓફ કલકત્તા ૧૯૨૦ થી ૧૯૩૦ ની સાલનું ચિત્ર ઉરમાં ઠરો, ઉરમાં ઠરો, દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો મસ્તિષ્ક વરો મસ્તિષ્ક વરો દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો વાગીશ્વરીમા જિહવાએ વસો, વાણીના દોષો સહુ દૂર કરો દેવ ગુરુ બૃહસ્પતિ સમશાને અંતરદીપ ઝળહળર્તા કરો..... ચિત્ર નં- ૩૦ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७९ ४० श्री पद्मसूरीश्वरजीविरचितं || श्रीसरस्वतीस्तोत्रम् ॥ आर्याच्छंदः । श्री स्तंभनपतिपार्वं नत्वा गुरुवर्यनेमिसूरिवरं । प्रणयामि भक्तिभावतः सरस्वती स्तोत्रमुन्नतिदं ॥१॥ सदतिशयान्वित रूपा जिनपति वदनाब्जवासिनी रम्या। नयभंगमानभावा प्रभुवाणी साऽस्तु वो वरदा ॥२॥ तदधिष्ठायकभावं प्राप्ता श्रुतदेवता चतुष्पाणिः ।। श्री गौतमपदभक्ता सरस्वती साऽस्तु वो वरदा ||३|| प्रवचनभक्ताभव्या यां स्मृत्वा प्राप्नुवन्ति वरबुद्धिं । कमलासने निषण्णा सरस्वती साऽस्तु वो वरदा ||४|| विघ्नोत्सर्जननिपुणा मज्ञानतमोऽपहां विशदवर्णां । सितवस्त्रमालिनीं तां प्रणौम्यहं भारती भव्यां ||५|| विशदाभरण विभूषां निर्मलदर्शनविशुद्धबोधवरां। सुरगीतरते महिषीं नमाम्यहं शारदाजननीम् ||६|| यस्या ध्यानं दिव्यानन्दनिदानं विवेकिमनुजानां । संघोन्नतिकटिबद्धां भाषां ध्यायामि तां नित्यम् ||७|| प्रस्थानस्मृतिकाले भावाचार्याः निवेश्य यां चिते। कुर्वन्ति संघभद्रं वाणीं तां प्रणिदधेऽनु दिनम् ।।८।। श्रुतसागरपारेष्टप्रदान-चिंतामणिं महाशक्तिं। दिव्यांगकांतिदीप्तां मरालवाहनां नौमि ॥९॥ पुस्तकमालालंकृतदक्षिण हस्तां प्रशस्तशशिवदनां । पङ्कजवीणालंकृत - वामकरां भगवतीं नौमि ||१०|| वागीश्वरि ! प्रसन्ना त्वं भव करुणां विधाय मयि विपुलां। येनाश्नुवे कवित्वं निखिलागमतत्त्वविज्ञानम् ||११|| ॐ ह्रीं क्लीं वाग्वादिनि ! वद वद मातः सरस्वति प्रौढे । तुभ्यं नमो जयन्त्वि - त्येतन्मन्त्रं सदा भव्याः ||१२|| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PA मंत्रानुभावसिद्धा मलयगिरिहेमचंद्र देवेन्द्रौ । श्रीवृद्धमल्ल-पूज्यो षष्ठो श्री बप्पभट्टगुरुः ||१३|| त्वत्करुणामृतसिक्ता एते षट् सभ्यमान्यसद्वचनाः । जाताः शासनभासन दक्षास्तत्वामहं स्तौमि ||१४|| त्वत्पदसेवा योगो हंसोऽपि विवेकमान्महीविदितः । येषां हृदि तव पादौ भाषे पुनरत्र किं तेषाम् ||१५|| स्पष्टं वद वद मातः हंस इव त्वत्पदाम्बुजे चपलं। हृदयं कदा प्रसन्नं निरतं संपत्स्यते नितराम् ||१६|| रससंचारणकुशलां ग्रन्थादौ यां प्रणम्य विद्वांसः । सानन्दग्रन्थपूर्ति मश्नुवते ता स्तुवे जननीम् ||१७|| प्रवराऽजारी ग्रामे शत्रुञ्जयरैवतादि तीर्थेषु । राजनगर रांतेजे स्थितां स्तुवे पत्तनेऽपि तथा ||१८|| अतुलस्तवप्रभावः सुरसंदोहस्तु ते मया बहुशः । अनुभूतो गुरुमंत्र ध्यानावसरे विधानाढ्ये ||१९|| ते पुण्यशालिधन्या विशालकीर्ति प्रतापसत्त्वधराः । कल्याणकांतयस्ते ये त्वां मनसि स्मरन्ति नराः ||२०|| विपुला बुद्धिस्तेषां मंगलमाला सदामहानन्दः । ये त्वदनुग्रहसाराः कमला विमला भवेत्तेषाम् ||२१| गुणनंदनिघीन्दुसमे श्रीगौतमकेवलाप्तिपुण्यदिने । श्री जिनशासनरसिके जैनपुरीराजनगरवरे ||२२|| विज्ञानपुअलाभा श्रुतदेवी विशिका विशालार्था । प्रणवादिमन्त्रबीजा श्रुतार्थिभव्याङ्गि पठनीया ||२३|| रचिता सरलरहस्या पूज्यश्रीनेमिसूरि शिष्येण | श्रीपद्मसूरिणेयं मुनिमोक्षानन्दपठनार्थम् ||२८|| शासनसम्राट् श्रीविजयनेमिसूरीश्वराणां शिष्य वि. पद्मसूरीश्वरजीविरचितं सरस्वतीविंशिकास्तोत्रसम्पूर्णम् ॥ Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४१ पू. आ. श्री विजय सुशीलसूरिविरचितं श्री सरस्वतीस्तोत्रम् ___ वंशस्थ-वृत्तम्... शुभप्रियश्वेतमरालवाहिनी, मृणाल-तन्तूपम-वस्त्रशालिनी । तुषार-कुन्देन्दुसमानशोभना, स्तुत्या सदा तुष्यतु भव्यभारती ||१|| स्वभक्त वृक्षामृतसिञ्चनोत्सुका, स्वदेहशोभाधुतिबुद्धिनिर्भरा। स्वकीयवाणी-जितविश्वशर्करा, सुधामयी तुष्यतु भव्यभारती ||२|| सुधारसपूर्ण-सुपात्रहारिणी, शुभकरे पुस्तकपत्रधारिणी। तथैव वीणावरवाद्यवादिनी, सरस्वती तुष्यतु मत् प्रणामतः ||३|| ART - जिनेन्द्रदेवोदित शास्त्रवाङ्मयी, गणाधिपस्यास्य गुहे सुनर्तकी। ब गुरो र्मुखाब्जेमुदमेति हंसिका, पुनातु नेत्रे मम सा सरस्वती ||४|| शरद्धिमांशूपमशोभनास्यतो, विराजमाना श्रुतदेवतैवसा। प्रफुल्लितं सत् केतकिपत्रलोचना, प्रणम्यते शीलघना सरस्वती ||५|| विनाशजाड्यं सुमतिप्रदायिनी, विराजसे त्वं धवलैव वेशतः । त्वदीय दृष्ट्या कृपयाऽवलोकितः, सुभासु वक्ता गिरमौचिती बुधः ||६|| धनेन हीना अपि पण्डिता जनाः, किश्चित कृपाकोमल वाक्यसम्पदः । भवन्ति मान्या विलसन्ति सर्वथा, हरन्ति चेतांसि नृणां प्रतिक्षणम् ||७|| कराब्जपत्राङ्गुलिमध्यचारिणी, विभाति ते स्फाटिकमालिकाशुभा । लर समस्तशास्त्रोदधिवीचिरज्जुषु, चतुष्करान् संदघीतीव मोदसे ||IES गजेन्द्रपञ्चास्यभुजङ्गवद्घने, पिशाचभूताद्युपसिगिते वने। न तस्कराद् दुष्टजनाच्च लुण्टकात्,भयंत्वेदीयाङिघ्रयुगे प्रणामतः ॥९|| समस्तदेवासुरमानवार्चिता समे, सुसौम्याननतो यया जिताः । जगत्प्रयी लोककृतातिमानिनी, विराजतां मे हृदि हंसवाहिनी ||१०|| ॐ उक्त्वा तत् परमिह सखे! ही वदेत् क्ली ततस्तु, ब्ली श्री पश्चाद् हस्कूल पदं हीमथो ऐं नमोऽन्ते। एवं रीत्या जपति मनुजो लक्षमेकं तदन्ते, स्वाहां कुर्यादयुत मनिले तस्य सिद्धिः समस्ता ||११|| मन्दाक्रान्ता. हं हो मानव ! चेत् पटुत्वमधिकं प्राप्तुं श्रुते वाञ्छसि, काव्ये दर्शनशास्त्रकेऽथ निखिले ग्रन्थे स्वकीये परे। 0963 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ तन्मन्त्रं जप सुन्दरं प्रतिदिनं संस्तभ्य चित्तं गिरः, तस्मादाशु कृती भविष्यसि परं पूज्यो महिमण्डले ||१२|| शार्दूल. गुणबला सरला कमलाऽसना, धवल कुन्दरदा सुखदा विदा। मलयजट्रवलेपवती सती, विजयते महतीह सरस्वती ||१३|| द्रुतविलम्बित. सदा कराब्जोपरिखेलनोत्सका, मनोहरा ते जपमालिका वरा। श्रुताब्धिमध्योद्भव सुखरोज्ज्वला, कलामहादानप्रदानसाग्रहा ||१४|| 'स्तोत्रं सुशीलविजयेन हि सूरिणेदं, दृब्धं शुभं पठति भक्तिभृतस्तु योऽत्र । तस्मै प्रसन्न वरदा वरदायिनी स्यात् सिद्धिप्रदा द्रुततरं श्रुतदेवतेयम् ||१५|| 2 गुण-गुणाभ्र करान्वित वैक्रमे, मरुधरस्य सिरोहि पुरे समे। भृगुदिने विजयादशमी तिथौ, मम कृता स्तुति राश्विनमासि वै ||१६| यावच्चन्द्र-दिवाकरौ प्रभवतः यावच्चमेर्वाद्रिकः, नक्षत्राणि नवग्रहाश्च वसवः यावत् महासागराः । तावत्स्तोत्रमिदं शुभाय पठतां भूयादितिप्रार्थये, वाग्देवीं वरदायिनी गुणवती कल्याणदात्रीमहम् ||१७|| शार्दूल. । इति श्री सरस्वतीस्तोत्रं समाप्तम् । ૧ આ સ્તોત્ર પૂ. આ. શ્રી વિજય સૂશીલસૂરિ મહારાજે રાજસ્થાન સિરોહી નગરમાં વિક્રમ સંવત ૨૦૭૩ આસો સુદ-૧૦ શુક્રવારના દિવસે બનાવેલું છે. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ de Te de WFrI श्री सरस्वती स्तुत्याष्टकम् कर्ता. आ. श्री वि. सूशीलसूरि म.सा. अनुष्टुप ૪૨ दिव्यां श्री शारदां वन्दे श्रुतदेवीं सरस्वतीम् । गां सुवागीश्वरीं वाणी कुमारीं हंसगामिनीम् ||१|| भारतिं भारतीं भाषां ब्रह्माणीं ब्रह्मचारिणीम् । त्रिपुरां प्राज्ञजननीं ब्राह्मिणीं ब्रह्मचारिणीम् ||२|| षोडशैतानि नामानि संस्मृत्य सिद्धिमाप्नुते । प्राणी प्रणयवान् नित्यं शान्तिं सुखं समश्नुते ||३|| तस्मै देवेन्द्र-दिक्पाल - ब्रह्मा-विष्णु शिवार्चिताम् । हंसयानसमारूढां श्वेतवस्त्रावृतां सदा ||४| पद्मासने स्थितां हस्ते धृतस्फटिकमालिकाम् । सुबुद्धिदामभयदामाद्यां संसारव्यापिनीम् ||५| कुन्देन्दुहारसदृशी धृतवीणाब्जपुस्तिकाम् । जाड्यान्धकार संहन्त्री शारदां परमेश्वरीम् ||६| स्तौति नौति सुशीलाय सायं प्रातर्दिवानिशम् । तस्मै देवी प्रसन्नात्मा सर्वामीष्टं प्रयच्छति ||७|| तस्मादेवाष्टकं कृत्वा नित्यं ध्यानपरायणः । सर्वदा वन्दते सूरिः सुशीलो जिनभारतीम् ||८ll । इति षोडशनामयुक्तमष्टकं समाप्तम् ॥ ८३ PPP Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી શ્રુતદેવતાની સ્તુતિઓ धातुश्चतुर्मुखी कण्ठ-शृङ्गाटकविहारिणीम् । नित्यं प्रगल्भवाचालामुपतिष्ठे सरस्वतीम् ||१|| वीणावादनदम्भेन शास्त्रतत्त्वविकासिका। हंसासनमुपासीना वाग्देवी श्रेयसेऽस्तु नः ||२|| यस्याः प्रसादविरहे मूकत्वं सर्वदा स्फुटम् । तामेकां वागधिष्ठात्री महादेवीमुपास्महे ||३|| सूक्ष्माय शुचये तस्मै नमो वाक् तत्त्वतन्तवे । विचित्रो यस्य विन्यासो विदधाति जगत्पटम् ||४|| पातु वो निकषग्रावा मतिहेम्नः सरस्वती। प्राज्ञेतरपरिच्छदं वचसैव करोति या ||५|| जलदुग्धनिर्णयविद्यौ यस्या वाहोऽपि विश्रुतो दक्षः । सा सदसत्त्वविबोधक वागीशा स्तान्ममाद्य गतिः ||६|| करबदरसदृशमखिलं भुवनतलं यत्प्रसादतः कवयः । - पश्यन्ति सूक्ष्ममतयः सा जयति सरस्वती देवी ||७|| शरणं करवाणि शर्मदं ते चरणं वाणि चराचरोपजीव्यम्। करुणामसृणैः कटाक्षपातैः कुरु मामम्बकृतार्थ सार्थवाहम् ||८|| - आशासु राशी भवदङ्गवल्ली भासैव दासीकृतदुग्धसिन्धुम। मन्दस्मितैर्निन्दित सारदेन्दुं वन्देऽरविन्दासन सुन्दरि!त्वाम् ।।९||इन्द्रवजा. वचांसि वाचस्पतिमत्सरेण साराणि लब्धं ग्रहमण्डलीव । मुक्ताक्षसूत्रत्वमुपैति यस्याः सा सप्रसादाऽस्तु सरस्वती वः||१०||उपजाति. ज्योतिस्तमोहरमलोचनगोचरं तज्जिहादुरा सदरसं मधुनः प्रवाहम् ।। दूरे त्वचः पुलकबन्धिपरं प्रपद्ये सारस्वतं किमपि कामदुधं रहस्यम् ||११|| • वसन्त. तवकरकमलस्थां स्फाटिकमक्षमालां नखकिरणविभिन्नां दाडिमीबीजबुद्धया। प्रतिकलमनुकर्षन् येन कीरो निषिद्धः स भवतु मम भूत्यै वाणि ते मन्दहासः ||१२|| मालिनी. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ र हंसासीना हसन्ती मृदुमधुरकलां वादयन्तीं स्ववीणां, व तत्त्वग्रामं समस्तं प्रकटमविकलं सन्नयन्ती विकासम् । मुक्तामालां दधाना गुणिगणमहिता स्तूयमाना सुरेन्द्र र्वागीशा सुप्रसन्ना निवसतु वदनाम्भोरुहान्तः सदा मे ||१३|| स्त्रग्धरा. ऐन्दवीव विमलाकलाऽनिशं भव्यकैरवविकाशनोद्यता। तन्वतीनयविवेकभारती: भारती जयति विश्ववेदिनः ॥ कृतसमस्तजगच्छुभवस्तुता, जितकुवादिगणाऽस्तभवस्तुता । अवतु वः परिपूर्णनभा रती नुमरुते ददती जिनभारती ||१४|| अनादिनिधनाऽदीना धनादीनामतिप्रदा। मतिप्रदानमादेयाऽनमा देयाज्जिनेन्द्रवाक् ||१५|| स शीतांशुत्विषि यत्र नित्यमदधद् गन्धाढ्यधूलीकणान् आलीकेसरलालसा समुदिताऽऽशु भ्रामरीभासिता ॥ पायाद् वः श्रुतदेवता निदधती तत्राब्जकान्ती क्रमौ नालीके सरलाऽलसा समुदिता शुभ्रामरी भासिता ||१६|| शार्दूल. भारति! द्राग जिनेन्द्राणां नवनौरक्षतारिके। संसाराम्भोनिधा वस्मा-नवनौ रक्षतारिके ||१७|| कुर्वाणाऽणु पदार्थ दर्शनवशाद् भास्वत्प्रभाया स्त्रपा मानत्या जनकृत्तमोहरत! मे शस्ताऽदरिद्रोहिका। अक्षोभ्या तव भारती जिनपते ! प्रोन्मादिनां वादिनां, मानत्याजनकृत् तमोहरतमेश ! स्तादरिद्रोहिका ||१८|| शार्दूल. परमततिमिरोग्रभानुप्रभा भूरिभृगैर्गभीरा, भृशं विश्ववर्ये निकाय्ये वितीर्यात्परा महति मतिमते हि ते शस्यमानस्य वासं, सदाऽतन्वती तापदानन्दधानस्य साऽमानिनः । जननमृति तरङ्ग निष्पारसंसारनीराकरान्त, निमज्जज्जनोत्तार नौ भारती तीर्थकृत् ! महति मतिमतेहितेशस्य मानस्य वासं सदा, तन्वती तापदानं दधानस्य सामानिनः ||१९|| अर्णवदण्दक जिनेन्द्र ! भङ्गैः प्रसमंगभीराऽऽशु भारती शस्यतमस्तवेन । निशियन्ती मम शर्म दिश्यात्, शुभाऽरतीशस्य तमस्तवेन ||२०||उपजाति. शरदिन्द सन्दररुचिश्चेतसि सा मे गिरांदेवी। ___ अपहृत्य तमः संततमर्थानखिलान्प्रकाशयतु ||२१|| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सम्यग्द्दशामसुमतां निचये चकार, सद्भा रतीरतिवरा मरराजिगे या। दिश्यादवश्यमखिलं मम शर्मजैनी, सद्भारती रतिवरामरराजिगेया ||२२|| वसंत. हन्ति स्म या गुणगणान् परिमोचयन्ती साभार रतीशमवतां भवतोदमायाः ।। ज्ञानश्रिये भवतु तत्पऽनोद्यतानां सा भारती शमवतां भवतोदमाया ||२३||वसंत. यां द्राग् भवन्ति सुरमन्त्रिसमा नमन्तः, संत्यज्य मोहमधियोऽप्य समानमन्तः । वाग्देवता हतकुवादिकुलाभवणात्, सा पातु कुन्दविकसन्मुकुलाभ वर्णा ||२४|| वसंत. प्रकटपाणितले जपमालिका, कमलपुस्तकवेणुवराधरा। धवलहंससमाश्रुतवाहिनी, हरतु मे दुरितं भुवि भारती ||२५|| द्रुत. यशो धत्ते न जातारि-शमना विलसन् न या। साऽऽहती भारती दत्तां शमना विलसन्नया ||२७|| जिनस्य भारतीं तमो-वनागसङ्घनाशनीम् । उपेतहेतुमुन्नता-वनागसं घनाशनीम् ।। प्रमाणिका वाग्देवी वरदीभूत - पुस्तिकाऽऽपद्मलक्षितौ। आपोऽव्याद् बिभ्रती हस्तौ पुस्तिकापद्मलक्षितौ ||२८|| अनु. श्रुतनिधीशिनि ! बुद्धिवनाली दवमनुत्तम सारचिता पदम् । भवभियां मम देवि ! हरादरा दवमनुत्तमसा रचितापदम् ||२९|| द्रुत. इति सम्पूर्णम् । Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOOOOOOOOOOOOOOOOOCTOR CONOMATORY 0000.00000.0.0.0.0.0.0. શ્રી શારદા દેવી ધાતુની મૂર્તિ नमस्ते शारदा देवी काश्मीर प्रतिवासिनी। त्वामहं प्रार्थये मात विद्यादानं प्रदेहि,मे || ચિત્ર નં. ૩૧ ARRERATORREN d idatdandMOROUTDOODUCTIODAWONDO Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી વીણાપાણિ સરસ્વતી દેવી છાયાકાર જિતેન્દ્ર મીસ્ત્રી ધાતુની મૂર્તિ त्वत्पादसेवी हंसोऽपि विवेकीति जनश्रुतिः । ब्रवीमि किं पुनस्तेषां येषां त्वच्चरणौ हृदि ॥ ચિત્ર નં- ૩૨ Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAN શ્રી વીણાપાણિ સરસ્વતી ચિત્રકાર :- અનાદિ અધિકારી, સમય ૧૯૨૫ થી ૧૯૪૫ या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या श्वेतपद्मासना, या वीणावर दण्डमण्डितकरा या शुभ्रवस्त्रावृता। या ब्रह्माच्युतशंकरप्रभृतिभिः देवै:सदावन्दिता, सा मां पातुसरस्वतीभगवती निःशेषजाडयापहा ॥ ચિત્ર નં- ૩૩ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JOONION શ્રી વાગીશ્વરી દેવી વિમલ વસહિ દેલવાડા માઉન્ટ આબુ श्वेताब्जनिधिचन्द्राश्म प्रासादस्थां चतुर्भुजाम् । हंसस्कन्ध स्थितां चन्द्रमूर्दूज्वलतनुप्रभाम् ॥ वित्र नं. ३४ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ગુજરાતી વિભાગ ૪૪ શ્રી જિનાગમ વાગ્વાદિની છંદ શારદાષ્ટક ને. વિ. ક. જ્ઞાનભંડાર સૂરત. સર. છંદ સંગ્રહની હઃ લિ. પ્રતમાંથી ડભોઈ ૫૫૬ ૫૨૩૩ - அருக்காளர் - દુહા નમો કેવલરુપ ભગવાન મુખિ ૐૐ કાર ધ્વનિ સુનિ સુઅર્થ, ગણધર વિચારે રચિ આગમ ઉપદિશે ભવિક સંશય નિવારો, સો સત્યારથ શારદા તાસુ ભગત ઉર આનિ, છંદ ભુજંગ પ્રયાતમેં અષ્ટક કહું વખાંનિ ॥૧॥ ભુજંગી છંદ ૧ ૨ જિનાદેશ જાતા જિનેંદ્રા વિખ્યાત વિસુધા પ્રબુદ્વાનના લોકમાતા । દુરાચાર દુર્મેહરા શંકરાણી નમો દેવી વાગીશ્વરી જૈન વાણી ॥૧॥ સુધા ધર્મ સંસાધિની ધર્મશાલા મુધાતાપ નિર્માશિની મેઘમાલા । મહામોહવિધ્વંસની મોક્ષદાની નમો દેવી વાગીશ્વરી જૈન વાણી ॥૨॥ અખૈ દક્ષશાખા વિતીતાભિલાષા કથા પ્રાકૃતા સંસ્કૃતા દેશ ભાષા | ચિદાનંદ ભૂપાલ કી રાજધાની નમો દેવી વાગીશ્વરી જૈન વાણી ૫ગા સમાધાન રુપા અરૂપા અક્ષુદ્રા અનેકાંત ધાસ્યા દવાદાંકમુદ્રા । ત્રિધા સપ્તા દ્વાદ્દશાંગી વખાણી નમો દેવી વાગેશ્વરી જૈન વાણી ||૪| અકોપા અમાના અદંભા અલોભા શ્રુતજ્ઞાન મતિજ્ઞાન શોભા । મહા પાવના ભાવના ભવ્યમાંની નમો દેવી વાગેશ્વરી જૈન વાણી પા અતીતા અજીતા સદા નિર્વિકારા વિષ વાટિકા ખંડિની ખડ્ગધારા । પુરા પાપ વિચ્છેદ કર્તા કૃપાંની નમો દેવી વાગેશ્વરી જૈન વાણી ॥૬॥ અગાધા અબાધા નિા નિરાસા અનંતા અનાદીશ્વરી ક્રમ ` નાસા । નિસંકા નિરંકા ચિદંકા ભવાની નમો દેવી વાગેશ્વરી જૈન વાણી ।।૭ાા અશોકા મુદોકા વિવેકાં વિદ્યાની જંગ જંતુ મિત્રા વિચિત્રા વસાની । સમસ્તાવલોકા નિરસ્તાનિદાંની નમો દેવી વાગેશ્વરી જૈન વાણી ॥૮॥ વસ્તુ છંદ જૈનવાંની જૈનવાંની સુનહિ જે જીવ, જે આગમ રુચિ ધરo, જે પ્રતીત મનમાંહિ આંનહિ, અવાર હિ જે પુરુષ, જે સમર્થ પદ અર્થ જાનહિ, જે હિત હેતુ બનારસી દેહિ, ધર્મ ઉપદેશ તે સબ પાવહ, પરમ સુખ જિ સંસાર કલેશ. II ॥ ઈતિ શ્રી જિનાગમ વાગ્વાદિની છંદ ॥ ૧ વૃક્ષ ૨ સંસ્કૃતા-પ્રાકૃતા. ૩ અનૂપા. ૪ કી. ૫ કર્મ. ८७ Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ અજ્ઞાતકર્તૃક | શ્રી સરસ્વતી નયવર છંદ્ર II. હ, પાટણ હ.લિ.ભંડાર ૧૬૧૧૫ - ૯૦૭૮ પ્રત્ર નં ૬૧૬૮ - ૬૧૭૨, ડભોઈ યશો વિ. હ. લિ. જ્ઞાન ભંડાર પત્ર નં ૫૫૮ - ૫૩00 ને વિ. ક. જ્ઞાન ભંડાર સૂરત, સર. છંદ સંગ્રહમાંથી सकलसिद्विदातारं पार्वं नत्वा स्तवीम्यहम् । ल वरदां शारदां देवीं सुखसौभाग्यकारिणीम् ||१|| अथ छंद जाति अडीयल : સરસતિ ભગવતી જગ વિખ્યાતા આદિ ભવાની કવિ જનમાના ! શારદા સ્વામિની તુજ પાય લાગું બે કર જોડી હિત બુધ માગુ //all પુસ્તક હાથ કમંડલ સોહે એકકર કમલવિમલમનમોહેં , એકકર-વીણા વાજૈ ઝીણા નાદિ ચતુર વિચક્ષણ લીણા ||૨| હંસવાહિની હરખે કરી ધાઉ રાત દિવસ તોરા ગુણ ગાઉં || હું તુજ સુત સેવક કહેવાઉ તિણકારણ નિરમલમતિ પાઉ lal કાશ્મીરમુખ દેશની રાણી હરિહર બ્રહ્મા ઈન્દ્ર વખાણી ! જગદંબા તું વિશ્વગોરાણી ત્રિભુવનકીરતિ તુજ ગવાણી //૪માં, બ્રહ્માણી દ્રાણી રાણી ગીર્વાણી ભાષા સવિ? જાણી , મુગતિ બીજની તુંહિ નિસાણી તું ત્રિપુરા ભારતી વખાણી / પી ધુરથકી તું બાલ કુંવારી તું ચામુંડા ચઉસઠી* નારી | નદી - આદિ શક્તિ આરાસુર બેઠી જગતપણે તું નયણે દીઠી lisal તું તારા તોતુલ હરસિદ્ધિ અજજારી તું પુહવિ પ્રસિદ્ધિ ! હ જવાલામુખી” તું જગની માતા ભરુઅચ્છી તું જગ વિખ્યાતા /lll_S સોલસતી તું કમલા વિમલા વાગીશ્વરી તોરા ગુણસબલા / તું મહાસતી ગુણવંતી ગંગા શાસન દેવી તું ચતુરંગા #Iટો તું પઉમાવઈ તું સુરદેવી તું ચક્કસરી સુરનર સેવી ! બ્રહ્મ સુતા તું દૂર્ગા ગૌરી અહનિશિ આસ કરું હું તોરી telી. જલ થલ જંગલ વર્સે કૈલાસા ગિરિકંદર પુર પટ્ટણ વાસા | વર્ગ મૃત્યુ પાતાલેં જાણું નામ અનેક કવિએ વખાણું //૧૭ની આ ૧ લગ્ગ. ૨ મગ્ગ. ૩ સુભ. ૪ ચોસઠ, પ પ્રગટપણે. ૬ ચિહું. ૭ સુય. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૩ ૪ ગૌરવરણ તનુ તેજ અપારા જાણે પૂનિમ શશિ આકાર | શ્વેતવસ્ત્ર પેર્યા સિણગારા મહકે મૃગમદનેંઈ ઘનસારા ॥૧૧॥ નિલવટ ટીલી તેજ વિશાલા ઓપ્યા આરિસા દોયગાલા । અધર વિદ્રુમ દશનાવલી હીરા નાસા દીપ શિખા ચચૂકારા ૧૨॥ નાકે મોતી મનોહર ઝલકે અધરઉપર સોખીણર ચલકે । મૃગલોયણ વિકસ્વર તુમકે સુણતા ચતુરતણાં ચિત્ત ચમકે ॥૧૩॥ અણીઆલી આંજી આંખડલી ભ્રમર બાણ શ્યામ વાંકેડલી । મસ્તક રૂડીમણી રાખડલી તુજ કરહીરજડીત મુટ્ડલી ॥૧૪॥ મુખનિર્મલ શારદ શશી દીપે કાને કુંડલ વિશશિ જીપે । ઉનતપીનપયાધર માતા કંચુકકસીયાનીલારાતા ॥૧૫॥ ઉ૨ ઓપે મુકતાફલહારા તારાની પરે તેજ અપારા | બાજુ બંધ માદલીયા માંહિ તેજે વાને સુરનર ચાહે ॥૧૬॥ કટિમેખલ ખલકે કરિચુડી રત્નજડિત સોવનમેં રૂડી । ચરણે ઝાંઝરી ઘુઘરી ધમકે ઝાંઝરી પાએ રમઝમ રણકે ॥૧૭॥ હસ્ત ચરણ અલતા સમવાન કેલી બંધા કેલ સમાન અલિકજ સમવેણી લંકી હરિલંકી કટી વિપુલ નિતંબી ॥૧૮॥ હંસગમની ચાલે મલપંતી મુખિ બાલે (સદા) હસી અમી ઝરંતા । નવયેાવન ગુણવંતી બાલા કદલી દલ તનુ અતિ સુકુમાલા ।।૧૯લી તિલાચના તુજ બહુ ઠકુરાઈ ચારૂ વિચક્ષણ અતિ ચતુરાઈ । નહિ કેાઈ જાણપણું તુજ આગળ દૈત્ય અરી તે જીત્યા ભુજબલ ૫૨૦ા સુરપણે પણ તુજ પરચંડી રાય રાણા તુંજ માને ૨વંડી । વિદ્યા પર્વત સધલે મંડી તાહરી હુંડી કોણે ન ખંડી ॥૨૧॥ અલીક ન બોલું એકે માયા તું સાચી તિહું જગની માયા । સુરનરકિન્નર તુજ ગુણ ગાયા તીન ભુવન સહી તેહી નિપાયા ॥૨૨॥ તાહરુ તેજ તપે ત્રિભુવન હરિહર બ્રહ્મા સૈા જીત મનં । માઈ અક્ષર જે બાવનૂં તેહિ નિપાયા તું જગધનં ॥૨૩॥ ભરહ ભેદ પિંગલની વાણી શાસ્ત્ર સકલની વેદ પૂરાણી નાદ ભેદ સંગીતની ખાંણિ પરગટ કીધી તેહસુ૨ જાણી ।।૨૪। ૮૯ calc ૧ આકારા. ૨ દસના. ૩ ચંચકીરા. ૪ ભમુહ, ૫ પાયે ઘુગ્ધર ઘમઘમ-ધમકે ઝાંઝર રણઝણ રિમઝિમ ઝમકે. ૬ જ્જલા શિરવેણી લંબી. ૭ ૪ થું ચરણ તે ૨ જું ચરણ, અને ૨ જું ૮ તેહ સુજાણું. એ જ ચર્ચા તે ૩ ૪ ચરણ, ૭૪ ચરણ તે ૪ ૫ ચરણ સમજવું. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જ કામિત પુરણ સુરતરુ સરખી વિદ્યાદાન તું આપે હરખી . પર ઉપગારણિ તુમે પેખી તેહિ સદા મુખિ અમૃત વર્ષ l૨પી. જગ સહુ બેઠો ખોલે તોરે જીવ સકલની આશા પુર્વે / અલિય વિઘન તેહના તું ચૂરે તિણ કારણ વસી તું મન મોરે /l૨૬ll * જો તું સ્વામિની સુપ્રસન્ન પણે તો કવિ ભાવ ભલેરા આણે ! કાવ્ય કવિત્ત' ગાયાગીત વખાણે રાજસભામાં બોલી જાણે //રા. શારદા માતા જેહને તૂઠી અવિરલ વાણી લહી તિણે મીઠી ! માતા જે સાતમું જવ ભાવ્યું તેહ તણું દાલિદ્ર સવિ ગાલ્યું ૨૮ જે જડ મૂઢ મતિ બુધ્ધિ હીણા તે તે કીધા પુણ્ય પ્રવીણા | જે મુંગા વાચા નવિ બોલે તે તે કીધા સુરગુરુ બોલે ૨૯ી નિર્ધનને વલિ તે ધન દીધા તસવલી કીધા પુહવિ પ્રસિદ્વા | - રાજ રમણી સુખ ભોગ વિલાસા તે આખા શુભ થાનક વાસા ll૩O| તાહરા ગુણનો પાર ન જાણું ગુણ કિતા એક જીભ વખાણું શરણાગત વચ્છલ તું કહિવાણી મે જાણી ત્રિભુવન ઠકુરાણી ૩૧ી, આઈ આશ કરુ દિન રાતિ મુવિટ સહી તું મારી માત ! અખૂટ ખજાનો તોહરો કહિઓ સમુદ્ર ની પરે કુણ પાર ન લહીઓ ૩રી/ માતા સાર કરો સેવકની તુજ વિણ ભીડ ભંજે કુણ મનની . આસ કરી આવ્યો તુમ ચરણે તું જગ સાચી દીનોધરણે ૩૩વા | વલતું માતા બોલી વયણે તું જો આવ્યો માહરે ચરણે ? | in હું તુજ તુઠી સહી કરી માંને મન અકંપી સંદેહ મ આણે ૩૪ો સો iા તુજ ભગતિ મે સાચી જાણી તુજ ઉપર મે કરૂણા આણી | ' એહ નિશિ કરસ્યું તોરી સાર એ પ્રીછે પરમારથ સાર //રૂપો વલી આવી માતા સુત પાસે હિત આણી શુભ વાણી પ્રકાશે | : ઉડું હૈયડે કાંઈ વિમાસે હું આવી વશિ તુજ મુખ વાસે ll૩૬ll માત વચને પામ્યો ઉલ્લાસ, હવે આણ્યો અમે તુમ વિશ્વાસ | હવે સહી સફલ ફલી મુજ આશ, હું તુજ ચરણ કમલ નો દાસ ll૩ણી તાહરો મહિમા મોટો જગમાં તુટી સકલ ઋદ્ધિ ઘે ક્ષણમાં | દેવી અવર નહી તુજ તોલે ગુણ છતાં કવિયણ સંઘ બોલે ll૩૮. પણવક્ષર” વલી માયાબીજું Ø હું નમો કરિજે હેજે ! કર્લી સ મહામંત્ર તેજે વાગવાદિનિ નિત્ય સમરેવ //૩૯તી. ૧ કીર્તિ. ૨ દીનઉદ્ધરણો. ૩ શરણે. ૪ મત કંપે. ૫ આવીશ સહી તુજ, ૬, પઢમક્ષરવલી. ૭ શ્રી ૮ હેજે ૯ હ ઓં / ક્લીંન્ત , Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ૯૧ ભગવતી ભાવે તુજ નૂમીજે અષ્ટ મહાસિદ્ધિ શીઘ્ર લહી કે | મંત્ર સહિત એક ચિત્ત ભણીજે ભણતાં ગુણતાં લીલ કરીજે ।।૪૦ સંવત્` ચંદ્ર કલા અતિ ઉજ્જવલ સાયર સિદ્ધિ આસો સુદિ નિર્મલ । પૂનિમ સુરગુરુ વાર ઉદારા ભગવતી છંદ રચ્યો જયકારા ॥૪૧॥ સારદ નામ જપો જગ જાણું સારદ આપે બુદ્ધિ વિન્નાણું । સારદ નામે કોડ કલ્યાણં સારદા ગુણ ગાઉં સુવિહાણું ॥૪૨॥ ઈય ૩ બહુ ભત્તી ભરેણ અડયલ છંદેણ સંથુઓ દેવી ભગવતી । તુજ પસાયા હોઉ સયા સંઘ કલ્યાણં હોઉ સયા અમ્લ કલ્યાણં ૫૪૩ણા II ઈતિ શ્રી સરસ્વતી જયકરણ છંદ સમ્પૂર્ણમ્ ॥ ૪૬ શ્રી સરસ્વતી સ્તોત્ર (છંદ) ડભોઈ પ્રત નં-૫૫૪/૫૧૨૩, પાટણ હ.લિ.જ્ઞા.ભું. પ્રત નં-૧૯૭૮૬ સરસ વચન સમતા મન આણી ૐૐ કાર પહિલો પુર જાણી આલસ અલગો ઘૂરિ છંડી ત્રિસલાનંદન આદિ મંડી ॥૧॥ સરસતિ સરસ વચન હું માંગુ તાહરા કવિત કરી પાયે લાગું તુજ ગુણ માંડયા ઉદ્યમ આંણિ ખજુરડેં માંડિ તું જાણી ॥૨॥ હરખ્યા ધ્યાન ધરું પ્રભાતિ સુહણે વાચા દિધી રાતિ । તું મન માની ચિંતા મૂકી પાએ લાગું આલસ મુંકી Ill તાહરા ગુણ પુરા કુણ કહેસ્થંઈ તુજ દીઠે મુજ મનિ ગહ ગહેસ્થંઈ બાલુડોં જે બોલે કાલું તે માતાને લાગે વાહલું ॥૪॥ તું ગયગમશી૧૦ ચંદાવયણી૧૧ કટિન્નટિ^®લંકીસીયલહે । અંગુલસુરંગ રૂપ અનોપમ ઘણું વખાણિ ગુણ કહે ॥૫॥ તું અસુરસું વારિ જેહને પરતખ્ય જિણે વાતે ત્રાઠું જાઈ નાઠું જાડપણું ૯ ૧૩ સુહણે આવી વાત કહે । જગ કિહાં રહે ॥૬॥ ૧ વિત્ત. ૨ આ છંદ ૧૬૭૮ આસો સુદ પૂનમ ગુરુવારે લખાયો છે. ૩ ૨ ચરણ તે ૩ જી ચરણ, ૩ જી ચરણ તે ૪ થુ ચરણ અને ૪ થ્રુ ચરણ તે ૨ જા ચરણ સમજવું. ૪ મુખ્ય. પ છોડી. ૬ કવિતા. ૭ સ્વપ્નમાં. ૮ ગાઢ. ૯ હરખશે. ૧૦ હાથીની ચાલ વાળી. ૧૧ ચંદ્ર સરખામુખવાળી. ૧૨ કેડના કંદોરાથી અલંકૃત થયેલી. ૧૩ પ્રત્યક્ષ. ૧૪ જડતા Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G, - તું સત્ય ' રુપ માડિ નવિ સલકે ચામર છત્ર સિર ઉપરિ ઝલક | ઝગમગ ઝગમગ જોત બિરાજે તાહરા કવિત કર્યા તે છાજે III - દંતપંત ની મંડી ઓલી જાણે બેઠી હિરા ટોલી | જિણા જાણે અમીની ગોલી તિલક કર્યું કસ્તૂરી ઘોલી ll૮ી કાને કુંડલ ઝાકઝમાલા રાખડીઈ ઓપે તે બાલા | હંસાસન સોહે સુવિસાલા મુગત્યા ફલની કરી જપમાલા llણી નક કુલિ નાકે તે રુડી કર ખલકે સોનાની ચૂડી ! દક્ષિણ ફાલિ અંગ બિરાજે જં જે બોલેઈ તે તમ છાજે ૧Oી તાહરી વેણે વાસગ હસીયે તે પાતાલે જઈને વસીય ર રવિ સસિ મંડલ તાહરા જાણું તાહરું તેંજ કેંણે ન ખમાણું ||૧૧|| રામત ક્રીડા કરતિ આલિ ધ્યાન ધરે પદ્માસન વાલિ / પાયે ઝાંઝર ઘુઘરી ઘમકે દેવ કુસુમ પહેર્યા તે મહકે ll૧૨ll આર ભુજા ચંચલ ચતુરંગી મુખ આરોગે પાન સુરંગી | કંચુક કસણ કસ્યો નવરંગી ગૌરવર્ણ સોહે જિમગંગી ||૧૩|| તું બ્રહૂમ સ્વરૂપી પુસ્તક વાંચે ગગન ભમય તું હસ્ત કમંડલ | વેણ વજાવે રંગ રમે જે ઠોઠા મૂરખ કોઈ નવી જાણે ૧૪ તું જ નામા અક્ષર ધ્યાન ધરે તસ અંતરમાં તુહી જ પસરે ! જેવડા કવીશ્વર કલિ જાગમાંહિ ખડિઓ'બાલ કવિત કરે I૧પો - તું વીર ભુવન છે પાછલદેરી ભમતિમાંહિ દેતી ફેરી | મેં દીઠી તું ઉભી હેરી તું અજઝારી' નવલ નવેરી II૧૬ll ૪ હેમાચાર્યે તું પણ દીઠી કાલિદાસને તંહિ જ તુઠી | - અનુભક્તિ સન્યાસિ લાધી મુનિલાવણ્ય સમેં તું સાધી /૧ણી વૃદ્ધિવાદ ડોકરીયણિ આઈ કુમારપાલ મુખ તું હી જ ભાવી છે મુરખ જનને કર્યો તમાસો બપ્પભક્ટિ સૂરિ મુખ વાસો //૧૮ માઘ કવીશ્વર ને મનમાની ધનપાલથી ન રહી છની ! રાજા ભોજ ભલી ભમાડી સૂર નર વિદ્યાધરે રમાડી ૧૯ અભય દેવને સુણે રાંતિ મલયાગીરી જાણે પરભાતે || પર વર્તમાન સૂરિ પરસીધો સૂર જિણેસરને વર દીધો //૨વા. ૧ શક્તિપાઠા. ૨ દાંતની પંક્તિ. ૩ નથડી. ૪ હાથમાં. ૫ જમણા હાથે વીણા. ૬ વાસુકી નાગ. ૭ રમત - ક્રીડા. ૮ કઠણ. ૯ ફરે. ૧૦ વીણા. ૧૧ ખડી ઉચ્છલી કવીતકરિ, પાઠા. ૧૨ રાજસ્થાનનાં ગામનું નામ. ૧૩ ખુશ થઈ. , Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જ તેજ રૂપ ચાલે ચમકંતિ મહીયલ દીસે તું હી ભમતી | તાહરી લીલા સહુકો પાર્લે ત્રીહુ ભુવનમેં એકલડી માલ //૨ ૧ll સુતાં કવિને તું હિ જગાવે મંત્રાક્ષર પણ તું હિ દેખાવે ! કામ રૂપ તું કાલી દેવી આગે દેવ ઘણે તું સેવી ૨રો. ભિન્ન રૂપ ધરે બ્રહ્માણી આદિ ભવાની તુ જગ જાણી ! તું જગદંબા તુ ગુણખાણી બ્રહ્મ સુતા તું બ્રહ્મ વખાણી ||૨all ' જવાલા મુખિ તુ જોગણ ભાવિ તુ ભયરવ તુ ત્રિપુરાવાલી | અલવે ઉભી તું અંગ વાલી નાટિક છંદ વજાવે તાલી ૨૪ છપ્પન કોડ ચામુંડા આઈ નગર કોટ તુ હિજ ને માઈ ! શાસનદેવી તુ સુખદાઈ તુ પદ્મા તું હિ જ વરદાઈ ll૨ પી તું અંબારે તું અંબાઈ તું શ્રી માતા તું સુખદાઈ ! - તું ભારતી તું ભગવતી આદ્ય કુમારી તું ગુણવતી ll૨૬ો. તું વારાહી તુંહીજુ ચંડી આદ્ય બ્રહ્માણિ તુહિજ મંડી ! તુજ વિણ નાણો પણનવિ ચાલે લખમીને સીર તુહિજ માર્લો ૨૭મી હરિહર બ્રહ્મા અવર જે કોઈ તાહરી સેવ કરે સહુ કોઈ ! દેશ દેશાંતર કાંઈ ભમિજે અડસઠ તિરથ તુજ પાય નમીજે ll૨૮ll, - મન વાંછિત દાતા મત વાલિ સેવક સાર કરો સંભાલિ | ઘણું કર્યું કહું વાલિ વાલિ વાંકિ વેલા તું રખવાલિ ll૨૯મી. છે તું ચલકંતિ ચાચર રાણિ દેવી દીસે તું સપુરાણી - - તું ચપલા તું ચારણ દેવી ખોડીઆર વિસ હથ સમરેવી ll૩Cll. - વાણી ગુણ માગુ વરદાઈ તું આવડ તું માવડ માંઈ જ 5 તું દેવલ તું ભલ્લિ આઈ તુહિ રુડિ તું સુખદાઈ ૩૧//. દેવી મેં તો પરતખ્ય દીઠી હું જાણું તું મુનમે તૂઠી ! વાત કહે તું પરતખ્ય” બેઠી મારે તો મનત્યંતર પેઠી !૩૨ા. તુજ નામે છલ વ્યંતર નાસે ભેરવ ડાયણ અલગા વાસે | વિષમ રોગ વેરી દલ ભાજે તુ સબલી સબલાસું ગાજે ૩૩ll. - કવિતા કોડિ ગમે તુ જોઈ તાહરો પાર ન પામે કોઈ ! આદિ સંભુ તુ બેઠી સોહે તુ જ દીઠે સારે જગ મોટે ll૩૪l ૧ પૃથ્વીપર. ૨ ત્રિણ. ૩ પૈસો. ૪ ખરાબ અવસરે. ૫ ૨૦ હાથવાળી. ૬ પ્રત્યક્ષ. ૭ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | કલસ . જ સરસ કોમલ સાકર સમી અધિક અનોપમ પાણી, વિનયકુસલપંડિત તણી કરિ સેવમે લાધી વાણી | કવિ શાંતિકુસલ ઉલટ ધરી, નિજ હિયર્ડ આણિ કર્યો છંદ મનરંગ ૐ કાર સમરી સારદા વખાણી, તવ બોલી સારદા કર્યો છંદ ભૂલી ભંત // વાચા માહરી મેં વર દ્ીધો હું તુઠી તુ લીલા કરજે, આસ્થા ફલર્સે તાહરી જે માત આસ્થા ફલસ્ય માહરી' ll૩પી ઈતિ શ્રી સરસ્વતી છંદ સંપૂર્ણ શ્રી સરસ્વતી સ્તોત્ર નેવિ.ક. જ્ઞાનભંડાર સૂરત સરસ્વતી છંદ સંગ્રહ હ.લિ.પ્રતમાંથી C ૐકાર ધરા ઉચ્ચચણે વેદ પુરાણ પછિ, વ્યાકરણ / આગમ અંગ કલા ઉદ્ધરણે બ્રહ્માણી કીધા વિસ્તરણ ૧ll બાવન અક્ષર બાંધી ભારતી ભંડાર | કે આગઈ લગીઓ લીચતાં પામઈ કોઈ ન પાર રા. પિંગલ ભરહ પુરાણ પઢિ જયોતિક વૈદ્યક જોઈ | બાવનમાંથી બાહિરું કડી મ દીસઈ કોઈ lall. બાવના સિઓ બાંધીઓ વાણીનઉ વિસ્તાર છે ભલીર સા ભગવતી જાણઈ જાણણ હાર //૪ની | ભાષા વાણી ભારતી શારદા સરસત્તિ ની બ્રહ્માણી વાગેશ્વરી આરાધું એક ચિત્ત //પો છંદ નારાજ :એક ચિત્ત નિતનિત જીહ જાપએ જવું. ષડંગ ચક્ર ચાહતાં અભ્યાસથીઓ તપું હિયા સરોજમાંહિ સાહિ સેતરુપ સોહતી, સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી //૧|| ૐનમો અનાદિસિદ્ધ આદિષોડષ:સ્વરા તથા વ્યંજનાનિત્રીણિત્રીસ અધિબિદું એકઠા ગયંદ કુંભવશ કુંભ એવમાદિ દીસતી સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી //રા બ્રહ્મવેદ ભાવભેદવાણીરુપ વિસ્તરી એનેકનેક દેશભાષા નામલેઈ નીસરી ! " પંથિ પંથિ ગ્રંથિ ગ્રંથિજૂજા પ્રકાશતી સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી lall 1 પાકાર ડભોઈની હ.લિ. પ્રત નં.