Book Title: Dharm Sangraha Part 02
Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022040/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI mAnavijayajI ma. sA. kRta svopajJa TIkA tathA upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA kRta TippaNa samanvita dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 ET A vivecaka: paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 zabdaza: vivecana mULa graMthakAra tathA svopajJa TIkAkartA upAdhyAya zrI mAnavijayajI mahArAjA TippaNakartA upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA ja vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SaDjharzanavettA, mAvacanikapratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA vivecanakAra+ paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA saMkalanakArikA paramapUjya AcAryabhagavaMta zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnAM sAmrAjyavartI, gacchAdhipati AcAryabhagavaMta zrI puNyapAlasUri mahArAjAnAM AjJAvartinI pa. pU. viduSI sA. zrI caMdrAnanAzrIjI ma. sA.nAM ziSyaratnA pa. pU. sA. zrI cArunaMditAzrIjI ma. sA.nAM ziSyA sAdhvIjI zrI cinaMditAzrIjI * prakAzaka * hatA "zrutadevatA bhavana', 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 zabdazaH vivecana vivecanakAra + paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2538 vi. saM. 2068 + AvRtti : prathama nakala H 250 mUlya : rU. 280-00 - - -Arthika sahayoga - eka sagRhastha taraphathI amadAvAda, : mukhya prAptisthAna : 141 zrutadevatA bhuvana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Email : gitarthganga@yahoo.co.in, gitarthganga@gmail.com sarvodaya ophaseTa 13, gajAnaMda esTeTa, idagAha polIsa cokI pAse, prema daravAjA, amadAvAda-19. phonaH 22174519 sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAptisthAna - - amadAvAda : gItArtha gaMgA "zrutadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. E (079) 26604911, 32457410 Email : gitarthganga@yahoo.co.in gitarthganga@gmail.com - vaDodarAH zrI saurInabhAI dinezacaMdra zAha darzana', I-kala, lIsApArka sosAyaTI, vibhAga-2, rAmezvara sarkala, subhAnapurA, hAITenzana roDa, vaDodarA-390023. R (0275) 2391699 (mo.) 9825212997 Email : saurin 108@yahoo.in muMbaI : zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, javAharalAla naherU roDa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. = (022) 25680614, 25689030 (mo.) 9322231119 Email : lalitent@vsnl.com zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA kvelarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. R (022) 32438434 (mo.) 9322274851 Email: divyaratna_108@yahoo.co.in surata: DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. (0261) 3228723 ja jAmanagara zrI udayabhAI zAha co. mahAvIra agarabattI varksa, c-7, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. Re (0288) 2778513 (mo.) 9723993990 Email : karan.u.shah@hotmail.com +BANGALORE: Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. PR (080) O)22875262 (R) 22259925 (Mo) 9448359925 Email : amitvgadiya@gmail.com rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 8 (0281) 2233120, (mo.) 9427178613 Email : shreeveer@hotmail.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za, prakAzakIya sujJa vAcako ! praNAma... aMdhakAramAM TaoNrca vagara athaDAtI vyakti dayApAtra che, to tenAthI paNa TaoNrca kaI rIte vAparavI te na jANanAra vyakti vadhu dayApAtra che. kAraNa ? te vyakti pAse sAdhana hovA chatAM paNa tenI jarUrI jANakArInA abhAve teno upayoga nahIM karI zake. tevI ja rIte. aMdhakArabharyA saMsAramAM jinazAsananI prApti vagara bhaTakto jIva coksa dayApAtra che, paraMtu jinazAsananI prApti bAda paNa jo jIva tenAM rahasyajJAna vagarano ja rahyo, to te vadhAre dayApAtra che; kema ke duHkhamaya ane pApamaya saMsAramAMthI chUTavA mAtra jinazAsana prApti paryApta nathI, paraMtu tenI prApti bAda zAsananAM UMDANabharyA rahasyonA jJAna dvArA zAsana pratye atUTa bahumAna ane sAdhanAmArgano daDha saMkalpa jarUrI che. anyathA bhAgye dIdhela jinazAsanano lAbha te vyakti pUrNatayA uThAvI nahIM zake. amane gaurava che ke, jinazAsananAM A ja rahasyone gItArthagaMgA saMsthA dvArA 108 mukhya ane avAMtara 10,008 viSayonA mAdhyame ujAgara karAvavA ame bhAgyazALI thayA chIe. . . ahIM dareka viSaya saMbaMdhI bhinna-bhinna zAstromAM verAyelAM rahasyamaya zAstravacanonuM ekatrIkaraNa thAya che. tyArabAda temAM dekhAtA virodhAbhAsonA nirAkaraNa sAthe paraspara saMdarbha joDavA dvArA temAM chupAyelAM rahasyono AviSkAra karavAmAM Ave che. jo ke, A rahasyo asAmAnya zaktizALI sivAyanA lokone sIdhAM pacatAM nathI; kema ke te durgama jinazAsananA nicoDarUpa hovAthI ati durgama che. tethI amArI saMsthAnA mArgadarzaka pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma.sA.e prastuta rahasyone vyAkhyAno svarUpe sugama zailImAM, zAstrIya ane Adhunika dareka pariprekSyamAM pIrasyAM che ane pIrasaze. jemAMthI eka dharmatIrtha viSayaka pravacanono ardhIza pragaTa thayela che. alabatta, A zailInI sugamatAjanya laMbANane kAraNe amuka viSaya sudhI vivecananI maryAdA baMdhAI jAya che, mATe zrIsaMghane pUrNa lAbha maLe te hetuthI tyArabAdanA viSayo saMbaMdhI akhUTa rahasyagarbhita zAstravacanono paraspara anusaMdhAna sAthe saMgraha pragaTa karavAmAM Avaze, jene AjanI bhASA Encyclopedia (vizvakoSa) kahe che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM te te viSaya saMbaMdhI dUrano saMbaMdha dharAvatAM zAstravacano paNa te viSayaka rahasyajJAnamAM upayogI hovAne kAraNe saMgRhIta thaze ane A saMgraharUpa bIja dvArA bhaviSyamAM samagra zrI saMghane zAsananAM rahasyajJAnanI prAptimAM taiyAra sAmagrI pUrI paDaze. vineva vinAnA ivijjanaparizramam' e ukti anusAra vidvAno dvArA thatuM A viThThalmogya ane azrutapUrva kArya ghaNA puruSArtha uparAMta puSkaLa sAmragI ane samaya paNa mAMge che. bIjI bAju, zrI saMgha taraphathI sva. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI ma. sA., pa.pU. A.bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.nAM pravacano ane paMDitavarya zrI pravINabhAI motA kRta zAstranAM vivecano zAsananAM rahasyo sudhI pahoMcavAnI kaDI svarUpa hovAthI prasiddha karavAnI mAMgaNIo paNa vAraMvAra Ave che. - jo ke, A pravRtti saMsthAnA mULa lakSyathI saheja phaMTAya che, chatAM vacagALAnA samayamAM, mULa kAryane jarA paNa aTakAvyA vagara prastuta kAryane saMlagna pravRtti tarIke svIkArIe chIe. tenA anvaye prastuta pustaka prakAzita karatAM AnaMda anubhavAya che. uparokta dareka kAryone zrIsaMgha khobe-khobe saharSa vadhAvaze, anumodaze ane sahAyaka thaze tevI abhilASA saha. mRtadevatA bhavana', 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7, gItArtha gaMgAnuM TrasTIgaNa ane zrutabhakto Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgAnAM prakAzano pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananAM pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra pa. pU. A. bha. zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananAM pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. yogadaSTisamuccaya 3. karmavAda karNikA 4. sadgati tamArA hAthamAM ! 5. darzanAcAra 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. praznottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, viSNajaya, siddhi, viniyoga) 15. rainazAsana sthApanA 16. cittavRtti 17. zrAva veda vAra vrata purva vispa 18. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 19. praznottarI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavyA 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. ninazAsana svataMtra tharma yA saMpvAya ? 28. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mArgopadezikA ra saMpAdaka :- pa. pU. paMnyAsa zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra iiiaa (gujarAtI) 4. svataMtra bhArata meM gharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion !!! (aMgrejI) 6. "rakSAdharma' abhiyAna (gujarAtI) 7. "Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) 8. sevo pAsa saMkhesaro (guja.) 9. sevo pAsa saMsara (hindI) saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananAM graMtho ak as chuM vivecanakAra :- paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecanA 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha. 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyaktva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka canaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAbiMzikA-21 zabdazaH vivecanA 22. yogazataka zabdazaH vivecana 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmayyadvAciMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSadvAciMzikA-27 zabdazaH vivecana 28, dIkSAdvAaizikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadaSTinI sajhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhaktivyavasthApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecanA 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAciMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sutrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. jinamahattvadvAbiMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMzikA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAaizikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAbiMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunabaMdhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuraSakAradvAciMzikA-17 zabdazaH vivecana 46. tArAditrayAbiMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRtti dvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAciMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAaizikA-3 zabdazaH vivecana 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana pa2. jinabhaktivAciMzikA-pa zabdazaH vivecana 53. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecana 54. yogamAhAbhyAsiMzikA-26 zabdazaH vivecana papa. sajjanastutidvAciMzikA-32 zabdazaH vivecana 56. pUrvasevA dvAciMzikA-12 zabdazaH vivecana pa7. IzAnugrahavicAradvAciMzikA-16 zabdazaH vivecana 58. klezatAnopAyadvAciMzikA-25 zabdazaH vivecana 59. vinayahAtrizikA-29 zabdazaH vivecana 60. zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtIrUpa 125 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana 61. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-4 62. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 63. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-4 14, guratattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-1 65, gurutattvavinizcaya zabdazaH vivecana bhAga-2 66. muktidvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 17. yogasAra prakaraNa zabdazaH vivecana 68. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-1 69. zrI sImaMdharasvAmInuM 350 gAthAnuM stavana zabdazaH vivecana bhAga-2 70. tattvArthAdhigamasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 71. SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 72. pratikramaNa hetugabhita svAdhyAya zabdazaH vivecana Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73. kathAdvAciMzikA-9 zabdazaH vivecana 74. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-4 75. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-5 76. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 77. navatatva prakaraNa zabdazaH vivecana 78. 150 gAthAnuM hUMDInuM jIvana zabdazaH vivecana 79. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-5 80. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 81, SoDazaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 82. amRtavelanI moTI sajhAya ane nizcaya-vyavahAra garbhita zrI zAMtijina stavana tathA zrI sImaMdharasvAmI stavana zabdazaH vivecana 83. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-7 84. AnaMdaghana covIzI zabdazaH vivecana 85. pakhIsUtra (pAkSikasUtra) zabdazaH vivecana 86. dharmaparIkSA prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 87. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-1 88. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-2 89. upadezarahasya zabdazaH vivecana bhAga-3 90. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 91. pAtaMjala yogasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 92. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 93. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 94. dharmabiMdu prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-3 5. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-1 96. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-2 97. yogabiMdu zabdazaH vivecana bhAga-3 98. dravyaguNaparyAyano rAsa zabdazaH vivecana bhAga-1 99. vAdadvAciMzikA-8 zabdazaH vivecana 100. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-1 101. dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IST) dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2nA saMkalananI veLAe prAstAvika ne ja S anAdi anaMtakALathI bhavATavImAM bhramaNa karatA jIva mAtranI jhaMkhanA sukha che, paraMtu jIvanI karuNa sthiti e che ke sAcuM sukha maLe kyAM tenI khabara nathI mATe ja paribhramaNa cAlu che. puNyasaMyoge Aryadeza-AryakuLamAM janma pAmatA dharmathI sukha maLe che. dharma jIvanamAM karavA jevo che vagere zabdo kAne athaDAtA. paraMtu kharekhara dharma eTale zuM ? dharma kone kahevAya ? What is the religion. jIvanI jijJAsAne kAraNe thoDI thoDI samaja AvatI gaI. dharmanuM kSetra ghaNuM vizALa che. traNa lokamAM pratiSThita dharma che. "dhU" dhAraNa karavuM. dhAtu parathI banela dharma zabdano vyutpatti artha zAstramAM - dhAraNa kare te dharma arthAt durgatimAM patita evA AtmAne dhAraNa karI sadgatimAM sthApana karanAra dharma' karela che. bhavodadhitAraka tIrthaMkare sthApela dharma. be prakArano :- 1. sAdhudharma, 2. zrAvakadharma. paraMtu vyaktibheda, bhUmikA bhede, saMyogabheda - dharmanA aneka prakAro thAya che. nigodathI nirvANa - avyavahAra rAzithI vyavahArarAzimAM AvI, cauda guNasthAnakanA kramAroha svarUpe cetana evA AtmAnI AtmakathAnA nirUpaNa dvArA sAMgopAMga mokSamArganuM kathana je jainadarzanamAM che tevuM anya darzanamAM kyAMya nathI. tIrthakare arthanI dezanA ApI ane gaNadhare jinavacanane sUtrAtmaka rIte dvAdazAMgInI racanA karI AtmAnA sAcA sukhane batAvanAra anupama zrutajJAnanI bheTa dharI. A amUlya anupama zratavArasone prAcIna maharSio, viziSTa kRtadhara - pUrvadharo - ApaNA pUrvajoe ApaNA sudhI pahoMcADI vartamAna peDhI para ananya upakAra karyo che. pUjya jagadguru hIrasUri ma.sA.nI pAMcamI pATane zobhAvanAra zrI mAnavijayajI kRta prastuta graMtha dharmasaMgraha... "maithyAdi bhAvothI saMmizra aviruddha evA vacanathI yathodita evuM je anuSThAna te dharma che." graMthakArazrIe vyavahAranayathI dharmanuM lakSaNa karI caramAvarta yathApravRttikaraNa pAmela bhavyajIve mokSanI maMjhila-mokSamArga dvArA kaI rIte prApta karavI arthAt kramasara kaI bhUmikA prApta karI siddhi hAMsala karavI tenA nirUpaNa mATe graMthakArazrIe caramAvarta dharmayauvanakAla, AdidhArmika, apunabaMdhaka, maityAdi dRSTi, samyakta, dezavirati, sarvavirati, pramatta guNasthAnaka, apramattaguNasthAnaka sudhInA kramArohane AvarI lIdhela che. sAmAnya dharma ane vizeSa dharmanA vibhAgIkaraNathI zrAvakadharma dvArA ane sApekSa yatidharma - nirapekSa yatidharma dvArA sAdhudharmanuM nirUpaNa prastuta graMthamAM karela che. mULa gAthA-159, ane uddharaNa sahita 14,700 zloka pramANa hovAthI graMthakArazrIe kRtinuM nAma "dharmasaMgraha rAkhela che. jinavacanamAM aDaga zraddhA dharAvanAra sAdhudharmanuM paribhAvana karanAra niHspRhI bAravratadhArI suzrAvaka paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe potAnI AgavI suMdara zailIthI te te bhUmikAnA bhAvone kholIne dharmano marma samajAvavAno suMdara prayAsa karyo che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | prAstAvika kaSa-cheda-tApazuddha dharmanuM svarUpa, AdidhArmika AdinI bhUmikA, samyaktanuM dravyathI-bhAvathI svarUpa tathA dasa prakAranA samyaktane khUba dhyAnathI vAMcI manana karavA yogya che. vaLI, zrAvakadharmanA bAravratanA avAMtara bhAMgA che ane bhagavAne batAvela zrAvakadharma mokSanuM kAraNa kaI rIte bane che. zrAvakadharmanA anuSThAnanA yogya bhAvonI sUkSmatA vivecanakAra suzrAvakazrI pravINabhAIe saraLa bhASAmAM suMdara rIte batAvI che, jene vAMcatA-manana karatA zrAvakadharmanuM rahasya samajAtuM jAya ? sAthe sAthe sarvajJa evA tIrthaMkara pratye bahumAnabhAvanI vRddhi thAya ke kevo sarasa dharma prabhue cAritradharma batAvyo che. -: RNa svIkAra :yogabIja prAptinA tera kAraNamAMthI eka kAraNa evA graMthalekhana karavAno anupama avasara mane prApta thayo. gADha mithyAtvanA prabaLa kAraNa moha sAmrAjyathI gherAyela saMsArathI zAMta prazAMta upazAMta saumya dharmasAmrAjyano yatkiMcit mujajIvanamAM anubhava karAvanAra jaDa-cetana evA upakArIono yatkiMcit RNa svIkAra; kema ke sAco RNa svIkAra mokSamArgamAM AgaLa vadhI samakitanA sahAre bhAvacAritranA yathArtha pAlana dvArA sAmarthya yogathI kevalajJAna pAmI yoganirodha karI nirvANane hAMsala karI siddhipadane varazu tyAre thaze. paraMtu te pAmI zakAya tenA mATe preraNA-sAmagrI Adi arpaNa karanAra jagatamAM jeno joTo na jaDe tevA sudeva-suguru-sudharmane pradAna karanAra paramAtmAnI asIma kRpA muja para Utare te ja abhyarthanA. tubhyaM namastri bhuvanAtiharAya nAtha ! tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya / tubhyaM namaH kSititalA'malabhUSaNAya, tubhyaM namo jinabhavodadhi zoSaNAya // anaMtA arihaMta ane anaMtA siddhono upakAra samagra jIvasRSTi upara che paraMtu vartamAna bhavamAM jenA darzana-vaMdana-arcana-pratimA dvArA ananya upakAra thayo che tevA lokyalalAyabhUta, tribhuvanArtihara, : kSititalAmalabhUSaNa, bhavodadhi zoSaNa karanAra jagaguru zatruMjaya zaNagAra zrI AdinAtha pragaTa prabhAvI zaMkhezvara maMDana zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya, zAMtidAyaka zrI zAMtinAtha, Asanna upakArI carama tIrthapati zrI mahAvIra svAmI vasu dvArA arpita vAsupUjyasvAmI ane zreyakArI evA zreyAMsanAtha evA prabhu arihaMtane paMcAMgabhAve huM namuM. mArA prabhu arihaMtane paMcAMgabhAve huM namuM. ajJAnatimirAndhAnAm jJAnAJjanazalAkayA / netramunmilItaM yena tasmai zrI gurave namaH // suhaguru jogo - tavaNasevaNA AtmavamakhaMDA" muja saMyamajIvananA sArthavAha, rakSaNahAra, tAraNahAra mArgadarzaka sadguruvaryano yoga-yogAvaMcaka banI phalAvaMcakayogamAM pariNamana pAme tevI mahecchA. vadhu to zuM kahevuM ! paramopadhyAya zrI yazovijayajI ma.sA.nA zabdo yAda Ave che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | prAstAvika "samakitadAyaka guru taNo pacyuvacAra na thAya, bhava koDAkoDI karI karatA sarva upAya." 3 moha ane ajJAnane kAraNe kAlapuTa viSa jevA viSama viSayakaSAyanA tophAnI vamaLamAM gherAyela bhavya jIvane zuddha dharmanuM pradAna karI dharmazravaNa naukA dvArA hemakhema kinAre pahoMcADanAra, 84 lAkha jalanidhi taraNa pravahaNa, bhavodadhitrAtA, bhavyajIva pratibodhaka, sUkSmatattvavivecaka, adhyAtmasaMpanna bhAvAcAryanA lakSyane smRtimAM rAkhI pravrajyA paryAyane paropakAramAM pravartAvatA dharmatIrthakSaka, zrutarakSaka, samyakzAna dAtA ananyopakArI anupameya guruvarya AcAryadeveza zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjAnA pAda paMkaje muja pApAtmAnA nata mastake anaMtAnaMta koTizaH vaMdana hojo... mokSanA eka mAtra kAraNa evA cAritrane vezathI arpaNa karI svanI nizrAmAM sAraNAdi dvArA dharmano kharo marma samajAvI saMyama2thane mokSapatha para AgaLa dhapAvavA mATe kaTibaddha evA hitaciMtakacAritrasaMpanna vidUSI sAdhvIratnA paramapUjya guruvarya cArunaMditAzrIjI ma.sA.nI kRpA muja para sadA varasatI raho, evI aMtaranI abhilASA. svAsthyanI pratikULatAmAM AtmAnI svasthatA dvArA samAdhi ApanAra, bIjAnA doSone khamI khAvAno anupama guNa dharAvanAra, sva nAmane sArthaka karavAmAM tatpara evA zatAdhika zramaNI gaccha pravartaka hitakAMkSI pravartanI vidUSI sAdhvIratnA paramopakArI paramapUjya caMdrAnanAzrIjI ma.sA. - dAdIgurunA AzIrvAdathI mAruM saMyamajIvana naMdanavana samu banI rahe tevI abhyarthanA. agRhItA saMketAne paNa prAjJa kahevaDAve evI maMdabuddhivALI mane - eka paththarane dhIratA dhairyaguNathI sAttvika vArtyanA TAMkaNAthI ghaDanAra, sAdhujIvananA hArdane samajAvanAra ane prastuta graMthanI saMkalanA mATe yogya banAvanAra zilpI evA suzrAvaka zrI pravINabhAI paMDitanI muja para vaDIla tarIkenI chatrachAyA dazavidhayatidharmanA pAlanarUpa saMyamajIvanamAM sadA rahe. 'sahAya kare te sAdhu'ne sArthaka karatA ratnatrayInI ArAdhanAmAM sahAya ka2nA2 - khAsa samyajJAnanI prApti mATe anukULatA karI ApanAra gurubhaganI ane laghubhiganInI huM sadA upakRta chuM. "jA saMyamapaMthe dIkSArthI tAro paMtha sadA ujamALa rahe..." aMtaranA AzIrvAdanI dIkSAnI rajA ApI eka ja bhavamAM navo janma ApanAra bhautika upakArI mAtuzrI caMdrAbahena ane pitAzrI sUryakAntabhAI tathA parivArajanano upakAra kRtajJatA guNathI kahI visarAya tema nathI. - rAjanagaranI dhanya dharA jeNe sanmArgadAtA-mokSamArga prarUpaka vyAkhyAna vAcaspati AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI ma.sA.nI pAlakhInA darzana karAvyA ane aneka mahAtmAono meLApa karAvI nAmathI dharmanA kSetramAM praveza karAvyo. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | prAstAvika dIkSAdAtA-paramapUjya hitarucivijayajI ma.sA. vaDI dIkSAdAtA-AcAryadeveza zrImadvijaya mitrAnaMdasUrIzvarajI ma.sA. gharanI mamatA choDAvanAra AcAryadeveza zrImadvijaya kIrtiyazasUrIzvarajI ma.sA., hitaciMtA karanAra AcAryadeveza zrImadvijaya harSavardhanasUrIzvarajI ma.sA. tathA saMyamajIvanamAM sahAyaka thanAra aneka mahAtmAonI huM RNI chuM. A yatkiMcit RNa svIkAra dvArA sAco RNa svIkAra karI zakuM tevI paramapitA paramezvarane prArthanA. prAdurbhAva pAmela muktinI jhaMkhanAnuM kiraNa ujvala banI zIdhra mukti Ape tevA puruSArthane icchatI bhavya jIva evA vAcakajIvamAM muktinI jhaMkhanA jAge tevI jhaMkhanA muktinI zubhAbhilASA. guma bhavatu Aso suda-10, vi. saM. 2017, tA. 6-10-2011, guruvAra. gItArthagaMgA, zrutadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA, pAlaDI, amadAvAda-380 007. vyAkhyAnavAcaspati paramapUjya AcArya bhagavaMta zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI, gacchAdhipati AcAryabhagavaMtA zrI puNyapAlasUri mahArAjAnAM AjJAvartinI pa. pU. sA. caMdrAnanAzrIjI ma. sA.nAM ziSyaratnA pa. pU. sA. cArunaMditAzrIjI ma. sA.nA ziSyA sAdhvIjI cihnaditAzrIjI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / saMkalanA nI dharmasaMgraha zabdazaH vivecana bhAga-2nA saMkalanA | sAmAnya gRhastha dharmane sevIne yogya jIvo upadeza AdinI sAmagrIne pAme to samyaktane prApta kare che ane samyakta pAmyA pachI saMsAranA ucchedanA arthI evA te jIvI zakti anusAra dezavirati dharmane prAyaH svIkAre che. tethI prathama adhikAramAM sAmAnya gRhastha dharmanuM varNana karyA pachI bIjA adhikAramAM samyaktanuM svarUpa prathama batAve che, tyAra pachI kramasara dezaviratinuM svarUpa batAve che. tethI amoe paNa prathama bhAgamAM sAmAnya gRhastha dharmanuM varNana karyuM. have bIjA bhAgamAM samyaktanuM svarUpa ane zrAvakadharma bAra vratomAMthI pAMca aNuvratonuM svarUpa prastuta bhAgamAM batAvela che tyAra pachIno dezaviratino dharma trIjA bhAgamAM batAvAze. dharmasaMgraha bhAga-2 zabdazaH vivecanamAM graMthakArazrInA Azaya viruddha ke pUjya upAdhyAya mahArAjanA Azaya viruddha kAMI paNa kSati thaI hoya te badala micchA mi dukkaDuM mAMguM chuM. - pravINacaMdra khImajI motA Aso suda-10, vi. saM. 2017, tA. 6-10-2011, guruvAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. phona : 079-32447014 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | anukramaNikA dharmasaMgraha bhAga-2nI anukramaNikA bloka naM. vigata pAnA naM. 21. 1-11 11-184 184-206 209-238 238-246 samyaktanuM svarUpa. samyaktanA bhedo, samyaktanA 37 bhedonuM svarUpa. vratagrahaNanI vidhi. aNuvratonuM svarUpa. prathama aNuvrata sthUlaprANAtipAta viramaNavratanuM svarUpa. dvitIya aNuvrata sthUla mRSAvAda viramaNavratanuM svarUpa. tRtIya aNuvrata sthUla adattAdAna viramaNavratanuM svarUpa. caturtha aNuvrata sthUlasvadArA saMtoSa parastrIgamanamaithuna viramaNavratanuM svarUpa. paMcama aNuvrata sthUla parigraha parimANa vratanuM svarUpa. 247-257 257-262 292-270 270-281 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hIM aha~ namaH / OM hrIM zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / namaH pU. upAdhyAya zrI mAnavijayajI kRta svopajJa TIkA samanvita tathA laghuharibhadra mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA kRta TippaNI yukta dharmasaMgraha bhAga-2 zabdazaH vivecana * prathama khaMDa -1k dvitIya adhikArI che prathama adhikAra sAthe bIjA adhikArano saMbaMdha : atha vizeSato gRhidharmavyAkhyAnAvasaraH, sa ca samyaktvamUlaka iti prathamaM samyaktvaM prastUya tadeva lakSayati - have viSayathI gRhadharmanA vyAkhyAnano avasara che. ane te samyaknamUlaka che. ethI prathama samyaktane prastuta karIne tene ja=vizeSathI gRhIdharmanA svarUpane ja, batAve che - bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe pAMtrIsa prakAranA ziSTAcArane pALanArA yogya jIvone kevI dharmadezanA ApavI joIe ? tenuM kAMIka vistArathI svarUpa batAvyuM. te svarUpa sAMbhaLIne je yogya zrotA upadezakanA vacanathI saMsAranA ucchedano arthI banyo che ane mokSanA upAyone sevavA mATe atyaMta abhimukha banyo che tevo jIva kevA svarUpavALo hoya ? te zloka-20mAM batAvyuM. tevI yogyatAne pAmelA zrotAne tyArapachI vizeSathI gRhIdharmanuM svarUpa batAvavuM joIe=samyanA svarUpane batAvavApUrvaka gRhIdharmanuM svarUpa batAvavuM joIe ane te gRhadharma samyakvamUla bAravratarUpa che. tethI tevA jIvone dharma batAvatI vakhate prathama Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-21 samyaktanuM svarUpa batAvavuM joIe. te batAvIne gRhIdharmanuM svarUpa batAvavuM joIe. tethI have gRhIdharmanA svarUpane ja batAve che - Acts : - nyAyyazca sati samyaktve'NuvratapramukhagrahaH / jinoktatattveSu ruciH, zuddhA samyaktvamucyate / / 21 / / anvayArtha : ca sati samyaktve sabhya hota te 4, aNuvrata pramukhagrahaH mANuvrata vagaire prakhae, nyAyyaH=Gyita che=saMta cha. jinoktatattveSu=mals duomai zuddhA ruciH zuddha yi, samyaktvamucyate samyanya vAya cha. // 21 // loArtha : samyakta hote chate ja aNuvrata vagerenuM grahaNa vAcya che ucita che, jinokta tatvomAM zuddha ruci samyakta kahevAya che. rilA TIs: 'sati' vidyamAne 'samyaktve' samyagdarzane cakAro'traivakArArtho bhinnakramazca, tataH samyaktve satyevetyartho labhyate, aNuvrataguNavratazikSAvratAnAM graho'bhyupagamo 'nyAyyaH' upapannaH, natvanyathA samyaktve'sati, niSphalatvaprasaGgAdyathoktam "zasyAnIvoSarakSetre nikSiptAni kadAcana / na vratAni prarohanti, jIve mithyAtvavAsite / / 1 / / saMyamA niyamAH sarve, nAzyante tena pAvanAH / kSayakAlAnaleneva,pAdapAH phalazAlinaH / / 2 / / " iti / samyaktvameva darzayati-'jinoktetyAdi' jinokteSu tattveSu jIvAjIvAdipadArtheSu yA 'zuddhA' ajJAnasaMzayaviparyAsanirAkaraNena nirmalA 'ruciH' zraddhAnaM sA 'samyaktvamucyate' jinairitizeSaH, tadvizeSato gRhidharma iti pUrvapratijJAtaM sarvatra yojyam / graM0 1000 / TIkSArtha :_ 'sati' ..... sarvatra yojyam / sabhyatya vidhamAna hota 7te 4, mANuvrata-guerAtrata-zikSAprata, grahaNaHsvIkAra vyApya cheHupapanna che=saMgata che. anyathA nahi=samyakta nahi hote chate saMgata Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-21 nathI; kema ke niSphalatvano prasaMga che=samyakta vagara aNuvratAdinA svIkAramAM niSkalapaNAno prasaMga che. zlokamAM rahela "gha'kAra "a'kAra arthamAM che ane te "'kAranuM yojana bhinna kramamAM che arthAt "sakhyatve sati' pachI yojanA che. samyakta vagara aNuvratAdinuM grahaNa niSphaLa kema che ? temAM thothI sAkSI Ape che - "UkharabhUmimAM nikSepa karAyelA dhAnyanI jema mithyAtvavAsita jIvamAM kyAreya vrato praroha pAmatAM nathI." "kta sayakAlanA agnithI phaLavALAM vRkSo nAza pAme che tema tanA vaDa-madhyAtva vaDa, pAvatra 2 vALAM vakSo nAza pAme che tema tenA vaDe mithyAtva vaDe, pavitra evA sarva saMyamaniyamo nAza pAme che." tti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. zlokanA pUrvArdhano artha karyA pachI uttarArdhano artha spaSTa kare che - sakhyatvane ja batAve che - bhagavAne kahelA jIvAjIvAdi padArthomAM zuddha ajJAna, saMzaya, viparyAsanA nirAkaraNathI nirmala evI je ruci=zraddhAna, te samyakta jino vaDe kahevAya che. zlokamAM 'bine.' zabda adhyAhAra che te batAvavA mATe "jineritizeSaH' ema kahela che. tenA vizeSathI=samyaktanA vizeSathI, gRhidharma che. e pramANe pUrvamAM pratijJAta=prathama adhikAranI sAthe bIjA adhikArano saMbaMdha banAvatI vakhate kahyuM ke have vizeSathI gRhIdharmanA vyAkhyAnano avasara che e kathana dvArA pUrvamAM pratijJAtanuM, sarvatra yojana karavuM. bhAvArtha pUrva zlokamAM sadharmane yogya jIva kevA svarUpavALo hoya che te batAvyuM. tethI tevA svarUpavALA jIvone prApta karIne upadezaka vizeSathI gRhIdharmanuM vyAkhyAna karavuM joIe. te vizeSathI gRhIdharmanuM vyAkhyAna karatAM kahe che - jIvamAM samyakta vidyamAna hoya to ja aNuvrata, guNavrata ane zikSAvratAdi bAra vrato grahaNa karavAM saMgata thAya che; kema ke bhagavAnanA vacanamAM sthira ruci hoya tevA jIvo bhagavAnanA vacanAnusAra saMsArano aMta karavA arthI bane che. saMsAranA aMta karavAno upAya saMpUrNa niravadya jIvana jIvavA svarUpa sarvavirati che. sarvaviratinA pAlanamAM jenI zakti na hoya tevA jIvo sarvaviratinA zaktinA saMcaya arthe dezaviratinuM pAlana karIne sarvaviratine yogya zaktino saMcaya kare to tenA grahaNa karAyelAM aNuvratAdi, jinavacanathI niyaMtrita thaIne sarvaviratinI prApti dvArA ane uttarottara sarvaviratinI vRddhi dvArA kevalajJAnanI prAptinuM kAraNa banaze. mATe dezavirati grahaNa karanAra yogya jIvane samyakta mUla bAra vrato apAya che. AthI upadezaka zrotAne kahe che ke samyaktane sthira karIne AgaLamAM kahevAze te aNuvratomAM udyama karavo joIe, jethI sarva kalyANanI prApti thAya. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-21 tyAra pachI te zrotAne samyaktvanuM svarUpa batAve che bhagavAne kahelA jIvAdi padArthomAM je zuddha ruci te samyaktva che. zuddha rucino artha karyo ke ajJAna, saMzaya ane viparyAsanA parihArathI je nirmaLa ruci te zuddha ruci che. tethI e prApta thAya ke upadezAdinA sAmagrInA baLathI je zrotAne saMsAranA svarUpanuM, saMsArathI para evA siddhanA svarUpanuM ane te svarUpanI prAptino upAya jinavacanAnusAra sarva ucita pravRttio che tevo sthira nirNaya che. paraMtu te nirNayamAM jene ajJAna nathI, te prakAranA jinavacanamAM saMzaya nathI ke te prakAranA bhagavAnanA vacanamAM viparIta bodha nathI teomAM samyaktva che. te samyagdaSTi jIvo haMmezAM jinavacananA 52mArthane vizeSathI jANavA mATe ane jANIne jIvanamAM sevavA mATe avazya udyama kare che; kema ke jinavacana ja ekAMte hita che tevI zuddha ruci tenA vizeSa paramArthane jANavA mATe udyama na karAve te saMbhave nahi. vaLI, A prakAranI sthirarucivALA jIvo jIva-ajIva Adi nava tattvanA vizeSa svarUpane zAstravacananA baLathI jANe tyAre teonI jinavacanamAM sthiraruci pUrva karatAM paNa atizayita thAya che. kA2Na ke jIvAdi nava padArthanA jJAnane kA2Ne Azrava, saMvara Adi sarva bhAvo te mahAtmA vizeSathI jANe che tethI te vacananuM avalaMbana laIne AzravanA uccheda mATe ane saMvaranI vRddhi mATe yatna karIne mokSanI prApti mATe zakti anusAra te mahAtmA avazya udyama kare che. tethI jinokta tattvanA samyak parijJAnapUrvakanI zuddha ruci te samyaktva che. TIkA H nanvitthaM tattvArthazraddhAnaM samyaktvamiti paryavasannam, tatra zraddhAnaM ca tathetipratyayaH, sa ca mAnaso'bhilASo, nacAyamaparyAptakAdyavasthAyAmiSyate, samyaktvaM tu tasyAmapISTam, SaTSaSTisAgaropamarUpAyAH sAdyaparyavasitakAlarUpAyAzca tasyotkRSTasthiteH pratipAdanAditi kathaM nAgamavirodhaH ? ityatrocyate-tattvArthazraddhAnaM samyaktvasya kAryam, samyaktvaM tu mithyAtvakSayopazamAdijanyaH zubha AtmapariNAmavizeSaH / Aha caM "se a saMmatte pasatyasaMpattamohaNIakammANuve aNovasamakhayasamutthe pasamasaMvegAiliMge suhe AyapariNAme paNNatte" / [AvazyasUtre 6ArU6, samvavatttAdhiAra:] idaM ca lakSaNamamanaskeSu siddhAdiSvapi vyApakam itthaM ca samyaktve satyeva yathoktaM zraddhAnaM bhavati yathoktazraddhAne ca sati samyaktvaM bhavatyeveti zraddhAnavatAM samyaktvasyAvazyambhAvitvopadarzanAya kArye kAraNopacAraM kRtvA tattveSu rucirityasya tattvArthazraddhAnamityarthaparyavasAnaM na doSAya / tathA coktam - "jIvAi nava payatthe, jo jANai tassa hoI saMmattaM / mAmeLa saddahaMto, ayALamALevi sammatta" / / / / [navatattva pra. pA. 1] ti 1 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-21 TIkArya : nannityaM .... samatta' . vi . "nanu'nI zaMkA karatAM kahe che - A rIte-gAthAmAM kahyuM ke jivokta tatvamAM zuddharuci sabhyattva che e rIte, tatvArtha zraddhAna sakhyatva e pramANe paryavasAna thayuM=e prakAre phalita thayuM. tyAM=samyaktanA lakSaNamAM, zraddhAna tathA' e prakAranA pratyayarUpa che=je prakAre bhagavAne kahyuM che te prakAre che te prakAranI pratItirUpa che ane tenuM tathA" e prakArano pratyaya mAnasa abhilASa che ane A= tathA' e prakArano, mAnasa abhilASa aparyAptakAdi avasthAmAM=aparyAptAvasthAmAM ke garbhAvasthAmAM ke atyaMta bAlyAvasthAmAM IcchAto nathI. vaLI te avasthAmAM paNa=aparyAptAdi avasthAmAM paNa, samyakta ISTa che; kema ke chAsaTha sAgaropama sAdi aparyavasita kAlarUpa tenI=samyaktanI, utkRSTa sthitinuM pratipAdana che, ethI kevI rIte Agamano virodha nathI ?=samparvanI utkRSTa sthiti pratipAdana karanAra Agamavacana sAthe graMthakArazrI vaDe pratipAdana karAyelA samyaktanA lakSaNo kevI rIte virodha nathI ? arthAt virodha che. e prakAranI AmAM pUrvapakSIe karelI zaMkAmAM kahevAya che= graMthakArazrI vaDe kahevAya che - tatvArtha zraddhAna samyattvanuM kArya che. vaLI, samyakta mithyAtvanA kSayopazamAditya zubha AtmapariNAma vizeSa che. ane kahe che - "ane te samyakta prazasta saMprApta mohanIyakarmanA anuvedana, upazama ane kSayathI samutpanna prazama saMvegAdi liMgavALuM zubha AtmapariNAma kahevAyuM che." (Avazyaka sUtra 6/36, samyakta adhikAra) ane A lakSaNa=uddharaNamAM Apela samyaktanuM lakSaNa, meta vagaranA siddhAdimAM paNa vyApaka che. ane A rIte pUrvamAM 'nanu'thI karelI zaMkAnuM graMthakArazrIe samAdhAna karyuM ke tatvArtha zraddhAna samyakta nathI paraMtu samyattvanuM kArya che mATe aparyAptAdi avasthAmAM sakhyattvanI aprApti nathI e rIte, samyakta thaye chate ja pUrvamAM kahyuM evA jinokta tattvamAM zraddhAna thAya che ane yathokta zraddhAna thaye chate samyakta thAya ja che. ethI zraddhAvALA jIvomAM samyaktanA avayaMbhAvitvanA upadarzana mATe kAryamAM=samyattvanA kAryamAM, kAraNano upacAra karIne zraddhAnanA kAraNarUpa sakhyatvano upacAra karIne, tatvamAM ruci e prakArano Ano=samyakvato, tatvArtha zraddhAna e prakAranA arthanuM paryavasAna=kathana doSa mATe nathI ane te pramANe kahevAyuM che - "jIvAdi nava padArtho je jANe che tene samya hoya che. nahi jANatA paNa jIvAdi navatatvane nahi jANatA paNa, bhAvathI zraddhA karanArane samyakta che." (navatatva pra.-gA. 51) bhAvArtha - pUrvamAM kahyuM ke jinokta tattvamAM zuddha zraddhAna samyakta che. tyAM koI zaMkA karatAM kahe che ke A pramANe artha karavAthI e prApta thAya ke tattvanuM zraddhAne e samyakta che. zraddhAna eTale A vastu A pramANe che evo Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-21 nirNaya; arthAt bhagavAne je prakAre saMsAranuM svarUpa kahyuM che ane mokSanuM svarUpa kahyuM che temaja saMsAranA uccheda arthe ane mokSanI prApti arthe je mArga batAvyo che te mArga te prakAre ja che tevI sthira ruci te tattvArtha zraddhAna che. ane A zraddhAna te mAnasa abhilASa che arthAt bhagavAne je pramANe kahyuM che te pramANe ja mAre jANavuM joIe ane jIvanamAM sevavuM joIe e prakArano mAnasa abhilASa che. AvA mAnasa abhilASarUpa samyaktane svIkArIe to je jIvo aparyApta avasthAmAM che ke garbhAvasthAmAM che ke atyaMta avyakta evI zizu avasthAmAM che teone A prakArano mAnasa abhilASa saMbhave nahi; kema ke teone te prakArano abhilASa thAya teTalI cetanA vyakta thaI nathI. tethI bhagavAne kahyuM e tattva che mATe mAre bhagavAne kahelA tattvane jANavuM joIe ane jANIne jIvanamAM sevavuM joIe tevo nirNaya aparyAptAdi avasthAmAM te jIvo karI zake nahi. tethI samyaktanuM karAyeluM lakSaNa aparyAptAdi avasthAmAM rahelA jIvomAM saMgata thAya nahi ane AgamamAM samyatvano utkRSTakALa 60 sAgaropama kahela che ane te kALamAM samyakta svIkArIe to devabhavamAMthI eNvIne Avela ane garbhamAM aparyAptAdi avasthAmAM rahelA jIvomAM paNa samyakta svIkAravuM paDe. tethI AgamanA vacana sAthe graMthakArazrIe kahela samyaktanA lakSaNano virodha Avaze. tenA samAdhAna mATe graMthakArazrI kahe che - tattvArtha zraddhAna sabhyattvanuM kArya che ane samyakta mithyAtvanA kSayopazamAdithI janya zubha AtmapariNAma vizeSa che. tethI aparyAptAdi avasthAmAM samyattvanuM kArya tattvArtha zraddhAna nahi hovA chatAM mithyAtvanA kSayopazamAdijanya zubha AtmapariNAma vizeSa rahI zake che; kema ke je jIvoe pUrvamAM samyakta prApta karyuM che te jIvomAM mithyAtvanA kSayopazamAdijanya bhAva varte che tethI garbhamAM aparyApta avasthAmAM paNa tevo nirmaLa AtmapariNAma te jIvomAM hoI zake che. phakta zArIrika vikAsa nahi hovAthI te prakArano mAnasa abhilASa aparyAptAdi avasthAmAM vyakta thato nathI ane jyAre teono te prakArano zArIrika vikAsa thAya che tyAre te zubhaAtmapariNAmarUpa samyaktanA baLathI tattvArthazraddhAnarUpa mAnasa abhilASa paNa thAya che ane samyakta zuddha AtmapariNAma vizeSarUpa svIkArIe to mana vagaranA evA siddhanA jIvo ke kevalInA jIvomAM paNa samyaktanuM lakSaNa saMgata thAya che; kema ke mithyAtvAdinA kSayajanya tevo zuddha Atma pariNAma siddhaavasthAmAM paNa che. A rIte, samyakta hote chate pUrvamAM kahyuM evuM jinavacananuM zraddhAna thAya che. je jIvamAM samyaktanA kAryarUpa yathokta zraddhAna hoya che temAM samyakta hoya ja che. mATe jyAM samyattvanuM kArya hoya tyAM samyakta avazyabhAvi hoya, te batAvavA mATe kAryamAM kAraNano upacAra karIne tattvamAM ruci samyagdarzana che tema kahyuM temAM koI doSa nathI; kema ke koInAmAM samyagdarzana che ke nahi ? teno nirNaya karavA mATe vartamAnamAM samyatvanA kAryarUpa evo tattvArthazraddhAnarUpa mAnasa abhilASa tenAmAM che ke nahi tenA baLathI ja tenAmAM vartatA samyattvano nirNaya thAya che. tethI e phalita thAya ke AtmakalyANa arthe pravRtta jIvoe potAnAmAM jinavacananA zraddhAnarUpa mAnasa abhilASa che ke nahi ? na hoya to te abhilASane utpanna Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | oka-21 karavAnA upAyarUpa saMsAranuM svarUpa - mokSanuM svarUpa ane mokSaprAptinA upAyane batAvanAra ekAMte niravadya evA jinavacananuM svarUpa jANavA yatna karavo joIe. jethI potAnAmAM tevuM zraddhAna pragaTa na thayuM hoya to pragaTa thAya ane pragaTa thayeluM hoya to sthira thAya ane jinavacanamAM sthira zraddhAnavALA jIvo samyagdaSTi che. AvA jIvo dvArA grahaNa karAyelAM aNuvratAdi zrAvakanAM vrato saphaLa che. pUrvamAM kahyuM ke aparyAptAdi avasthAmAM samyatvanuM kArya tattvArtha zraddhAna nahi hovA chatAM mithyAtvanA apagamathI thayelo zubha AtmapariNAma vizeSa samyakta che. temAM "navatattva'nI sAkSI Ape che -. tenAthI e phalita thAya ke jeo jIvAdi nava padArthone jinavacanAnusAra jANe che tenA kAraNe teone AzravanA nirodhapUrvaka saMvaramAM yatna karavAno atyaMta abhilASa varte che tevA jIvomAM samyakta che ane navatattvane nahi jANanArA paNa aparyAptAdi avasthAmAM rahelA jIvo bhAvathI tevI zraddhAvALA che mATe teomAM samyakta che; kema ke mithyAtvarUpI mala nahi hovAthI aparyAptAdi avasthAmAM rahelo zubha AtmapariNAma tattvanA abhimukhabhAvavALo che. tethI cetanAno vikAsa nahi hovAne kAraNe vyaktarUpe jIvAdi nava padArthono bodha nahi hovA chatAM aMtaraMga rIte te prakAranI ja teone sthira ruci che. tethI tevA jIvono janma pachI zArIrika vikAsa thAya che tyAre te vikAsa thayA pachI Azravane kADhavAno ane saMyama mATe udyama karavAno adhyavasAya paNa spaSTarUpe thAya che ane tevA jIvo potAne prApta thayela sAmagrI anusAra avazya jinavacanane jANavA yatna kare che ane jANIne svabhUmikAnusAra avazya vivekapUrvakanI saMsAranA ucchedane anukULa ucita pravRtti kare che. mATe aparyAptAdi avasthAmAM tevA jIvo navatattva nahi jANatA hovA chatAM bhAvathI navatattvanI zraddhAvALA che. TIkA - nanvevamapi zAstrAntare tattvatrayAdhyavasAyaH samyaktvamityuktam / yataH"arihaM devo guruNo, susAhuNo jiNamayaM pamANaM ca / rUdhyAruM sudo mAvo, sammatta viMti nIpurut III" sinDroI pra. sacavazrvAdhi. 1.34] tti kathaM na zAstrAntaravirodhaH? iti cetra, atra prakaraNe jinoktatattveSu ruciriti yati-zrAvakANAM sAdhAraNaM samyaktvalakSaNamuktam, zAstrAntare tu gRhasthAnAM devagurudharmeSu pUjyatvopAsyatvAnuSTheyatvalakSaNopayogavazAddevagurudharmatattvapratipattilakSaNaM samyaktvaM pratipAditam, tatrApi devA guravazca jIvatattve, dharmaH zubhAzrave saMvare cAntarbhavatIti na zAstrAntaravirodhaH samyaktvaM cAhaddharmasya mUlabhUtaM yato dvividhaM trividhenetyAdipratipattyA zrAddhadvAdazavratI samyaktvottaraguNarUpabhedadvayayutAmAzritya trayodaza koTizatAni caturazItikoTyoH dvAdaza lakSAH saptAzIti sahasrANi dve zate ca vyuttare bhaGgAH syuH, eSu ca kevalaM samyaktvaM vinA ca naikasyApi bhaGgasya saMbhavaH, ata eva 'mUlaM dAramityAdi' SaDbhAvanA vakSyamANA yuktA eveti / etatphalaM caivamAhuH Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-21 "antomuttamittaMpi, phAsiaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapugalapariaTTo ceva saMsAro / / 1 / / [navatattva pra. gA. 53] sammaddiTThI jIvo, gacchai niyama vimANavAsIsu / jai na caiyasammatto, ahava na baddhAuo puTviM / / 2 / / jaM sakkai taM kIrai, jaM ca na sakkai tayaM ca saddahaNA / saddahamANo jIvo, vaccai ayarAmaraM ThANaM / / 3 / / " [sambodhaprakaraNa samyaktvAdhikAra gA. 24, 35] ti ArA TIkArya :nanvevamavi . tA "nanuthI zaMkA kare che - Ama hote chate paNa=pUrvamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke bhagavAnanA vacanamAM zraddhAna te sakhyatva che e rIte paNa, zAstrAntaramAM tatvatrayano adhyavasAya samyakta che e pramANe kahevAyuM che. je kAraNathI - "arihaMta deva, susAdhu guru ane jinamata pramANa ItyAdi zubhabhAva, jagataguru samyakta kahe che." (saMbodha prakaraNa, samyakvAdhi. gA. 34) ethI kevI rIte zAstrAntarano virodha nathI ? arthAta graMthakArazrIe sakhyattvanuM lakSaNa karyuM tenuM tattvatrayanA adhyavasAyarUpa samyatvane kahenArA zAstravacana sAthe virodha che e pramANe zaMkAkAra kahe to graMthakArazrI kahe che - A prakaraNamAM prastuta graMthamAM, jivokta tattvomAM ruci e pramANe sAdhu ane zrAvakonuM sAdhAraNa samyaktanuM svarUpa kahevAyuM. vaLI, zAstrAntaramAM gRhasthonA deva, guru ane dharmanA viSayamAM pUjyatva, upAsyatva ane anuSThayatva svarUpa upayoganA vazathI deva-guru-dharmarUpa tatvanI pratipattirUpa samyakta pratipAdana karAyuM che. tyAM paNa=deva, guru, dharmanI pratipattirUpa samyaktanuM pratipAdana karyuM tyAM paNa, deva ane guru jIvatatvamAM, dharma zubhAzrayamAM ane saMvaramAM aMtarbhAva pAme che, ethI zAstrAntarano virodha nathI=navatatvanA zraddhAna sAthe tattvatrayInA adhyavasAyarUpa sattvane svIkAranAra zAstravacanano virodha nathI. ane samyakta ahaMdudharmanuM mUlabhUta che. je kAraNathI dvividha, trividha ItyAdi pratipatti dvArA samyakta uttaraguNarUpa bhedaddhayayukta evAM zrAvakanAM bAra vratovALA jIvone AzrayIne tera abaja coryAzI kroDa bAra lAkha sItyAsI hajAra baso be bhAMgA thAya=13,84,12,87,202 bhAMgA thAya. ane AmAM=A bhAMgAomAM samyakta vagara kevala eka paNa bhAMgAno saMbhava nathI. AthI ja, "mUlaM vAramitkAri vakSyamANa cha bhAvanA yukta ja che. ane AnuM phaLa=samyattvanuM phaLa, A pramANe AgaLamAM batAve che e pramANe, kahe che - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-21 "aMtarmuhUrta paNa sparzAyeluM samyakta jeone hoya teone ardhapudgalaparAvartathI nyUna ja saMsAra hoya che." (navatatva pra. gA. 53) "jo vigata samyakta na hoya=nAza pAmeluM samyakta na hoya athavA pUrvamAM AyuSya bAMdhyuM na hoya=samyakta pUrve AyuSya bAMdhyuM na hoya to, samyagdaSTi jIvo niyamathI vimAnavAsImAM jAya che=vaimAnika devalokamAM jAya che." je zakya che tene kare che ane je zakya nathI tenI paNa zraddhA kare che. zraddhA karato jIva=tattvanA sevanamAM rucine dhAraNa karato evo samyagdaSTi jIva, ajarAmara sthAne jAya che=mokSane prApta kare che." (saMbodhaprakaraNa, samyakvAdhikAra gA. 24, 35, 36) bhAvArtha : jinokta tattvamAM zraddhAna samyakta che ema pUrvamAM sthApana karyuM. tyAM koI "nanu'thI zaMkA kare che ke anya zAstramAM arihaMta deva, susAdhu guru ane jinavacana pramANa che e prakArano zubhabhAva samyakta kahevAyuM che tethI tattvanA zraddhAnarUpa samyakta sAthe te kathanano virodha Avaze. tenA samAdhAnarUpe graMthakArazrI kahe che - jinokta tattvamAM zraddhAna samyakta che e prakAranuM lakSaNa graMthakArazrIe sAdhu ane zrAvaka ubhaya sAdhAraNa sabhyatvane sAme rAkhIne karela che ane anya zAstramAM deva-guru-dharmanA zraddhAnarUpa samyakta kahela che. tyAM arihaMtadevamAM pUjyatvanI buddhi mATe=arihaMtadevanI pUjA karavI joIe e prakAranI buddhi mATe, gurumAM upAsyatvanI buddhi mATe=jinavacanAnusAra cAlanArA sAdhu mArA mATe upAsya che, e prakAranI buddhi mATe ane bhagavAne kahelA dharmamAM AcaravAyogyatvanI buddhi mATe kahela che tethI te zAstra sAthe graMthakArazrIe karelA samyaktanA lakSaNano koI virodha nathI; kema ke jene jIvAjIvAdi padArthono jinavacanAnusAra bodha hoya tene arihaMta ja pUjavA yogya jaNAya che ane jinavacanAnusAra saMyamamAM pravRtti karanAra sAdhu upAsya jaNAya che. ane AzravanA tyAgapUrvaka saMvaramAM yatnarUpa dharmane ja sevavAnI buddhi thAya che mATe apekSAbhedathI graMthakArazrIe tattvanA zraddhAnarUpa samyakta kahela che. arthathI koI bheda nathI. vaLI, A samyagdarzana bhagavAne kahelA dharmanuM mULabhUta che. kema mULabhUta che ? te batAvatAM kahe che - zrAvakadharma dvividha-trividhathI svIkArAya che. ane te zrAvakadharmanAM bAra vrato samyaktanA grahaNapUrvaka karAya che. tethI samyakta, arihaMta paramAtmAe batAvela dezaviratirUpa dharmanuM mULa che; kema ke samyaktane svIkAryA pachI karaNa-karAvaNarUpa dvividha, mana-vacana-kAyAnA yogarUpa trividha, e prakAranA bhedarUpa dezavirati cAritra svIkArAya che. tethI temAM samyakta mUlaguNarUpa che. ane dvividha-trividha Adi bheMdo uttaraguNarUpa che arthAt samyaktanA kAryarUpa che. tene AzrayIne 13,84,12,87,202=tera abaja 84 karoDa 12 lAkha 80 hajAra baso be bhAMgAo prApta thAya che. tethI phalita thAya che ke samyakta mULaguNa che. ane te guNanA uttaramAM cAritra guNa pragaTe che. vaLI, A Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-21 dezaviratinA sarva bhAMgAomAMthI eka paNa bhAMgAno saMbhava samyakta vagara nathI. tenAthI paNa nakkI thAya che ke samyakta dezaviratinuM mULa che. tenI puSTi karavA mATe kahe che - 'AthI ja "mUnaM tAmityadi' cha bhAvanA yukta che; kema ke te cha bhAvanAmAM e ja kahyuM che ke samyakta sarva dharmanuM mULa che. samyakta sarvadharmamAM pravezanuM dvAra che. ane te prakAre bhAvana karavAthI samyakta pratyeno pakSapAta thAya che, paraMtu jo sarva dharmanuM mULa na hoya to te prakAranI bhAvanA karAya nahi. tethI e phalita thAya ke sarvadharmanuM mULa samyakta che ane tatpUrvaka dezavirati ke sarvavirati dharma prApta thAya che, paraMtu samyakta vagara dezavirati paNa prApta thAya nahi ane sarvavirati paNa prApta thAya nahi. mATe dharmanA arthIe tenA mULabhUta samyaktamAM prathama dRDha yatna karavo joIe. samyaktane sthira karIne tenA uttaramAM thanAra dezavirati ke sarvavirati dharmamAM svazakti anusAra yatna karavo joIe. pUrvamAM samyatvanuM svarUpa zuM che ? te batAvyuM ane sabhyatvanA lakSaNamAM anya zAstra sAthe sthUlathI dekhAtA virodhano parihAra karyo. have je jIvone samyakta prApta thayuM che te jIvone zuM phaLa prApta thAya che ? tene batAvanArA uddharaNo Ape che - je jIvo eka aMtarmuhUrta paNa samyaktane sparze che te jIvo ardhapagalaparAvartathI nyUna saMsAramAM bhame che. - tethI e prApta thAya ke samyakta pAmyA pachI koI jIva samyaktathI pAta pAme topaNa teo utkRSTathI ardhapudgalaparAvartamAM avazya mokSane pAme che. AvA uttama phalavALuM samyakta che. mATe samyaktanA arthIe apramAdabhAvathI darzanAcAranA sevanamAM udyama karavo joIe. jethI samyakta prApta na thayuM hoya to prApta thAya ane prApta thayuM hoya to sthira thAya. vaLI samyaktanuM anya uttama phaLa batAvatAM kahe che - jo koI jIva samyakta pAme pachI tenuM samyakta nAza na pAme ane te jIve samyaktanI prApti pUrve AyuSya bAMdhyuM na hoya to te samyagdaSTi jIvanuM vartamAnabhavamAM AyuSya pUruM thAya tyAre te samyagdaSTi jIva niyamA vaimAnika devalokamAM jAya che. anya kyAMya jato nathI. mATe AvA uttama phalavALA samyaktane prApta karavA mATe apramattabhAvathI yatna karavo joIe. vaLI samyaktanuM anya phaLa batAvatAM kahe che - samyagdaSTi jIvamAM viveka pragaTelo hovAthI je potAnAthI zakya hoya tevuM mokSasAdhaka anuSThAna avazya kare che. ane je mokSasAdhaka anuSThAna potAnAthI zakya nathI tyAM paNa samyagdaSTi jIvanI ruci che. tethI jyAre te anuSThAnanA sevananI zakti pragaTa thaze tyAre te samyagdaSTi jIva avazya te anuSThAnanuM sevana karaze. A prakAre zakya anuSThAnane sevavAnI ane azakya anuSThAnane zaktisaMcaya thAya tyAre sevavAnI pratipattirUpa zraddhAne karato evo samyagdaSTi jIva te samyaktanA baLathI svabhUmikAnusAra ucita anuSThAna Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-21-22 sevIne aMte avazya mokSamAM jAya che. mATe jenuM mokSarUpa uttamaphaLa che ane je samyaktvamAM anuSThAna sevavAnA viSayamAM mArgAnusA2I nirmaLabuddhi che tevuM samyagdarzana prApta karavA mATe avazya udyama ka2vo joIe. // 21 // avataraNikA - atha tasya cotpAde dvayI gatirnisargo'dhigamazceti tAM tadbhedAMcAha avataraNikArya : have tenA utpAdamAM=samyaktvanA utpAdamAM, be gati che H nisarga ane adhigama. ethI tene=nisarga ane adhigamarUpa be prakAranI gatine ane samyaktvanA bhedone kahe che -- 11 bhAvArtha: pUrvamAM samyagdarzana sarva dharmanuM mULa che tema batAvyuM. have te samyagdarzananI prAptinA be upAya che : nisarga ane adhigama. ethI tene ane tenA bhedone batAve che - zloka H nisargAdvA'dhigamato, jAyate tacca paJcadhA / mithyAtvaparihANyeva, paJcalakSaNalakSitam / / 22 / / anvayArtha: ==ane, nisargAdvAthimato=nisargathI athavA adhigamathI, ta te=samyaktva, mithyAtvaparihnALi va=mithyAtvanI parihANathI ja, pazcakSikSita=pAMca lakSaNathI lakSita panvadhA=pAMca prakAranuM, nAte=thAya che. 22aa zlokArtha : ane nisargathI athavA adhigamathI samyaktva, mithyAtvanI parihANithI ja pAMca lakSaNathI lakSita pAMca prakAranuM thAya che. II22II TIkAH nisargAdadhigamAdvA tatsamyaktvaM 'jAyate' utpadyate, tatra nisargaH svabhAvo gurUpadezAdinirapekSa iti bhAvaH, adhigamo gurUpadezaH yathAvasthitapadArthapariccheda itiyAvat, tathAhi yogazAstravRttau - "anAdyanantasaMsArA'varttavarttiSu dehiSu / jJAnadRSTyAvRtivedanIyAntarAyakarmaNAm / / 1 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dharma saMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 sAgaropamakoTInAM, koTyastriMzatparA sthitiH / . viMzatirgotranAmnozca, mohanIyasya saptatiH / / 2 / / tato girisaridgrAvagholanAnyAyataH svayam / ekAbdhikoTikoTyUnA, pratyekaM kSIyate sthitiH / / 3 / / zeSAbdhikoTikoTyantaH, sthitau sakalajanminaH / yathApravRttikaraNAd granthidezaM samiyAti / / 4 / / rAgadveSaparINAmo, durbhedo granthirucyate / durucchedo dRDhataraH, kASThAderiva sarvadA / / 5 / / granthidezaM tu saMprAptA, rAgAdipreritAH punaH / utkRSTabandhayogyAH syuzcaturgatijuSo'pi ca / / 6 / / teSAM madhye tu ye bhavyA, bhAvibhadrAH zarIriNaH / AviSkRtya paraM vIryamapUrvakaraNe kRte / / 7 / / atikrAmanti sahasA, taM granthiM duratikramam / atikrAntamahA'dhvAno, ghaTTabhUmimivAdhvagAH / / 8 / / athAnivRttikaraNAdantarakaraNe kRte / mithyAtvaM viralaM kuryuvedanIyaM yadagrataH / / 9 / / AntarmuhUrtikaM samyagdarzanaM prApnuvanti yat / nisargahetukamidaM, samyakzraddhAnamucyate / / 10 / / gurUpadezamAlambya, sarveSAmapi dehinAm / yattu samyakzraddhAnaM tat, syAdadhigamajaM param / / 11 / / yamaprazamajIvAturbIjaM jJAnacaritrayoH / hetustapaHzrutAdInAM, saddarzanamudIritam / / 12 / / zlAghyaM hi caraNajJAnavimuktamapi darzanam / na punarjJAnacAritre, mithyAtvaviSadUSite / / 13 / / jJAnacAritrahIno'pi, zrUyate zreNikaH kila / samyagdarzanamAhAtmyAt, tIrthakRttvaM prapatsyate / / 14 / / " [1 / 17 vRttau] iti / / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 TIkArca - nisa .. rUti | nisargathI athavA adhigamathI samyakta utpanna thAya che. tyAM nisarga, svabhAva, guruupadezAdi nirapekSa e prakArano bhAva che-e prakArano nisarga zabdano artha che. adhigama, guruupadeza, yathAvasthita padArthano bodha e prakArano artha che=e prakArano adhigama zabdano artha che. te A pramANe yogazAstra graMthanI vRttimAM che - "anAdi anaMta saMsAranA AvartavartI evA jIvomAM jJAnanI ane dRSTinI AvRttijJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya karmonI 30 koTAkoTI sAgaropama utkRSTa sthiti che, gotrakarma ane nAmakarmanI 20 koTAkoTI sAgaropama utkRSTa sthiti che ane mohanIya karmanI 70 koTAkoTI sAgaropama utkRSTa sthiti che. I1-rA tethI=7 karmonI utkRSTa sthitithI, parvata parathI paDatA paththaranA gholananA vyAyathI svayaM eka koTAkoTI sAgaropamathI cUna pratyekanI sthiti kSaya pAme che-sAta karmanI sthiti kSaya pAme che. sA. zeSa evI sAgaropamanI aMtaHkoTAkoTI sthiti hote chate aMtaHkoTAkoTI sAgaropamanI sthiti hote chata, sarva jIvo yathApravRttikaraNathI graMthidezane prApta kare che. kASThAdinI jema sarvadA duruccheda, daDhatara, durbheda evo rAga-dveSano pariNAma graMthi kahevAya che. pAM vaLI graMthidezane saMprApta thayelA pharI rAgAdithI prerita evA te cAragativALA jIvo paNa utkRSTa baMdhayogya thAya. lisi vaLI teomAM je bhAvibhadrA zarIravALA bhavyo zreSTha vIryanuM AviSkaraNa karIne apUrvakaraNa kare chate sahasA dUratikrama evI te graMthinuM atikramaNa kare che. jema mahAmArganI atikrAnta evI ghaTTabhUminuM musApharo atikramaNa kare che. 7-8ii. have anivRttikaraNathI aMtaHkaraNa karAye chate mithyAtvanI latAmAM aMtara karAye chate, agrathI je vedanIya evuM mithyAtva virala kare che-mithyAtvanA daLiyA khAlI kare che. III jIvo je AntarmuhUtika samyagdarzana prApta kare che e nisargahetuka samyaphazraddhAna kahevAya che. 10nA guru upadezanuM AlaMbana karIne sarva paNa jIvone vaLI je samyaphazraddhAna che te adhigamathI thanAruM bIjuM che. II11II yama ane prazamanuM jIvAtu=pAMca mahAvratorUpa yama ane prazamane jIvADanAra jJAna-cAritranuM bIja che. tapa-zrutAdino hetu evuM samyagdarzana kahevAyuM che. I12aaaa cAritra ane jJAnathI rahita paNa darzana glAdhya ja che. vaLI, mithyAtvaviSathI dUSita jJAna-cAritra lAdhya nathI. II13il kharekhara jJAna-cAritrathI hIna paNa zreNika samyagdarzananA mAhAbhyathI tIrthaMkarapaNAne prApta karaze e pramANe saMbhaLAya che." 14 (yogazAstra zloka-1/17 TakA) ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 bhAvArtha : pUrva gAthAmAM samyaktanuM svarUpa batAvyuM. ane tenuM uttama phaLa che tema batAvyuM. have te samyagdarzana jIvane be rIte prApta thAya che te batAve che - 1. nisargathI samyagdarzana prApta thAya che. 2. adhigamathI samyagdarzana prApta thAya che. nisarga' zabdano bodha karAvavA arthe tenA paryAyavAcI zabda kahe che - nisarga eTale svabhAva ane svabhAva eTale guruupadezAdithI nirapekSa. tethI e prApta thAya ke je jIvone nisargathI samyagdarzana thAya che eTale svabhAvathI samyagdarzana thAya che arthAt guruupadezanI apekSA rAkhyA vagara svAbhAvika samyagdarzana thAya che e samyagdarzanane "nisarga samyak darzana' kahevAya che. adhigama zabdano bodha karAvavA arthe kahe che - adhigama eTale guruno upadeza. arthAt yathAvasthita padArthano pariccheda. tethI e prApta thAya ke gurupadezathI ke anya rIte zAstraadhyayana karavAne kAraNe bhagavAne kevalajJAnamAM joIne je padArtho je rIte kahyA che te rIte jeone yathAvasthita padArthono bodha thAya teone adhigamathI samyagdarzana che. AnAthI e prApta thAya ke je jIvone nisargathI samyagdarzana thAya che te jIvone jinavacananA padArthano yathArtha bodha thayo nathI paraMtu naisargika rIte te prakAranA nirmaLa pariNAma thayA che ke jethI mithyAtvarUpI mala teono dUra thayo che ane A rIte naisargika samyakta pAmyA pachI jIvo zAstraadhyayana karIne adhigamathI padArthano bodha kare tyAre nisargathI thayeluM samyakta adhigamathI nirmaLa bane che. vaLI, keTalAka jIvomAM mithyAtva vartatuM hatuM ane guruupadezanA kAraNe ke anya koI rIte zAstraadhyayanAdine kAraNe bhagavAne kahelA padArthono yathArtha bodha thAya che ane tenA kAraNe tenAmAM rahela mithyAtvano mala dUra thAya che te jIvone adhigamathI samyagdarzana thAya che. A kathanamAM sAkSIrUpe yogazAstra graMthanI vRttinA zloka ApyA che, teno artha A pramANe che - A saMsAra anAdikALano che ane anaMtakALa sudhI rahenAro che. temAM vartatA jIvo AyuSyakarmane choDI jJAnAvaraNIyAdi sAteya karmonI utkRSTa sthiti bAMdhe che. temAM jJAnAvaraNIya karma, darzanAvaraNIya karma, vedanIyakarma ane aMtarAyakarmanI utkRSTa sthiti 30 koTAkoTI sAgaropama bAMdhe che. nAmakarma ane gotrakarmanI utkRSTa sthiti 20 koTAkoTI sAgaropama bAMdhe che. ane mohanIya karmanI utkRSTa sthiti 70 koTAkoTI sAgaropama bAMdhe che. parvata parathI paDatA paththaranA gabaDavAnA dRSTAMtathI sAteya karmonI sthiti 70 koTAkoTI sAgaropamathI aMtaHkoTAkoTI sAgaropama nyUna thAya che. tyAre sarva jIvo yathApravRttikaraNathI graMthidezane prApta kare che. A rIte jIvo karmanI sthiti alpa thavAne kAraNe graMthidezamAM Ave che te batAvyA pachI graMthi zuM che ? te spaSTa kare che - Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 15 jema lAkaDAdimAM durbheda, duruccheda evI gAMTho hoya che tema AtmAmAM tattvane yathArtha jovAmAM bAdhaka evo rAga-dveSano pariNAma che. je du:khe karIne uccheda thAya tevo dRDhatara che ane teno bheda karavo atiduSkara che. A rAga-dveSano pariNAma AtmAno anAdi kALathI sarvadA che ane tevo rAga-dveSano pariNAma te 'graMthi' che. te graMthine kAraNe ja jIvo tattvane pAmatA nathI. ane saMsAramAM anAdikALathI bhaTake che. jIvo aMtaHkoTAkoTI sAgaropama nyUna karmanI sthiti kare che tyAre yathApravRttikaraNa karIne graMthidezane prApta kare che. vaLI, graMthidezane pAmyA pachI pharI rAgAdithI prerita thayelA te cAragatimAM rahelA paNa jIvo utkRSTa sthiti karmanI bAMdhe che. tethI e prApta thAya ke graMthidezamAM Ave che tyAre teono rAgadveSano pariNAma kaMIka maMda thAya che ane pharI tIvra rAga-dveSanA pariNAmavALA thAya che tyAre karmanA utkRSTasthitibaMdhane yogya te jIvo bane che. AvA jIvomAMthI je bhavyajIvonuM bhAvimAM bhadra thavAnuM che arthAt bhAvimAM kalyANa thavAnuM che tevA jIvo paramavIryane pho2vIne apUrvaka2Na kare che arthAt graMthidezamAM AvyA pachI pharI kyAreya sAteya karmonA utkRSTa sthitibaMdhane yogya thatA nathI paraMtu tattvane jANavAne anukULa 52mavIryane phoravIne apUrvakoTinA tattvane jANavAne anukULa vyApAra kare che. jenAthI tattvane yathArtha jovAmAM bAdhaka evA rAga-dveSanI pariNatirUpa graMthino bheda karavAno prAraMbha thAya che ane dUratikrama evI te graMthine sahasA teo apUrvakaraNa dvArA atikramaNa kare che. jema koI musApha2 ghaNo mArga atikramaNa=pasAra karIne Avelo hoya tethI thAkelo hoya topaNa mahAparAkrama karIne ghaTTabhUmine=je bhUmineM oLaMgavI atiduSkara che tevI bhUmine, oLaMgIne potAnA iSTa sthAna tarapha jAya che. tema A jIvo paNa sAteya karmonI utkRSTa sthitine ghaTADI-ghaTADIne ghaNo paMtha kApIne graMthidezamAM AvelA che. graMthi ati ghaTTabhUmi jevI che, ke jene oLaMgavA mATe prAyaH jIvo samartha thatA nathI tevI ghaTTabhUmine tulya graMthine paNa atiparAkrama ka2Ine apUrvakaraNa dvArA te yogya jIvo oLaMge che. jethI te ghaTTabhUmine oLaMgIne arthAt graMthibheda karIne AtmAnA hitane anukULa evA tattvamArgane prApta kare che. tyArapachI te jIvo anivRttikaraNa nAmanuM trIjuM karaNa kare che. je trIjA karaNathI mithyAtvanA daLiyAmAM aMtaHkaraNa nAmanI aMtaraMga prakriyA kare che ane te aMtaHkaraNa karavAnI prakriyAkALamAM AtmAmAM mithyAtvanA daLiyA satata udayamAM Ave tevI je latA che temAM vacamAM aMtara pADe che arthAt je AgaLamAM vedana ka2vA yogya mithyAtvanA daLiyA che te daLiyAmAM aMtarmuhUrtakALa sudhI koI daLiyA udayamAM na Ave tevuM aMtara pADe che. tethI te mithyAtvanA daLiyA eka aMtarmuhUrta sudhI udayamAM na Ave tevA virala kare che. tenA kA2Ne aMtaHmuhUrtika samyaktva prApta kare che. A samyaktvane 'nisargahetuka' samyak zraddhAna kahevAya che. je jIvo gurunA upadezanuM AlaMbana karIne samyakzraddhAna kare che te adhigamathI thanAruM bIju samyagdarzana che. A rIte, nisargathI thanAruM ane adhigamathI thanAruM samyagdarzananuM svarUpa batAvyA pachI te samyagdarzana kevA mAhAtmyavALuM che ? te batAvatAM kahe che - samyagdarzana yama ane prazamanuM jIvAtu che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 tethI e prApta thAya ke pAMca mahAvrato ane prazamano pariNAma koI mahAtmAmAM pragaTa thayo hoya tene jIvADanAra samyagdarzana che ane je jIvomAMthI samyagdarzana cAlyuM jAya che te jIvomAM pUrvamAM pragaTa thayelAM pAMca mahAvrato hoya ane prazamano pariNAma hoya to te paNa nAza pAmI jAya che. AthI ja sAdhupaNAmAM rahelA caudapUrvadharo pAMca mahAvratanA pariNAmavALA hoya che. ane prazamanA pariNAmavALA hoya che. Ama chatAM karmanA doSathI mithyAtvane pAme che tyAre sAdhunA vezamAM rahelA hovA chatAM teomAM rahelo pAMcamahAvratano pariNAma ane prazamano pariNAma nAza pAme che. AthI ja tevA jIvo pAta pAmIne saMsAramAM bhaTake che. mATe samyagdarzana yama ane prazamane jIvADanAra che. vaLI, A samyagdarzana jJAna-cAritranuM bIja che. tethI e prApta thAya ke koI jIvane samyajJAna ane samyakracAritra pragaTyuM nathI tevA jIvo paNa samyagdarzanane kAraNe nirmaLamativALA thAya che tyAre tattvanA arthI bane che ane tenA kAraNe guru Adi pAsethI zAstraadhyayana karIne samyajJAna meLave che. vaLI, samyagdarzana pAmelA jIvone cAritranI balavAna icchA hoya che tethI teo sadA cAritranAM AvAraka-karmone toDavA mATe ucita prayatna karanArA hoya che. ane sattvano prakarSa thAya to avazya cAritrane grahaNa kare che. ane bhAvathI cAritra AvAraka karmono kSayopazama kare che. mATe cAritranI prAptino hetu samyagdarzana che. vaLI, vizeSa prakAranA tapa ane vizeSa prakAranA zrutAdi bhAvano hetu samyagdarzana che; kema ke samyatva pragaTyA pachI jIvane satata saMsAranA ucchada mATenI nirmaLamati pravarte che tethI tevA jIvo potAnAmAM vartatA samyagdarzanathI prerita thaIne zaktinA atizayathI tapamAM ane zruta adhyayanAdimAM avazya udyama kare che tethI tapa-zrutAdino hetu samyagdarzana che. A rIte, samyagdarzana anya sarva guNo karatAM mukhya che te batAvavAthuM kahe che - cAritra ane jJAnathI rahita paNa samyagdarzana prazaMsanIya che; kema ke jIvamAM pragaTa thayela nirmalamatirUpa samyagdarzana jIvane satata ucita pravRtti karavAmAM utsAhita rAkhIne jJAna-cAritrane paNa prApta karAve che. mATe jJAna-cAritra rahita paNa samyagdarzana glAdhya che. vaLI, mithyAtvaviSathI dUSitajJAna-cAritra glAdhya nathI; kema ke samyakta na hoya to jJAna-cAritra paNa jIvanA hitanuM kAraNa banatAM nathI. vaLI, samyagdarzananuM mAhAlya batAvatAM kahe che. jJAna-cAritrathI hIna paNa zreNika mahArAjA samyagdarzananA mAhAbhyathI tIrthaMkarapaNAne pAmaze tema zAstramAM saMbhaLAya che. mATe kalyANanA arthIe sarva udyamathI samyattvanI prAptimAM udyama karavo joIe. TIkA - atrAha-mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamAderidaM bhavati, kathamucyate nisargAdadhigamAdvA tajjAyata iti ? / atrocyate sa eva kSayopazamAdinisargAdhigamajanmeti na doSaH / uktaM ca - Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha lAga-2 | ditIya adhikAra | Pals-22 "UsaradesaM daDillayaM va vijjhAi vaNadavo pappa / iyamicchassANudae, uvasamasammaM lahai jIvo / / 1 / / " [vizeSAvazyakabhASye gA. 2734] . "jIvAdINamadhigamo, micchattassa u khaovasamabhAve / adhigamasaMmaM jIvo, pAvei visuddhapariNAmo / / 2 / / " tti / kRtaM prasaMgena / tacca katividhaM bhavatItyAha-'paJcadheti' paJcaprakAraM syAt tadyathA-aupazamikam 1 kSAyikam 2 kSAyopazamikam 3 vedakam 4 sAsvAdanaM 5 ceti / tatraupazamikaM bhasmacchannAgnivat mithyAtvamohanIyasyAnantAnubandhinAM ca krodhamAnamAyAlobhAnAmanudayAvasthA upazamaH(sa) prayojanaM= pravarttakamasya aupazamikam, taccAnAdimithyAdRSTeH karaNatrayapUrvakamAntarmuhUrtikam, caturgatikasyApi saMjJiparyAptapaJcendriyasya jantorgranthibhedAnantaraM bhavatItyuktaprAyam, yadvA upazamazreNyArUDhasya bhavati yadAha"uvasamaseDhigayassa, hoi uvasAmagaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo, akhaviyamiccho lahai sammaM / / 1 / / " ti / / [vizeSAva. bhA. 2735] granthipradezaM yAvattu abhavyo'pi saGkhyeyamasaGkhyeyaM vA kAlaM tiSThati / tatra sthitazcAbhavyo dravyazrutaM bhinnAni dazapUrvANi yAvallabhate, jinarddhidarzanAtsvargasukhArthitvAdeva dIkSAgrahaNe tatsaMbhavAt / 'ata eva bhinnadazapUrvAntaM zrutaM mithyAzrutamapi syAdityanyadetat / atra ca prasaGgataH kazcidvizeSo vizeSajJAnArthaM darzAte, yathA'ntarakaraNAdyasamaya evaupazamikasamyaktvavAn, tena cauSadhavizeSakalpena zodhitasya madanakodravakalpasya mithyAtvasya zuddhArddhazuddhAzuddharUpapuJjatrayamasau karotyeva, ata evaupazamikasamyaktvAccyuto'sau kSAyopazamikasamyagdRSTimizro mithyAdRSTirvA bhavati / uktaM ca"kammaggaMthesu dhuvaM, paDhamovasamI karei puMjatiaM / tavvaDio puNa gacchai, samme mIsaMmi micche vA / / 1 / / " idaM ca kArmagranthikamatam / saiddhAntikamataM tvevaM-yaduta-anAdimithyAdRSTiH ko'pi tathAvidhasAmagrIsadbhAve'pUrvakaraNena pujatrayaM kRtvA zuddhapudgalAn vedayannaupazamikasamyaktvamalabdhvaiva prathamata eva kSAyopazamikasamyagdRSTirbhavati, anyastu yathApravRttyAdikaraNatrayakrameNAntarakaraNe aupazamikasamyaktvaM labhate, puJjatrayaM tvasau na karotyeva, tatazcaupazamikasamyaktvacyuto'vazyaM mithyAtvameva yAti / uktaM ca kalpabhASye Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 "AlaMbaNamalahaMtI, jaha saTThANaM na muMcae iliA / evaM akayatipuMjI, micchaM cia uvasamI ei / / 1 / / " [gA. 120 sambodhapra. samyaktva gA. 11] 'prathamaM ca samyaktve labhyamAne kazcitsamyaktvena samaM dezaviratiM sarvaviratiM vA pratipadyate uktaM ca zatakabRhaccUrNI - "uvasamasammaTThiI aMtarakaraNe Thio koI desaviraiM pi lahei, koI pamattApamattabhAvaMpi, sAsAyaNo puNa na kiMpi lahei" [] tti / puJjatrayasaMkramazca kalpabhASye evamuktaH-mithyAtvadalikAt pudgalAnAkRSya samyagdRSTiH pravarddhamAnapariNAmaH samyaktve mizre ca saMkramayati, mizrapudgalAMzca samyagdRSTiH samyaktve, mithyAdRSTizca mithyAtve samyaktvapudagalAMstu mithyAtve saMkramayati, na tu mizre / "micchattaMmi akhINe, tipuMjiNo sammaddiTThiNo NiyamA / khINaMmi u micchatte, duegapuMjI va khavago vA / / 1 / / " [bRhatkalpa bhASye gA. 117] mithyAtve'kSINe samyagdRSTayo niyamAtripuJjinaH, mithyAtve kSINe dvipujinaH, mizre kSINe ekapuJjinaH, samyaktve tu kSINe kSapakaH, samyaktvapudgalAzca zodhitamadanakodravasthAnIyA viruddhatailAdidravyakalpena kutIrthikasaMsargakuzAstrazravaNAdimithyAtvena mizritAH santastatkSaNAdeva mithyAtvaM syuH / yadA'pi prapatitasamyaktvaH punaH samyaktvaM labhate, tadA'pyapUrvakaraNena puJjatrayaM kRtvA anivRttikaraNena samyaktvapuJja eva gamanAd draSTavyam / pUrvalabdhasyApyapUrvakaraNasyApUrvatA, pUrva stokazaH (sadRzakRtatvena) kRtatvenApUrvamiveti vRddhAH, saiddhAntikamataM caitat-samyaktvaprAptAviva dezaviratisarvaviratyoH prAptAvapi yathApravRttyapUrvakaraNe bhavato natvanivRttikaraNam, apUrvakaraNAddhAprA(samA)ptAvanantarasamaye eva tayorbhAvAt, dezasarvaviratyoH pratipattyoranantaramantarmuhUrtaM yAvadavazyaM jIvaH pravarddhamAnapariNAmastata UrdhvaM tvaniyamaH / ye cA'bhogaM vinaiva kathaMcitpariNAmahAsAddezavirateH sarvaviratervA pratipatitAste'kRtakaraNA eva punastAM labhante, ye tvAbhogataH pratipatitA Abhogenaiva ca mithyAtvaM gatAste jaghanyato'ntarmuhUrtenotkarSataH prabhUtakAlena yathoktakaraNapUrvakameva punastAM labhanta ityuktaM karmaprakRtivRttau, saiddhAntikamate hi virAdhitasamyaktvo gRhItenApi samyaktvena SaSThapRthivIM yAvat ko'pyutpadyate, kArmagranthikamate tu vaimAnikebhyo'nyatra notpadyate, tena gRhItenetyuktaM pravacanasAroddhAravRttau / [gA. 961/khaNDa 2 pa. 191] Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | ditIya madhikAra | RI5-22 avAptasamyaktvazca tatparityAge kArmagranthikamatenotkRSTasthitIH karmaprakRtIrbadhnAti, saiddhAntikAbhiprAyatastu bhinnagrantherutkRSTaH sthitibandha eva na syAt 1 // tathA kSayo mithyAtvamohanIyasyAnantAnubandhinAM nirmUlanAzaH prayojanamasya kSAyikaM yataH"khINe daMsaNamohe, vivihaMmi vi bhavaniANabhUaMmi / nippaccavAyamaulaM, sammattaM khAiaM hoi / / 1 / / " [dharmasaMgrahaNyAM gA. 801] tti / tacca sAdyanantam 2 / tathA uditAnAM mithyAtvamohanIyAdinAm dezataH kSayo nirmUlanAzaH, anuditAnAM copazamaH, kSayeNa yukta upazamaH, kSayopazamaH, sa prayojanamasya kSAyopazamikam / yataH "micchattaM jamujhnaM, taM khINaM aNuiaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM, veijjaMtaM khaovasamaM / / 1 / / " ti / / tacca satkarmavedakamapyucyate, aupazamikaM tu satkarmavedanArahitamityaupazamikakSAyopazamikayorbhedaH / yadAha"veei saMtakammaM, khaovasamiesu nANubhAvaM se / uvasaMtakasAo uNa, veei na saMtakammapi / / 1 / / " [vizeSAvazyaka bhA. gA. 1293] 3 / vedakaM kSapakazreNiM prapannasya catura(@)nantAnubandhiSu mithyAtvamizrapuJjadvaye ca kSapiteSu satsu kSapyamANe samyaktvapuJja tatsamyaktvacaramapudgalakSapaNodyatasya taccaramapudgalavedanarUpam / yataH"veagami a puvvoiacaramillayapuggalaggAsaM" [ ] ti 4 / sAsvAdanaM ca pUrvoktaupazamikasamyaktvAtpatato jaghanyataH samaya utkarSatazca SaDAvalikAyAmavaziSTAyAmanantAnubandhyudayAttadvamane tadAsvAdarUpam yataH - "uvasamasammattAo, cayao micchaM apAvamANassa / sAsAyaNasammattaM, tayaMtarAlaMmi chAvaliaM / / 1 / / " [vizeSAvazyaka bhA. gA. 531] 5 / paJcAnAmapyeSAM sthitikAlamAnAdi caivamAhuH - "antamuhattuvasamao 1, chAvali sAsANa 2 veago samao 3 / sAhiatittIsAyara, khaio 4 duguNo khaovasamo 5 / / 1 / / " [sambodhapra. samya. gA. 22] [kSayazca] upazama[zca] kSayopazamaH, sa prayojanamasya kSAyopazamikam / yataH - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 duguNotti pUrvasmAd dviguNaH sthitikAlaH SaTSaSTiH sAgaropamANi samadhikAni kSAyopazamikasya sthitirityarthaH / sA caivam"dovAre vijayAisu, gayassa tinaccue ahava tAI / airegaM narabhaviaM, nANAjIvANa savvaddhaM / / 1 / / " [vizeSAvazyaka bhASye gA. 436] tti / "ukkosaM sAsAyaNauvasamiA huMti paMcavArAo / veagakhaigA ikkasi, asaMkhavArA khaovasamo / / 2 / / " [samyaktva stavapra. gA. 22] "tiNhaM sahasapuhuttaM, sayappuhuttaM ca hoI viraIe / egabhave AgarisA, evaiA huMti NAyavvA / / 3 / / " [sambodhapra. samya. gA. 31] 'tiNhaMti zrutasamyaktvadezaviratInAm / 'Agarisa'tti AkarSaH prathamatayA muktasya vA grahaNam, ete AkarSA utkarSato jaghanyatastveka eva / "tiNhaM sahasamasaMkhA, sahasapuhuttaM ca hoi viraIe / nANAbhava AgarisA, evaiA huMti NAyavvA / / 4 / / " [sambodhapra. samya. gA. 32] "bIaguNe sAsANaM, turiAisu aTThigAracaucausu / uvasamagakhaiaveagakhAovasamA kamA huti / / 5 / / " [samyaktvastava pra. gA. 23] "saMmattaMmi u laddhe, paliapuhutteNa sAvao hujjA / caraNovasamakhayANo, sAgara saMkhaMtarA hu~ti / / 6 / / " [vizeSAvazyakabhASye gA. 1222] "ia(appa)parivaDie samme, suramaNue igabhavevi savvANi / igaseDhivajjiAI, sivaM ca sattaTThabhavamajjhe / / 7 / / " 'kSAyikasamyagdRSTistu tRtIye caturthe tasmin bhave vA siddhyati / uktaM ca paJcasaGgrahAdau - "taiacautthe taMmi va, bhavaMmi sijhaMti daMsaNe khINe / jaM devanirayasaMkhAu, caramadehesu te huMti / / 8 / / " [gA. 778] vyAkhyA-"baddhAyuH kSINasaptako yadi devagatiM narakagatiM vA yAti, tadA tadbhavAntaritastRtIyabhave siddhyati / atha tiryakSu nRSu votpadyate, so'vazyamasaGkhyeyavarSAyuSkeSveva, natu saGkhyeyavarSAyuSkeSu tadbhavAnantaraM ca devabhave, tato nRbhave siddhyatIti caturthabhave mokSaH / abaddhAyuzca tasminneva bhave kSapakazreNiM saMpUrNIkRtya siddhyatItyarthaH / " ekaM jIvaM nAnAjIvAnvA'pekSya samyaktvopayogo jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva, kSayopazamarUpA tallabdhistvekajIvasya jaghanyA'ntarmuhUrttamutkRSTA tu 66 sAgarANi nRbhavAdhikAni tata UrdhvaM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 samyaktvApracyutaH siddhyatyeva, nAnAjIvAnAM tu sarvakAlaH, antaraM ca jaghanyato'ntarmuhUrttam, kasyacitsamyaktvatyAge sati punastadAvaraNakSayopazamAdantarmuhUrttamAtreNaiva tatpratipatteH, utkRSTatastvAzAtanApracurasyApArddhapudgalaparAvartta uktaM ca - "titthayaraMpavayaNasuaM, AyariaM gaNaharaM mahaDDhIyaM / mAsAyaMto vahuno, satasaMsArigo dor3a III" [pazapa mA. 423] nAnAjIvAnapekSya cAntarA'bhAva ityAdhuktamAvazyakavRttAviti zeSavicAro vizeSArthibhistata evAvadhArya rUcanaM vistarekhA TIkArya : trI vistare ahIMpUrvamAM kahyuM ke nisargathI ane adhigamathI samyagdarzana thAya che emAM, kahe cheHzaMkA kare che - mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazamAdithI A thAya che=samyagdarzana thAya che, nisargathI ane adhigamathI te thAya che=samyagdarzana thAya che e pramANe kema kahevAya che? ahIM pUrvapakSIe karelI zaMkAmAM, uttara apAya che - te ja kSayopazamAdi nisargathI ane adhigamathI thanArA che ethI doSa nathI. ane kahevAyuM che - raDhiyaM '=baLelAnI jema "sarasaM paU'=UkharabhUmine prApta karIne "vaNavo vijJA=vanano agni bujhAya che. 'pha' e rIte "miccharUAjulA =mithyAtvano anudaya thaye chate '3vasamasamaM naha nIvo'=jIva upazama samyakta pAme che. baLelAnI jema UkharabhUmine prApta karIne vanano agni bujhAya che e rIte mithyAtvano anudaya thaye chate jIva upazama samyakta pAme che." 1il (vizeSAvazyakabhASya0 gAthA 2734) "vaLI mithyAtvanA kSayopazamabhAvamAM jIvAdino adhigama thAya che=bodha thAya che. vizuddha pariNAmavALo jIva adhigama samyaktane prApta kare che." rA ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. prasaMgathI saryuM prAsaMgika karAyelI zaMkAthI saryuM. ane te=samyagdarzana, keTalA prakAranuM che. ethI kahe che. pAMca prakAranuM che. te A pramANe - 1. opazamika 2. kSAyika 3. kSAyopathamika 4. vedaka ane pa. sAsvAdana. ti' zabda pAMca bhedonI samApti mATe che. tyAM=samyaktanA pAMca bhedomAM, pathamika bhasmachanna agninI jema mithyAtvamohanIyanI ane anaMtAnubaMdhI evAM krodha, mAna, mAyA, lobhanI anudaya avasthA te upazama pravartaka prayojata AnuM te opazamika ane te=aupathamika samyakta, anAdi mithyAdaSTi evA cAragativALA paNa saMjJI paMcendriya jIvane graMthibheda anantara karaNatrayapUrvaka AttamRrtika thAya che. e pramANe uktaprAya che=yogazAstranA uddharaNathI kahevAyuM che. athavA upazamazreNI ArUDhane thAya che=upazamazreNImAM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 22 - dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 caDhelA jIvane opazamika samyakta thAya che. jene kahe che - "upazamazreNIgata jIvane vaLI aupazamika samyakta thAya che. je amRtapuMjavALo, akSapita mithyAtvavALo jIva samyakta prApta kare che." In (vizeSAvazyakabhASya0 gAthA-2735) graMthipradeza sudhI abhavya paNa saMkhyAta ke asaMkhyAtakALa rahe che ane tyAM rahelo abhavya dazapUrvathI kaMIka jUna jeTaluM dravyazrata prApta kare che; abhavya dazapUrvathI kaMIka nyUna dravyahyutavALo che. A pATha sAkSI ApyA vagara graMthakArazrI anAbhogathI lakhAyela che, vizeSaAvazyakabhASya gA. 1219nI TIkAmAM spaSTa pATha che ke abhavya agiyAra aMgathI adhika zrutane prApta karI zakato nathI. kema ke jinanI RddhinA darzanane kAraNe svargasukhAdipaNAthI ja dIkSAgrahaNamAM teno saMbhava che. AthI ja bhinna dazapUrva sudhI zruta mithyAzruta paNa thAya. e vAta avya che. ane ahIM prasaMgathI vizeSajJAna mATe kaMIka vizeSa batAvAya che. je pramANe - aMtaHkaraNanA AdyasamayamAM ja opazamika sakhyatvavALo jIva ane auSadhavizeSakalpa evA tenA vaDe=aupathamika samyakta vaDe, zodhita madanakodravakalpa evA mithyAtvanA zuddha, ardhazuddha ane azuddharUpa puMjatrayane A opazamika sabhyatvavALo jIva, kare ja che. AthI ja pathamika samyaktathI cuta thayelo A jIva zAyopathamika samyagdaSTi, mizra athavA mithyAdaSTi thAya che ane kahevAyuM che. karmagraMthomAM-karmagraMthanA abhiprAyamAM, prathama upazamavALo jIva=upazamasamyakta pAmelo jIva, nakkI traNa puMja kare che. tenAthI pratipatita-upazama samyaktathI pAta pAmela, vaLI samyaktamAM athavA mizramAM athavA mithyAtvamAM jAya che=kSAyopathamika samyakta pAme che athavA mizra mohanIya guNasthAnakamAM jAya che athavA mithyAtva guNasthAnakamAM jAya che." (). ane A=pUrvamAM kahyuM e, kArmagraMthika mata che. vaLI saiddhAtika mata A pramANe che jene "vahu'thI batAve che - koIpaNa anAdi mithyASTi tevA prakAranI sAmagrInA sabhAvamAM=samyaktanI prAptinuM kAraNa bane tevI sAmagrInA sadbhAvamAM, apUrvakaraNathI puMjatrayane karIne zuddha pagalone vedana karato aupathamika samyaktane prApti karyA vagara ja prathamathI ja kSAyopathamika samyagdaSTi thAya che. vaLI anya jIva yathApravRtti Adi karaNatrayanA kramathI aMtaHkaraNamAM pathamika sabhyatvane pAme che. vaLI A pazamika sakhyattva pAmela jIva, puMjatraya karato nathI ja. ane tethI aupazamika samyaktathI yyata thayelo avazya mithyAtvane ja pAme che ane kalpabhASyamAM kahevAyuM che - AlaMbanane nahi prApta karatI IyaLa je pramANe svasthAnane mUkatI nathI e rIte akRta traNa puMjavALo evo aupazamika samyaktavALo jIva mithyAtvane ja pAme che." (gA. 120 saMbodha prakaraNa, samyakta gA. 11) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 ane samyakta labhyamAna hote chate koIka jIva samyakta sahita prathama dezaviratine athavA sarvaviratine pAme che ane zataka bRhasUNimAM kahevAyuM che - "aMtaHkaraNamAM rahelo upazamasamyagdaSTi koI dezaviratine paNa prApta kare che. koI pramatta-apramatta bhAvane paNa=pramattaguNasthAnaka ane apramattaguNasthAnakane paNa, prApta kare che. sAsvAdana vaLI-upazamasamyaktanuM AsvAdana karanAra jIva vaLI, kaMI paNa prApta karato nathI dezavirati AdimAMthI kAMIpaNa prApta karato nathI." rUti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. ane paMjatrayanuM saMkrama 'kalpabhASyamAM A pramANe kahevAyuM che - pravardhamAna pariNAmavALo samyagdaSTi mithyAtvanA dalikomAMthI pugalone grahaNa karIne samajyamAM ane mizramAM saMkramaNa kare che=samyakvamohanIyamAM ane mizramohanIyamAM saMkramaNa kare che ane mizrapugalone samyagdaSTi samyaktamAM saMkrama kare che, ane mithyAdaSTi mizramohanIyanA pudgalone mithyAtvamohanIyamAM saMkramaNa kare che. vaLI samyakvamohanIyatA pudgalone mithyAtvamohanIyamAM saMkramaNa kare che. paraMtu samyakta mohanIyatA pudgalone mizramohanIyamAM saMkramaNa karato nathI. mithyA akSINa hote chate mithyAtvanA daLiyA nAza nahi pAme chata, samyagdaSTi jIva niyamA traNa puMjavALo hoya che. mithyAtva kSINa thaye chate mithyAtvanA daLiyA nAza pAme chate, be puMjavALa)=samyakvamohanIya ane mizra mohanIyanA paMjavALo hoya che athavA eka paMjavALo hoya che mizra mohanIya kSINa thayuM hoya to samyakvamohanIyatA puMjavALo hoya che athavA kSepaka hoya che=NAyika samakitI hoya che." (bRhatkalpabhASya gAthA-117) - mithyAtva akSINa thaye chad=mithyAtvanA daLiyA tAza nahi pAme chate, samyagdaSTi jIva niyamathI traNa puMjavALo che. mithyAtva mohanIyatA daLiyA kSINa thaye chate be puMjavALo thAya ane mizra kSINa thaye chad=mizramohanIyanA daLiyA kSINa thaye chate, ekajjavALo thAya che. vaLI, samyakta kSINa thaye chata=samyakta mohanIya nAza pAme chate, kSapaka thAya che=kSAyika samyagdaSTi thAya che ane zodhita madanakodrava sthAnIya evA sakhyattvanA muddagalo viruddha tailAdi dravya jevA kutIrthikanA saMsargathI ane kuzAstranA zravaNAdithI janya mithyAtvathI mizrita chatA tatkSaNa ja mithyAtvane pAme che. pAta pAmela sakhyatvavALo jIva pharI jyAre paNa samyakta pAme che tyAre paNa apUrvakaraNathI paMjatrayane karIne anivRttikaraNa dvArA sattvanA puMjamAM ja gamatane kAraNe jANavuM=samyagdaSTi thAya che tema jANavuM. pUrvalabdha evA apUrvakaraNanI apUrvatA pUrva sadeza kRtapaNuM hovAne kAraNe apUrva jevuM che. e pramANe vRddho kahe che ane A pUrvamAM kahyuM ke pAta pAmela samyaktavALo jIva pharI samyaktane pAme che tyAre apUrvakaraNa dvArA puMjatrayane karIne anivRttikaraNathI samyakvamohanIyatA puMjamAM ja gamanane kAraNe samyakta pAme che e, saiddhAMtika mata che. ahIM TIkAmAM 'pUrva storAH tatvena..." che tenA sthAne 'pUrvasaktatvena' pATha joIe. pATha upalabdha thayo nathI. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 samyaktanI prAptimAM jema=samyaktanI prAptimAM traNa karaNa thAya che enI jema, dezavirati ane sarvaviratinI prAptimAM paNa yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa thAya che, paraMtu anivRttikaraNa thatuM nathI; kema ke apUrvakaraNano addhA samApta thaye chad=apUrvakaraNano kALa samApta thaye chate, anaMtara samayamAM ja apUrvakaraNanA samAptinA anaMtara samayamAM ja, te beno bhAva che dezavirati ane sarvaviratino sadbhAva che. dezavirati ane sarvaviratinI prAptinA anaMtara aMtarmuhUrta sudhI jIva avazya pravardhamAna pariNAmavALo che. tyArapachI AgaLa vaLI aniyama che=pravardhamAna pariNAmavALo hoya paNa ane na paNa hoya e prakArano aniyama che. Abhoga vagara ja koIka rIte pariNAmanA brAsathI prApta thayela dezavirati athavA prApta thayelA sarvaviratinA pariNAmanA nAzathI, dezaviratithI ke sarvaviratithI jeo pAtane pAmelA che teo pharI akRtakaraNA jaEyathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa karyA vagara ja, tenepAta pAmela dezaviratine ke sarvaviratine, prApta kare che. vaLI, jeo AbhogathI pAtane pAmelA che=dezaviratithI ke sarvaviratithI pAtane pAmelA che ane AbhogathI ja mithyAtvane pAmelA che teo jaghanyathI aMtarmuhUrta kALa sudhI, utkRSTathI ghaNA kALa sudhI yathoktakaraNapUrvaka japUrvamAM kahelA karaNopUrvaka ja, pharI tene samyaktane, dezaviratine ane sarvaviratine prApta kare che. e pramANe karmaprakRtinI vRttimAM kahevAyuM che. saiddhAMtika matamAM virAdhita samyaktavALo koIka jIva grahaNa karAyelA paNa samyaktathI chaThI tAraka sudhI utpanna thAya che. vaLI, kArmagraMthika matathI vaimAnika devalokathI anyatra te gRhIta evA sakhyatvathI utpanna thato nathI e pramANekapUrvamAM saiddhAMtika mata batAvyo ane kArmagraMthika mata batAvyo e pramANe, pravacanasAroddhAranI vRttimAM kahevAyuM che. (gAthA 961, khaMDa-2, 5. 191) prApta thayela samyaktavALo jIva tenA parityAgamAM=samyaktanA parityAgamAM, kArmagraMthika matathI, utkRSTa sthitivALI karmaprakRti bAMdhe che. vaLI saiddhAMtika abhiprAyathI bhinnagraMthivALA evA samyagdaSTine utkRSTa sthitibaMdha ja na thAya. 15 zlokamAM batAvelA pAMca prakAranA samyaktamAMthI upazama samyaktanuM varNana prAsaMgika kathano sAthe atyAra sudhI karyuM. have kSAyika samyaktanuM varNana karatAM kahe che - ane kSaya=mithyAtvamohanIyato-anaMtAnubaMdhIno nirmaLa nAza. prayojana che ane te kSAyika=kSAyika samyakva, che. je kAraNathI kahevAyuM che - "bhavanA nidAnabhUta vividha paNa darzanamoha kSINa thaye chata=samyakvamohanIya, mizramohanIya ane mithyAtva mohanIyarUpa vividha paNa darzanamoha kSINa thaye chate, vipratyapAya maulavALuM sarva pratyapAyathI rahita zarIravALuM, sAyika samyakta thAya che." (dharmasaMgrahaNI gAthA-801) 'ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. te kSAyikasamyakta, sAdi anaMta che. rA. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rA dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 have kSAyopathamika samyakta batAve che - ane udita evA mithyAtvamohanIyAdito dezathI kSaya tirmula tAza, ane anuditano upazama, kSayathI yukta upazama te kSayopazama, te prayojana che ane te kSAyopathamika. je kAraNathI kahevAyuM che - mithyAtva je udIrNa che te kSINa thayuM ane anudIrNa upazama che. mizrabhAvane pariNata=Aya ane upazamarUpa mizrabhAvane pariNata, vedana karAtuM kSayopazama che." ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. ane te=kSAyopathamika sattva, satkarma vedaka paNa kahevAya che=vizuddha thayelA mithyAtvanA pagalArUpa samyakvamohanIya svarUpa satkarmanuM vedaka, paNa kahevAya che. vaLI, pathamika samyakta satkarmanI vedanAthI rahita che, e pramANe opazamika ane kSAyopathamika samyaktano bheda che. je kAraNathI kahe "kSAyopathamika samyaktamAM satkarmane vedana kare che. teno anubhava nathI. vaLI upazAMtakaSAyavALo vidyamAna karma paNa vedana karato nathI." (vizeSAvazyaka bhA. gA. 1293) all have vedaka samyakta batAve che - cAra anaMtAnubaMdhI, ane mithyAtvamohanIya-mizra mohanIya puMjadvaya kSapaNA karAye chate ane kSapaNA karAtA evA samyakvamohanIyatA puMjamAM te samyattvanA carama pudgalanI kSapaNAmAM udhata evA kSapakazreNIne prApta thayelA jIvanuM te carama pudgalanA vedanarUpa samyakvamohanIyatA carama pudgalanA vedatarUpa, 'vedaka samyakta che. je kAraNathI - 'misa=ane vedaka samajyamAM, putroDraga remannA putra saM=pUrva udita carama, pudgalanuM grAsa che=chellA pudgalanuM grAsa che.' () 4 'ti" zabda uddharaNanI samApti mATe che. have sAsvAdana samyakta batAve che - ane pUrvamAM kahelA pathamika samyaktathI pAta pAmato jIva jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikA avaziSTa hote chate=jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha AvalikAnA aMtaHkaraNano kALa bAkI rahelo hote chate, anaMtAnubaMdhInA udayathI tenA manamAM=aupazamika samyaktanA vamaLamAM, tenA AsvAdarUpa opazamika sakhyattvanA AsvAdarUpa, sAsvAdana samyakta che. je kAraNathI - "aupathamika samyaktanA cayathI mithyAtvane nahi prApta karatA evA jIvane tenA aMtarAlamAM cha AvalikAvALuM sAsvAdana samyakta che." (vizeSAvazyakabhASya gAthA-pa31) pA pAMceya paNa AmanuM opazamikAdi sakhyattvanuM, sthiti-kAla-mAna Adi A pramANe kahe che - Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 aMtarmuhUrta upazama=pathamika samyaktano kALa aMtarmuhUrtano che. cha AvalikA sAsANa=sAsvAdana samyaktano kALa cha AvalikA che. vedaka samaya=vedaka samyaktano kALa eka samaya che. sAdhika 33 sAgaropama saMpakakakSAyika samyaktano kALa 33 sAgaropama che. kSayopazama be gaNo-sAdhika 66 sAgaropama lAyopathamika samyaktano kALa che." (saMbodhaprakaraNa samya. gA. 22). "saMbodhaprakaraNa"nA uddharaNamAM rahela "gmovasamo'no artha kare che - kSaya ane upazamaeSayopazama, te prayojana che ane te kSAyopathamika. kSAyopathamikano artha karyA pachI "dviguNa"no artha kare che - pUrvathI dviguNa sthitikAla 66 sAgaropama samadhika kSAyopathamika sakhyatvanI sthiti che e pramANe artha che. ane te A pramANe che - "be vAra vijayAdimAM gayelAne athavA traNa vAra amrutamAM gayelAne te=66 sAgaropamanI sthiti narabhavanI atireka=narabhavanI adhika che. (te kSAyopathamika samyaktano utkRSTa kALa che.) judA judA jIvono sarva addhA che=judA judA jIvone AzrayIne kSAyopathamika samyakta sadA prApta thAya che, virahakALa nathI." III (vizeSAvazayaka bhASya, gA. 436). ti' zabda vizeSAvathakabhASyanA uddharaNanI samApti mATe che. "sAsvAdanasamyakta ane aupazamikasamyakta utkRSTa pAMca vAra thAya che. vedakasamyakta ane kSAyikasamyakta eka vakhata thAya che. kSayopazamasamyakta asaMkhyavAra thAya che." rAA (samyaktastavaprakaraNa, gAthA-22) "traNanA=zrata, samyatva ane dezaviratinA hajAra pRthaphatva ane viratinA=sarvaviratinA zata pRthaphatva thAya che. ekabhavamAM ATalA AkarSo jJAtavya che." (saMbodhaprakaraNa, samyaktaadhikAra, gAthA-31) zlokamAM rahelA vida' zabdano artha kare che - zrata, samyakta ane dezaviratinA. zlokamAM rahelA "mA" zabdano artha kare che - prathamapaNAthI grahaNa athavA muktanuM grahaNa AkarSa che. A AkarSo zlokamAM batAvelA AkarSo, utkRSTathI che. vaLI, jaghanyathI eka ja che. "nAnA bhava=aneka bhavane AzrayIne, traNanA=zruta-samyakta ane dezaviratinA, asaMkhyAtA sahasra AkarSo thAya che ane viratinA=sarvaviratinA, hajArapRthaphatva AkarSo thAya che. ATalA AkarSo jJAtavya thAya che." Indu (saMbodhaprakaraNa, samyakta adhikAra, gAthA-32) sAsvAdana bIje guNasthAnake hoya che. turyAdimAM-cothA guNasthAnaka AdimAM, ATha-agiyAra-cAra-cAramAM kramasara upazama, lapaka, vedaka ane kSAyopathamika thAya che." ifpA (samyaktastava prakaraNa. gAthA-23) "samyakta prApta thaye chate palyopamapRthaphatvathI zrAvaka thAya che, cAritranA upazamanA ane kSayanA saMkhyAtA sAgaropama thAya che." isi (vizeSAvazyakabhASya, gAthA-1222) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 27 "A rIte, deva-manuSyabhavamAM apratipatita samyakta hote chate athavA eka bhavamAM anyatara zreNIne choDIne sarva thAya che=sarva guNasthAnaka thAya che. ane sAta-ATha bhavamAM mokSa thAya che." liaa pUrvamAM samyaktanI prApti pachI keTalI sthiti ghaTavAthI dezavirati Adi guNasthAnaka prApta thAya che tenI spaSTatA karI. have kSAyika samyagdaSTi jIva keTalA bhavamAM mokSamAM jAya che? te batAvatAM kahe che - vaLI, kSAyika samyagdaSTi jIva trIjA ke cothA bhavamAM athavA te bhavamAM mokSe jAya che. ane paMcasaMgraha AdimAM kahe che - "kSINa darzana thaye chata=sAyika samyakta hote chate, jIva trIjA, cothA athavA te bhavamAM siddha thAya che. je kAraNathI deva, nAraka ane asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMca ke manuSyamAM athavA carama dehamAM teo=kSAyika samyagdaSTi jIvo, hoya che." 58u (gA. 778 - upazamalAkaraNa gA. 47). vyAkhyA-"baddhAyu kSINa saptakavALo jIva jo devagati ke narakagatimAM jAya che to te bhavathI aMtarita-deva ke naraka bhavathI aMtarita, trIjA bhavamAM siddha thAya che. have baddhA, kSINa saptakavALo tiryaMca ke narabhavamAM utpanna thAya che. te avazya asaMkhyAtavarSa AyuSyavALA tiryaMca ke manuSyabhavamAM utpanna thAya che. paraMtu saMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMca ke manuSyabhavamAM utpanna thatA nathI ane te bhAvane anantara=tiryaMca ke manuSyabhavanA anaMtara, devabhavamAM jAya che. tyArapachI manuSyabhavamAM siddha thAya che. ethI cothA bhavamAM mokSa che ane abaddha AyuSyavALo jIva te ja bhavamAM kSapakazreNIne saMpUrNa karIne siddha thAya che. e pramANe artha che." eka jIvanI apekSA rAkhIne athavA aneka jIvonI apekSA rAkhIne samyaktano upayogatattAtatvanA vibhAgane anukULa jinavacanAnusAra mAnasa vyApAra, jaghanyathI ane utkRSTathI aMtarmuhUrta ja che. vaLI kSayopazamarUpa tenI labdhi =kSayopazamarUpa samyaktanI prApti, eka jIvane jaghanyathI aMtarmuhUrtautkRSTathI manuSyabhavathI adhika evA 66 sAgaropamanI che. tyArapachI samyaktathI apracyata evo te jIva siddha ja thAya che. vaLI, aneka jIvone AzrayIne kSayopazamarUpa sattvanI prApti sarvakAla che. ane aMtara=samyaktathI pAta thayA pachI pharI samyaktanI prAptinuM aMtara, jaghanyathI aMtarmuhUrta che; kema ke koIka jIvatA sakhyattvano tyAga thaye chate pharI tenA AvaraNanA kSayopazamathI=samyaktatA AvaraNanA kSayopazamathI aMtamuhUrta mAtra vaDe ja, tenI pratipatti che=samyaktanI prApti che. vaLI, AzAtanA pracura evA jIvane ardhapudgalaparAvartakALa che ane kahe che - "tIrthaMkara, pravacana=caturvidha saMgha, zrata, AcArya, gaNadhara, mahARddhivALA yogIonI AzAtanAne karato jIva bahudhA anaMta saMsArI thAya che." (upadezapada, gAthA-423) ane nAnA jIvone AzrayIne=sarva jIvone AzrayIne, aMtarano abhAva che=samyaktathI pAMta thayA pachI pharI samyaktanI prAptimAM aMtarano abhAva che, ItyAdi Avazyaka vRttimAM kahevAyuM che. ethI zeSa vicAra=samyakta viSayaka anya vicAraNA, vizeSatA arthI jIvoe tyAMthI jas AvazyakavRttithI ja, avadhAraNa karavo joIe. ethI vistArathI saryuM. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 bhAvArtha : pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM ke samyagdarzana nisargathI ane adhigamathI thAya che. tyAM koIne zaMkA thAya ke mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopamAdithI samyagdarzana thAya che. e pramANe zAstramAM prasiddha che. chatAM nisargathI ane adhigamathI samyagdarzana thAya che ? ema kema kahyuM ? e prakAranI zaMkAmAM graMthakArazrI kahe che - mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazamAdi thAya che. te kSayopazamAdi nisargathI ke adhigamathI thanArA che. mATe nisargathI ane adhigamathI samyagdarzana thAya che tema kahevAmAM doSa nathI. tethI e prApta thAya ke nisargathI mithyAtvamohanIya karmano upazama thAya che tenA kAraNe samyakta thAya che ane adhigamathI mithyAtvamohanIyakarmano kSayopazamAdi thAya che tethI samyagdarzana thAya che. A kathanane spaSTa karavA mATe vizeSAvazyaka bhASyanI sAkSI Ape che teno artha A pramANe che - jema agninuM iMdhana baLI gayuM hoya to agni bujhAI jAya che tema Ukhara bhUmine prApta karIne vanano agni bujhAI jAya che. e rIte jIva graMthibheda karIne jyAre mithyAtvanA daLiyAmAM aMtaHkaraNa kare che tyAre mithyAtvanA daLiyAno upazamabhAva varte che tethI jIva pathamika samyakta meLave che. A aupazamika samyakta nisargathI thanAruM che mATe nisargathI samyagdarzana thAya che ema paNa kahevAya che ane mithyAtvanA upazamathI samyagdarzana thAya che ema paNa kahevAya che. nisargathI samyagdarzana thAya che, ema kahIe tyAre nisargathI mithyAtvanA upazamarUpa vyApAra dvArA samyagdarzana thAya che tema artha prApta thAya. jema daMDa bhramI dvArA ghaTane kare che tema nisarga mithyAtvanA daLiyAnA upazama dvArA samyagdarzanane kare che. vaLI, adhigamathI samyagdarzana thAya che temAM sAkSI Ape che - mithyAtvano kSayopazamabhAva hote chate jIvAjIvAdino adhigama bodha, thAya che ane adhigamathI yukta evo jIva samyagdarzanarUpa vizuddha pariNAmane prApta kare che. AnAthI e prApta thAya ke koI jIva guruupadezAdi dvArA ke anya rIte jIvAjIvAdinA padArthano bodha karavA mATe udyama kare to tenA te prayatnathI mithyAtvanA daLiyAno kSayopazamabhAva thAya che. ane mithyAtvanA daLiyAnA kSayopazamabhAvane kAraNe te jIvane upadezAdinA baLathI jIvAjIvAdi navatattvano bodha thAya che te vakhate te bodhathI yukta jIva samyagdarzananA vizuddha pariNAmane prApta kare che. tethI adhigamathI mithyAtvamohanIyakarmano kSayopazama thAya che ane tenAthI samyagdarzana thAya che. mATe adhigamathI samyagdarzana thAya che tema kahevAmAM koI doSa nathI. ahIM prasaMgathI zaMkA karI tenuM samAdhAna karyuM. have mULa zlokanA kathanane kahevA arthe TIkAkArazrI kahe che prasaMgathI saryuM. have te samyagdarzana keTalA prakAranuM che ? te zlokanA zeSa bhAgathI kahe che - pUrvamAM nisargathI ane adhigamathI samyagdarzana thAya che tema sthApana karyuM. have te samyagdarzana pAMca prakAranuM che te batAve che - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 1. aupathamika samyakta. 