-૫૫૪-૫૧૨૩. ) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ) LITY શ્રી સરસ્વતી દેવી મંત્ર :ॐ नमः सरस्वती बुद्धिबलवर्द्धिनी कुरु कुरु स्वाहा । રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો ચિત્ર નં- ૩૫ VT. IT W છું. હું જ છે કે , જિ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી સરસ્વતી દેવી પ્રાચીન કલ્પસૂત્રના ચિત્ર સંગ્રહમાંથી. / सरस्वती मया दृष्टा वीणा पुस्तकधारिणी। हंस वाहन संयुक्ता विद्यादानं वरप्रदा || ચિત્ર નં- ૩૬ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ સમુદ્ર ક્ષીરહીરચીર સેત કાંતિ શોભતી સદા હૃગાંરનવસત્ત અંગિ અંગિ ઓપતી ન વિહંગ રાજહંસ વેસઅંબર ઓજાસતી સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી ૪ll. _પાણિ-વીણ-પુસ્તકાણિ કોકિલા કુલાહલ મયંક મુખ દીપનાશ ચરકુ જાસ ચંચલ .. નેઉરી નિનાદ વાદત્તિ રુપજીપતી સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી પી. સુસેવકો હરઈ સંતાપપાપ દોષ ખંડણી માહાઆવાસ કવિવિલાસ કાશ્મીરમંડણી | ગુણગરિઢ પીઠદ્ધિ જર્ જયોતિજાગતી, સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી //૬ll, મહા જડંગ માનતુંગ માઘ આણી મુકીઓ કલા સરુપ કવિ ભૂપ કાલીદાસ તે કીઓ / ઈસ્યા અનેક સુપસાઓ સેવકા વરસતી સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી llણી. કપૂરપૂર કેસરાણિચંદને ચરચ્ચિતા પ્રદીપ ધૂપ યંત્ર જાપ પુષ્પ માલ પૂજિતા વર પ્રધાન સાવધાન પાથુઆ પ્રસંસતી સદા પ્રસન્ન એકમન સેવતાં સરસ્વતી ll૮ll અનાદિસિદ્ધ મૂલમંત્ર જાપ યે જપઈ સદા તિકે ત્રિલોક માહિલી લીઈ સમેટી સંપદા | (દહંતિ સર્વપાપ દોષદેહકાંતિ દીપતી સદા પ્રસન્ન એકમન્ન સેવતાં સરસ્વતી લો - બ્રહ્મ વિષ્ણુ સદ્ર ચંદ્ર ઈન્દ્ર આદિ દેવતાં સનાતનાદિ સર્વ સિદ્ધિ શુદ્ધ ભાવ સેવિતા | ત્રિણિભવનમન તજા નંદિતાવિકસ્મતી સદા પ્રસન્ન એકમગ્ન સેવતાં સરસ્વતી /૧OOી. કલસ :સરસતિ તોહ પસાઈ લાગિ પગિ રહઈ લખમી નમ કઈ નર રાઓ અવનિ જે હુઈ અનંગી ભોગયોગ ભરપૂર કરઈક ઓગલા કપૂર્વે કીરતિ નદી કલ્લોલ પુહવિ પસરઈ ભરપૂરિ ! અતિ ઘણી લીલ આઠેપુહર ભગતિ મુગતિ દિભગવતીસરસત્તિમાત સાનિધિકરે વદઈ હેમઈમ વિનતિ. 1 / ઈતિ શ્રી સરસ્વતી સ્તોત્ર સપૂર્ણમ // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી શારદાજીનો છંદ : કવિસહજસુંદરકૃત છે, ને.વિ.ક. જ્ઞાનભંડાર - સૂરત સર. છંદ સંગ્રહ હ. લિ. પ્રતમાંથી ડભોઈ હ. લિ. પ્ર. નં - પપ૪ | ૫૧૦૭ શશિકર નિકર સમુક્વલ મરાલ મારુહ્ય સરસ્વતી દેવી ! વિચરતિ કવિ જન હૃદય સદાય સંસારભયહરણી ||૧|| હસ્ત' કમંડલ પુસ્તક વીણા સુય નાણજઝાણ ગુણ લીણા | આપે લીલ વિલાસ સા દેવી સરસ્વતી જય જયઓ //રી "શુદ્રોપદ્રવ હરણું દદાતિ ધનધાન્યકંચનાભરણું | સકલ સમીહિત કરણે દેવી સમરણ નિરાવરણું ||૩. બ્રહ્માણી તું બ્રહ્મ સુતા તુ જગદંબા ત્રિલોચના ત્રિપુરા | જ આદિ ભવાની માતા તું ત્રાતા તારણી તરણી° ૪ll. ‘ઘો લીલા ગુણ લચ્છી કરો દયાદાન’ ભરુઅચ્છી / સોગ હરો હર સિદ્ધિ કીર્તિ' કરો માય પર સિદ્ધિ //પી છંદ ચાલિ - ચંદ સમવદની તું મુગલોયણિ તું સુકમાલ જિસી જલપોયણી ) તુહ પાય કમલ ભમર ગજગામિણ સાર કરો સેવકની સામિણ ||૧|| વિ હરિહર ખંભ પુરંદર દેવા કર જોડી નિતું માંગે સેવા | - ભગતિ મુગતિ દેયોશુભ લક્ષણ મૂઢ મતિને કરો વિચક્ષણ //રા ના - ત્રિભુવન ત્રિણ (તેજ) રચ્યો તે મંડપ વશિ કરવા સવિ મોહન તું જપ છે રવિ શશિ મંડલ કુંડલ કીધા તાહરા નિશિ મુગતાફલ લીધા lal ઘમઘમ ઘેઘૂરી ઘમ ઘમકતા ઝાંઝર રણઝણ રમઝમ કંતા | કરચૂડી રણકંતિ દીપે તો શણગાર કીઓ સવિ ઓર્ષે ૪. ઓર્ષે ઓપે મોતીનો હાર, જિયો ઝબુકે તાર, કીધો શ્વેતશૃંગાર વિવિહારે હંસંગમની હસંતહેલિ રમેં મોહનવેલી કરે કમલ ગેલિ સજલ સરે, તપ તપે કુંડલ કાન, સોહે સોવનવાન બેઠી શુકલ ધ્યાન પ્રસન્ન પણું // ૧ll ૧૧ ૧, ૨જી ગાથા છે તે ૩જી અને ૩જી ગાથા તે ૨જી ગાથા તરીકે મુકેલ છે. તે નરવરાણ. ૩ તરુણી. ૪ કરો દેવું. ૫ કહું. ૬ ચંદાવયણી. ૭ ઘુઘરી પય ધમ-ધમ ધમકંતી - ઝંઝરી રમઝમ રમઝમકેતી. ૮ ખલ. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ સેવો સેવો રે સારદ માય સયલ સંપત્તિ થાય, દલિદ્ર પાતિક જાય કવિયતણું શિરસોહે, સિંદુર શિખારાતા નિરમલ ખા, હસેં કમલ મુખા રમિલ ચડે કરા ધરે મધુરી વીણા વાજે સુસર ઝીણા, નાદે સુગુણ લીણાં ગયણ ગડે રણઝણે તબલ તાલ સુંણે સસુર ઢાલ જપે જપનો માલ રાતિ દિણું ॥૨॥ 62 સેવો સેવોરે સારદ માય તું તોતલ્લા ત્રિપુરા તારી ચામુંડા ચોસઠ નારી હિ જ બાલ કુંવારી વિઘનહરી સુર સેવે કમલ જોડી, કુમતિ કઠિણ મોડી યોગિણી છપ્પન કોડી ઋદ્ધિ કરી, આઈ અંબાઈ અંબિકા કામ કાલી કોયલ કામ મોટો મોહન નામ મન હરણ || સેવો સેવો રે સારદ માય પૂરું પૂરું પાઉલા તુજ વલી ચતુરભુજ માંગુ સુકલધજ પ્રેમ ધરો, એક ધરુ તારુ ધ્યાન માંગુ એતલુ માંન વાધે સુજસ વાંન તેમ કરો, આઈ આપો અમૃતવાં િકિસી મકરો કાંણિ હીઈ(હીયડે) સુમતિ આણિ કવિત્ત ભણું ॥૪॥ ** સેવો સેવો રે સારદા માય કલશ : સકતિ વહો સહુ કોય સકતિ વિણ કિંપિન ચ← સકતિ કરે ધન વૃદ્ધિ સતિ વયરી દલરૌં સકતિ નહુ ધર્મ કર્મ પણિ ઈક્ક ન હોઈ સકતિ રમે ત્રિકું ભુવણ સતિ સેવો સહુ કોઈ નવ નવું રુપ રંગે રમે નામ એક માતા સતી કવિ કહે સહજસુંદર સદા સોય પૂજો સરસ્વતી ॥૧॥ ઈતિ શ્રી શારદાજીનો છંદ સમ્પૂર્ણ. | પઠનાર્થ બુદ્ધિ વૃદ્ધિ દીર્ધાયુર્ભવતી II ૪૯ શ્રી સરસ્વતી (સ્તોત્ર) અષ્ટક ડભોઈ પ્રત નં. ૫૩૩-૪૪૦૭ પાટણ પ્રત નં-૧૯૯૭૦ ૫ ૪ બુધિ વિમલકરણી વિબુધવરણી રુપરમણી નીરખીઈ, વર દીયણબાલા પદ પ્રવાલા મંત્રમાલા હરખીઈ । થીર થાન થંભા અતિ અચંભા રુપરંભા ભલકતી, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૧॥ સુર૨ાજ સેવીત પેખિ દેવત પદ્મ પેખીત આસણં, સુખદાય સુરતિ માય મૂરતિ દુખ દૂરીત નિવારણ | ત્રિભું લોક તારક વિધન વારક ધરા ધારક ધરપતિ, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૨॥ ૧ સરસ. ૨ માલા. ૩ થંભા. ૪ ભજીઈભવાની-એમ દરેક ગાથાના ૪ થા ચરણમાં હું Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७८ 2) કંટકાં` કોપતી લાખ લોપતી અવની ઓપતી ઈશ્વરી, સતાં સુધારણી વિધન વારણી મદન મારણી ઈશ્વરી । ખલદલાં ખંડણી છીદ્ર છંડણી દુષ્ટમંડણી નરપતિ, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૩॥ શિવશક્તિ" સાચી રંગ રાચી અજઈ અજાચી યોગિની, મદઝરતી મત્તા તરુણતત્તા ધત્ત ધત્તા જોગિની । જિહવાજયંતી મન રમંતી ધવલદંતી વરસતી જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૪॥ ઝણઝણાટ ઝલી મિ ધૂપ ધરી રીરીી રાવ વર બજ્જુએ, ધધ ધધેં કીધી ગુદાં ધધકી મિરદાં થથકિથી ગુદાં ગજ્જએ । દ્રાં દ્રાં કી દ્રાં દ્રાં રુÔરુમિ દ્રાં દ્રાં ત ત કી ત્રા``ત્રાં દમકતી, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૫॥ રિમ ્ રિમ કી રિમ રિમ ઝૂમ ઝીમ ઝીમ્ ઠીમિકી ડ્રીમ ઠીમ નચ્ચએ, ધૂમ ધમફ઼િધમ ધમ ગ્રણકીત્રણગમ અતિ અગમ નૃત્ય નચ્ચએ તતથૈય તત્તા માનમત્તા અચલ આનન દરસતી, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૬॥ જલ થલાં જાણી પવનપાણી વન વખાણી વીજલી, ગીરવરાં ગાહણી વાઘુ વાહણી સર્પ સાહણી સીતલી હદ હાક તાહરી હથ હજારી ધમુષ ધારી ભગવતી, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૭॥ કર ચક્ર ચાલણી ગર્વ ગાલણી ઝટક ઝાલણી ગંજણી, બિરુદાંવધારણી મહિષ મારણી લિદ્ર દારૂણી મંજણી । ચર્ચાઈ ચડી ખલાં ખંડી મુદિત મંડી ૧૫ ૧૭ મુલકતી, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ॥૮॥ કવિ કરે અષ્ટક ટાક કષ્ટક પીસુણ પૃષ્ટક કીછંઈ, મણિ મૌલી મંડિત પઢેહિ પંડિત આઈ અખંડિત દેખીઈ‘૮ । દયા સૂરિ દેવી સુરાંસેવી નિત નમેવિ જગપતિ, જય જય ભવાંની જગત જાણી રાજરાણી સરસ્વતી ।। ॥ ઈતિ શ્રી સરસ્વતી અષ્ટક સમ્પૂર્ણ. ॥ === ૧ કેવિયાંકોપિત. ૨ લોપીત. ૩ ઓપીત. ૪ મા૨ણ મે ઈશ્વરી. ૫ સગતિ. ૬ અજૈ. ૭ ચાંતિ. ૮ ઝલ્લાર : ધૂમિ દ્યપદ્યપ ઘર રીીરીવર વાએ. ૯ ઘોઁ કિધિગડદા ધધિક ધોગટિદાં થકિ થોગજ્ દિગિજએ. ૧૦ ૨મતિ. ૧૧ ધોંમતા દ્રાં દમતિ. ૧૨ થમ થમ કિ થમ થમ. ૧૩ આગમન્વિત રચએ. ૧૪ તાનન-માનમાનન. ૧૫ હથાં. ૧૬ માંડી. ૧૭ કહે. ૧૮ દીજીઈ. ૧૯ સુર. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ૫૦ શ્રી ખુશાલવિજયકૃત શ્રી શારદાજીનો છંદ ને. વિ. ક. જ્ઞાનભંડાર. સૂરત. દુહા : સરસ વચન આપે સદા તું શારદા સરસત્ત| કર જોડીને વીનવું ઘો મુજ અવિચન મત્ય` ॥૧॥ ગુરુ જ્ઞાતા માતા પિતા ભવિઅણ કરે ઉપગાર । શારદા સદ્ગુરુ પ્રણમીએ જગ જસ છે આધાર રા છંદ જાતિ અડીયલ : Mot ( કાશ્મીર દેશ મંડણ તું રાણી સુરનર બ્રહ્મા તું જગજાણી | તીન ભુવનની તું ઠકરાણી કવિજન જનની તું ગુણ ખાણી ॥૩॥ ભગવતી ભારતી તું બ્રહ્માણી સરસતિ વચન અમીયસમાંણી કરતી જ્ઞાન ઉદય ગુણ જ્ઞાતા તાહરી કીરિત જગ વિખ્યાતા ||૪|| ગૌર વરણ તું ૩ ૭ શ્વેતાંબર પહેર્યાં તે છાજે તુજ તૂઠે મુજ ભાવઠ ભાજે ॥૫॥ અણિઆલી અંજી તે આંખલડી સુંદર સોભીત ભમુહ વાંકલડી । નીલવટ તિલક શોભિતચંગ માનું અધર પ્રવાલી રંગ ॥૬॥ વેણિ ડંડ સર ભૂષિત છાહે જાણું પ્રગટો સલિલ પ્રવાહ । બીજાં બંધ બેરખાં બે બાંહે મુદ્રડી પૂરણ અંગુલિ માંહે ॥૭॥ કર સોવન ચૂડી ખલ કંતી નાકે સોહે નવલખું મોતી । કુંડલ ઝલહલ દાડિમ દંતી મુગત કંકણ હાર દીવંતી ॥૮॥ કિટ મેખલ ખલ ખલ ખલખલકે ચરણે ઝાંઝર ઝમ ઝમ ઝમ ઝમકે કરવેણા રણ રણ રણ રણકે ઘુઘરી રમઝમ ૨મઝમ ઝમકે શા હાથે પુસ્તક ધરતી બાલા, મુકતાફલ સોહેં જપ માલા । અદ્ભૂત રુપ તનૂ તેજ વિસાલા તુજ વરવું કેતા કહું સુવિસાલા ॥૧૦॥ હંસ વાહિની સરખેં કરી થાઉં નિરમલ બુદ્ધિ હું નિત પાઉં । નિસિ વાસર હું તુજ ગુણ ગાઉં અરજ કરીને સીસ નમાઉં ||૧૧|| ८८ Y ૧ બુદ્ધિ. ૨ અમૃત. ૩ ભ્રમર. ૪ સુંદર. ૫ ઓષ્ઠ. ૬ દંડ. ૭ પાણી, ૮ બાજુબંધ, ૯ વીંટી. ૧૦ વીણા. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૦૦ કલિયુગમાં તું સાચી દેવી હરિ હર સુરનર ધણે તુજ સેવી ! - છે. પૂરવે આમલગે તુ હી પ્રમાણે કાલીદાસ પ્રમુખ પંડિતથી જાણે //૧૨ાા છે તુજ ગુણ કેતા મુજથી કહેવાએ બાવન અક્ષર પાર ન પામેં . | અરજ અમારી મનમાં ધરીએ ખુસાલ વિજય સેવક સુખ કરીએ - કેસર અમર સેવક સુખ વરીઈ [૧૩] ઈતિ શ્રી ખુશાલવિજયકૃત શારદાજી છંદ સંપૂર્ણ. . છે ૫૧ શ્રી કુશલલાભકૃતશારદાજી સહસ્ત્ર નામછંદ : સી ને. વિ. ક. જ્ઞાન ભંડાર સૂરત સર. છંદ સંગ્રહ હ. લિ. પ્રતમાંથી at 38 કાર સાર અપરંપર નાદભેદ નિરભેદ નિરંતર | - સકલ યોતિસ રુપ સહસકર નમો નિરંજન નાથ નિરભય કર // આ સદા આદિ શિવશક્તિ એક સમ આરાધક આણંદ અનોપમ / - સદ્દગુરુ કથિત સાધુ પથપંક્રમ ભજિ ભજિ ભગતિ ઇંડિ અંતર ભ્રમ /રા દુહા :- રામ ના . રાજઋદ્ધિ સંભોગ રસ મહિલ મનોરથ મતિ 1 પરિઘલ તો પરિપામીઈ જો સેવીઈ સક્તિ (શક્તિ) /all સક્તિ વિશ્વ વ્યાપિત સકલ આદિ અનાદિ અનંત | જ તિણ કાલ જે તુજ સ્તવે ભાવ સહિત ભગવંત ll૪ll - તથા લઘુ સ્તવ નામ તુજ વીસ સહસ વિસ્તાર / કરી પ્રણામ પુનરપિ કહ્યો તુજ ગુણ અંત ન પાર //પી. સંકર શ્રીધર હૂય સુકવિ પંડિત "હવી પ્રવીણ તાસ પટંતર તુચ્છ નર હું મૂરિખ મતિ હીણ //૬ll. | પણિ જીહા કરવા પવિત્ર ગાઉ તુમ ગુણ ગામ | - વાગુ વાંણી મુજ આપિ વર નમો નમો તુજ નામ //ળી છંદ : જાતિ ભુજંગી (અહીયોગને લેમને આપનારા) A નમો નાદ રૂપી નમેખા નરિંદા, નમો સંકરી શક્તિમાતા સુરિંદા - નમો કોમુદી કાકિની ચંદ્રકાંતા, નમો અમૃતા અન્નદાતા અનંતા llઠા | નમો લાબિ લંગુલણી નાદ લીણી, નમો વંધ્યગિરિવાશિની લીંબવીણી / નમો મંગલા મૂલધારા મૃણાલી, નમો નંદની નારદી નાભિ નાલી lહા નમો જંગમા યોગિની યોગનિદ્રા, નમો સંઘવી સંધજાના સુભદ્રા | ોિ નમો કાલિકા કંબૂગ્રીવા કુમારી, નમો ચેતના ચંડિકા ચક્રધારી ll૧OM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ નમો શીતલા સંભનારી સુપર્ણા, નમો વેદમાતા વિધાતા વિવર્ણા - નમો તોતલા ત્રિપુરા આદિ તારા, નમો ક્ષેત્રણી ખેચરી ખીરધારા // ૧૧| નમો બાવની બહીચર બુદ્ધિબાલા, નમો મંત્રણી તંત્રણી મેઘમાલા | િનમો ચિત્રણી ચક્રણી આદિ ચંડી, નમો તામસી વેણી તંત્રી ત્રિદંડી //૧રા નમો કેસરી કાશ્મીરી ફસંભા, નમો રિદ્ધિદા રોહિણી રુપરંભા | નમો પિંગલા પણચરા બાણપૂજા, નમો માલણી મોહમાયા મયુખા /૧૩ી. નમો ફરક માંડી કુપાધાર કલ્યા, નમો નારસિંહે નિરાધાર ભૂલ્યા | નમો સાધુપંથી સુધાંગી સુધારી, નમો વર્તણી વલ્લભા એક વારા ||૧૪ો | નમો નાશિકા નીર નીશાન ભંતી, નમો વારુણી વાંમિણી ચૈત્રવંતી | geor, . - નમો સંભરી સત્યની કલ્પશાખા, નમો ભારતી ભગવતી પટ્ટભાખા /૧પણી નમો પેતરુઢા પ્રચંડા પુદ્રી, નમો શૈલપુત્રી સુરા સ્વતસંધી ! એઝ નમો વર્ણની વૈશ્નવી વાગવાણી, નમો પૂતના પાવઈ પંચબાણી //૧૬ll નમો ઉર્વસી અંબિકા અલક્રીડા, નમો વીર સ્વજ આઉધ ક્રીડા | નમો દીર્ધ કેશી દયાદેવી દુર્ગા, નમો તાપસી તત્વવેદી ત્રિવર્ગો ૧૭ નમો અષ્ટસિદ્ધી ઈડા અન્નપૂર્ણા, નમો શૃંખલા સંખ હસ્તા સુપર્ણા | નમો દક્ષિણી દક્ષજા રક્તદંતી, નમો બ્રહ્મણી વ્યંજલી વૈજયંતી II૧૮ી. નમો જક્ષણી જૈન માતા જનેતા, નમો કામુકી કામિની મચ્છ કેતા | જ નમો વાંકુડી વ્યગ્રરુપા સુવેષા, નમો ઘોર નાદી સુઘંટા સુઘોષા I/૧૯ો આ નમો જ્યોતિ જ્વાલામુખી યશમાતા, નમો ઈશ્વરી એક અંગા અનંગા | નમો શર્મદા અબુંદા નવનિધી, નમો શક્તિ સીકોત્તરી મંત્ર સિદ્ધી ૨૧ ) ષટુ કૂણાં ત્રિકૂણાં ષિમાઈ, નમો ભાત પદ્માવતી બુદ્ધિ માઈ ને - નમો અંબિકા ઉમયા ઉડયાંણી, નમો રેણુકા મેણુકા સદ્ધરાણી નમો કાલિકા કોલિકા વાયકૂડી, નમો શ્યામલી શ્યામદુર્ગા શિખંડી / જ નમો હેત હિંગોલ હરસિદ્ધિ હંસી, નમો સારદા સરસત્તિ સુપ્રસંસી ૨all - નમો ભાંતિ ભુવનેશ્વરી તું ભવાની, નમો ક્ષાંતિ ક્ષેમકરી વજખાની ! નમો દીપિકા દીર્ઘકા દીર્ધદામાં, નમોશ્રેણી શાકંબરી સત્યભામાં ૨૪ો. એ નમો કામ કાદંબરી ભદ્રકાલી, નમો બીજ ચંદ્રાઉલી બ્રહ્મબાલી | નમો મધુમતી મધુમથી મીણમુદ્રા, નમો પંષણી પંખણી લેમમુદ્રા H૨ પી. નમો જામર્ચે જેઠજા તું જયંતી, નમો ટૂંબિકા ત્રિગુણા તેજવંતી ! . - નમો વિજયા વૃક્ષછાયા વરાહી, નમો રાજસી રાક્ષસી રુપરાહી //ર૬ll નમો કાશ્યદા કાશ્યપી ગૌરિકાયા, નમો મત્ત માતંગિની મહામાયા ! | નમો ઘડ્યરા જમઘંટા ઘંટાલી, નમો પીઠ પંચાલિકા ક્ષેત્રપાલી રહી છે, Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૦૨ કિ નમો વીણચું રુપ નારદ નાચે, નમો ધુમ્રસેં રુપ સંસાર બાઈ નમો રાણીયાં રુપ રાજા રમાડે, નમો મેઘચું રુપ મેડી મઢાડે ૨૮ ની નમો મોરલી પહરિ મુરકમોં, નમો શક્તિસેં રુપ સંસાર સોંહે નમો મોહણી રુપધરી દૈત્ય મારે, નમો અંગુલીપ ગિરિવર અધારે રહેલી નમો વાજિમેં રુપ રવિ રથ વાહૈ, નમો શેષરુપે ધરા ભાર સોંહે ! નમો ગૃદ્ધસે રુપ ભડભીમ ગ્રાહૈ, નમો ચેલમેં રુપ સંગ્રામ ચાહે ૩O|ી. નમો ભરથરી ૪૫ વયરાગ ભાખું, નમો ચંચલા રુપ ષટ્ સ્વાદ ચાખું ! નમ વીજર્સ રુપ આકાશ વાજે, નમો ઘટ્ટચે રુપ ઘનઘોર ગાજે /૩૧l. 2 નમો દેવચૅરુ૫ આધાર દીઈ. નમો ખાસ મેં રુપ તું નીર પીઈ | નમો તાપસી રુપ તું ઈન્દ્ર તાર્કી, નમો હણમંતા રુપ ત્રિરજજ હાર્ક Il૩રા, નમો ભીમચે રુપ કૌરવ ભાંજે, નમો રાધિકા રુપ ગોપાલ રાજૈ | - નમો અંડચે રુપ બ્રહ્માંડ માયા, નમો યોગિણી રુપ સંસાર જાયા ll૩૩ો નમો પદ્મિની ૫ વૃષભાનુ પુત્રી, નમો નંબરા રુપ ધુણે ધરિત્રી નમો અધડચું રુપ દિણયર અબાદ, નમો પતાકા રુ૫ સોહે પ્રસાદે ૩૪ો - નમો ધોરણી રુ૫ તું ધર્ય થંભે, નમો ચામઠી રુપ ખેલેં અચંભે IS નમો મૃગચે રુપ શ્રી રામ મોહયો, નમો ડાકિણી રુપ જલરાજ ડોલ્યો ll૩પી! નમો જાંગુલીપ અહી વિરક રાજે, નમો અગ્નિચે રુપ આહુતિ આહારે | નમો ઔષધિરુપ અંગવ્યાધિવારે, નમો તાવડી રૂપ તું ઉવહ તારે ll૩૬ો નમો દ્રુપદીપ પાંડવ પીયારી, નમો વેલિચૅરુપ અર્બદ વિહારી નમો રોહિણી રુપ નિશિ નાહરાણી, નમો રુકમણા રુપ કાયાં સમાણી /૩ણી નમો લક્ષ્મણા ૫ તે લંક લીધી, નમો દાણવાં રુપ બ્રહ્મવાચ દીધી છે. આ નમો કોકિલા પ તરવર કહૂં કૈ, નમો માલતી રુપ પરિમલ મહÅ l૩૮) નમો સિદ્ધ બુદ્ધ રુપ ગણનાથ સેવે, નમો રેપલી રુપ ઉડંત રેવું | 2 નમો પન્નગા રુપ પાયાલ પેસે, નમો બોધિચું રુપ બગધ્યાન ખેંચે ૩૯ોત નમો પિંગચે રુપ આધારપાલે, નમો ચંદ્રમા રુપ ઉદ્યોત ચાલે છે ? નમો છત્રસેં રુપ નૃપ શીખ છાજે, નમો ભક્તિસેં રુપ ભાવઠિ ભાંજે //YOTI! નમો વિષધરા રુપ તંદણ વિલÅ, નમો મહુયરી રુપ માંહે ગિરĪ કે નમો લાલિસે રુપ આણંદ લીણી, નમો પ્રીતસે ૫ મું ચિત્ત પ્રીણી ૪૧ નમો કહાં કિહાં તાહરા રુપ કેતા, નમો જગત તું જાઈ ઓ તું અનેતા | નમો એક કરિ ચિત્ત તુંને આરાધ, નમો માત તું તેહના કાજ સાર્ધ ll૪રા નમો માત તું જાણજે તુજઝ સર્વે, નમો દોહિલી વાર તું સાદ દેવે નમો રિદ્ધિપૂરી =જે ચરણરાતા, નમો આવિ આણંદ કરિ. આદિમાતા ||૪all/ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐनमः શ્રી સરસ્વતી દેવી મહેસાણા પ્રાચીન सकल वाङमय मूर्त्तिधरापरा सकलसत्वहितैकपरायणा । सकलनारद तुम्बरु सेविता दिशतु मेऽभिमतानिसरस्वती ॥ चित्र नं- 39 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 REETHERE S- 80 શ્રી સરસ્વતી દેવી जिने२ - 400 वर्ष हुनी श्री जिनेन्द्रमुखाम्भोज विलासं वसते सदा। जिनागमसुधाम्भोधिमध्यासिनि विधु द्युते ।। | ચિત્ર નં- ૩૮ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANN BXCX2 NSA BANSU 歐+食 I PANA www. શ્રી સરસ્વતી દેવી રાંતેજ તીર્થ ૭૦૦ વર્ષ પ્રાચીન ઉ.ગુજરાત मुखेन्दोरंशुभि व्र्व्याप्तं या बिभर्ति विकस्वरं । करे पद्ममचिन्त्येन धाम्ना तां नौमि देवताम् ॥ चित्र नं- उ OCT Noka BAWATAR HSAY XX BY MAM WAVE Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી સરસ્વતી દેવી જૈન ચિત્ર કલ્પદ્રુપ ઉપા. શ્રી વીરવિજય ૧૩મો સૈકો 900 वर्ष प्राचीन - शास्त्र संग्रड छी यस्या भाति करे विकासिकमलं वृन्दैरलिनां वृतं, सयुक्ति प्रभवादि-वादि-विभवाद्धामत्वमुच्चैर्गतम् । सा देवी विकचारविन्द विलसत् नेत्रा त्रिलोकैस्स्तुताः हस्तन्यस्त पुस्तकाऽस्तु भवतां विध्वस्त मोहासदा॥ ચિત્ર નં- ૪૦ Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ કલશ : આદિમાત અરદાસ એકમોરી અવધારોં મયા કરી માહરા વિકટ સંકટ સવિ વારો, મુજને તુજ આધાર કૃપા અમ ઉપરી કીજૈ, સુખ સંપત્તિ સંતાન દાન મન વંછિત દી, તિહું ભુવણ પરાક્રમ તાહરૉ પ્રગટ અછે પરમેસરી કવિ કુશલ લાભ કલ્યાણ. કરી જય જયંતુ જગદીશ્વરી ll૪૪ll વરષા ધન વરખંત ગ્યાન (જ્ઞાન) કિણધાર ગણી જજૈ વસુ અસયલ વિસ્તાર મહીપણિ કૌણ મુણીજજે અતિ અલંબ આકાશ કવણું બંધે આપણે ક્રમ તિમ તિમ દેવી તાહરા પાર વિણ નામ પરાક્રમ અનેકરૂપ પણિ એક તું સમી યુગતિ શિવશંકરી કવિકુશલ લાભ કલ્યાણ કહિ આયા પૂરણ ઈશ્વરી I૪પી, ઈતિ શ્રી શારદાજીસહસ્ત્રનામ છંદ કુશલલાભકૃતા સંપૂર્ણ લિખિતા || ૫૨. સરસ્વતી ગીત ડભોઈ હ. લિ. પત્ર. પપ૪ | ૫૧૦૮. (સુણોઅંદાજી) મા ભગવતી વિદ્યાની દેનારી માતા સરસ્વતી તું વાણી વિલાસની કરનારી, અજ્ઞાન તિમિરની હરનારી - તું જ્ઞાન વિકાસની કરનારી મા ભાગ......૧ છે તું બ્રહ્માણી જગમાતા, આદી ભવાની તું ત્રાતા - | કાશ્મીર મંડન (મંદિરની) સુખશાતા. મા ભગ....૨ ( માથે મસ્તક મુગટ બિરાજે છે, દોય કાને કુંડલ છાજે છે, તો હૈયે હાર મોતીનો રાજે છે ...... મા ભગ....૩ ક, એક હાથે વીણા સોહે છે, બીજે પુસ્તક પડિબોહે છે કમલાકર માલા મોહે છે...... મા ભગ....૪ હંસાસન બેસી જગત ફરો, કવિ જનનાં મુખમાં સંચરો | માં મુજને બુદ્ધિ પ્રકાશ કરો....... માં ભગ....૫ સચરાચરમેં તુહ વસી, તુજ ધ્યાન ધરે ચિત્ત ઉલ્લસી, - તે વિદ્યા પામે હસી હસી....... મા ભગ.....૬ તું શુદ્રોપદ્રવ હરનારી કહે દયાનંદને સુખકારી શાસનદેવી મનોહરી હું જોઉં તોરી બલિહારી.... મા ભગ....૭ (માતા સરસ્વતી વિદ્યાની દાતા તું ત્રિભુવનમાં વિખ્યાતા - તુજ નામે લહીએ સુખશાતા.... મા ભગ....૮) , | ઈતિ સરસ્વતી ગીત સપૂર્ણમ્ | Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૦૪ - શારદાસ્તુતિ :હે શારદે માં, હે શારદે માં, અજ્ઞાનતા સે હમે તારદે માં, - તું સ્વરકી દેવી એ સંગીત તુજસે, હર શબ્દ તેરા હર ગીત તુજસે, હમ હૈ અકેલે હમ હૈ અધુરે તેરી શરણ હમ હમે પ્યાર દે “માં” ...૧ મુનિઓને સમજી ગુણીઓને જાણી, સંતોકી ભાષા આગમકી વાણી, હમ ભી તો સમજે હમ ભી તો જાણે, વિદ્યાકા હમકો અધિકાર દે “માં” .. તું શ્વેતવર્ણી કમલ પે બિરાજે, હાથોમેં વીણા મુકુટ શિરપે સાજે મનસે હમેરા મિટાદે અંધારા, હમકો ઉજાલાકા પરિવાર દે “માં” ....૩ પ૪ ( શ્રી સરસ્વતી દેવીની સ્તુતિ :કર્તા પ. પૂ. આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. ઝૂલણા છંદ :- (રાત રહે જાહરે પાછલી ખટઘડી....) માતા હે ભગવતિ ! આવ મુજ મનમહિં ને જ્યોતિ જિમ ઝગમગે તમસ જાયે ટળી કુમતિમતિવારિણી કવિ મનોહારિણી - જય સદા શારદા સારમતિ દાયિની....... 5 શ્વેત પદ્માસના શ્વેત વસ્ત્રાવૃતા કુન્દ-શશિ-હિમ સમા ગૌર દેહા સ્ફટિક માળા વીણા કર વિષે સોહતા - કમળ પુસ્તક ધરા સર્વ જન મોહતાં.... અબુધ પણ કૈક તુજ મહેંર ને પામીને પામતા પાર શ્રતસિજુનો તે અમ પર આજ તિમ દેવિ ! કરૂણા કરો. જેમ લહીએ મતિ વિભવ સારો.......૩ હંસ તુજ સંગના રંગથી ભારતિ ! જિમ થયો શીર-નીરનો વિવેકી તિમલી સાર-નિઃસારના ભેદને - આત્મહિતસાધુ કર મુજ પર હૅરને....૪ દેવિ ! તુજ ચરણમાં શિર નમાવી કરી એટલું યાચીએ વિનય ભાવે કરી - યાદ કરીએ તને ભક્તિથી જે સમે - જીભ પર વાસ કરજે સદા તે સમે....૫ છે. માત હે ભગવતિ !...... રહી Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TO ૫૫ મા વાગીશ્વરી રસ્તુતિ કર્તા :- યોગી દીવ્યાનંદજી છંદ સ્ત્રગ્ધરા (૧) રાગ - આમૂલાલોલધૂલી બહુલ... શ્વેતાંગી સ્વેતવસ્ત્રા ધવલ કમલમાં જ્ઞાન મૂર્તિ પ્રતાપી, ક્ષીરાબ્ધિ રંક લાગે વિમલ મુખ વિભા સૌ દિશે ભવ્ય વ્યાપી, શોભે શ્વેતાનને શી ? શરદવિધુ તજે ગર્વ સૌન્દર્ય કરો, માતા વાગીશ્વરીના ચરણ યુગ નમી હર્ષ પામું અનેરો......૧ વીણાના તાર છેડે મૂદુમૃદુ કવને સંગીત મસ્ત લાગે, ગ્રંથે શોભા પ્રસારી ધવલ તમ ભુજા ભાવ વૈવિધ્ય જાગે, અજ્ઞાની જ્ઞાન પામે મનુજ પથ વિષે જ્ઞાનના પુષ્પ વેરો, માતા વાગીશ્વરીના ચરણ યુગ નમી હર્ષ પામું અનેરો......૨ માલા હસ્તે પ્રકાશે સ્ફટિકમણિ તણી જાપથી દુઃખ ટાળે, ઈન્દ્રાદિ સ્તોત્ર ગાયે પરમ સુખ વરે જ્ઞાનના પંથ વાળે, આશા સૌ પૂર્ણ થાયે ઉર તમસ હરો વ્યાપતી જ્ઞાન ઘેરો, માતા વાગીશ્વરીના ચરણ યુગ નમી હર્ષ પામું અનેરો......૩ કે પૃથ્વી વાયુ નભેથી અનલ જલ તણા પંચ તત્વે રચાયે, પૃથ્વીના માનવી જે તુજ ભજન કરી દેવતા રુપ થાયે, ટાળો હે દીવ્યમાતા તુજ હૃદય વશ્યો મોહ અંધાર ઘેરો, છે, માતા વાગીશ્વરીના ચરણ યુગ નમી હર્ષ પામું અનેરો.... તારો સર્વત્ર ગાજે વિજય દશ દિશે દિવ્ય જ્યોતિ પ્રકાશી, પાપો તાપો જ ટાળો વિમલ વદન હે શારદે ! જ્ઞાનરાશી, દિવ્યાનંદે જ રાચે અહર્નિશ કરે પાઠ જે શાસ્ત્ર કેરો, માતા વાગીશ્વરીના ચરણ યુગ નમી હર્ષ પામું અનેરો......૫ સમાપ્ત Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૫૬ સરસ્વતી પ્રાર્થનાઓ રચયિતા :- ઉમાશંકર જોષી ઉરમાં ઠરો... દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો - ઉરમાં ઠરો મસ્તિષ્ક વરો દેવી સરસ્વતી....' વિદ્યા વારિધિની મસ્તીમાં જ્ઞાન સુધામૃતનો દો ઝરો દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો....૨ વાગીશ્વરી માં જિહ્યાએ રહો વાણીના દોષો સૌ દૂર કરો દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો....૩ દેવ-ગુરુ બૃહસ્પતિ સમજ્ઞાને અંતરદીપ ઝળહળતો કરો દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો....૪ સાહિત્ય નવરસ જ્ઞાતા કરીને ત્રિલોકમાંહે યશ પ્રસરો, દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો....૫ આનંદામૃત અર્પે અમોને દુર્બુદ્ધિ સહુ દૂર કરો દેવી સરસ્વતી ઉરમાં ઠરો....૬ આ પ૭ વંદન મા, શારદા સ્નેહે આજે (૨) કરે જનવૃંદ એકી અવાજે કંઠ શુદ્ધિ સધાવવા કાજે..... વંદન....૧ દિવ્યશક્તિ ! તું હસે વિરાજે શ્વેત વસ્ત્ર કંઠે માળા રાજે વીણા પુસ્તક કરમાંહિ છાજે..... વંદન...૨ નયન ખુમારીના અમૃત પાજે આતુર સર્વ છે જ્ઞાનને કાજે શિશુ જન કાજે વાત્સલ્ય ધાને વંદન....૩ સૂરિ-મુનિ સહુ તુજને નવાજે, લાજ રાખજે પંડિત સમાજે હા ઝાઝું કહેતાં સેવક તો લાજે.... વંદન...૪ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gunse; * 04 ( ૫૮ શ્રી સરસ્વતીને ચરણે Ge ૩ સુવર્ણવર્ણી સરસ્વતી માં ! સ્નેહે સદા પધારો રે સાથે લાવો લાવો માતા ! વાત્સલ્ય ભાવ લાવો રે...સુવર્ણ...૧ અર્પી અર્પો અર્પે આજે પ્રકાશ પુંજો અર્પી રે તર્પી તર્પી તર્પો દેવી ! નયનાંબુજને તર્પો રે......સુવર્ણ...૨ ૧૦૭ રાયું રાચું રાચું રંગે ! તુજ દર્શનીએ રાચું રે યારું યાચું યાચું માતા ! વિપુલ જ્ઞાનને યાચું રે...સુવર્ણ...૩ કાપો કાપો કાપો સહુનાં કુડાં કલ્મષ કાપો રે શાન્તિ શાન્તિ શાન્તિ સ્થાપો સકલ વિશ્વમાં સ્થાપો રે....સુવર્ણ..૪ મૈં બીજ અધિષ્ઠાત્રી દેવી શારદા ને વાગીશ્વરી રે વંદન વંદન વંદન ઝીલો વંદન સહુ સાધકનાં રે...સુવર્ણ...૫ ૧૯ દેજો વિધાદાન ૪ દેજો વિદ્યાદાન સરસ્વતી માં દેજો વિદ્યાદાન (ટેક) શ્વેત વસ્ત્રો ને શ્વેત કમળ ૫૨, શ્વેત હંસે અસવાર સરસ્વતીમાં દેજો વિદ્યાદાન.........૧ શ્વેત પુષ્પોની માલિકા સુંદર કંઠે મોતીનો હાર... સર.....૨ હંસવાહિની વીણા વાદિની ! કમલાસની તું મહાન...સર....૩ સૂરિ-મુનિવર-કિન્નર કવિઓ નિત્ય ધરે તુજ ધ્યાન...સર....૪ સાધક ઉ૨માં સદ્ બુદ્ધિ દઈ, દઈદો સાચા જ્ઞાન... .સરસ્વતી..પ આ ચાર પ્રાર્થના ઉમાશંકર જોષીની છે. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०८ GO ॥ श्री सरस्वती अष्टक || अनुष्टुप. ૬૦ થી ૬૮ નવ કૃતિઓના કર્તા પ. પૂ. ગુરુદેવ શ્રી ચંદ્રોદયસૂરિ મ.સા. ના શિષ્ય મુનિ કુલચંદ્ર વિજય. स्मर्यमाणा जनैः सर्वैः वन्द्यमाना कवीश्वरैः । ध्येयरूपा सुयोगीन्द्रैः स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||१|| 10 श्रुताब्धिगाढलीना या भवाब्धिपरिशोषिणी । सर्वदा सर्वदा पूज्या स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||२|| पूर्णचन्द्ररसासिक्ता सुधास्वादैकदायिनी । अज्ञता-पापहीया स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||३|| त्वत्प्रसादाद् विना लोकः मूढतां परिमश्नुते ।। जडता-मोहान्धकारं वै स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||४|| विद्वत्वं-सुमतित्वं च यत्कृपया सुलभ्यते । नम्रत्वं-वाग्मित्वं च स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||५|| राजते कमलागर्भे राजहंसाधिसेविता | वीणा-पुस्तक-मालाभिः स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||६|| त्वच्छिशुकरुणाकी शुद्धसन्मार्गपोषिणी । _ चिन्मयानन्दतादात्री स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||७|| ऐंकारबीजमन्त्रेण नमः शब्दान्ते योजयेत् । लक्षजापात् भवेत्सिद्धिः स्तवीमि तां सरस्वतीम् ||८|| सरस्वत्याः प्रसादेन कारितमिदमष्टकम् । यावच्चंद्रोदयं भूयात् कुलचंद्रे तमोहरम् ॥९॥ Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ flaum C அருபாட்பாட் ૬૧ શ્રી સરસ્વતી સ્તુતિ અહોયોગને ક્ષેમને આપનારા...... ૨ અહો ! જ્ઞાનની જ્યોતને તેં જગાવી અહો ! બ્રહ્મના દીવ્યતેજે તું ન્યારી મહા પદ્મના ગર્ભમાં દીસે પ્યારી સદા ભક્તને રાખજે ચિત્તમાંહી......૧ ગમે આંખડી દીર્ઘ જે પૂતકારી ૨મે કર્ણમાં કનક કુંડળ ભારી સમે હસ્તમાં માળને પોથી સારી સદા ભક્તને રાખજે ચિત્તમાંહી......૨ અરૂણોદય અંધતા ગ્રામ ગાળે વળી વસ્તુવિડંબના વ્રાત ટાળે તમારા પસાયે બધા લાભ આણે સદા ભક્તને રાખજે ચિત્તમાંહી......૩ ભજે પંડિતો પ્રેમથી જ્ઞાન ભારે તજે પાપના પુંજને શીઘ્ર સારે બજે પુન્યના ઘંટ જે દ્વાર તારે સદા ભક્તને રાખજે ચિત્તમાંહી.......૪ મજે પુન્યના યોગથી આજ દીઠી મુજે જ્ઞાનના ધામને આપ મીઠી તુમે તારજો - પાળજો ભૂંહી ભૂંહી સદા ભક્તને રાખજે ચિત્તમાંહી.......૫ ૬૨ શ્રી ભારતીદેવી સ્તુતિ સરસ શાંતિસુધારસ સાગર...... ૧૦૯ 5.5M ૩ નમન નિત્ય કરુ હું ભારતી, નગર પટ્ટણ પોળે તું દીસતી, નયન નીરખું અમૃતવર્ષિણી, નજ૨ થાપ તું બાલક ઉપરી...૧....નમન.... અધર વિલસે વાણીના વૃંદથી, અવર અંગમાં શોભતી ચિહ્નથી અમર દાનવો પૂજતાં હર્ષથી અપર માનવો ભેટતાં ભાવથી....૨...નમન..... ....નમન.. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ એક ૧૧૦ સકલ મંગલ બુદ્ધિની કારિણી, સકલ સદ્ગુણની વરદાયિની, સકલ પાપનાં પુજની હારિણી, સકલ સુખના દ્વારની પોષિણી...૩. નમન.. . અમલ ગુણ છે તાહરા લોકમાં, અટલ બુદ્ધિને આપતી થોકમાં, અકલ રુપ છે તારું જાપમાં, અચલ ઠામ છે તારું ધ્યાનમાં. ૪. નમન.. સફલ કારજ માહરા” આપથી, સફલ જ્ઞાન હુઆ તુજ સેવથી, સફલ ધ્યાન થશે તુજ હેરથી, સફલ જન્મ છે તારા પ્રેમથી.........નમન.. ૬૩ શ્રી શારદાષ્ટક રાગ : જાગને જાદવા.. શોભતી શ્રીમતી ભારતી દેવતા, પૂર્ણિમાં ચંદ્રશી કાંતિને પેખતાં, - દીર્ઘ વીણાથકાલીન જ્ઞાને સદા, ભક્તને જ્ઞાનના સાર ઘો શારદા... દીપતો હાર મુક્તાતણો હીયડે, હસ્તમાં માળમોતી તણી વિલર્સે દીસતો ગ્રંથ જે જ્ઞાનને આપશે!, ભક્તને જ્ઞાનના સાર ઘો શારદા....૨ ત્રીહુ લોકે સુધા સુંદરી દેખતાં, સ્વર્ગના લોક જે માતને પૂજતાં રાજતી નન્દિની શ્રતનીદેવતાં, ભક્તને જ્ઞાનના સારે ધો શારદા... ૩ ઈ. સેવતી માતને માનહસી હસે, નીરખે નિત્ય નીર-ક્ષીર વિવેકે . ભેદ વિજ્ઞાનથી આત્મજ્ઞાને રમેં, ભક્તને જ્ઞાનના સાર ઘો શારદા...૪ ની મૂદ ગંભીર જે મીઠડું બોલતી, જોડતી જ્ઞાનમાં અજ્ઞતા રોકતી છે પૂજતાં પ્રેમથી લોકને ભાવતી, ભક્તને જ્ઞાનના સાર ઘો શારદા...૫ વાણીની સ્વામિની એક તું દીસતી, હારિણી પાપની પુન્યની પોષિણી પાણિની પાર પામે સદા પ્રેમથી, ભક્તને જ્ઞાનના સાર ઘો શારદા.... બાળ શા ! ભાવથી પાયજે સેવતાં, શું નમઃ મંત્રને ચિત્તમાં ધારતાં - ત્રિકજે યોગની શુદ્ધતા પામતાં, ભક્તને જ્ઞાનના સાર ઘો શારદા....૭ - સત્યનિષ્ઠા થકી આત્મજ્ઞાને કરી, મોહના છંદ મોડું તુંજ હેરથી માંગુ ના અન્યને કીમતી કાંઈના, ભક્તને જ્ઞાનના સાર ઘો શારદા....૮, Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ધlIIIIllu, fl/ TO y/ D - AA છે પણ એ શ્રી સરસ્વતી દેવી મંત્રઃॐ ह्रीं श्रीं ऐं वाग्वादिनी भगवती सरस्वती। अर्हन्मुखवासिनी ममास्ये प्रकाशं कुरु कुरु स्वाहा ॥ રોજ ૨૭ વાર મંત્ર ગણવો ચિત્ર નં- ૪૧ SIA IT ) ધliiiiiii M LILLI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " Sી DOEA on 2 જરSONGS DOSTS - DO 0 6 TO'STABETS STS STS SSSSS 2 0 0 SB (Toralરગવો Sિrima TER SEGOECONOSCO CERO . શ્રી શ્રુતદેવતા પાંડવચરિત્રની હસ્ત પ્રતમાંથી ૪૦૦ વર્ષ પ્રાચીન निषण्णा कमलेभव्या अब्जहस्ता सरस्वती। सम्यग्ज्ञानप्रदाभूयाद् भव्यानां भक्तिशालिनाम् ॥ ચિત્ર નં- ૪૨ ઉહિ તે 'A't ? જો કt) B) 2 વી - ૮,૫૫) ૨૧ ૧ 59 60 61) ) ( કે '' (૧૫ [િ986 () Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AM # - શ્રી શારદા દેવી तिरुपति नरम (मिलनाडु) वद वदतिन वाग्वादिनि भगवति कः श्रुतसरस्वतीगमेच्छुः । रङ्गतरङ्गमतिवर तरणिस्तुभ्यं नम इतीह || यित्र नं-४३ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐनमः सुहानीया ग्वालियर M.P.