2. kSAyika samyakta. 3. kSAyopathamika samyakta. 4. vedaka samyakta. 5. sAsvAdana samyakta. te pAMca bhedomAMthI prathama opazamika sabhyattvanuM svarUpa batAve che - 1. aupathamika sakhyatva : jema koI agni bhasmathI DhaMkAyelo hoya tyAre te agni bujhAI gayo nathI paraMtu bhasmane kAraNe vyakta dekhAto nathI tema nisargathI jIva samyagdarzana pAme che tyAre mithyAtvamohanIyakarma ane anaMtAnubaMdhI krodhAdi cAra kaSAyonI anudaya avasthA prApta thAya che. te pAMca karmonI anudaya avasthA e karmanA nAzathI nathI paraMtu bhasmathI DhaMkAyelA agninI jema apragaTa avasthA che ane tene upazama kahevAya che. A upazama AtmAmAM samyagdarzanano pravartaka che. tethI upazama prayojanavALuM je samyagdarzana te aupazamika samyagdarzana kahevAya che ane aupazamika samyagdarzana cAra gatimAM rahelA saMjJI paMcendriya jIvo je anAdithI mithyASTi che te jIvo yathApravRttikaraNAdi traNa karaNapUrvaka graMthibheda karyA pachI aupazamika sabhyatvane pAme che je aMtarmuhUrta rahenAruM che. - pathamika samyakta anAdi mithyASTine thAya che tema upazamazreNImAM caDhelA jIvane paNa thAya che. temAM vizeSAvazyaka bhASyanI sAkSI Ape che - upazamazreNImAM caDhelA jIvone aupazamika samyakta thAya che. vaLI, jema anAdi mithyAdRSTi jIva pathamika samyakta vakhate traNa puMja kare che tema upazamazreNIvALA jIvo traNa puMja karatA nathI. vaLI, anAdi mithyASTi opazamika samyaktamAM anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya ane mithyAtva mohanIya te pAMca prakAranA karmano upazama kare che tethI teo akSapita mithyAtvavALA che arthAt mithyAtvamohanIya karmano kSaya karIne kSAyika samyakta nahi pAmelA jIvo che. ane tevA jIvo aupazamika sabhyatva pAme che. vaLI, graMthibheda sudhI abhavya paNa saMkhyAta-asaMkhyAtakALa sudhI rahe che. ane tyAM rahelo abhavya paNa dravyazruta bhaNe che jenuM varNana TIkAthI jANavuM. pUrvamAM kahyuM ke pAMca prakAranAM sabhyattva che. tyArapachI te pAMca prakAramAMthI aupazamika samyaktanuM svarUpa graMthakArazrIe batAvyuM. tyAM graMthakArazrIne prasaMgathI kArmagraMthika mata ane saiddhAMtikamatanuM smaraNa thayuM tethI kahe che ke pathamika samyakta viSayaka vizeSajJAna mATe kaMIka vizeSa batAvAya che ane te vizeSa batAvatAM prathama kArmagraMthika matAnusAra batAve che - pUrvamAM kaheluM ke traNa karaNa dvArA jIva jyAre pathamika samyakta pAme che tyAre mithyAtvanA daLiyAmAM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 aMtaHka2Na kare che ane anivRttikaraNa pUruM thayA pachI te jIva te aMtaHkaraNanA prathama samayamAM praveza pAme che te vakhate mithyAtvanA daLiyAno udaya nahi hovAthI te jIvane aupazamika samyaktva prApta thAya che. ane eka aMtarmuhUrtanuM mithyAtvanA daLiyAmAM aMtara kareluM hovAthI te aupazamika samyaktvavALo jIva eka aMtarmuhUrta sudhI aupazamika samyaktvamAM rahe che. arthAt aMtaHkaraNanA prathama samayathI mAMDIne aMtaHkaraNanA carama samaya sudhI aupazamika samyaktvavALo raheze. te daramyAna aupazamika samyaktva pAmelo jIva samyaktvanA pariNAmathI sattAmAM rahelA mithyAtvanA daLiyAne zodhana kare che. 30 jema madane utpanna kare tevuM kodrava nAmanuM dhAnya che ane auSadhavizeSathI tenI madazaktinuM zodhana thAya che. zodhananI prakriyAkALamAM kodrava nAmanA dhAnyanA DhagalAmAM auSadha nAkhavAthI te DhagalAmAMnA keTalAka kodravanA dhAnyanA jaththAmAMthI madazakti dUra thAya che. te kodravanA dhAnyano jaththo 'zuddha' kahevAya che. keTalAka kodravanA dhAnyanA jaththAmAMthI madazakti ardhazuddha thAya che arthAt kaMIka madazakti haNAya che ane kaMIka madazakti che te kodravanA dhAnyano jaththo 'mizra' kahevAya che. vaLI keTalAka kodravanA dhAnyanA jaththAne te auSadhanI kaMI asara na thavAthI teTalA kodravanA dhAnyanA jaththAnI madazakti nAza pAmatI nathI. tethI te kodravanA dhAnyane jaththo 'aMzuddha' kahevAya che. tema auSadhatulya aupazamika samyaktvanI nirmaLadaSTi hovAne kA2Ne aMtaHkaraNanA pachInA kALamAM udayamAM Ave tevA je mithyAtvanA daLiyA che te mithyAtvanA daLiyAnuM aupazamika samyaktvavALo jIva, aupazamika samyaktvanA prathama samayathI mAMDIne zodhana kare che arthAt zuddhIkaraNa kare che. aupazamika samyaktvanA adhyavasAyathI keTalAka mithyAtvanA daLiyAne 'zuddha' kare che ane keTalAka mithyAtvanA daLiyAne 'ardhazuddha' kare che ane keTalAka mithyAtvanA daLiyA zuddha thayA nathI te 'azuddha' che. A prakAranI zodhananI kriyAne traNa puMja ka2vAnI kriyA kahevAya che. arthAt mithyAtvano eka puMja hato tene aupamika samyaktvavALo jIva adhyavasAyavizeSathI traNa vibhAgarUpe kare che. tethI traNa puMja bane che ane A traNa puMja ka2vAnI kriyA aupazamikasamyaktvanA prathama samayathI satata cAle che. tethI prathama samayamAM mithyAtvanA keTalAka daLiyA zuddha kare che jene 'samyaktvamohanIya' kahevAya che. keTalAka mithyAtvanA daLiyA ardhazuddha kare che tene 'mizra mohanIya' kahevAya che ane je zuddha thayA nathI te 'mithyAtvamohanIya' kahevAya che. vaLI, bIjA samaye paNa te mithyAtvanA daLiyAmAMthI keTalAka zuddha kare che je 'samyaktvamohanIya'nA puMjamAM gaNAya che, keTalAka ardhazuddha kare che te 'mizra mohanIya'nA puMjamAM gaNAya che ane je zuddha nathI thayA te mithyAtvamohanIyano puMja kahevAya che. A prakriyA pratisamaya thAya che tethI mithyAtvano puMja nAno thato jAya che ane samyaktvamohanIyano puMja ane mizramohanIyano puMja vadhato jAya che ane aupamika samyaktvano kALa pUro thAya tyAra pachI sattAmAM rahelA A traNa puMjamAMthI jo zuddha daLiyArUpa samyaktvamohanIyano udaya thAya to kSAyopazamika samyaktva prApta thAya. jo mizra mohanIyano udaya thAya to 'mizraguNasthAnaka' prApta thAya che ane mithyAtvamohanIyano udaya thAya to aupazamika samyaktvavALo jIva mithyAtvamAM jAya che. aupazamika samyaktvanA kALa pachI jIva sadAlaMbana dvArA potAnI nirmaLa dRSTine jALavI rAkhe to Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 31 "kSAyopathamika samyakta prApta thAya che ane pathamika samyakta pachI nirmaLa dRSTimAM kaMIka malinatA Ave to mizra mohanIyanA udayathI trIjuM guNasthAnaka prApta thAya che. ane pazamika samyakta pAmyA pachI nirmaLa dRSTi jIva jALavI zake nahi to mithyAtvano udaya thAya che. mATe jIve samyakta pAmyA pachI satata mArgAnusArI Uha karIne nirmaLa dRSTine jALavavA ane sthira karavA mATe udyama karavo joIe. ane A kathana graMthakArazrIe kArmagraMthika matAnusAra karela che. pUrvamAM kArmagraMthika mata batAvyo. have saiddhAMtika mata batAvatAM kahe che - anAdi mithyAdRSTi jIvamAMthI koIka jIva prathama ja kSAyopathamika samyakta pAme che. vaLI anya koI jIva prathama ja pazamika-samyakta pAme che ane anAdi mithyAdaSTi jIva prathama lAyopathamika samyakta kaI rIte pAme che ? te batAvatAM kahe che - anAdi mithyAdaSTi jIvane nirmaLa mati pragaTa thAya tevI sAmagrInI prApti thAya to yathApravRttikaraNAdi traNa karaNa kare che. temAMthI apUrvakaraNa nAmanA bIjA karaNathI mithyAtvanA daLiyAnA traNa puMja kare che ane A traNa puMjanI kriyA apUrvakaraNa ane anivRttikaraNakALamAM cAlu rahe che ane anivRttikaraNa pUrNa thayA pachI te traNa puMjamAMthI samyakvamohanIyanA daLiyA udayamAM AvavAthI prathama ja lAyopathamika samyakta te jIva prApta kare che. arthAt kArmagraMthika matAnusAra anAdi mithyASTi jIva prathama parAmika samyakta pAme tyArapachI ja kSAyopathamika samyakta pAme che, paraMtu siddhAMtakAranA matAnusAra to anAdi mithyAdaSTi jIva prathama ja kSAyopathamika-samyakta pAme che. vaLI, koI anya jIva yathApravRttikaraNa Adi traNa karaNanA kramathI mithyAtvanA daLiyAmAM traNa puMja karavAne badale aMtaHkaraNa kare to anivRttikaraNa pachI aupazamika samyaktane ja pAme che ane kSAyopathamika sabhyatva pAmanAra jIva-jema apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa dvArA puMjatraya kare che tema pathamika samyakta pAmanAra jIva muMjatraya karato nathI. pathamika samyakta pAmyA pachI te avazya mithyAtvane ja pAme che. saiddhAMtika matamAM prathama upazama samyakta pAmanAra jIva avazya mithyAtvane pAme che tema kahyuM temAM kalpabhASya'nI sAkSI Ape che. teno artha A pramANe che - koI ilikA=iyaLa, vRkSa upara caDhatI hoya tyArapachI te vRkSanI DALIthI AgaLa javA mATe koI AlaMbana na maLe to te svasthAnamAM ja rahe che paraMtu upara jatI nathI tema traNa karaNa dvArA je jIvo aMtaHkaraNa kare che te jIvo siddhAMtakAranA matAnusAra traNa puMja karatA nathI tethI aMtaHkaraNano kALa pUro thAya tyArapachI samyakta mohanIyanA daLiyA sattAmAM nahi hovAthI samyakta mohanIyanA daLiyAnuM AlaMbana te aupazamika samyakta pAmanAra jIvane prApta thatuM nathI. tethI mithyAtvanA aMtaHkaraNano kALa pUro thAya tyArapachI kSAyopathamika samyakta pAmavAnuM AlaMbana nahi hovAne kAraNe ane mithyAtvanA daLiyAno vipAkodaya zarU thavAne kAraNe AMtarmuhurtika evA aMtaHkaraNanA kALanI samApti pachI te jIva avazya mithyAtvane pAme che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 ahIM vizeSa e che ke kArmagraMthika matAnusAra sarva jIvo prathama parAmika samyakta ja prApta kare che ane apUrvakaraNa pachI anivRttikaraNa kALamAM mithyAtvanA daLiyAmAM aMtaHkaraNa karavAnI kriyA kare che ane anivRttikaraNa pUruM thayA pachI mithyAtvanA daLiyAnA aMtaHkaraNano kALa zarU thAya che te vakhate koI mithyAtvanA daLiyA nahi hovAthI pathamika samyaktanI prApti thAya che ane pathamika samyaktamAM rahela jIva aupathamika samyaktanA kALa pachI udayamAM AvanAra mithyAtvanA daLiyAne zodhana karIne traNa paMjarUpe kare che. jyAre siddhAMtakAranA mate keTalAka jIvo samyakta pAmavA mATenA traNa karaNa kare che. temAMthI je jIvo prathama kSAyopathamika samyakta pAme che te jIvo apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa dvArA ja mithyAtvanA daLiyAnuM zodhana kare che ane tethI anivRttikaraNa pachI te jIvo kSAyopathamika samyakta pAme che. to vaLI anya jIvo traNa karaNa dvArA aupazamika samyakta pAme che ane aupazamika samyakta pAmanArA jIvo apUrvakaraNa ane anivRttikaraNamAM traNa puMja karatA nathI paraMtu mithyAtvanA daLiyAmAM aMtaHkaraNa kare che ane aMtaHkaraNanI kriyA anivRttikaraNamAM pUrI thAya che tyArapachI mithyAtvanA aMtaHkaraNanA kALamAM praveza kare che tyAre aupazamika samyakta pAme che. te jIvo aupazamika sabhyatvakALamAM paNa mithyAtvanA daLiyAnA traNa puMja karatA nathI ane apUrvakaraNa-anivRttikaraNa dvArA paNa traNa puMja karyA nathI tethI mithyAtvanA aMtaHkaraNano kALa pUro thaze tyArapachI samyakvamohanIyanA daLiyAnuM AlaMbana nahi hovAthI ane mithyAtvamohanIyanA daLiyA udayamAM hovAthI potAnA mithyAtvarUpa svasthAnamAM te aupazamika samyatvavALA jIvo rahe che arthAt mithyAtvane pAme che. pUrvamAM pathamika samyaktanuM varNana karyuM tyAra pachI prAsaMgika kArmagraMthika mata ane saiddhAMtikamatanuM smaraNa thavAthI te baMne mato batAvyA. have jIva aupathamika samyakta pAme che te vakhate paNa keTalAka jIvo samyaktanI sAthe dezavirati pAme che, keTalAka jIvo sarvavirati pAme che ane keTalAka jIvo apramattaguNasthAnaka - pAme che tema kahI temAM zataka bRhat cUrNinI sAkSI Ape che - vaLI, mithyASTi jIva samyakta pAme che tyAre mithyAtvamohanIyanA pudgalone traNa puMja rUpe kare che. te traNa puMjomAM paraspara kaI rIte saMkramaNa thAya che ? tenI aMtaraMga prakriyA kalpabhASyamAM A pramANe kahevAya koI jIva samyakta pAmyA pachI tattvane jovAnI nirmaLadRSTi thavAne kAraNe satata utsAhapUrvaka vizeSavizeSa tattvane jANavA mATe ane jANIne jIvanamAM sevavA mATe udyama karato hoya to te samyagdaSTi jIva pravardhamAna pariNAmavALo che ane tevo samyagdaSTi jIva sattAmAM rahelA traNa puMjamAMthI mithyAtvamohanIyanA dalikone grahaNa karIne samyakvamohanIyanA puMjamAM ane mizramohanIyanA puMjamAM saMkramaNa kare che. tethI e phalita thAya ke sattAmAM rahelI mithyAtvamohanIyanI sattA kramasara ghaTatI jAya che ane samyakvamohanIya ane mizramohanIyanA daLiyAnI sattA kramasara vadhatI jAya che. vaLI, jema pravardhamAna pariNAmavALo samyagdaSTi jIva mithyAtvamohanIyanA pugalone samyakvamohanIya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 ane mizramohanIya rUpe kare che tema sattAmAM rahelA mizramohanIya puMjanA keTalAka daLiyAne samyakvamohanIya rUpe kare che. tethI e prApta thAya ke jema mithyAtva-mohanIyanA daLiyAne mizramohanIya ane samyakvamohanIyarUpe kare che, tema ardhazuddha thayelA mizramohanIyanA daLiyA paNa je sattAmAM hatA temAMthI keTalAkane pUrNa zuddha karIne samyakvamohanIyarUpe kare che. mizramohanIyanA daLiyAnI sattA kaMIka samyakvamohanIyarUpe thAya che te apekSAe ghaTe che ane mithyAtvamohanIyamAMthI ardhazuddharUpe thAya che tethI mizramohanIyanA daLiyAnI sattA kaMIka vadhe che. vaLI, koI jIva samyakta pAmyA pachI pramAda vaza bane to te jIva mithyAtvane pAme che. to te mithyAdRSTi jIva mizramohanIyanA daLiyAnI sattAmAMthI pudgalone grahaNa karIne mithyAtva rUpe saMkramaNa kare che ane samyakvamohanIyanA pudgalone paNa grahaNa karIne mithyAtvarUpe saMkramaNa kare che. paraMtu samyakta mohanIyanA pudgalone mizramohanIyanA pudgalo rUpe saMkramaNa karato nathI; kema ke mithyAtvanA malina pariNAmane kAraNe, mizramohanIyanA pugalo paNa mithyAtva mohanIyarUpe thAya che. ane samyakvamohanIyanA pudgalo paNa mithyAtvamohanIyarUpe thAya che paraMtu samyakvamohanIyanA pudgalone mizramohanIyanA pudgalo rUpe pariNamana pamADato nathI. pUrvamAM kahyuM ke pravardhamAna pariNAmavALo samyagdaSTi jIva mithyAtvamohanIyanA pugalane grahaNa karIne samyakvamohanIyarUpe kare che ane mizramohanIyarUpe kare che. ane mizramohanIyanA pudgalane samyakvamohanIya rUpe kare che. A rIte pravardhamAna pariNAmavALo samyagdaSTi aMte kSAyika samyakta pAme che tene batAvavA mATe bRhat kalpabhASyamAM zuM kahyuM che? te batAve che - pravardhamAna pariNAmavALA evA samyagdaSTi jIvanuM mithyAtva kSINa na thayuM hoya tyAre te samyagdaSTi jIva niyamA traNa puMjavALo hoya che ane pravardhamAna pariNAmane kAraNe jyAre mithyAtva kSINa thAya arthAt pravardhamAna pariNAmane kAraNe mithyAtvamohanIyanA pudgalone samyakta mohanIyarUpe ane mizramohanIyarUpe saMkramaNa karavAne kAraNe jyAre mithyAtvamohanIyanA pudgalonI sattA saMpUrNa nAza pAme tyAre te samyagdaSTi jIva be puMjavALo hoya che arthAtu tenI sattAmAM mizramohanIya ane samyakvamohanIyanI be ja sattA hoya che. mithyAtvamohanIyanI sattA samApta thAya che. vaLI, A rIte pravardhamAna pariNAmavALo jIva jyAre mizramohanIyanI sattAne paNa samyakvamohanIya rUpe karIne kSINa kare che tyAre te samyagdaSTi jIva eka puMjavALo bane che. arthAt mAtra samyakvamohanIyanI sattA sattAmAM rahe che ane jyAre te pravardhamAna pariNAmane kAraNe samyakta mohanIyanI sattA paNa kSINa thaI jAya tyAre te samyagdaSTi jIva paka bane che=mithyAtvamohanIya, mizramohanIya ane samyakvamohanIya traNeyano nAza karanAra bane che. arthAt kSAyika samyagdaSTi bane che. pUrvamAM kahyuM ke pravardhamAna pariNAmavALo samyagdaSTi jIva mithyAtvamohanIyanA pudgalone samyakvamohanIya ane mizramohanIyarUpe pariNamana pamADe che ane te kramathI aMte kSepaka thAya che. have koI samyagudRSTi jIva Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 viruddha tailAdi dravya jevA kutIrthikanA saMsargane pAmIne ke kuzAstranuM zravaNAdi karIne mithyAtvane pAme to mithyAtvanA pariNAmathI mizrita thayelA pUrvamAM zodhita evA madanakodrava sthAnIya samyakvamohanIyanA pudgalone tatkSaNa ja mithyAtvamohanIya rUpe kare che. tethI e phalita thAya ke samyakta pAmyA pachI jIva sadAlaMbana dvArA pravardhamAna pariNAmavALo na thAya ane kutIrthikanA saMsargane kAraNe malina pariNAmavALo thAya athavA kuupadezaka pAsethI kuzAstranuM zravaNa kare athavA tattvane jANavA mATenA ucita yatnamAM pramAdavALo bane, tenA kAraNe te mithyAtvane pAme ane te mithyAtvanA adhyavasAyathI samyakvamohanIyanA pudgalo mithyAtvamohanIyarUpe pariNamana pAme che. jema zodhita evuM madanakodrava nAmanuM dhAnya viruddha tailAdithI pharI madazaktivALuM bane che. mATe samyaktane pAmyA pachI sadA sadAlaMbanane grahaNa karIne kutIrthikanA saMsargano parihAra karavo joIe. kuupadezako pAsethI kuzAstranuM zravaNa karavuM joIe nahi. ane sanmArgane batAvanAra satzAstranuM adhyayana karIne samyaktanI zuddhimAM udyama karavo joIe. jethI mithyAtvanI prApti na thAya. vaLI, koIka jIva samyaktathI pAna pAmyA pachI jyAre pharI samyakta pAme che tyAre paNa apUrvakaraNathI paMjatrayane karIne anivRttikaraNa dvArA samyakvamohanIyanA puMjane pAme che tenAthI tenAmAM samyakta Ave che. Azaya e che ke kutIrthika AdinA AlaMbana dvArA jIva mithyAtvane pAme ane mithyAtvamAM rahIne samyakvamohanIyanA pudgalone mithyAtvamohanIya rUpe karavAno prAraMbha kare. tyArapachI tatkAla mithyAtvano pariNAma nivartana na pAme to samyakta mohanIyanA sarva pudgalo kramasara mithyAtvamohanIya rUpe pariNamana pAme che. A rIte, te jIva samyakvamohanIya ane mizra mohanIyanA puMjane mithyAtvamohanIyanA puMjArUpe kare to te jIva mAtra mithyAtvamohanIyanI sattAvALo bane che ane tenA jIvane samyakta pAmavA mATe pharI traNa karaNa karavA paDe che. ane tethI te jIva apUrvakaraNathI mithyAtvamohanIyanA daLiyAne pujatrayarUpe kare che tyArapachI anivRttikaraNa dvArA samyakta mohanIyanA puMjanA udayavALo bane tyAre tene samyakta prApta thAya che. ahIM prazna thAya ke je jIvo samyaktathI pAta pAmIne pharI apUrvakaraNa dvArA puMjatraya kare che, teonI te apUrvakaraNanI prakriyAne apUrvakaraNa kahI zakAya nahi; kema ke pUrvamAM eka vakhata teoe apUrvakaraNa kareluM che mATe pharI teo traNa karaNa kare che tyAre teonA karaNane apUrvakaraNa kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che. pUrvamAM labdha evA paNa apUrvakaraNanI bIjI vakhata apUrvatA pUrva sadaza kRtapaNuM hovAne kAraNe apUrva jevI ja che. arthAt A bIjI vakhatanuM apUrvakaraNa, pahelAnA apUrvakaraNa jevuM che mATe tene apUrvakaraNa kahevAya che paraMtu pUrvamAM kyAreya karyuM nathI prathamavAra kare che tevuM apUrvakaraNa to prathama apUrvakaraNane ja kahI zakAya te pramANe jJAnavRddha puruSo kahe che. vaLI, ahIM kahyuM ke samyaktathI pAta pAmelo jIva pharI samyakta pAme che. tyAre apUrvakaraNa dvArA traNajja kare che. te kathana saiddhAMtika matathI che. | (je jIvo koIka nimittathI mithyAtvane pAmyA pachI tarata mithyAtvathI nivartana pAme to teono Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 samyakta mohanIyano puMja sarvathA nAza thayelo nahi hovAthI traNa karaNa karyA vagara samyakvamohanIyanA udayathI samyakta prApta kare che.) samyaktanI prAptimAM jema yathApravRttikaraNAdi traNa karaNa thAya che tema dezavirati ane sarvaviratinI prAptimAM paNa yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNarUpa be karaNa thAya che, paraMtu anivRttikaraNa thatuM nathI. kema dezavirati ane sarvaviratinI prAptimAM anivRttikaraNa thatuM nathI ? temAM hetu kahe che - apUrvakaraNanA kALanI samApti pachI anaMtara samayamAM je dezavirati athavA sarvaviratino pariNAma pragaTe che. mATe dezaviratinI ke sarvaviratinI prAptimAM anivRttikaraNa nathI. vaLI, dezavirati ane sarvaviratinI prApti pachI jIva antarmuhUrta sudhI avazya pravardhamAna pariNAmavALo hoya che tethI te jIva dezavirati ke sarvaviratinA uttara-uttaranA saMyamanA kaMDakone prApta kare che. ane te aMtarmuhUrta pachI koIka jIva avasthita pariNAmavALo thAya che, koIka jIva pravardhamAna pariNAmavALo thAya che ane koIka jIva pramAdavaza thAya to pAtanA pariNAmavALo paNa thAya che. ahIM vizeSa e che ke je jIvo samyakta pAme che te jIvo tattvAtattvanA vibhAgane anukULa Uha karIne tattva pratyenI tIvra rucinA pariNAmavALA thAya te daramyAna samyaktanA traNa karaNI samApta kare che ane te jIvone samyaktanI prApti thAya che ane koIka jIva samyaktanI prApti pachI keTalAka kALa pachI samyaktanA baLathI dezaviratine ke sarvaviratine prApta kare che. jeo samyaktanI prApti thayA pachI keTalAka kALe dezaviratinI prApti kare che teo yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNarUpa be karaNo kare che. je be karaNonA baLathI te jIvone dezavirati AvAraka apratyAkhyAnIya kaSAyano kSayopazama thAya che ane tenA kAraNe apUrvakaraNa pUruM thayA pachI tarata kSayopazamabhAvavALI dezaviratinI prApti thAya che. ane dezaviratinA pAlananA baLathI saMcita vIryavALA thayelA te jIvo jyAre bhavathI virakta thaIne sarvaviratinI prAptine anukULa pariNAmavALA thAya che. te vakhate paNa yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNarUpa be karaNo kare che ane apUrvakaraNa pUruM thayA pachI pratyAkhyAnIya kaSAyano kSayopazamabhAva thavAthI sarvaviratine prApta kare che. pravrajyAne svIkAravAnI vidhimAM udyama karatA hoya tyAre prAyaH karIne jIvo vizuddha thatA pariNAmanA baLathI sarvaviratinI prAptine anukULa yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNane prApta kare che. vaLI, keTalAka jIvo samyakta, dezavirati ane sarvavirati traNeya samakAle prApta kare che. tevA jIvo tattAtattvanA vibhAgane anukULa Uha karIne tattva pratyenA tIvra pakSapAtavALA bane che te vakhate samyakta pAme che. vaLI, tattvAtattvanA Uha pachI tarata ja sarvavirati grahaNa karavAne abhimukha mArgAnusArI Uha thAya che tyAre samyaktanI prApti pachI vyavadhAna vagara prathama dezavirati AvAraka apratyAkhyAnIya kaSAyano kSayopazama thAya che tyAre dezaviratine anukULa yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa thAya che. ane dezaviratinA kSayopazama thayA pachI tarata sarvaviratine anukULa mArgAnusArI pariNAma thAya che. tethI sarvaviratine anukULa yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa thAya che. tethI bhAvathI teone sarvaviratinI prApti thAya che ane samyaktanI prAptino prAraMbha je upayogathI thayo che te upayoga ja sarvaviratinI prAptimAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dharmasaMgraha bhAga-2) dvitIya adhikAra | zloka-22 vizrAMta thanAra hovAthI teo pahelA guNasthAnakathI chaThThA ke sAtamAM guNasthAnake AvyA che tema vyavahArathI kahevAya che. chatAM samyaktanAM AvAraka, dezaviratinAM AvAraka ane sarvaviratinAM AvAraka karmono kSayopazama kramasara ja thAya che. tethI te jIvo paNa prathama cothA guNasthAnakane sparze, pachI pAMcamA guNasthAnakane sparze ane pachI chaThThA-sAtamAM guNasthAnakane sparze che; kema ke "guNasthAnakanI prAptinA kramanuM anulaMdhanIyapaNuM che." A prakAranuM zAstravacana che. chatAM, eka sAthe prApta thayela hovAthI vyavahArathI pahelA guNasthAnakathI sIdhuM chaThuM ke sAtamuM guNasthAnaka prApta thayuM tema kahevAya che. jema koI upadezakanA vacanane zravaNa kare tyArapachI te zabdone avadhAraNa kare ane tyArapachI te lakhavAnI kriyA kare tyAre te traNeya kriyA kramasara thanAra che, eka sAthe thanAra nathI. topaNa vyavahArathI kahevAya che ke zravaNanI kriyA ane lekhananI kriyA te puruSa ekakALamAM kare che. AthI ja 1500 tApasI gautamasvAmIne prApta kare che tyAre gautamasvAmInA upadezanA baLathI teo sarvaviratine prApta kare che tyAre paNa samyakta, dezavirati ane sarvavirati guNasthAnakane kramasara sparze che. phakta vyavadhAna vagara eka upayoganA baLathI te traNeya guNasthAnakano kramasara sparza thato hovAthI te 1500 tApaso prathama guNasthAnakathI chaThA guNasthAnakane prApta kare che tema vyavahAranayathI kahevAya che. je jIvoe dezavirati ke sarvaviratine grahaNa karela che ane dezavirati ke sarvavirati guNasthAnakamAM rahelA che tevA jIvane paNa kyAreka dezavirati guNasthAnaka ke sarvavirati guNasthAnakathI viruddha koI pravRtti karatA na hoya chatAM koIka rIte Abhoga vagara ja aMtaraMga rIte dezaviratinA pariNAmano ke sarvaviratinA pariNAmano nAza thAya to teo dezaviratithI ke sarvaviratithI pAta pAmelA pariNAmavALA thAya che. ane tevA jIvo yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa karyA vagara ja dezavirati ke sarvaviratinI kriyAnA baLathI pharI dezaviratinA pariNAmane athavA sarvaviratinA pariNAmane prApta kare che. jeo AbhogathI=A pravRtti potAnA guNasthAnakane viruddha che tevo bodha hovA chatAM, te guNasthAnakathI viparIta pravRtti karavA pratyenI utkaTa icchAne kAraNe guNasthAnakathI pAta pAme che ane AbhogathI ja mithyAtvane pAme che=A darzanAcAranI viruddha pravRtti che tevuM jJAna hovA chatAM te prakAranI pravRtti karavAnI utkaTa icchAthI te pravRtti kare che tethI AbhogathI mithyAtvane pAme che. teo jaghanyathI aMtarmuhUrta pachI ane utkRSTathI ghaNA kALa pachI pUrva kahelA te te guNasthAnaka mATenAM karaNone karIne pharI te te guNasthAnakane prApta kare che. e pramANe karmaprakRtinI vRttimAM kaheluM che. tethI e phalita thAya ke je jIvo svIkArelA guNasthAnakane ucita sarvapravRtti kare che ane svIkArelA guNasthAnakamAM aticAra na thAya tenA mATe yatnAvALA che ane thayelA aticAronI AlocanAdi dvArA zuddhi kare che tevA jIvo anAbhogathI guNasthAnakathI pAta pAmelA hoya topaNa karaNo karyA vagara te te guNasthAnakanI ucita kriyA dvArA pharI te te guNasthAnakane prApta kare che. ane jeo rAgAdithI Akula thaI guNasthAnakathI viparIta pravRtti kare che teo prApta thayelA guNasthAnakathI pAta pAmyA pachI pharI te guNasthAnaka mATe udyama kare tyAre te guNasthAnaka mATe apekSita karaNonA adhyavasAyapUrvaka te guNasthAnakane prApta kare che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 37 koIka jIve samyakta uccarAveluM hoya ane samyaktanA AcArone samyaku rIte pALato hoya, Ama chatAM pramAdane vaza samyaktanA koIka aticArone sevelA hoya ane te aticAronI zuddhi na karelI hoya te 'virAdhita samyagdaSTi' jIva che ane tevo jIva utkRSTathI chaThuThI naraka sudhI jAya che e pramANe "saiddhAMtika mata che. ane kArmagraMthika mata pramANe je jIve samyakta ucarAvyuM che ane samyaktanA AcAro samyapha pALe che ane koIka rIte samyatvanA aticAronuM sevana thayuM hoya Ama chatAM te aticAronI zuddhi na karI hoya tevo virAdhita samyagdaSTi paNa vaimAnikadevagatine choDIne anyagatimAM jato nathI. A pramANe saiddhAMtika mata ane kArmagraMthika mata pravacanasArodvAranI vRttimAM batAvelAM che. vaLI, koI jIva samyakta pAmelo hoya ane samyaktathI pAta pAme to pharI karmanI utkRSTa sthiti 70 koTAkoTI sAgaropamanI bAMdhe che paraMtu utkRSTa rasa bAMdhato nathI e prakArano "kArmagraMthika mata che. vaLI, saiddhAMtika mata pramANe to samyakta pAmyA pachI samyaktathI pAta pAmelo jIva paNa kyAreya utkRSTa sthiti karmanI bAMdhato nathI ke utkRSTa rasa paNa bAMdhato nathI. paraMtu utkRSTa saMkleza thAya topaNa graMthibhedakALamAM sattAmAM rahelA aMtaHkoTAkoTI sAgaropama pramANa ja karmanI sthiti bAMdhe che. 2. kSAyika sakhyatva : mithyAtvamohanIya ane anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya, te pAMceya karmano nirdUla nAza thAya tyAre "kSAyika samyakta prApta thAya che. temAM sAkSI Ape che ke bhavanI niSpattinA kAraNabhUta evuM vividha prakAranuM darzanamohanIya karma che arthAt samyakta mohanIya, mizramohanIya ane mithyAtvamohanIyarUpa darzanamohanIya karma che. ane upalakSaNathI tatsahavartI anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya che. te kSINa thaye chate sarva apAya rahita zarIravALuM kSAyika samyakta prApta thAya che. arthAt saMsAranA sarva anarthonI prAptinuM kAraNa jIvanI yathArtha dRSTino abhAva che ane te yathArtha dRSTine AvAraka karma dUra thavAthI koIpaNa anarthonuM kAraNa na bane tevuM nirmala koTinuM samyakta prApta thAya che je kSAyika samyakta che. kSAyika samyakta pAmyA pachI jIva saMsAranA anarthonI paraMparA kyAreya prApta karato nathI paraMtu traNa-cAra bhavamAM saMsArano aMta karI mokSasukhane pAme che ane kSAyika samyakta pragaTa thayA pachI sadA rahenAruM che mATe sAdi anaMta che. 3. kSAyopathamika sakhyatva : kSAyika samyaktanuM svarUpa batAvyA pachI krama prApta kSAyopathamika sabhyattvanuM svarUpa batAve che - jIva mithyAtvamohanIyanA daLiyAnA traNa puMja kare che te vakhate sattAmAM mithyAtvamohanIya, mizra mohanIya ane samyakvamohanIya karmanI traNeya sattAo kramasara udayamAM AvI zake te rIte rahelI che ane jIva jyAre vizuddha pariNAmane abhimukha hoya che tyAre te traNeya sattAmAMthI samyakvamohanIyanI sattA udayamAM Ave che ane mithyAtva mohanIya ane mizramohanIyanI sattAnA daLiyA pradezodayathI udayamAM Ave che ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA daLiyA paNa pradezodayathI udayamAM Ave che te vakhate jIvamAM kSayopazamabhAvanuM samyakta varte che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 kSAyopazamikasamyaktvamAM rahelA 'kSayopazama' zabdano artha karatAM kahe che udayane pAmelA evA mithyAtvanA pudgalono zaktinA viSlebhaNapUrvaka kSaya arthAt nirmUlanAza te dezathI kSaya che. arthAt zaktinA viSmabhaNarUpa dezane AzrayIne nAza che. ane anudayavALA karmano upazama che. tethI kSayathI sahita upazama che mATe 'kSayopazama' kahevAya che. 1 tethI e prApta thAya ke vizuddha thayelA mithyAtvamohanIyanA daLiyA mithyAtvanI zaktinA viSlebhaNavALA che ane te udayamAM AvIne kSaya pAme che ane mithyAtvamohanIya-mizra mohanIyanA daLiyA tene anukULa adhyavasAya nahi hovAthI pradezodayathI Ave che. A rIte, mithyAtvanI zaktinA vibhaNapUrvaka je mithyAtvanA daLiyAno udayathI nAza che te dezathI nirmUla nAza che ane je mithyAtvanA daLiyA udayasamayane pAmyA nathI ane sattAmAM rahelA che te daLiyA 'anudita' kahevAya che. ane anudita evA te mithyAtvanA daLiyAmAM upazama thAya che=udIraNAdikaraNane ayogya thAya che. tethI kSayathI yukta evA upazamavALA te samyaktvane 'kSAyopazamika samyaktva' kahevAya che. ahIM prazna thAya ke aupazamika samyaktva ane kSAyopazamika samyaktvamAM bheda zuM che ? ethI kahe che kSAyopazamika samyaktva satkarmanuM vedaka kahevAya che. arthAt mithyAtvamohanIya karmanA vizuddha thayelA ane samyaktvamohanIya rUpe pariNamana pAmelA evA satkarmane vedana karanAruM samyaktva kahevAya che. vaLI, aupazamika samyaktvakALamAM mithyAtvamohanIyakarmanI sattAnuM aMtara karela hovAthI satkarmanI vedanAthI rahita aupazamika samyaktva che. e prakArano kSAyopazamika samyaktva ane aupazamika samyaktva vacceno bheda che. kSAyopazamika samyaktva ane aupazamika samyaktva vaccenA bhedane spaSTa karanAra vizeSAvazyaka bhASya graMthanuM vacana che teno artha A pramANe che. kSAyopazamika samyaktvamAM vartato jIva satkarmane=vidyamAna karmane, vedana kare che, paraMtu te vedana karAtA karmano anubhAva nathI arthAt tenuM phaLa nathI; kema ke vedana karAtA evA te mithyAtva mohanIkarmanA pudgalo vizuddha thayelA hovAthI mithyAtvarUpa malinatAnuM ApAdana karatA nathI. vaLI, upazAMtakaSAyavALo jIva vidyamAna paNa karmane vedana karato nathI; kema ke aMtaHkaraNa thayeluM hovAthI te vakhate mithyAtva mohanIyanA koI daLiyA udayamAM nathI paraMtu aMtaHkaraNanA kALa pachI udayamAM AvI zake te rIte upazAMta thayelA che. 4, vedaka samyaktva : krama prApta 'vedakasamyaktva'nuM svarUpa batAve che . kSAyopazamika samyaktvane pAmelo jIva kSapakazreNIne prApta kare che tyAre prathama darzanasaptakanI kSapaNA kare che ane darzanasaptakanI kSapaNA karanAra jIva anaMtAnubaMdhI cAra kaSAya ane mithyAtvamohanIya-mizra mohanIyakarma ema cha prakRtinI kSapaNA kare tyAre te cha prakRtiono sattAmAMthI sarvathA kSaya prApta thAya che. phakta darzana saptakamAMthI samyaktvamohanIyanI sattA che ane te samyaktvamohanIyanI sattAno paNa kSapaNA ka2to evo te jIva jyAre kSAyika samyaktva pAmavAnI pUrvakSaNane prApta kare che tyAre te samyaktvamohanIyanA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :: dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 pudgalanA chellA grAsanuM vedana kare che te 'vedaka' samyaktva kahevAya che. temAM sAkSIpATha Apela che teno artha A pramANe che - - 39 vedaka samyaktvamAM pUrva udita evA samyaktvamohanIyanA carama pudgalano grAsa che=carama pudgalanA grAsanuM vedana che. 5. sAsvAdana samyaktva : kramaprApta 'sAsvAdana samyaktva'nuM svarUpa batAve che koI jIva aupamika samyaktva pAme tyAre mithyAtvanA daLiyAno eka aMtarmuhUrta sudhI aMtarano kALa varte che ane te mithyAtvanA daLiyAnA aMtaranA kALamAM te jIva aupazamika samyaktvavALo che; kema ke te kALa daramyAna koI mithyAtvanA daLiyAno ke anaMtAnubaMdhInA daLiyAno udaya nathI. ane te jIva jyAre te aMtaHkaraNanA kALanI samAptikALa pAse Ave tyAre koI jIvane utkRSTathI cha AvalikA pUrve anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thAya che ane koI jIvane jaghanyathI eka samaya pUrve anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thAya che. tethI aupazamika samyaktvanA aMtarmuhUrtakALa daramyAna je anaMtAnubaMdhI kaSAyano upazama hato te anaMtAnubaMdhIkaSAyano udaya jIvanA pramAdane kAraNe prApta thAya che. tethI te jIva aupazamika samyaktvathI pAta pAmIne tenA AsvAdanarUpa=aupazamika samyaktvanA kaMIka AsvAdanarUpa, 'sAsvAdana samyaktva'ne pAme che. temAM sAkSIpATha Apyo teno artha A pramANe che aupazamika samyaktvamAM vartato jIva pramAdane vaza aupazamika samyaktvanA kALa daramyAna ja aupazamika samyaktvathI caya pAme che ane mithyAtvane prApta karato nathI. te vakhate tenA aMtarAlamAM=aupazimaka samyaktvanA aMtaHkaraNanA kALamAM, cha AvalikAnuM 'sAsvAdana samyaktva' prApta kare che=utkRSTathI 6 - AvalikAnuM ane upalakSaNathI jaghanyathI 1 samayanuM sAsvAdana samyaktva anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI prApta kare che. pUrvamAM pAMca prakAranA samyaktvanuM svarUpa batAvyuM. have te pAMceya prakAranA samyaktvanI utkRSTa sthiti keTalI che ? te samyaktvanuM kAlamAna keTaluM che ? arthAt keTalI vakhata prApta thAya che ? ane 'Adi' zabdathI tenA AkarSo batAve che. 'aupazamika samyaktva'nI sthiti eka aMtarmuhUrta rahe che. tenAthI adhika rahI zakatuM nathI. 'sAsvAdana samyaktva' cha AvalikA rahI zake che tenAthI adhika rahI zakatuM nathI. 'vedaka samyaktva' eka samayanuM ja che; kema ke samyaktva mohanIyanA pudgalanA carama grAsanA vedanarUpa 'vedaka samyaktva' che. 'kSAyika samyaktva' tetrIsa sAgaropamathI kaMIka adhika che. 'kSAyopazamika samyaktva' kSAyika samyaktvathI dviguNa che=kaMIka adhika 66 sAgaropama che. te svayaM graMthakA2zrI AgaLa batAve che = Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 koI jIva kSAyopathamika sabhyatva pAmyA pachI be vAra vijayAdi devalokamAM 33 sAgaropama AyuSyavALo thAya ane utkRSTa manuSyabhavanA AyuSyavALo thAya ane samyaktathI pAta na pAme to devabhavanA 33 sAgaropama - 33 sAgaropamanA be bhava ane vacamAM prApta thatA manuSyabhavano adhika - eTalo kALa kSAyapathamika samyakta rahe che. tyAra pachI te jIva avazya siddha thAya che. tethI kSAyopathamika samyakta nAza pAme che ane kSAyika samyakta prApta thAya che. athavA koI jIva bAvIza sAgaropamanA AyuSyavALA azruta devalokamAM traNa vAra jAya che ane vacamAM utkRSTa manuSyabhavanA AyuSyavALo thAya ane samyaktathI pAta na pAme to devabhavanA 22 sAgaropama - 22 sAgaropama - 22 sAgaropamanA traNa bhava ane vacamAM prApta thatA manuSyabhavano adhika - eTalo kALa=60 sAgaropamathI kaMIka adhika eTalo kALa kSAyopathamika samyakta rahe che. tyArapachI avazya kSAyika samyakta prApta kare che. A eka jIvane AzrayIne kSAyopathamika samyaktano utkRSTa kALa batAvyo. judA judA jIvane AzrayIne kSAyopathamika samyakta sarvakALamAM prApta thAya che. kayuM samyakta utkRSTathI keTalI vakhata prApta thaI zake che ? te batAve che - sAsvAdana samparva ane pazamika samyakta bhavacakramAM utkRSTathI eka jIvane pAMca vAra prApta thAya che. vedaka samyakta ane kSAyika samyakta eka jIvane eka ja vakhata prApta thAya che. vaLI, kSAyopathamika samyakta eka jIvane bhavacakramAM utkRSTathI asaMkhyAta vAra prApta thAya che. zruta, samyakta ane dezavirati e traNa eka bhavamAM AkarSa dvArA keTalI vakhata prApta thAya che ? te batAve che - * AkarSa eTale prathama vakhata samyakta AdinuM grahaNa athavA samyakta AdithI pAta thayA pachI pharI vakhata samyakta AdinuM grahaNa, te AkarSe che. eka bhavamAM eka jIvane zrutanA, samyattvanA ane dezaviratanA AkarSe hajAra pRthakutva thAya che. tethI e prApta thAya ke koI jIva samyakuzrutajJAna prApta kare, koI jIva samyakta prApta kare ane koI jIva dezavirati prApta kare te vakhate AkarSa dvArA prathamarUpe tenI prApti thaI te jaghanyathI eka AkarSa kahevAya ane te zretAdi pAmyA pachI koI tenAthI pAta pAme ane pharI te zrutAdine prApta kare to prApta thayelA evA zrutAdithI pAta pAmIne pharI te zrutAdinuM grahaNa te bIjI vakhata AkarSathI prApta thAya ane tevA AkarSa zruta, samyakta ane dezaviratinA utkRSTathI hajAra pRthakRtva=2000thI 9000 hajAra vakhata thAya che. eka bhavamAM ATalA AkarSA thAya che tyAra pachI te jIva zrutAdithI pAta pAmato nathI ane pAta pAme to pharI te bhavamAM zrutAdine prApta karI zakato nathI. vaLI, sarvaviratine paNa pAmyA pachI koI pAta pAmIne pharI sarvavirati pAme. A rIte, eka bhavamAM utkRSTathI sarvaviratino pAta ane pharI sarvaviratinI prApti AkarSa dvArA zatapRthakatva thAya che=200thI 900 vakhata thAya che. eka bhavamAM ATalA AkarSA thAya che. tyArapachI te jIva sarvaviratithI pAta pAmato nathI ane pAta pAme to pharI te bhavamAM sarvaviratine prApta karI zakato nathI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 pUrve ekabhavamAM zretAdine AzrayIne thatA AkarSanI saMkhyA batAvI. have aneka bhavone AzrayIne eka jIvane AkarSa dvArA zrutAdi keTalI vakhata prApta thaI zake ? te batAvatAM kahe che - koI jIvane jinavacanAnusAra zrutajJAna thayuM hoya, samyakta thayuM hoya ke dezavirati guNasthAnakanI prApti thaI hoya teo te kRtAdi prApta thayA pachI te zrutAdithI pAta pAme ane pharI te zrutAdine prApta kare to te kRtAdinI prApti utkRSTathI asaMkhyAta hajAra vakhata thAya che arthAt saMsAramAM jIva bhame tyAM sudhImAM te zrutAdithI pAta ane pharI tenI prApti asaMkhyAta hajAra vakhata thAya che ane sarvaviratinI prApti hajAra pRthakatva thAya che=2000thI 9000 vakhata thAya che. tethI e prApta thAya ke eka jIvane eka bhavane AzrayIne sarvaviratinI prApti AkarSa dvArA zatapRthaphatva thatI hatI te anekabhavane AzrayIne vicArIe to te jIvane utkRSTathI hajAra pRthakatva vakhata prApta thaI zake che. eka jIvanA aneka bhavane AzrayIne ATalA AkarSo jJAtavya che. have pAMca samyakta kayA-kayA guNasthAnakamAM hoya che ? te batAvatAM kahe che - 1. sAsvAdana samyakta bIjA guNasthAnakamAM hoya che. 2. pathamika samyakta cothA guNasthAnakathI mAMDIne ATha guNasthAnaka sudhI hoya che arthAt agiyAramA guNasthAnaka sudhI hoya che. 3. kSAyika samyakta cothA guNasthAnakathI mAMDIne agiyAra guNasthAnaka sudhI hoya che arthAt ayogI guNasthAnaka sudhI hoya che. 4. vedaka samyakta cothA guNasthAnakathI mAMDIne cAra guNasthAnaka sudhI hoya che arthAt sAtamA guNasthAnaka sudhI hoya che. 5. kSAyopathamika samyakta cothA guNasthAnakathI mAMDIne cAra guNasthAnaka sudhI hoya che arthAt sAtamA guNasthAnaka sudhI hoya che. have samyakta prApta thayA pachI karmanI sthiti keTalI ghaTavAthI upara - uparanA guNasthAnakanI prApti thAya che ? te batAve che - samyatva prApta thaye chate je aMtaHkoTAkoTI karmanI sthiti che te karmanI sthitimAMthI palyopama pRthakatva=ra thI 9 palyopama, karmanI sthiti ghaTe tyAre te jIva zrAvaka thAya che. zrAvaka thayA pachI saMkhyAtA sAgaropama karmanI sthiti ghaTe to sarvaviraticAritranI prApti thAya che. cAritranI prAptine apekSita karmanI sthitimAMthI saMkhyAtA sAgaropama karmanI sthiti ghaTe to upazamazreNInI prApti thAya che ane upazamazreNInI prApti mATe apekSita karmanI sthitimAMthI saMkhyAtA sAgaropama karmanI sthiti ghaTe to kSapakazreNI prApta thAya che. AnAthI e prApta thAya ke sattAmAM rahelI karmanI sthiti jema jema ghaTe che tema tema bhAvamala ghaTe che ane guNasthAnakanI prApti thAya che. AthI je jIvomAM samyaktanI prApti mATe apekSita aMtaHkoTAkoTI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 sAgaropama karmanI sthitinI prApti thaI te jIvone samyakta prApta thAya che. samyaktanI prApti vakhate je aMtaHkoTAkoTI sAgaropama karmonI sthiti che temAMthI palyopama pRthakatva karmonI sthiti ghaTe to te jIva cothA guNasthAnakamAMthI pAMcamA guNasthAnakane prApta kare che. pAMcamA guNasthAnakarUpa zrAvakapaNAne pAmyA pachI dezaviratinA sevananA baLathI saMkhyAtA sAgaropamanI karmanI sthiti ghaTe che tyAre te jIvane sarvaviratinI prAptirUpa cAritra prApta thAya che. cAritranI prApti vakhate je karmonI sthiti che temAMthI paNa cAritranA sevananA baLathI saMkhyAtA sAgaropama karmanI sthiti ghaTe tyAre jIvane upazamazreNI prApta thAya che. keTalAka jIvone upazamazreNInA prAptikALamAM apekSita karmanI sthiti karatAM adhika saMkhyAta sAgaropama sthiti ghaTe che tethI upazama zreNIne badale kSapakazreNI prApta kare che. tethI e phalita thAya ke jIva jema apramAdabhAvathI guNavRddhi mATe udyama kare che tema tema karmanI sthiti ghaTe che. jema jema karmanI sthiti ghaTe che tema tema upara-uparanA guNasthAnakanI prAptirUpa guNasaMpattinI prApti thAya che. AthI ja anAdi mithyASTi jIva tattvAtattvane anukULa mArgAnusArI Uha kare che tyAre tenI sattAmAM rahelI karmanI sthiti ghaTe che. sattAmAM rahelI karmanI sthiti ghaTavAne kAraNe samyaktanI prApti thAya che. A rIte ja yogamArganI ucita pravRtti karavA dvArA dezavirati Adi sarva guNasthAnako te te prakAre karmanI sthiti ghaTavAthI prApta thAya che. mATe kalyANanA arthI jIvoe karmanI sthitinA hRAsa mATe jinavacananuM avalaMbana laIne yogamArgamAM ucita yatna karavo joIe. jethI sattAmAM rahelI karmanI sthitino hrAsa thAya ane upara-uparanA guNasthAnakanI prApti thAya ane aMte kSapakazreNInI prApti dvArA mohano nAza thAya. pUrva zlokamAM kahyuM e pramANe koI jIva samyakta prApta kare ane samyaktathI pAta na pAme to deva ane manuSyabhavamAM jAya paraMtu anya koI bhavamAM jAya nahi. vaLI, koI jIva samyakta pAmyA pachI samyatvathI pAta na pAme to eka bhavamAM upazamazreNI ke kSapakazreNI e baMnemAMthI ekane choDIne sarvane prApta kare che arthAt prathama samyakta prApta kare, pachI dezavirati prApta kare, pachI sarvavirati prApta kare. tyArapachI upazamazreNI ke kSapakazreNI te bemAMthI koI eka zreNIne prApta kare che ane samyaktathI pAta na pAme to devamanuSyanA bhavanA kramathI sAta ATha bhavamAM mokSe jAya che. AnAthI e prApta thAya ke koI jIva samyakta prApta kare ane pachI apramAdabhAvathI dezavirati AdinI prApti mATe ucita yatna kare ane tenAM dezaviratinA karmo sopakrama hoya to samyaktanI prApti pachI tarata ja dezaviratine prApta kare che. te vakhate tenA dezaviratinI prAptine anukULa vyApArathI aMtarmuhUrtamAM sattAmAM rahelI karmanI sthitimAMthI palyopama pRthakatva arthAt bethI nava palyopama karmanI sthiti nAza pAme che tethI dezaviratinI prApti thAya che. ane keTalAka jIvone dezaviratinI prApti te ja bhavamAM kaMIka kALanA vilaMbanathI thAya che. keTalAka jIvane te ja bhavamAM dezavirati prApta thatI nathI paraMtu bIjA bhavomAM dezavirati prApta thAya che. te sarvanuM kAraNa te jIvonI karmanI sthiti ane te jIvono bAhyasAmagrIne avalaMbIne thato puruSakAra niyAmaka che. te rIte sarvavirati, upazamazreNI ke kSapakazreNImAM paNa jANavuM. AthI ja jIva eka ja bhavamAM samyakta AdinA kramathI kSapakazreNIne paNa prApta kare che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 43 paMcasaMgrahanA vacana pramANe koI jIvanuM darzanamohanIya karma kSINa thAya arthAt darzanamohanIya karmanI anaMtAnubaMdhI cAra prakRti, samyaktvamohanIya, mizramohanIya ane mithyAtvamohanIya ema sAta prakRti kSINa thAya tyAre te jIva trIjA bhavamAM mokSe jAya che ke cothA bhave mokSamAM jAya che ke te ja bhavamAM mokSe jAya che. je jIve devabhava ke narakabhavanuM AyuSya bAMdhyuM che te jIva kSAyika samyaktva pAme to bAMdhelA AyuSya anusAra devabhavamAM ke nArakInA bhavamAM jAya che tyAMthI cyavIne manuSyabhavane pAmIne avazya siddha thAya che. vaLI, koI jIve kSAyika samyaktvanI prApti pUrve tiryaMca ke manuSyabhavanuM AyuSya bAMdhyuM hoya to te jIve avazya asaMkhyAtavarSanA yugalika tiryaMca ane yugalika manuSyanuM AyuSya bAMdheluM hoI zake paraMtu saMkhyAta varSavALA tiryaMca ke manuSyanuM AyuSya bAMdhela hoI zake nahi. ane je jIvoe saMkhyAtavarSanA AyuSyavALuM tiryaMca ke manuSyanuM AyuSya bAMdhyuM che te jIvo darzanasaptakanI kSapaNA karI zake nahi. ane je jIvoe yugalika evA tiryaMca ke yugalika evA manuSyabhavanuM AyuSya bAMdhyuM che ane kSAyika samyaktva pAmyA che teo baMdhAyelA AyuSya anusAra yugalika tiryaMca ke yugalika manuSyabhavamAM jAya che tyAMthI cyavIne avazya devabhavamAM jAya che ane devabhavathI cyavIne manuSyabhavanI prApti karIne avazya mokSamAM jAya che. tethI je jIvoe tiryaMca-manuSyanuM AyuSya bAMdhyuM che ane tyArapachI kSAyika samakita pAmyA che te jIvo avazya cothA bhavamAM mokSe jAya che ane je jIvoe koI paNa bhavanuM AyuSya bAMdhyuM nathI teo darzanasaptakanI kSapaNA karyA pachI cAritramohanIyanI kSapaNA mATeno prAraMbha karIne sarvamohano nAza kare che ane te ja bhavamAM mokSamAM jAya che. AnAthI e prApta thAya ke kSAyika samyaktvanA prAptikALamAM vItarAgatAnI sAthe layanI prApti thAya tevo mArgAnusA2I sUkSma Uha jIvane pragaTe che tethI te jIva jo AyuSya bAMdhyuM na hoya to vItarAgatAmAM laya pAmIne te ja bhavamAM mokSamAM jAya che. ane darzana saptakanI kSapaNAnA prAraMbha pUrve AyuSya bAMdheluM hoya to AyuSyabaMdhanA kAraNe ja teo vItarAgatAmAM laya pAmavAne anukULa udyama karI zakatA nathI ane te AyuSya pUruM thAya ke tarata jevI vItarAgatAmAM laya pAmavAne anukULa manuSyabhavanI sAmagrI teone prApta thAya ke tarata teo vItarAgatAmAM laya thavAne anukULa mahAparAkrama karIne mohano nAza kare che. ane vItarAgatAmAM laya ka2vAne anukULa sUkSma UhanI prApti arthe zrutavacanAnusAra sarva ucita pravRtti che ane zrutathI bhAvita mati che. tethI mokSanA arthI jIvoe sadA zrutavacanAnusAra sarva ucita pravRtti karavI joIe. ane zrutathI matine atyaMta bhAvita karavI joIe ke jethI vItarAgatAnA layanuM prabaLa kAraNa evuM nirmaLa koTinuM samyagdarzana pragaTa thAya. vaLI, koI jIva samyaktva pAmato hoya tyAre tattvAtattvanA vibhAgane anukULa mArgAnusArI Uha karre che. tyArapachI samyaktva pAme che ane samyaktva pAmyA pachI aMtarmuhUrta sudhI pravardhamAna pariNAmavALo hoya che ane A pravardhamAna pariNAma te samyaktvano upayoga che. samyaktvanI prApti kALamAM je tattvanuM darzana thayuM che te tattvadarzanamAM mArgAnusA2I jJAnano upayoga varte che. A upayoga te jIvane jaghanyathI aMtarmuhUrtano Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 hoya che ane utkRSTathI paNa aMtarmuhUrtano hoya che. A prakArano samyatvano upayoga eka jIvane AzrayIne vicArIe ke judA judA jIvane AzrayIne vicArIe topaNa jaghanyathI ke utkRSTathI aMtarmuhUrta ja prApta thAya che. tenAthI adhika samyaktano upayoga pravartI zakato nathI. vaLI, samyaktanI prAptine kAraNe je darzanamohanIyanA kSayopazamarUpa samyagdarzana prApta thayuM che te eka jIvane jaghanyathI aMtarmuhUrta sudhI rahI zake che ane utkRSTathI manuSyabhavathI adhika kala sAgaropama sudhI rahI zake che. tyArapachI samyaktathI pAta na pAme to te jIva avazya siddha thAya che ane judA judA jIvone AzrayIne vicArIe to kSayopazamabhAvarUpa samyagdarzananI prApti sarvakALa prApta thAya che; kema ke kSayopazama samyaktavALA jIvo jagatamAM sadA varte che. AthI e prApta thAya ke jIva jyAre samyakta pAme che tyAre madhyasthatApUrvaka tattvanA avalokana mATeno matijJAnano upayoga varte che. te matijJAnano upayoga jaghanyathI nAnuM aMtarmuhUrta pravarte che ane utkRSTathI kaMIka moTuM aMtarmuhUrta pravarte che, tene AzrayIne samyatvanA upayogano kALa aMtarmuhUrta che. ema kahela che. tyArapachI samyakta pAmela jIva navA upayogamAM jAya che. te upayoga prathama bhUmikAmAM darzanano hoya che pachI te upayoga jJAnano hoya che, ane vaLI te upayoga kvacit saMsAranI koIka pravRtti viSayaka hoya ke kvacit tattvAtattvanI vicAraNAsvarUpa hoya topaNa darzanamohanIyanA kSayopazamarUpa samyaktanI prApti koIka jIvane jaghanyathI aMtarmuhUrta Take che athavA koIka jIvane utkRSTathI manuSyabhavathI adhika evA chAsaTha sAgaropama TakI zake che. A rIte, samyaktano upayoga ane kSayopazamarUpa samyaktanI prAptino kALa jaghanyathI ane utkRSTathI batAvyA pachI, samyaktanI prApti pachI koI jIva samyaktathI pAta pAme to pharI keTalA kALa pachI te samyakta pAmI zake te batAvatAM kahe che - koI jIva samyakta pAmyA pachI samyaktathI pAta pAme to jaghanyathI aMtarmuhUrta aMtaranA vyavadhAnathI pharI samyakta prApta karI zake che. ane AzAtanApracura evo samyaktathI pAta pAmelo jIva utkRSTathI, kaMIka nyUna ardhapudgala parAvarta pachI samyaktane prApta karI zake che. temAM upadezapadanI sAkSI Ape che - upadezapadanI sAkSIno artha A pramANe che - tIrthakaranI, pravacananI=caturvidha saMghanI, zrutanI, AcAryanI, gaNadharanI ke mahARddhivALA evA sAdhuonI AzAtanA kare to jIva bahudhA anaMta saMsArI thAya che. tethI e phalita thAya ke koI jIva samyakta pAmyA pachI samyaktathI pAta pAme ane tIrthaMkarAdi koInI AzAtanA kare to utkRSTathI ardha pudgalathI kaMIka nyUna evA anaMta saMsArane prApta kare che ane mithyAdRSTi jIvo tenAthI paNa adhika anaMta saMsAra arjana karI zake che. pUrvamAM eka jIva samyakta pAmyA pachI pharI samyakta pAme tenI vacamAM jaghanyathI ane utkRSTathI samyaktano keTalo AMtaro prApta thAya che te batAvyo. have sarva jIvone AzrayIne samyaktanI prApti pachI samyaktathI pAta thAya to kaMIka AMtaro prApta thAya che ke nahi tenI jijJAsAmAM kahe che - Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 45 sarvajIvone AzrayIne vicArIe to samyaktathI pAta pAmyA pachI pharI samyaktanI prAptimAM AMtaro prApta thato nathI; kema ke sarvajIvo samyaktathI bhraSTa thAya ane kaMIka kALa sudhI koI samyagdaSTi na hoya ane tyArapachI koI jIva samyakta pAme to sarva jIvone AzrayIne pharI samyaktanI prAptino AMtaro prApta thAya. paraMtu jagatamAM jaghanyathI paNa asaMkhyAtA samyagdaSTi jIvo sadA vidyamAna hoya che. mATe sarva jIvone AzrayIne samyaktanI prAptimAM AMtarAno abhAva che e pramANe AvazyakavRttimAM kahyuM che. vaLI 'ityAdi' 54thI mAvazyAvRttimA anya 59 / sabhyatva viSaya thana thu cha tethI sabhyapa viSaya vizeSa jANavAnA arthI jIvoe samyakta viSayaka zeSa vicAra AvazyakavRttithI jANavo e prakAre graMthakArazrI nirdeza karIne kahe che ke samyaktanA pAMca prakAranA bheda viSayaka vistArathI saryuM. TI :zAstrAntare caikavidhAdikrameNa samyaktvabhedAH pradarzitAstathAhi"egaviha duviha tivihaM, cauhA paMcaviha dasavihaM sammaM / davvAi kArayAI, uvasamabheehiM vA sammaM / / 1 / / egavihaM sammaruI, nisaggahigamehi bhave tayaM duvihaM / tivihaM taM khaiAI, ahavAvi hu kAragAIaM / / 2 / / khaigAi sAsaNajuaM, cauhA veagajuaM tu paMcavihaM / taM micchacaramapuggalaveaNao dasavihaM eyaM / / 3 / / nisagguvaesaruI, ANarui suttabIaruimeva / abhigamavitthAraruI, kiriAsaMkhevadhammaruI / / 4 / / " [pravacanasAroddhAre gA. 942-43-47-50sambodhapra0 samya0 gA. 89] AsAM bhAvArthaH-tatra zraddhAnarUpatvAvizeSAdekavidhaM samyaktvam / nisargAdhigamabhedAd dvividham, nisargA'dhigamasvarUpaM tu prAguktam, AbhyAmutpattiprakArAbhyAM samyaktvaM dvidhA bhidyata ityarthaH, athavA dravyabhAvabhedAd dvividham, tatra jinoktatattveSu sAmAnyena rucirdravyasamyaktvam, nayanikSepapramANAdibhiradhigamopAyo jIvAjIvAdisakalatattvaparizodhanarUpajJAnAtmakaM bhAvasamyaktvam, parIkSAjanyamatijJAnatRtIyAMzasvarUpasyaiva tasya zAstre vyavasthApitatvAt tadAhuH zrIsiddhasenadivAkarapAdAH saMmatau"evaM jiNapaNNatte, saddahamANassa bhAvao bhAve / purisassAbhiNibohe, daMsaNasaddo havai jutto / / 1 / / " [saMmatitarkapra. kA. 2/32] tti / yacca zrIharibhadrasUribhiH Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 "jiNavayaNameva tattaM, ittha ruI hoI davvasammattaM / jahabhAvaNANasaddhAparisuddhaM bhAvasaMmattaM / / 1 / / " [gA. 1063] ti / paJcavastuke prati(tya)pAdi tasyApyayamevArthaH, jinavacanameva tattvaM nAnyaditi sAmAnyarucerdravyasamyaktvarUpatAyA nayanikSepapramANapariSkRtavistArarucezca bhAvasamyaktvarUpatAyAstatra parisphuTatvAt / tatra dravyazabdArthaH kAraNatA, bhAvazabdArthazca kAryApattiriti bhAvanIyam / yeSAM tvekAntena sAmAnyaruciroghato'pyanekAntAsparzazca, teSAM dravyasamyaktvamityatra dravyapadArtho'prAdhAnyameva / jainamapi samayamavalambyaikAnte pravizatAM mithyAtvasyAvarjanIyatvAt / tadAhuH zrIsiddhasenadivAkarapAdAH "niyameNa saddahaNo chakkAe bhAvao na saddahai / haMdI apajjavesu vi saddahaNA hoi avibhattA / / 1 / / " [saMmatitarkapra. kA. 3/28] tti / . goMdha: * saMbhAtita graMthama thA mA prabhAeo cha: yasya tvanekAntatattve bhagavatprarUpite samyagaparicchidyamAne'pi bhagavatprarUpitatvena tatra rucirviparItAbhinivezazca na bhavati gItArthaprajJApanIyatvAdiguNayogAt, tasyAnAbhogagurupAratantryAbhyAmanyathA sambhAvane'pi antastattvasya zuddhatvAd dravyasamyaktvamaviruddham, tathA ca bhAdrabAhavaM vaca uttarAdhyayananiryuktau"sammaddiTThI jIvo, uvaiTeM pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM, aNabhogA guruniogA va / / 1 / / " [gA. 163] tti / nanvatradravyabhAvayorekatarasyAnirdhAraNAd dravyameveti kutaH? sAmAnyavacanasya vizeSaparatAyAM pramANasya mRgyatvAditi cet, satyam, vistArarucerbhAvasamyaktvasyAdhikRta(tva)syaiva tadrvyatAyAm pramANatvAt dravyabhAvayoranyonyAnuviddhatvanaye tu tatra kathaJcid bhAvatvamapyucyamAnaM na virodhAyetyuktamanyatra, evaM dravyabhAvAbhyAM dvaividhyaM nayavizeSeNa vicitraM bhAvanIyam / athavA nizcayavyavahArAbhyAM dvividham, tallakSaNamidam"nicchayao sammattaM, nANAimayappasuddhapariNAmo / iaraM puNa tuha samae, bhaNiaM sammattaheUhiM / / 1 / / " [samyaktvastava pra0 gA. 11] ti / jJAnAdimayazubhapariNAmo nizcayasamyaktvam, jJAnazraddhAnacaraNaiH saptaSaSTibhedazIlanaM ca vyavahArasamyaktvamityetadarthaH / nanu jJAnAdimaya ityasya jJAnadarzanacAritrasaMlulita ityarthaH, tathA caitad bhAvacAritrameva prAptam, kathaM naizcayikaM samyaktvamiti? cet, satyam, bhAvacAritrasyaiva nizcayasamyaktva Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 rUpatvAt, mithyA'cAranivRttirUpakAryasya tata eva bhAvAt, kAryAnupahitasya kAraNasya nizcayanayenAnabhyupagamAt / nanvevaM turyaguNasthAnAdivarttinAM zreNikAdInAmapi tatra syAditicet, na syAdeva, kaH kimAha-apramattasaMyatAnAmeva tadvyavasthitestaduktamAcArAGge "jaM sammati pAsaha, taM moNaM ti pAsaha, jaM moNaM ti pAsaha, taM sammaM ti pAsaha 1 / imaM sakkaM siDhilehiM addijjamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehiM pamattehiM gAramAvasaMtehiM / moNaM samAdAya dhuNe kammasarIragaM / paMtalUhaM ca sevaMti, vIrA sammattadaMsiNo 1 / / (2 / 5 / 3. sU. 125 ) tti / 47 nanvevamapi kArakanizcayasamyaktvayorbhedo na syAt, kriyopahitasyaiva kArakatvAt, kriyAyAzca cAritrarUpatvAt, jJAnAdimayapariNAmasyApi tathAtvAditi cenna, upadheyasaGkare'pyupAdhyorasAGkaryeNAdoSAt kArake kriyopahitatvamupAdhinaizcayike ca jJAnAdimayatvamiti / evaMvidhaM naizcayikasamyaktvamadhikRtyaiva prazamAdInAM lakSaNatvaM siddhAntoktaM saMgacchate, anyathA zreNikakRSNAdInAmapi tadasaMbhavena lakSaNavyAghAtasaMbhavAt / taduktaM viMzikAyAM zrIharibhadrAcAryaiH "NicchayasammattaM vA'hikicca suttabhaNianiuNarUvaM tu / evaMviho Niogo, hoi imo haMta vaNNutti / / 1 / / " [saddharmaviMzikA - 6, gA. 17] atra vAkAro viSayavizeSApekSayA prakArAntaropadarzanArthaH / athavA jJAnAdimaya ityasyAyamarthaHjJAnanaye jJAnasya dazAvizeSa eva samyaktvam, kriyAnaye ca cAritrarUpam, darzananaye tu svatantraM vyavasthitameva iti / zuddhAtmapariNAmagrAhinizcayanaye tu " Atmaiva darzana - jJAna - cAritrANyathavA yateH / yattadAtmaka evaiSa, zarIramadhitiSThati / / 1 / / " [4/1] iti yogazAstravacanAdAtmaiva nirupAdhizuddhasvarUpaprakAzAt jJAnarUpaH, tathA zraddhAnAddarzanarUpaH, svabhAvAcaraNAccAritrarUpa iti zuddhAtmabodhAcaraNatRptireva nizcayasamyaktvamityalaM prapaJcena / trividhaM yathA - kSAyikam, kSAyopazamikam, aupazamikaM ceti, vedakasya kSAyopazamike'ntarbhAvAt, sAsAdanasyAvivakSitatvAt arthastu prAguktaH / athavA kArakaM rocakaM dIpakaM ceti, tatra kArakaM sUtrAjJAzuddhA kriyaiva tasyA eva paragatasamyaktvotpAdakatvena samyaktvarUpatvAt, tadavacchinnaM vA samyaktvaM kArakasamyaktvam, etacca vizuddhacAritrANAmeva 1 / rocayati samyaganuSThAnapravRttim na tu kArayatIti rocakam, aviratasamyagdRzAM kRSNazreNikAdInAm 2 / dIpakaM vyaJjakamityanarthAntaram, etacca yaH svayaM mithyAdRSTirapi parebhyo jIvA - 'jIvAdipadArthAn yathAvasthitAn vyanakti, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | -22 tasyAGgAramaIkAderdraSTavyam 3 / caturvidhaM kSAyikAditraye'dhikasya sAsAdanasya parigaNanAt vedakasya ca parityAgAt 4 / vedakayutaM tadeva paJcavidham 5 / dazavidhaM cottarAdhyayanAnusAreNopadaya'te-nisargaruciH 1, upadezaruciH 2, AjJAruciH 3, sUtraruciH 4, bIjaruciH 5, abhigamaruciH 6, vistAraruciH 7, kriyAruciH 8,saMkSeparuciH 9, dharmaruciH 10 iti / tatrabhUtArthena sahasaMmatyA jIvA-'jIvAdinavapadArthaviSayiNI rucinisargaruciH, bhUtArthenetyasya bhUtArthatvenetyartho, bhAvapradhAnanirdezAt, sadbhUtArthA amI ityevaMrUpeNetiyAvat, vastuto bhUtArthenetyasya zuddhanayenetyarthaH [uttarAdhyayana-28, zAMtyAcArya-TIkA] "vavahAro'bhUattho, bhUatyo desio a suddhANau" [] tivacanAt, tena vyavahAramAtrarucevicchedaH, sahasaMmatyetyasya sahAtmanA saMgatA matiH [sahasaMmatistayopadezanirapekSakSayopazameNetyarthaH 1 / paropadezaprayuktaM jIvA-'jIvAdipadArthaviSayizraddhAnam upadezaruciH / parastIrthakarastadvacanAnusArI chadmastho vA, kevalajJAnamUlakatvaprayuktopadezarucistajjanyabodharucirveti niSkarSaH / taduktaM sUtrakRte"logaM ayANittiha kevaleNaM, kahaMti je dhammamayANamANA / NAsaMti appANa paraM ca NaTThA, saMsAraghoraMmi aNorapAre / / 1 / / logaM viyANaMtiha kevaleNaM, punneNa nANeNa samAhijuttA / dhammaM samattaM ca kahaMti je u, tAraMti appANa paraM ca tiNNa tti / / 2 / / " [zruta. 2 a. 6/786-7] upadeze tajjanyabodhe ca ruciriha saMzayavyAvarttakatAvacchedako dharmavizeSaH 2 / / rAgadveSarahitasya puMsa AjJayaiva dharmAnuSThAnagatA rucirAjJAruciH, rAhityaM ca dezataH sarvatazca, tatra dezato doSarahitAnAmAcAryAdInAmAjJayA dharmAnuSThAne rucirmASatuSAdInAM samyaktvasaMpAdikA tattadanuSThAne taduktaM paJcAzake"gurupArataMtanANaM, saddahaNaM eyasaMgayaM ceva / etto u carittINaM, mAsatusAINa NiddiSTuM / / 1 / / " [11/7] ti / sarvadoSarahitAjJAmUlatvaM ca tatrApyaprAmANyazaGkAnivartakatvena sarvatra ruciprayojakamitizeSaH 3 / sUtrAdhyayanAbhyAsajanitaviziSTajJAnena jIvAjIvAdipadArthaviSayiNI ruciH sUtrarucirgovindAcAryasyeva, jAyate ca punaH punaH smaraNAd dRDhataraH saMskAra iva punaH punaradhyayanAd dRDhataraM jJAnaM niHsaMzayamiti na kimapyanupapatram 4 / ekena padenAnekapadatadarthapratisaMdhAnadvArA udake tailabinduvat prasaraNazIlA rucirbIjaruciH, prasAra uttarottarotpattiH 5 / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 arthataH sakalasUtraviSayiNI rucirabhigamarucirAha ca"so hoi abhigamaruI, suanANaM jassa atthao diTuM / ikkArasa aMgAI, painnagaM diTThivAo a / / 1 / / " [pravacanasAroddhAre gA. 956] tti / prakIrNakamiti jAtAvekavacanam, tataH prakIrNakAni uttarAdhyayanAdInItyarthaH, dRSTivAdazceti cakArAdupAGgAdiparigrahaH / nanvevamiyaM sUtrarucerna bhidyeta, naceyamarthAvacchinnasUtraviSayA, sA ca kevalaM sUtraviSayetyevaM bhedaH, kevalasUtrasya mUkatvAt, tadviSayarucerapramANatvAt, Aha ca-"mUagaM kevalaM suttaM" [upadezapade gA. 856] tti, na kevalaM kevalasUtrarucerapramANatvam, kiMtvajJAnAnubandhitvamapi / taduktamupadezamAlAyAm"aparicchiasuaNihasassa kevalamabhinnasuttacArissa / savvujjameNa vi kayaM, annANatave bahuM paDai / / 1 / / " [gA. 415] tti / abhinnati avivRtam, iticet, satyam, sUtrarucAvarthasyArtharucau ca sUtrasya praveze'pi sUtrArthAdhyayanajanitajJAnavizeSakRtarucibhedAbhedaH, ata eva sUtrAdhyayanAdarthAdhyayane'dhiko yatna upadiSTa upadezapade / tathAhi "suttA atthe jatto, ahigayaro Navari hoi kAyavvo / itto ubhayavisuddhitti, mUagaM kevalaM suttaM / / 1 / / " [upadezapade gA. 856] ti / athavA sUtraniryuktyAdigranthaviSayarucibhedAbhedaH, ata evAjJAruciH sUtrarucebhinnA niyuktyAdiviSayatvena sthAnAGgavRttau pratipAditeti 6 / sarvapramANasarvanayajanyasarvadravyasarvabhAvaviSayiNI rucirvistAraruciH 7 / darzanajJAnacAritratapovinayAdyanuSThAnaviSayiNI ruciH kriyAruciH / na cAjJArucirapi dharmAnuSThAnaviSayA iyamapi tatheti ko'nayorbhedaH? iti zaGkanIyam, sA hyAjJAsmaraNaniyatA, iyaM tvasaGgetyevaM bhedAd, ata eva sarvasAtmyena pariNatacAritrakriyAzcAritrakAyA maharSayo bhaNitA, 'itto u carittakAo' [ ]tti vacanena haribhadrAcAryaH 8 / anabhigRhItakudRSTeH pravacanAvizAradasya nirvANapadamAtraviSayiNI ruciH saMkSeparuciryathopazamAdipadatrayaviSayiNI cilAtiputrasya, na ca vizeSyabhAgarahitaM vizeSaNadvayamAtrametallakSaNaM yuktam, mUrchAdidazAsAdhAraNyAt 9 / dharmapadamAtrazravaNajanitaprItisahitA dharmapadavAcyaviSayiNI rucirddharmaruciH / Aha ca Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 "jo atthikAyadhammaM, suyadhammaM khalu carittadhammaM ca / / saMdeha nahi , so thampatti vyo " [pravanasAra re . 260]ti ! / [na caivaM grAmadharmAdipadavAcyaviSayiNyapi rucistathA syAditi vAcyama, nirupapadadharmapadavAcyatvasyaiva grahaNAt / na caivaM cAritradharmAdipadavAcyaviSayiNyAmavyAptirnirupapadatvasya vAstavadharmAtiprasaJjakopapadarAhityasya vivakSaNAditi dik] 10 / TIkArya : zAstrAntare .. divA ane zAstrAntaramAM ekavidha Adi kramathI sakhyatvanA bhedo batAvAyA che. te A pramANe - eka prakAre, be prakAre, traNa prakAre, cAra prakAre, pAMca prakAre, dasa prakAre samyakta che. dravyAdithI be prakAre chekadravyathI ane bhAvathI ema be prakAre samyakta che. kArakAdikAraka, rocaka, dIpaka ema traNa prakAre samyakta che. athavA upazamAdi bhedathI traNa prakAre samyakta che. ane upazamAdi bhedamAM bahuvacananA prayogathI upazamAdi vaDe cAra prakAre, pAMca prakAre ane dasa prakAre samyakta che tenuM grahaNa che. ekavidha samyakta samyapharuci che. te=samyakta, nisarga - adhigamathI be bhedavALuM thAya che. trividha ta=samyakta kSAyikAdi che athavA kArakAdi che. sAyikAdi traNa sAsvAdanathI yukta cAra prakAre che. vaLI, vedaka samyaktathI yukta pAMca prakAre che. tetravedaka samyakta mithyAtvanA caramapudgalanA vedanathI che. dasa prakAre A pramANe che. 1. nisarga ruci 2. upadeza ruci 3. AjJA ruci 4. sUtra ruci 5. bIja ruci 6. abhigamaruci 7. vistAra ruci 8. kriyAruci 9. saMkSepa ruci 10. dharmaruci." (pravacana sAroddhAra - gAthA 942-943-947-950, saMbodhaprakaraNa, samyaktaadhikAra - gAthA 89) Ano bhAvArtha pravacana sAroddhAranI gAthAno bhAvArtha - tyAM=samyatvanA bhedomAM, zraddhAnarUpapaNuM avizeSa hovAthI badhA sakhyatvamAM zraddhAnarUpapaNuM samAna hovAthI, ekavidha sakhyattva che. nisarga ane adhigamanA bhedathI be prakAranuM sakhyattva che. vaLI, nisarga ane adhigamanuM svarUpa pUrvamAM kahevAyuM che. A baMne utpatti prakAra dvArA=nisarga ane adhigamarUpa baMne prakAranI utpatti dvArA, samyakta be prakAre bhedane pAme che. e pramANe artha che. athavA dravya ane bhAvanA bhedathI be prakAranuM che=samyakta be prakAranuM che. tyAM dravya ane bhAvanA be bhedamAM, jivokta tatvamAM sAmAnyathI ruci dravyathI samyakta che. naya-nikSepa-pramANAdi vaDe adhigamanA upAyavALuM jIvajIvAdi sakala tatvanA parizodhanarUpa jJAnAtmaka bhAvasabhyattva che; kema ke parIkSAjaca matijJAnanA tRtIya aMza svarUpa ja zAstranI parIkSAthI javya matijJAnanA avagraha, IhA, apAyamAMthI apAyarUpa trIjA aMza svarUpa ja, tenuM=samyaktanuM, zAstramAM vyavasthApitapaNuM che. tene "saMmatitarka' graMthamAM siddhasena divAkarasUri kahe che - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 "A rIte jinaprajJapta bhAvone bhAvathI zraddhA karanAra puruSanA Abhinibodhika jJAnamAM darzana zabda yukta che." (saMmatitarka pra. kA. 2/32) ane je zrI haribhadrasUri vaDe"jinavacana ja tattva che. ahIM=jinavacanamAM, ruci dravyasamyakta che. yathAbhAva jJAnane kAraNe=je prakAre bhAvo rahelA che te prakAranA jJAnane kAraNe, zraddhAparizuddha=zraddhAthI parizuddha, bhAvasamyakta che." (paMcavastaka prakaraNa gAthA-1063) e pramANe "paMcavastu' graMthamAM pratipAdana karAyuM che teno paNa A ja artha che=graMthakArazrIe dravyasamyakta ane bhAva samyaktano je artha karyo e ja artha che. "jinavacana ja tattva che anya nahi" e prakAre sAmAnyarucinuM dravyasamanvarUpa paNAnuM ane vaya-nikSepa-pramANathI pariSkRta vistArarucinuM bhAvasamajvarUpapaNAnuM, tyAM='paMcavastu graMthamAM, parikruTapaNuM che. tyAM= paMcavastu'nA kathanamAM 'dravya' zabdano artha kAraNatA che ane 'bhAva' zabdano artha kAryanI prApti che e pramANe bhAvana karavuM. vaLI, jeone ekAMtathI sAmAnya ruci che ane oghathI paNa anekAMtano asparza che teone dravyasamyakta che e prakAranA kathanamAM dravya padArtha apradhAnapaNAmAM ja che; kema ke jita saMbaMdhI paNa zAstranuM avalaMbana laIne ekAMtamAM praveza karatA jIvonA mithyAtvanuM avarjakIyapaNuM che. tene zrI siddhasena divAkarasUri kahe che - chakAyanI niyamathI zraddhA karato=avadhAraNathI zraddhA karato, bhAvathI=paramArthathI, zraddhA karato nathI. kharekhara | aparyAyamAM paNa avibhakta zraddhA hoya che." vaLI, jene bhagavat prarUpita anekAMtatatvamAM samyapha aparichiddhamAna hovA chatAM paNa bhagavat prarUpitapaNAthI tyAM ruci che ane viparIta abhiniveza nathI; kema ke gItArtha prajJApanIyatvAdi guNano yoga che tene anAbhoga ane gurupAratanya dvArA atyathA saMbhAvanAmAM paNa=viparIta bodhanI saMbhAvanAmAM paNa, aMta:tatvanuM zuddhapaNuM hovAthI=AtmAnI aMtaraMga rucinuM zuddhapaNuM hovAthI, dravyasamyakta aviruddha che. ane te pramANe uttarAdhyayananI niyuktimAM bhadrabAhusvAmInuM vacana che - "vaLI, samyagdaSTi jIva upadiSTa pravacananI=bhagavAna vaDe kahevAyela zAstranI, zraddhA kare che, anAbhogathI athavA gurunA niyogathI asadbhAvanI zraddhA kare che." (gA. 163) nanu'thI zaMkA kare che - ahIMauttarAdhyayananI niryuktinA kathanamAM, dravya ane bhAva bemAMthI ekataranuM aniddharaNa hovAthI dravya ja che. arthAt uttarAdhyayanamAM kaheluM samyakta, dravyasamyakta che e pramANe kaheluM kevI rIte nakkI thAya ? arthAt thaI zake nahi; kema ke sAmAnya vacananuM vizeSaparatAmAM pramANanuM mRgyapaNuM cheHuttarAdhyayanamAM sAmAnyathI samyagdaSTinuM kathana hovA chatAM te dravyasamyakta che. e prakAre vizeSa para svIkAravAmAM te vacana pramANabhUta che ema kahI zakAya nahi. e pramANe zaMkAkAra kahe to graMthakArazrI kahe che - tArI vAta sAcI che arthAt apekSAe Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | bloka-22 zaMkAkAranI vAta sAcI che to paNa te kathana barAbara nathI; kema ke adhikRta evA tenI dravyatAmAM uttarAdhyayanamAM kahevAyelA samyaktanI dravyatAmAM, vistArarucivALA bhAvasabhyattvanuM pramANapaNuM che. vaLI dravya ane bhAvanA anyonya anuviddhatvarUpa tayadRSTimAM tyAM uttarAdhyayanamAM kahelA dravyasakhyatvamAM, kathaMcit bhAvasamyakta paNa kahevAtuM virodha mATe nathI. e pramANe anyatra kahevAyuM che. A rIte dravya-bhAva dvArA nathavizeSathI vicitra evuM kaividhya bhAvana karavuM. athavA nizcaya ane vyavahAra dvArA be prakAranuM che samyakta be prakAranuM che ane tenuM nizcaya ane vyavahAra dvArA dvividha evA samyatvanuM, lakSaNa A che. nizcayathI jJAnAdimaya AtmAno zuddha pariNAma sajja che. vaLI Itara=vyavahArathI samyakta, samyaktanA hetuo vaDe karIne tamArA siddhAMtamAM kahevAyuM che." (samyaktastava. pra.gA. 11) jJAna-zraddhAna ane cAritra vaDe jJAtAdImaya zubha pariNAma nizcaya samyakta che ane saDasaTha 67 bhedanA svabhAvavALuM vyavahAra sakhyattva che. e prakArano Ano artha che=samyaktastava prakaraNa gAthA11nA uddharaNano artha che. nanuthI zaMkA kare che - jJAnAdimaya e prakAranA Ano jJAna-darzana-cAritra saMtulita e prakArano artha che=jJAna-darzana-cAritrathI yukta e prakArano artha che. te rIte A=jJAnAdimaya, bhAvacAritra ja prApta thayuM. kevI rIte taiccayika samyakta kahevAya ? e pramANe koI zaMkA kare to graMthakArazrI kahe che tArI vAta sAcI che. ahIM prazna thAya ke to tene naizcayika samyakta kema kahyuM ? temAM hetuM kahe che - bhAvacAritranuM ja nizcayasatvarUpapaNuM che; kema ke tenAthI ja=nizcaya samyaktathI ja, mithyAcAranA nivRttirUpa kAryano bhAva che. ahIM prazna thAya ke mithyAcAranA nivRttirUpa kArya kare tene nizcaya samyakta kema svIkArAya che? tethI kahe che - kArya anupahita evA kAraNano=kArya na karatuM hoya evA kAraNano, nizcayanayathI asvIkAra che=kAraNarUpe asvIkAra che. nanu'thI zaMkA kare che - A rIte cothA guNasthAnakAdivartI zreNikAdine paNa te=auccayika samyakta, nahi thAya ! e pramANe jo pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - na ja thAya zreNikAdine naizcayika samyakta nathI. koNa zuM kahe che? arthAt koNa nA pADe che ?; kema ke apramattasaMyatane ja tenI vyavasthiti che=auccayika sakhyattvanI prApti che, te "AcArAMgamAM kahevAyuM cheHapramattamunine vaizcayika sakhyattva che te 'AcArAMga AgamamAM kahevAyuM che - "je samyakta e pramANe tuM jo, te mauna e pramANe tuM jo, je mauna e pramANe tuM jo, te samyakta e pramANe tuM jo." Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 zithila=maMdavIryavALA, AdrapariNAmavALA=putrAdi sneha vaDe karIne Adraka pariNAmavALA, guNAdi AsvAdanavALA zabdAdi viSayorUpa guNonA AsvAdane karanArA paudgalika bhAvonA AsvAdane karanArA, vakra samAcAravALA=mAyAvI, prama=pramAdavALA, agAramAM rahenArA=gharamAM vasatA evA vaDe A zakya nathI=samyakvAdi trayarUpa mauna zakya nathI=ratnatrayIrUpa mauna zakya nathI." "muni maunane=azeSa sAvaghanI nivRttirUpa maunane, grahaNa karIne karma ane audArika zarIrane dhuNana kare. kevI rIte dhuNana kare ? prAMta ane rukSatraprAMta ja evA rUkSapaNAdine sevatA vIra samyagdarzanavALA che." "nanu'thI zaMkA kare che - A rIte paNa=pUrvamAM nizcaya sakhyatvanuM svarUpa batAvyuM e rIte paNa, kArakasamparvato ane nizcayasamyatvano bheda thAya nahi; kema ke kriyAthI upahita jatrakriyAthI yukta ja, kAraNapaNuM che samyattvanuM kArakapaNuM che. ane kriyAnuM cAritrarUpapaNuM che. jJAnAdimaya pariNAmanuM paNa tathApaNuM che=cAritrarUpapaNuM che. e pramANe koI kahe to graMthakArazrI kahe che - tArI vAta barAbara tathI=kAraka samyakta ane nizcaya samyaktano bheda nathI e kathana barAbara nathI; kema ke upadheyanA saMkaramAM paNa upAdhinuM asAMkaryuM hovAne kAraNe doSa nathI=kAraka samyakta ane nizcaya samyatvano bheda svIkAravAmAM doSa nathI. ahIM prazna thAya ke kArakasamyakta ane nizcayasamyaktanI upAdhinuM asAMkarya kaI rIte che ? tethI te benI bhinna upAdhi batAve che - kAraka sakhyattvamAM 'kriyA upahitatva' upAdhi che ane vaizcayika sakhyatvamAM jJAnAdimayatva', upAdhi che. ti" zabda kArakasamyattvanA ane vaizcayika samyakvatA bhedanI zaMkAnA samAdhAnanI samApti arthaka che. AvA prakAranA vaizcayika samyaktane svIkArIne ja jJAnAdimayatArUpa vaizcayika samyaktane svIkArIne ja, prazamAdinuM lakSaNa siddhAMtamAM kaheluM saMgata thAya che. anyathA zreNika-kRSNAdine paNa teno asaMbhava hovAne kAraNe lakSaNanA vyAghAtano saMbhava che. te viMzikAmAM zrI haribhadrAcArya vaDe kahevAyuM che - va' athavA "sumananivArUpa'=sUtramAM kahevAyelA nipuNa AcaraNA karavA rUpa ja " fchayasammatta'= nizcaya samyaktane "digvi '=AzrayIne "mo'=A=pUrvamAM varNana karAyelA ane buddhimAM upasthita evA prazamAdi pAMce bhAvono samudAya vaMvido' pUrvamAM varNana karAyo che evA prakArano ' fmojo'=nirdeza "vabhutti =vAcya ho =thAya che. haMta'=komaLa AmaMtraNamAM avyaya che. athavA sUtramAM kahevAyela nipuNa AcaraNA karavA rUpa ja nizcayasamyaktane AzrayIne pUrvamAM varNana karAyela ane buddhimAM upasthita evA prazamAdi pAMceya bhAvono samudAya pUrvamAM varNana karAyo che, evA prakArano nirdeza vAcya thAya che." Ano vizeSa artha amArA sadudharmavizikA'nA lakhANathI jANavo. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 ahIM= sadharmaviMzikA'nA uddharaNanA zlokamAM 'vA' kAra=viSaya-vizeSanI apekSAthI prakArAttaranA upadarzana mATe che. athavA jJAnAdimaya e prakAranA Ano=samyakta stava - gA. 11nA uddharaNato, A artha che - jJAnanayamAM=jJAnanayanI dRSTithI jJAnanI dazAvizeSamAM ja, samyakta che=jJAnanI asaMga pariNatirUpa dazAvizeSamAM ja samyakta che. ane kriyAnayamAM=kriyAnayanI dRSTithI, cAritrarUpa samyakta che. vaLI, darzananayamAM darzananayanI dRSTithI, svataMtra vyavasthita ja che cAritra vagara paNa svataMtra caturtha guNasthAnakavartI jIvomAM samyakta vyavasthita ja che. vaLI zuddhAtmapariNAmagrAhI nizcayanayamAM yatino AtmA ja darzana-jJAna-cAritra che. je kAraNathI tadAtmaka ja Adarzana-jJAna-cAritrAtmaka yati, zarIrano Azraya kare che." (yogazAstra - 4/1) e pramANe yogazAstranA vacanathI AtmA ja nirUpAdhizuddhasvarUpa prakAzane kAraNe jJAnarUpa che ane zraddhAnathI darzanarUpa che, svabhAvanI AcaraNAthI cAritrarUpa che, ethI zuddhAtmAno bodha, zuddhAtmAnuM AcaraNa=zuddhAtmAne pragaTa karavA mATenI AcaraNA, zuddhAtmAnI tRpti ja nizcaya samyakta che. tti' zabda "nizcaya sakhyatva'nA kathananI samApti mATe che. vistArathI saryuM. je pramANe - kSAyika, lAyopazamika ane opazamika e rIte trividha che. trividha kema che? tethI kahe che. vedakasabhyattvano kSAyopathamika samyaktamAM aMtarbhAva che. sAsvAdana samyaktanuM avikSitapaNuM che=samyakta rUpe vivakSA karela nathI. mATe samya trividha che ema avaya che. vaLI artha-traNa prakAranA sabhyatvano artha, pUrvamAM kahelo che=pAMca bhedonA varNanamAM kSAyikAdi sakhyattvanuM varNana kareluM che athavA kAraka, rocaka ane dIpaka e pramANe anya rIte trividha che. tyAM=kArakAdi traNa bhedomAM, kAraka samyakta : kAraka sUtrAjJAzuddha kriyA ja che; kema ke tenuM ja sUtranI AjJAthI zuddha evI kriyAnuM ja, paragata samyaktanuM utpAdakapaNuM hovAthI samyaktarUpapaNuM che. athavA tadavacchinna'=paragata samyakta utpAdakatAvacchinna samyakta kArakasamyakta che. ane A=kAraka samyakta, vizuddha cAritrIne ja che apramatta munione ja che. rocaka samyaktaH samyapha anuSThAnanI pravRttinI je ruci karAve che paraMtu samyapha anuSThAnanI pravRtti karAvatuM nathI te 'rocaka samyattva che, avirata samyaphadaSTi evA kRSNa-zreNikAdine rocaka sattva che. dIpaka samyakta H dIpaka vyaMjaka e anarthAntara che=ekAryavAcI che. ane A=dIpaka samyakta, svayaM mithyAdaSTi paNa je jIva, parane jIvAjIvAdi padArthone yathAvasthita vyakta kare che tene=dIpaka samyaktane aMgArama"kAdine jANavuM. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KK dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 vaLI, cAra prakAranuM sakhyatva che kema ke kSAyikAdi traNamAM-pUrvamAM kSAyikAdi traNabhedavALuM samyagdarzana kahyuM temAM, adhika evA sAsvAdananI gaNanA karela che. ane vedakano parityAga karelo che arthAt vedakasamyaktano lAyopazamika samyaktathI pRthapharUpe parityAga karelo che. ane vedaka yukta te ja=cAra prakAranuM samyakta ja, pAMca prakAranuM che. ane dazavidha samyakta "uttarAdhyayana' graMthanA anusArathI batAve che - 1. nisargarucisakhyatva, 2. upadezarucisakhyattva, 3. AjJArucisakhyatva, 4. sUtrarucisakhyattva, 5. bIjarucisamyakta, 6. abhigamarucisakhyatva, 7. vistArarucisamyakta, 8. kriyArucisakhyatva, 9. saMkSeparucisakhyatva, 10. dharmarucisamyakta. ti' zabda sakhyatvanA dasa bhedanI samApti mATe che. tyAM=dasa prakAranA bhedamAM 1. nisargarucisamyakta, bhUtArthapaNAthI sahasaMmati dvArA jIvAjIvAdi nava padArtha viSayaka ruci nisargaruci samyaphadarzana che. bhUtArthe e prakArano Ano bhUtArthapaNA vaDe e prakArano artha che; kema ke bhAvapradhAna nirdeza che=bhUtArtha zabdamAM bhAvapradhAna nirdeza che. tethI bhUtArthano artha 'bhUtArthatva karavAno che. teno phalitArtha batAve che - sabhUta arthavALA A che=jIvAjIvAdi nava padArtho che. e svarUpathI "bhUtArthatvena' zabdano artha che. vastutaH "mUtArthena' e prakArano Ano "zuddhanana' e prakArano artha che; kema ke "vyavahAra abhUtArtha che ane bhUtArtha zuddha naya kahevAyo che e prakAranuM vacana che."() - tethI=bhUtArtha zabdano zuddhanaya e prakArano artha karyo tethI, vyavahAra mAtra rucito viccheda che=zuddhanaya nirapekSa vyavahAra mAtrathI jIvAjIvAdi nava padArtha viSayaka rucino samyagdarzana rUpe asvIkAra che. nisargaruci samyakdarzananuM je lakSaNa batAvyuM temAM bhUtArtha' zabdano artha karyA pachI "sahasaMmatyA" zabdano artha kare che - sahasaMmatya' e prakArA Ano sahaAtmanA=saha svarUpathI=potAnI meLe, saMgata thayelI mati e sahasaMmati che. tenA vaDe jIvAjIvAdi navapadArtha viSayaka ruci te nisarga-rucisakhyattva che ema avaya che. teno-sahasaMmatyA' zabdano, phalitArtha batAve che - upadeza nirapekSa kSayopazamathI thanArI jIvAjIvAdi padArthanI ruci te nisargarucisamyakta che e prakArano artha che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 2. upadezaruci samyakta : paropadeza prayukta jIvAjIvAdi padArtha viSayaka zraddhAna upadezaruci che. paropadeza zabdamAM para zabdathI tIrthakara athavA tIrthaMkaranA vacanane anusaranAra chadmasthanuM grahaNa che. upadezaruci' zabdanuM tAtparya spaSTa kare che - kevalajJAna mUlakatva prayukta upadezanI ruci te "upadezarucisakhyattva' che. athavA tenAthI janya bodharUpa ruci upadezarucisamyakta che e prakArano niSkarSa che=upadezarucisamyaktanuM tAtparya che. te=pUrvamAM kahyuM ke para evA tIrthakara ke tIrthaMkaranA vacanane anusaranAra chadmasthatA vacanathI prayukta jIvAjIvAdi padArtha viSayaka zraddhAna 'upadezarucisattva che. te, sUtrakRtAMgamAM kahevAyuM che - ahIM=saMsAramAM, kevalajJAnathI lokane jANyA vagara ajANatA evA jeo gharmane kahe che anarvAkapAra evA ghora saMsAramAM naSTa evA teo potAnA AtmAno ane parano nAza kare che." ahIM=saMsAramAM, kevalajJAnathI lokane jANe che. puNyathI jJAnathI, samAdhithI yukta evA jeo samastadharmane kahe che. tIrNa evA teo potAnA AtmAne ane parane tAre che." (sUtrakRtAMga zrutaskaMdha-2, adhyayana-6, gA. 786-787) 'ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. ahIMaupadezarucisakhyatvanA lakSaNamAM, upadezamAM ane tajanya bodhamAM ruci che te saMzayavyAvartakatAvacchedaka dharma vizeSa che. 3. AjJArucisakhyatvaH rAga-dveSa rahita evA puruSane AjJAthI ja dharmAnuSThAnagata ruci 'AjJAruci' che. ane rahitapaNuM=rAga-dveSa rahitapaNuM, dezathI ane sarvathI che. tyAM dezathI doSa rahita evA AcAryAdinI AjJAthI mApatuSAdi jIvone dharmAnuSThAnamAM ruci te te anuSThAnamAM samyakta saMpAdikA che=je-je anuSThAna teo seve che te-te anuSThAnamAM yathArthapaNAnI saMpAdikA che. te=pUrvamAM kahyuM ke dezathI doSa rahita AcAryAdinI AjJAthI jIvo dharmAnuSThAnamAM ruci dharAve che e ruci, dharmAnuSThAnane yathArtha saMpAdikA che=dharmAnuSThAnane yathArtha karanArI che - te, paMcAzakamAM kahevAyuM che - "AthI ja cAritrI evA mASatuSa Adi munione guruparataMtrajJAna ane zreyasaM'=guru pArataMtryathI saMgata zraddhAna nirdiSTa che." (paMcAzaka - 11/7) "ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. ane sarvadoSarahita evA bhagavAnanI AjJAnuM mUlapaNuM tyAM paNa=dezathI doSarahita evA AcAryAdimAM paNa, aprAmANya zaMkAnA tivartakapaNA vaDe sarvatra=sarvatra anuSThAnomAM, ruci prayojaka che e pramANe vizeSa che. 4. sUtrarucisamyakta H sUtra adhyayananA abhyAsathI janita viziSTa jJAnathI jIvAjIvAdi padArtha viSayavALI ruci goviMdAcAryanI jema sUtraruci che. ane punaH punaH smaraNathI daDhatara saMskAra thAya che Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 enI jema, pharI pharI aghyayanathI dRDhatara jJAna ni:saMzaya thAya che. ethI kaMI anupapanna nathI=sUtra adhyayananA abhyAsathI janita viziSTa jJAnathI sUtraruci thAya che te kathanamAM kaMI anupapanna nathI. 5. bIjarucisamyaktva : eka padathI aneka padanI sAthe tenA arthanA pratisaMdhAna dvArA pANImAM telabiMdunI jema prasaraNazIlaruci 'bIjaruci' che. 'prasaraNazIla' mAM prasAra zuM che ? te spaSTa kare che uttarottaranI utpatti prasAra che. 6. abhigamaruci samyaktva : arthathI=sUtranA arthane AzrayIne, sakala sUtraviSayaka ruci abhigamaruci che ane kahe che - - "jene agiyAra aMga, prakIrNaka, ane dRSTivAdarUpa zrutajJAna arthathI jovAyuM che te abhigamaruci thAyate puruSa abhigamarucivALo che." (pravacanasAroddhAra - gA. 956) 'ti' zabda uddharaNanI samApti mATe che. 57 uddharaNamAM='prakIrNaka' zabda jAtimAM ekavacana che. tethI prakIrNakano artha prakIrNako uttarAdhyayana Adi che. ane dRSTivAda. 'ca' kArathI upAMga AdinuM grahaNa che=uddharaNamAM rahelA 'a' zabdathI upAMgAdinuM grahaNa che. - 1 'nanu'thI zaMkA kare che * A rIte=abhigamarucino artha karyo e rIte, Aabhigamaruci sUtrarucithI judI paDatI nathI ane A=abhigamaruci arthathI avacchinna sUtra viSayavALI che=arthanA bodhapUrvaka sUtra viSayavALI che. ane te=sUtraruci, sUtra viSayavALI kevala che, e prakAre bheda nathI; kema ke kevala sUtranuM mUkapaNuM hovAthI tadviSayavALI rucinuM=sUtraviSayavALI rucinuM, apramANapaNuM che ane kahe 'kevala sUtra mUka che.' (upadezapada gA. 856) che che kevala sUtrarucinuM 'vana'=phakta, apramANapaNuM nathI paraMtu ajJAna anubaMdhItva paNa che. te upadezamAlAmAM kahevAyuM che . - - "aparicchinna zruta nikaSavALA, kevala abhinna sUtracArI evA puruSanuM sarva udyamathI paNa karAyeluM kRtya ajJAnatapamAM bahu paDe che." (upadezamAlA - gA. 415) upadezamAlA graMthanA uddharaNamAM rahelA 'mitrasuttavArisma' zabdamAM rahelA 'abhinna' zabdano artha kare 'avivRta'. 'nannu' thI karAyelI zaMkAthI e prApta thayuM ke sUtraruci ane abhigamarucino koI bheda nathI e prakAre koI kahe tene graMthakArazrI kahe che - tArI vAta sAcI che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 Ama chatAM te beno bheda kaI apekSAe che ? te graMthakArazrI spaSTa kare che - sUtrarucimA arthano ane artharucimAM sUtrano praveza hovA chatAM paNa sUtrArthodhyayatajanita jJAnavizeSakRta rucinA bhedathI bheda cheHsUtraruci karatAM artharucino bheda che, AthI ja abhigamarucino sUtraruci karatAM bheda che. AthI ja, sUtra adhyayana karatAM artha adhyayanamAM adhika yatna "upadezapadamAM upadiSTa che. te A pramANe - sUtrathI arthamAM adhikatara yatna kharekhara kartavya che. AnAthI=arthamAM udyama karavAthI, ubhayanI vizuddhi che=sUtra ane artha ubhayanI vizuddhi che. kevala sUtra mUka che." (upadezapada - gA. 856) pUrvamAM abhigamarucithI sUtrarucino bheda kaI apekSAe che te batAvyuM. have "athavAthI abhigamarucino sUtrarucithI kaI rIte bheda che ? te anya rIte batAve che - athavA sUtranI niryukti Adi graMtha viSayaka rucinA bhedathI bheda che=abhigamarucino sUtrarucithI bheda che. AthI ja abhigamaruci sUtrarucithI bhinna niyukti Adi viSayapaNAthI 'ThANAMga' sUtranI vRttimAM pratipAdana karAyelI che. 'bata vAjJA' pATha che tyAM "gata vimAnadhi' pATha hovAnI saMbhAvanA che tethI e pramANe artha karela che. 7. vistAraruci samyakta H sarva pramANa, sarva nayajavya sarva dravya ane sarva bhAva viSayaka ruci "vistAraruci" che. 8. kriyArUci samyakta : darzana-jJAna-cAritra-tapa-vijayAdi anuSThAna viSayaka ruci 'kriyAruci che. ane AjJAruci paNa dharmAnuSThAna viSayaka che, A paNa kriyAruci paNa, tevI che dharmAnuSThAna viSayaka che, ethI A beno=kriyArUci ane AjJAruci e beno, zuM bheda che ? e pramANe zaMkA na karavI; kema ke te AjJAruci, AjJAnA smaraNathI niyata che. vaLI, A kriyAruci asaMgA cheasaMgAnuSThAnavALI che e prakAre bheda che=AjJArucithI kriyArucino bheda che. AthI ja=kriyAruci asaMgAnuSThAnavALAne che AthI ja, sarva sAbhyathI pariNata cAritra kriyAvALA "rUto carittAgo'= asaMgabhAvathI ja cAritrakAyAvALA, e prakAranA vacanathI pUjya haribhadrasUrijI vaDe cAritrakAyAvALA maharSio kahevAyA che. 9. saMkSeparucisamyakta anabhigRhIta kudRSTivALA pravacana avizAradanI nirvANapada mAtra viSayavALI ruci "saMkSeparucisakhyattva che. je pramANe upazamAdi padatraya viSayavALI cilAtIputranI ruci, ane vizeSyabhAga rahita=nirvANapada mAtra viSayanI e prakAranA vizeSyabhAga rahita, vizeSaNadvaya mAtra ja=abhigRhIta kudRSTivALA evA pravacana avizAradane e prakAranA vizeSaNadvaya mAtra ja, AnuM saMkSeparucinuM, lakSaNa yukta nathI; kema ke mUcchadi dazAnI sAthe sAdhAraNapaNuM che. 10. dharmarucisamyakta : dharmapadamAtranA zravaNathI janita evI prItithI sahita dharmapadavANya viSayaka ruci dharmarucisamyakta' che ane kahe che - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 pa9 je jIva jina abhihita=bhagavAne kahelA, astikAyAdi gharmanI, zratadharmanI ane cAritradharmanI zraddhA kare che te dharmaruci che e pramANe jANavuM." (pravacanasAroddhAra gA. 960) 'ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. (ane A rIte=dharmapadavANya viSayavALI ruci dharmarucisakhyattva che e pramANe kahyuM e rIte, grAmadharmAdipada vAcya viSayavALI paNa ruci te pramANe thAya=dharmarucisakhyatva thAya, e pramANe na kahevuM; kema ke nirupapada dharmapadavANyanuM ja grahaNa che vizeSaNa vagara dharmapada vAcyanuM ja grahaNa che. ane A rIte=vizeSaNa rahita dharmapada vAcya viSayavALI rucine ja grahaNa karI e rIte, cAritradharmAdipada vAo viSayavALI rucimAM avyApti che=dharmarucisakhyattvanA lakSaNanI aprApti che ema na kahevuM; kema ke nirupaparatvanuM vAstavadharmamAM atiprasaMjaka evA upapada rAhityanuM vivakSitapaNuM che. e pramANe dizA che.) bhAvArtha pUrvamAM samyaktanA pAMca prakAra batAvyA ane tenA viSayaka anya vaktavya paNa atyAra sudhI batAvyuM. te pUruM karyA pachI have anya zAstromAM samyaktanA pAMca bhedonA badale eka prakAra Adi anya rIte vibhAgo karyA che te batAvavA arthe kahe che - temAM "pravacanasAroddhAra' graMthanI gAthAnuM uddharaNa che. tenA prathama zlokano artha A pramANe che - ' samyakta koIka dRSTithI vicArIe to eka prakAre che. anya dRSTithI vicArIe to be prakAre che. vaLI tenAthI anya dRSTithI vicArIe to traNa prakAre che. vaLI tenAthI anyadRSTithI vicArIe to cAra prakAre che. vaLI tenAthI anyadRSTithI vicArIe to pAMca prakAre che. vaLI tenAthI anyadRSTithI vicArIe to dasa prakAre che. samyakta, samyaktarUpe vicArIe to tattvanI rucirUpe eka prakAre che. vaLI, be prakAre kaI rIte che ? te batAvatAM kahe che - dravyAdithI be prakAre che. arthAt dravyathI ane bhAvathI ema be prakAre che. je jIvone saMkSepathI jinavacanamAM rUci che teone dravyathI samyakta che, jema mApatuSa Adi munine ke agItArtha sAdhuone jinavacanamAM rUci che te dravyathI samyakta che. jeo svadarzana-paradarzananAM zAstrone jANIne bhagavAnanA zAsananA sarva nayonI dRSTinA paramArthane pAmelA che tevA gItArtha sAdhuone bhAvathI samyagdarzana che. vaLI kArakAdi bhedathI samyakta traNa prakAre che - 1. kArakasamyakta 2. rocakasamyakta 3. dIpaka samyakta. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 1. kArakasamyakta : je jIvo bhagavAnanA vacanamAM rucivALA che ane sanmArganA paramArthane yathArtha jANanArA che, jinavacanAnusAra apramAdabhAvathI saMyamamAM yatna karanArA che, teonI apramAdabhAvanI pravRtti anya jIvone paNa A ja jinavacanAnusAra ucita pravRtti che tevo bodha karAvanAra hovAthI ane potAnA jIvanamAM paNa je bodha che te anusAra pravRtti karAvanAra hovAthI "kArakasamyakta' che. 2. rocakasabhyattva - je jIvone bhagavAnanA vacanamAM sthira ruci che, tethI bhagavAnanuM vacana ja sarva kalyANanuM kAraNa bhAse che mATe zakti anusAra bhagavAnanA vacanane jANavA ane jIvanamAM sevavA mATe yatna kare che tevA jIvone "rocaka samyakta' che. 3. dIpakasamyakta - je jIvo svayaM mithyAdRSTi che. chatAM bhagavAnanAM vacanano yathArtha upadeza ApIne yogya jIvomAM samyakta pragaTa kare che, tevA aMgAramaEkAdi AcArya jevA jIvomAM dIpakasamyattva che. vaLI, upazamAdinA bhedathI samyakta traNa prakAre che - 1. upazama samyakta. 2. kSayopazama samyakta. 3. kSAyika samyakta. vaLI, upazamAdinA bhedathI samyakta cAra prakAre che - 1. upazama samyakta. 2. kSayopazama samyakta. 3. kSAyika samyakta. 4. sAsvAdana samyakta. vaLI, upazamAdinA bhedathI samyakta pAMca prakAre che - 1. upazama samyakta. 2. kSayopazama samyakta. 3. kSAyika samyakta. 4. sAsvAdana samyakta. 