८०० वर्ष पुनी शक्तिरुपे ! नमस्तुभ्यं कवीश्वरि ! नमोऽस्तु ते । नमस्तुभ्यं भगवति ! सरस्वती नमोऽस्तु ते ॥ चित्र नं ४४ Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૧ ૪ -: શ્રી વાગીશ્વરી સ્તુતિ :- રાગ : આજે પામ્યો પરમ પદનો....... દીઠી દીઠી અમૃત ઝરતી અંગ પ્રત્યંગ દેવી, મીઠી મીઠી સકલ જનની માત વાગીશ્વરજી લીધી લીધી ચરણ યુગની સેવના પુન્યકારી કીધી કીધી અંતઃકરણથી વંદના ભાવ ધારી.......૧ જીત્યાં જીત્યાં અખિલ જગના માન ને કામ ગાળી મીટ્યાં મીટ્યાં સરલ જીવના મોહ અંધાર ખાળી ખુલ્યાં ખુલ્યાં ભવિક ગણના સત્યના દ્વાર માડી મીલ્યાં માલ્યાં સકલ સુખના સાર તારી કૃપાથી... કીજે કીજે અબુધ શિશુને પ્રેરણા સત્ય કીજે દીજે દીજે પરમ પદની જીંદગી એવી દીજે ગીત ગીતે હૃદય મનનાં ઠાલવું ભાવ ગીતે લીજે લીજે વિનતિ ઉરમાં માત આજે જ લીજે.. ૬૫ મા શારદા ને વંદના સ્નાતસ્યા પ્રતિમસ્ય... - ૬ જેના નામ સ્મરણથી અબુધના કષ્ટો બધા નાસતા, ' જેના જાપ કરણથી વિબુધના કાર્યો સદા શોભતા, જેના ધ્યાન થકી મળે ભવિકને પુન્યોધની સંપદા, ભાવે તે શ્રુત શારદા ચરણમાં હોજો સદા વંદના.. .....૧ જે વિલસે સચરાચર જગતમાં હંસાધિરુઢા બની, શોભે પુસ્તક પંકજે ગ્રહી થકી મૌક્તિક માલા વળી, વિદ્યા વાણી પ્રમોદને યશઃ દઈ કામિતને પૂરતી, ભાવે તે શ્રુત શારદા ચરણમાં હોજો સદા વંદના....... ૨ તીર્થકર મુખ સેવતી ભગવતી વિખ્યાત જે લોકમાં, ભંજે સંશય લોકના તિમિરને જૈનેશ્વરી જોડ”ના, પૂજે દાનવ-માનવો લળી લળી પાપો તૂટે થોકમાં, ભાવે તે શ્રુત શારદા ચરણમાં હોજો સદા વંદના. ૮.૩ ! Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૧૨ *** ૬૬ Az RG G સરસ્વતી સ્તવના આમૂલાલોલધૂલી...... ૭ શ્વેતાંગી શુભ્રવસ્રા શરદશશી સમી, દિવ્ય કાંતિ પ્રસારે, ચારુ દક્ષિણ હસ્તે ધરત મણીમયી, અક્ષમાલા પ્રકાશે । અર્હદ વિદ્યાનુરાગી ચરણ કમલને, સેવતી નિત્ય ભાવે, દેવી સરસ્વતી મા દુરિત પડલને, શીઘ્ર સારે નિવારે.....૧ પ્રેમે પૂજે પ્રવાહે વદનથી વદતા, વિશ્વમાનુષી વાણી, શાસ્ત્રાદિ પાર પામે વિજયી જ બનતાં, મલ્લવાદી સૂરિજી । આમ્રાદિ ભક્ત થાયે શ્રવણે જે સુણતાં, બપ્પભટ્ટીની વાણી હેમાચાર્યાદિ તૂઠે સકલ જગતમાં, જ્ઞાન વિદ્યા પ્રસારી......૨ આવ્યો હું ભાવધારી પરમ પુરુષના, પંથને સાંભળીજી, તારી તારી જ માડી કદી નહિ તજવી, સેવના પુન્યકારી । આપી આપીશ તું હિ અચલ અકલ જે, બુદ્ધિને જ્ઞાન-ભારી, શ્રદ્ધાદિ ભાવ પોષી અજર અમર જે, આત્મગુણોને આપી. ५७ મા શારદાને પ્રાર્થના અસત્યો માંહેથી પ્રભુ પરમ....... સ્મરું સાચે ચિત્તે પદ કમલને થાપી હ્રદયે, સ્તવું ભાવે તોરા ગુણગણતણો પાર નહી જે, લહું માતા આજે હરખ દિલમાં ધ્યાવી તુજને, નિહાળે જો સ્નેહે ફળશે શિશુના જાપ ઉર’જે.......૧ તિરસ્કારે તેજે, શરદશશીનીકાંતિ વદને, પુરસ્કારે પ્રેમે પવિત્ર જનને જ્ઞાન દઈને, આવિષ્કારે હેતે ક્ષણ નહી ભૂલે ચિત્ત કમલે, નિહાળે જો સ્નેહે બળશે શિશુના પાપ ઉર’જે.....૨ વિકાસે ઘી ભારી સતત સમરે આપ હૃદયે, વિલાસે ગી સારી સરલ મનથી માત ભજશે, વિનાશે ભી મારી ભવભયતણી તાણ ટળશે, નિહાળે જો સ્નેહે ઠરશે શિશુના તાપ ઉર’જે......૩ ' Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ૧૧૩ ૧૧૩ ૬૮ સારસ્વતી પ્રાર્થના રાગ :- પ્રભુ જેવો ગણો તેવો તથાપિ બાલ તારો છું.... સરસ્વતી માત હો પ્યારી, તુમારો બાળ સત બોલે કરોને સ્પેર ક્ષણ દેવી, ટળે મુજ અજ્ઞતા જોરે....... સર......૧ બૂરો-ભૂંડો મૂરખ પૂરો, કપટને કામે વળી શૂરો, બધા દુર્ગુણનો દરીયો, છતાં તુજ બાળ નહી ભૂલો.....સર..... ૨ કદી પુત્ર-કુપુત્ર થાય, નહી માતા-કુમાતા થાય ભલી ભોળી તુમ હો માત, જગતની રીત એ’ના છોડ....સર....૩ છતાં તરછોડશો મુજને, થશે અપજશ જગ તારો હવે શું સોચવું તુજને, ગ્રહીલ હાથ બાળકનો........ સર....... મળે તુજ રાગીને શ્રુતજ્ઞાન, ફળે તું ધ્યાનીને ઉજમાળ પરંતુ આપો જો નિજજ્ઞાન, માનું કે આપનો નહી પાર.....સર....પ ભરી શ્રદ્ધા હૃદય ભારી, જગતમાં તું હી એક સાચી કરીશ જ્ઞાની આતમરાગી, અંતરના પાપ દઈ ટાળી..... સર,... આ ૯ નવ કૃતિઓના રચયિતા મુનિ કુલચંદ્ર વિજય. / - સારસ્વતી મંત્ર વિભાગ :- મંત્રજાપ શરુ કરતા પહેલા અતિ જરૂરી સામાન્ય વિધિ : A :- યાને સાધનાશુદ્ધિ :૧. કોઈ પણ પ્રકારના દેવ-દેવીઓના મંત્ર જાપની શરૂઆત કરતાં પહેલાં ગુરુ મ.સા. ની આજ્ઞા કે અનુભવી વડીલોની સંમતિ લેવી. કોઈ પણ મંત્રની શરુઆત શુદ્ધ દિવસે-ચંદ્રબળ વિગેરે જોઈ શ્રેષ્ઠ સમયે ચાલુ કરવી. મંત્ર સાધના માટે તીર્થભૂમિ, વનપ્રદેશ, પર્વતના ઉંચા સ્થાને, નદીતીરે, અથવા દેરાસર-ઉપાશ્રય કે ઘરના એકાંત સ્થાનમાં જ્યાં શાંતિ-સ્વચ્છતા ને સ્વસ્થતા જળવાય ત્યાં જાપ કરવો. ૪. પ્રભુપ્રતિમા કે ઈષ્ટદેવ-દેવીઓની પૂર્વદિશામાં વિધિપૂર્વક સ્થાપના કરી જાપ કરવો. ૫. જાપ દરમ્યાન સંપૂર્ણ મૌન રાખવું અને શાંત બનવું. ૬. જાપ કરતા પહેલાં જગ્યા શુદ્ધ કરી શુદ્ધ (કોરા) વસ્ત્રો પહેરવા. (૭. ધૂપ-દીપ અને સુગંધી વાતાવરણ વચ્ચે જાપ ચાલુ કરવો. ૮. કોઈ પણ મંત્રની શરૂઆત કરતા પહેલા ઓછામાં ઓછી ૧ બાધા પારાની શ્રી નવકાર તે મંત્રની માળા ગણવી. તે Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ છે ૯. મા સરસ્વતી દેવીની સાધના કરતા પહેલા પવિત્ર સ્થાને ભગ.મહાવીર સ્વામી, શ્રી . ગૌતમસ્વામી અને મા સર, દેવીની મૂર્તિ અથવા આકર્ષક ફોટાઓ સુંદર લાગે તે રીતે મૂકવા. તેની સ્થાપના તે રીતે કરવી જેથી પડી ન જાય અને ખસેડવા ન પડે. અને - સર, દેવીની પીઠિકા રચવી. ૧૦. મંત્ર જાપ સ્ફટિકની માળાથી અથવા સુતરની માળાથી કરવો. અને તે માળાથી બીજો | કોઈ મંત્રનો જાપ ન કરવો તથા બીજા કોઈને ગણવા ન આપવી. ૧૧. જાપની દિશા-લીટી-આસન-માળા-સમય એકનિશ્ચિત રાખવા. ખાસકારણ સિવાય [ફેરફાર ન કરવો. ૧૨ જેટલી સંખ્યામાં જાપ નક્કી કરો તેટલો રોજ અખંડપણે નિયમિત ગણવો. વચમાં એકપણ દિવસ બાકી ન રહી જાય તે ખાસ લક્ષ્ય રાખવું. ૧૩. જાપ વખતે પદ્માસન ફાવે તો તે, નહિંતર સુખાસને બેસી દ્રષ્ટિને પ્રતિમા સન્મુખ કે - નાસાગ્રે સ્થિર કરી જાપ કરવો. ૧૪, મંત્ર જાપ દરમ્યાન મનમાં ઉચાટ-ઉદ્વેગ કે ખિન્નતા ન રાખવી. કલુષિત મનથી કરેલો જાપ નિષ્ફળ જાય, ૧૫ જાપ ઉતાવળથી કે અસ્પષ્ટ ઉચ્ચારથી ન કરવો, જાપ થોડો થાય તો ચાલે પણ શુદ્ધ અને મન પ્રસન્ન રહે તે રીતે નિયમિત કરવો. ૧૬. જાપ કરતાં વચમા ખાડા પડે, સળંગ ન થાય તો તે ત્રુટિત ગણાય. તેથી અખંડ (દિવસ ન પડે) રીતે ગણવો, જે દિવસે ખાડો પડી જાય તો બીજા દિવસે નવેસરથી ગણવો. કારણ ૧૭. જાપ વખતે દાંતો પરસ્પર અડેલા ન રાખવા, બંને હોઠ અડેલા રાખી શરીરને ટટ્ટાર ' અને સ્થિર રાખવું. ૧૮. મંત્ર જાપની શરુઆત શ્રેષ્ઠ મુહૂર્તો સૂર્યસ્વર ચાલતો હોય (પોતાના જમણી નાકમાંથી શ્વાસ ચાલતો હોય) ત્યારે પ્રબળ સંકલ્પ કરીને કરવો, ત્વરિત સિદ્ધિ મળે. ૧૯. કોઈ પણ મંત્ર વિધિપૂર્વક ગુરુ મ.સા. પાસેથી ગ્રહણ કર્યા બાદ ઓછામાંઓછો ૧૨૫OO નો જધન્યથી કરોં. ૧ લાખનો જાપ અવશ્ય ફળ આપે અને તેથી વધુ િથાય તો વધુ સારું (ઉપરોક્ત નિયમપૂર્વક ગણેલો હોય તો). જાપ દરમ્યાનના દિવસોમાં એકદમ સાદો અને હળવો આહાર લેવો અભક્ષ્ય-કંદમૂળ, તામસી વસ્તુઓ કે બજારની ખાદ્ય ચીજોનો અવશ્ય ત્યાગ કરી બ્રહ્મચર્યના પાલનપૂર્વક કરવો. ૧. આરાધના શરુ કરતાં પૂર્વે શ્રી તીર્થર HTધરપ્રસાવતિ ષ: ચો:I: છત્તા શ્રી નધિ રતનપયા ૫ પદ બોલીને ચાલુ કરવો તથા “રૂ વિí પહેનાને સિ૩ ને પfસંજ્ઞ'' એ પદ બોલીને ચાલુ કરવો, જેથી બધો જાપ સફળ - થાય. અને જાપ પૂરો થયા બાદ ક્ષમાપના માંગવી. ૨૨. સાધના સિદ્ધિના સહાયક અંગો (૧) એક દ્રઢ નિર્ણય (૨) શ્રદ્ધા-સ્વજાપમાં વિશ્વાસ બાહુલ્ય, (૩) શુદ્ધ આરાધના (૪) નિરંતર પ્રયત્ન (પ) નિંદાવૃત્તિ ત્યાગ (૬) મિતભાષણા (૭) અપરિગ્રહવૃત્તિ (૮) મર્યાદાનું પૂર્ણ પાલન. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ વિ શ્રી સરસ્વતી દેવીની સાધના (જાપ) કરતાં પહેલાની પૂર્વસેવારૂપક્રિયા માની છબી સામે પવિત્ર થઈ શુદ્ધ વસ્ત્રો પહેરી ભાવથી નમસ્કાર કરવા. “ વિનં પjનાનિ સિહ ને પરિ'' એ પદ બોલી મનગમતી ૪, પ સ્તુતિ બોલવી, તે પછી ઈરિયા વહિયા. કરી, સુખાસને બેસી (શરીર ઢીલું રાખી) નીચેનો મંત્ર ત્રણ વાર ઉચ્ચારપૂર્વક બોલવો. શ્રી તીર્થર |UTધરપ્રસાત્ પુષ: ચોકI: નતુ કે, સર્વત્નશ્ચિઘરगौतमकृपया च ॥ પછી ઉત્તરસાધકે મા સરસ્વતીની મૂર્તિને કે ચિત્રને તિલક કરવું. (કેસરથી) હાથમાં વાસક્ષેપ લઈ અન્ય દેવ દેવીઓની સહાયતા માટે મંત્ર બોલવો. જે भंत्र :- ॐ नमो अरिहंताणं भगवईएसुअदेवयाएसंतीदेवीए चउण्हलोग पालाणं नवण्हं गहाणं दसण्हं दिग्पालाणं षोडषविज्जादेवीओ थंभनं (स्तम्भनं) कुरु कुरु ॐ ऐं अरिहंतदेवाय नमः स्वाहा | | પિઠિકા ઉપર ચારેબાજુ વાસક્ષેપ કરવો. આરાધનામાં શુદ્ધિ જરૂરી છે માટે. ભૂમિ શુદ્ધિ મંત્ર : વાસક્ષેપ હાથમાં લઈ ૐ મૂરતિ મૂતધાત્રિ: સર્વમૂતરિત ભૂમિશુધ્વિં પુરુ ગુરુ સ્વાદા | ઘેનમુદ્રાથી : ॐ अमृते अमृतोद्भवे अमृतवाहिनी अमृतवर्षिणी अमृतं स्त्रावय स्त्रावय ऐं क्ली ब्लॅ द्राँ झै द्रावय द्रावय स्वाहा । Eી એમ બોલી અમૃતના કુંડો વિચારવા. કલ્પવા. પંચાક્ષર મંત્ર સ્થાપના : અંગુઠો તર્જની મધ્યમાં અનામિકા કનિષ્ઠિકા દિ અરિહંત સિદ્ધ આચાર્ય ઉપાધ્યાય સાધુ ચિંતવવા એ રીતે ૩ વાર તે - તે આંગળી પર હોં .... બોલતા મંત્ર સ્થાપના Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પંચાંગ સ્નાન મંત્ર :- ખોબામાં સર્વતીર્થોનું પવિત્રજલ છે એવો સંકલ્પ કરી મસ્તકેથી લઈ પગના તળીયા સુધી નીચેનો મંત્ર બોલવાપૂર્વક ભાવસ્નાન કરવું. ॐ अमले विमले सर्वतीर्थजले पाँ वाँ इवीं क्ष्वी अशुचिः शुचिर्भवामि स्वाहा । વસ્ત્ર શદ્ધિ મંત્ર : વસ્ત્રો ઉપર હાથ ફેરવતાં નીચેનો મંત્ર બોલવો. ॐ ह्रीं इवीं क्ष्वीं पाँ वाँ वस्त्रशुद्धिं कुरु कुरु स्वाहा ॥ કલ્મષદહન મંત્ર : ભુજાઓને સ્પર્શ કરતાં નીચેનો મંત્ર બોલવો. ॐ विद्युत्स्फुलिंगे महाविद्ये मम सर्वकल्मषं दह दह स्वाहा ॥ હૃદયશુદ્ધિ મંત્ર : ॐ विमलाय विमलचित्ताय इवीं क्ष्वीं स्वाहा ॥ રક્ષા મંત્ર : નીચેના મંત્રોચ્ચાર વખતે જમણા હાથે તે તે સ્થાનનો સ્પર્શ કરવો. ઉતરતા ચડતા ૩ વાર કરવું. છેલ્લે ૩ૐ આવે. स्वा હા મસ્તકે ડાબા ડાબી ડાબા જમણા જમણી જમણા | ત્રણ વાર હાથના કુક્ષિ પગે પગે કુક્ષિએ હાથના | ચડવું સાંધા ઉપર ઉતરવું. મંત્ર પ્રભાવથી - કુસ્વપ્ન - કુનિમિત્ત - અગ્નિ - વીજળી - શત્રુ વિગેરેથી રક્ષણ થાય છે. સકલીકરણ પાંચતત્ત્વભૂત શુદ્ધિમંત્ર :મંત્ર Hિ ૫ ૐ સ્વા હા ) સ્થાન જાનુ નાભિ હૃદય મુખ શિખા | ૩ - રંગ પીત શ્વેત રક્ત હરિત નીલ ચડવું તત્ત્વ પૃથ્વી જલ અગ્નિ વાયુ આકાશ | ઉતરવું સાંધે Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ and रक्षावय : ॐ वद वद वाग्वादिनी र्हां शिरसे नमः । भस्त उपर हाथ ईश्ववो. ॐ महापद्मयशसे ह्रीं योगपीठाय नमः । ॐ वद वद वाग्वादिनी हूँ शिखायै नमः । शिया उपर हाथ राजवी. ॐ वद वद वाग्वादिनी हैं नेत्रद्वयाय वषट् । ने उपर हाथ राजवी. ॐ वद वद वाग्वादिनी हैं। कवचाय हुँ । ॐ वद वद वाग्वादिनी हूः अस्त्राय फट् । पछी ॐ अर्हं मुखोम्भोजवासिनीं पापनाशिनीम् । स्तोत्र जोस. त्यारजाह, (पे. नं. ५ उपर छे.) १. आह्वान मंत्र : ॐ नमो अणाईनिहणे तित्थयरपगासिए गणहरेहिं अणुमण्णिए, द्वादशांगपूर्वधारिणि श्रुतदेवते सरस्वति ! अत्र एहि एहि संवौषट् । आस्वानमुद्राथी ५२. २. स्थापना मंत्र : ॐ अर्हमुखकमलवासिनि ! वाग्वादिनि ! सरस्वति ! अत्र तिष्ठ ठः ठः ॥ સ્થાપના મુદ્રાથી. 13. संनिधान मंत्र : ॐ सत्यवादिनि! हंसवाहिनि! सरस्वति! मम संनिहिता भव भव वषट् । સંનિધાન મુદ્રાથી, બે હાથની મુઠ્ઠી સામે રાખી અંગુઠા અંદર રાખવા. ૧૧૭ ४. (सन्निरोध मंत्र) ॐ ह्रीं श्रीं जिनशासन- श्री द्वादशाङ्गयधिष्ठात्रि ! श्री सरस्वति देवि जापं पूजां यावदत्रैव स्थातव्यम् नमः । प. अवगुंठन मंत्र : ॐ सव्वजणमणहरि ! भगवति ! सरस्वति ! परेषामदीक्षितानां अदृष्यो भवभव || अवगुंठन मुद्राथी, जे भुट्ठी सामे राजी जे तर्भुनी (पहेली) खांगणी सोने લાંબી ભક્તિગીતો આ રીતની ક્રિયા પૂર્ણ કર્યા બાદ સરસ્વતી દેવીની સ્તવના ગાવા. પછી મંત્ર પ્રદાન વિધિ કરવી. - ch Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ સરસ્વતી મંત્ર પ્રદાન વિધિ :- માસરસ્વતી શ્રુતદેવીની છબી સામે સ્તુતિ કરી. ઈરિયા. કરી ખમ. દઈ ઈચ્છા, સંદિસહભગવદ્ શ્રુતદેવતા આરાધનાથે કાઉં. કરું ? ઈચ્છ, શ્રુતદેવતા આરાધનાર્થ કરેમિ કાઉં. વંદણવત્તિયાએ. અન્નત્ય નવકારનો કાઉસગ્ગ. પારી નીચેની થાય બોલવી. सुयदेवया भगवई नाणावरणीय कम्मसंघायं । तेसिं खवेउ सययं जेसिं सुयसायरे भत्ती ||१|| पछी खमां. दे. પછી પ્રાણાયામની વિધિ આ રીતે કરવી. (૧) સ્વસ્થ બની જમણી નાસિકા દબાવી ડાબેથી શ્વાસ ધીરે ધીરે કાઢવો. અને શ્વાસ કાઢતાં “SIન્મ વત્તવાયું વિસર્નયામિ' એમ બોલવું. (૨) પછી ડાબી નાસિકા દબાવી જમણા નસકોરેથી ધીરે ધીરે શ્વાસ કાઢવો અને શ્વાસ કાઢતા “ષાત્મ વMાવાયું વિસર્નયામ” એમ બોલવું. વિચારવું. (૩) તે પછી શાંત બની સમતા રાખી જમણી નાસિકાને દાબી રાખી ડાબા નસકોરેથી શ્વાસ લેવો અને લેતી વખતે સત્તા-વરું શુત્તિવાયું ગાગૃનિ ગાથારામ એમ બોલવું. અને ઊંડા શ્વાસ લઈ સ્થિર કરી નીચેનો મંત્ર (ઈષ્ટજાપ મંત્રો ધારણ કરવો. $ $ વર્જી ક્રૂ શ્રી રવ ર હું નમ: | પછી ત્રણ વાર ઉચ્ચાર કરી મોટેથી બોલવું. અને રોજ ૧ માળા ગણવી. - જાપપૂર્ણ થયા બાદ નીચેની સ્તુતિ ૩ વાર બોલવી. છે “જે દેજે અબુધ શિશુને તું જ સબુદ્ધિ દે છે, રહેજે રહેજે મુજ પર સદા તું પ્રસન્ના જ રહેજે.” પછી આરતી ઉતારવી. સરસ્વતી દેવીની આરતી. જય વાગીશ્વરી માતા જય જય જનની માતા પદ્માસની ! ભવતારિણિ ! અનુપમ રસ દાતા જય વાગીશ્વરી માતા ...... ૧ હંસવાહિની જલવિહારિણી અલિપ્ત કમલ સમી (૨) ઈન્દ્રાદિ કિન્નરને (૨) સદા તું હૃદયે ગમી છે જય વાગીશ્વરી માતા.. " જય વાગીશ્વરી માતા - ૧ ) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vio Not vio 95 Hom 32 26 HONY શ્રી વીણાવાદિની શ્રુતદેવી આર્ટીસ્ટ :- નંદલાલ બોઝ સ્કુલ ઓફ કલકત્તા ૧૯૩૫ થી ૧૯૫૦ तमोगण विनाशिनी सकल कालमुद्योतिनी, धरातल विहारिणी जडसमाज विद्वेषिणी । कलानिधि सहायिनी लसदलोल सौदामिनी, मदन्तरावलम्बिनी भवतु काऽपि कादम्बिनी ॥ ચિત્ર નં- ૪૫ 2017 שווווונטי Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PALANDAN SHOP INDI CITERATURE पO શ્રી હંસવાહિની શારદાદેવી પ્રાચીન હસ્ત પ્રતમાંથી शुक्लां ब्रह्मविचारसारपरमामाद्यां जगद्वयापिनीं, वीणा पुस्तक धारिणीमभयदां जाड्यान्धकारापहाम् | हस्ते स्फाटिकमालिकां विदधतीं पद्मासने संस्थितां, वन्दे तां परमेश्वरी भगवतीं बुद्धिप्रदां शारदाम् || ચિત્ર નં- ૪૬ * लकामा Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ કાકી ક To કાકા કે જે રીતે છે વિક - શ્રી સરસ્વતી દેવી પિંડવાડા સિરોહી વંસતગઢ થી લાવેલી રાજ, પંચધાતુની અનુમાન ૧૩૦૦ વર્ષ જુની. हंसाधिरूढावरदाणधन्नावाएसिरिनाण गुणोववन्ना। निच्चंपि अम्हं हवउप्पसन्ना कुंदिदुगोक्खीर तुसारवन्ना ।। ચિત્ર નં- ૪૭ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ऐं नमः શ્રી વીણા વાદિની સરસ્વતી દેવી જેના નામ સ્મરણથી અબુધના કષ્ટો બધા નાસતા જેના જાપ કરણથી વિબુધના કાર્યો સદા શોભતા જેના ધ્યાન થકી મળે ભવિકને પુૌઘની સંપદા ભાવે તે શ્રુત શારદા ચરણમાં હોજો સદા વંદના ચિત્ર નં- ૪૮ Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 .....