5. vedaka samyakta. vaLI, upadezaruci AdinA bhedathI samyakta dasa prakAre che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 bIjA zlokano artha A pramANe che - ekavidha samyagdarzana samyaktanI rucirUpa che. tethI je jIvone upazamabhAvanI ke kSayopazamabhAvanI ke sAyikabhAvanI bhagavAnanA vacanAnusAra tattvanI ruci che te sarvane tattvarucirUpe grahaNa karIe to samyakta eka prakAranuM che. vaLI, nisargathI ane adhigamathI samyagdarzana thAya che tethI nisarga ane adhigamanA bhedathI samyagdarzana be bhedavALuM che. vaLI te samyagdarzana kSayAdirUpa traNa prakAranuM che. 1. karmanA kSayathI thayeluM te kSAyika samyagdarzana ane 2. karmanA kSayopazamathI thayeluM te kSayopazama samyagdarzana ane 3. karmanA upazamathI thayeluM te upazama samyagdarzana che. athavA kArakAdi bhedathI traNa prakAranuM che jenI spaSTatA prathama gAthAnA bhAvArthamAM karela che. trIjA zlokano artha A pramANe che - pUrvamAM kSAyikAdi traNa bheda batAvyA. te traNa bhedo "sAsvAdanathI yukta grahaNa karIe to samyakta cAra bhedavALuM prApta thAya che. vaLI, te cAra bhedone "vedaka samyakta' yukta grahaNa karIe to pAMca bhedo prApta thAya che. A rIte, ekavidhathI mAMDIne paMcavidha samyakta kaI rIte prApta thAya che te batAvyA pachI pAMcamA vedakasamyaktamAM vedakasamyakta zuM che ? te spaSTa karavA arthe kahe che - vedakasabhyatva mithyAtvanA caramapudgalanA vedanathI te "vedaka samyakta' prApta thAya che arthAt mithyAtvanA traNa puMjomAMthI mithyAtva mohanIya ane mizra mohanIyanI kSapaNA karyA bAda je samyakta mohanIyarUpe mithyAtvanA pudgalo varte che te samyakvamohanIyarUpe rahelA mithyAtvanA pugalonA je chellA grAsanuM vedana te "vedaka samyakta" che. A rIte, ekavidha Adi bheda batAvyA pachI chellA dasavidha bhedane batAvavA arthe kahe che ke A dasa bhedo A prakAre che. te dasa bhedo AgaLanI gAthAmAM batAve che - cothA zlokano artha A pramANe che :1. nisargarucisakhyatvaH tattvanA darzanamAM pratibaMdhaka karmono nisargathI nigamana thavAne kAraNe jIvane nisargathI samyakta pragaTe che te vakhate tattvanI je ruci pragaTe che te nisargarucisamyakta' che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara 2. upadezarucisamyaktva : koI mahAtmA pAsethI jinavacananA paramArthano bodha thAya ane tenAthI sarvajJae kahelA padArtho pratye ruci pragaTe te 'upadezarucisamyaktva' che. 3. AjJArucisamyaktva - jinavacanano bodha thayA pachI je mahAtmAne bhagavAnanI AjJAnuM haMmezAM smaraNa rahe che ane te AjJA anusA2 sarvazaktithI udyama kare che tevA mahAtmAone 'AjJArucisamyaktva' che. dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 4. sUtrarucisamyaktva je jIvone bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA thavAne kAraNe bhagavAne batAvelA sUtranA adhyayanamAM atyaMta ruci varte che, tethI sadA navAM-navAM sUtra bhaNavAno udyama kare che tevA jIvone 'sUtrarucisamyaktva' che. : 5. bIjarucisamyaktva : eka padathI aneka padanI sAthe tenA arthanA pratisaMdhAna dvArA pANImAM telabiMdunI jema prasa2NazIla ruci 'bIjarucisamyaktva' che. 6. abhigamarucisamyakatva : sUtranA arthane AzrayIne, sakala sUtra viSayaka ruci 'abhigamarucisamyaktva' che. 7. vistArarucisamyaktva sarva pramANa, sarva nayajanya sarva dravya ane sarvabhAvaviSayaka ruci 'vistArarucisamyaktva' che. - .. kriyArucisamyaktva : : darzana-jJAna-cAritra-tapa-vinayAdi anuSThAna viSayaka ruci 'kriyArucisamyaktva' che ane te asaMgAnuSThAnavALA - munimAM che. 9. saMkSepacisamyaktva : anabhigRhIta kudRSTivALA pravacana avizAradanI nirvANapadamAtra viSayavALI ruci 'saMkSeparucisamyaktva' che. je pramANe upazamAdi padatraya viSayavALI cilAtIputranI ruci. 10. dharmarucisamyaktva dharmapadamAtranA zravaNathI janita evI prItithI sahita dharmapadavAcya viSayaka ruci 'dharmarucisamyaktva' che. pravacanasArodvA2nI gAthA pUrvamAM batAvI. have teno bhAvArtha graMthakArazrI batAve che - ekavidha samyaktva kaI rIte prApta thAya ? te batAvatAM kahe che - kSayopazamabhAvanuM ke upazamabhAvanuM ke kSAyikabhAvanuM samyaktva koIka jIvane prApta thayuM hoya te sarva Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 samyaktamAM tattvanuM zraddhAnarUpapaNuM samAna che. tethI tattvazraddhAnarUpa te samyakta eka prakAranuM che. vaLI, te samyakta keTalAka jIvone nisargathI thAya che ane keTalAka jIvone adhigamathI thAya che te dRSTithI samyaktano vibhAga karavAmAM Ave to te samyagdarzana be prakAranuM che ane nisarga-adhigamanuM svarUpa graMthakArazrIe pUrvamAM batAvela che, tethI ahIM spaSTa karatA nathI. vaLI, dravya ane bhAvanA bhedathI paNa samyakta be prakAranuM che. temAM bhagavAne kahelA tattvamAM sAmAnyathI ruci je jIvone che te jIvone "dravya samyakta' che. tethI e prApta thAya ke sarva darzananAM zAstra bhaNIne jeo gItArtha thayA nathI topaNa saMsArathI vimukhabhAvavALA thayA che ane bhagavAne batAvelA mokSamArga pratye rucivALA che te jIvone sAmAnyathI bhagavAnA vacanamAMsaMgraharUpe bhagavAnanA sarvavacanomAM utkaTa ruci che. teone dravyathI samyattva che. jema mAlatuSamunine, vaLI, na nikSepa pramANAdi zAstranA padArthonA adhigamanA upAyo che bodhanA upAyo che, te upAyo dvArA jIvAjIvAdi navatattvanA parizodhanarUpa jJAnAtmaka je jIvano pariNAma che te bhAvasamyakta che. tethI svadarzana-paradarzanane jANanArA ane sarva nayadRSTithI bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA gItArtha sAdhune bhAvasabhyattva che. A bhAvasamyakta anyadarzananA padArthonI ane bhagavAne batAvelA padArthonI parIkSAthI janya, bhagavAnanuM vacana je rIte saMsthita che te rIte bhagavAnanA vacananA yathArtha nirNayarUpa matijJAnanA trIjA aMzarUpa apAya svarUpe zAstramAM vyavasthApita che. tethI e phalita thAya ke matijJAnamAM avagraha, ihA, apAya ane dhAraNA ema cAra bhedo che. temAMthI apAyarUpa bodha che te samyagdarzana che. ahIM apAya eTale sarvadarzananI parIkSA karyA pachI bhagavAne je padArtho je rIte batAvyA che te padArtho te pramANe che, te-prakAranA nirNayarUpa je matijJAnano bodha te samyagdarzana che. tethI sva-para darzananA abhyAsane kAraNe bhagavAne je nayonI dRSTio batAvI che te sarvanayonI dRSTiothI bhagavAne batAvelA padArthono nirNaya jemane che. teone AvuM samyagdarzana che. A samyagdarzana bhAvasamyagdarzana che. temAM "saMmatitarka' graMthanI sAkSI ApI teno artha A pramANe che - A rIte jinaprajJapta bhAvone bhAvathI zraddhA karatA puruSane Abhinibodhika jJAnamAM=matijJAnamAM, darzana zabda yukta thAya che. te vacanathI phalita thAya che ke matijJAnanA rucirUpa apAyaaMza svarUpa samyagdarzana che ane A samyagdarzana sva-para darzananA abhyAsathI janya che. vaLI, haribhadrasUri mahArAja sAhebe "paMcavastu' graMthamAM kahyuM che ke jinavacana ja tattva che, anya nahi. e prakAranI sAmAnya ruci che te dravyasamyakTava che ane je pramANe bhAvo rahelA che te prakAranA jJAnathI yukta zraddhAthI parizuddha bhAvasabhyattva che. tethI paNa e ja prApta thAya ke sarva darzanano abhyAsa karIne nayanikSepa-pramANAdithI jenI buddhi pariSkRta thaI che tevI vistArarucivALA jIvane bhAvasamyakta che. ahIM "paMcavastu' graMthanA kathanamAM dravyasamyakta ane bhAvasabhyatvamAM 'dravya' zabda kAraNatA arthaka che ane "bhAva" zabda kAryanI prAptirUpa che. * Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 tethI e prApta thAya ke prathama bhUmikAmAM jIvone sAmAnyathI saMkSepathI, saMsAranuM svarUpa asAra che, mokSanuM svarUpa sAra che tevuM jaNAvavAthI mokSanI prAptino upAya jinavacanAnusAra pravRtti che tevuM jaNAya che tyAre bhagavAnanA vacanamAM utkaTa ruci utpanna thAya che te "dravya samyakta" che. ane A dravyasamyakta, bhAvasabhyattvanuM kAraNa che; kema ke AvI ruci thayA pachI yogya jIvo avazya jinavacananA paramArthane jANavA mATe zAstra adhyayana kare che ane zakti anusAra sarva nayano bodha karavA arthe sarva darzanano abhyAsa kare che jethI te te nayo upara cAlanArA te te darzananA nayano bodha thAya ane sarva nayAtmaka bhagavAnanuM vacana kaI rIte sanmArga batAve che teno yathArtha bodha thAya. je dravyasamyaktanA phaLarUpa bhAvasamyakta svarUpa che. mATe bhAva samyaktamAM "bhAva" zabda kAryanI prAptirUpa che. vaLI, jeone ekAMtathI ja sAmAnya ruci che. je sAmAnya rucimAM oghathI paNa anekAMtano sparza nathI= bhagavAne je prakAre anekAMtanuM sthApana karyuM che te prakAranA anekAMtano leza paNa sparza nathI tevA jIvone bhagavAnanA vacananA bodhathI thayeluM dravyasamyakta te apradhAna dravyasamyakta che. arthAt bhAvasabhyattvanuM kAraNa bane tevuM pradhAna dravyasamyakta nathI paraMtu bhagavAnanA vacanane svIkArIne dharmanI pravRtti kare che topaNa ekAMtavAdathI abhiniviSTa mativALA hovAne kAraNe mithyAdRSTi ja che. phakta jinavacanAnusAra dharmanI kriyAo kare che tethI sthUla vyavahArathI teone samyagdarzana che tema kahevAya che. AvuM apradhAna samyagdarzana kalyANanuM kAraNa nathI paraMtu niSphaLa che ane temAM "saMmatitarka' graMthanI sAkSI Ape che. teno artha A pramANe che - jeo SajIvanikAyanI avadhAraNarapUrvaka zraddhA kare che=A Ama ja che evI ekAMtathI zraddhA kare che teone bhAvathI zraddhA nathI. tethI e phalita thAya ke jeonI zraddhAmAM ekAMtano abhiniveza che ane te nivartana pAme tevo nathI tethI anekAMtane abhimukhabhAva nathI ane teonI zraddhA apradhAna dravyasamyasvarUpa che. tethI arthathI phalita thAya ke jeone saMgraharUpe bhagavAnanA vacanamAM ruci che, tethI bhagavAne kahyuM che te pramANe anekAMtane jANavAno abhimukhabhAva che teone pradhAna dravyasamyakta che. ane jeo bhagavAne kahyA pramANe anekAMtane jANavAne abhimukhabhAvavALA nathI paraMtu svamati anusAra ekAMta abhinivezavALA che. teonI rucimAM anekAMtano asparza che mATe teonuM dravyasamyakta apradhAna che. tethI paramArthathI teo mithyASTi ja che. vaLI, je jIvone bhagavAne kahelA anekAMtavAdamAM koIka sthAne samyakubodhano abhAva hovA chatAM paNa bhagavAne kaheluM che mATe tattva che tevI ruci che ane bhagavAnanA vacanathI viparIta svamati anusAra viparIta svIkAravAno abhiniveza nathI. kema svamati anusAra viparIta svIkAravAno abhiniveza nathI ? temAM yukti batAve che - te jIvane koIka rIte viparIta bodha thayelo hoya topaNa gItArtha sAdhu tene batAve ke bhagavAnanA vacanathI A viparIta che to te gItArthanA vacanathI te viparIta vacanano tyAga karIne jinavacanane yathArtha grahaNa kare Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 65 che. tethI tevA jIvomAM bhagavAnanA vacanathI viparIta vacanamAM abhiniveza nathI. Ama chatAM anAbhogane kAraNe ke guru pArataMtranA kAraNe temane anyathA bodha thAya topaNa teonI ruci jinavacanAnusAra hovAne kAraNe teomAM dravyasamyattva che. AvA jIvo jinavacananA paramArthane jANavAno samyapha prayatna karatA hovA chatAM paNa zAstrano bodha karavAnA viSayamAM apaTutAne kAraNe koIka sthAnamAM zAstrano yathArtha bodha karI zakatA nathI. tethI zAstranA padArthonuM koIka sthAnamAM anAbhogathI viparIta yojana thAya athavA upadezaka evA gurunA pAtaMtryathI teo zAstra jANavA yatna karatA hoya ane te upadezakanA viparIta bodhane kAraNe te jIvone koIka sthAne viparIta bodha thAya topaNa te jIvonI jinavacana pratyenI pakSapAtavALI rucine kAraNe te jIvomAM dravyasamyakta che. temAM uttarAdhyayana graMthanI niyuktinuM sAkSI vacana batAve che. jeno artha A pramANe che - bhagavAnanA pravacanathI upadiSTa sarvavacananI zraddhA samyagdaSTi jIva kare che. tethI te jIvone sthira bodha hoya che ke jinavacanAnusAra sarva padArthono yathArtha bodha karIne te pramANe ucita pravRtti karavAthI mAruM ekAMte kalyANa che. AvI sthiraruci hovA chatAM paNa tevA samyagdaSTi jIvo anAbhogathI ke gurunA niyogathI bhagavAnanA vacanathI viruddha vacanamAM zraddhA kare che. tethI e phalita thAya ke tevA jIvone bhagavAnanA vacanamAM leza paNa saMdeha nathI paraMtu zAstravacanane yojana karavAnI maMdamatine kAraNe koIka sthAne anAbhogathI bhagavAne kahyuM tenAthI viparIta yojana thAya che athavA je upadezaka pAse teo zAstra bhaNe che te vakhate te upadezakanA te prakAranA viparIta yojanane kAraNe te samyagdaSTi jIvone zAstranA padArthano viparIta bodha thAya che. Ama chatAM, bhagavAnanA vacanamAM sthira ruci hovAne kAraNe teone mithyAtvanI prApti nathI; kema ke koI gItArtha Adi maLe ane temane yathArtha bodha karAve to bhagavAnanA vacanathI viparItamAM teone abhiniveza nahi hovAne kAraNe teono te anAbhogathI thayelo viparIta bodha nivartana pAme che. pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM ke koI samyagdaSTi jIva bhagavAnanA vacanamAM sthirarucivALA hoya Ama chatAM anAbhogathI ke guruparataMtrathI teone koIka sthAnamAM viparIta bodha thAya topaNa teone dravyasamyakta che ane temAM uttarAdhyayana graMthanI niyuktinI sAkSI ApI. tyAM nathI koI zaMkA kare che - uttarAdhyayananI niyukitamAM samyagdaSTi jIvane anAbhogathI ke guruniyogathI viparIta zraddhA thAya che tema kahyuM che paraMtu te samyagdaSTi jIvane dravyasamyakta che ke bhAvasabhyatva che ? te bemAMthI ekataranuM paNa kathana kareluM nathI chatAM te kathana dravyasamyakta mATe ja che tema graMthakArazrIe kahyuM te kaI rIte saMgata thAya ? arthAt saMgata thAya nahi; kema ke sAmAnya vacana vizeSapara svIkAravAmAM pramANa zuM che ? e prakAranI zaMkA thAya arthAt uttarAdhyayananI niyuktimAM dravya-bhAva ubhaya sAmAnyane kahenAruM vacana che Ama chatAM te vacana dravyasamyaktane kahenAruM che tema svIkAravAmAM pramANa zuM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66. dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 che ? jethI uttarAdhyayananI niyuktinA vacanathI bhAvasabhyattvano svIkAra nathI paNa dravyasamyatvano svIkAra che tema nirNaya thaI zake ? tene graMthakArazrI kahe che - zaMkAkAranI vAta sAcI che topaNa uttarAdhyayananA adhikRta evA samyattvanI dravyarUpatAne svIkAravA mATe vistArarucivALuM bhAvasamyakta che te vacana ja pramANa che. Azaya e che ke sarvadarzananA abhyAsathI jeone vistAraruci thaI che teone bhAvasamyakta hoya che. ane tevA jIvone anAbhogathI ke guruniyogathI viparIta bodha saMbhave nahi. tethI arthathI nakkI thAya che ke uttarAdhyayananI niyuktimAM svIkArAyela samyatva, dravyasamyakta ja che, bhAvasamyakta nathI vaLI, dravyasamyaktane jonArI nayadaSTi che. ane bhAvasamyaktane jonArI nadRSTi che. dravya ane bhAvane paraspara anuviddha jonArI paNa nayadRSTi che. tethI dravya ane bhAvane paraspara anuviddha jonArI nayadRSTithI vicArIe to pradhAna evA dravyasamyaktavALA jIvomAM je samyakta che te samyaktamAM kaMIka bhAvatvane svIkAravAmAM virodha nathI e pramANe anyatra kaheluM che. Azaya e che ke jeone bhagavAnanA vacanathI viparIta vacana pratye abhiniveza che teonuM dravyasamyakta bhAvathI ananuviddha che ane jeone bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA che Ama chatAM vistArarucivALuM bhAvasamyakta thayuM nathI te jIvomAM je dravyasamyakta che te samyaktamAM paNa bhAvatva anuviddha che tethI te dravyasamyakta kaMIka aMzathI bhAvasamyaktathI anuviddha che, topaNa pradhAna rIte dravyasamyakta ja che. ane je jIvo sva-para darzanano abhyAsa karIne bhAvasamyaktane pAmyA che teomAM pradhAnarUpe bhAvasamyakta che. samyaktanA, dravyasamyakta ane bhAvasamyakta e be bhedo batAvyA. te sarvakathananuM nigamana karatAM kahe che - A rIte=atyAra sudhI dravyasamyakta ane bhAvasamyaktanuM varNana karyuM e rIte, nayavizeSathI=samyatvanA be bhedane karanArI nathavizeSanI dRSTithI, vicitra prakAranA samyaktanuM vaividhya bhAvana karavuM. pUrvamAM dravya-bhAva dvArA be prakAranuM samyakta batAvyuM. have "athavAthI nizcaya-vyavahAra dvArA be prakAranuM samyakta batAve che ane temAM nizcaya-vyavahArathI samyaktanA lakSaNane kahenAruM uddharaNa batAvyuM. teno artha spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che - jJAnAdimaya zubha pariNAma nizcayasamyakta che. arthAt samyajJAna, samyagdarzana ane samyakacAritranI pariNatirUpa je zubha pariNAma che te " nizcaya samyakta" che. ane saDasaTha bhedanA svabhAvavALuM vyavahAra samyakta che. tethI e phalita thAya ke ratnatrayInI ekatAnI pariNatirUpa "nizcaya samyakta' che. ane vyavahAra samyakta' samyaktanA saDasaTha bhedothI prApta thAya che. A rIte, nizcayanayathI ane vyavahAranayathI samyaktanuM vaividhya batAvyuM. * tyAM nathI zaMkA kare che - jJAnAdimaya zubha pariNAmane samyakta kahevAthI jJAnAdimAM "Adi padathI darzana ane cAritranI prApti thAya che. tethI jJAna-darzana-cAritrathI yukta evI jIvanI pariNati nizcayanayathI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 samyagdarzana che tevo artha prApta thAya ane jJAnAdimaya zubha pariNati e to bhAvacaritra che tethI bhAvacAritrane naizcayika samyakta kaI rIte kahI zakAya ? A prakAranI zaMkAmAM graMthakArazrI samAdhAna karatAM kahe che - bhAvacAritra ja naizcayika sammasvarUpa che mATe ratnatrayInI pariNatirUpa nizcayasamyaktane svIkAravAmAM koI doSa nathI. ahIM prazna thAya ke bhAvacAritrarUpa ja nizcaya samyakta" kema che ? tethI kahe che - nizcayanayane abhimata evA samyaktathI mithyAcAra nivRttirUpa kArya thAya che. tethI bhAvacAritrarUpa ja nizcayasamyakta che. ahIM prazna thAya ke "nizcaya samyaktathI mithyAcAra nivRttirUpa kArya thAya che te cAritrarUpa che tene samyaktarUpa kema kahevAya che? tethI kahe che - je samyaktarUpa kAraNa mithyAcAra nivRttirUpa kArya na karatuM hoya tevA kAraNane nizcayanaya kAraNarUpe svIkArato nathI. tethI e phalita thAya ke je jIvone jinavacanAnusAra yathArtha bodha hoya ane jinavacana pratye sthira ruci hoya teo avazya mithyAcAranA tyAgane kare ane teomAM ja nizcayanaya samyakta svIkAre che. anyamAM nizcayanaya samyakta svIkArato nathI. pUrvamAM ratnatrayInI pariNatirUpa nizcaya samyakta kahyuM tema svIkAravAthI cothA guNasthAnakAdivartI evA zreNikAdi jIvone paNa samyatva nathI tema mAnavuM paDaze. A prakAranI koI zaMkA kare che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che - apramatta sAdhune ja naizcayika samyakta che. temAM "AcArAMga" Agamano sAkSIpATha Ape che teno artha A pramANe che - je samyakta che te mauna che ane mauna che te samyakta che. ema batAvIne samyakta ane munibhAvanI niyata vyApti batAvela che. tethI e prApta thAya ke je jIvone bhagavAnanA vacananA paramArthano bodha che teo apramodabhAvathI avazya mithyAcAranI nivRtti kare che. teomAM ja naizcayika samyakta che ane anyamAM nahi. tethI kahe che ke jeo zithila AcAravALA che, koI pratye snehanA pariNAmavALA che, zabdAdinA svAdane lenArA che, vakra sAmAcAravALA che, bhagavAnanA vacanAnusAra daDha pravRtti karavAmAM pramAdavALA che, gharamAM vasanArA che evA vaDe maunanA pAlanarUpa samyakta zakya nathI. maunanA pAlanarUpa samyakta konAthI zakya che ? tethI kahe che - je muni traNa guptithI gupta thavArUpa maunane dhAraNa karIne karma ane audArika zarIranuM dhuNana kare, prAMtarukSa evA AhAranuM sevana kare tevA vIra nizcayanayathI samyagdaSTi che. arthAt jeo deha pratye nirapekSa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68. dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 thaIne dehanA lohI, mAMsa Adi puSTa na thAya tevA prakArano aMta:prAMta-rukSa AhAra grahaNa kare che ane citta sarvathA nirlepa rahe te rIte yatna karIne karmono nAza kare che te deha ane karmanuM dhuNana che. ane deha ane karmanuM dhuNana karanArA vIra nizcayanayathI samyagdarzanavALA che. A prakAranA nizcayanayanA samyaktane jonArI dRSTithI zreNikAdi jIvomAM samyagdarzana nathI tema svIkAravAmAM koI doSa nathI. pUrvamAM naizcayika samyaktanuM svarUpa batAvyuM ke jJAna, darzana, cAritrathI yukta evo jIvano pariNAma te nizcaya samyakta che. tyAM zaMkA karatAM kahe che ke e rIte kArakasamyakta ane naicayika samyattvano bheda siddha thaze nahi; kema ke kArakasamyaktanuM lakSaNa che ke je samyakta potAnA bodha anusAra avazya apramAdathI kriyA karAve. tethI kriyAthI upahita=kriyArUpa upAdhithI yukta evuM je samyakta che te kArakasamyakta che ane te kriyA cAritrarUpa che ane jJAnAdimaya pariNAmarUpa je naizcayika samyattva che te paNa ratnatrayInI pariNatirUpa che mATe cAritrarUpa che tethI te be sabhyattvano bheda siddha thaze nahi. arthAt kArakasamyakta ane naizcayika samyatvano bheda siddha thaze nahi. tenA samAdhAnarUpe kahe che - upadheyanA saMkaramAM paNa upAdhino asaMkara hovAthI te beno bheda svIkAravAmAM doSa nathI. Azaya e che ke kArakasamyakta paNa cAritranI pariNatirUpa che ane naizcayika samyakta paNa cAritranI pariNatirUpa che. te apekSAe te baMne eka che. tethI te beno saMkarabhAva che; topaNa kriyArUpa upAdhithI yukta hoya=kriyArUpa vizeSaNathI yukta hoya, tevuM samyakta kArakasamyakta che. jJAnAdimaya je samyakta hoya te nizcayika samyattva che. tethI jJAnAdimayatva upAdhithI yukta hoya=jJAnAdiyatva vizeSaNathI yukta hoya, tevuM naizcayika samyakta che. tethI te benA vizeSaNarUpa upAdhinA bhedathI te be samyaktano bheda che. mATe kArakasamyaktano ane naizcayika samyaktano bheda svIkAravAmAM koI virodha nathI. A rIte, kArakasamyakta ane naizcayika samyaktano bheda batAvyA pachI pUrvamAM je jJAnAdimaya pariNAmarUpa nizcayika samyakta batAvela, te naizcayika samyaktane svIkArIne ja zAstramAM samyaktanAM prazamAdi lakSaNo kahyA che te saMgata thAya che; kema ke naizcayika samyakta apramatta munine hoya che. tethI te samyaktamAM prazamAdi pAMceya lakSaNonI prApti che ane naizcayika samyakta na svIkArIe ane caturtha guNasthAnakavartI samyaktane svIkArIe to caturtha guNasthAnakamAM rahelA zreNikakRSNAdi kSAyika samyagdaSTi jIvomAM teno asaMbhava hovAthI saMsAranA viraktabhAvarUpa prazamanA pariNAmano asaMbhava hovAthI, zAstramAM kahelAM samyaktanAM prazamAdi lakSaNono vyAghAta thAya. Azaya e che ke je jIvone saMsArathI viraktabhAva che teo apramAdathI saMyamanI kriyAo kare che teomAM ja prazamano pariNAma che. anya bhogavilAsa karanArA kSAyika samyagdaSTimAM prazamano pariNAma nathI. tethI zAstramAM kahelAM samyaktanAM prazamAdi lakSaNo avirata samyagdaSTimAM saMgata thAya nahi paraMtu naizcayika samyaktavALA apramatta munimAM ja saMgata thAya. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 athavAthI nizcayanayanA svarUpane kahenAra samyaktastava gA-11nA uddharaNano artha anya prakAre kare che. jJAnAdimaya zuddha pariNAma nizcaya samyakta che e pramANe je uddharaNamAM kahela teno artha A pramANe jJAnAdimayathI jJAna-darzana-cAritra traNa grahaNa karavAnA che. temAM jJAnanayanI dRSTithI je jIvo jJAnanI dazAvizeSane pAmelA hoya teomAM ja samyattva che tethI je mahAtmAo zAstrAbhyAsa karIne vizeSa prakAranA jJAnane bhaNelA che ane tenA kAraNe taddana asaMgabhAvanI dazAmAM varte che tevA jIvomAM samyakta che. kriyAnayanI dRSTithI cAritrarUpa samyattva che. ane darzananayanI dRSTithI vicArIe to cAritravALA na paNa hoya tathA caturtha guNasthAnakamAM rahelA jIvomAM paNa samyakta vyavasthita che. A rIte ratnatrayIne AzrayIne samyaktanuM svarUpa batAvyA pachI zuddhAtmAnA pariNAmagrAhI nizcayanayanI dRSTithI vicArIe to "yogazAstra' graMthanA vacanAnusAra samyakta apramatta munimAM ja prApta thAya. je munino AtmA darzana-jJAna-cAritranA pariNAmarUpa che te muni ja samyagdarzanavALo che; kema ke muni ratnatrayI Atmaka ja che. ane ratnatrayI Atmaka muni ja zarIrano Azraya kare che. A prakAranA yogazAstranA vacanathI AtmA ja karmanI upAdhithI rahita zuddhasvarUpanA prakAzathI "jJAnarUpa' che. ane munine tevA zuddha svarUpanI ruci hovAthI "darzanarUpa" che. ane te muni potAnA svabhAvanuM AcaraNa karI rahyA che mATe cAritrarUpa che. tethI zuddhAtmAno bodha, zuddhAtmAnI AcaraNA ane zuddhAtmAnI tRpti te nizcaya samyakta che e prakArano artha jJAnAdimaya zuddha pariNAma nizcaya samyakta che te kathanathI prApta thAya che. samyakta apekSAe traNa prakAranuM che - sAyika samyakta, lAyopazamika samyakta ane aupazamike samyakta. pUrvamAM samyattvanA pAMca prakAranA bhedo batAvelA. temAMthI "vedaka samyakta" kSAyopathamika samyaktamAM aMtarbhAva pAme che. ane sAsvAdana samyakta, samyaktathI pAta pAmelI bIjA guNasthAnakanI avasthA che tethI samyaktarUpe tenI vivakSA karela nathI. tene AzrayIne pUrva batAvela pAMca samyakta ja anya prakAre traNa bhedarUpe prApta thAya che. vaLI, traNa prakAranA samyaktanI anya rIte vivakSA karatAM "athavAthI kahe che - 1. kArakasamyakta 2. rocakasamyakta 3. dIpakasamyakta ema traNa prakAranA samyattva che. 1. kArakasabhyatva : je mahAtmAo sUtrAjJAthI zuddha evI cAritranI kriyAo kare che teomAM ja kArakasamya che; kema ke teonI sUtrAjJAzuddha kriyA bIjA jIvone samyaktanI utpattinuM kAraNa che. tethI teonA samyaktane kArakasamyakta' kahevAya che. Azaya e che ke je mahAtmA saMyama grahaNa karyA pachI bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne apramAdabhAvathI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 sarva saMyamanI ucita kriyAo kare che teonI te saMyamanI kriyA yogya jIvone bodha karAve che ke A prakAre karAyelI saMyamanI kriyA mokSanuM kAraNa che. tethI mahAtmAonI apramAdathI karAyelI kriyA yogya jIvomAM samyaktanI niSpattinuM kAraNa hovAthI te samyaktane "kAraka samyakta' kahevAya che. pUrvamAM kArakasamyaktanuM lakSaNa karatA kahyuM ke "sUtrAjJAzuddha kriyA kArakasamyakta che." "vA' kArathI bIjo artha karatAM kahe che - "paragatasamyakta utpAdakatva dharma"thI yukta je hoya te kArakasamyakta che. AvuM kArakasamyakta vizuddha cAritravALA jIvone ja che, anyane nahi. A kArakasamyaktamAM kSAyika, aupathamika, kSAyopathamika traNeya bhedono aMtarbhAva thAya che; kema ke sUtronusAra kriyA karanArA kSAyika samyagdaSTi hoya ke kSAyopathamika samyagdaSTi hoya ke upazamazreNI para ArUDha thayelA pathamika samyagdaSTi jIva hoya, teone A "kArakasamyakta" che. 2. rocakasamyakta : bhagavAne saMsArathI nistAra pAmavA mATe je pAMca samiti ane traNa guptirUpa samyaka anuSThAna batAvyuM che te anuSThAnanI pravRtti je jIvone ruce che paraMtu balavAna cAritramohanIyanA udayane kAraNe je jIvo te pravRtti karatA nathI tevA jIvomAM vartatuM samyakta "rocakasamyatva' che. A rocakasamyakta avirata samyagdaSTi evA kRSNa-zreNikAdi sarva jIvone hoya che. tethI aviratinA udayavALA kSAyika samyagdaSTi, kSAyopathamika samyagdaSTi ke pathamika samyagdaSTi jIvone A rocakasamyakta hoya che. 3. dIpakasamyakta : dIpakano paryAyavAcI zabda=baMjaka che. tethI je jIvone zAstrano bodha che Ama chatAM te zAstrano bodha teonA mithyAtvane kADhI zakyo nathI. tethI te jIvo mithyAdRSTi che, topaNa yogya jIvone jIvAjIvAdi padArtho jinavacanAnusAra yathAvasthita batAve che, jethI teonA upadezathI te yogya jIvone samyakta pragaTe che. tethI bIjAmAM samyaktane pragaTa karanAra evuM samyakta vyaMjaka samyakta che ane tene ja "dIpaka samyakta" kahevAya che ane AvuM samyagdarzana aMgAramadakAdi AcAryane hatuM. vaLI, kSAyikAdi bhedavALuM samyakta, sAsvAdana samyaktane grahaNa karIne ane vedaka samyaktano lAyopathamika samyakvamAM aMtarbhAva karIne vicArIe to cAra prakAranuM prApta thAya che. arthAt 1. kSAyika samyakta 2. kSAyopathamika samyakta 3. pathamika samyakta 4. sAsvAdana samyakta. ema cAra prakAra samyatvanA thAya. vaLI, vedaka samyaktane lAyopathamika samyaktathI pRtha grahaNa karIe to te cAra prakAranuM samyakta ja pAMca bhedavALuM thAya che. A rIte traNa bhedavALuM samyakta batAvyA pachI cAra prakAre ane pAMca prakAre samyakta batAvIne have uttarAdhyayananA vacanAnusArathI dasa prakAranuM samyakta batAve che - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 1. nisargarucisakhyatva : koI jIvane jIvAjIvAdi nava padArthanI ruci upadeza nirapekSa thAya to te ruci "nisargarucisamyakta" che. Ama, chatAM te nava padArthono zabdabodha karIne vyavahArathI mAtra jIvAjIvAdi navapadArtha viSayaka ruci hoya to te rUci samyagdarzana nathI. paraMtu jIvAjIvAdi nava padArtho viSayaka zuddhanaya sApekSa vyavahAranayathI ruci hoya to te "nisargarucisamyakta' che te batAvavA mATe bhUtArthano artha "zuddhanayathI" ema karyo. tethI e prApta thAya ke zuddhanayanI dRSTipUrvaka ucita AcaraNA karavArUpa vyavahAranayanI dRSTithI jIvAjIvAdi nava padArthonI ruci samyagdarzana che. zuddhanayanI dRSTithI vicArIe to sarva jIvonuM svarUpa siddha sadaza che. tethI zuddhanayane abhimata evA siddhasvarUpane lakSya karIne vyavahAranayane abhimata ucita AcaraNAnuM kAraNa bane te prakAre jIvAjIvAdi navapadArtho viSayaka rucisamyakta che tema prApta thAya. paramAtharthI vicArIe to jagatavartI sarva padArtho jema kevalajJAnano viSaya che tema saMsArI jIvonA jJAnano paNa viSaya che paraMtu te zeya padArtho sAthe jIva mohane kAraNe saMzleSa pAme che. tethI A padArtha mane iSTa che ane A padArtha mane aniSTa che tevI buddhi karIne kleza pAme che. A saMzleSanI buddhine kAraNe ja karmabaMdha kare che. paramArthathI jIvano svabhAva padArtha sAthe saMzleSa pAmavAno nathI e prakArano jene nirNaya thayo che tene zuddhanayathI padArthanA svarUpano yathArtha bodha che. vaLI, vyavahAranayathI jIva karma sAthe joDAyelo che ane karmane kAraNe dehAdinA saMyogo prApta thayA che. indriyone anukULa viSayo jIvane iSTa jaNAya che ane indriyone pratikULa viSayo jIvane aniSTa jaNAya che. tethI jIva karmabaMdharUpa Azrava kare che. jIva mATe Azrava heya che. viSayo pratye saMzleSa na thAya tadarthe viSayono tyAga karIne saMvaramAM pravRtti karavI joIe, e prakAre vyavahAranaya upadeza Ape che. jeo zuddhanayanA upadezane sAme rAkhIne zuddhAtmAne pragaTa karavAnA uddezathI vyavahAranayanI ucita AcaraNAmAM prayatna karavAnI ruci dharAve che, teomAM bhUtArtha zraddhAnapUrvaka vyavahAranayanI dRSTi che. arthAt zuddhanayA sApekSa vyavahAranayanI ruci che ane te samyagdarzana che. zuddhanayathI tattvano yathArtha bodha karAve tevI mArgAnusArI rucinuM kAraNa bane te prakAre jIvAjIvAdi padArthonI ruci jeone paropadeza vinA thAya che teone "nisargarucisamyakta" che. A paropadeza rahita samyakta kvacit jAtismaraNAdithI thAya che, kvacit te prakAranA karmanA vigamanane kAraNe jIvanI sahaja nirmaLatA thavAthI thAya che. tethI bhagavAne jIvAjIvAdi nava padArtho je svarUpe batAvIne saMsAranI pariNatinA ucchedane anukULa ucita upadeza Apyo che te prakAre ucita prayatna karavAnI utkaTa ruci koIka jIvone nisargathI thAya che. teomAM nisargarucisamyakta" che. 2. upadezarucisamyakta : nisargarucisamyakta'mAM jema zuddhanayathI jIvAjIvAdi padArthanA viSayavALI ruci ane vyavahAranayathI jIvAjIvAdi padArthanA viSayavALI ruci ema ubhaya nayanI je ruci che te samyagdarzana che tema kahyuM tevI ja ruci koI jIvane paranA upadezathI thAya to te "upadezarucisamyakta' che. ane tyAM "paropadeza' zabdamAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72. dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 rahelA "para" zabdathI tIrthakarane grahaNa karavAnA che athavA tIrthakaranA vacanane anusaranAra evA chabasthane grahaNa karavAnA che paraMtu anya koIne grahaNa karavAnA nathI. tethI e prApta thAya ke tIrthakara kevalajJAnamUlaka upadeza Ape che ane tIrthaMkaranA vacanane anusAra chadmastha paNa kevalajJAnamUlaka upadeza Ape che paraMtu svamati anusAra upadeza ApatA nathI mATe "kevalajJAnamUlakatva prayukta" evo je upadeza, te upadeza pratye jene ruci hoya che te upadezarucisamyakta che. tethI koIka jIvane vizeSabodha na thayo hoya chatAM saMsAranA svarUpane jANIne saMsArathI bhaya pAmela hoya ane saMsArathI para evI mukta avasthAnI ruci thayelI hoya tevA jIvane kevalajJAnInA upadezAnusAra pravRtti mokSanuM kAraNa che, evo bodha thayelo hoya tethI tIrthaMkara vidyamAna hoya to tIrthaMkaranA upadezanA zravaNamAM udyama kare ane tIrthakarano yoga na hoya to tIrthakaranA vacanane anusaranArA evA chabasthanA vacananA upadezamAM udyama kare. evA jIvone tattvano yathArtha bodha karAvanArA upadezamAM ruci che ane te upadezanI ruci samyakta svarUpa che athavA te upadezarucine kAraNe upadezanA zravaNathI janya je bodha thayelo che te bodha sarvaze je prakAre jIvAjIvAdi padArtho kahyA che te prakAranA yathArtha nirNaya svarUpa che ne te yathArtha nirNayakALamAM ucita pravRtti karavAnI je utkaTa ruci varte che te "upadezarucisamyatva' che. tene daDha karavA mATe "sUtrakRtAMga" AgamagraMthanI sAkSI Ape che - "sUtrakRtAMga' AgamagraMthamAM kahyuM che ke anyadarzanavALA evA upadezako chabastha che, kevalajJAnathI lokane jANatA nathI tethI lokavyavasthAnA ajJAnane kAraNe dharmanA paramArthano bodha teone nathI ane nahi jANatA evA paNa teo dharmano upadeza Ape che. tethI teo Adi ane aMta vagaranA ghorasaMsAramAM nAza pAmelA che; kema ke je vastu pote jANatA na hoya te vastuno upadeza ApIne viparIta mArganuM sthApana kare che. jethI teo saMsAramAM nAza pAmelA che ane upadeza dvArA potAnA AtmAno ane upadeza sAMbhaLanArA jIvono nAza kare che. vaLI, e kathanane daDha karavA mATe vyatirekathI kahe che - kevalajJAnathI kevalI lokane jANe che. puNya vaDe, jJAna vaDe ane samAdhi vaDe yukta evA kevalI saMpUrNa dharmane kahe che arthAt zruta-cAritrarUpa dharmane kahe che. teo svayaM lokane jANanArA hovAthI yathArtha bodhavALA che tethI tIrNa che ane sanmArganuM prakAzana karIne potAnA AtmAne ane parane tAre che. AnAthI e phalita thAya ke kevalI kevalajJAnanA baLathI yathArtha jonArA che mATe teo upadeza ApavAnA adhikArI che. anya chAstha jIvo kevalInA vacananA baLathI nirNaya thayelA padArthono upadeza Ape to te upadeza sarvajJanA vacanAnusAra hovAthI kalyANanuM kAraNa che paraMtu je chadmastha jIvone kevalInA vacana dvArA ucita padArthono nirNaya thayo nathI chatAM svamati anusAra kevalInAM vacanonuM yojana karIne upadeza Ape che athavA kevalInA vacana nirapekSa svamati anusAra upadeza Ape che teo ghora saMsAramAM nAza pAmelA che ane upadeza dvArA sva-parano nAza karanArA che. vaLI, kevalI ane kevalInA vacanAnusAra upadeza ApanArA jIvo je upadezanI pravRtti kare che te pravRttikALamAM teo puNyathI, jJAnathI ane samAdhithI yukta che; kema ke Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 73 teonI te upadezanI pravRtti puNyano hetu che. kevalIne pUrNa jJAna che ane kevalInA vacanAnusAra upadeza ApanAramAM paNa kevalInA vacanathI thayeluM samyajJAna che ane kevalI rAgAdithI AkuLa nahi hovAthI samAdhithI yukta che ane kevalInA vacanathI bodha pAmelA chabastha gItArtha sAdhu paNa kevalInA upadezathI bhAvita mativALA hovAthI samAdhiyukta che tethI kevalI ke kevalInA vacanane anusaranArA gItArtha sAdhuo zruta cAritrarUpa samasta dharmano upadeza yogya jIvone Ape che. teo saMsArathI tarelA che ane teo potAne ane anyane tAre che tethI kevalI ane kevalInA vacanane anusaranAra evA chadmasthanA upadezane sAMbhaLavAnI tIvraruci te "upadezarucisamyakta' che athavA tevA upadezane sAMbhaLavAthI thayelA bodhamAM tIvraruci te upadezarucisamyakta che. upadezamAM ke upadezajanyabodhamAM ruci kahI te ruci zuM che ? te spaSTa karatAM kahe che - te rUci "saMzayavyAvartakatAvacchedaka dharmavizeSa che. arthAt jeone sthira nirNaya thayo che ke kevalInA vacanamAM leza paNa viparItatA nathI. mATe kevalInuM vacanaekAMte zuddha che. tethI teone kevalInA vacanamAM ruci che ane te ruci kevalInA vacanamAM niHsaMdeha buddhivALI che. athavA kevalInA vacanathI thatA bodhamAM saMzaya nathI ke "A bodha anusAra huM pravRtti karIza to mAruM hita thaze ke nahi ?' paraMtu sthira nirNaya che ke A bodha anusAra karAyelI ucita pravRtti saMsAranI sarva kadarthanAno aMta karIne kalyANanI paraMparA dvArA pUrNa sukhamaya mokSanI prAptinuM avazya kAraNa che. tethI teonA bodhamAM vartatI rUci saMzayano vyAvartaka evo dharma vizeSa che arthAt te ruci niHsaMdeha buddhinuM kAraNa che. 3. AjJArucisamyakta : je jIvomAM dezathI rAgAdi nAza pAmelA che tethI sarvazano vacanAnusAra dharmAnuSThAna karavAnI rUci che te jIvo AjJArucivALA che. ane AvA jIvo asadgaha vagaranA hovAthI dezathI rAgAdi doSarahita che ane teo sarvajJanA vacanAnusAra cAlanArA AcAryanI AjJAthI dharmAnuSThAna karavAnI rucivALA che tethI teo je je anuSThAna kare che te sarva anuSThAnone jinavacanAnusAra saMpAdana karavAnuM kAraNa teonI dharmAnuSThAnanI ruci che. jema mApatuSAdi munio guNavAna evA gurune parataMtra thaIne dharmAnuSThAna karavAnI rucivALA hatA tethI teonuM sevAyeluM dharmAnuSThAna samyaka saMpAdana thavAmAM teomAM vartatI AjJAruci kAraNa hatI. ane AvA jIvone bhagavAnanuM vacana sarvadoSarahita che tevI buddhi hoya che tethI sarva doSa rahita AjJA mUlapaNuM bhagavAnanA vacanamAM che mATe bhagavAnanA vacanamAM aprAmANyanI zaMkA teone thatI nathI tethI sarva ucita anuSThAnamAM teone jinavacanAnusAra karavAnI ruci thAya che. 4. sUtrarucisakhyatva : koI mahAtmA sUtrano abhyAsa pharI pharI karatA hoya tenAthI te stra viSayaka viziSTa koTino sUkSmabodha thAya che. jenA kAraNe jIvAjIvAdi padArthanA viSayane sparzanArI sUkSmaruci utpanna thAya che te sUtrarucisamyakta che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 jema goviMdAcArya bauddha darzananA vidvAna hatA ane jainAcArya sAthe vAdamAM hArI jatA hatA tethI syAdvAdanA marmane bhaNavA arthe mAyA karIne jaina sAdhu pAse dIkSA grahaNa karI ane zAstranuM adhyayana karatAM koIka sUtrano marmasparzI bodha thavAne kAraNe jainadarzana ja zreSTha darzana che, boddha darzana zreSTha nathI tevo sthire nirNaya thayo. tethI guru AgaLa pote je AzayathI dIkSA grahaNa karI tenuM prakAzana karIne jinavacanamAM sthirarucivALA thayA. tema koI jIva jainadarzananA navakAra Adi sUtrone ke Agamavacanone grahaNa karIne vAraMvAra tenA marmane jANavA prayatna kare to te jIvane sUtranA gaMbhIra bhAvonA sUkSmabodhane kAraNe sUkSmaruci pragaTe che. jema pharI pharI smaraNa karavAthI AtmAmAM daDhatara saMskAra thAya che tema koI sUtranuM pharI pharI adhyayana karavAthI niHsaMzaya dRDhatara jJAna thAya che. tethI te sUtranA baLathI jainazAsananA paramArthane jonArI nirmaLa daSTi pragaTe che mATe sUtranA baLathI samyaktanI prAptinuM kAraNa bane tevI ruci pragaTa thaI zake che tema svIkAravAmAM koI asaMgati nathI. ahIM vizeSa e che ke saMsArathI bhaya pAmelA ane tattvanA arthI jIvo upayogapUrvaka "paMciMdiya sUtrane grahaNa karIne tenA marmane avagAhana karavA arthe vAraMvAra te sUtranA paramArthane jANavA yatna kare to pAMca indriyanA saMvaramAM, brahmacaryanI nava guptinA pAlanane karanArA ane cAra kaSAyonA uccheda mATe kSamAdimAM udyama karanArA muni kevA hoya che ? tenA bhAvone sparzanAro sUkSmabodha thAya. jJAnAcArAdi pAMca AcArone pALanArA muni kevA hoya che ? tenA rahasyano marmasparzI bodha thAya ane pAMca samiti - traNa gupti pALanArA te mahAtmAnA pAramArthika svarUpano bodha thAya to "bhAvasAdhu" kevA hoya che teno marmasparzI sUkSmabodha thaI zake che. A rIte eka "paMciMdiya sUtra" nA baLathI paNa tenA hArdane sparze tevo bodha koI jIvane thAya to te jIvane nirmaLakoTinuM samyagdarzana pragaTe che. je sUtranA punaH punaH avalokanathI pragaTeluM che mATe te samyagdarzanane "sUtrarucisamyakta' kahevAya che. AnAthI e phalita thAya ke bhagavAne batAvelAM sarvasUtro marmasparzI bodha karAvIne samyagdarzananI niSpattinuM kAraNa bane che. yAvatuM sammacAritranI prAptinuM paNa kAraNa bane che ane te sUtranA pariNAma sAthe tanmayatAnI prApti thAya to te sUtra ja vItarAgatAnI prAptinuM kAraNa bane che. AthI jinavacanamAM kahelA koI eka sUtrane AzrayIne anaMtA jIvo kevalajJAnane pAmyA che mATe sarvajJathI prarUpita jinavacananA sUtramAM sthiraruci karIne teno punaH punaH abhyAsa karavAmAM Ave to tenA daDhatara marmasparzI saMskAro avazya thAya che. mATe sUtranI rucithI samyakta thAya che tema svIkAravAmAM koI asaMgati nathI. 5. bIjarucisakhyattva : bhagavAnanA vacananA koI eka padane grahaNa karIne anya-anya padonA arthonI sAthe pratisaMdhAna dvArA ghaNA arthane sparzanAro bodha jeone thAya che teone bIjarucisamyakta" che.. jema pANImAM telanuM biMdu vistAra pAme che tema bIjarucivALA jIvono bodha sUkSma-sUkSma Uha karIne vistArane pAme che. jema koIne "sAmAyika padanA arthano bodha thayo hoya ane tevA jIvo zAstranAM anya Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 75 anya vacano sAthe te sAmAyika sUtranA arthanuM pratisaMdhAna kare to te eka padanA baLathI yAvat pUrvadhara Adi paNa banI zake che ane kevalajJAnanI prApti paNa karI zake che. tevA jIvone 'bIjarucisamyaktva' che. 6. abhigamarucisamyaktva : arthane AzrayIne sakala sUtranA viSayavALI ruci 'abhigama ruci' che; kema ke abhigama zabdano artha 'bodha' thAya che. tethI sakala sUtronA arthane sparzanArA bodhathI utpanna thayelI je ruci che te 'abhigamarucisamyaktva' che. temAM 'pravacanasArodvAra' graMthanuM uddharaNa ApyuM teno artha e che ke je puruSathI agiyAra aMga, prakIrNakAdi graMtho, dRSTivAda Adi zrutajJAna arthathI jovAyeluM che=dRSTivAda Adi sarva zrutajJAnanA arthano bodha thayelo che tevo puruSa abhigamarucisamyaktvavALo che. 'nanu'thI zaMkA kare che ke 'sarva sUtra viSayaka ruci 'sUtraruci' che ema kahyuM ane sarva sUtronA arthanA bodhathI thatI ruci 'abhigamaruci' che ema kahyuM.' e rIte sUtrarucithI abhigamarucino bheda thaze nahi; kema ke sUtrarucimAM paNa arthanA bodhanI apekSAthI ja thayelI ruci samyaktvarUpa che; mAtra sUtranI ruci samyaktvarUpa nathI. ahIM koI kahe ke 'arthavALI sUtraviSayakaruci te abhigamaruci che ane kevala sUtraviSayaka ruci te sUtraruci' che. e pramANe abhigamaruci ane sUtrarucino bheda karI zakAze. tene zaMkAkAra kahe che ke ema kahI zakAya nahi; kema ke kevala sUtranuM mUkapaNuM hovAthI sUtraviSayaka rucinuM apramANapaNuM che mATe kevala sUtraviSayaka rucine samyagdarzana rUpe svIkArI zakAya nahi. tethI sUtrarucimAM sUtrathI thatA arthanA bodhathI ruci grahaNa karavI paDaze ane abhigamarucimAM paNa sUtrathI thatA arthanA bodhanI ruci grahaNa karavI paDaze. mATe sUtraruci ane abhigamarucino koI bheda siddha thaze nahi. vaLI, 'sUtraruci' zabdathI arthanA bodha vagara kevala sUtranI ruci grahaNa karI zakAya nahi. tene dRDha ka2vA mATe 'nanu'thI zaMkA karanAra kahe che ke kevala sUtraruci mAtra apramANa nathI paraMtu ajJAna anubaMdhI paNa che=ajJAna phalavALI paNa che. tethI mAtra sUtranI rUci ajJAnayukta hovAne kAraNe samyaktvarUpa kahI zakAya nahi. vaLI, mAtra sUtranI ruci ajJAna anubaMdhI kema che ? temAM 'upadezamAlA' graMthanI sAkSI Ape che zrutarUpI kasoTI paththara upara jeNe sUtrano pariccheda karyo nathI arthAt sUtranA arthane zrutanA baLathI kasIne jANavA yatna karyo nathI ane kevala abhinna sUtracArI che-sUtranA zabdothI prApta thatA sAmAnya arthane grahaNa karIne pravRtti ka2nA2 che. evA jIvo sUtronuM avalaMbana laI sarva udyamathI prayatna karatA hoya topaNa teono prayatna ajJAnatapamAM ghaNo paDe che. tethI tevA jIvo kaThora AcaraNAnA phaLarUpe nirjarAnI prApti karI zakatA nathI. tethI phalita thayuM ke kevala sUtranI ruci ajJAnanA phaLavALI che mATe tevI sUtraruci Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 "samyakta' kahI zakAya nahi. A prakAre "nathI zaMkA karanAre sthApana karyuM ke "abhigamaruci ane sUtrarucino bheda prApta thaze nahi." tene graMthakArazrI kahe che - sthUlathI tAruM kathana sAcuM che. paraMtu sUtrarucimAM artharucino praveza che ane artharucimAM sUtrarucino praveza che tethI baMne eka che. topaNa abhigamarucimAM sUtranA arthanA adhyayanajanita jJAnavizeSakRta ruci che. ane sUtrarucimAM arthanA adhyayanajanita jJAnavizeSa nathI paraMtu abhigamaruci jevA vizeSabodhathI rahita sUtronA yathArtha arthanA bodhathI janita ruci che. tethI "abhigamaruci' karatAM sUtrarucino bheda che. Azaya e che ke sUtrarucivALA jIvo sUtranA arthane ucita rIte joDIne yathArtha bodhavALA che. ane abhigamarucivALA jIvo paNa sUtronA arthone ucita rIte joDIne yathArtha bodhavALA che. topaNa jeo pradhAnarUpe sUtranA arthonuM adhyayana kare che tenA kAraNe sUtrarucivALA jIvo karatAM vizeSa prakAranuM jJAna dharAve che ane tevA jJAnavizeSane kAraNe sUtrarucivALA jIvo karatA abhigamarucivALA jIvonI ruci vizeSa prakAranA arthane sparzanArI hoya che. moTe-jate be rucino bheda che ane sUtraruci karatAM abhigamarucimAM adhika nirmaLatA che. AthI ja "upadezapada graMthamAM sUtranA adhyayanathI adhika udyama arthanA adhyayanamAM karavAnuM kaheluM che. temAM upadezapada' graMthanI sAkSI batAve che - sUtrathI arthamAM adhika yatna karavo joIe ! kema sUtrathI arthamAM adhika yatno karavo joIe ? ethI kahe che - arthamAM adhika udyama karavAthI ubhayanI vizuddhi thAya che. arthAt sUtranI ane arthanI ubhayanI vizuddhi thAya che; kema ke kevala sUtra mUka che. tethI kaMI bodha karAvatuM nathI. arthamAM udyama karavAthI sUtranA arthano pAramArthika bodha thAya che tethI te sUtra paNa pAramArthika rucipUrvakanuM bane che. mATe sUtranI vizuddhi thAya che. sUtrathI vAcya pAramArthika artha pratye ruci hovAthI arthanI paNa vizuddhi thAya che ane jo arthamAM vizeSa yatna na karavAmAM Ave to te sUtra khAlI zabdAtmaka hovAthI rucino viSaya pAramArthika tattva banatuM nathI mATe te sUtranI ruci paNa AtmakalyANanuM kAraNa nathI. pUrvamAM sUtrarucithI abhigamarucino bheda spaSTa karyo. have "athavAthI anya rIte te bhedane spaSTa kare jeone sUtranA yathArtha arthono bodha che ane te arthonA bodhapUrvaka sUtranI ruci che athavA jeone sUtronA pAramArthika artha anusAra ucita pravRtti karavAnI ruci che teo 'sUtrarucisamyakta' vALA che. ane jeone sUtra upara racAyelI niyukti Adi graMtha viSayaka ruci che teone "abhigamarucisamyakta" che. potAnA kathananI puSTi karavA arthe kahe che - AthI ja "ThANAMga" AgamagraMthanI vRttimAM "abhigamarucine niyukti AdinA viSayapaNAthI "sUtraruci karatAM judI batAvelI che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 tethI e phalita thAya ke sUtronA arthono vistAra karanAra niryukti Adi graMtho upara ruci che te arthanI ruci che. mATe "abhigamarucisamyakta che. ane sUtronA pAramArthika arthane jANavA mATe ruci ane pAramArthika arthonA bodhapUrvaka sUtranI ruci te "sUtrarucisamyakta" che. 7. vistArarucisakhyatva sarva prakAranA pramANanI dRSTinA, sarvaprakAranA nayanI dRSTinA bodhathI janya sarva dravya ane sarva dravyamAM vartatA sarva bhAva viSayaka ruci te vistArarucisamyakta' che. 8. kriyArucisakhyatva : samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra, samyakatapa ane samyapha vinayAdi anuSThAna viSayaka je ruci te "kriyArucisamyakta' che. AjJArucisamyakta'mAM paNa dharmAnuSThAna viSayaka ruci che ane kriyArucisamyaktamAM paNa dharmAnuSThAna viSayaka ruci che tethI e be vacceno bheda nathI e prakAranI zaMkA na karavI; kema ke AjJArucivALA mahAtmAo bhagavAnanI AjJAnuM smaraNa karIne saMyamanI sarva kriyAo karanAra che, teomAM "AjJArucisamyakta' che. A "AjJArucisamyakta" vacanAnuSThAnavALA munimAM che arthAt bhagavAnanA vacananA smaraNapUrvaka apramAdathI divasa-rAta cAritranI sarva kriyAo kare che tevA munimAM AjJArucisamyakta che. jyAre kriyArucisamyatva asaMgAnuSThAnavALA munimAM che jeo vacanAnuSThAna sevIne sarva kriyAo apramAdabhAvathI AjJAnuM smaraNa karyA vagara sahajatAthI jinavacanAnusAra karI zake tevA mahAvIryavALA che. kriyAruci asaMgaanuSThAnavALA munimAM che te spaSTa karavA mATe kahe che - AthI ja=asaMgabhAvavALA munine kriyArucisamparva che. AthI ja, sarvabhAvo pratyenA sAmyabhAvathI pariNata cAritrakriyA vALA mahAtmAo pUjya haribhadrasUri vaDe cAritrakAyAvALA kahevAyA che. tethI e phalita thayuM ke jeonuM citta jagatanA sarvabhAvo pratye sAmyabhAvavALuM che tethI potAnA zuddha svabhAvamAM sahajabhAvathI varte che tevA pariNata cAritrakAyavALA munio kriyArucivALA che tethI AjJAruci karatAM kriyArucino bheda che. 9. saMkSeparucisamyakta : mahAtmA cilAtIputra upazama, viveka, saMvara e traNa padanI atizaya rucinA baLathI sAmyabhAvane pAmIne cAritranI pariNativALA thayelA. teone "saMkSeparuci samyagdarzana' hatuM te batAvavA mATe kahe che - jeo anya darzananI vAsanAthI abhigRhIta kudRSTivALA nathI ane bhagavAnanA pravacana pratye ruci hovA chatAM pravacananA avizArada che tevA jIvone nirvANapadamAtra viSayavALI ruci che te 'saMkSeparucisamparva' che. tethI e phalita thAya ke jeone saMsAranA koI bhAvo pratye rUci nathI, mAtra saMsArano aMta karIne nirvANa avasthA prApta karavAnI prabaLa icchA che tethI cilAtIputranI jema sarva saMgano tyAga karIne satata nirvANapadanA arthathI AtmAne bhAvita karIne nirvANanA upAyabhUta samabhAvamAM mahAyatna kare che tevA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 jIvone "saMkSeparuci samyagdarzana' che; ane te samyagdaSTi jIvo anya darzanathI vAsita mativALA hoI zake nahi. kema ke anya darzananI kudRSTinI vAsanAne kAraNe samyatva saMbhave nahi paraMtu jema cilAtIputrane koI darzananI kudRSTinI vAsanA na hatI ane tatkALa tattvanI icchA utpanna thaI ane mahAtmAne "tattva' zuM che ? te pUche che ane bhagavAnanA pravacanamAM vizArada nathI topaNa pravacananA arthane karavAnI ruci hovAthI mahAtmAe batAvelAM traNa pado saMsAranA aMtanuM kAraNa che tevI sthirabuddhi karIne satata e traNa padonA baLathI nirvANane anukULa sudaDha yatna jema cilAtIputrae karyo tema je mahAtmAo kare che temAM "saMkSeparuci-samyagdarzana" che. A samyakta nirlepa evA munine ja saMbhave che, avirata samyagdaSTine saMbhave nahi. saMkSeparucisamyaktanuM lakSaNa karyuM ke anabhigRhIta kudaSTivALA evA pravacana avizAradanI nirvANapada mAtra viSayavALI ruci "saMkSeparucisamyakta" che. ahIM koI zaMkA kare che ke saMkSeparucisamyaktanA upara batAvyA lakSaNamAMthI vizeSya aMzane choDIne vizeSaNadvaya mAtra aMzane rAkhIne lakSaNa karIe to yukta thaze. arthAt anabhigRhIta kudaSTi ane pravacana avizArada e be vizeSaNa aMza che ane nirvANapada mAtranI ruci e vizeSya aMza che te vizeSya arthane choDIne vizeSaNadvaya mAtra saMkSeparucinuM lakSaNa karIe to yukta thaze. A prakAranI zaMkA karanArano Azaya e che ke jeo anya darzanathI gRhIta nathI ane pravacananA avizArada che topaNa pravacananA arthamAM rucivALA che tevA jIvo "saMkSeparucisamyaktavALA che tema kahI zakAze, nirvANapada mAtranI ruci tema kahevAnI jarUra nathI. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakArazrI kahe che te be vizeSaNavALuM saMkSeparucinuM lakSaNa mUrchAdi dazA sAthe sAdhAraNa che mATe vizeSya aMza vagara "saMkSeparucisamyaktanuM lakSaNa saMgata thAya nahi. Azaya e che ke koI avirata samyagdaSTi anya darzanathI anabhigRhIta hoya arthAt anya darzananI vAsanAthI vAsita na hoya ane pravacanamAM avizArada hoya te samyagdaSTi saMkSeparucisamyaktavALA nathI; kema ke tene dhanAdimAM mUccha che ane mUrchAdimAM rahelA "Adi padathI prApta avirati ke dezavirati che tethI tevA jIvomAM nirvANapada mAtra viSayavALI ruci nathI. tevA avirata samyagdaSTi jIvamAM paNa "saMkSeparucisamyakta'nuM lakSaNa ativyApta thAya ane nirvANapada mAtra rucivALA cilAtIputramAM paNa A lakSaNa prApta thAya. tethI be vizeSaNavALuM lakSaNa karavAthI mUrchAdidazAvALA jIvonI sAthe lakSaNanuM sAdhAraNapaNuM hovAthI te lakSaNa iSTa nathI. paraMtu cilAtIputranI jema jeo samyakta pAmyA pachI mAtra mokSanI eka rucinA baLathI sarvatra mUccha rahita thaIne mokSanA upAyabhUta samabhAvanA pariNAmamAM asmalita yatna kare che teomAM ja "saMkSeparucisamyakta' che. te batAvavA mATe be vizeSaNathI yukta vizeSyapadanI paNa AvazyakatA che. 10. dharmarucisakhyA - dharmAstikAyAdi sarva dravyonA je dharmo che te dharmonA vAcaka "dharmapada che. ane koI yogya jIvane dharmapada Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 mAtra zravaNathI janita evI prItithI yukta dharmapada vAgyanA viSayavALI ruci utpanna thAya te "dharmarucisamyakta' che. temAM pravacanasAroddhAre' graMthanI sAkSI Ape che - koI jIvane dharmAstikAyAdi dravyonA dharma batAvavAmAM Ave arthAt dharmAstikAya dravya jIva ane pudgalane gatimAM sahAyaka svabhAvavALuM che. adharmAstikAya dravya jIva ane pudgalane sthitimAM sahAyaka svabhAvavALuM che. te rIte jIva dravya zruta ane cAritranA svabhAvavALuM che ane te sarva dravyonI jinavacanAnusAra je zraddhA kare che te "dharmarucisamyakta' che. AnAthI e phalita thAya ke dareka padArthonA vAstavika dharmo bhagavAne je rIte kahyA che te rIte avadhAraNa karIne te padArtho pratyenI je ruci, te ruci jIvane ucita pravRtti karavAmAM preraNA kare che ane anucita pravRttimAMthI nivartana karAve che; kema ke jIvane zruta-cAritra dharmamAM ruci thavAthI potAnI zakti anusAra te dharmo pragaTa karavA mATe balavAnI icchA thAya che te "dharmarucisamyakta' che. [ pUrvamAM "dharmarucisamyaktanuM svarUpa batAvyuM ke dharmapade vAcya viSayavALI ruci dharmarucisamyakta' che. e rIte grAmadharmAdipada vAcya viSayavALI rucine paNa samyakta mAnavAnI Apatti Avaze; kema ke koI puruSane pote je gAmamAM vasato hoya te gAmano dharma zuM che? te jANIne te gAmanA dharmamAM te pramANe vartavAnI ruci hoya to tevI rucivALA puruSane paNa samyagdaSTi mAnavAno prasaMga Ave. tenA nivAraNa mATe kahe che - dharmarucipada vizeSaNarahita grahaNa karavAnuM che. tethI grAmadharmanI ruci samyagdarzana bane nahi; kema ke dharmanA vizeSaNarUpe "grAma' zabda che. ane dharmaruci padathI vizeSaNa vagaranI dharmanI ruci grahaNa karavAnI che. tethI e phalita thAya ke sarva padArthonA pAramArthika dharma viSayaka ruci te dharmarucisamyakta' che. ahIM prazna thAya ke vizeSaNapada vagaranA dharmapadavAcya rucine dharmarucisamyakta kahevAmAM Ave to cAritradharmAdipada vAcya viSayavALI rucimAM paNa dharmarucisamyaktanuM lakSaNa avyApta thaze arthAt lakSaNa jaze nahi; kema ke koI jIvane cAritradharmanI ruci hoya ke zrutadharmanI ruci hoya tevA jIvone "dharmarucisamyakta" che chatAM grAmadharmarucinA lakSaNamAM jatI ativyAptinA nivAraNa mATe graMthakArazrIe vizeSaNa vagaranA dharmapadathI vAcya rucine grahaNa karela che. ane cAritradharmanI rucimAM dharmanuM vizeSaNa cAritra che, mATe cAritradharmarucivALA samyagdaSTi jIvonA samyaktamAM "dharmarucisamyakta'nA lakSaNanI avyApti thaze. tenA nivAraNa mATe graMthakArazrI kahe che - vizeSaNa rahita dharmapadathI "vAstavika dharmamAM atiprasaMjaka evA vizeSaNathI rahitapaNAnuM vivakSitapaNuM che." Azaya e che ke cAritra dharma, dhRtadharma te vAstavika dharmo che ane grAmadharma e vAstavika dharma nathI. Ama chatAM grAmadharmane grahaNa karIne dharmarucisamyakta kahevAmAM Ave to tevA upapada sAhityanI tevA vizeSaNanA rAhityanI, vivakSA karela che. tethI e phalita thAya ke vAstavika dharmone batAvanArAM vizeSaNo svIkAravAmAM doSa nathI. paraMtu vAstavika dharmo na hoya tevA vizeSaNathI rahita dharmapadanI ruci "dharmarucisamyakta" che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 ahIM cAritradharma e jIvadravyano vAstavika dharma che. zrutadharma paNa e jIvadravyano vAstavika dharma che. grAmadharma e koI jIvadravyano ke koIpaNa dravyano vAstavika dharma nathI. paraMtu te te gAmamAM vasanArA puruSo vaDe potAnA gAmanI vyavasthA mATe kalpanA karAyelo dharma che ane dharmarucipadathI dareka padArthomAM vartatA vAstavika dharmonuM grahaNa che tethI tevA vAstavika dharmonI ruci te samyakta che. mATe cAritradharmanI rucivALA ke zratadharmanI rucivALA jIvonA samyaktamAM "dharmarucisamyakta'nuM lakSaNa saMgata thaze.] TI : "ziSyavyutpAdanArthaM cetthamupAdhibhedena samyaktvabhedanirdezaH, tena kvacitkeSAJcidantarbhAve'pi na kSatiH" [] ityuttarAdhyayanavRttau yathA ca nAntarbhAvastathoktamasmAbhiH, tathApi naitadanyataratvaM samyaktvalakSaNam, rucInAM tattadviSayabhedena parigaNanasyAzakyatvAt, ruceH prItirUpatvena vItarAgasamyaktve'vyAptezca, "dasavihe sarAgasammattadaMsaNe paNNatte" [sU. 751] iti sthAnAGgasUtrasya svArasyena sarAgasamyaktvasyaiva lakSyatvena ca rAgasyAnanugatatvena lakSyabhedAllakSaNabhedo'vazyamanusaraNIya iti, vastuto lakSaNamiha liGgaM vyaJjakamitiyAvat vyaJjakasya ca vahnivyaJjakadhUmAlokavadananugame'pi na doSaH, ata eva ca "nANaM ca daMsaNaM ceva" [navatattva pra. gA. 5] ityAdinA jJAnadarzanacAritratapaHprabhRtInAmananugatAnAmeva jIvasvarUpavyaJjakatvarUpajIvalakSaNatvam, uktaM, liMgaM vinApi laiGgikasadbhAve'pyavirodhazca, yadAhuradhyAtmamataparIkSAyAmupAdhyAyazrIyazovijayagaNayaH - "jaM ca jIyalakkhaNaM taM, uvai8 tattha lakkhaNaM liGgaM / teNa viNA so jujjai, dhUmeNa viNA huyAsuvva / / 1 / / " [gA. 152] tti / evaM ca rucyabhAve'pi vItarAgasamyaktvasadbhAvAnna kSatiH, vyaGgyaM tvekamanAvilasakalajJAnAdiguNaikarasasvabhAvaM zuddhAtmapariNAmarUpaM paramArthato'nAkhyeyamanubhavagamyameva samyaktvam / taduktaM dharmabIjamadhikRtyopadezapade - "pAyamaNakkheyamiNaM, aNuhavagammaM tu suddhabhAvANaM / bhavakhayakaraMti garuyaM, buhehi sayameva viNNeyaM / / 1 / / " [gA. 232] ti / / svayamiti nijopayogataH, ikSukSIrAdirasamAdhuryavizeSANAmivAnubhave'pyanAkhyeyatvAt / uktaM ca"ikSukSIraguDAdInAM, mAdhuryasyAntaraM mahat / / tathApi na tadAkhyAtuM, sarasvatyA'pi pAryate / / 1 / / " iti / yadi ca dharmabIjasyApyevamanubhavaikagamyatvam, kA vArtA tarhi bhavazatasahasradurlabhasya sAkSAnmokSaphalasya cAritraikaprANasya samyaktvasya? iti, zuddhAtmapariNatisvarUpe hi tatra nAtiriktapramANAnAM pravRttiH uktaM ca zuddhAtmasvarUpamadhikRtyAcArasUtre - Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 "savve sarA NiaTuMti, takkA jattha Na vijjai, mai tattha Na gAhiA" [5/6/170] ityAdi / tadetad jJAnAdiguNasamudAyAbhedAbhedAdinA vivecayitumazakyamanubhavagamyameveti sthitam / atra padya - "na bhinnaM nAbhinnaM dhubhayamapi no nApyanubhayaM, na vA zAbdanyAyAd bhavati bhajanAbhAjanamapi / guNAsInaM lInaM niravadhividhivyaJjanapade, yadetatsamyaktvaM tadanukurute pAnakarasam / / 1 / / na kenApyAkhyAtaM na ca paricitaM nApyanumitaM, na cArthAdApanaM kvacidupamitaM nApi vibudhaiH / vizuddhaM samyaktvaM na ca hRdi na nAliGgitamapi, sphuratyantotirnirupadhisamAdhau samuditam / / 2 / / " [] ityalaM prasaGgena, prakRtamanusarAmaH / TIkArya : ziSyavyatyAnArtha >> pravRttamanusaraH: 'ziSyanA vyutpAdana mATe=ziSyamAM samyaphamatinI niSpatti arthe, A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, upAdhinA bhedathI=judA judA vizeSaNonA bhedathI, samyaktanA bhedano nirdeza karyo. tethI kvacit koIka bhedonA aMtarbhAvamAM paNa=paraspara aMtarbhAvamAM paNa, kSati nathI.' e pramANe uttarAdhyayananI vRttimAM kahyuM che. ane je pramANe aMtarbhAva nathI te pramANe amArA vaDe kahevAyuM. topaNa AnuM avyatarapaNuM=samyaktanA bhedonuM anyatarapaNuM, samyaktanuM lakSaNa nathI; kema ke rucionuM te-te viSayanA bhedathI parigaNananuM azakyapaNuM che ane rucinuM prItirUpapaNuM hovAne kAraNe=rAgarUpapaNuM hovAne kAraNe, vItarAga samyaktamAM avyApti =samyattvanA lakSaNanI aprApti che. dasa prakAranA sarAga samyakta kahevAyA che.' (sthAnAMgasUtra - sUtra 7pa1) e pramANe ThANAMgasUtranuM svarasapaNuM hovAthI ane sarAga samyaktanuM ja lakSyapaNuM hovAthI, rAganuM anugatapaNuM hovAne kAraNe lakSyanA bhedathI lakSaNano bheda avazya anusaraNIya che. vastutaH lakSaNa ahIM liMga che arthAt vyaMjaka che, e pramANe artha che. ane vyaMjakanuM vahnitA vyaMjaka evA dhUmanI jema ane AlokanI jema ana_gamamAM paNa doSa nathI. ane AthI ja 'jJAna ane darzana ja' (navatatva prakaraNa, gA. 5) ityAdi gAthA dvArA jJAna-darzana-cAritra-tapa vagere anAgatonuM ja jIvasvarUpavaMjakatva rUpa jIvalakSaNapaNuM kahevAyuM ane liMga vagara paNa laiMgikatA sadbhAvamAM paNa avirodha che=samyaktanA je bhedo batAvyA e rUpa liMga vagara paNa laiMgika evA sakhyatvanA sadbhAvamAM paNa avirodha che. je kAraNathI "adhyAtmamata parIkSA" graMthamAM upAdhyAyazrI yazovijayajIrgaNi kahe che - ane je jIvalakSaNa te=cAritra, kahevAyuM che. tyAM=jIvanuM lakSaNa cAritra kahevAyuM che tyAM lakSaNa liga che. (tethI) tenA vagara tetrasiddharUpa jIva, dhUma vagara agninI jema ghaTe che." (adhyAtmamata parIkSA gA. 152) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 ane A rIte liMgarUpa lakSaNa vagara paNa liMgIno sadbhAva che e rIte, rucinA abhAvamAM paNa vItarAga samyaktano sadbhAva hovAthI kSati nathI. vaLI, vyaMgya rucithI vyaMgya, eka anAvila=doSa vinAnuM, sakala jJAnAdi guNo sAthe ekarasa svabhAvavALuM, zuddhAtma pariNAmarUpa paramArthathI anAkheya anubhavagamya ja samyattva che. te=pUrvamAM kahyuM ke anAkheya anubhavagamya samyakta che te, dharmabIjane AzrayIne upadezapadamAM kahevAyuM che. prAyaH A=dharmabIja anAkheya che=bIjAne kahI zakAya tevuM nathI, paraMtu zuddhabhAvavALA jIvone anubhavagamya che ane bhavanA kSayane karanAra che ethI garu=mahAna evuM A=dharmabIja, budho vaDe svayaM vizeya che." (upadezapada gA. 232) svayaM eTale nija upayogathI; kema ke ikSakSIrAdirasanA mAdhuryavizeSonI jema anubhava hote chate paNa anAkheyapaNuM che ane kahevAyuM che - iTsa, kSIra, guDAdinA mAdhuryanuM mahatuM aMtara che to paNa vANI vaDe paNa teneeikSa, kSIrAdinA mAdhuryane, kahevA mATe zakya nathI." tti" zabda uddharaNanI samApti arthe che. ane jo dharmabIjanuM paNa A rIte anubhava ekagamyapaNuM che to bhavasatasahasa durlabha sAkSAt mokSaphalavALA cAritranA eka prANarUpa samyaktanuM zuM kahevuM ? ethI zuddhAtma pariNati svarUpa evA temAM=samyaktamAM, atirikta pramANonI pravRtti nathI anubhavathI atirikta koI pramANonI pravRtti nathI. ane zuddhAtmasvarUpane AzrayIne AcArasUtra=AcArAMgasUtramAM, kahevAyuM che. "sarva svaro nivartano pAme che jyAM tarko vidyamAna nathI. mati tyAM grahaNa karanArI nathI." (AcArAMgasUtra-5/6/170) ityAdi. tethI A samyagdarzana, jJAnAdi guNanA samudAyathI bhedAbhadAdi dvArA vivecana karavA mATe azakya anubhavagamya ja che e pramANe sthita che. ahIM=samyattvanA viSayamAM, be padya che - "bhinna nathI, abhinna nathI, ubhaya paNa nathI, anubhaya paNa nathI athavA zAbdavyAyathI bhajanAnuM bhAjana paNa nathI. guNane grahaNa karanAra che. niravadhi vidhi vyaMjanapadomAM lIna che je A samyakta che te pAnakAsane anusaraNa kare che." "koInA vaDe paNa kahevAyuM nathI=samyaktanuM svarUpa batAvAyuM nathI ane paricita karAyuM nathI, anumita paNa karAyuM nathI ane arthathI prApta nathI, vibudho vaDe kvacit upamita paNa nathI ane vizuddha evuM samyakta hRdayamAM AliMgita paNa nathI ema nahIM arthAt koI mahAtmA dvArA hadayamAM AliMgita che=anubhava karAyeluM che, aMtaryotirUpa nirupadhisamAdhi hote chate samudita evuM samyagdarzana skarAyamAna thAya che AtmAnA aMtaraMga svarUpane jonAra nirupadhi evI samAdhi pragaTa thAya che, tyAre udaya pAmeluM evuM samyagdarzana AtmAmAM skurAyamAna thAya che." ). A pramANe prasaMgathI saryuM. prakRtine ame kahIe chIe. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 = bhAvArtha : pUrvamAM 'uttarAdhyayana sUtrane AzrayIne samyaktanA dasa bhedo batAvyA. ziSyane kaI kaI rIte samyakta thaI zake che ? e prakAranA vizeSa bodhArthe te te vizeSaNonA bhedathI samyattvanA dasa bhedono nirdeza karyo che. vAstavika rIte tattvane jovAnI nirmaLadRSTirUpa samyakta eka svarUpa che. phakta, vyavahAranaya yathArtha tattvanA darzanane samyagdarzana svIkAre che. ane nizcayanaya jevo bodha che tevI ja ruci ane tevI ja pravRtti je jIvo kare che tevA apramattamunimAM samyatva svIkAre che. te sivAya nisargaruci, saMkSeparuci, vistAraruci ityAdi vizeSaNonA bhedathI je sattvanA dasa bhedo batAvyA che te ziSyane kaI kaI rIte tattvanuM yathArthadarzana thaI zake che ? teno bodha karAvavALuM batAvela che. mATe koIka sthAne koIka samyaktano paraspara aMtarbhAva thato hoya to paNa koI kSati nathI. e pramANe "uttarAdhyayana graMthanI vRttimAM kahela che. vaLI, jyAM-jyAM aMtarbhAvanI saMbhAvanA dekhAI tyAM tyAM te te samyaktano aMtarbhAva nathI te batAvavA mATe graMthakArazrIe samyaka yatna karyo che. jethI paraspara aMtarbhAva hovA chatAM te te upAdhinA bhedathI samyatvano paNa kaMIka bheda che tevo ziSyane bodha thAya topaNa A upAdhinA bhedothI bhinna-bhinna prakAranAM samyagdarzano nathI. tethI A dasa upAdhinuM anyatarapaNuM samyattvanuM lakSaNa che ema kahI zakAya nahi; kema ke jo dasa prakAranAM samyakta judAM judAM prApta thatA hoya to ema ja kahevuM paDe ke A dasamAMthI anyatara samyagdarzana che mATe temAM raheluM anyataratva samyaktanuM lakSaNa che. kema patataratva' samyaktanuM lakSaNa nathI ? temAM hetu kahe che - - tattvanI rucirUpa je samyagdarzana che te ruci te te viSayanA bhedathI judI judI che te prakAranI parigaNanA thaI zake nahi. Azaya e che ke atattvanI ruci "mithyAtva' che ane tattvanI ruci samyakta che paraMtu te tattvanI ruci saMkSepathI thayelI hoya, vistArathI thayelI hoya, dharmapadanA zravaNathI thayelI hoya ke anya rIte thayelI hoya te sarvarucimAM koI bheda nathI; kema ke viparyAsa ApAdaka karmanA vigamananA kAraNe AtmAmAM thayelI nirmaLatAthI samyagdarzana pragaTe che. tethI viparyAsakALamAM zarIra sAthe abhedabuddhi hovAthI zarIrane upaSTabhaka bAhya padArthomAM ruci hatI ane te viparyAsa dUra thavAthI AtmAnA kalyANanA kAraNarUpa evA tattvamAM ruci pragaTe che te rucino bheda te te upAdhinA bhedathI judo che tema kahI zakAya nahi. Ama chatAM tattvanI ruci jIvamAM kaI kaI rIte pragaTe che teno bodha karAvavA arthe samyattvanA dasa bhedo 'uttarAdhyayanasUtra'mAM kahyA che. vaLI, tattvanI rucirU5 samyakta tattva pratyenI prIti svarUpa che tethI vItarAga samyaktamAM te rucirUpa lakSaNanI avyApti prApta thAya; kema ke vItarAgane paNa tattva yathArtha ja dekhAya che topaNa vItarAgane rucirUpa prIti nathI. mATe tattvanI rucine samyakta kahIe to vItarAgamAM vartatA samyaktamAM lakSaNanI aprApti thAya. tenA samAdhAnarUpe kahe che. "ThANAMga' sUtramAM dasa prakAranuM sarAgasamyakta kahevAyuM che te sUtrane Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 svarasathI grahaNa karIne samyagdarzanane rucirUpe kahela che. tethI dasa prakAranI rucine samyagdarzana kahyuM che te sarAgasamyatvane lakSya karIne kahela che. mATe vItarAga samyaktamAM samyagdarzananuM lakSaNa na hoya topaNa koI doSa nathI. * vaLI, dasa prakAranuM sarogasamyakta kahyuM tethI e prApta thAya ke bhinna bhinna prakAranAM pariNAmothI jIvone tattvano rAga thayelo hoya che. jema koIne dharmapadanA zravaNathI tattvano rAga thayelo hoya che to vaLI koI anyane nirvANapadanA zravaNathI tattvano rAga thayelo hoya che. mATe rAga, viSayanA bhedathI aneka bhedavALo che mATe tene AzrayIne lakSya evA samyagdarzananA bhedathI samyaktanA lakSaNano bheda paNa anusaraNa karAya che tethI apekSAe dasa bhedovALuM samyatva che ema kahevAmAM paNa doSa nathI. vAstavika rIte to A dasa prakAranA samyaktanAM je lakSaNo karyA che te lakSaNo ahIM samyagdarzananA liMgarUpa che, paraMtu samyaktanA paraspara bhedone batAvanAra lakSaNa nathI. liMga eTale lakSyanuM vyaMjaka. jema parvata upara rahelA vahninuM vyaMjaka dhUma che athavA Aloka che. tethI dhUmathI paNa parvata para vahni che tema nakkI karI zakAya che ane kvacit dhUma na dekhAto hoya topaNa te vahninA kAraNe AjubAjumAM prakAzanI AbhArUpa Aloka dekhAto hoya to te lokanA baLathI paNa parvata para vahni che ema nakkI karI zakAya che, topaNa dhUmathI jaNAto vahni ane AlokathI jaNAto vahni judo nathI paNa eka ja che. Ama chatAM parvata para vahni che teno vyaMjaka dhUma che ane Aloka paNa che. tema AtmAmAM viparyAsa AdhAyaka karmanA vigamananA kAraNe thayelI nirmaLatA te samyagdarzana che ane te samyagdarzananI vyaMjaka judI judI rucio che tethI te judI judI rucione grahaNa karIne samyaktanA dasa bhedo kahyA che. AnAthI phalita thAya ke dasa prakAranI rucithI abhivyakta thanAruM samyagdarzana eka che, judu judu nathI. A dasa prakAranI rucirUpa upAdhinA bhedathI samyattvanA dasa bhedo batAvIne zAstrakAroe e prakArano bodha karAvyo che ke A rIte koIpaNa prakAranI rucithI jIvamAM vartatA samyagdarzanano nirNaya thAya che. jema dhUmathI parvata para rahelo vahni jANI zakAya che ane AlokathI paNa parvata para rahelo vahni jANI zakAya che tema A dasa prakAranI judI judI rucinA baLathI jIvamAM vartatA samyagdarzanane jANI zakAya che. mATe jema vahninA vyaMjaka dhUma ane Aloka baMne judA hovA chatAM vahnino bheda nathI tema dasa prakAranI rucino paraspara bheda hovA chatAM samyagdarzana juduM nathI ema svIkAravAmAM koI doSa nathI ane AnI ja puSTi karavA mATe jIvanA lakSaNane kahenAra navatattvano pATha Ape che. navatattva prakaraNanI gAthA - pAMcamAM jIvanuM lakSaNa jJAna, darzana, cAritra Adi karela che. paramArthathI te sarva lakSaNanA bhedathI jIvano bheda nathI; kema ke te sarva lakSaNo jIvanA svarUpanA vyaMjaka che. paraMtu jJAnasvarUpa jIva judo, darzana svarUpa jIva judo, cAritra svarUpa jIva judo tevA bhedo nathI. te rIte, prastutamAM paNa dasa prakAranA bhedothI samyaktanA bhedo batAvyA tyAM samyagdarzananAM te dasa lakSaNo liMgo hovAthI te liMgo dvArA jIvamAM vartatA samyaktanuM anumAna thAya che. jema jJAna-darzana-cAritra Adi bhAvone joIne anumAna thAya che ke A jIva che, ajIva nathI. ' Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 AthI, koIka vakhate liMga na hoya topaNa liMgIno sadbhAva hoya che. jema dhUmarUpa liMga na hoya topaNa ayogolakamAM vahnino sabhAva hoya che tema dasa prakAranI rucirUpa liMganA abhAvamAM paNa laiMgika evA samyagdarzanano sadbhAva kyAMka prApta thAya to virodha nathI. AthI ja janmAntarathI samyatvane laIne AvanArA, garbhAdi avasthAmAM samyaktavALA jIvomAM ane mohano nAza karIne vItarAga thayelA jIvomAM dasa prakAranI ruciomAMthI koIpaNa ruci na dekhAya topaNa tattvanA yathArtha darzanamAM pratibaMdhaka evA karmanA -vigamanathI thayelI nirmaLatArUpa samyagdarzananI prAptimAM koI virodha nathI. pUrvamAM kahyuM ke dasa prakAranI ruci te samyattvanuM liMga che ane te liMga vagara laiMgika evA samyaktane svIkAravAmAM koI virodha nathI. AthI vItarAgamAM koI liMgo nahIM hovA chatAM samyagdarzana svIkAravAmAM koI virodha nathI tenI puSTi karavArthe "adhyAtmamata parIkSA' graMthanI sAkSI Ape che - je jIvanuM lakSaNa cAritra kahyuM che te lakSaNa jIvanuM liMga che. tethI te cAritra vagara paNa siddhanA jIvo jIva che. jema dhUma vagara vahni hoya che tema cAritra liMga vagara paNa siddhanA jIvo jIva che. A cAritra cAritrAcAranA pAlana svarUpa grahaNa karavAnuM che ane tevuM cAritra siddhamAM nathI topaNa siddhanA jIvo jIva che tema dasa prakAranAM liMga vitarAgamAM nathI topaNa vItarAgamAM samyagdarzana che. AnAthI samyakta kevA prakAranuM phalita thAya che ? te batAvatAM kahe che - judA judA prakAranI ruciothI evuM samyakta "eka che. vaLI darzanamohanIya karmanA vigamanathI thayeluM hovAne kAraNe "anAvila" che=malarahita che. vaLI, "zuddhAtmAnA jJAnAdi badhA guNomAM ekarasa svabhAvavALuM che. arthAt AtmAnA pAramArthika svarUpamAM ekarasa svabhAvavALuM che. tethI dase rucithI vyaMgya evuM samyakta AtmAnA sarva pAramArthika guNomAM rucine dhAraNa karanAruM che. vaLI, "zuddhAtmAnA pariNAmarUpa" che; kema ke darzanamohanIyakarmanA vigamanathI thayelI jIvanI tathA prakAranI nirmaLatA svarUpa che. vaLI, tenuM svarUpa paramArthathI zabda dvArA kahI zakAya tevuM nathI mATe "anAkheya che. vaLI, jene samyagdarzana thayuM che te jIvane potAnA anubhavathI gamya che. jema, je jIvane zarIranI koI pIDA thatI hoya to te pIDA te jIvane svAnubhavathI gamya che. tema je jIvane tattvanA darzananAM AvAraka karmo nAza pAmyAM che te jIvone, jIvanA pAramArthika svarUpanuM yathArtha darzana thAya che te, te jIvanA anubhavathI gamya che. phakta teno bodha karAvavArthe dasa prakAranI rucinA bhedo batAvelA che. pUrvamAM kahyuM ke samyagdarzana kevA svarUpavALuM che te zabdothI kahI zakAtuM nathI paraMtu svaanubhavagamya che. phakta tenA svarUpano bodha karAvavArthe samyatvane abhivyaMjaka evI rucionA bhedathI samyattvanA dasa bhedonuM varNana karyuM tethI have samyaktanI jema dharmabIjo paNa anAkheya ane anubhavagamya che tene AzrayIne upadezapada' graMthamAM kahevAyuM che te batAve che - yogya jIvone koInI ucita pravRtti joIne te pravRtti pratye ruci thAya che. te rucithI AtmAmAM dharmabIja paDe che. te dharmabIjanuM AdhAna thAya tyAre jIvane kevo pariNAma che te zabdothI kahI zakAto nathI. chatAM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-2 dharmabIjakALamAM vartatA pariNAmane kAraNe te jIva anyanA dharmanI prazaMsA kare che. tenA uparathI anumAna karAya che ke A jIvane dharma pratyenA pakSapAtano pariNAma varte che. tethI zAstramAM satuprazaMsAdine dharmabIja kahyA che. vastutaH prazaMsAnI kriyAthI abhivyaMgya evo jIvano vizuddha koTino matijJAnano upayoga ja dharmabIjano pariNAma che. jenAthI dharmabIja paDe che ane te pariNAma kevo che ? te zabdothI kahI zakAto nathI mATe anAkhe che ane je jIvomAM karmanA vigamanathI thayelo zuddhabhAva=guNano pakSapAta, varte che te jIvane te dharmabIjano pariNAma svaanubhavathI gamya che; kema ke koIkanI dharmanI ucita pravRtti joIne te pravRtti pratyenA pakSapAtano pariNAma te jIvane svAnubhavathI jaNAya che ane guNanA pakSapAta svarUpa te anubhava bhavanA kSayane karanAra che. tethI garua che=mahAna che, ane badho vaDe svayaM ja vizleya che. tenI jema samyagdarzanano pariNAma paNa karmanA vigamanathI thayelo AtmAno zuddha pariNAma che ane te jIvane kevA prakArano pariNAma che te zabdothI kahI zakAto nathI paraMtu jeomAM samyagdarzana varte che teone svaanubhavathI ja gamya evo samyagdarzanano pariNAma che. ahIM 'upadezapada' graMthanA uddharaNamAM "svayaM" zabda che teno artha karatAM kahe che - nija upayogathI' tethI budhapuruSa potAnA upayogathI jANavA prayatna kare to tene khyAla Ave ke mane A guNo pratyeno pakSapAta varte che, tevo te dharmabIjono anubhava che. jema icchukSIrAdinA rasamAM mAdhuryano bheda hoya che te ikSu-kSIrAdinA rasano upayoga karanAra jIva potAnA anubhavathI jANe che. Ama chatAM te anubhava karanAra puruSa ikSamAM kevuM mAdhurya che ane kSIrAdimAM kevuM mAdhurya che? teno bheda zabdothI kahI zake nahIM chatAM potAnA upayogathI te jIva jANavA prayatna kare to nirNaya karI zake che ke IzunA mAdhuryano ene kSIrAdinA mAdhuryano AvA prakArano bheda che. tethI te benA mAdhuryano bheda anAkhe che ane anubhavagamya che. dharmabIja AdhAna karanAra jIva upayogathI jANavA yatna kare to dharmabIjanA AdhAnakALanA pariNAmathI pUrvano pariNAma ane dharmabIjanA AdhAnakALano pariNAma judA prakArano che tema nirNaya karI zake che tethI guNanA pakSapAtano pariNAma pUrvanA pariNAma karatAM vilakSaNa che. te ja rIte mithyAtva-avasthAmAM jIvane mAtra bAhya padArtho sArabhUta jaNAtA hatA ane temAM ja tene tattvanI buddhi hatI ane samyakta pragaTe che tyAre dehAdithI bhinna, mohathI anAkuLa evA jJAnanA pariNAmarUpa AtmAnI suMdara avasthA tene suMdara jaNAya che ane tenI prApti mATe udyama karavAmAM ja tene jIvananuM sAphalya jaNAya che. ane je mahAtmAo taddana saMga vagaranA thaI ne AtmAnA zuddha svarUpane pragaTa karavAmAM udyama karanArA che teo pratye haiyAmAM pakSapAtanI buddhi thAya che. te sarva pariNAmo pUrvamAM mithyAtvakALamAM na hatA ane samyaktakALamAM te sarva pariNAmo varte che. tethI bhagavAnanA vacananA baLathI potAne apUrvatattvanI prApti thaI che tevA prakAranA pariNAma vizeSarUpa samyagdarzana te jIvane svaupayoganA baLathI jaNAya che paraMtu te anubhavAto pariNAma kevA svarUpavALo che ? te zabda dvArA koIne kahI zakAto nathI. pUrvamAM graMthakArazrIe varNana karyuM e rIte jo dharmabIjanuM paNa anubhava ekagamyapaNuM hoya to dharmabIja Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 karatA ghaNI UMcI pariNativALA evA samyaktvane anubhavaekagamya svIkAravAmAM zuM kahevuM ? arthAt dharmabIjanI jema samyaktva paNa anubhavaekagamya che. te samyaktva kevuM che ? te spaSTa karatAM kahe che 7 hajAro bhavonA zramathI paNa jene prApta karavuM durlabha che tevuM samyagdarzana che. vaLI, te samyagdarzananuM sAkSAt phala mokSaprApti che; kema ke samyaktva prApta thayA pachI jIvane sarvakarmarahita avasthA ja eka sA2bhUta jaNAya che ane tenA upAyabhUta asaMgapariNati pratye balavAna ruci thAya che. tethI samyagdarzana sAkSAt mokSaphalamAM ja paryavasAna pAmanAra che. vaLI samyagdarzana cAritrano eka prANa che; kema ke je jIvone asaMgaavasthA ja jIvanI 2mya avasthA dekhAya che te jIvo ja cAritranA pAlana dvArA asaMgabhAvanI niSpattinuM parama kAraNa evA samabhAvamAM udyama kare che. ane jeone samyagdarzana nathI tevA jIvo cAritranuM pAlana kare che topaNa asaMgapariNatinA pakSapAtavALuM samyagdarzana nahIM hovAthI cAritrAcAranI kriyA dvArA samabhAvanA pariNAmane sparzI zakatA nathI. mATe cAritranA ekaprANabhUta samyaktva che, ane tevA samyagdarzanano pariNAma jIvane sva-anubhavagamya ja che. temAM anubhavathI atirikta koI pramANanI pravRtti nathI, arthAt anya koI pramANothI potAnAmAM samyagdarzana che tema nakkI thaI zakatuM nathI. arthAt pote darzanAcA2nI kriyA kare che mATe samyagdarzana che tema paNa nakkI karI zakAtuM nathI. pote cAritrAcAranI kriyA kare che mATe samyagdarzana che tema paNa nakkI karI zakAtuM nathI. paraMtu potAne asaMgapariNati ja sarvaruci karatAM atizayarucino viSaya che tevuM svasaMvedana vartatuM hoya to te saMvedanathI ja potAnAmAM samyagdarzana che tevo nirNaya karI zakAya che. pUrvamAM kahyuM ke samyaktva zuddhAtmAnA pariNAma svarUpa che. ane tyAM anubhavathI atirikta pramANonI pravRtti nathI. temAM zuddhAtmAne AzrayIne 'AcArAMgasUtra'mAM kahela vacananI sAkSI Ape che -- 'AcArAMgasUtra'mAM zuddhAtmAnuM svarUpa kevuM che ? tene batAvatAM kahyuM che ke sarva svaro nivartana pAme che=koI zabdo AtmAnA svarUpane batAvavA samartha nathI ane jenA svarUpane grahaNa karavA mATe koI tarko vidyamAna nathI ane mati paNa tenA svarUpane grahaNa ka2vAmAM samartha nathI. AnAthI e prApta thAya ke zuddhAtmAnuM svarUpa zabdono viSaya nathI, tarkono viSaya nathI ane tenA svarUpane mati grahaNa karavA mATe samartha nathI. paraMtu jeo zuddhAtmAno anubhava karI rahyA che tevA siddhanA jIvone ja te svarUpa kevuM che te anubhavagamya che. tenI jema samyaktva AMzika karmanA vigamanathI thayela AtmAnuM zuddha svarUpa che. tethI tenA svarUpane batAvavA mATe koI zabdo zaktimAna nathI, koI tarko vidyamAna nathI ke koI mati tenA svarUpane grahaNa karI zakatI nathI. paraMtu je jIvamAM te prakAranA karmanuM vigamana thayuM che te jIvone svasaMvedana pariNAmarUpa samyagdarzana che. atyAra sudhI samyagdarzananA svarUpanuM varNana karyuM. have teno phalitArtha batAvatAM kahe che samyaktva anubhava ekagamya che. te kAraNathI AtmAnA jJAnAdi guNonA samudAyathI kathaMcit bheda kathaMcit abheda Adi dvArA A samyagdarzananuM vivecana karavuM azakya che paraMtu anubhavagamya che te pramANe Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 sarva kathanathI phalita thAya che. ane samyagdarzana AtmAnA jJAnAdi guNonA samudAyathI bhedAbhedAdi dvArA vivecana thaI zake tema nathI. tene batAvanAra padya batAve che - & A paghathI samyagdarzananuM svarUpa koI rIte varNanano viSaya nathI tema batAvela che. samyagdarzananuM varNana graMthomAM ka2vAmAM Avela che topaNa te varNanathI samyagdarzanano sAmAnya bodha ja thAya che paraMtu te varNana sAMbhaLIne samyaktva kevA svarUpavALuM che teno anubhava thato nathI. phakta je jIvomAM samyagdarzananAM AvA2ka karmonuM vigamana thAya che te jIvone sva-saMvedanarUpa samyagdarzananuM vedana thAya che. A rIte samyagdarzananA ekavidha, dvividha AdithI mAMDIne dasavidha bhedonuM varNana karyA pachI prAsaMgika samyagdarzanane lagatuM varNana atyAra sudhI karyuM. have tenA vistArathI saryuM tema kahIne samyaktvanuM avazeSa varNana je prakRta tene kahe che TIDA : nisargA'dhigamayorubhayorapyekamantaraGgaM kAraNamAha - 'mithyAtvaparihANyaive 'ti mithyAtvaM jinapraNItatattvaviparIta zraddhAnalakSaNam, tasya parihANyaiva sarvathA tyAge trividhaMtrividhena pratyAkhyAnenetiyAvat / Aha ca-' -"micchattapaDikkamaNaM, tivihaMtiviheNa nAyavvaM " [ Avazyakaniryuktau gA. 1251] tti / mithyAtvaM ca laukikalokottarabhedAd dvidhA, ekaikamapi devaviSayaguruviSayabhedAd dvividham, tatra laukikadevagataM laukikadevAnAM = hariharabrahmAdInAm, praNAmapUjAdinA tadbhavanagamanAdinA ca tattaddezaprasiddhamanekavidhaM jJeyam 1 / laukikagurugatamapi laukikagurUNAM brAhmaNatApasAdInAM namaskRtikaraNaM, tadagre patanam, tadagre namaH zivAyetyAdibhaNanam, tatkathAzravaNam, taduktakriyAkaraNataH kathAzravaNabahumAnakaraNAdinA ca vividham 2 / lokottaradevagataM tu paratIrthikasaMgRhItajinabimbArcanAdinA ihalokArthaM jinayAtrAgamanamAnanAdinA ca syAt 3 / lokottaragurugataM ca pArzvasthAdiSu gurutvabuddhyA vandanAdinA gurustUpAdAvaihikaphalArthaM yAtropayAcitAdinA ceti bhedacatuSTayI, taduktaM darzanazuddhiprakaraNe "duvihaM loi amicchaM, devagayaM gurugayaM muNeavvaM / louttari aMpi duvihaM, devagayaM gurugayaM ceva / / 1 / / - caubheaM micchattaM, tivihaM tiviheNa jo vivajjei / akalaMkaM sammattaM, hoi phuDaM tassa jIvassa // 2 // | " [ sambodha pra. samya. gA. 44-45 ] Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 trividhaM trividhenetyatra bhAvanAmevamAhuH"eaM aNaMtaruttaM, micchaM maNasA na ciMtai karemi / sayameva so kareu, annaNa kae va suTu kayaM / / 1 / / [sambodha pra. samya. gA. 46] evaM vAyA na bhaNai, karei aNNaM ca na bhaNai kareha / annakayaM na pasaMsai, na kuNai sayameva kAraNaM / / 2 / / karasannabhamuhakhevAiehiM na ya kAravei anneNaM / annakayaM na pasaMsai, aNNeNa kayaM ca suTu kayaM / / 3 / / " [zrAddhadharmavidhi pra. 32-34] [nanu trividhaM trividhena pratyAkhyAtamithyAtvasya mithyAdRSTisaMsarge kathaM nAnumatirUpamithyAtvaprasaGga iticena, tasyApyaticArarUpasya vajanIyatvasyaivoktatvAt, svakuTumbAdisambandhino mithyAdRzo varjanAzaktau saMvAsAnumatiH syAditi cena, ArambhiNA saMvAse ArambhakriyAyA balAtprasaGgAt saMvAsAnumatisaMbhave'pi mithyAtvasya bhAvarUpatvena tadasambhavAt / anyathA saMyatasyApi mithyAdRSTinizrAyA api saMbhavena tatsaMvAsAnumaterduritvAditi dik] . yadyapi tattvavRttyA adevAderdevatvAdibuddhyA''rAdhane eva mithyAtvam, tathApyahikAdyarthamapi yakSAdyArAdhanamutsargatastyAjyameva, paramparayA mithyAtvavRddhisthirIkaraNAdiprasaGgena pretya durlabhabodhitvApatteH / yataH"annesiM sattANaM, micchattaM jo jaNei mUDhappA / so teNa nimitteNaM, na lahai bohiM jiNAbhihiaM / / 1 / / " [sambodha pra. samya. gA. 42] rAvaNakRSNAdyAlambanamapi nocitameva kAlabhedAt yatastatsamaye'rhaddharmasyetaradharmebhyo'tizAyitvena na mithyAtvavRddhistAdRzI samprati ca svabhAvato'pi mithyAtvapravRttirdurnivAraiveti / TImArtha :nisargA'dhigamayoH ..... durnivAraiveti / jisane madhirAma senenA se saMtAna zlokanA uttarArdhathI graMthakArazrI kahe che - mithyAtvanI parihANithI ja sattva che. mithyAtva jinapraNIta tatvathI viparIta zraddhAna svarUpa che, tenI parihANithI ja=mithyAtvano sarvathA tyAga karAye chate, trividha trividhatA pratyAkhyAnathI, samyakta che ema atraya che ane kahe che - "mithyAtya pratibhA trividha-vidhathI e." (mAvazya niyujita . 1251) ane mithyAtva laukika-lokottaranA bhedathI be prakAranuM che. eka-eka paNa=laukika ane lokottaranA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90. dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 be bhedamAMthI eka-eka paNa, devaviSayanA ane gurUviSayanA bhedathI be prakAranuM che. temAM laukika ane lokottara be bhedavALA mithyAtvamAM, , 1. laukika devagata mithyAtva : hari, hara, brahmAdi laukikadevone praNAma-pUjAdi dvArA ane temanA bhavanamAM gamanAdi dvArA te-te dezamAM prasiddha anekavidha laukikadevagata mithyAtva jANavuM. 2. laukika gurugata mithyAtvaH brAhmaNa, tApasAdi laukika guruone namanAdikaraNa, tenI AgaLa patana pagamAM paDavuM, tenI AgaLa namaH zivAya ItyAdi kahevuM, tenI kathAnuM zravaNa, tenA vaDe kahevAyelA kriyAnA karaNathI ane kathAzravaNa bahumAnakaraNAdi dvArA laukika gurugata paNa mithyAtva vividha che. 3. lokottara devagata mithyAtva : vaLI, paratIrthika saMgRhIta jinabiMba-arcanAdi dvArA, ane Ihaloka mATe jinayAtrAgamana mAnana Adi dvArA lokottara devagata mithyAtva thAya. 4. lokottara gurugata mithyAtva : vaLI, pArthasthAdimAM gurutvabuddhithI vaMdanAdi dvArA ane gurutUpa AdimAM aihika phala mATe yAtrA-upAcitAdi dvArA lokottara gurugata mithyAtva che. e pramANe bhedacatuSTaya che=mithyAtvanA cAra bhedo che te=mithyAtvanI parihANithI samyakta thAya che tema pUrvamAM kahyuM ke, "darzanazuddhi prakaraNamAM kahevAyuM che - - "be prakAranuM laukika mithyAtva devagata, gurugata jANavuM. lokottara paNa be prakAranuM che devagata ane gurugata. cAra bhedavALA mithyAtvano trividha-trividhathI je tyAga kare che te jIvane spaSTa akalaMka samyakta thAya che." (saMbodha prakaraNa samya. gA. 44-45) trividha-trividha e prakAranA AmAMgakathanamAM, bhAvanAne A pramANe kahe che - "A rIte anaMtaramAM kahevAyeluM mithyAtva svayaM ja karuM, te kare, anya vaDe karAyeluM sAruM karAyuM (e pramANe) manathI vicAre nahi. (saMbodha prakaraNa, samya. gA. 46) A rIte=je rIte manathI karaNa, karAvaNa, anumodanano niSedha karyo e rIte, vANIthI huM karuM, anya kare (e pramANe) na bole ane anyane tuM kara (e pramANe) na bole, anya vaDe karAyeluM prazaMsA kare nahi. kAyA vaDe svayaM kare nahi. karasaMjJA, bhramarapAdi vaDe anyane karAve nahIM ane anya vaDe karAyeluM sAruM karyuM (e pramANe) acakRta prazaMsA kare nahi." (zrAddhavidhi pra. 32-34) (trividha trividhathI pratyAkhyAta evA mithyAtvano mithyASTinA saMsargamAM kevI rIte anumatirUpa mithyAtvano prasaMga nathI ? e pramANe koI kahe to graMthakArazrI kahe che tArI vAta barAbara nathI; kema ke aticArarUpa tenuM paNa=mithyASTinA saMsarganuM paNa, varjakIyapaNA vaDe karIne uktapaNuM che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 svakuTuMbAdi saMbaMdhI mithyAdaSTinA varjananI azaktimAM saMvAsanI anumati thaze, e pramANe koI kahe to graMthakArazrI kahe che - tArI vAta barAbara nathI. AraMbhInI sAthe saMvAsamAM AraMbhakriyAno balathI prasaMga hovAne kAraNe saMvAsAnumatino saMbhava hovA chatAM paNa mithyAtvanuM bhAvarUpapaNuM hovAne kAraNe teno asaMbhava che=saMvAsAnumatino asaMbhava che. anyathA=svakuTuMba saMbaMdhI evA mithyASTinA saMvAsathI mithyAtvamAM saMvAsanI anumati nathI ema na mAno to, saMyatane paNa mithyASTinI nizrAno saMbhava hovAne kAraNe tene=saMyatane, saMvAsAnumatinuM durvArapaNuM che. arthAt vAravuM azakya che. e pramANe dizA che.) joke tatvavRttithIkatatvadRSTithI, adevAditA devatvAdi buddhithI ArAdhanamAM ja mithyAtva che. topaNa ehikAdi mATe paNa yakSAdinuM ArAdhana utsargathI tyAjya ja che; kema ke paraMparAthI mithyAtvanI vRddhinA sthirIkaraNAdino prasaMga hovAne kAraNe janmAttaramAM durlabhabodhipaNAnI Apatti che. je kAraNathI kahevAyuM che - "je mUDhAtmA anya jIvonA mithyAtvane utpanna kare che te nimittathI, te te mUDhAtmA, jinaabhihita bodhine prApta kareto nathI." (saMbodha prakaraNa, samya. gA. 42) rAvaNa-kRSNAdinuM AlaMbana paNa=rAvaNe ane kRSNa mahArAjAe ekikArya mATe devanI ArAdhanA karelI tenuM AlaMbana paNa, ucita nathI ja; kema ke kAlano bheda che. kAlanA bhedanA kAraNe rAvaNa-kRSNAdine mithyAtvanI prApti na thaI ane atyAre mithyAtvanI prApti thAya, tema kema kahyuM? tethI kahe che - je kAraNathI te samayamAM=rAvaNa-kRSNAdinA kALamAM, arihaMtanA dharmanuM Itara dharmathI atizayapaNuM hovAne kAraNe tevA prakAranI mithyAtvanI vRddhi na hatI=jevA prakAranI mithyAtvanI vRddhi vartamAnamAM che tevA prakAranI mithyAtvanI vRddhi na hatI ane vartamAnamAM paNa svabhAvathI paNa mithyAtvanI pravRtti durtivAra ja che=vAraNa thAya tevI nathI. bhAvArtha : pUrvamAM samyaktanA be bhedo batAvatAM kahela ke nisargathI ane adhigamathI samyakta be bhedavALuM che. have te baMne bhedonuM aMtaraMga kAraNa zuM che ? te batAvatAM kahe che - mithyAtvanI parihANithI samyakta thAya che. AnAthI e phalita thAya ke pUrvamAM varNana karAyela be prakArathI yAvat dasa prakAranA samyaktanA bhedomAM mithyAtvanA nAzathI samyakta pragaTe che ane mithyAtva, bhagavAne batAvelA tattvathI viparIta ruci svarUpa che ane teno sarvathA tyAga trividha-trividhathI thAya che. arthAt bhagavAnanA vacanathI viparIta rucinuM kAraNa evuM mithyAtva huM manathI, vacanathI, kAyAthI, karaNathI, karAvaNathI ane anumodanathI sarvathA tyAga karuM chuM. e prakAranA pratijJApUrvakanA sthira adhyavasAyathI thAya che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vara dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 vaLI te mithyAtva be bhedavALuM che 1. laukika mithyAtva 2. lokottara mithyAtva. vaLI, te laukika ane lokottara mithyAtva paNa devagata ane gurugata ema be bhedavALAM che. A rIte mithyAtvanA cA2bhedonI prApti thAya che. 1. laukika devagata mithyAtva. 2. laukika gurugata mithyAtva. 3. lokottara devagata mithyAtva. 4. lokottara gurugata mithyAtva. trividha-trividhathI upara batAvela cAreya mithyAtvanA bhedono tyAga karavAthI samyaktva prApta thAya che. have kramasa2 cAre mithyAtvanA bhedonuM svarUpa batAve che 1. laukika devagata mithyAtva H hariharabrahmAdi laukika devo che. temane praNAma karavAmAM Ave, temanuM pUjana karavAmAM Ave, temanAM sthAnomAM javAmAM Ave te sarva pravRtti dvArA aneka prakAranuM 'laukika devagata mithyAtva' prApta thAya che. Azaya e che ke samyaktvanA arthI jIve upAsya deva kevA svarUpavALA hovA joIe tenA svarUpano yathArtha nirNaya karIne tevA svarUpavALA devanI bhakti ka2vI joIe. paraMtu jeo tevA svarUpavALA nathI Ama chatAM lokamAM deva tarIke pUjAya che tevA devomAM devabuddhi thavAthI teone praNAmAdi kare to 'laukika devagata mithyAtva' prApta thAya che. arthAt laukika evA kudevane AzrayIne sudevatvanI buddhirUpa viparyAsa prApta thAya che. 2. laukika gurugata mithyAtva : brAhmaNa-tApasAdi laukika gurune namaskAra karavAmAM Ave, temanA pagamAM paDavAmAM Ave ane teonI mAnyatA anusAra 'namaH zivAya' ityAdi vacanaprayoga karavAmAM Ave, teonI kathAnuM zravaNa ka2vAmAM Ave, teonA AcAranI kriyA karavAmAM Ave te sarva pravRtti dvArA aneka prakAranuM 'laukika gurugata mithyAtva' prApta thAya che. Azaya e che ke mokSanA kAraNabhUta evA yogamArgamAM jinavacanAnusAra pravartatA pAMca mahAvratadhArI guru, guru che, ane te sivAyanA anya sarva guru nathI. tevI sthirabuddhi karIne laukika guru pratye gurubuddhi na thAya te rIte yatna na karavAmAM Ave to tevA laukika gurune paNa namaskArAdinI pravRtti thAya che jenAthI viparIta gurumAM gurutvanI buddhirUpa mithyAtvanI prApti thAya che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 3. lokottara devagata mithyAtva : tIrthakaronA cAreya nikSepA pUjya che te prakAre tIrthaMkaranI pratimA paNa pUjya che. Ama chatAM tIrthaMkaranI pratimA anyadarzanavALA vaDe grahaNa karAyela hoya tevI jinapratimAnI arcanAdinI pravRtti karavAthI lokottara devagata mithyAtvanI prApti thAya che. vaLI, AlokanA phalArthe jinayAtrAgamanAdinI pravRtti karavAmAM Ave topaNa "lokottara devagata mithyAtvanI prApti thAya che. AnAthI e prApta thAya ke zAstramaryAdA anusAra paratIrthikathI grahaNa thayela na hoya tevI jinapratimAnI pUjA karavI joIe ane AlokanA phaLanI AzaMsA vagara tIrthayAtrAdi karavAM joIe. tethI lokottara devamAM devabuddhi sthira rahe che. ane tenAthI viparIta pravRtti karavAthI lokottara devagata mithyAtvanI prApti thAya che.. 4. lokottara gurugata mithyAtva - jeo bhagavAne batAvela mArgane svIkAravA chatAM jinavacanAnusAra pravRtti karatA nathI tevA pAsatyAdimAM gurubuddhithI vaMdana karavAmAM Ave, namaskAra karavAmAM Ave tenAthI lokottara gurugata mithyAtvanI prApti thAya che. vaLI, guru stUpa AdimAM AlokanA phaLa mATe yAtrA, bAdhA vagere karavAmAM Ave tenAthI paNa lokottara gurugata mithyAtva prApta thAya che. Azaya e che ke bhagavAnanA vacanAnusAra susAdhu koNa che ? kusAdhu koNa che ? tenA bhedano nirNaya karIne susAdhune guru tarIke svIkAravA joIe. ane tenAthI viparIta pravRtti karanArA pAsatyAdimAM gurupaNAnI buddhi karavAthI mithyAtvanI prApti thAya che. vaLI sugurunAM paNa pagalAM Adi hoya tenI yAtrA karavAthI samyaktanI nirmaLatA thAya che. Ama chatAM AlokanA phala arthe tenI yAtrA karavAmAM Ave ke koI bAdhA rAkhavAmAM Ave to tenAthI lokottara gurugata mithyAtvanI prApti thAya che. A cAreya prakAranA mithyAtvanA tyAgapUrvaka vItarAgadevamAM devabuddhi, sugurumAM gurutvanI buddhi ane jinapraNIta dharma ja tattva che tevI sthirabuddhi dhAraNa karIne jeo zaktinA atizayathI devanI bhakti kare che, gurunI upAsanA kare che ane jinapraNIta dharmane seve che teo trividha trividha mithyAtvanA tyAganA baLathI samyaktane prApta kare che. pUrvamAM kahyuM ema trividha-trividhanA paccakhANathI mithyAtvanA tyAgathI samyakta thAya che te "darzanazuddhi prakaraNa' graMthamAM kahyuM che ane teno artha A pramANe che. laukika devagata ane laukika gurugata be prakAranuM mithyAtva che ane lokottara devagata ane laukottara gurugata be prakAranuM mithyAtva che. A cAreya prakAranA mithyAtvanA svarUpanuM pUrvamAM graMthakArazrIe varNana kareluM che te mithyAtvano je jIva trividha - trividhathI tyAga kare che te jIvane spaSTa kalaMka vagaranuM=aticAra vagaranuM, samyakta thAya che. AnAthI e phalita thAya ke samyaktanA AcAranI maryAdA anusAra laukika ane laukottara devagata ane Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 gurugata mithyAtvano tyAga karIne jeo lokottara evA deva-gurunI bhakti kare che ane sadA jinavacanathI bhAvita mativALA che temAM nirmaLa koTinuM samyakta hoya che. vaLI, trividha-trividhathI mithyAtvano tyAga zuM che ? te spaSTa karavA mATe sAkSIpATha Ape che. teno bhAva e che ke manathI mithyAtva viSayaka karaNa, karAvaNa ane anumodananuM ciMtavana nathI. tethI e phalita thAya ke pUrvamAM varNana karAyelA cAra prakAranA mithyAtvane sevavAnuM manathI karaNa, karAvaNa, anumodanane AzrayIne ciMtavana kare nahi. arthAt huM laukika deva-gurune namaskAra karuM, namaskAra karAvuM ke koI karatA hoya tenuM anumodana karuM ityAdi rUpe manathI ciMtavana kare nahi. e rIte lokottara devagata mithyAtvanuM ane lokottara gurugata mithyAtvanuM manane AzrayIne karaNa, karAvaNa ane anumodananA parihArathI traNa bhAMgAnI prApti thAya che. A rIte cAre prakAranA mithyAtvane sevavAnuM vacanathI karaNa karAvaNa ane anumodanane AzrayIne bole nahi. arthAt vacanathI svayaM karuM chuM ema na bole, koIne 'tuM karaema na bole ane karatAnI anumodanA kare nahi. tethI vacanane AzrayIne karaNa, kavaNa ane anumodananA parihArathI traNa bhAMgAnI prApti thAya. e rIte cAre prakAranA mithyAtvanuM sevana kAyAthI karaNa, karAvaNa ane anumodanane AzrayIne kare nahi. arthAt kAyAthI svayaM kare nahi, izArAdithI anyane karAve nahIM ane karatA evA anyanI kAyAnI ceSTA AdithI prazaMsA kare nahi. tethI kAyAne AzrayIne karaNa, karAvaNa ane anumodanAnA parihArathI traNa bhAMgAnI prApti thAya. A rIte cAre prakAranA mithyAtvane AzrayIne trividha-trividhanA parivAranuM jeo pAlana kare che teone sudeva ane suguru pratyeno tIvra pakSapAta varte che. tethI te jIvamAM samyakta varte che. koI zrAvaka trividha-trividhathI mithyAtvanuM pratyAkhyAna kare ane manathI, vacanathI, kAyAthI; karaNa, karAvaNa, anumodananuM varjana kare Ama chatAM mithyASTino tene saMsarga hoya to tene anumatirUpa mithyAtvano prasaMga kema nahIM thAya ? e prakAranI koI zaMkA kare che tene graMthakArazrI uttara ApatAM kahe che - mithyAdRSTino saMsarga samyatvamAM aticArarUpa che tethI tenuM varjana karavuM joIe. koI zrAvaka mithyASTinA saMsarganuM varjana na kare to te zrAvakane mithyAtvanI anumatino prasaMga Ave. ahIM koIne prazna thAya ke mitrAdi mithyAdRSTi hoya to tenuM varjana karI zakAya paraMtu svakuTuMba Adi saMbaMdhI mithyAdRSTi hoya to tenuM varjana karavuM azakya bane. A vakhate te zrAvakane saMvAsa anumatino prasaMga Avaze ane tema svIkArIe to svakuTuMbanA mithyAdRSTi sAthe vasatA evA zrAvakane saMvAsAnumatirUpa mithyAtvanI anumati hovAne kAraNe trividha-trividha mithyAtvanuM varjana thaze nahIM ane ema svIkAravAthI te zrAvakane mithyAtvanI prApti thaze. A prakAranI zaMkAnuM samAdhAna karatAM graMthakArazrI kahe che - AraMbhInI sAthe saMvAsa karavAmAM AraMbhanI kriyAno baLathI saMbhava hovAne kAraNe saMvAsAnumati Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 AraMbhanI kriyAmAM prApta thAya che. paraMtu mithyAtva jIvanA pariNAmarUpa hovAne kAraNe mithyASTi evA kuTuMbanI sAthe saMvAsanA tyAgano asaMbhava hoya te vakhate saMvAsa anumatinI prApti nathI; kema ke bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhArUpa samyaktano bhAva te zrAvakamAM vidyamAna che ane kuTuMbanA koI jIvathI laukika ke lokottara mithyAtvanuM sevana thatuM hoya temAM koI prakAre anumati prApta na thAya te rIte je zrAvaka yatanA kare che tene te kuTuMbanI sAthenA saMvAsa mAtrathI mithyAtva saMbaMdhI saMvAsAnumatinI prApti nathI. jo AvuM na svIkAravAmAM Ave ane svIkAravAmAM Ave ke mithyASTi evA svajana sAthe vasavAthI mithyAtva viSayaka saMvAsAnumatinI prApti che mATe trividha-trividhathI mithyAtvanuM varjana nathI to saMyata evA sAdhune paNa mithyASTinA saMvAsanI anumatino prasaMga che; kema ke sAdhune paNa mithyASTinI nizrAthI rahevAno prasaMga hoya che arthAt koI mithyAdRSTinI vasatImAM UtaravAno prasaMga hoya che tyAre te mithyAdRSTinI sAthe saMvAsanI anumati te sAdhune prApta thAya. mATe je zrAvaka potAnA samyaktamAM koI malinatA na thAya tenI samyaka yatanA kare che tevA zrAvakane svakuTuMbanA mithyASTi sAthe vasatA saMvAsanI anumatino prasaMga nathI. je zrAvaka mithyASTi evA svakuTuMba sAthe vase che ane tenA kAraNe potAne kyAMya anumatino prasaMga na Ave tenI samyapha yatanA karatA nathI tevA zrAvakane te mithyASTi sAthe vasavAthI-samyaktanA aticAranI prApti thAya ane mithyAtvanI paNa prApti thAya. mATe samyapha yatanApUrvaka rahenArA zrAvakane anarthano saMbhava nathI. pUrvamAM laukika ane lokottara devagata ane gurugata mithyAtvanA bhedo batAvyA. tyAM vicArakane prazna thAya ke adevane A deva che ane agurune A suguru che tevI buddhi thAya ane tevI buddhipUrvaka temanuM ArAdhana karavAmAM Ave to mithyAtva prApta thAya. paraMtu jeone tevI buddhi nathI Ama chatAM koIka aihika kArya mATe laukika devane pUje to tenAthI mithyAtvanI prApti kema thAya ? arthAt mithyAtvanI prApti thavI joIe nahi; kema ke vivekasaMpanna puruSane upAsyarUpe apAyApagamAtizayAdi cAra atizayavALA tIrthakaronI karmakAya avasthA ane tIrthakaronI siddhAvasthArUpa tattvakAya avasthA upAsyarUpe jaNAya che ane jinavacanAnusAra cAlanArA pAMca mahAvratadhArI sAdhu guru tarIke jaNAya che. Ama chatAM jIvanamAM evI koI Apatti Ave to tenA nivAraNa arthe laukika devane pUje teTalA mAtrathI mithyAtvanI prApti thaI zake nahi. e prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - utsargathI aihika kArya mATe yakSAdinuM ArAdhana paNa tyAjya che; kema ke aihika arthe yakSAdinuM ArAdhana karavAnA kAraNe paraMparAthI mithyAtvanI vRddhinA sthirIkaraNAdino prasaMga prApta thAya ane temAM nimitta banavAthI janmAttaramAM durlabhabodhipaNAnI prApti thAya. Azaya e che ke samyagdaSTi jIvone samyaktanA rakSaNArthe vItarAga deva ane susAdhu guru sivAya anya yakSAdinuM ArAdhana utsargathI karavuM joIe nahi. phakta tevA AgADha kAraNamAM apavAdathI yakSAdinuM ArAdhana kare to koI doSa nathI. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 ahIM prazna thAya ke aihika AzayathI yakSAdinA ArAdhanakALamAM te yakSamAM upAsyadevanI buddhi nathI paraMtu potAne prApta thayelI ApattinA nivAraNanI buddhi che, topaNa samyaktvanA rakSaNArthe tame tyAjya kema kahyuM ? temAM yukti ApatAM kahe che - - * koI dharmI zrAvaka yakSAdinI ArAdhanA kare to tenI ArAdhanA joIne koI anya paNa te yakSAdine upAsyarUpe svIkArIne tenI bhakti kare to te pravRttithI anya jIvomAM mithyAtvanI vRddhi thAya che ane je anya jIvomAM mithyAtvanI vRddhi thAya che ane je anya jIvo te mithyAtvanI vRddhi karatA hoya tene sthira karavAmAM te zrAvaka nimitta bane tethI anyanA mithyAtvanI vRddhinA sthirIkaraNamAM pote nimitta bane to te zrAvakane janmAntaramAM durlabhabodhipaNAnI prApti thAya mATe zrAvake AlokanA prayojanathI paNa yakSAdinI ArAdhanA karavI joIe nahi. anya jIvonA mithyAtvanI vRddhimAM nimitta bananArane durlabhabodhipaNAnI prApti thAya che temAM sAkSIpATha Ape che -- 96 je mUDhAtmA anya jIvonA mithyAtvane utpanna kare che te jIva anya jIvomAM mithyAtvanA utpAdananA nimittathI bhagavAne kahela bodhine prApta karato nathI. tethI e phalita thAya ke aihika arthe yakSAdinI ArAdhanAmAM kudevamAM sudevapaNAnI buddhirUpe nathI. mATe mithyAtva nathI topaNa anyajIvomAM je mithyAtva pravartI rahyuM che tenI vRddhi karavAmAM ane tene sthira karavAmAM te yakSanI ArAdhanA nimittakAraNa bane che mATe samyagdaSTi jIve tevI pravRttino parihAra karavo joIe. ahIM prazna thAya ke kRSNa mahArAjA ane rAvaNa samyagdaSTi hatA. chatAM aihikAdi arthe teoe laukika devanI ArAdhanA karela. tethI aihikAdi arthe yakSAdinI ArAdhanAmAM mithyAtvanI prApti thatI hoya to rAvaNAdine tenI prApti kema na hatI ? A prakAranuM koI AlaMbana grahaNa kare to tenA nivAraNa mATe kahe che - rAvaNa-kRSNAdinuM AlaMbana grahaNa karavuM ucita nathI; kema ke kAlano bheda che arthAt te kALamAM te pravRtti mithyAtvanI vRddhinuM kAraNa na hatI. paraMtu vartamAnakALamAM aihikAdi arthe yakSAdinI ArAdhanA karavAthI mithyAtvanI vRddhinuM kAraNa bane che. ahIM prazna thAya ke aihikArye te kALamAM laukika devonI ArAdhanAthI mithyAtvanI vRddhi na hatI ane A kALamAM aihikArye laukika devanI ArAdhanAthI mithyAtvanI vRddhi kema che ? tethI kahe che te kALamAM tIrthaMkaro atizayajJAnI vidyamAna hatA. tethI arihaMtano dharma anya darzano karatAM atizayavALo hato tethI tattvanA arthI jIvo bhagavAnanA darzanane svIkArIne tattvabuddhithI ArAdhanA karatA hatA. tethI AlokArthe koI laukika devanI ArAdhanA kare te joIne laukika devo pratye upAsyanI buddhi thavAno prasaMga tyAre na hato. jyAre vartamAnakALamAM to tIrthaMkaro ke tevA atizaya jJAnavALA sAdhuo vidyamAna nathI jethI bhagavAnano dharma anya sarvadarzano karatAM atizayavALo che tevI lokamAM pratIti thAya tevA saMyogo nathI. tethI vartamAnakALamAM bhagavAnanA zAsanane pAmelA jIvo paNa AlokanA kArya arthe yakSAdinI ArAdhanA kare Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 to lokamAM yakSAdinA ArAdhananI pravRtti thaI rahI che te pravRttine sthira karavAmAM te zrAvaka nimitta bane che. tethI anya devomAM upAsyadevanI buddhi sthira karAvavAmAM je zrAvaka nimittakAraNa bane tene paNa durlabhabodhipaNAnI prApti che. mATe samyaktanA rakSaNArthe zrAvake aihikAdi arthe paNa yakSAdinI bhakti karavI joIe nahi; kema ke vartamAnamAM svabhAvathI ja mithyAtvanI pravRtti pravarte che ane temAM atizaya karavAnuM nimitta kAraNa aihikAdi arthe yakSanI upAsanA karanAra zrAvaka bane tevI saMbhAvanA che. TI : atha mithyAtvaM paJcavidhaM, yadAha"AbhiggahiamaNabhiggahaM ca taha abhinivesiaM ceva / saMsaiamaNAbhogaM, micchattaM paMcahA eaM / / 1 / / " [paJcasaMgrahe gA. 86/saMbodhapra. samya. gA. 47] tatrAbhigrahikaM pAkhaNDinAM svazAstraniyantritavivekAlokAnAM parapakSapratikSepadakSANAm, jainAnAM ca dharmA'dharmavAdena parIkSApUrvaM tattvamAkalayya svAbhyupagatArthaM zraddhamAnAnAM parapakSapratikSepaNadakSatve'pi nAbhigrahikatvam, svazAstrAniyantritatvAdvivekAlokasya, yastu nAmnA jaino'pi svakulAcAreNaivAgamaparIkSAM bAdhate, tasyAbhigrAhikatvameva, samyagdRzo'parIkSitapakSapAtitvAyogAt / taduktaM haribhadrasUribhiH "pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH / / 1 / / " [lokatattvanirNaye gA. 38.] iti / gItArthanizritAnAM mASatuSAdikalpAnAM tu prajJApATavAbhAvAdvivekarahitAnAmapi guNavatpAratantryAna doSa iti bhAvaH tacca nAstyAtmetyAdi SaDvikalpaiH SaDvidham 1 / anAbhigrahikaM prAkRtajanAnAm, sarve devA vandyA na nindanIyA, evaM sarve guravaH sarve dharmA itItyAdyanekavidham 2 / AbhinivezikaM jAnato'pi yathAsthitaM durabhinivezaviplAvitadhiyo goSThAmAhilAderiva 3 / [abhinivezo'nAbhogAtprajJApakadoSAdvA vitathazraddhAnavati samyagdRSTAvapi syAd anAbhogAdguruniyogAdvA samyagdRSTerapi vitathazraddhAnabhaNanAt tathA coktamuttarAdhyayananiryuktau- . "sammaddiTThI jIvo, uvai8 pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM, aNabhogA guruNiogA vA / / 1 / / " [gA. 163] iti / tadvAraNAya duriti vizeSaNam, samyagvaktRvacanAnivartanIyatvaM tadarthaH, anAbhogAdijanito mugdhazrAddhAdInAM vitathazraddhAnarUpo'bhinivezastu samyagvaktRvacananivartanIya iti na doSaH tathApi jinabhadrasiddhasenAdiprAvacanikapradhAnavipratipattiviSayapakSadvaye'pyanyatarasya vastunaH zAstrabAdhitatvAttadanyatara Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 zraddhAnavato'bhinivezitvaprasaGga iti tadvAraNArthaM 'jAnato'pIti' zAstratAtparyabAdhapratisandhAnavata ityarthaH, siddhasenAdayazca svAbhyupagatamarthaM zAstratAtparyabAdhaM pratisandhAyApi pakSapAtena na vipratipannavantaH kintvavicchinnaprAvacanikaparamparayA zAstratAtparyameva svAbhyupagatArthAnukUlatvena pratisandhAyeti na te'bhinivezino goSThAmAhilAdayastu zAstratAtparyabAdhaM pratisandhAyaivAnyathA zraddadhata iti na doSaH / idamapi matibhedAbhinivezAdimUlabhedAdanekavidham jamAligoSThAmAhilAdInAm uktaM ca vyavahArabhASye"maibheeNa jamAlI, puTviM vuggAhieNa goviMdo / saMsaggIe bhikkhU, goTThAmAhila ahiNivese / / 1 / / " tti 3] sAMzayikaM deva-guru-dharmeSvayamanyo veti saMzayAnasya bhavati / [sUkSmArthAdiviSayastu saMzayaH sAdhUnAmapi bhavati, sa ca "tameva saccaM NIsaMkaM, jaM jiNehiM paveiaM" [bhagavatIsUtre ityAdyAgamoditabhagavadvacanaprAmANyapuraskAreNa nivarttate svarasavAhitayA anivartamAnazca saH sAMzayikamithyAtvarUpaH sannanAcArApAdaka eva ata evAkAGkSAmohodayAdAkarSaprasiddhiH / idamapi sarvadarzanajainadarzanatadekadezapadavAkyAdisaMzayabhedena bhuvidhm|] anAbhogikaM vicArazUnyasyaikendriyAdervA vizeSajJAnavikalasya bhavati, idamapi sarvAMzaviSayAvyaktabodhasvarUpaM vivakSitakiJcidaMzAvyaktabodhasvarUpaM cetyanekavidham / [eteSu madhye AbhigrAhikA''bhinivezike guruke, viparyAsarUpatvena sAnubandhaklezamUlatvAt / zeSANi ca trINi (na) viparItAvadhAraNarUpaviparyAsavyAvRttatvena teSAM krUrAnubandhaphalakatvAbhAvAttaduktaM copadezapade - .. "eso a ettha guruo, NANajjhavasAyasaMsayA evaM / / jamhA asappavittI, etto savvatthaNatthaphalA / / 1 / / " [gA. 198] duSpratIkArA'satpravRttihetutvena eSa viparyAso'tra garIyAn doSaH, natvanadhyavasAyasaMzayAvevaMbhUtAtattvAbhinivezAbhAvAt, tayoH supratIkAratvenAtyantAnarthasampAdakatvAbhAvAdityetattAtparyArthaH]. evaM sarvathA sarvaprakAramithyAtvaparihAreNa samyaktvaM gurusamakSamAlApakoccArapUrvaM pratipattavyam, tasyAnandAdizrAvakopadarzitavidhinaiva pratipattyaucityAt tathA coktamAvazyakaniryuktau / "tattha samaNovAsao puvvAmeva micchattAo paDikkamai, sammattaM uvasaMpajjai, no se kappai ajjappabhiI annautthie vA annautthiadevayANi vA annautthiapariggahiarihaMtaceiyAI vA vaMdittae vA NamaMsittae vA, puTviM aNAlittaeNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, NaNNattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkaMtAreNaM" [Avazyaka sUtre 6/36 hAribhadrI vRttiH pR. 811] ti / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ce dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 yogazAstravRttAvapi "evaMvidhaM ca samyaktvaM viziSTadravyAdisAmagryAM satyAM guroH samIpe vidhinA pratipadya , zrAvako yathAvatpAlayati yataH "samaNovAsao tattha, micchattAu paDikkame / davvao bhAvao puTviM, sammattaM paDivajjae / / 1 / / na kappaI se paratitthiANaM, taheva tesiM cia devayANaM / pariggahetANa ya ceiANaM, pahAvaNAvaMdaNapUaNAI / / 2 / / loANa titthesu siNANadANaM, piMDappadANaM huNaNaM tavaM ca / saMkaMtisomaggahaNAiesuM, pabhUaloANa pavAhakiccaM / / 3 / / " [mUlazuddhi pra. 4-6, yogazAstravRtti 2/ 17] ti / * itthaM ca samyaktvANuvratAdipratipattiH sarvA'pi gurusAkSikaiva phalavatI, nAnyathA, yataH paJcAzake vadhavajanavidhiprastAve - "gurumUle suadhammo, saMviggo ittaraM ca iaraM vA / giNhai vayAi koI, pAlei tahA niraiAraM / / 1 / / " [1/9] vRttiryathA-"guruH samyagjJAnakriyAyuktaH samyag dharmazAstrArthadezako / yadAhadharmajJo dharmakartA ca, sadA dharmaparAyaNaH / sattvebhyo dharmazAstrArthadezako gururucyate / / 1 / / " athavA"jo jeNa suddhadhamme, nijojio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa bhaNNai, dhammagurU dhammadANAo / / 1 / / " tasya gurorAcAryasya mUlamantikaM gurumUlaM tatra gurumUle'nenAnyatra dharmazravaNapratiSedho darzitaH, viparyastabodhasaMbhavAt / "zrutadharmaH" AkarNitANuvratAdipratipAdanaparAptapravacanaH, anena cAzrutAgamasya jJAnAbhAvena vratapratipattirna samyagiti tatpratiSedho darzito, yadAha "jassa no imaM uvagayaM bhavai, ime jIvA ime thAvarA (ime tasA) tassa no supaccakkhAyaM bhavai, se duppaccakkhAyaM bhavai, se duppaccakkhAI mosaM bhAsai, no saccaM bhAsai" [ ] tti / tathA svayamutprekSitazAstrasyApi pratiSedha uktaH / svayamutprekSaNe hi samyakzAstrAnavagamena samyakpravRttyabhAvAt yadAha Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 .. "nahi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / pratipazvAtmA, pazyata nRtya mayUrANam III" [] tathA zrutadharmatvAdeva saMvigno mokSAbhilASI san saMsArabhIto vA, anyathAvidhasya hi vratapratipattirna mokSAya syAt, itvaramalpakAlam, itaraM vA bahukAlaM yAvajjIvamityarthaH, iti pUrvagAthAsUcito vadhavarjanavidhiH ityalaM prAsaGgikena prakRtaM prastumaH / TIkArya : 3tha mithyAtva ... prastuma ! vaLI mithyAtva pAMca prakAranuM che. jene kahe che - "Abhigrahika, anabhigrahika, Abhinivezika, sAMzayika ane anAbhoga. A mithyAtva pAMca prakAranuM che." (paMcasaMgraha - gA. 86, saMbodha prakaraNa, samya. gA. 47) tyAM pAMca prakAranA mithyAtvamAM, 1. Abhigrahika mithyAtvaH svazAstrathI niyaMtrita evA viveka vaDe padArthane jonArA ane parapakSanA pratikSepamAM=parapakSanA khaMDanamAM, dakSa evA pAkhaMDIone Abhigrahika mithyAtva che. ane dharma-adharmavAdathI parIkSApUrvaka tattvane jANIne sva dvArA svIkArAyelA arthamAM zraddhA karanArA evA jainone parapakSanA pratikSepaNanA dakSapaNAmAM paNa AbhigrahitapaNuM nathI; kema ke viveka AlokanuM svazAstrathI aniyaMtritapaNuM che. vaLI nAmathI jaina paNa sva-kulAcArathI ja AgamaparIkSAno bAdha kare che. temane AbhigrahikapaNuM ja che; kema ke samyagdaSTinA aparIkSita pakSapAtitvano ayoga che. te pUjya haribhadrasUri vaDe kahevAyuM che - mane vara bhagavAnano pakSapAta nathI, kapilAdimAM dveSa nathI; yuktivALuM vacana jenuM che teno svIkAra karavo joIe." (lokatatvanirNaya, gAthA-38) vaLI, gItArtha nizcita mApatuSAdi jevA sAdhuone prajJApATavano abhAva hovAthI, viveka rahita paNa teone guNavAnanA pAtaMtrathI doSa nathI-mithyAtvarUpa doSa nathI ane te Abhigrahika mithyAtva, AtmA nathI ItyAdi cha vikalpa vaDe ja prakAranuM che - 1. AtmA nathI. 2. AtmA nitya nathI. 3. AtmA karmano kartA nathI. 4. AtmA karmaphalano bhoktA nathI. 5. mokSa nathI. 6. mokSano upAya nathI. 2. anAbhigrahika mithyAtva: prAkRta jIvone-sAmAnya jIvone, anAbhigrahika mithyAtva che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 anAbhigrahika mithyAtvavALA jIvo zuM mAne che ? te kahe che - sarva devo baMdha che, niMdanIya nathI. e rIte sarvaguru ane sarva dharma=je rIte sarva devo vaMdya che te rIte, sarvaguru pUjya che ane sarva dharma suMdara che ityAdi aneka prakAranuM che. 3. Abhinivezika mithyAtvaH goSThAmAhilAdinI jema yathAsthita jANavA chatAM paNa durabhinivezathI viplAvita buddhivALAne Abhinivezika mithyAtva che. [anAbhogathI ke prajJApakanA doSathI vitatha zraddhAvALA samyagdaSTimAM paNa abhiniveza thAya; kema ke anAbhogathI ke gurunA viyogathI samyagdaSTine paNa vitatha zraddhAnuM kathana che ane te pramANe 'uttarAdhyayana graMthanI niyuktimAM kahevAyuM che - "samyagdaSTi jIva upadiSTa pravacananI zraddhA kare che. anAbhogathI ke gurunA niyogathI asadbhAvanI=pravacananA viparIta arthanI, zraddhA kare che." (uttarAdhyayana niryukti - gA. 163) tenA vAraNa mATe=samyapha dRSTinA abhinivezanA vAraNa mATe, 'ku' e pramANe vizeSaNa che=Abhiliyezika mithyAtvanA lakSaNamAM abhiniveza viplAvitabuddhivALA e prakAranA vacanamAM rahelA abhiniveza' zabdanuM rU e pramANe vizeSaNa che. samyagdaphatRnA vacanathI ativartanIyapaNuM teno artha che="dura abhinivezazabdano artha che. anAbhogAdi jaDita mugdha zraddhAvALA jIvono viparItazraddhAnarUpa abhiniveza vaLI samyagdaphatRnA vacanathI nivartanIya che ethI doSa nathI tevA samyagdaSTi jIvomAM abhiniveza hovA chatAM Abhinivezika mithyAtvanI prAptirUpa doSa nathI. topaNa jinabhadragaNi kSamAzramaNa, siddhasena divAkarasUri Adi prAvacatika pradhAnanI vipratipattinA viSaya evA pakSadvayamAM paNa atyatara vastunuM zAstrabAdhitapaNuM hovAthI tadatyatara zraddhAnavALAne abhinivezitvano prasaMga che. ethI tenA vAraNa mATe=jinabhadragaNi kSamAzramaNa ane siddhasena divAkarasUri Adi anyataramAM Abhinivezika mithyAtvanA lakSaNanA vAraNa mATe, nAnatoDaji' e prakAre vizeSaNa che zAstratAtparyabAdhanA pratisaMdhAvavALA e prakArano "gAnatoDa'ino artha che ane siddhasena divAkarasUri Adi svAmyupagata pote svIkArelA, arthane zAstranA tAtparyatA bAdhatuM pratisaMdhAna karIne paNa pakSapAtathI vipratipattivALA na hatA paraMtu avicchinna pravacanika paraMparAthI zAstranA tAtparyane ja pote svIkArelA arthatA anukUlapaNAthI pratisaMdhAna karIne vipratipattivALA hatA ema avaya che. ethI teo=jinabhadrakSamAzramaNa ane siddhasena divAkarasUri Adi, abhinivezavALA na hatA. vaLI goSThAmAhilAdi zAstranA tAtparyanA bApanuM pratisaMdhAna karIne ja anyathA jinavacanathI anyathA, zraddhA karatA hatA ethI doSa nathI-goSThamAhilAdimAM Abhinivezika mithyAtva svIkAravAmAM doSa nathI. A paNa Abhinivezika mithyAtva paNa, matibhedanA abhinivezAdi mUlabhedathI aneka prakAranuM jamAlI-goSThAmAhilAdine hatuM ane vyavahArabhASyamAM kahevAyuM che - Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 matibhedathI jamAlIne Abhinivezika mithyAtva hatuM. pUrvamAM vyastrAhItathI goviMda vAcakane Abhinivezika mithyAtva hatuM. saMsargathI bhikSane Abhinivezika mithyAtva hatuM ane goSThAmAhilane AbhiniveSika mithyAtva hatuM." (vyavahArabhASya-3)] 4. sAMzayika mithyAtva : deva-guru ane dharmanA viSayamAM A deva che A guru che A dharma che athavA anya deva che, anya guru che, anya dharma che? e prakAranA saMzayavALA jIvane 'sAMzayika mithyAtva' che. [vaLI, sUkSmAryAdi viSaya saMzaya sAdhune paNa thAya che ane te sAdhu "te ja satya che, te ja niHzaMka che je bhagavAne kahyuM che." (bhagavatIsUtra) ItyAdi AgamathI kahevAyelA bhagavadyacananA prAmANyatA puraskArathI tivartana kare che ane svarasavAhitAthI ativartamAna evo ta=saMzaya, sAMzayika mithyAtvarUpa chato anAcAra ApAdaka ja che. AthI ja AkAMkSA-mohanA udayathI AkarSatI prasiddhi che. A paNa sAMzayika mithyAtva paNa, sarvadarzana, jainadarzana, takadeza=jainadarzanano eka deza, pada, vAkyAdi saMzayanA bhedathI bahu prakArano che.]. 5. anAbhogika mithyAtva vizeSajJAnathI vikala evA vicArazUnya jIvone athavA ekendriyAdi jIvone anAbhogika mithyAtva che. ane A paNa anAbhogika mithyAtva paNa, sarva aMza viSayaka avyaktabodha svarUpa ane vivakSita kiMcit aMzatA avyakta bodha svarUpa aneka prakAranuM che. [A badhAmAM A pAMca prakAranA mithyAtvamAM, Abhigrahika ane Abhinivezika mithyAtva guruka che=adhika anarthakArI che; kema ke viparyAsarUpapaNAthI sAnubaMdhaphlezanuM mUlapaNuM che ane zeSa traNa= anAbhigrahika mithyAtva, sAMzayika mithyAtva ane anAbhogika mithyAtva e traNe guruka nathI; kema ke viparIta avadhAraNarUpa viparyAsanuM vyAvRtapaNuM hovAne kAraNe teonA==Ne mithyAtvatA, krUra anubaMdhaphalapaNAno abhAva che ane upadezapadamAM te pUrvamAM kahyuM ke AbhigrAhika mithyAtva ane Abhinivezika mithyAtva guruka che anya nahIM tevuM kahevAyuM che - "A ja=viparyAya ja. ahIM=bodhanA doSamAM, guruka che=mahAna doSa che. anadhyavasAya ane saMzaya A pramANe nathI=viparyAsanI jema moTA doSavALA nathI, je kAraNathI AnAthI-viparyAsathI, sarvatra anartha phalavALI=AlokaparalokamAM sarvatra anarthaphalavALI asat pravRtti che." (upadezapada gAthA-198). duSpatikAra evI asat pravRttinuM hetupaNuM hovAne kAraNe A viSayasa ahIM moTo doSa che. paraMtu adhyavasAya ane saMzaya nahi; kema ke AvA prakAranA atatvanA abhinivezano abhAva che=viparyAsamAM jevA prakArano atatvano abhiniveza che evA prakArano atatvanA abhinivezano abhAva che. kema anadhyavasAya ane saMzayamAM evA prakAranA atattvano abhiniveza nathI ? temAM hetu kahe che - te benuM adhyavasAya ane saMzayanuM, supratikArapaNuM hovAne kAraNe atyaMta anartha saMpAdakatvano abhAva che. e pramANe Ato=upadezapadanI gAthAno, tAtparyArtha che.] A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, sarvathA sarva prakAranA mithyAtvanA parihArathI samyakta guru Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 samakSa AlApakanA uccArapUrvaka svIkAravuM joIe; kema ke tenuM=guru samakSa samyaktvanA svIkAravuM, AnaMdAdi zrAvakanA vaktavyamAM batAvela vidhithI ja pratipatti dvArA ucitapaNuM che ane te pramANe Avazyaka niryuktimAM kahevAyuM che - "tyAM=samyaktvanA svIkAranA viSayamAM, zramaNopAsaka=zrAvaka, pUrvamAM ja mithyAtvathI pratikramaNa kare che. samyaktvano svIkAra kare che. samyaktvano kaI rIte svIkAra kare che ? tene kahe che se tene=samyaktva svIkAranArane, AjathI mAMDIne anyatIrthikone, anyatIrthikonA devatAone ane anya tIrthikothI parigRhIta arihaMtanAM caityone vaMdana karavA mATe ane namaskAra karavA mATe kalpatuM nathI. pUrvamAM anAlitta evA anyatIrthikone=pUrvamAM jemanI sAthe AlApa karelo nathI evA anyatIthiMkone, 'Javitta' evA ane 'saMvitta' evA anyatIrthikone=pUrvamAM jemanI sAthe AlApa karelo che saMlApa karelo che evA anyatIrthikone vaMdana karavuM - namaskAra karavo kalpatuM nathI ema anvaya che. teone=anyatIrthikone, azana, pAna, khAdima, svAdima ApavA mATe ane anupradAna karavA mATe na=kalpatuM nathI. rAjAbhiyogathI, gaNAbhiyogathI, balAbhiyogathI, devatAnA abhiyogathI, gurunigrahathI, AjIvikA nahIM thavAthI anyatra=rAjAbhiyogAdi AgArane choDIne, anya tIrthikone vaMdana karavuM, namaskAra karavo Adi kalpatu nathI ema anvaya che." (Avazyaka sUtra-6, 36 hAribhadrI vRtti - pR. 811) 'yogazAstra' graMthanI vRttimAM paNa te pramANe kahevAyuM che ema Avazyaka niryuktinA sAkSIpAThanI pUrvenA kathana 'tathAporuM' sAthe saMbaMdha che - - 103 "ane AvA prakAranuM samyaktva viziSTa dravyAdi sAmagrI hote chate gurunI samIpamAM vidhipUrvaka svIkArIne zrAvaka yathAvat pAlana kare che je kAraNathI "zramaNopAsaka=zrAvaka, tyAM=samyaktvanA svIkAranA viSayamAM, pUrvamAM dravyathI ane bhAvathI mithyAtvathI pratikramaNa kare che. samyaktvane svIkAre che. (1) se-tene=samyaktva svIkAranArane, paratIrthikone te pramANe teonA ja devatAone=paratIrthikonA ja devatAone, ane paratIrthiko vaDe parigRhIta caityonA pahAvaNA=prabhAvanA=prazaMsA, vaMdana, pUjanAdi karavAM kalpatAM nathI. (2) laukika tIrthomAM, saMkrAtimAM, caMdragrahaNa AdimAM snAna, dAna, piMDanuM pradAna, havana, tapa prabhRta lokonA=ghaNA lokonA, pravAhane AzrayIne (karavuM kalpatuM nathI.) (3)" (mUlazuddhi prakaraNa gAthA 4-6, yogazAstravRtti 2, 17 TIkA) ane A rIte=pUrvamAM Avazyakaniryukti ane yogazAstranA uddharaNathI kathata karyuM e rIte, samyaktvANuvratAdino svIkAra sarva paNa gurusAkSIka ja phalavAna che, anyathA nahi. je kAraNathI 'paMcAzaka'mAM vadhavarjanavidhi prastAvamAM (kahevAyuM che) - "gurumUlamAM=guru pAse, zrutadharmavALo=sAMbhaLelA dharmavALo, saMvigna evo koI=zrAvaka, 'ttaraM'=itvara=alpakAlIna athavA 'mara'=iara=jAvajjIva sudhI, vratAdi grahaNa kare che ane niraticAra pAlana kare che." (paMcAzaka, 1/9) vRtti=uparyukta uddharaNanA zlokanI TIkA, A pramANe che - Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 "guru=samyapha jJAna-kriyAthI yukta samyapha dharmazAstranA arthanA dezakaHupadezaka che. jene kahe che - dharmane jANanArA ane dharmanA kartA, sadA dharmaparAyaNa, jIvone dharmazAstranA artha batAvanArA guru kahevAya che." athavA je jIva je saMyamIthI ke je gRhasthathI zuddhadharmamAM niyojita karAyo te ja=zuddhadharmamAM niyojana karanAra puruSa ja, teno te jIvano, gharmanA dAnane kAraNe dharmaguru kahevAya che." te gurunA AcAryanA, mUla=pAse, te gurumUla tyAM=te gurumUlamAM, AnA dvArA=zlokamAM 'gurumUtre kahyuM enA dvArA, anyatra dharmazravaNano pratiSedha batAvAyo; kema ke viparIta bodhano saMbhava che. zratadharma-AkaNita aNuvratAdinA pratipAdanamAM para=tatpara, evA AptavacanavALo, ane AnA vaDe=zlokamAM 'sudhampo' kahyuM enA vaDe, azruta AgamavALA puruSane jJAnano abhAva hovAne kAraNe vratano svIkAra samyapha nathI ethI teno pratiSedha=vratano pratiSedha, batAvAyo. jene kahe che - "jene A upagata nathI=je puruSane A jJAta nathI, A jIvo che. A sthAvara che. A trasa che tene supaccakhANa thatuM nathI. tene duSpaccakhANa thAya che, te duSpaccakhANavALo puruSa mRSAne bole che. satyane bolato nathI." () tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. - ane svayaM unmekSita zAstrano paNa pratiSedha kahevAyo "mUne sugathI' e vacanathI svayaM ubhekSita zAstrano paNa pratiSedha kahevAyo; kema ke svayaM ulTekSaNamAM samyaphazAstranA bodhanA abhAvane kAraNe samyaphapravRttino abhAva che. jene kahe che - "anupAsita gurukulavALA puruSane nikiMgopaka vijJAna thatuM nathI yathArtha jJAna thatuM nathI, mayUronA nRtyane joto puruSa prakaTita pazcAt bhAgane jue che." () ane zratadharmapaNAthI ja saMvijJa=mokSAbhilASI chato athavA saMsArathI bhaya pAmelo, anyathA prakAravALA jIvane=saMvega vagaranA jIvane, vratanI pratipatti=vratano svIkAra, mokSa mATe na thAya, Ivara alpakAla athavA itara bahukAla=jAvajIva. A prakAre pUrvagAthAthI sUcita vadhavarjanavidhi che. ethI prAsaMgika kathanathI saryuM, prakRtine kahIe chIe. bhAvArtha : vaLI, mithyAtvanA pAMca bhedo che ane te pAMca bhedone batAvanAra sAkSIpATha Ape che temAM pAMca bhedo A prakAre kahela che. 1. Abhigrahika mithyAtva. 2. anAbhigrahika mithyAtva. 3. Abhinivezika mithyAtva. 4. sAMzayika mithyAtva. . 5. anAbhoga mithyAtva. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 105 1. Abhigrahika mithyAtva : jeo potAnA zAstrathI niyaMtrita padArthane jonArA che ane potAnA pakSa karatAM parapakSanA nirAkaraNamAM dakSa che tevA pAkhaMDIoneete te darzanavALAne "abhigrahika mithyAtva' che. tethI jainadarzanamAM paNa rahelA, avicAraka rIte parapakSanA nirAkaraNamAM dakSa hoya to teone Abhigrahika mithyAtvanI prApti thAya. kevA jainone Abhigrahika mithyAtva prApta thatuM nathI ? te spaSTa karavAthuM kahe che - jeo dharma-adharmavAdathI parIkSApUrvaka tattvane jANIne pote svIkArelA arthanI zraddhA karanArA che paraMtu avicAraka rIte zraddhA karanArA nathI ane parapakSa ekAMtavAdI hovAthI parapakSanA pratikSepamAM dakSa che tevA jainone Abhigrahika mithyAtva nathI; kema ke potAnA zAstrathI aniyaMtrita vivekadRSTi che arthAt A mAruM, darzana che tenA pakSapAtathI anyadarzanano pratikSepa karatA nathI paraMtu tattvAtattvano vicAra karIne sarvajJa vitarAganuM vacana tattvarUpa che tevo spaSTa nirNaya karIne ekAMtavAdI je sthAnamAM viparItabodhavAnA che te sthAnanuM nirAkaraNa kare che. mATe tattvanA pakSapAtI evA jainone Abhigrahika mithyAtva nathI. - vaLI, jeo nAmathI jaina che ane svamulAcArathI dharma svIkArIne A dharma sAco che tema mAnIne AgamanI parIkSAno bodha kare cheparIkSA karavAnA vimukha bhAvavALA che. teone Abhigrahika mithyAtva ja che; kema ke samyagdaSTi jIvo parIkSA karyA vagara koI paNa darzananA pakSapAtI hoya nahIM ane temAM pUjya haribhadrasUri mahArAja sAhebanuM vacana sAkSIrUpe batAve che - pUjya haribhadrasUri mahArAja sAheba vIrabhagavAnane upAsyadeva tarIke svIkAre che, kapilAdine svIkAratA nathI topaNa kahe che ke mane vIrabhagavAna pratye pakSapAta nathI ke kapilAdi pratye dveSa nathI. paraMtu zAstranI parIkSA karIne vIra bhagavAnanuM vacana yuktivALuM jaNAyuM arthAt kaSa-cheda-tApa parIkSAthI zuddha jaNAyuM tethI vIra bhagavAnanuM vacana svIkAryuM che. tethI jeomAM parIkSAnI zakti hovA chatAM kulAcArathI dharma svIkAre che ane dharmanI parIkSA karavAnI upekSA kare che tevA jIvo abhigrAhika mithyAdRSTi che. ahIM prazna thAya ke jeonI tevI prajJA nathI tevA mANatuSAdi jIvone paNa Abhigrahika mithyAtvanI prApti thaze; kema ke teo parIkSA karavAmAM samartha nathI. tethI kahe che - mASatuSAdi jevA jIvo prajJAnA apATavane kAraNe anyadarzana ane jainadarzananI parIkSA karavAmAM samartha nathI topaNa gItArthane nizcita che ane guNavAnanA pArataMtrane kAraNe teomAM mithyAtvano doSa nathI. Azaya e che ke mApatuSa jevA maMdabuddhivALA jIvo darzanazAstra bhaNIne A darzana paripUrNa zuddha che ane A darzana paripUrNa zuddha nathI tevo nirNaya karavA asamartha che topaNa guNavAna guru yathArtha mArgamAM pravarte che ane mane sanmArgamAM pravartAve tevA che teno yathArtha nirNaya karIne teone samarpita thayelA che ane guNavAna gurunI nizrAnA baLathI sanmArganI mArgAnusArI dizA temane prApta thayelI hovAthI temanAmAM samyakta svIkAravAmAM doSa nathI. vaLI, te Abhigrahika mithyAtva 1. AtmA nathI. 2. AtmA nitya nathI. 3. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dharmasaMgraha bhAga-2 /dvitIya adhikAra | zloka-22 AtmA kartA nathI. 4. AtmA bhoktA nathI. 5. mokSa nathI. 7. mokSanA upAya nathI ityAdi vikalpo vaDe che prakAranuM che. . 2 anAbhigrahika mithyAtva : je jIvo mugdhatAthI sarva devo vaMdanIya che, niMdanIya nathI, e rIte sarva guruo bhakti karavA yogya che ane sarva dharmo suMdara che, e pramANe je mAne che te sarvajIvone "anAbhigrahika mithyAtva' che. arthAt dharmanI ruci hovA chatAM koI darzananA pakSapAta vagaranI hovA chatAM tattva pratyenA pakSapAtathI viparIta ruci che. AthI ja sarva devone vaMdanIya AdirUpe svIkAre che. 3. Abhinivezika mithyAtva - je jIvo yathAsthita jANavA chatAM paNa potAnA pakSa pratyenA durabhinivezathI viplAvita buddhivALA che tethI jinavacanathI viparIta zraddhAna kare che tevA jIvone goSThAmAhilAdinI jema Abhinivezika mithyAtva che. (graMthakArazrIe Abhinivezika mithyAtvanuM lakSaNa karyuM te lakSaNano pariSkAra karatA upAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAja sAheba kahe che ke je jIvo samyagdaSTi che teone bhagavAnanA vacanamAM sthiraruci che. Ama chatAM koIka sthAnamAM viparItabodha anAbhogane kAraNe thAya che tethI samyagdaSTi evA paNa te jIvone te viparIta bodhamAM abhiniveza thAya che arthAt A ja tAtparyamAM A zAstravacana che tevo abhiniveza thAya che. vaLI, prajJApaka evA upadezaka dvArA koIka zAstravacananA te prakAranA viparIta arthane kAraNe koIka samyagdaSTi jIvane viparIta bodha thAya che. tethI te samyagdaSTi jIvone bhagavAnanA vacanathI viparIta arthamAM abhiniveza= Agraha hovAne kAraNe jinavacanathI viparIta zraddhAna che tevA samyagdaSTi jIvomAM Abhinivezika mithyAtvanuM lakSaNa na jAya te mATe Abhinivezika mithyAtvanA lakSaNamAM "abhinivezathI viplAvita buddhivALA" e prakAranA vacanamAM rahelA abhiniveza zabdanuM vizeSaNa ' mUkela che. tethI e phalita thAya ke jeo durabhinivezavALA che teo Abhinivezika mithyASTi che ane jeo durabhinivezavALA nathI paraMtu anAbhogathI ke prajJApakanA doSathI bhagavAnanA vacanathI viparIta arthamAM abhinivezavALA che teo paramArthathI to bhagavAnanA vacana pratyenI rucivALA che mATe teo samyagdaSTi che. durabhinivezavALA kahevAthI zuM prApta thAya ? te spaSTa kare che - samyaku vaktAnA vacanathI anivartanIyapaNe teno artha che=durabhinivezano artha che. tethI e prApta thAya ke samyagdaSTi jIvone bhagavAnanA vacanamAM ja sthiraruci hoya che ane bhagavAne je prakAre kahyuM che te prakAranA paramArthane jANavA mATe zAstra-adhyayana karatA hoya che, Ama chatAM zAstravacananA koIka sthAnamAM bhagavAne je tAtparyamAM kaheluM hoya tenAthI viparItabodha buddhinI maMdatAne kAraNe teone thAya athavA je upadezaka pAsethI teo zAstro bhaNatA hoya te upadezaka zAstravacanano viparIta artha kare tenA kAraNe samyagdaSTi jIvane viparIta bodha thAya ane te viparItabodhamAM teone abhiniveza hoya ke A zAstravacanano Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 artha A pramANe che to paNa koI anya samyakUvaktA maLe ane temane samajAve ke A zAstravacanano A artha nathI to te samyaphavaktAne vacanathI teono abhiniveza nivartana pAme che. mATe samyagdaSTi jIvone durabhiniveza nathI ane jeono bhagavAnanA vacanathI viparItabodha samyaphavakatAnA vacanathI anivartanIya che tevA jIvomAM abhiniveza nathI paraMtu durabhiniveza che ane durabhiniveza buddhivALA teo hovAthI mithyAdRSTi che. vaLI, jinabhadragaNi kSamAzramaNa, siddhasena divAkarasUri Adi pravacananA prabhAvaka puruSo hatA. ghaNA zAstranA paramArthane jANanArA hatA. Ama chatAM teonA paraspara viparIta svIkArarUpa be pakSo zAstramAM prasiddha che. te be pakSamAMthI koI eka pakSa zAstrathI bAdhita che. kayo pakSa zAstrabAdhita che ? te sarvajJa ja jANI zake; Ama chatAM te baMne pakSanI mAnyatA paraspara virodhI hovAthI te bemAMthI koI eka pakSa zAstrathI bAdhita che tema nakkI thAya che. Ama chatAM te baMne pakSane sthApanAra jinabhadragaNi kSamAzramaNa ane siddhasena divAkarasUri AdimAM Abhinivezika mithyAtvanuM lakSaNa nathI te batAvavA mATe Abhinivezika mithyAtvanA lakSaNamAM nAnatoDapi' vizeSaNa Apela che ane nAnatoDaji' vizeSaNathI e phalita thAya ke pote jyAM Agraha rAkhe che tyAM zAstratAtparyano bAdha che e prakAranuM pratisaMdhAna hovA chatAM jeone potAnA pakSano rAga che teone Abhinivezika mithyAtva che. jyAre jinabhadragaNikSamAzramaNa ane siddhasena divAkarasUri Adi pote je svIkAre che temAM teo zAstratAtparyano bAdha che te prakAranuM pratisaMdhAna karIne potAnA pakSa pratye pakSapAtavALA na hatA. paraMtu avicchinna pravacananI paraMparAthI zAstranuM tAtparya ja potAnA svIkArAyelA padArthane anukULa che tevuM pratisaMdhAna karIne teo potAnA pakSamAM AgrahavALA hatA tethI te baMnemAM mithyAtvano prasaMga na vaLI, goSThAmAhilAdi potAnA pakSamAM zAstranA tAtparyano bAdha che tevuM jANavA chatAM potAnAthI sthApana karAyelA pakSa pratyenI rUcine kAraNe viparIta zraddhA karatA hatA mATe teomAM Abhinivezika mithyAtva svIkAravAmAM koI doSa nathI. vaLI, A abhinivezika mithyAtva paNa matibhedanA abhinivezAdi mUlabhedathI aneka prakAranuM che. AthI ja jamAlI-goSThAmAhilAdinA judA judA prakAranA abhinivezane kAraNe judA judA prakAranuM Abhinivezika mithyAtva che te prakAre vyavahAra bhASya'mAM kahela che. vyavahArabhASyanI gAthAno artha A pramANe che - jamAlIne saMthAro pAtharavAnA prasaMge matibheda thayo. ane te matibhedane kAraNe Abhinivezika mithyAtvanI prApti thaI; kema ke saMthArA pAtharavAnA prasaMgamAM abhiniveza thayA pachI A potAnuM vacana zAstrathI bAdhita che tevuM jANavA chatAM paNa svavacananA AgrahathI jamAlI Abhinivezika mithyAtva pAme che. vaLI goviMda vAcaka pUrvamAM vyarDsAhita che, tethI teone jainadarzana samyapha nathI paraMtu bauddhadarzana ja samyaka che, tevo viparIta bodha hato tethI tyAre temanAmAM Abhinivezika mithyAtva hatuM. saMsargathI bhikSane Abhinivezika Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 mithyAtva prApta thayuM ane goSThAmAhilAdine durabhinivezathI mithyAtva prApta thayuM. A rIte judI judI rIte abhiniveza thavAthI Abhinivezika mithyAtvanA avAtaMrabhedo aneka thAya che.) 4. sAMzayika mithyAtva : apAyApagamAtizayAdi cAra atizayavALA evA deva upAsya che. sarvajJanA vacanAnusAra cAlanArA pAMca mahAvratadhArI susAdhu guru che. ane sarvajJapraNIta pAMca samiti traNa guptirUpa dharma sudharma che. Ama chatAM koI nimittathI A devAdi upAsya che ke anya devAdi upAya che tevo koIne saMzaya thAya athavA A guru guru che? ke anya guru guru che ? athavA A dharma sudharma che ke anya dharma sudharma che? tevo koIne saMzaya thAya to teomAM sAMzayika mithyAtvanI prApti che. (jinavacanamAM sthira zraddhAvALA evAM susAdhune paNa zAstraadhyayanakALamAM ke zAstrIya padArthanA ciMtanakALamAM sUkSma arthAdi viSayaka saMzaya thAya arthAt bhagavAne kahela A padArtha Ama che ke anya prakAre che ? te prakArano saMzaya thAya, te vakhate te mahAtmAo tattvanI jijJAsAthI yathArtha padArthano nirNaya karavA prayatna kare che ane tathAvidha sAmagrInA abhAvane kAraNe cokkasa nirNaya na thaI zake tyAre te mahAtmA vicAre che ke te ja satya che ane niHzaMka che je sarvajJa vitarAge prarUpaNA karI che. A pramANe zAstramAM kahelA bhagavAnanA vacana pratyenA prAmANyane AgaLa karIne te saMzayanA sthAnanA koI sthAna pratye pakSapAtavALA thatA nathI paraMtu te sthAnomAMthI je sthAna sarvajJa prarUpeluM che te ja sthAna satya che anya nahi, tevI sAmAnyabuddhi dhAraNa kare che tethI sarvajJanA vacana pratyenA pakSapAtarUpa samyakta sthira thAya che tevA sAdhumAM sAMzayika mithyAtva nathI. ane jo te sAdhu tevA saMzayanAM sthAnomAM 'tameva saMvaM' ityAdi sUtranA avalaMbanathI bhagavAnanA vacana pratyenI rucinA pakSapAtane ullasita na kare to zAstrIya padArthomAM te sAdhune saMzaya svarasavAhI bane che arthAt A padArtha Ama che ke anya prakAre che e prakArano saMzaya te mahAtmAmAM varte che. ane te saMzaya koI padArtha nakkI na thAya to anivartamAna rahe che. A rIte anivartamAna evo te saMzaya sAMzayika mithyAtvarUpa thato samyatvanA anAcArano ja ApAdaka che; kema ke samyavano AcAra che ke je sthAnamAM padArthano nirNaya na thAya te sthAnanI upekSA karavI joIe nahIM paraMtu samyapha jANavA yatna karavo joIe ane jyAM sudhI samyaka nirNaya na thAya tyAM sudhI 'tameva sarva" sUtra dvArA bhagavAnanA vacana pratyenI ruci daDha karavI joIe jethI zAstranA dareka vacanonAM sthAnomAM jinavacanAnusAra ja tattva pratyeno pakSapAta anirNitA sthAnamAM paNa oghathI vidyamAna rahe che. ane tema na karavAmAM Ave to samparvanA anAcAranA sevanathI te sAdhune sAMzayika mithyAtvanI prApti thAya che. AthI ja AkAMkSA mohanA udayathI AkarSanI prasiddhi zAstramAM kahI che. arthAt viparIta bodhanA sthAnavALAM vacanomAM tameva sarve' ityAdi sUtra dvArA jinavacananI AkAMkSA sthira karavAmAM na Ave to jinavacanathI anya vacana pratye AkAMkSA rahe che ane te AkAMkSA mohanA udayathI te sAdhu AkarSa dvArA mithyAtvane pAme che. vaLI, A sAMzayika mithyAtva paNa sarva darzana sAcAM che ke jainadarzana sAcuM che ? e prakAre thaI zake che athavA jainadarzananA avAMtara bhedomAM digaMbara darzana sAcuM che ? ke zvetAMbara darzana sAcuM che ? e prakAre Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 109 jainadarzananA eka dezane AzrayIne paNa sAMzayika mithyAtva thaI zake che. athavA zAstranA koIka padane ke koIka vAkyane AzrayIne paNa thaI zake che arthAt zAstranA A padano artha A pramANe che ? ke anya prakAre che ? e rIte padane AzrayIne sAMzayika mithyAtva thaI zake che. ane zAstranA A vacanano artha A prakAre che ke anya prakAre che ? e rIte vacanane AzrayIne sAMzayika mithyAtva thaI zake che. mATe sAMzayika mithyAtvanA parivAra arthe tattvAtattvane jANavA mATe sarva prakAre udyama karavo joIe ane je sthAnamAM potAnI matinI durbaLatAnA kAraNe yathArtha nirNaya na thaI zake, tyAM paNa sarvajJa ane vItarAge A sthAnano je artha karyo che te ja satya che e prakAranA tattvano pakSapAta karavAthI mithyAtvanI prApti thatI nathI.) 5. anAbhogika mithyAtva : jeone paraloka viSayaka ke AtmAdi viSayaka vizeSa jJAna nathI evA vizeSajJAna vikala vicArazUnya jIvone athavA ekendriyAdi jIvone "anAbhogika mithyAtva che. arthAt tattvanA viSayamAM sarvathA vicAranA abhAvarUpa anAbhogika mithyAtva che. vaLI, A anAbhogika mithyAtva paNa sarva aMza viSayaka avyakta bodhasvarUpa ekendriyAdine che arthAt AtmA-paralokAdinA viSayamAM ke yogamArganA viSayamAM koI jAtano vyakta bodha nathI. vaLI, keTalAka jIvone AtmA-paralokAdi viSayaka sAMbhaLavA maLyuM che. vaLI AtmA-paralokAdi viSayaka tenA kaMIka vicAra paNa kare che. topaNa tenA paramArthane sparze tevA vivakSita koI aMzamAM avyakta bodha varte che. tethI avyakta bodhane kAraNe teo koIka aMzamAM bhagavAnanA vacananA paramArthane pAmelA nathI ane te vivalita koIka aMza viSayaka avyakta bodha bhinna-bhinna viSayane AzrayIne aneka vikalpavALo bane che tethI anAbhogika mithyAtva aneka prakAranuM che. (pUrvamAM AbhigrahikAdi pAMca mithyAtva batAvyAM te pAMca mithyAtvamAMthI Abhigrahika mithyAtva ane Abhinivezika mithyAtva jIva mATe mahA anarthakArI hovAthI guru doSavALA che; kema ke te baMne mithyAtvamAM krUra viparyAsa varte che tethI teomAM vartato kleza sAnubaMdha che arthAt klezanI paraMparA calAve tevo che. Azaya e che ke jIvamAM vartato viparyAsa to klezarUpa che. Abhigrahika mithyAtva ane Abhinivezika mithyAtvamAM vartato viparyAsa nibiDa hovAthI paraMparA calAve tevo che mATe A baMne mithyAtva anya mithyAtva karatAM adhika anarthakArI che. ane zeSa traNa mithyAtva viparIta AgraharUpa viparyAsathI vyAvRtta=rahita, hovAne kAraNe tevA anarthakArI nathI; kema ke mithyAtva, viparyAsanA saMskAra dvArA paraMparAne calAvanAruM hovA chatAM zeSa traNa mithyAtvamAM dUra paraMparA lAve tevI zakti nathI. kema krUra paraMparA calAve tevI zakti nathI ? tethI kahe che - jinavacanathI viparIta AgraharUpa viparyAsa nathI mATe viparyasa hovA chatAM krUra anubaMdhavALA nathI. temAM "upadezapada' graMthano sAkSIpATha Ape che - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 Abhigrahika mithyAtva ane Abhinivezika mithyAtvamAM vartato viparyAsa duSpatikAravALo che arthAt teno pratikAra thaI zake tema nathI. tethI asat pravRttino hetu che mATe guru doSavALo che. je jIvone koI adhyavasAya nathI ke jinavacanamAM koI sthAne saMzaya che tevA anAbhogavALA ke saMzayavALA mithyASTi jIvone atattvano abhiniveza hovA chatAM daDha viparyAsavALA jIvo jevo atattvano abhiniveza nathI. anAbhoga ke saMzayavALA jIvone sAmagrI maLe to te viparyAsano pratikAra thaI zake che arthAt te mithyAtva nivartana pAmI zake che, mATe anAbhogavALA ke saMzayavALA jIvomAM vartato viparyAsa zithilamUlavALo che. mATe daDha viparyAsavALA mithyAtva jevA atyaMta anarthanA saMpAdaka nathI.) pUrvamAM aneka prakAranuM mithyAtva batAvyuM. e rIte sarvathA sarva prakAre mithyAtvanA parihArapUrvaka guru samakSa AlAvAnA uccAraNapUrvaka samyakta svIkAravuM joIe, A prakAranI zAstrIya maryAdA che. A pramANe kahevAthI e prApta thAya ke pUrvamAM je-je rIte mithyAtvanuM varNana karyuM te sarva prakArothI mithyAtvanA svarUpanuM avadhAraNa karIne teno tyAga karavo joIe ane bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhAne dhAraNa karIne guru samakSa AlAvAnA uccAraNapUrvaka samyakta svIkAravuM joIe. te samyatvano svIkAra AnaMdAdi zrAvakanA prasaMge batAvela vidhithI karavAmAM Ave to ucita bane, paraMtu yathAtathA rIte svIkAravAmAM Ave to ucita bane nahIM. Avazyaka niryuktimAM te pramANe kahevAyuM che arthAt samyakta uccarAvatI vakhate kayA AlAvApUrvaka grahaNa karavuM joIe ? te kahevAyuM che. samyaktanA AlAvAno artha A pramANe che - samyakta uccarAvanAra zrAvaka pUrvamAM mithyAtvanuM pratikramaNa kare che arthAtu atyAra sudhI pote je mithyAtvanA AcAranuM sevana karyuM hoya te sarva mithyAtvanA AcAranuM niMdA-gartA dvArA pratikramaNa kare che ane samyaktano svIkAra kare che arthAt samyaktanA AcAranuM pAlana karavAnI pratijJA kare che. te pratijJAnuM svarUpa batAve che - "AjathI mAMDIne anyatIrthika evA saMnyAsIone, anyatIrthika evA devatAone ke anyatIrthakothI grahaNa karAyelI jinapratimAne vaMdana karavuM, namaskAra karavo mane kahyuM nahi." A prakAre pratijJA karavAthI kugurunA ane kudevanA tyAganI buddhi sthira thAya che. vaLI je anyatIrthiko sAthe pUrvamAM AlApa na karelo hoya tevA paNa anyatIrthikone vaMdana, namana karavuM kalpatuM nathI. kadAca pUrvamAM te anyatIrthiko sAthe AlApa karelo hoya athavA saMlApa karelo hoya arthAt vAraMvAra AlApa karelo hoya tevA anyatIrthikone vaMdana karavuM, namana karavuM kalpatuM nathI. vaLI, tevA anyatIrthikone cAra prakArano AhAra Apavo kalpato nathI." A prakAranI pratijJAthI anyatIrthikono atyaMta parihAra karavAnI pratijJA karAya che. jethI teonA saMsargathI mithyAtvanI vAsanA jAge nahIM ane temanA pratyenI pUjyabuddhithI mithyAgurunI upAsanAno pariNAma thAya nahi. A pratijJAnA pAlanamAM "anyatra'thI "AgAra' batAve che - Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 rAjAbhiyogAdine choDIne A pratijJA che. 1. rAjAnA AgrahathI anyatIrthikone vaMdanAdi karavuM paDe ane dAnAdi ApavuM paDe to vratabhaMga thAya nahi. 2. gaNAbhiyogathI arthAtu lokonA AgrahathI anyatIrthikone vaMdanAdi karavuM paDe ane dAnAdi ApavuM paDe to vratabhaMga thAya nahi. - 3. babhiyogathI arthAt koInI baLajabarIthI (balAtkArathI) anyatIrthikone vaMdanAdi karavuM paDe ane dAnAdi ApavuM paDe to vratabhaMga thAya nahi. 4. devAbhiyogathI arthAt devatAnA abhiyogathI=devatAnA upadravathI, rakSaNano anya upAya na hoya tyAre anyatIrthikone vaMdanAdi karavuM paDe ane dAnAdi ApavuM paDe to vratabhaMga thAya nahi. 5. gurunA nigrahathI arthAt vaDIlonI AjJAthI anyatIrthikone vaMdanAdi karavuM paDe ane dAnAdi ApavuM paDe to vrata bhaMga thAya nahi. 6. vRttikAMtArathI arthAt tevA saMjogomAM AjIvikA na thAya tyAre anyatIrthikone vaMdanAdi karavuM paDe ane dAnAdi ApavuM paDe to vratabhaMga thAya nahi; kema ke te vakhate anyatIrthiko upAsyarUpe buddhimAM jaNAtA nathI paraMtu saMyogathI te prakAranI pravRtti karavI paDe che. - yogazAstranI vRttimAM paNa kahevAyuM che. zuM kahevAyuM che ? te batAve che - AvA prakAranuM samyakta viziSTa dravyAdi sAmagrI hote chate guru samIpa vidhipUrvaka svIkArIne zrAvaka samyattvanuM yathAvata pAlana kare che. tethI e prApta thAya ke pUrvamAM graMthakArazrIe varNana karyuM tevuM samyaktanuM svarUpa dhAraNa karIne mAre jinavacanamAM sthira zraddhA karavI che tevI buddhine karIne viziSTa dravya kSetra-kALabhAvanI sAmagrI prApta thAya tyAre ucita vidhithI guru pAse samyaktane uccarAve ane samyakta grahaNa karyA pachI te samyaktane sthira karavA mATe vidhinuM samyaka pAlana kare. jo samyakta uccarAvyA pachI samyattvanI zuddhi mATe, bhagavAnanA vacanane jANavA mATe, jANIne jIvanamAM utAravA mATe koI yatna kare nahIM to te grahaNa karAyelA samyaktanuM vidhipUrvaka pAlana thatuM nathI; kema ke A deva, A guru, A dharma kalyANane karanArA che tevI buddhi karyA pachI zakti anusAra devanI upAsanA karavAmAM na Ave, zakti anusAra gurunI bhakti karavAmAM na Ave ane zakti anusAra jinavacanane jANavA mATe yatna karavAmAM na Ave to samyatvanuM samyapha pAlana thAya nahi je kAraNathI "mUlazuddhi prakaraNa' graMthamAM kahevAyuM che teno artha A pramANe che. zramaNopAsaka prathama dravyathI ane bhAvathI mithyAtvanuM pratikramaNa kare che ane samyatvane svIkAre che. tethI e prApta thAya ke zrAvaka potAnA vratone grahaNa karavA arthe prathama kudeva-kuguru-kudharmane nahIM sevavArUpa pratijJA karIne mithyAtvano tyAga kare che. temAM mithyAtvanA AcAro nahIM sevavAnI pratijJA kare Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 che. te dravyathI mithyAtvano tyAga che. kudevAdimAM sudevAdinI buddhi na kare paraMtu te sudevAdi nathI tevI sthirabuddhi karIne teono parihAra kare che. te bhAvathI mithyAtvano parityAga che. te karyA pachI samyaktane svIkAre che. arthAt sudeva, suguru ane sudharmane ja tattvarUpe svIkAre che ane mithyAtvanA tyAga arthe te pratijJA kare che ke paratIrthikono, paratIrthikonA devonI ane paratIrthikothI gRhIta evA arihaMta caityonI huM prazaMsA karIza nahi, vaMdana karIza nahi, pUjana karIza nahi. A rIte, saMkalpa karIne kudevamAM-kugurumAM bahumAnano sarvathA tyAga kare che. vaLI, laukika tIrthomAM snAna, dAna, piMDapradAna, havana karavA ke laukika tIrthamAM gamana vakhate upavAsAdi tapa karavo te sarvano tyAga kare che. vaLI, saMkrAMti vakhate ke sUryagrahaNa ane caMdragrahaNa vakhate ghaNA loko snAnAdi kriyA kare che tene anusarIne tevA laukika parvane zrAvaka sevatA nathI. tethI e phalita thAya ke laukika tIrthamAM snAnAdi karavAthI ke laukika parvane parva rUpe svIkAravAthI mithyAtvanI prApti thAya che. te sarvano parihAra zrAvaka kare che. A rIte samyakvANuvratAdino svIkAra paNa gurUsAkSIe karavAthI ja phalavAna thAya che. paraMtu gurusAkSI vinA svayaM vrato grahaNa karavAthI phalavAna thatA nathI. kema gurUsAkSI vagara svayaM vrato grahaNa karavAthI phalavAna thatA nathI ? temAM sAkSIrUpe vadhavarjanavidhinA prastAvamAM "paMcAzaka' graMthamAM je kahevAyuM che te batAve che - "paMcAzaka' graMthamAM kahyuM che ke guru pAse zrutadharmavALo saMvigna evo koI zrAvaka itvara ke itara vratone grahaNa kare che. arthAt alpakAla ke jAvajIva vratone grahaNa kare che. ane te pramANe niraticAra pALe che. A kathanathI phalita thAya ke suguru pAse vratonA marmane jANavA joIe, vratonA marmane jANIne saMveganA pariNAmavALo thayela te zrAvaka vrato grahaNa kare to svIkArAyelA vratonuM phaLa maLe anyathA nahi. " vaLI, "paMcAzaka' graMthanA zlokano artha karatAM prathama guru koNa che ? te spaSTa kare che - jeo jinavacananA paramArthane jANanArA che ane jinavacanAnusAra kriyA kare che ane jIvonI yogyatA anusAra dharmazAstronA samyaka artho batAve che te guru che. TIkAmAM "athavAthI guruno artha anya sAkSIthI batAve che - je jIva je sAdhu pAsethI athavA je gRhastha pAsethI dharmamAM niyojana karAyelo hoya te teno dharmaguru kahevAya che; kema ke dharmane ApanAra che. AnAthI e phalita thAya ke je sAdhu ke je zrAvaka zAstranA paramArthane jANanArA hoya ane je yogya jIvane zrutadharmanA paramArthane batAve che te jIva mATe te zratadharma ApanAra sAdhu ke gRhastha guru kahevAya che. A rIte "guru' zabdano artha karyA pachI tevA gurunI pAse vrata grahaNa karavuM joIe. A prakAre "gurumU' zabdano artha karyo. AvA guru pAse dharmazravaNa karavuM joIe Ama kahevAthI jeo bhagavAnanA vacananA paramArthane jANanArA nathI, jinavacanAnusAra pravRtti karanArA nathI te paramArthathI guru nathI ane tevA guru pAse dharmazravaNa karavuM joIe nahi; kema ke teo zAstranA paramArthane jANanArA nahIM hovAthI teonA upadezathI viparItabodha thavAno saMbhava che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 113 'gurumULe suadho' vaLI, guru pAsethI sAMbhaLelA dharmavALo ema kahevAthI e prApta thAya che ke vratanA arthI evA te zrAvake aNuvratAdinuM pratipAdana karanAra evuM Aptavacana guru pAsethI sAMbhaLeluM che arthAt guru pAsethI vratonA svarUpane sArI rIte jANyuM che, vratonA aticArone jANyA che tevo zrAvaka vrata grahaNa karavA mATe adhikArI che, anya nahi. AnAthI e prApta thAya ke suguru pAsethI jene aNuvratAdino pAramArthika bodha thayo nathI tethI vratAdinA -marmane samyak jANato nahIM hovA chatAM vrata grahaNa kare topaNa vratanuM phala maLe nahIM mATe tevA jIvone vrata svIkAravAno pratibaMdha karAyo che. ane temAM sAkSI Ape che ke jeNe suguru pAsethI vratamAM upayogI evA jIvonuM jJAna karyuM nathI tenuM paccakkhANa supaccakkhANa thatuM nathI paraMtu duSpaccakkhANa thAya che ane tevuM paccakkhANa karanAra mRSA bole che arthAt pratijJA kare che ke 'huM A vratane pALIza' tenuM A pratijJAvacana mRSAvacanarUpa che. mATe tevA prakAranA vratagrahaNano zAstramAM niSedha che. vaLI, 'paMcAzaka graMtha'nA uddharaNamAM kahyuM ke guru pAse zrutadharmavALo aNuvratAdi grahaNa kare che. tethI e prApta thAya ke jeNe suguru pAsethI zAstrano artha jANyo nathI paraMtu svayaM ja vAMcIne zAstrano bodha karyo che tene vrata grahaNa karavAno pratiSedha zAstrakAro kare che; kema ke svayaM jemaNe zAstra vAMcyA hoya teone zAstrano samyak bodha na thAya ane tethI samyak pravRtti paNa na thAya. ahIM prazna thAya ke zAstrane svayaM vAMcavAthI bodha kema na thAya ? temAM sAkSI batAve che - jeoe guNavAna evA gurukulavAsanI upAsanA karI nathI teone samyajJAna thatuM nathI temAM dRSTAMta batAve che. jema mora nRtya kare tyAre tene jonArane teno pAchaLano bhAga dekhAya che tema sadgurunA AlaMbana vagara zAstranA zabdothI prApta thato sthUlabhAva dekhAya che. arthAt zAstranA vacanathI sthUlabodha thAya che paraMtu zAstronA 52mArthano bodha thato nathI paraMtu suguru vidyamAna hoya ane suguru pAsethI vratonI maryAdAno marmasparzI bodha thaI zake tema hoya chatAM tenI upekSA karIne jeo svayaM zAstra vAMcIne vrato grahaNa kare che teo zAstranA paramArthane prApta karI zakatA nathI mATe teonuM vratagrahaNa phalavAna thatuM nathI. vaLI, jeo guru pAse dharma sAMbhaLe che teone sadguru mAtra vratonuM svarUpa batAvatA nathI paraMtu A vrato kaI rIte saMsAranA ucchedanI sAthe ekavAkyatAthI joDAyelA che ? ane kaI rIte pUrNa sukhamaya evA mokSa sAthe ekavAkyatAthI joDAyelA che ? teno marmasparzI bodha karAve che. te prakAre samyabodha thavAthI te zrAvakane mokSano abhilASa pragaTyo che ane saMsArano bhaya pragaTyo che tethI saMsAranA paribhramaNathI potAnuM rakSaNa ka2vArthe ane mokSaprAptinA upAyamAM samyak yatna karavArthe vrata grahaNa karavAno pariNAma thayo che te icchAnA viSabhUta vratanA pAramArthika pariNAmanI niSpattinA kA2NIbhUta saMvegano pariNAma che. vaLI, guru pAsethI vratonuM svarUpa sAMbhaLavA chatAM A vratone svIkAra karIne huM guNanI vRddhi dvA2A saMsArano uccheda karuM tevA saMvegano pariNAma jeone thayo nathI teo vratano svIkAra kare topaNa te svIkArAyelA vratanA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 pAlanathI guNanI vRddhi thAya nahIM tethI te vratonuM pAlana mokSanuM kAraNa bane nahIM. mATe saMveganA pariNAmavALo jIva ja vratano adhikArI che. anya nahi. vaLI saMveganA pariNAmavALo jIva paNa svapariNAmane anurUpa vrato alpakAla mATe ke jAvajIva mATe grahaNa kare che ane te pramANe niraticAra pALe che. 