૩ તુજથી પંડિત પામ્યા કંઠ શુદ્ધિ સહસા (૨) યશસ્વી શિશુને કરતાં (૨) સદા હસિતમુખા જય વાગીશ્વરી માતા જ્ઞાનધાનદાયિની શુદ્ધ બ્રહ્મ કૃપા (૨) અગણિત ગુણદાયિની (૨) વિશ્લે છો અનૂપા એ જ જય વાગીશ્વરી માતા ઉર્ધ્વગામિની માં તુ ઉર્ધ્વ લઈ લે જે (૨) જન્મમરણને ટાળી (૨) આત્મિક સુખ દે જે જય વાગીશ્વરી માતા રત્નમયી ! મેં રૂપા સદા ય બ્રહ્મ પ્રિયા (૨), કર કમલે વીણાથી (૨) શોભો જ્ઞાન પ્રિયા ન જય વાગીશ્વરી માતા દોષો સહુના દહતાં દેહતાં અક્ષય સુખ આપો (૨) - સાધક ઈચ્છિત અર્પે (૨) શિશુ ઉરને તર્પો - જય વાગીશ્વરી માતા ..... ૭ હા પછી નીચેની સ્તુતિ ફરી બોલવી. (1ી તારા તેજ અને પ્રભા નીરખવા જે ગૂઢના ગૂઢ જે, શ્રદ્ધાભક્તિતણા સ્વરૂપ જાજવા ના માનવો જે કળે | - તારુ દર્શનમાત્ર ગાત્રખીલવે એવી અમોને કળા, સબુદ્ધિ સુખશાંતિ દઈ સરળતા સ્નેહે સિધાવોસદા // પછી અંજલી જોડી ક્ષમાપના માંગવી. ॐ आह्वानं नैव जानामि न जानामि विसर्जनं । पूजाविधिं न जानामि प्रसीद परमेश्वरि ! ||१|| ॐ आज्ञाहीनं क्रियाहीनं मन्त्रहीनं च यत्कृतम् । तत् सर्वं कृपया देवि ! क्षमस्व परमेश्वरि ||२|| આ બંને શ્લોકો બોલી વિર્સજનમુદ્રાથી ૐ સરસ્વતિ! માવતિ! પુનરામનાય સ્વસ્થાને છ છ સ્વાદા ૩ વાર બોલી વિસર્જન કરવું. પછી કોઈ પણ એક મંત્ર પ્રભાવ પાઠ/સ્તોત્ર બોલવું. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૨૦ @ana (१) ३) २) ॐ अर्हन्मुखकमलवासिनि ! पापात्मक्षयंकरि श्रुतज्ञानज्वाला सहस्त्रप्रज्वलिते ! सरस्वति ! मत्पापं हन हन दह दह क्षॉं क्षीं क्षू क्षै क्षः क्षीरधवले ! अमृत सम्भवे वँ वँ हूँ वीं ह्रीं क्लीं हसीं वद वद वाग्वादिन्यै ह्रीं स्वाहा ।। ८० अक्षरी मंत्र छे. ४) ५) શ્રી સરસ્વતી દેવીનો મહાપ્રભાવશાળી મંત્રસંગ્રહ छो ૮ મી સદીમાં થયેલા શ્રી બપ્પભટ્ટિ સૂરિ મ.સા. ના પ્રથમ ૧૨ મંત્રો. नमो अरिहंताणं नमो सिद्धाणं नमो आयरियाणं, नमो उवज्झायाणं, नमो लोए सव्वसाहूणं नमो भगवईए सुअदेवयाऐ संघसुअमायाए, बारसंगपवयणजणणीऐ सरस्ईए सच्चवाइणि सुवण्णवण्णे, ओअर ! ओअर ! देवि ! मम सरीरं पविस पुच्छंतस्स मुहं पविस, सव्वजण अरिहंतसिरी सिद्धसिरी आयरियसिरी उवज्झायसिरी सव्वसाहूसिरी दंसणसिरी नाणसिरी चारित सिरी स्वाहा ॥ ૧૭૪ અક્ષરી મહામંત્ર છે. ॐ ह्रीं असिआउसा नमः अर्हंवाचिनि ! सत्यवाचिनि ! वाग्वादिनि ! वद वद मम वक्त्रे व्यक्तवाचया ह्रीं सत्यं ब्रूहि ब्रूहि सत्यं वदवद अस्खलितप्रचारं सदेवमनुजा सुरसदसि ह्रीं अर्ह असिआउसा नमः स्वाहा || ७८ अक्षरी मंत्र छे. ॐ नमो अणाइनिहणे तित्थयरपगासिए गणहरेहिं अणुमण्णिए द्वादशाङ्ग चतुर्दशपूर्वधारिणि ! श्रुतदेवते ! सरस्वति ! अवतर अवतर सत्यवादिनी हुं फट् स्वाहा || अक्षरी मंत्र छे. ॐ नमो भगवओ अरिहओ भगवईए वाणीए वयमाणीए मम सरीरं पविस पविस निस्सर निस्सर स्वाहा || ४3 अक्षरी मंत्र छे. ॐ नमो हिरीए बंभीए भगवईए सिज्झउ मे भगवई महाविज्जा ॐ बंभी महाबंभी स्वाहा ।। उप अक्षरी मंत्र छे. ॐ ऐं ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनि! भगवति ! सरस्वति ! ह्रीं नमः ॥ ૨૩ અક્ષરી મંત્ર છે. ॐ ऐं श्रीं सैं क्लीं वद वद वाग्वादिनि ! ह्रीं सरस्वत्यै नमः ॥ ૨૦ અક્ષરી મંત્ર છે. ॐ क्लीं वद वद वाग्वादिनि ! ह्रीं नमः । १३ अक्षरी मंत्र छे. १०) ऐं क्लीं ह्रीं हसैं सरस्वत्यै नमः । १० खक्षरी मंत्र छे. ११) ॐ ह्रीं ऐं वद वद वाग्वादिनि ह्रीं नमः ॥ १२) ॐ ह्रीं क्लीं ब्लूं श्रीं हस्कूल ह्रीं ऐं नमः । Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૨૧ (સ્તોત્રાન્તરમાં ર્રી શ્ર* વર્તી ૐ નમઃ, ૐ મૈં શ્રÆ વર્લ્ડ્સ બ્લૂ, ૐ વર્લ્ડ્સ TM શ્રી, મૈં વર્ષોં જું। આ ૪ મંત્રો છે.) તેની વિધિ :સવાલાખ ૧૫ નો જાપ કરવો, નિત્યએકાશન - ભૂમિ પર સંથારો (સુવું) ઘી નો દીપ ને અગરબત્તીનો ધૂપ કરવો. આહૂતિનો ૧૨૫ સાડા બાર હજારનો જાપ કરવો. ડાંગરના સાડા બાર હજાર દાણા ઘીથી કરચોળી કંડામા હોમવા, છેલ્લે દિવસે એ પ્રમાણે કરી નારીયેલ કોરી તેમાં ઘી સાકર કુંડામાં નાખી હોમ કરવો. તેની આગળ પાછળ પાણીની ૩ ત્રણ ધાર દેવી. અપરસ્થિસ્થાને મંત્રમેવં શુદ્ધરીત્યા નિષિતો દૃશ્યતે - (બીજી પ્રતમાં મંત્રને એ પ્રમાણે શુદ્ધ પદ્ધતિથી લખેલો બતાવેલ છે.) ૨૧ દિવસ એકાસણા કરી નવકારવાલી ૧ ગણવી, શરદઋતુના ૪ દિવસ ગયા પછી નવરાત્રી સુધી કરી ફેરવવી. ॐ ऐं क्लीं हर्सो विश्वरूपे व्यक्ताऽव्यक्तवर्णिनि ! ज्ञानमयि ! वद वद वाग्वादिनि भगवति ह्रीं नमः । बप्पभट्ट सूरि सारस्वत विद्येयम् । આ ૧૨ મંત્રો શ્રી બપ્પભટ્ટિ સૂરિકૃત છે. ૧૩) શ્રી भद्रबाहु स्वामी कृत सरस्वती महाविद्या | திருவாகத் ૧૬) ૧૪) શ્રી અભયદેવસૂરિષ્કૃત મંત્ર :૧) શ્રી સર્વદેવગણિ પ્રાપ્તવિશિષ્ટમંત્ર : ૧) ૨) 3) ॐ नमो भयवईए सुयदेवयाए सव्वसुअमयाए बारसंगपवयण जणणीए सरस्सईए सव्ववयणि सुवन्नवन्ने ओअर ! ओअर ! देवि ! मम शरीरं पविस, मुहं पविस सव्वजणमयहिरीए अरिहंतसिरिए ॐ किरि किरि मिहिरे मिहिरे नमः ॥ ૪) શ્રી શારદા મહામંત્ર છે. ૩ લાખના જાપથી વરદાન આપે, મહાવ્રતી (સાધુ)ઓ ગણે તો આદેય વચની થાય. મૈં ૐ હ્તાઁ મૈં સ:સરસ્વત્યેનમા ॐ ह्रीं श्रीं वाग्वादिनि वद वद वागीश्वयै नमः । દાન દઈ વિધિપૂર્વક ગ્રહણ કરી સિદ્ધ કરવો પછી રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો. યશ, લક્ષ્મી મળે. વિદ્યા ચડે - અબુધ પંડિત બને. શ્રી સોમતિલક સૂરિજી વિરચિત ત્રિપુરા ભારતી સ્તવમાંથી ઉદ્ધરેલા મંત્રો :ૐ વર્તી Íશ્વર્યે નમઃ । ત્રિકાલ ગણવાથી સિદ્ધિ થાય. ૐ વાડ્મયૈ નમઃ । ત્રિકાલ ગણવાથી જ્ઞાન ચડે. ૐ વૈ: સરસ્વત્યે નમઃ । પાઠમંત્ર ૐ મૈં શ્રી શારવાયૈ નમ: | ૧૪ વિદ્યા પ્રાપ્તિ મંત્ર. યોનિન્યે નમઃ । સર્વ આપદા ટળે. ૐ હંસ વાહિઐ નમ: । મા વરદાન ये ना आये. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૫) ૐ શ્રી મરત્યે નમ: T વચનસિદ્ધિ નમ્નાત્રે નમઃ | ત્રિકાલજાપથી શારદાદેવી પ્રસન્ન થાય. ૬) ૐ સરસ્વત્યે નમ:1 વિદ્યા પ્રાપ્તિ મંત્ર. ૧૭) શ્રી દેવભદ્રસૂરિકૃત સારસ્વતમ7 ॐ ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी ही सरस्वत्यै मम विद्यादेहि देहि સ્વાદા | અખંડપણે ૧૦૮ વાર શ્રદ્ધાપૂર્વક ગણવાથી અવશ્ય બુદ્ધિ વધે. ન (શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ સારસ્વતી પાપભક્ષિણી વિદ્યા) __ॐ अर्हन्मुखकमलनिवासिनि पापात्मक्षयंकरी श्रुतज्ञानज्वालासहस्त्र प्रज्वलितभगवति सरस्वति मत्पापं हन हन दह दह पच पच क्षाँ ी yाँ क्षः क्षीरधवले अमृतसंभवे व व हूँ हूँ वीं ह्रीं ह्रीं क्लीं ह्मों वद વઃ વાવાહિનિ ! માવતિ ! FH: | - હોમ કરતી વખતે સ્વાહા બોલવું. આ મંત્ર જ્ઞાનપાંચમના દિવસે. ધી નો દીવોને અગરબત્તીનો ધૂપ કરી ૧૦૮ વાર સાધીએ પછી નિત્ય સુખડ બરાસની ૭ ગોળી કરી ૭ વાર મંત્રી ખાઈએ તો સરસ્વતી પ્રસન્ન થાય, બીજી પ્રતોમાં સુખડને કપૂરની ગોળી બનાવી ૭ વાર મંત્રી ૨૧ રવિવાર સુધી કરાય છે. પ્રતિદિન ૧-૧ ગુટીકા લેવી. પ્રવેટ નિહોત્પાદ: ચાતાં શ્રી હેમચંદ્રાસ્નાયઃ | ઈતિ શારદા મંત્ર. ૧૮) સરસ્વતી મહાવિદ્યા :- તા જ શ્રી તીર્થરાદરપ્રસાદા gs: યોગા: પતુ ને આ પદ બોલી મંત્રજાપ શરુ કરવો. ॐ ह्रीं चउदशपुविणं ॐ ह्रीं पयाणुसारिणं, ॐ हीं एगारसंगधारिणं, ॐ ह्रीं उज्जुमईणं, ॐ ह्रीं विउलभईणं स्वाहा । 'સળંગ છ માસ, રોજ ૧૦૮ વાર ગણે તો બુદ્ધિ વધે - તીક્ષ્ણ થાય ? ત્રિકાલ ગણવાથી મા જલ્દી પ્રસન્ન થાય ઘણી વિદ્યા ચડે, આ મહાવિદ્યા છે અને અનુભૂત સત્ય છે. १९) ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ऐं हंसवाहिनी मम जिह्वाग्रे आगच्छ आगच्छ वास कुरु कुरु स्वाहा ॥ દીવાળી-પર્યુષણા કે આસો-ચૈત્રની આંબેલની ઓળીમાં ૧૨૫OO નો જાપ લાલ વસ્ત્રો માળા-આસન રાખી રવિવારના સારા ચોઘડીયે કરવો. તે દેવીનું વાસક્ષેપથી પૂજન કરવું. ધૂપ – દીપ કરી પાસે રાખી પોતાનું નામ કાગળમાં કે થાળીમાં લખી ઉપરનો મંત્ર ૫ વાર બોલી આંખે હાથ १ ममास्ये प्रकाशं कुरू कुरू इत्यधिको पाठांतरः । २ (क्षाँ ी ौं झै - क्षौं र्सी ક્ષ: I) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૦) ૧૨૩ લગાડવો. આ બધુ એકાગ્રતા પૂર્વક શુદ્ધતાથી કરવું. બુદ્ધિ વધે - યાદશક્તિ સતેજ બને. ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ब्लू ऐं नमः स्वाहा । શુભમુહૂર્તે મધ્યરાત્રિએ પવિત્ર થઈ ઉત્તર સન્મુખ બેસવું. ધૂપ અને દીપ ચંદનનો કરવો. માતાની સન્મુખ પ્રાર્થના (સ્તુતિ) કરવી. પછી આ મંત્રની સળંગ છ માસ સુધી ૭ માળા અર્ધરાત્રિએ જ ગણવી. સવા લાખનો જાપ પુરો કરવો. ખાડો પડે તો નવેસરથી ગણતરી કરવી. મૂર્ખ પણ વિદ્વાન બને. વાસક્ષેપ પૂજા દ્વારા જ્ઞાનવૃદ્ધિ મંત્ર : ૨૧) ॐ नमो अणाइनिहणे तित्यथरपगासिए गणहरेहिं अणुमन्निए द्वादशांगचतुर्दशपूर्वधारिणि ! श्रुतदेवते ! सरस्वति ! अवतर अवतर सत्यवादिनि ! हुं फट् स्वाहा । રોજ સવારે ૧ માળા ગણી પછી આ મંત્રથી જ પુસ્તક પર વાસક્ષેપ પુજા કરવી. તેનું જ્ઞાન ચડવા લાગે. રર) ॐ ह्रीं चउदशपुव्विणं एगादशांगधारिणं अट्ठावीसलद्धिणं केवलीसदृशं ममविद्यां देहि मम तिमिरं हर हर झैं झैँ झैँ स्वाहा । શુભ મુહૂર્તો ૪૨ દિવસ પીળાવસ્ત્ર પહેરી પીળાઆસન ઉપર પીળીમાળાથી પૂર્વદિશા તરફ માનીછબી સમક્ષ ૧૫ સવાલાખનો જાપ કરવાથી સિદ્ધ થાય. પછી રોજ ૧માળા ગણવી. અજ્ઞાનતા જાય - વિદ્યા મળે - વિદ્વતા પ્રગટે. ॐ ह्रीं ऐं घीं क्लीं सौं श्रीं वद वद वाग्वादिन्यै स्वाहा । ૨૩) છ માસ સુધી રોજ ૧૦૮ વાર ત્રિકાલ માળા ગણવી. સુદ અને વદ તેરસના દિવસે વધુ જાપ કરવાથી ઈચ્છિત લાભને પામે. મહા પ્રભાવશાળી મંત્ર છે. સંશય વિના ફળે. ર૪) જ્ઞાનવૃદ્ધિ માટે : - ભક્તામર સ્તોત્રની ૧૨ મી ગાથા અલ્પમ્રુતં શ્રુતવતાં પરિદાસધામ રોજ ૨૧ વાર ગણી દ્ન અર્દ નમો ઝુકવુદ્ધિળ મંત્રની માળા છ માસ સુધી સતત ગણવી. અપૂર્વ જ્ઞાન વિકાસ પામે. ર૧) ॐ नमो सव्वक्खरसन्निवाईणं णमो सव्वोसहिलद्धिणं णमो कुबुद्धिणं णमो सिद्धिपत्ताणं ॐ ब्लूं श्रीं श्रीं सः सरस्वती मम जिह्वाग्रे तिष्ठ तिष्ठ शासनदेवी मम चिन्तां चूरय चूरय सिद्धिं कुरु कुरु स्वाहा । આ મંત્ર રોજ ૧૦૮ વાર ગણવાથી જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય. વિદ્વતા આવે, ચિંતાનું ચૂરણ કરી સર્વસિદ્ધિ થાય, આ મંત્રથી ઔષધિઓને અભિમંત્રિત કરી રોગીને આપવાથી રોગ દૂર થાય. ૨૬) ૐ નમો સમુવિન ા ી સ્વાહા । Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૨૪ ર૭) પર સૂર્યાસ્ત સમયે ૮0 દિવસ રોજ ૧ માળા ગણવી. એકાંતર ઉપવાસ કરવો. જ શાસ્ત્રનો જાણકાર થાય. મહામૂર્ખ પણ વિદ્વાન થાય. ધૂપ - દીપ માની. છબી સામે રાખી ગણવો. | ૐ નમો અરિહંતાણં વન્દ્ર વ વવાદ્રિની સ્વE IRા અથવા ॐ वद वद वाग्वादिनी स्वाहा ।२। ઉચા આસને માની છબી પધરાવી વાસક્ષેપથી પૂજા કરવી. સુંદર તાજા શ્વેત પુષ્પોની માળા ચડાવી ધૂપ - દીપ કરવા. ફળ નૈવેદ્ય કરવા. શુદ્ધતા કરી શુદ્ધ વસ્ત્રો પહેરી પછી या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या श्वेतपद्मासना, या वीणावरदण्डमण्डितकरा या शुभ्रवस्त्रावृता । या ब्रह्माच्युतशङ्करप्रभृतिभिः देवैः सदा वन्दिता सा मां पातु सरस्वती भगवती निःशेषजाड्याऽपहा ||१|| શ્લોક બોલી નમ્રપણે પ્રાર્થના કરવી પછી તેમનું સ્વેતવર્ણમાં ધ્યાન ધરી તેઓ આપણા પર પ્રસન્ન થઈ રહ્યાં છે તેમ વિચારી ૧૦ માળા ઉપરના મંત્રની ગણવી. માળા સ્ફટિક કે ચાંદીની રાખવી. રાત્રીએ પણ સૂતા પહેલાં શ્લોક બોલી ૧માળા ગણી ભૂમિ પર ચટાઈ કે ગરમ કપડાં પર સૂવું. મૌનપૂર્વક બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું. પ્રથમ દિને ઉપવાસ-આંબેલ અથવા એકાશન કરવું. ૪૨દિવસ સુધી આ મંત્રનો જાપ કરવો. અનુકૂળતા આવે તો કમરપૂર પાણીમાં ઉભારહી રોજ ૩OOO જાપકરે તો સિદ્ધિ વહેલી "થાય. તેમ ન ફાવે તો સંપૂર્ણ એકાંતમાં બેસી પવિત્ર વાતાવરણ વચ્ચે જાપ કરવો. બુદ્ધિ-સ્મરણશક્તિ ઘણી સતેજ બને, વિદ્વાન થાય, અપૂર્વજ્ઞાન ચડે.' २८) ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं उच्चीष्ट चांडाली मातंगी सर्वजनवशकरी स्वाहा। ના માલકાંકણી તેલના રથી૪ ટીપા સુધી લઈ આ મંત્ર વડે તેલ મંત્રી પીવાથી - વિદ્યા ચડે. તે પહેલા ૧૨૫OO નો જાપ (૧૨૫ માળા) કરવો. - २९) ॐ ऐं ह्रीं श्रीं अर्हन्वदवदवाग्वादिनीभगवतीसरस्वती ह्रीं नमःस्वाहा। આ મંત્ર રોજ સવારે ૧૧ વાર ગણી ૩ સંબુચલ (ખોબા) પાણી પીવણો (પીવું) સરસ્વતી પ્રસન્ન થાય. વરદાન આપે. ३०) ॐ ह्रीं अहँ नमो बीयबुद्धिणं ॐ ह्रीं नमो भगवती गुणवती महामानसी स्वाहा। પ્રાતઃકાળે ઉઠીને રોજ ૫ - ૫ માળા ગણવાથી મહાબુદ્ધિવાન થવાય છે. અથવા નીચેનો મંત્ર ગણવાથી ३१) ॐ ऐं श्रीं सौं क्लीं वद वद वाग्वादिनी ही सरस्वत्यै नमः । દીવાળીના છેલ્લા ૩ દિવસમાં અટ્ટમ કરી કે આંબેલ કરી ૧૨૫ નવકારવાળી ગણવી. પછી રોજ ૧૦૮ વાર ગણવું. જ્ઞાન ચડે, બુદ્ધિ ની નિર્મલ બને. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જ સાદ ક છે . ૧૨૫ ૩) % હૈં શ્રીં શ્રીં હ્ર શ્ર: દં તં યઃ : ૩: 8: 8: સરસ્વતી માવતી विद्या प्रसादं कुरु कुरु स्वाहा । સફેદ વસ્ત્રો પહેરી ૨૧ દિવસ સુધી રોજ ૧OO૮ (૧૦ માળા) નો જાપ ન કરવો. વિદ્યા ચડે. ३३) ॐ ऐं ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी भगवती सरस्वत्यै नमः । રોજ ત્રિકાળ ૧-૧-૧ માળા ગણનારને જરૂર વિદ્યા ચડે. ભણેલું યાદ રહે. રૂ૪) ૐ સરસ્વત્યે નમ: | રોજ ૧૦ માળા ગણવી. સરસ્વતી પ્રસન્ન થાય. વિદ્યા ચડે. રૂ૫) ૐ £ 8 વર્જી ઝૂ છે નમ: | રોજ ૧૦ માળા ગણવાથી મૂર્ણ જ્ઞાની બને, જ્ઞાન ચડે, સર્વ સિદ્ધિ આપે. ૩૬) ૐ વર વર વાવાળેિ નમ: | સારા મુહૂ શરુ કરી રોજ ૧૦ માળા ગણવી તથા ત્રિકાલ ગણવી. સત્વરે સિદ્ધિ થાય. ३७) ॐ ह्रीं श्रीं ऐं हंसवाहिनी मम जिह्वाग्रे आगच्छ आगच्छयन्तु स्वाहा। આ મંત્ર રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો. વિદ્યા ચડે, મન પ્રસન્ન થાય. ३८) ॐ ह्रीं श्रीं ऐं वाग्वादिनी भगवती अर्हन्मुखवासिनी सरस्वती मम जिह्वाग्रे प्रकाशं कुरु कुरु स्वाहा । રોજ ૧ માળા ગણવી, જ્ઞાનપ્રકાશ થાય. ३९) ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ऐं वाग्वादिनी ! सरस्वति ! मम जिह्वाग्रे वासं कुरु कुरु सौं स्वाहा । છ માસ સુધી અખંડપણે રોજ ૧ માળા ગણવાથી અવશ્ય જ્ઞાન ચડે, બુદ્ધિ જ વધે, વિદ્વાન બને, અનુભૂત સત્ય છે. (૪૦) ૐ નમ: | & ૩ દિવસમાં ૧ સવાલાખનોજાપ માની છબી સમક્ષ પવિત્રપણેથઈને કરવો. ઉપા. શ્રી યશો. વિ. મ. સિદ્ધ કરેલ મંત્ર છે. પવિત્ર થઈ મુખમાં ૭-૮ લવિંગ રાખીને ત્રિકાલ ૨-૨ હજાર ગણવો. કુલ ૬ હજાર થાય. લવિંગ ૧૦-૨૦ નો ત્રિકાલ હોમ કરવો. ૨૧ દિન સુધી ગણવો. ભોજન ખીર ખાંડ ધી સિવાય કાંઈ ન જમીએ સરસ્વતી પ્રત્યક્ષ થાય. વિદ્યા આવે નિઃસંદેહ. ॐ ऐं ह्रीं श्रीं क्ली हसौ सरस्वत्यै नमः । ૧000 જાપથી શુદ્ધિ, ૨000 થી કંઈક જ્ઞાન મળે, ૧OOOO જાપથી િત્રિકાલ સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય, ૨OOOO જાપથી દૂરથી સાંભળે. ૩૦ હજાર ૪૧). Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - જાપથી સર્વશાસ્ત્રોનો પરિચય થાય, 80 હજાર જાપથી પવનનામી થાય, - ૫૦ હજારના જાપથી ખેચર થાય. ४२) ॐ ऐं ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी ह्रीं नमः । દિવાળીમાં અઠ્ઠમ કરીને પવિત્ર પણે ૧૨ા સાડાબાર હજારનો જાપ કરવાથી સિદ્ધ થાય. ४३) १) ३) ॐ ह्रीं ऐं क्लीं ह्रीं वाग्वादिनी भैरवी सरस्वती हीं नमः । सरस्वत्यधिकारे लक्ष जापः | १ सानो ४५... ऐं क्लीं ह्रौं त्रिपुरभैरवे शारदायै नमः । जापो द्वि सहस्त्रमित: कार्यः । २४४।२नो ४५... ॐ ह्रीं वद वद वाग्वादिनी भगवती सरस्वती नमः । ५०२५ कार्यः । ૫ હજાર ૨૫ નો કરવો. ॐ ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी नमः । एते चेत्वारोऽपि सारस्वत्यालक्षम्। ४) ____ॐ ह्रीं श्रीं ऐं नमः । लक्षसपाद जपः । सवा दानो ४५ ४२वी. ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं माँ नमः । जापलक्षः । १ सानो ४५ ४२वो.। ४५) ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ब्लू वद वद वाग्वादिनी भगवती सरस्वती एँ नमः। ' રોજ ૧૦૮ વાર ગણીએ, ઘણી વિદ્યા આવે, દીવાળીમાં ૧૨ા સાડાબાર ( 3 હજારનો જાપ કરવો. છ મહિને શારદા પ્રસન્ન થાય. ४६) ॐ नमो हिरीए बंभीए सिज्झउमे भगवइ ऐसा महइ महाविज्जा। ॐ ऐं ही बंभी महाबंभी नमः । करजाप लक्षः ' जाति पुष्प सहस्त्रबत्तीस दशांश होमः | ततः सरस्वती वरं ददाति । श्री पालत्तय विधेयम् । ४७) ऐं ह्रीं श्रीं क्ली वद वद वाग्वादिनि ! भगवति ! सरस्वति ! तुभ्यं नमः | भूलमंत्र छ. ४८) ॐ ऐं ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी भगवती तुभ्यं नमः । ગુરુવારથી ચાલુ કરી રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો. ४९) ॐ हीं सरस्वती क्ली वद वद वाग्वादिनि ! भगवति ! ब्राह्मि ! संदरि ! सरस्वतीदेवी मम जिह्वाग्रे वासं कुरु कुरु स्वाहा । રોજ ૧ માળા છ માસ સુધી ગણવાથી અવશ્ય વિદ્યા ચડે. ५०) ॐ ह्रीं श्रीं ऐं वद वद वाग्वादिनि ! भगवति ! सरस्वति ! र अर्हन्मुखवासिनि ! ममास्ये प्रकाशं कुरु कुरु स्वाहा। Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ રોજ ૧૦૮ વાર ગણવાથી જ્ઞાન, ચડે, બુદ્ધિ તીક્ષ્ણ થાય. "S૧) % સ૨૫વતી વર્જા વત્ વત્ વા વાઢિની રી સરસ્વત્યે નમ: | રોજ સવારે ૧ માળા ગણવી. ५२) ॐ ऐं श्रीं सौं क्लीं वद वद वाग्वादिनि ! ह्रीं सरस्वत्यै नमः । ઉપર પ્રમાણે ५३) ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं वद वद वाग्वादिनी भगवती सरस्वत्यै नमः ।। બ્રાહ્મમુહૂર્વે ૧૦૮ વાર ગણવાથી દેવી સંતુષ્ટ થાય છે. ઉ૪) ઝે શ્રી વિઠ્ઠ વર વર વ/વારિની નમ: | ' રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો. (५५) ॐ नमो सरस्वती बुद्धिबलवर्द्धिनि ! कुरु कुरु स्वाहा। પૂર્વદિશામાં સાડા (૧૨) બાર હજારનો જાપ કરી, આ મંત્રને (જમણા) જ હાથમાં પવિત્ર જલ લઈને મંત્ર ૩ વાર કે ૭ વાર કાર્યપ્રસંગે, જપીને કપિલ પીવું. રોજ ૧૦૮ વાર ગણ્યા પછી, બુદ્ધિ બલ વધે. તે ५६) ॐ ह्रीं श्रीं ऐं ह्रीं क्लीं श्रीं हैं हीं नमः । | ઉ૭) ૐ ડ્રીં શ્રીં ગર્ણ વાવાદ્રિની નમ: | 1५८) ऐं ह्रीं क्लीं सरस्वत्यै नमः । ૮ માસ સુધી એકાશન કરી ત્રિકાલ જાપ કરવો. કુલ ૩ લાખનો જાપ કરી રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો. મહાજ્ઞાની થાય. ૫૧) $ $ Rવત્યે નમ: | / રોજ ૧૦ માળા સવારે ગણવી, પ૦ હજારનો જાપ કરવાથી સુંદર પરિણામ દ0) ૐ $ $ ર્વી છં સરસ્વત્યે નમ: બ્રાહ્મ મુહૂર્તે ઉઠી ૧૦ માળા ગણવી, મૂર્ખતા જાય - વિદ્વાન બને. આ ( ૬૧), ૐ વ વ વવાદ્રિની રીં નમઃ | વિધિપૂર્વક ૧ લાખનો જાપ કરવો. કાવ્યસિદ્ધિ થાય. $ દુર) % ર સરસ્વત્યે નમ: | ૩ દિનમાં ૧૨૫ માળા ગણવી પછી રોજ ૧૦૮ વાર કવિ બને. બુદ્ધિ વધે, ૬૩). ૐ [ રેં શ્રી સરસ્વત્યે નમ: ૧૦૮વાર અખંડપણે ગણવો. જ્ઞાની થવાય. - ૬૪) ૐ £ શ્ર વદ્ વ વાવાહિનિ નમ: | ના આ મંત્રથી દેવીનું ધ્યાન ધરી ૧૦૮ વાર ગણવો. મૂરખ જ્ઞાની બને. - ) ! રોજ સવારે ૧૦ માળા ગણવી. શીઘ કવિ થાય, Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૧૨૮ ૬૬) ૐૐ મૈં શ્રૌં વf f હૈં નમઃ । રોજ ૧૦૮ વાર શાંતિચત્તે ગણવો. બુદ્ધિ વધે. ૬) મૈં વર્ષોં શ્રી દાઁ નમઃ । માનું ધ્યાન ધરી રોજ સવારે ૧ માળા ગણવી, મૂર્ખતા જાય. ६८) ॐ ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनि ! भगवति सरस्वत्यै नमः । ६९) ॐ ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी ह्रीं सरस्वत्यै मम विद्यां देहि देहि સ્વાહા । ૧૨૫૦૦નો જાપ કર્યા પછી રોજ ૧૦૮વાર ગણવો. વિદ્યા ચડે, યાદ રહે. ७०) ॐ ह्रीं श्रीं वद वद वाग्वादिनी भगवती ॐ ह्रीं श्रीं अर्हं नमः । રોજ નિયમિતપણે ૧૦૮ વાર ગણવો, અપૂર્વજ્ઞાન ચડે. ७१) ॐ ह्रीं श्रीं इवाँ श्रीं स्फुर स्फुर ॐ क्लीं क्लीं ऐं वागीश्वरी માવતી- મત્તુ નમ: । MEGHALS d ૭૨) ॐ ह्रीं श्रीं सैं क्लीं वद वद वाग्वादिनी ह्रीं सरस्वत्यै नमः | પવિત્ર સ્થાને શુદ્ધતાપૂર્વક ૧૪ હજારનો જાપ કરવો. ઈચ્છિત મળે, દિવ્યજ્ઞાની બને. ७३) ऐं क्लीं झैँ बाला त्रिपुरायै नमः । શ્વેત ધ્યાન ધરી રોજ અખંડપણે જાપ ૧૦૮ વાર કરવો. સાક્ષાત્ વરદાન આપે. પશે કાપ ૭૪) ૐ થ્રી શ્રી વવ વવ વા વાલિની વીં નમઃ । તથા ॐ सुमति सुरविज्झाय स्वाहा । ૭૬) ७७ રોજ સવારે ૧૦૮ વાર ગણવાથી યાદશક્તિ વધે. જ્ઞાન ચડે. વ્યાખ્યાન આપતાં પહેલાં ગણવાના મંત્રો : ७५) ॐ श्रीं ह्रीं कीर्तिमुखमंदिरे स्वाहा । O આ બંને મંત્રોના ૧૨૫૦૦ નો જાપ કર્યા પછી રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો. ધર્મોપદેશ આપવામાં પોતાનું વચન ગ્રહણ થાય. વિધિપૂર્વક ૧૨૫ માળા ગણવી. વ્યાખ્યાને જતાં પહેલાં ૭ કે ૨૧ વાર ગણી બેસવાથી આઠેય વચની બને. ऐं ह्रीं श्रीं ऐं क्लीं ह्स नमः । વ્યાખ્યાનના આરંભે ૭ કે ૨૧ વાર ગણી શરું કરવું. રોજ ૧૦૮ વાર ગણવું. સારી રીતે આવડે, યાદ રહે. ॐ जैं जैं शुद्धिं बुद्धिं प्रदेहि श्रुतदेवीमर्हतः तुभ्यं नमः । Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - સુદપક્ષના ગુરુવારથી ૧૨ા સાડા બાર હજારનો જાપ શરુ કરવો. પછી * રોજ ૧૦૮ વાર, ત્રિકાલ ૧ - ૧ માળા ગણાય તો વ્યાખ્યાન સારી રીતે આપી શકે. વ્યા. કરતાં પહેલા ૭ વાર મનમાં મંત્ર ગણવો. આ મંત્ર હીંગલો અને સુરભિગંધથી કાગળમાં લખી ચિટ્ટી પાસે રાખવી. પછી વ્યાખ્યાન કરવું. ७८) ॐ नमो काली चीडी कुलकुलकरे धोलीउडे आकाश फीर आवे पास शत्रुनाश धवारहे संसारनकरे उकाश वीर वैताल करे प्रकाश - ૩: 8: 8: સ્વાહા વ્યાખ્યાનમાં પાટ ઉપર બેસતી વખતે ૭ વાર મંત્ર ગણી બેસવું. સારી રીતે આપી શકાય. ७९) १) ॐ ह्रीं श्री अर्ह वद वद वाग्वादिनि भगवतीसरस्वती ह्रीं ऐं नमः। * ધ્યાન મંત્ર :૮૦) ૨) ૐ રીં વર્જી ર્થી દર વર્જી નમઃ | શ્વેતવર્ણમાં સરસ્વતી દેવીને અરિહંત ભગવંતના મુખકમલથી પ્રગટ થતાં હોય તે રીતે ધ્યાન ધરતાં અજ્ઞાન નાશ પામે. ૮૧) ૐ નમો સયંસવૃદ્ધાળે રે ? સ્વારા | હું રોજ ૧૦૮ વાર ગણવાથી આગમનો જ્ઞાતા બને - કવિ બને. ८२) ॐ नमो बोहिदयाणं जीवदयाणं धम्मदयाणं धम्मदेसयाणं अरिहंताणं नमो भगवईए देवयाए सव्वसुयनायाए बारसंगजणजीए अरहंतसिरिए ( સાડા બાર હજારનો જાપ કર્યા પછી વ્યાખ્યાનમાં જતાં પહેલા ૧વાર ગણી લેવો. વચન સિદ્ધિ થાય. રોજ ૧૦૮ વાર ગણવો. ८३) ॐ णमो अरहंताणं धम्मनायगाणं धम्मसारहीणं धम्मवरचाउरंत 4 चक्कवट्टीणं मम परमैश्वर्यं कुरु कुरु ही हं स: स्वाहा । પૂર્વ સન્મુખ સફેદ વસ્ત્ર - માળા દ્વારા માથા પર ડાબો હાથ રાખી કુલ ૧ | લાખનો જાપ કરે પછી રોજ ૧૦૮ વાર જાપ કરે તો વચન સિદ્ધિ થાય. ૐ શેં હૈં । ૐ વવદ્ સ્વાહા | ૧OOOO નો જાપ કર્યા પછી રોજ ૧૦૮ વાર ગણે - કવિ બને. ૮૫) ૐ નમો ભવતિ, કૃતવી ! હંસવાહિની સ્વાદા | - ચૈત્ર સુદ-૧ થી ૯ સુધી આ મંત્રનો રોજ ૧૦ હજારનો જાપ કરવો. રોજ છે. ૨૧ માળા ગણવાથી ગુપ્ત વાતો જણાવે. ૮૪) Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: शाक्षरी सरस्वती भन्नप्रयोग :अस्य श्री सरस्वती दशाक्षरमन्त्रस्य कण्वऋषिः, विराट् छन्दः, वाग्देवता विद्या प्राप्त्यर्थे जपे विनियोगः । _ अथ ऋष्यादिन्यास : भस्त ७५२ ५ २. भोसg. ॐ कण्वऋषये नमः । (शिरसि) भुष १५२ हाथ भी पोसj. विराट् छन्दसे नमः । (मुखे) ध्य ५२ हाथ २५ी पोल. ॐ वागीश्वरीसरस्वतीदेवतायै नमः। (हृदि) ' । इति ऋष्यादि न्यासः । अथ मन्त्रवर्णन्यासः भस्त ७५२ ५ २५वो. ॐ वं नमः । (शिरसि) ४भए। आन ५२ ॐ दं नमः । (दक्ष श्रवणे) LAL 511 ७५२ ARE ॐ वं नमः । (वाम श्रमणे) જમણી આંખ ઉપરથી ॐ दं नमः । (दक्षिणनेत्रे) 10. मiv ७५२ _ ॐ वां नमः । (वामनेत्रे) well ulist ७५२ . ॐ ग्वां नमः । (दक्षिणनासायाम) cी नसि51 ७५२ ॐ दि नमः । (वामनासायाम) - મુખ ઉપર હાથી રાખી ॐ नीं नमः । (मुखे) ' લિંગ ઉપર હાથ રાખી ॐ स्वां नमः । (लिंगे) ગુદા ઉપર હાથ રાખી _ ॐ हां नमः । (गुदायाम्) । इति मन्त्रवर्णन्यासः । अथ करन्यासः । ४ ॐ अं कं खं गं घं डं आं अंगुष्ठाभ्यां नमः । ॐ ई चं छं जं झं अंई तर्जनीभ्यां नमः । ॐ ॐ टं ठ ड ढ णं ऊँ मध्यमाभ्यां नमः । ₹ ॐ ऐं तं थं दं धं नं ऐं अनामिकाभ्यां नमः । ॐ ओं पं फं बं भं में औं कनिष्ठाभ्यां नमः । Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॐ अं यं रं लं वं अः करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः | એ પ્રમાણે હૃદય વિગેરે ઉપર હાથ રાખી ન્યાસ કરવો - પછી ધ્યાન કરવું. ततः ध्यानम् । SONAKC तरुणसकलमिन्दो बिभ्रती शुभ्रकान्तिः, कुचभरनमिताङ्गी सन्निषण्णा सिताब्जे । निजकरकमला हृल्लेखनी पुस्तकश्रीः, सकलविभवसिद्धयै पातु वाग्देवता नः ||१|| या कुन्देन्दुतुषारहारधवला या शुभ्रवस्त्रावृत्ता, या वीणावरदण्डमण्डितकरा या श्वेतपद्मासना । या ब्रह्माच्युतशङ्करप्रभृतिभिः देवैः सदावन्दिता, सा मां पातु सरस्वती भगवती निःशेषजाड्यापहा ॥२॥ આ બંને શ્લોકના અર્થ વિચારી ધ્યાન ધરી પછી મૂલમંત્ર જપવો. भूल मंत्र :- ॐ वद वद वाग्वादिनी स्वाहा । अस्य पुरश्चरणं दशलक्षजपः ૧૩૧ । इति दशाक्षर सरस्वती मन्त्रप्रयोगः । Con Read Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ત્ર વિભાગ મહાપ્રભાવિક સરસ્વતી યંત્ર ૬ | ૩ | ૮૧ | ૮૦ ૩૨ ૮૩ ૭૮ ૮ ૧ ૨૮ | ૩૦ | ૩૨ | ૫ ૭૯ ૮૨ | ૨૯ ૩૪ ૨૭ * આ બંને યંત્રોના રોજ નમ્રભાવે દર્શન કરવાથી વિદ્યા ચડે. ભોજપત્ર કે તામ્રપત્ર પર અષ્ટગંધથી યંત્રને શુભમુહૂર્તે પવિત્ર સ્થાનમાં રાખી સ્થાપન કરવો. સરસ્વતી યંત્ર - { ઊી તેવી ઊી ૪ કૈસર વતી ૨ ૐ ઊી માતા હૈ , जीसा १ भल्यूँ क्यूँ ઊી છે ઊી ૨ ૧ ૦ ૧ अमुक ० ना स्व या २ કે ી છે કે વર્તી ૪ 99 8 3ી માતા) ન્ છે આ યંત્રને નાગરવેલના પાન ઉપર સોમવાર અથવા ગુરુવારના દિવસે શુદ્ધતાપૂર્વક અષ્ટગંધથી લખવું. પાનમાં પોતાનું નામ માલકાંગણી (તેલ) થી લખી ખવરાવવાથી વિદ્યા ચડે. , Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सरस्वतीयंत्रम् नया श्री सरस्वत्यै આ યંત્રને નાગરવેલના પાન ઉપર અષ્ટગંધ માલકાંગણી તથા વિદ્યા વામિથી લખી ખવરાવે તો વિદ્યા ચડે તથા કાલિચ વદને જિલાથી લિખિજૈ વિદ્યા ચડે સત્યમ્ | | IBમાં बुद्धिवल Ep આ યંત્રને ચાંદીની થાળીમાં કે તાંબાની અથવા કાષ્ટની તાસકમાં અષ્ટગંધથી, કેસરથી અથવા રક્તચંદનથી ૭ વાર કે ૯ વાર રવિ અથવા મંગલવારથી ૪૧ દિવસ કે ૨૧ દિવસ સુધી ધૂપ કરવો. (ખાડો પડવો ન જોઈએ) અકલકરો મંત્રીને ખવરાવે તો વિદ્યા ચઢે બુદ્ધિ પ્રબલ થાય અને તોતડાપણું મટે. अनुभूतसिद्धसरस्वतीयन्त्रम् ७४ल લ. . ૬. આ સરસ્વતી યંત્રને શુદ્ધ આ ૨૮ દિવસે સફેદ ક ભોજપત્ર પર સફેદ-ચંદન-કપૂર -મણશિલા-ગજ કેસરથી મિશ્રિત શાહી બનાવી કંદપુષ્પની દાંડી (સળી)ની રાત્રીના અંતિમ પ્રહરમાં લખવો. પૂજનમાં સફેદચંદન, સફેદપુષ્પ, ધૂપ-દીપ, અંગરાગ, સફેદવસ્ત્ર અને ગાયના દૂધની ખીર ને ખાઓની મિઠાઈ રાખી યંત્ર પૂજન કરવું. ( યંત્ર પૂજન કરીને ઘી અને સાકલાનો હોમ કરવો. ઓં વીજ થી ૫૧ વાર ૫૧ દિવસ સુધી આહૂતિ દેવી. છેલ્લે દિવસે સાધાર્મિક દંપતીને ભોજન કરાવી યંત્રને ધારણ કરવું. આ યંત્ર અત્યધિક ચમત્કારી પ્રભાવપૂર્ણ છે. જડ વ્યક્તિ પણ વિદ્વાન - બુદ્ધિમાન થાય, વાણીસિદ્ધિ વિદ્યા - જ્ઞાન - યશની પ્રાપ્તિ થાય. તથા આધ્યાત્મિક ઉન્નતિને માટે પણ પ્રયોગ કરી શકાય છે. જ ' Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ મંત્રયુક્તસારસ્વતચિંતામણીયંત્ર આ યંત્ર નૈષધ મહાકાવ્યના રચયિતા સરસ્વતી ના વરદ પુત્ર મહાકવિ શ્રીહર્ષનું બનાવેલું છે. હું તેઓએ ૧ વર્ષ સુધી અનન્યમનથી આ યંત્રની અંદર રહેલા મંત્રનો જાપ કરીને સરસ્વતી (ત્રિપુરા) દેવીને પ્રત્યક્ષ કરી અદ્વિતીય વિદ્વતા પ્રાપ્ત કરી હતી. પ્રખરતમ પાંડિત્યપૂર્ણ કથનને વિદ્વાનો પણ ઉકેલી ન શકતા હોવાથી ફરી દેવીને પ્રિત્યક્ષ કરી ઉપાય પૂછયો. કે મારા કથનને લોકો કેવી રીતે સમજી શકશે ? જવાબ આપ્યો. અર્ધરાત્રીએ મસ્તક ઉપર ભીના વસ્ત્રને બાંધવો. દહિં (મઠા) નું પાન કરવું. જેથી કફની બહુલતા થશે એટલે બુદ્ધિમાં જડતા આવશે. તે પ્રમાણે કર્યું અને પછી વિદ્વાનો તેના ભાવને સમજવા લાગ્યાં અને ક્રમશઃ ધૈર્ય વિચાર પ્રકરણ, શ્રી વિજય પ્રશસ્તિ, ખંડન ખણ્ડખાદ્ય, નૈષધીય ચરિત મહાકાવ્ય વિગેરે અગાધ પાંડિત્ય થી પરિપૂર્ણ અનેક ગ્રંથોની રચના કરી. કચિંતામણી મંત્રનું સ્વરૂપ :अवामावामार्धे सकलमुभयाकारघटनाद्, द्विधाभूतं रूपं भगवदभिधेयं भवति यत् । तदन्तर्मन्त्रं मे स्मर हरमयं सेन्दुममलं, - નિરાધાર શરવM૫ નપુતે સિધ્યા સ તે || | (નૈષધચરિત ૧૪/૮૫) આદિ અને અંતમાં ૐ (ઝોન) પ્રણવથી યુક્ત, બે અકારોના સંયોગથી બંને પ્રકારે ('{' ‘’ એ પ્રકારે વિભક્ત અથવા બંને આકાર અર્થાત પ્રણવ () ના સંપુટીકરણથી બે આકારવાળું) શિવવાચક જે (ગાઁ ગોમ એ રીતે) સ્વરૂપ થાય છે, તે શું નય અર્થાતુ હકાર રેફાત્મક = નિરાકાર અર્થાતુ બંને કારોથી રહિત (કેવલ બંન્ને હકાર - રેફયુક્ત) છું અને ચંદ્રથી યુક્ત એટલે કે ર એ સ્વરૂપવાલા, કલાયુક્ત {, એ પ્રકારે (ૐ રીં ૐ) આ મારા ‘ચિંતામણી” નામનાં સારસ્વત મંત્રનો હંમેશા માનસિક જપ કરવો. બે ત્રિકોણના સંયોગથી ષટ્કોણ સ્વરૂપ અને વચમાં ૐ { ૐ) થી યુક્ત જે હંમેશા આ મગ્ન યંત્રની ઉપાસના કરે તેને તે સિદ્ધ થાઓ, 3 અપૂર્વ વિદ્વતા પ્રાપ્ત થાય - બુદ્ધિ તીવ્ર બને. , Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMATLAALACCEELKACCEEDLICADACOCCOLITICORICKIXIIXITIODOCCXCEXCLALICIOLOG TDN C CEDICOLOR O E OCCOMODADD CAO C a 1000010000000OCOLONKRETICO શ્રી શારદા દેવી સચિત્ર કલ્પસૂત્રની પ્રાચીન હસ્ત પ્રતમાંથી निव्वाणमग्गे वरजाणकप्पं पणासिया सेस कुवाइ दप्पं । मयं जिजाणं सरणं बुहाणं नमामि निच्चं तिजगप्पहाणं ॥ ચિત્ર નં- ૪૯ AL.LALIO Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શ્રી શારદા દેવી શ્રીપાલ રાજાની સચિત્ર હસ્ત પ્રત માંથી- ૪00 વર્ષ પ્રાચીન शारदा शारदांभोज वदना वदनाम्बुजे । सर्वदा सर्वदास्माकं सन्निधिं सन्निधिं क्रियात् ॥ ચિત્ર નં- ૫૦ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B ૧૩૫ આ યંત્ર રવિપુષ્યના શુભયોગમાં ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૩૦ ૧૩૦ બનાવી નીચેના મંત્રનો સવાલાખનો જાપ કરવો. ૧૩૦| ૩૪ ४८ ૨ ૧૬ ૧૩૦ ૪૬ ૧૦ ૧૪ ૨૮ ૬ | ૧૩૦ ૧૩૦ ८ ४० ૪૪ | ૧૩૦ ૧૩૦ ૨૦ ૪૨ ૬ ૧૩૦ ૧૩૦| ૨૨ ૩૬ ૫૦ ૪ ૧૮ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ ૧૩૦ #3;& ॐ ह्रीं श्रीं चतुर्दशपूर्वेभ्यो नमो नमः ॥ મહાવિદ્યાવાન થાય. g ५ १४ २१ ૧૨ ૨૬ ૭ ~ 2 વિદ્યા પ્રાપ્તિ માટે સરસ્વતી સિદ્ધયંત્ર : શુભ દિવસે તામ્ર પત્ર ઉપર બનાવી, શુભ મુહૂર્તો સ્થાપન કરી દરરોજ અષ્ટગંધથી પૂજન કરી સાકરનું નૈવેદ્ય ધરવું. ખાસ કરીને નવરાત્રીના દિવસોમાં આરાધના કરવાથી શીઘ્ર ફળદાયી બને. આ યંત્ર વિદ્યાપ્રાપ્તિના તેજોરશ્મી પ્રાપ્ત કરવા માટે છે. ૭ ૨ વિદ્યા યંત્ર : २६ આ યંત્રને સુગંધી દ્રવ્યથી ભોજપત્ર પર લખી જે વ્યક્તિ २८ ४९ ૬ દરરોજ પૂજન કરે તે વ્યક્તિને વિઘા અધિક પ્રાપ્ત થાય છે. ૨૪ ૩૮ ૬ ৬ 3/ ૧ ८ ૩૨ ૯ p (), Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ધીરજલાલ ટોકરશી સંપાદિત “સ્મરણ કલા” પુસ્તકમાંથી સાભાર. . બુદ્ધિ અને સ્મૃતિવર્ધક આયુર્વેદિક ઔષધિપયોગો. (૧) સ્મૃતિને વધારવા માટે જે પ્રયોગો અહીં રજૂ કરવામાં આવ્યા છે, તે સરલ છે, પ્રમાણમાં સસ્તા પણ છે, અને જાતે કરી શકાય તેવા પણ છે. છતાં જરૂર જણાય તો તેમાં કોઈ યોગ્ય અનુભવી ચિકિત્સકની મદદ લેવી. (૨) જે ઔષધિનો પ્રયોગ કરવાની ઈચ્છા હોય, તે ઔષધિ બનતાં સુધી જાતે જે બનાવવી કે જાતિ દેખરેખ નીચે બનાવરાવવી. તેમાં વાપરવાની વસ્તુઓ (દ્રવ્યો) બને તેટલી ઊંચી અને કસવાળી હોવી જોઈએ. કસ વિનાની વસ્તુઓ વાપરવાથી ફાયદો થવાનો સંભવ નથી. (૩). વિશ્ર્વાસપાત્ર આયુર્વેદિક કારખાનામાં બનેલી ઔષધિ વાપરવાને હરકત નથી. (૪) જે ઔષધિમાં ખાસ વિધિ કરવાનો હોય, અથવા પરેજી પાળવાની હોય, તેમાં ઇક અવશ્ય તે પ્રમાણે વર્તવું. ટl (૫) મધ અને ઘી કહેલાં હોય, તે સમભાગે ન લેતાં ઓછાવત્તાં લેવાં. શંખાવલી ચૂર્ણ. | શંખાવલીને સંસ્કૃતમાં શંખપુષ્પી, હિંદીમાં કોડીઆલી કે શંખાહલી કહે છે. કૂલના રંગ પરથી તેની ધોળી, લીલી અને ભૂરી એવી ત્રણ જાતો પડે છે. એમાંથી ધોળાં ફૂલવાળી શંખાવલી લઈ, તેને સુકવીને ચૂર્ણ કરવું. આ ચૂર્ણ બે આની ભાર સવારસાંજ ગાયના દૂધ સાથે લેવું. એક સપ્તાહથી પંદર દિવસમાં તેની અસર જણાવા લાગે છે. આશરે બે માસ સુધી આ પ્રયોગ ચાલુ રાખવાથી સ્મૃતિ ઘણી તીવ્ર બને છે, યોગ તરંગિણિમાં શંખપુષ્પીના ગુણો વર્ણવતાં કહ્યું છે કે :૨ શંખપુષ્પી આયુષ્યને દેનારી, રોગનો નાશ કરનારી, બલ, બગ્નિ, વર્ણ અને સ્વરને વધારનારી, બુદ્ધિવર્ધક તથા પવિત્ર હોઈ રસાયન ઔષધિ છે; તેનું વિશેષ પ્રકારે સેવન કરવું. બ્રાહ્મી - રસપાન. ૧. પ્રાચીન લોકો બ્રાહ્મીને સોમવલ્લી કે સરસ્વતી પણ કહેતા. તેનો એક પ્રકારે મંડૂકપર્ણા નામથી ઓળખાય છે. આ બન્ને પ્રકારો પ્રયોગ માટે ઉપયોગી છે. તે ૨. રોજ સવારમાં બે થી ત્રણ તોલા જેટલો બ્રાહ્મીનો રસ પીવો. આ પ્રયોગ ત્રણ માસમાં ઈષ્ટફલને આપે છે. ખોરાકમાં તેલ-મરચાં ઓછામાં ઓછાં વાપરવાં." ત્રણ દિવસ સુધી નિરાહાર રહીને માત્ર મંડૂકપર્ણીનો રસ પીવો. ત્યારબાદ ત્રણ દિવસ માત્ર દૂધ પર રહેવું. એનું પરિણામ શીધ્ર આવે છે. ૪. વમન-વિરેચનથી શુદ્ધ થયા પછી સવારમાં શક્તિ મુજબ બ્રાહ્મીનોરસ પીવો. જ્યારે એ પચી જાય ત્યારે ત્રીજે પહોરે દૂધ લેવું. આ આ રીતે સાત દિવસ સુધી કરવાથી બુદ્ધિ તેજસ્વી થાય છે. એ પ્રયોગ એક સપ્તાહ વધારે લંબાવવાથી નવા ગ્રન્થો બનાવવાથી શક્તિ આવે છે, તથા ત્રીજુ સપ્તાહ ચાલુ Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ૧૩૭ રાખવાથી રોજના ૧૦૦ શ્લોકો માત્ર સાંભળીને યાદ રાખવા જેવી શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. કુલ ૨૧ દિવસના પ્રયોગથી પરિણામ ઘણું સુંદર આવે છે. આ પ્રયોગ સુશ્રુતસંહિતામાં આપેલો છે. વજ્ર, કુષ્ઠ (ઉપલેટ), શંખાવલી અને સોનાના વરખ સાથે બ્રાહ્મીના રસનું “પાન કરવાથી નષ્ટ સ્મૃતિ ફરી પ્રાપ્ત થાય છે. બ્રાહ્મીચૂર્ણ બ્રાહ્મીનાં પાન ૧ ભાગ, લીંડીપીંપર ૧ ભાગ, આંબળા ૧ ભાગ તથા સાકર ૪ ભાગ મેળવી ચૂર્ણ બનાવવું. તેમાંથી રોજ સવારે તોલો જેટલું વાપરવું. ઉપર ગાયનું દૂધ પીવું. આ પ્રયોગ બેથીત્રણ માસ સુધી કરવાથી સ્મૃતિ ઘણી તીવ્ર બને છે. ૭ બ્રાહ્મી, સુંઠ, હરડે, વજ, શતાવરી, ગળો, વાવડીંગ, શંખાવલી, ઉપલેટ, અશ્વગંધા, સિંધવ, પીપરમૂળ, અધેડો, સફેદ જીરૂ, શાહજીરૂ અને અજમોદ એ સોળ વસ્તુઓ સરખા ભાગે મેળવીને તેનું ચૂર્ણ બનાવવું. તેમાં ચૂર્ણ જેટલી જ સાકર ઉમેરવી. એમાંથી ા તોલો જેટલું ચૂર્ણ સવારસાંજ દૂધ સાથે વાપરવું. તેનાથી બુદ્ધિ અને સ્મૃતિ ઘણી તેજસ્વી થાય છે. ૮ બ્રાહ્મી, વજ્ર, અશ્વગંધા ને પીંપરનું ચૂર્ણ બનાવી મધ સાથે લેવું. ૭ દિવસમાં ફાયદો બતાવે છે. બ્રાહ્મીનું સરબત સુકા બ્રાહ્મીનાં પાન ૮૦ તોલા લઈ, સાફ કરી, આઠગણાં પાણીમાં અગ્નિની ધીમી આંચ આપીને કવાથ તૈયાર કરવો. જ્યારે તેમાં ચતુર્થાંશ પાણી બાકી રહે. ત્યારે ઉતારી લઈ કપડાંથી ગાળી લેવો. પછી એ ગાળેલા ક્વાથમાં પાંચ રતલ સાકર ઉમેરી કડક ચાસણી કરી લેવી, એટલે શરબત તૈયાર થશે. આ શરબત તરત જ કપડે ગાળી લેવું ને ઠંડુ થયેથી બાટલીમાં ભરી રાખવું. આશરે સાડાપાંચ રતલ જેટલું થશે. આ શરબત સવારસાંજ જમ્યા પછી એકથી બે તોલા જેટલું વાપરવું. બ્રાહ્મી ગુટિકા બ્રાહ્મીનું ચૂર્ણ અને શિલાજીત બરાબર લઈ મધમાં ગોળી બનાવવી. તેને છાંયડે સુકવી લેવી. તેમાંથી એકેક ગોળી સવારસાંજ વાપરવાથી સારો ફાયદો થાય છે. સારસ્વત ચૂર્ણ ૧૧ કુષ્ઠ, અશ્વગંધા, સંચળ, અજમોદ જીરૂ, શાહજીરૂ, સુંઠ, મરી, પીંપર, કાળીપાટ અને શંખાવલી; એ પ્રત્યેક સમાન ભાગ લઈ તેની બરાબર વજ લેવો. એનું ચૂર્ણ બનાવી બ્રાહ્મીના રસમાં ૭ દિવસ સુધી ઘુંટવું. પછી તેને સૂકવી લેવું. આ ચૂર્ણ મધ અને ઘી ના સાથે ૧ તોલા પર્યંત સાત દિવસ સુધી લેવું. એના પ્રભાવથી સ્મૃતિ ઘણી સુધરી જાય છે. ૧૨ ગળો, અધેડો, વાવડીંગ, શંખાવલી, બ્રાહ્મી, વજ, સુંઠ અને શતાવરી સરખાભાગે લઈ તેનું ચૂર્ણ કરવું. ઘી ની સાથે સેવન કરવાથી ત્વરિત ફાયદો કરે છે. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LG ૧૪ કુષ્ઠ, અશ્વગંધા, સિંધવ, પીપર, મરી, જીરૂ, શાહજીરૂ, સુંઠ, કાળીપાટ, અજમોદ અને વજ સમાનભાગે લઈને ચૂર્ણ બનાવવું. તેમાંથી બે તોલા જેટલું સવારમાં મધ અને ઘી સાથે લેવું. જરૂર હોય તો એ પ્રમાણ વધારીને ૪ તોલા પર્યંત કરી શકાય. આ પ્રયોગ દુર્બુદ્ધિ નામના ભિક્ષુકની બુદ્ધિ વધારવા માટે નન્દનવિહારમાં કહેલો છે. ૧૩૮ વચાચૂર્ણ મનુષ્ય દૂધ અથવા તેલ અથવા ઘી સાથે વજનું એક મહિના સુધી સેવન કરે છે, તે રાક્ષસાદિથી નિર્ભય, રૂપવાન્, વિદ્વાન, નિર્મલ, અને શોધિતવાણી બોલનારો થાય છે. વજ શબ્દથી અહીં ઘોડાવજ સમજવો, પરંતુ ખુરાસાની વજ્ર સમજવો નહિ, વજ મેધ્ય, સ્મૃતિવર્ધક અને સ્વરને સુધારનારો છે; પરંતુ ૧૫ થી ૨૦ તિ લેવાથી ઉલ્ટી થાય છે, એટલે વધારે લેવો નહીં. વજ્રના ચૂર્ણને આંબળાના રસની એક ભાવના આપવી. તેનું ઉપર બતાવેલા પ્રમાણથી ઘી ની સાથે સેવન કરવું. ત્રિફલાચૂર્ણ ત્રિફલા એટલે હરડા, બહેડાં અને આંબળાનું ચૂર્ણ મીઠા સાથે એક વર્ષ પર્યંત સેવન કરવાથી બુદ્ધિ તથા સ્મૃતિમાં ઘણો સુધારો થાય છે. જેઠીમધચૂર્ણ જેઠીમધનું ચૂર્ણ વંશલોચન સાથે એક વર્ષ સુધી પર્યંત લેવાથી સ્મૃતિ તેજસ્વી થાય છે. પીપરચૂર્ણ લીંડીપીપરનું ચૂર્ણ મધ અને ઘીની સાથે એક વર્ષ પર્યંત લેવાથી સ્મૃતિ તેજસ્વી થાય છે. આપામાર્ગાદિચૂર્ણ અધેડો, વજ, સુંઠ, વાવડીંગ, શંખાવલી, શતાવરી, ગળો અને હરડેનું ચૂર્ણ ઘીની સાથે પ્રતિદિન વાપરવાથી એક હજાર ગ્રંથો ધારણ કરવા જેટલી તીવ્ર સ્મૃતિ પેદા થાય છે. જ્યોતિષ્મતિ તેલ માલકાંગણીનું સંસ્કૃત નામ જ્યોતિષ્મતિ છે. એનું તૈલ સ્મૃતિ વધારવા માટે ઘણું અકસીર મનાય છે. સોળમાં સૈકામાં તૈલગણ દેશમા થઈ ગયેલા ઈલેશ્વરોપાધ્યાયે આ તલના પ્રયોગથી પોતાની પાઠશાળામાં ભણતા ૫૦૦ વિદ્યાર્થીઓને ઘણા બુદ્ધિમાન્ - સ્મૃતિવાન બનાવ્યા હતા તથા તેની નાચી નામની પુત્રી પણ એનાથી ઘણી જ તીવ્ર સ્મૃતિવાળી થઈ હતી. ત્યારથી પૈસુર, તાંજોર, કાંચી તથા કાશીની પાઠશાળાઓના Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ પંડિતો પોતાના શિષ્યોને બુદ્ધિમાન કરવા માટે એ તેલનો ઉપયોગ કરવા લાગ્યા હતા. ધ માલકાંગણીના તેલનાં ૧૦ ટીપાં પતાસાં પર નાખવાં, પછી તે પતાસું ખાઈને ઉપર દૂધ પીવું. ખોરાકમાં જાના ચોખા તથા દૂધ વાપરવું. પાણી બીલકુલ ન વાપરવું અથવા બહુ જ અલ્પ વાપરવું. તેલનું પ્રમાણ બબ્બે ટીપાથી વધારતા જવું. પણ તોલા જેટલું થાય એટલે આગળ ન વધારવું. કુલ ૪૦ દિવસ એ પ્રયોગ કરવો. છું રતિ રતિ વધારીને એક તોલા પર્યત જ્યોતિષ્મતિ તૈલ જે સૂર્યપર્વમાં પાણીની સાથે પીવે છે, તે પ્રજ્ઞામૂર્તિ કવીન્દ્ર થાય છે. (હાલના દેહની સ્થિતિ પ્રમાણે વા તોલાથી વધારે વાપરવાની જરૂર નથી.) on વિશ્ર્વાદ્યચૂર્ણ સુંઠ, અજમો, હળદર, દારુ, હળદર, સિંધવ, વજ, જેઠીમધ, કુષ્ટ, પીપર, અને જીરૂ, એનું સમભાગ ચૂર્ણ કરીને ઘીની સાથે પ્રાતઃકાલમાં ચાટવાથી સાક્ષાતુ. સરસ્વતી મુખમાં નિવાસ કરે છે. જ આ પ્રયોગ ભાદ્રપ્રકાશ, અમૃતસાગર આદિ વૈદકના પ્રસિદ્ધ ગ્રંથોમાં આપેલો છે. | ત્રિકટવાદિ ચૂર્ણ ? | સુંઠ, મરી, પીપર, ત્રિફલા, ધાણા, અજમો, શતાવરી, વજ, બ્રાહ્મી અને ભાર્ગી એ બધાનું સમભાગ ચૂર્ણ કરવું. તેનું મધની સાથે સેવન કરવાથી બાલક પણ _બોલવામાં ચતુર અને વીણાના જેવો સ્વરવાળો થાય છે. આ પ્રયોગ દરમિયાન તેલવાળું, તીખું, લખું, ખાટું, તેમજ વાયડું ખાવું નહિ. વૃદ્ધદારુકમૂલ ચૂર્ણ વરધારાના મૂળને ખૂબ ઝીણું ખાંડીને ચાળી લેવું, પછી તેને શતાવરીના રસની સાત વાર બાવના આપવી. એમાંથી ૧ તોલા જેટલું ચૂર્ણ ઘીની સાથે એક મહિનો ખાવાથી મનુષ્ય ઉત્તમ બુદ્ધિવાળો, સ્મૃતિમાન અને વલીપલીતથી રહિત થાય છે. આ . આ પ્રયોગ ચક્રદત્ત, વૃન્દમાધવ, ભાવપ્રકાશ, યોગ્ય રત્નાકર, આદિ ગ્રંથોમાં હું જેણાવેલો છે. ધાત્રી ચૂર્ણ - આંબળાનું ચૂર્ણ ૩૫ તોલા લઈને તેના સ્વરસમાંજ ભીંજાવવું. પછી ૧૨૮ તોલા મધ અને ૧૨૮ તોલા ઘી, ૩૨ તોલા પીપર અને ૬૪ તોલા સાકર, એ બધું એક ઘડામાં ભરીને તેને ધાન્યના ઢગલામાં એક વર્ષપર્યંત રાખી મૂકવું. એ રીતે તૈયાર થયેલી ઔષધિનું યોગ્ય પ્રમાણમાં સેવન કરવાથી મનુષ્ય પલિત રોગથી રહિત, સુંદર રૂપ વર્ણવાળો અને પ્રભાવશાળી થાય છે; તથા વ્યાધિ રહિત બનીને, મેધા, સ્મૃતિ, બલ, રચનચાતુર્ય, દઢતા અને સત્વસંપન્નતા પ્રાપ્ત કરે છે. આ રસો ચક્રદત્ત, વૃન્દમાધવ, ભૈષજયરત્નાવલીમાં આ પ્રયોગ આપેલો છે, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ શતાવરી ચૂર્ણ - શતાવરી, ગોરખમુંડી, ગળો, હરિતકર્ણ, (આ ખાખરાનો જ એક ભેદ છે.) ખાખરો અને મુસલી એ બધાને સમભાગે મેળવીને ચૂર્ણ બનાવવું. તેને ઘી સાથે ખાવાથી બુદ્ધિ તથા સ્મરણશક્તિ ખૂબ સુધરે છે. કલ્યાણકાવલેહ હળદર, વજ, કુષ્ઠ, પીપર, સુંઠ, અજમોદ, જેઠીમધ અને સિંધવ સમભાગે લઈને તેનું ચૂર્ણ બનાવવું. તે ઘીની સાથે ચાટવાથી એકવીસ દિવસમાં માણસ શાસ્ત્રને સમજીને ધારણ કરી શકે તેવો બુદ્ધિમાન થાય છે. ચંદ્રપ્રભાવટી * ચંદ્રપ્રભા નં.૧ નું સેવન લાંબો વખત કરવાથી તે બુદ્ધિ અને સ્મૃતિને વધારે છે? - અશ્વગંધાદિ અવલેહ , અશ્વગંધા, અજમોદ, કાળીપાટ, સુંઠ, મરી, લીંડીપીપર, વરીયાળી, શતાવરી અને સિંધવ સમાન ભાગે લેવા. તે બધાનાં વજનથી અરધો વજ લઈને ચૂર્ણ બનાવવું. એમાંથી હંમેશા વા તોલાથી ૧ તોલા જેટલું ખાવું. તે પચી જાય ત્યારે દૂધનું ભોજન કરવું. એનાં સેવનથી સ્મૃતિ એક હજાર ગ્રંથ ધારણ કરવા જેટલી તીવ્ર બને છે. તે ચ્યવન - પ્રાશાવલેહ અષ્ટવર્મયુક્ત ચ્યવનપ્રાશાવલેહ રોજ સવારે ૧ તોલા જેટલો લઈ, ઉપર દૂધ પીવાથી મગજ પુષ્ટ થઈ સ્મૃતિમાં સુધારો થાય છે. આ પ્રયોગ ઓછામાં ઓછા ત્રણ માસ પર્યત કરવો જોઈએ. તેને બનાવવાની રીત કોઈપણ પ્રસિદ્ધ આયુર્વેદિક ગ્રંથમાંથી મળી શકશે. બૃહદ સુવર્ણમાલિની, વસંતકુસુમાકર રસ, તથા પૂર્ણ ચંદ્રોદય, એ ત્રણ પૈકી કોઈનું પણ વિધિપૂર્વક સેવન કરવાથી બુદ્ધિ સતેજ થાય છે અને સ્મૃતિ સુધરે છે. - બુદ્ધિવર્ધક ચાટણ ૧૦૦ સુકા ગુંદા, ૧૦૦ ઉનાબ, તથા ૩ તોલા ગુલેબનફશા લઈને એક વાસણમાં ૧૨ કલાક સુધી પલાળી રાખવા. પછી તેમાંથી પાણી નીચોવી લઈ તેનો કાઢો કરવો, જે ના રતલના આશરે રહેવો જોઈએ. એ કાઢામાં ના રતલ હરડેના મુરબ્બાની ચાસણી, ૧ રતલ મધ અને સાકર નાખી, એકતારી ચાસણી કરવી. વધારે કડક ન થાય તેનું ધ્યાન રાખવું. તેમાં નીચેની વસ્તુઓનું બનેલું ચૂર્ણ નાખીને ખૂબ 'હલાવવું તથા ખૂબ ગરમ થયા બાદ નીચે ઉતારવું. ચૂલા ઉપર પાતળું દેખાશે, પણ ઠર્યા પછી તે બરાબર ચીકણું થઈ જશે. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JOIND MAD TOEMENDOCOCCICICINTDOONOICEOCOCUMEETOOT ALLLLLROMALED Deu C YERLOON DECORACIOTIKOTSETKAN KARTOTEKOOLITUSE ERILAKURKKUTATTU શ્રી સરસ્વતી દેવી सरस्वती सदाभूया दार्हती शाश्वती श्रिये । पूर्णा,प्रभातसज्जात प्रभवेन्दु-विवस्वतोः ।। ચિત્ર નં- ૫૧ bavart ODIYAY Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ઉપા.શ્રી યશો વિજયજી તથા સરસ્વતી દેવી રંગોળી ચિત્ર પરથી ગંગા નદીના તીરે સરસ્વતી દેવીને જાપથી ઉપા.યશો વિજય મહારાજે પ્રસન્ન કર્યા, અને વરદાન મેળવ્યું. ચિત્ર નં- ૫૨ Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જે ચૂર્ણને ઉમેરવાનું છે, તેની વિગત :રંગારી હરડે કાબુલી હ બાળ હરડે ધાણાં c) 2) તોલા ૨ તોલા ૨ તોલા ૨ તોલા ૨ તોલા ૨ વંશલોચન ગુલેબનફશા નસોત ગુંદ સારો ચંદનનો ભૂકો બ્રાહ્મી શંખાવલી એલચી તોલો ગા તોલો ગા ચૂર્ણને ૧૫ તોલા મીઠી બદામનું તેલ કાઢીને તેનો કરમો દેવો. તોલા ૨ તોલા ૨ તોલો ગા તોલો ગા તોલા ૨ 55 ૧૪૧ આ સવારમાં ગા તોલાથી ૧ તોલા પર્યંત ચાટવાથી મગજના તમામ રોગ મટાડે છે તથા બુદ્ધિ અને સ્મૃતિને તેજ કરે છે. આ પ્રયોગ ઘણા પર અજમાવેલો છે. સંપૂર્ણ. **/ Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D D D ............ CCCXS/KP/C Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ જે ગણઘરોના મુખ મંડપ ઉપર નર્તકી સ્વરૂપે રહેલી છે. જેને બ્રહ્મા-વિષ્ણુ મહેશાદિ દેવો, હંમેશા પ્રથમ વંદન કરે છે, જેને મલ્લવાદીસૂરિ-હેમચંદ્રાચાર્ય-ઉપા. યશો વિજયમ-કવિ કાલીદાસ-ભારવિ-શ્રીહર્ષ વિગેરે અનેક લોકોએ સિદ્ધ કરી હતી. જેની કૃપાથી મહામૂર્ખ-અજ્ઞાની-પાપી જીવો તહ્મણ મુકત થાય છે. જેના દિવ્ય પ્રસાદથી જીવન ભર્યું ભર્યું ને જ્ઞાનામૃતથી છલકાય ઉઠે છે. જેના પસાયે આત્મવિકાસ સુલભ બની શકે છે, જેની કરુણાથી અંધારે અટવાતા જીવોને નવી દિશા-નવવિચારો-નૂતન બોધ અને પ્રસન્નતા સભર જીવન મળે છે. જેના સેવનથી કોઈપણ વિધા-વ્યવહાર ક્ષેત્રે ઉચી સિદ્ધિ હાંસલ કરી શકાય છે પરંતુ Progressivo Printing Press, Nanpura Makkalpul, Surat. Ph: 426669.68170 તે શ્રુતદેવીના દ્વારે કેવી રીતે પહોંચાય, ? કરૂણા-કૃપJપ્રસાદ-અમીદ્રષ્ટિ કઈ રીતે મળે ? તે માટે પુસ્તકની મિત્રતા કરવી પડશે. બરાબરમ્સમજાયું ને !!!