'mI 'yA' aNthn| uddh29| 'gurumUlai' sonI TIma don| pUrvAdhano artha yo cha. uttarAdhano artha karyo nathI ane paMcAzaka graMthamAM zlokanA pUrvArdhanI TIkA pUrvamAM batAvI te pramANe ja che. graMthakArazrI samyaktanA grahaNanI vidhinuM varNana karatA hatA - tyAM prAsaMgika rIte smaraNa thayuM ke jema samyakta gurusAphika grahaNa karavAthI phalavAna thAya che tema aNuvratAdino svIkAra paNa gurusAphika phalavAna thAya che tethI "paMcAzaka' graMthanA uddharaNapUrvaka prAsaMgika rIte tenuM kathana karyuM. have kahe che prasaMgathI saryu. prakRta evuM je samyakta che tene ame kahIe chIe. TI : tacca samyaktvaM zubhAtmapariNAmarUpamasmadIyAnAmapratyakSaM kevalaM liGgairlakSyate, ata Aha-samyaktvaM kIdRzaM bhavati? 'paJceti' paJcabhiH zamasaMveganirvedA'nukampA''stikyarUpairlakSaNairliGgairlakSitam upalakSitaM bhavati, ebhilakSaNaiH parasthaM parokSamapi samyaktvaM lakSyate iti bhAvaH, tatra zamaH=prazamaH= anantAnubandhinAM kaSAyANAmanudayaH, sa ca prakRtyA, kaSAyapariNateH kaTuphalAvalokanAdvA bhavati / yadAha - "payaIe kammANaM, nAUNaM vA vivAgamasuhaMti / avaraddhevi na kuppai, uvasamao savvakAlaMpi / / 1 / / " [zrAvakaprajJapti 55, viMzativiMzikA 6/10,. dharmasaMgrahaNI 808] tti / / anye tu krodhakaNDUviSayatRSNopazamaH zama ityAhuH, adhigatasamyagdarzano hi sAdhUpAsanAvAn kathaM krodhakaNDvA viSayatRSNayA ca taralIkriyeta / nanu krodhakaNDUviSayatRSNopazamazcecchamastarhi zreNika-kRSNAdInAM sAparAdhe niraparAdhe'pi ca pare krodhavatAM viSayatRSNAtaralitamanasAM ca kathaM zamaH? tadabhAve ca kathaM samyaktvasaMbhavaH? iti cenmaivam, ligini samyaktve sati ligairavazyaM bhAvyamiti nAyaM niyamaH, dRzyate hi dhUmarahito'pyayaskAragRheSu vahniH, bhasmacchannasya vA vaDherna dhUmalezo'pIti ayaM tu niyamaH, suparIkSiteliGge sati liGgI bhavatyeva / yadAha"liGge liGgI bhavatyeva, liGginyevetaratpunaH / niyamasya viparyAse, saMbandho liGgaliGginoH / / 1 / / " [pramANasamuccaye svArthAnumAnaparicchede] iti / saMjvalana(saMjvalanAdi)kaSAyodayAdvA kRSNAdInAM krodhakaNDUviSayatRSNe saMjvalanA(saMjvalanAdi) api kecana kaSAyAstIvratayA'nantAnubandhisadRzavipAkA iti sarvamavadAtam 1 / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 dharbhasaMgraha bhAga-2 | ditIya adhikAra | RI5-22 * saMjvalanakaSAyodayAdvA sthAne saMjvalanAdikaSAyodayAt vA pA8 me. saMvego mokSAbhilASaH, samyagdRSTirhi narendrasurendrANAM viSayasukhAni duHkhAnuSaGgAduHkhatayA manyamAno mokSasukhameva sukhatvena manyate'bhilaSati ca / yadAha - "naravibuhesarasukkhaM, dukkhaM cia bhAvao a mannaMto / saMvegao na mokkhaM, mottUNaM kiMci patthei / / 2 / / " [dharmasaMgrahaNI 809, zrAvakaprajJapti gA. 56, viMzativiMzikA 6/11] tti / nirvedo bhavavairAgyam, samyagdarzanI hi duHkhadaurgatyagahane bhavakArAgAre karmadaNDapAzikaistathA kadarthyamAnaH pratikartumakSamo mamatvarahitazca duHkhena nirviNNo bhavati / yadAha - "nArayatirianarAmarabhavesu nivveao vasai dukkhaM / akayaparaloamaggo, mamattavisavegarahio a / / 1 / / " [dharmasaMgrahaNI 810/viMzativiMzikA 6/12, zrAvaka prajJapti 57] anye tu saMveganirvedayorarthaviparyAsamAhuH-saMvego bhavavirAgaH nirvedo mokSAbhilASa iti 3 / anukampA duHkhiteSvapakSapAtena duHkhaprahANecchA, pakSapAtena tu karuNA putrAdau vyAghrAdInAmapyastyeva sA cAnukampA dravyato bhAvatazceti dvidhA / dravyataH satyAM zaktau duHkhapratIkAreNa, bhAvatazcArdrahRdayatvena / yadAha - "daTTaNa pANinivahaM, bhIme bhavasAgaraMmi dukkhattaM / avisesao'NukaMpaM, duhAvi sAmatthao kuNai / / 4 / / " [zrAvakaprajJapti 58, viMzativiMzikA 6/12, dharmasaMgrahaNI 811] tti / astIti matirasyetyAstikastasya bhAvaH karma vA Astikyam, tattvAntarazravaNe'pi jinoktatattvaviSaye nirAkAGkSA pratipattiH, tadvAn hi Astika ityucyate / yadAha - "maNNai tameva saccaM, nIsaMkaM jaM jiNehi paNNattaM / suhapariNAmo sammaM, kaMkhAivisuttiArahio / / 5 / / " [viMzativiMzikA 6/14, zrAvakaprajJapti 59, dharmasaMgrahaNI 812] tti / yatrApyasya mohavazAt kvacana saMzayo bhavati, tatrApyapratihateyamargalA zrIjinabhadragaNikSamAzramaNoditA / "katthaya maidubbaleNaM, tabvihaAyariavirahao vAvi / neagahaNattaNeNa ya, nANAvaraNodaeNaM ca / / 1 / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 heUdAharaNAsambhave a sai suTu jaM na bujjhejjA / savvaNNumayamavitaha, tahAvi taM ciMtae maimaM / / 2 / / aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jagappavarA / jiarAgadosamohA ya, nannahA vAiNo teNaM / / 3 / / " [sambodhaprakaraNe dhyAnAdhikAra 48-50, dhyAnazataka 47-9] yathA vA - "sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati naraH / mithyAdRSTiH sUtraM, hi naH pramANaM jinAbhihitam / / 1 / / " iti / anye tu zamAdiliGgAnyanyathA vyAcakSate - suparIkSitapravaktRpravAdyapravacanatattvAbhinivezAnmithyAbhinivezopazamaH (zamaH) / sa samyagdarzanasya lakSaNam / yo hyatattvaM vihAyAtmanA tattvaM pratipannaH sa lakSyate samyagdarzanavAniti / saMvego bhayam, jinapravacanAnusAriNo narakeSu zItoSNAdisahanaM saMkliSTAsurAdinirmitaM parasparodIritaM ca, tiryakSu bhArAropaNAdyanekavidhaM, manujeSu dAridryadaurbhAgyAdi, deveSvapIrSyAviSAdaparapreSyatvAdi ca duHkhamavalokayatastadbhIrutayA tatprazamopAyabhUtaM dharmamanuSThAtA lakSyate-vidyate'sya samyagdarzanamiti / nirvedo viSayeSvanabhiSvaGgaH yathA ihaloka eva prANinAM durantakAmabhogAbhiSvaGgo'nekopadravaphalaH paraloke'pyatikaTukanarakatiryagmanuSyajanmaphalapradaH, ato na kiJcidanena, ujjhitavya evAyamiti, evaMvidhanidenApi lakSyate'styasya samyagdarzanamiti / anukampA kRpA, yathA sarva eva sattvAH sukhArthino, duHkhaprahANArthinazca, tato naiSAmalpA'pi pIDA mayA kAryetyanayA'pi lakSyate'styasya samyaktvamiti / santi khalu jinendropadiSTA atIndriyA jIvaparalokAdayo bhAvA iti pariNAmaH Astikyam / anenApi lakSyate samyagdarzanayukto'yamiti / zArtha :___ tacca ..... ayamiti / sa te zuma bhAmaraema35 sabhyatya smaa| korane pratyakSa pakSa siMgo 43 049||y che. mAthI cha - sabhyaya 34 st2 cha ? 'paJca' meM prastuta graMthanA bhUNa zlokanuM pratIka che. zama-saMvega-nirveda-anukaMpA-AsikyarUpa pAMca lakSaNothI liMgothI, lakSita upalakSita che=samyattva che. A lakSaNo vaDe bIjAmAM raheluM parokSa paNa samyakta jaNAya che, e prakArano bhAva cha. tyAMsabhyayana pAMya lakSomai, Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 117 1. zama:- zama=prazama, anaMtAnubaMdhI kaSAyono atudaya che. ane te prakRtithI=svabhAvathI, athavA kaSAyanI pariNatinA kaTaphalanA avalokanathI thAya che. jene kahe che - "prakRtithI=samyaktanuM anuvedana karAve evA jIvanA svabhAvathI, athavA karmonA azubha vipAkane jANIne aparAdhavALA puruSamAM paNa kopa karato nathI. sarvakAlamAM paNa upazama varte che." (zrAvakaprajJapti-papa, viMzativiMzikA 6/10, dharmasaMgrahaNI 808). tti-zabda uddharaNanI samApti arthe che. vaLI anya krodhanI khaNaja ane viSayanI tRSNAno upazama 'zama' kahe che. je kAraNathI prApta thayelA samyagdarzanavALo, sAdhunI upAsanAvALo jIva krodhanI khaNajathI ane viSayanI tRSNAthI kevI rIte vihavaLa thAya ? arthAt thAya nahi. 'nu'thI zaMkA kare che - krodhanI khaNaja ane viSayanI tRSNAno upazama jo zama hoya to : aparAdhI ke niraparAdhI evA paramAM krodhavALA ane viSayanI tRSNAthI vihvaLa manavALA zreNika ane kRSNAdine kevI rIte zama hoya ? ane tenA abhAvamAM='zama'nA abhAvamAM, kevI rIte sakhyatvano saMbhava hoya ? ema jo pUrvapakSI kahe to graMthakArazrI kahe che - ema zaMkA na karavI. "liMgI evuM samyakta hote chate liMgo avazya hovAM joIe' e niyama nathI. je kAraNathI dhUmarahita paNa luhAranA gharamAM agni dekhAya che athavA bhasmathI DhaMkAyelA agnithI dhUma leza paNa nathI. vaLI A niyama che - suparIkSita liMga hote chate= yathArtha nirmIta liMga hote chate, liMgI hoya ja che. jene kahe che - ligamAM ligI hoya ja che, ligImAM anya punaH hoya te niyamanA viparyAsamAM liMga-ligIno saMbaMdha che." (pramANa samuccaya aMtargata svArtha anumAda pariccheda) ti" zabda uddharaNanI samApti arthe che. saMjavalanAdi kaSAyanA udayathI kRSNAdine krodhathI khaNaja ane viSayonI tRSNA hatI. saMjavalanAdi paNa koIka kaSAyo tIvrapaNAthI anaMtAnubaMdhI kaSAya sadaza vipAkavALA che=anaMtAnubaMdhI kaSAya jema avivekapUrvaka krodha karAve ke viSayanI tRSNAthI vihavaLa banAve tema saMjavalanAdi keTalAka kaSAyo avivekavALI pravRtti karAve che ethI sarva avadAta che=sarva saMgata che. 15 2. saMvega - saMvega mokSano abhilASa che. samyagdaSTi jIva narendra cakravartI, ane surendronAM viSayasukha duHkhanA anuSaMgavALAM hovAthI dukhapaNAthI mAnato mokSasukhane ja sukhapaNAthI mAne che ane icche che. je kAraNathI kahe che - naranA indra - cakravartI ane iMdronA sukhane bhAvathI duHkha ja mAnato saMvegavALo mokSasukhane choDIne kAMI prArthanA karato nathI." (zrAvakaprajJapti-pa6, viMzativiMzikA 6/11, dharmasaMgrahaNI 809) 'tti" zabda uddharaNanI samApti arthe che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 3. nirveda - nirveda bhavavairAgya che. samyagdarzanavALo jIva duHkha ane daurgatyathI gahana bhavarUpI kedakhAnAmAM karmadaMDarUpa pAziko vaDe te prakAre karthanA karAto pratikAra karavA mATe asamartha bhAvamAM rAkhanArAM karmono pratikAra karavA mATe asamartha ane mamatvarahita duHkhathI nirveda pAmelo hoya che. jene kahe che - akRta paralokanA mArgavALo=paraloka mATe saMpUrNa udyama thAya tevA sarvaviratirUpa mArgane nahIM sevanAro, mamatArUpa viSanA vegathI rahita evo samyaphadaSTi jIva naraka, tiryaMca, deva ane manuSyabhavomAM nirvedane kAraNe du:khe vase che." (dharmasaMgrahaNI 810, viMzativiMzikA 6/12, zrAvakaprajJapti - 57). anya vaLI saMvega ane nirvedano viparIta artha kare che arthAt saMvegano je artha karyo te nirvedano artha kare che ane nirvedano je artha karyo te saMvegano artha kare che. saMvega bhavato vairAgya che, nirveda mokSano abhilASa che. 4. anukaMpA :- anukaMpA duHkhitomAM dukhI jIvomAM, apakSapAtathI dukhanA nAzanI icchA, vaLI pakSapAtathI karuNA vAgha Adine paNa putrAdimAM che ja. te anukaMpA dravyathI ane bhAvathI be prakAranI che. dravyathI zakti hote chate duHkhanA pratikArathI che, bhAvathI Ardra hadayapaNAthI che. jene kahe che - bhayaMkara evA bhavasAgaramAM prANInA samUhane duHkhArta joIne=zArIrika mAnasika duHkhothI pIDA pAmatA joIne, sAmarthyathI=svazakti anusAra, baMne prakAranI paNa dravya ane bhAva baMne prakAranI paNa, anukaMpA avizeSathI kare che=pakSapAta vinA kare che." (dharmasaMgrahaNI 811, viMzativiMzikA 6/12, zrAvakaprajJapti 58) 'tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. 5. Astikya :- "che e prakAranI mati Ave che e Astika. teno bhAva Astikano bhAva, athavA Astika karma te Astikya. A rIte AstikyanI vyutpatti batAvyA pachI teno phalitArtha batAve che - tatvAntaranA zravaNamAM paNa jivokta tatvanA viSayamAM nirAkAMkSA pratipati=niHsaMdeha raci, Astikya che. "tadAna =AstikyavAna, Astika e pramANe kahevAya che. jene kahe che - "zubha pariNAmavALo kAMkSAdi vizrotasikA rahita jIva 'te ja satya che, niHzaMka che je bhagavAne kahyuM che. (ema) sarva mAne che (te Astika che)." (dharmasaMgrahaNI 812, viMzativiMzikA 6/14, zrAvakaprajJapti - 59) 'tti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. jyAM paNa zAstranA adhyayanakALamAM je sthAnamAM paNa, Ane=samyagdaSTi jIvane, mohanA vazathI= bhagavAnanA vacananA tAtparyanA nirNayamAM matinI durbalatAnA vazathI, kyAMka saMzaya thAya che=A zAstravacanathI A artha che ke anya artha che ? e prakArano saMzaya thAya che, tyAM paNa=saMzayanA sthAnamAM paNa, "'=A='tameva sargha' ItyAdi vacanarUpa ruci, apratihatA argalA che=akhkhalita argalA che=samyatvano nAza na kare tevI sakhyattvanA rakSaNa karanArI argalA che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra zloka-22 vaLI, te rucirUpa argalA kevI che ? te batAvatAM kahe che - zrI jinabhadragaNikSamAzramaNathI kahevAyelI che - "koIka sthAnamAM matidurbalane kAraNe athavA tevA prakAranA AcAryanA virahane kAraNe zAstranA je sthAnamAM pote nirNaya na karI zake te sthAnamAM potAne yathArtha artha batAve tevA AcAryanA virahane kAraNe, ane zeyanuM gahanapaNuM hovAne kAraNe=sarvaze kahelA sUkSmapadArtharUpa zeyanuM gahanapaNuM hovAne kAraNe, ane jJAnAvaraNIyakarmano udaya hovAne kAraNe." 1. '=je kAraNathI, hetu-udAharaNano asaMbhava hote chate, saI=koIka sthAnamAM, suMdara bogha na thAya topaNa matimAna tene agiNita sthAnane, sarvajJano mata avitatha che ema citavana kare. 1rA jaM=je kAraNathI, anupakRta parAnugrahaparAyaNa jagatamAM pravara evA jino che. temAM' te kAraNathI, tirAgadveSamohavALA anyathAvAdI nathI. DA" (saMbodha prakaraNa dhyAnAdhikAra - 48-49-50, dhyAnazataka 47-48-49) . athavA sUtramAM kahelA eka paNa akSaranA arocanathI manuSya mithyAdRSTi thAya che. jina vaDe kahevAyeluM sUtra amane pramANa che. I1" () ti ' zabda uddharaNanI samApti arthe che. - A rIte, samyaktanAM samAdi liMgo batAvyA pachI teno artha anya AcArya anya prakAre kare che te batAve che - vaLI, anya samAdi liMgone anya prakAre kahe che - 1. zama - suparIkSita pravaktAthI pravAgha=kahevA yogya, je pravacana tenA tatvamAM abhinivezathI mithyAabhinivezano upazama te zama che. teetatvanA abhinivezathI mithyAbhinivezano upazama, samyagdarzananuM lakSaNa che. jeNe atatvane choDIne=kaSAyanA udayarUpa atatvane choDIne potAnA vaDe tatvane=zamarUpa tatvane svIkAryuM che, te samyagdarzanavALo jaNAya che. 2. saMvega :- narakamAM zIta-uSNAdinuM sahana, saMkliSTa asurAdithI nirmita ane paraspara udIti duHkhanuM, tiryaMcomAM bhAra AropaNAdi aneka prakAranA duHkhanuM, manuSyomAM dAridraya, darbhAgyAdi duHkhanuM ane devomAM IrSyA, viSAda, parameSatAdi duHkhanuM=saMvegarUpa bhayasvarUpa duHkhanuM, avalokana karatA jinapravacana anusArI jIvanuM tat bhIrupaNAthI cAra gationAM duHkhonA bhIrupaNAthI, tenA prazamanA upAyabhUta=cAragatinAM duHkhonA zamananA upAyabhUta, dharmano anuSThAtA jaNAya che. zuM jaNAya che ? te kahe che - Ane samyagdarzana vidyamAna che e pramANe jaNAya che. 3. nirveda - viSayomAM anabhivaMga-anAsakti, nirveda che. je pramANe AlokamAM ja prANIone duranta kAmabhogano abhiLaMga=kharAba aMtavALA kAmabhogano rAga, aneka upadravanA phalavALo che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 paralokamAM paNa atikaTuka evA naraka, tiryaMca, manuSyajanmatA phalane denAro che. AthI AvA vaDe kAMI prayojana nathI. A=kAmabhogano abhivaMga, tyAga karavo ja joIe. e pramANe nirvedathI paNa jaNAya che. zuM jaNAya che ? te kahe che - Ane samyagdarzana che e pramANe jaNAya che. 4. anukaMpA - anukaMpA kRpA che je pramANe sarva ja jIvo sukhanA arthI che. ane duHkhanA nAzanA arthI che. tethI Amane-jIvone, alpa paNa pIDA mAre karavI joIe nahi. e prakAre AnA vaDe paNa=e prakAranI mati vaDe paNa jaNAya che. zuM jaNAya che ? te kahe che - Ane samyagdarzana che e pramANe jaNAya che. pa. Astikya :- kharekhara jitendra vaDe kahevAyelA atIndriya jIva-paralokAdi bhAvo che e prakArano pariNAma Astikya che. AnA vaDe paNa Astikya vaDe paNa, A samyagdarzana yukta che e pramANe jaNAya che. ja prastuta TIkAmAM "saMgvatranaSAyo yAdrA MvInA' saMjavalana kaSAyanA udayathI kRSNAdine krodhathI khaNaja ane viSayatRSNA che e prakAranA pAThamAM "saMjvalanazAyAdi 3yAta....' pATha hovAnI saMbhAvanA che ane "saMgvananA pi vana ne sthAne 'saMkvanadi pi vana' pATha hovAnI saMbhAvanA che; kema ke mAtra saMjvalana kaSAyano udaya munine hoya che ane avirata samyagdaSTi jIvane saMjvalanAdi bAra kaSAyano udaya hoya che tethI te prakArano pATha hovAnI saMbhAvanA che. bhAvArtha - pUrvamAM guru sanmukha samyakta uccAravuM joIe tenuM varNana karyuM ane te samyakta uccAravAthI jIvamAM tathA prakAranA karmanA vigamanathI samyakta guNa pragaTe che. ane te samyakta zubha AtmapariNAmarUpa che ane te pariNAma chadmastha jIvone apratyakSa che. kevala ligo dvArA chabastha jIvo samyaktane jANI zake che. AthI ja samyakta kevAM liMgovALuM che ? te batAvavA mATe mULa zlokamAM 'pagyanakSIkSita' kahela che ane te pAMca lakSaNo A pramANe che - 1. zama, 2. saMvega, 3. nirveda, 4. anukaMpA, 5. Astikya. bIjA jIvomAM rahela parokSa paNa samyakta A lakSaNo dvArA jaNAya che. 1. zama : A pAMca lakSaNomAM zama te prazama che. te prazama anaMtAnubaMdhI kaSAyanA anudayarUpa che. anaMtAnubaMdhI kaSAyano anudaya jIvanI prakRtithI thAya che athavA kaSAyonI pariNatinA kaTuphalanA avalokanathI thAya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 tethI e phalita thAya ke je jIvamAM tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi pragaTI che te nirmaLadaSTirUpa prakRtine kAraNe anaMtAnubaMdhI kaSAyano anudaya thavAthI jIvane prazamano pariNAma prApta thAya che. vaLI, keTalAka jIvone zAstravacana dvArA kaSAyonI pariNatinAM kevAM kaDavAM phalo che teno bodha thavAthI te prakAranA kaSAyano upazama varte che. temAM uddharaNa Apela che teno artha A pramANe che - jIvane samyaktanuM vedana karAve tevI jIvanI prakRtithI jIvane sarvakAla paNa kaSAyano upazama varte che. ahIM 'sarbAnaMpi' kahevAthI e prApta thAya che tathAvidha nimittono abhAva hoya to te-te kaSAyo vyakta thatA nathI, paraMtu tathAvidha nimitta maLe ke na maLe topaNa kaSAyo vipAkamAM na Ave tevI jIvanI prakRti thaI hovAne kAraNe jIvamAM kaSAyono upazama sarvakAla varte che te upazamano pariNAma che. athavA karmono vipAka azubha che e pramANe jANIne koI vivekI puruSa potAnA aparAdhI upara paNa kopa na kare te upazamano pariNAma che. : tethI e phalita thAya ke keTalAka jIvone prakRtithI upazama thAya che ane keTalAka jIvone karmanA vipAkanuM ciMtavana karavAthI upazama thAya che. tethI tevA jIvo koI aparAdha kare to paNa tenI upara kopa karatA nathI paraMtu sarvakAla upazamabhAvane dhAraNa kare che. vaLI, anya mAtra krodhanA anudayane prazama kahetA nathI, paraMtu krodha ane viSayatRSNAnA upazamane "zama' kahe che. samyagdaSTi jIvane krodha ane viSayanI tRSNA na hoya te batAvavA mATe kahe che - prApta thayela samyagdarzanavALo, sAdhunI upAsanA karanAro jIva kevI rIte krodhanI khaNajathI ke viSayanI tRSNAthI vihvaLa thAya ? arthAt thAya nahi. AnAthI e prApta thAya ke samyagdaSTi jIva haMmezAM sAdhunI upAsanA kare che. sAdhunI upAsanA karanAra hovAthI tene "zramaNopAsaka' kahevAya che. zramaNopAsaka hovAthI svabhUmikAnusAra potAnA krodhane ane viSayanI tRSNAne kSINa-kSINatara karavA mATe sadA udyamavALA hoya che. tethI avirata samyagdaSTi jIva paNa krodhane vaza thaIne ke viSayanI tRSNAne vaza thaIne vivalatAno anubhava karatA nathI, paraMtu vidyamAna kaSAyone kSINa-kSINatara karavA mATe svabhUmikAnusAra sadA udyama karanArA hoya che. pUrvamAM kahyuM ke samyagdaSTi jIvane krodha ane viSayanI tRSNAno upazama hoya che. tyAM koI zaMkA kare che ke jo krodhanI khaNaja ane viSayanI tRSNAno upazama "zama' hoya to zreNika rAjA ane zrIkRSNa vAsudeva Adi aparAdhI ke niraparAdhI jIvo para krodha karatA hatA ane viSayatRSNAthI vihvaLa thaIne bhogomAM pravRtti karatA hatA, teomAM "zamano pariNAma" kevI rIte ghaTe ? ane jo teomAM zamano pariNAma na hoya to teomAM samyaktano saMbhava kevI rIte thAya ? arthAt samyaktano saMbhava thAya nahi. tene graMthakArazrI kahe che - Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 liMgI evuM samyakta hote chate liMgo avazya hovAM joIe' evo niyama nathI. jema liMgI evo vahni dhUmarUpa liMga vagara paNa prApta thAya che. tethI e phalita thAya che ke zamano pariNAma hoya to samyakta che tevuM anumAna karI zakAya che; paraMtu zamano pariNAma na hoya teTalAmAtrathI samyakta nathI tema kahI zakAya nahi. tethI zreNika-kRSNAdimAM zamano pariNAma na hato; paraMtu samyakta hatuM tema svIkAravAmAM koI virodha nathI. samyakta sAthe zamanA pariNAmano zuM niyama che ? te spaSTa karatAM kahe che - suparIkSita liMga hote chate niyamA liMgI hoya che e prakArano niyama che. tethI e prApta thAya ke jIvamAM vivekavALo upazamabhAva che ke nahIM tenI parIkSA karavAmAM Ave ane nirNaya thAya ke A jIvamAM vivekacakSu pragaTela hovAthI upazamabhAva varte che to niyamA te jIvamAM samyagdarzana che ema nakkI karI zakAya. ahIM "suparIkSita' liMganuM vizeSaNa ApavAthI e prApta thAya ke viveka vagaranA jIvo paNa keTalAka krodhanA upazamavALA dekhAya che ane viSayanA tyAgavALA che tevuM paNa dekhAya che. tethI tevA jIvone joIne paNa A samyagdaSTi che tevo bhrama thAya. jema dhULanA goTAne joIne agnino bhrama thAya paraMtu sArI rIte parIkSA karavAmAM Ave to khyAla Ave ke A dhULanA goTA che dhUma nathI, mATe tyAM agni nathI. tethI je jIvone bhagavAnanA vacana pratyenI mArgAnusArI tIvra ruci thayelI che ane tenA kAraNe kaSAyono upazama varte che, tevA upazamavALA jIvone joIne nirNaya karI zakAya ke A jIvamAM samyattva che. paraMtu mAtra krodha nahIM karanAra ke viSayano tyAga karanArA jIvonA upazamabhAvane joIne A samyagdaSTi che tevo nirNaya thAya nahi. ahIM vizeSa e che ke je jIvomAM sUkSmabodha che teo bhagavAnanA vacananA paramArthane jANe che ane teone bhagavAnanA vacanamAM sthiraruci che tenA kAraNe jinavacanAnusAra sarva ucita pravRttio karavAthI kaSAyono uccheda thAya che ane tenA dvArA mokSanI prApti thAya che tevo sthira nirNaya che. AvA jIvo aviratinA udayavALA hoya topaNa sadA svabhUmikAnusAra aviratine dUra karavA mATe udyama karanArA hoya che. AthI ja susAdhunI upAsanA kare che tevA jIvo asamaMjasa krodha kare nahIM ane asamaMjasa viSayanI tRSNA teone thAya nahIM Avo sAmAnyathI niyama che. tethI tevA jIvomAM tevA prakAranA anaMtAnubaMdhI kaSAyano upazama che tema nakkI thAya che. paraMtu zreNika-kRSNAdi jIvone koIka nimittathI asamaMjasa krodha thAya che ane asamaMjasa viSayonI tRSNA paNa thAya che. temAM teonuM avirati ApAdakakarma atibalavAna che. tethI tattvane jovAnI nirmaLadaSTi pragaTa thaI hovA chatAM karmane vaza thaIne teo krodhane vaza thatA hatA ke viSayanI tRSNAne vaza thatA hatA. AthI ja teomAM saMjvalanAdi bAra kaSAyono je udaya vartato hato te saMjvalanAdi bAra kaSAyo ja tIvra udayavALA hovAthI anaMtAnubaMdhI sadaza vipAkavALA che tema kahela che. Azaya e che ke anucita krodha ane anucita viSayanI tRSNA anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI thAya che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 ane jeone anaMtAnubaMdhI kaSAyano upazama varte che te jIvo jinavacanathI bhAvita mativALA che tethI potAnAmAM vidyamAna avirati ApAdaka kaSAyone dUra karavA mATe ucita yatna karanArA hoya che. mATe tevA jIvo bhogAdi kare topaNa sadA tevA prakArano yatna kare che jethI teonI bhoganI tRSNA zAMta thAya ane yogamArganI pravRtti nirAbAdha karI zake. tethI anaMtAnubaMdhI kaSAyanA upazamavALA jIvone anucita krodha thAya nahIM ane anucita viSayanI tRSNA thAya nahi. anaMtAnubaMdhI kaSAyonA upazamavALA zreNika-kRSNAdi jIvone vivekacakSu hovA chatAM kaSAyane vaza thaIne kyAreka anucita krodha thato hato ke kyAreka anucita viSayonI tRSNA thatI hatI temAM, teomAM vartatA saMjavalanAdi bAra kaSAyo kAraNa hatA. AthI ja teonA te saMjvalanAdi bAra kaSAyo anaMtAnubaMdhI kaSAyo sadaza anucita pravRtti karAve tevA hatA tema graMthakArazrI kahe che to paNa sAmAnyathI samyagdaSTi jIvane prAyaH asamaMjasa kaSAyo thAya nahIM e prakArano niyama che. 2. saMvegaH - saMvega eTale mokSano abhilASa. samyagdaSTi jIva cakravartInAM ke indranAM viSayasukhone kaSAyanI vihvaLatArUpa duHkhanA anuSaMgavALAM hovAthI duHkharUpe ja mAnato hoya che ane mokSasukhane sukharUpe mAne che ane sadA mokSanI abhilASA kare che. Azaya e che ke padArthane yathArtha jonArI nirmaLadRSTi jeone pragaTelI che tevA samyagdaSTi jIvone bhogakALamAM vartatA mohanA pariNAmanI vyAkuLatA duHkharUpa dekhAya che ane bhoganI pravRttithI baMdhAyela karma durgatinI prAptinuM kAraNa dekhAya che. tethI je sukho, duHkhothI yukta hoya ane duHkhanA phalavALAM hoya tevAM sukho paramArthathI sukha nathI tema samyagdaSTi jANe che ane mohathI anAkula avasthA ane sarvakarmarahita avasthA jIva mATe sukharUpa che tema samyagdaSTi jANe che tethI sadA mokSasukhanI abhilASA kare che. te samyagdaSTi jIvano saMvegano pariNAma che. 3. nirveda : samyagdaSTi jIvo bhavanA vAstavika svarUpane jonArA hoya che. bhavanuM vAstavika svarUpa jIvanI kadarzanArUpa hovAthI samyagdaSTi jIvane bhava pratye virakatabhAva hoya che te nirveda" che. samyagdaSTi jIvana nirvedanuM svarUpa spaSTa kare che - duHkho ane daurgatyathI gahana evuM A bhavakArAgAra che=janma, jarA, maraNa, roga, zoka Adi duHkhothI ane jIvanI kharAba sthitirUpa daurgatyathI gahana evuM A bhavarUpI kedakhAnuM che. te bhavarUpI kArAgAramAM karmano daMDa ApanAra evA pAliko vaDe jIva te prakAre kadarthanA karAya che, jeno pratikAra karavA mATe saMsArava jIva samartha nathI. A pramANe samyagdaSTi jIva padArthane yathArtha jonArA hoya che. jema kadarthanAmAM koIne mamatva thAya nahi, tema AtmAnI cAra gatinI kadarthanAvALI avasthAmAM samyagdaSTi jIvane mamatva hotuM nathI. tethI saMsArathI chUTavAnI balavAna icchA hoya che chatAM saMsArathI chUTI zake tema nathI. tethI cAragatinA paribhramaNarUpa duHkhathI nirvedavALo saMsAramAM rahelo samyagdaSTi jIva che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 temAM sAkSIpATha Apyo. temAM kahyuM ke mamatvanA viSanA vegathI rahita che. tenAthI e prApta thAya ke aviratinA udayavALA samyagdaSTi jIvo bhogAdi kare che topaNa bhavathI chUTavAnI balavAna icchAvALA che tethI bhava pratyenA mamatvanA viSano vega temano rahyo nathI. paraMtu svabhUmikAnusAra sadA bhavanA ucchedanA upAyone seve che ane bhavanA ucchedano upAya sarvavirati ja che tevuM samyagdaSTi jANe che chatAM potAnI zakti nahIM hovAthI sarvaviratine grahaNa karelI nathI te batAvavA mATe uddharaNamAM kahyuM ke 'advaitaparomo' akRtaparalokanA mArgavALA samyagdaSTi che. Ama chatAM cAragatimAM duHkhapUrvaka vase che te temano 'nirveda'no pariNAma cha. A nirvedanA pariNAmathI A jIvane samyagdarzana che tema anumAna karI zakAya che. 124 4. anukaMpA : jIvone A mArA saMbaMdhI che ityAdi pakSapAta vagara duHkhI jIvo pratye anukaMpA che, te anukaMpA samyaktvanuM liMga che. tethI e phalita thAya ke jeone koI jAtanA saMbaMdhanA pakSapAta vagara anyanAM duHkha dUra karavAno adhyavasAya che teomAM jo viveka hoya to cha kAyanA jIvo pratye dayAno pariNAma thAya che. AvA jIvo svazakti anusAra teonAM du:khane dU2 ka2vA prayatna kare te dravyathI anukaMpA che ane bhAvathI badhA jIvonAM duHkha pratye ArdrahRdaya che te bhAvathI anukaMpA che. arthAt saMsAranAM jIvo zArIrika duHkho ke kaSAyo kRta mAnasika duHkho na pAme tevA prakAranuM Ardra hRdaya che te bhAvathI anukaMpA che. jeonuM AvuM dayALu citta che teone sarvaviratinuM pAlana ja zreya jaNAya che; kema ke sarvaviratinA pAlanamAM chakAyanA jIvo pratye dayA varte che. phakta sarvaviratinI zakti nahIM hovAthI avirata samyagdaSTi jIvo AvA anukaMpAnA pariNAmavALA hovA chatAM aviratinA udayane kA2Ne saMsAranI pravRtti kare che. AthI ja samyagdaSTi jIvone bhagavAnanI pUjAkALamAM paNa anya yogya jIvone bhagavAnano mArga prApta thAya tevI anukaMpAbuddhi hoya che te anukaMpA samyaktvanuM liMga che. 5. Astikya : AstikyanI vyutpatti kare che jIvAdi padArtho bhagavAne kahyA che te prakAre che evI mati Ane che e Astika ane te AstikamAM rahelo je bhAva te Astikya athavA te AstikamAM 2hela je karma=kRtya, te Astikya. 1 A prakAre Astikyano vyutpatti artha batAvyA pachI tenuM svarUpa spaSTa karatAM kahe che AstikyasaMpanna jIva anya darzananA tattvane sAMbhaLe topaNa bhagavAne kahelA tattvanA viSayamAM nirAkAMkSa rucivALo hoya che ane bhagavAnanA vacanamAM niHsaMdeha rucivALo jIva Astika kahevAya che. temAM sAkSIpATha Ape che - Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 125 je jIvamAM tattvane jovA mATe nirmaLadaSTi che ane tenAmAM rahela nirmaLa matine kAraNe te jIva zubha pariNAmavALo che tethI atIndriya padArthomAM sarvajJa je pramANe kahe che te pramANe tenI ruci che ane tenA kAraNe te jIva anyadarzananI kAkSA-AkAMkSA Adi viparIta pariNAmathI rahita che ane sarva padArtho bhagavAne je pramANe kahyA che te pramANe satya ane niHzaMka che tema mAne che. AvA AstikyasaMpanna jIvane zAstraadhyayana karatI vakhate koI sthAnamAM padArthano nirNaya karavA mATe mUMjhavaNa thAya ane tethI A zAstravacana A pramANe che ke anya prakAre che te pramANe saMzaya thAya, te sthAnamAM paNa te mahAtmA vicAre ke A zAstravacanano artha bhagavAne kahyo che te ja satya che, niHzaMka che; phakta atyAre mArI prajJA nathI ke bhagavAne zuM kahyuM che tenA tAtparyane grahaNa karI zakuM. A prakAre sthira buddhi te mahAtmAmAM varte che te pariNAma AtmAmAM mithyAtvane praveza karavA mATe argalArUpa che=mithyAtvanA pravezane aTakAvanAra che. tethI mithyAtvanA Agamana mATe A prakAranI sthira buddhi apratihata argalArUpa che, e pramANe jinabhadragaNi kSamAzramaNe kahyuM che temAM sAkSIpATha Ape che samyagdaSTi jIvane paNa zAstranA koIka sthAnamAM matidurbalatAne kA2Ne bodha na thAya athavA tevA prakAranA AcAryAdinA virahane kAraNe zAstravacanano yathArtha nirNaya na thAya ane sUkSma jJeya padArtha atigahana hovAthI paNa koIka sthAne teno nirNaya na thAya ane jIvamAM jJAnAvaraNIyakarmano udaya hovAne kA2Ne zAstravacananA baLathI koIka sthAne nirNaya na thAya athavA zAstrapadArthano nirNaya ka2vA mATe hetu, udAharaNanI aprApti hovAne kAraNe koIka sthAnamAM nirNaya na thAya tevA sthAnamAM jeonI nirmaLadaSTi che tevA samyagdaSTi jIvo vicAre che ke sarvajJe kaheluM che te avitatha che. A prakAre vicAravAthI anirNIta sthAnamAM paNa teonI ruci jinavacanamAM tattvane grahaNa ka2vAne abhimukha pariNAmavALI rahe che. kema samyagdaSTi A pramANe vicAre che ? temAM yukti Ape che je kAraNathI tIrthaMkara anupakRta pa2AnugrahaparAyaNa che ane prakRSTa jJAnavALA che ane jeoe rAga-dveSa ane mohane jItyo che teo kyAreya anyathAvAdI hoya nahIM mATe jinavacana ja satya che, A prakAre samyagdaSTi jIva vicAre che. vaLI, samyagdaSTi jIva vicAre che ke sUtramAM kahelA eka akSaranI paNa aruci thAya to te manuSya mithyAdRSTi che. mATe mAre mithyAdRSTi na thavuM hoya ane mArA samyaktvane sthira rAkhavuM hoya to bhagavAne kaheluM sUtra ja mArA mATe pramANa che. Ama vicArIne potAnA samyaktvane nirmala rAkhe che. pUrvamAM samyagdaSTinAM zamAdi pAMca liMgono artha karyo. tenA karatAM anya rIte artha anya AcArya kare che. te artha paNa graMthakArazrIne iSTa hovAthI prastutamAM batAve che - 1. zama : sArI rIte parIkSA karIne nirNaya karAyelA evA pravaktAthI pravAgha=kahevA yogya, pravacana che. tethI e prApta thAya ke sarvajJe kevalajJAnamAM atIndriya padArtho joyA che. te padArtho temaNe jagatanA jIvonA upakAra Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 mATe batAvelA che. te vacanonI suMdara rIte parIkSA karIne jemaNe nirNaya karyo che tevA gaNadharAdi pravaktAthI kahevA yogya A pravacana che. AvA pravacanamAM kahevAyelA tattva pratyenA abhinivezathI mithyA abhinivezano upazama thAya che te zamano pariNAma che. te samyagdarzananuM lakSaNa che. je jIva atattvano tyAga karIne jinevacanAnusAra tattvane svIkAre che te jIva samyagdarzanavALo che te pramANe jaNAya che. 2. saMvega : bhagavAnanA vacanAnusAra koI mahAtmA cAragatino vicAra kare to tene narakamAM zIta-uSNAdi pIDAo dekhAya che, saMkliSTa evA paramAdhAmI devothI karAtI pIDA dekhAya che ane nArakIo paNa atikliSTa pariNAmavALA hovAthI paraspara ekabIjAne duHkha ApatA dekhAya che. A rIte narakanI sthiti vicAryA pachI tiryaMcagatine vicAre to tyAM paNa bhAra-AropaNAdi aneka prakAranAM duHkho dekhAya che. vaLI, manuSyagatino vicAra kare to manuSyagatimAM paNa dAridraya, daurbalya, roga, zoka Adi aneka prakAranAM duHkho dekhAya che. devagatino vicAra kare to tyAM paNa irSyA, viSAda, bIjA devonuM dAsapaNuM Adi duHkho dekhAya che. A sarva duHkhonuM avalokana karavAthI te duHkhothI te mahAtmAne bhaya utpanna thAya che ane cAra gatinAM duHkhonA zamananA upAyabhUta dharma jaNAya che, tethI svazakti anusAra dharmane seve che. A cAra gatino bhaya te "saMga'no pariNAma che, jenAthI jaNAya che ke A mahAtmAmAM samyagdarzana che. 3. nirveda - viSayomAM rAganA pariNAmarUpa abhivRMgano abhAva nirveda che. nirmaLadRSTivALA jIvone viSayomAM abhivRMgano abhAva kema thAya che ? te spaSTa karatAM kahe che - AlokamAM paNa jeone atyaMta kAmabhoganA vikAro thAya che tethI jeo ati anucita pravRttio kare che ane tenA kAraNe aneka prakAranAM bAhyaduHkhone prApta kare che. jema atyaMta kAmane vaza thaIne anAcAra seve to rAjadaMDa AdinI prApti thAya che, zarIrAdino nAza thAya che. tethI jo kAmabhogo ati tIvra bane to AlokamAM ja vinAza karanArA bane che. mATe jaNAya che ke kAmabhogonuM phaLa anarthakArI che. vaLI, paralokamAM paNa tenAthI baMdhAyelA pApanA kAraNe kaTuripAko maLe che. jethI narakagatinI prApti, tiryaMcagatinI viDaMbanA ane kharAba manuSyabhavanI prApti vagere thAya che. A prakAre samyapha avalokanane kAraNe mahAtmAne vicAra Ave che ke A viSayonuM mAre koI prayojana nathI, A viSayono tyAga ja karavo joIe. A prakArano jIvano je pariNAma che te nirvedano pariNAma che ane te nirvedanA pariNAmathI jaNAya che ke A jIvane samyagdarzana che. 4. anukaMpA : samyagdaSTi jIvo nirmaLadRSTi hovAne kAraNe vicAre che ke sarva jIvo sukhanA arthI che ane duHkhanA nAzanA arthI che, mATe koIpaNa jIvane alpa paNa pIDA mAre karavI joIe nahi. Avo pariNAma jeomAM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 varte che tevA jIvo anya jIvonI pIDAnA parihArArthe zakti hoya to chakAyanA jIvonA pAlanavALA saMyamane svIkAre che ane zakti na hoya to svabhUmikAnusAra parapIDAnA parivAramAM udyama karIne pakAyanA pAlananI zaktino saMcaya kare che. tenAthI jaNAya che ke A jIvamAM samyagdarzana che. 5. mAstijya: tattvane jovAnI nirmaLa dRSTi hovAne kAraNe samyagdaSTi jIvone atIndriya evA jIva, puNya, pApa, baMdha, mokSa Adi sarva bhAvo bhagavAne je pramANe batAvyA che te sarva te pramANe ja che tevI nirmaLaprajJA varte che. tethI te jIvAdi padArthonI yathArtha rucine kAraNe svazakti anusAra Azravano tyAga karIne saMvaramAM udyama kare che. te vicAre che ke sarva saMvaranA phaLabhUta mokSa che. mATe mAre sarva saMvararUpa yoganirodha mATe zaktino saMyama thAya tevo yatna karavo joIe. A prakAranA tenA Astikyane kAraNe jaNAya che ke A jIvamAM samyagdarzana vidyamAna che. TIs:-. atra ca paJcalakSaNapradarzanena tatsahacaritAH saptaSaSTirapi bhedAH sUcitAH, samyaktvaM ca tairvizuddhaM syAdyadAhuH"causaddahaNa 4 tiliMgaM 3, dasaviNaya 10 tisuddhi 3 paMcagayadosaM 5 / aTThapabhAvaNa 8 bhUsaNa 5 lakkhaNa 5 paMcavihasaMjuttaM / / 1 / / chavvihajayaNA''gAraM 6, chabbhAvaNabhAviaMca 6 chaTThANaM 6 / ia sattasaTThIdaMsaNabheavisuddhaM tu sammattaM / / 2 / / " causaddahaNatti - "paramatthasaMthavo khalu 1, sumuNiaparamatthajaijaNanisevA 2 / vAvanna 3 kuddiTThINa ya, vajjaNA ya 4 sammattasaddahaNA / / 3 / / " [prajJApanA sU. 110/gA. 131] tiliMgatti - "sussUsa 1, dhammarAo 2, gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce niyamo 3, sammaddiTThissa liMgAI / / 4 / / " dasaviNayaMti - "arihaMta 1 siddha 2 ceia 3 sue a 4 dhamme a5 sAhuvagge a6 Ayaria 1 uvajjhAe 8, pavayaNe 9 daMsaNe 10 viNao / / 5 / / " "bhattIpUAvanajaNaNaM nAsaNa(vajjaNa?)mavannavAyassa / AsAyaNaparihAro, daMsaNaviNao samAseNaM / / 6 / / " Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 . tisuddhitti - "muttUNa jiNaM muttUNa, jiNamayaM jiNamayaTThie muttuM / saMsArakattavAraM, ciMtijjataM jagaM sesaM / / 7 / / " paMcagayadosaMti - "saMkA 1 kaMkha 2 vigicchA 3 pasaMsa 4 taha saMthavo 5 kuliMgIsuM / sammattassaiyArA, parihariavvA payatteNaM / / 8 / / " aTThapabhAvaNatti - "pAvayaNI 1 dhammakahI 2, vAI 3 nemittio 4 tavassI a5 / vijjA 6 siddho a 7 kaI 8, aDheva pabhAvagA bhaNiA / / 9 / / " [ceiavaMdaNamahAbhAsa gA. 128] bhUsaNatti - "jiNasAsaNe kusalayA 1, pabhAvaNA 2 titthasevaNA 3 thirayA 4 / bhattI a 5 guNA sammattadIvayA uttamA paMca / / 10 / / " lakkhaNapaMcavihasaMjuttatti lakSaNAnyuktAnyevAtra gAthApi - "saMvego cia 1 uvasama 2 nivveo 3 taha ya hoi aNukaMpA 4 / atthikkaM 5 cia ee, sammatte lakkhaNA paMca / / 11 / / " chavihajayaNatti - "no annatithie annatitthideve ya taha sadevAiM / gahie kutitthiehiM, vaMdAmi 1 navA namasAmi 2 / / 12 / / " neva aNAlatto Alavemi 3 no saMlavemi 4 taha tesiM / demi na asaNAIaM 5, pAsemi na gaMdhapupphAI 6 / / 13 / / " chaAgAraMti - "rAyAbhiogo a 1 gaNAbhiogo 2, balAbhiogo 3 a surAbhiogo 4 / kaMtAravittI 5 guruniggaho a6, cha chiMDiAu jiNasAsaNaMmi / / 14 / / " chabbhAvaNabhAviaMti - "mUlaM 1 dAraM 2 paiTThANaM 3, AhAro 4 bhAyaNaM 5 nihI 6 / duchakkassAvi dhammassa, saMmattaM parikittiaM / / 15 / / " Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 129 chaTThANaMti - "atthi a 1 Nicco 2, kuNaI 3, kayaM ca veei 4 asthi NivvANaM 5 / atthi a mukkhovAo 6, chassammattassa ThANAI / / 16 / / " [pravacanasAroddhAre gA.926-41] athaitAsAM viSamapadArtho yathA-paramArthA jIvAdayasteSAM saMstavaH paricayaH 1, sumunitaparamArthA yatijanA AcAryAdayaH, teSAM sevanam 2, vyApannadarzanA nihnavAdayaH 3, kudarzanAH zAkyAdayaH 4, teSAM varjanaM tyAgaH 'sammattasaddahaNA' iti samyaktvaM zraddhIyate'stItipratipadyate'neneti samyaktvazraddhAnam / na cAGgAramaIkAderapi paramArthasaMstavAdisambhavAd vyabhicAritA zaGkyA, tAttvikAnAmeteSAM ihAdhikRtatvAt tasya ca tathAvidhAnAmeSAmasaMbhavAditi, iha prAkRtatvAlliGgamatantramiti strItvam mUladvAragAthAyAM ca catuHzraddhAnAdizabdAnAM caturvidhaM zraddhAnaM catuHzraddhAnam / . trividhaM liGgaM triliGgam-dazavidhovinayo dazavinayaH / trividhA zuddhistrizuddhirityAdi vyutpattijJeyA / triliGge-zrotumicchA zuzrUSA, sadbodhAvandhyanibandhanadharmazAstrazravaNavAJchetyarthaH / sA ca vaidagdhyAdiguNavattaruNanarakinnaragAnazravaNarAgAdapyadhikatamA samyaktve sati bhavati / yadAha - "yUno vaidagdhyavataH, kAntAyuktasya kAmino'pi dRDham / kinnarageyazravaNAdadhiko dharmazrutau rAgaH / / 1 / / " [SoDazake 11/3] iti 1 / tathA dharme cAritralakSaNe rAgaH, zrutadharmarAgasya tu zuzrUSApadenaivoktatvAt sa ca karmadoSAttadakaraNe'pi kAntArAtItadurgatabubhukSAkSAmakukSibrAhmaNaghRtabhojanAbhilASAdapyatirikto bhavati 2 / tathA guravo dharmopadezakA devA arhantasteSAM vaiyAvRttye tatpratipattivizrAmaNAbhyarcanAdau niyamo'vazyakarttavyatAgIkAraH sa ca samyaktve sati bhavatIti, tAni samyagdRSTeH dharmadharmiNorabhedopacArAt samyaktvasya liGgAni, ebhistribhirliGgaH samyaktvaM samutpannamastIti nizcIyata iti bhAvaH / vaiyAvRttyaniyamasya ca tapobhedatvena cAritrAMzarUpatve'pi samyaktvasattve cAvazyaMbhAvitve'pi nAviratasamyagdRSTiguNasthAnakA'bhAvaprayojakatodbhAvyA, etadrUpacAritrasyAlpatamatvenAcAritratayA vivakSitatvAt saMmUrchanajAnAM saMjJAmAtrasadbhAve'pi viziSTasaMjJA'bhAvAdasaMjJitvavyapadezavaditi / upazAntamohAdiSu tu kRtakRtyatvAdeSAM sAkSAdabhAve'pi phalatayA sadbhAvAna teSvapyeteSAM vyabhicAraH, vaiyAvRttyaniyamazcopariSTAt zrAddhavidhipAThena darzayiSyata iti tato'vaseyaH / dazavinaye caityAnyarhatpratimAH, pravacanaM jIvAditattvaM, darzanam samyaktvaM tadabhedopacArAttadvAnapi darzanamucyate, eteSu dazasu bhaktirabhimukhAgamanA''sanapradAna-paryupAstyaJjalibandhAdyA, pUjA satkArarUpA, varNaH prazaMsA, tajjananamudbhAsanam, avarNavAdasyAzlAghAyA varz2anaM parihAraH, AzAtanA pratIpavarttanaM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dharmasaMgraha bhAga-2 | ditIya adhikAra | Ro-22 tasyAH parihAraH / eSa dazasthAnaviSayatvAddazavidho darzanavinayaH, samyaktve satyasya bhAvAt samyaktvavinayaH / trizuddhyAM jinaM vItarAgaM, jinamataM syAtpadalAJchitaM, jinamatasthitAMzca sAdhvAdIn muktvA zeSamekAntagrastaM jagadapi saMsAramadhye kattavAraM-kacavaraprAyam asAramityarthaH, iticintayA samyaktvasya vizodhyamAnatvAdetAstisraH zuddhaya iti / paJca doSA agre mUla eva vakSyamANAH / aSTaprabhAvanAyAM - prabhavati jainendra zAsanam, tasya prabhavataH prayojakatvaM prabhAvanA, sA cASTadhA prabhAvakabhedena, tatra pravacanaM dvAdazAGgaM gaNipiTakam, tadasyAstIti prAvacanI yugapradhAnAgamaH 1 / dharmakathA prazastA'syAstIti dharmakathI, 'zikhAditvAdin AkSepaNI 1 vikSepaNI 2 saMvegajananI 3 nivedanI 4 lakSaNAM caturvidhAM janitajanamanaHpramodAM dharmakathAM kathayati saH 2 / vAdiprativAdisabhyasabhApatirUpAyAM caturaGgAyAM pariSadi pratipakSakSepapUrvakaM svapakSasthApanArthamavazyaM vadatIti vAdI 3 / nimittaM traikAlikalAbhA'lAbhapratipAdakaM zAstram, tadvettyadhIte vA naimittikaH 4 / tapo vikRSTamaSTamAdyasyAstIti tapasvI 5 / vidyAH prajJaptyAdayastadvAn vidyAvAn 6 / siddhayo'JjanapAdalepatilakaguTikAkarSaNavaikriyatvaprabhRtayastAbhiH siddhyati sma siddhaH 7 / kavate gadyapadyAdibhiH prabandhairvarNanAmiti kavirgadyapadyaprabandharacakaH 8 / ete prAvacanyAdayo'STau prabhavato bhagavacchAsanasya yathAyathaM dezakAlAdyaucityena sAhAyyakaraNAt prabhAvakAH, prabhavantaM svataH prakAzakasvabhAvameva prerayantIti vyutpatteH, teSAM karma prabhAvanA itthaM ca mUladvAragAthAyAm aSTau prabhAvanA yatreti samAsaH / bhUSaNapaJcake-jinazAsane'rhaddarzanaviSaye kuzalatA naipuNyaM 1, prabhAvanA prabhAvanamityarthaH / sA ca prAgaSTadhA'bhihitA, yatpunarihopAdAnaM tadasyAH svaparopakAritvena tIrthakaranAmakarmanibandhanatvena ca prAdhAnyakhyApanArtham 2, tathA tIrthaM dravyato jinadIkSAjJAnanirvANasthAnaM yadAha "jammaM dikkhA nANaM, titthayarANaM mahANubhAvANaM / jattha ya kira nivvANaM, AgADhaM daMsaNaM hoi / / 1 / / " tti / bhAvatastu jJAnadarzanacAritrAdhAraH, zramaNasavaH, prathamagaNadharo vA, yadAha- . "titthaM bhaMte! titthaM titthayare titthaM? goyamA! arahA tAva niyamA titthayare, titthaM puNa cAuvvaNNe samaNasaMghe paDhamagaNahare vA" [bhagavatI sUtre za.20 u.8 / sU.682] iti / tasya sevanam 3 / sthiratA jinadharmaM prati parasya sthiratA''pAdanam, svasya vA paratIrthikasamRddhidarzane'pi jinapravacanaM prati niSprakampatA 4 / bhaktiH pravacane vinayavaiyAvRttyarUpA pratipattiH, ete guNAH samyaktvasya Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 131 dIpakAH prabhAsakAH, uttamAH pradhAnAH, bhUSaNAni etaiH samyaktvamalaGkriyata iti bhAvaH / lakSaNAni paJca vyAkhyAtAni / SaDvidhayatanAyAm-anyatIrthikAn paradarzaninaH parivrAjakabhikSubhautikAdIn, anyatIrthikadevAn rudraviSNuyakSAdIn tathA svadevAn arhatpratimAlakSaNAn kutIrthikaidigambarAdibhirgRhItAn bhautikAdibhiH parigRhItAnmahAkAlAdIn no-naiva, vande vA 1 / na namasyAmi 2, tadbhaktAnAM mithyAtvasthirIkaraNAt / tatra vandanaM zirasA'bhivAdanam, namaskaraNaM pramANapUrvaM prazastadhvanibhirguNotkIrtanam tathA'nyatIrthikaiH pUrvamanAlaptaH sannavAlapAmi 3, nApi saMlapAmi, tatreSadbhASaNamAlApaH, muhurbhASaNaM saMlApaH 4 / tatsaMbhASaNe hi taiH saha paricayAt pratikriyAzravaNadarzanAdibhirmithyAtvaprasaktirapi syAdeva tathA teSAmanyatIrthikANAM na dadAmi azanAdikam anukampAM vihAya, anukampAyAzca kutrApyaniSedhAt, yata uktam"savvehipi jiNehiM, dujjayajiarAgadosamohehiM / sattANukaMpaNaTThA, dANaM na kahiM vi paDisiddhaM / / 1 / / " 5 / / tathA teSAM paratIrthikadevAnAM tatpratigRhItajinapratimAnAM ca pUjAnimittaM naiva prekSyAmi gandhapuSpAdikam, AdizabdAdvinayavaiyAvRttyayAtrAsnAnAdikam 6, etAbhiH SaDbhiryatanAbhiryatamAnaH samyaktvaM nAtikrAmatIti / AkAraSaTke-abhiyojanamabhiyogo'nicchato'pi vyApAraNam, tatra rAjJo nRpAderabhiyogo rAjAbhiyogaH 1 / gaNaH svajanAdisamudAyastasyAbhiyogo gaNAbhiyogaH 2 / balaM haThaprayogastenAbhiyogaH 3 / surasya kuladevatAderabhiyogaH 4 / kAntAramaraNyaM tatra vRttivarttanaM nirvAhaH kAntAravRttiryadvA kAntAramapi bAdhAhetutvAdiha bAdhAtvena vivakSitaM tena kAraNena bAdhayA vRttiH prANavarttanarUpA kAntAravRttiH kaSTena nirvAha itiyAvat 5 / guravo mAtRpitRprabhRtayaH yaduktam - "mAtA pitA kalAcArya, eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro, guruvargassatAM mataH / / 1 / / " [yogabindu 110] teSAM nigraho nirbandhaH 6 / tadetAH SaT chiNDikA apavAdarUpA jinazAsane bhavanti / . idamatra tAtparyam-pratipannasamyaktvasya paratIrthikavandanAdikaM niSiddham, tadrAjAbhiyogAdibhirebhiH kAraNairbhaktiviyukto dravyataH samAcarannapi samyaktvaM nAbhicaratIti / SaDbhAvanAyAM-dviSaTkasyApi dvAdazabhedasyApi paJcANuvratatriguNavratacatuHzikSAvratarUpadharmasya cAritraviSayasya idaM samyaktvaM mUlamiva mUlaM kAraNamityarthaH, parikIrtitaM jinairiti sarvatra saMbandhaH / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 yathA mUlarahitaH pAdapaH pavanakampitastatkSaNAdeva nipatati, evaM dharmatarurapi samyaktvahInaH kutIrthikamatAndolitaH 1 / dvAramiva dvAraM pravezamukhamitibhAvaH, yathA hyakRtadvAraM nagaraM santataprAkAravalayaveSTitamapyanagaraM bhavati, janapravezanirgamAbhAvAt, evaM dharmapuramapi samyaktvadvArazUnyamazakyAdhigamaM syAditi 2 / __paiTThANaM-pratiSThate prAsAdo'sminniti pratiSThAnaM pITham, tataH pratiSThAnamiva pratiSThAnam, yathA pRthvItalagatagartApUrakarahitaH prAsAdaH sudRDho na bhavati / tathA dharmaharmyamapi samyaktvarUpapratiSThAnaM vinA nizcalaM na bhavediti 3 / AhArotti AdhAraH yathA dharAtalamantarA nirAlambaM jagadidaM na tiSThati, evaM dharmajagadapi samyaktvalakSaNAdhAravyatirekeNa na tiSThediti 4 / bhAyaNaMti bhAjanaM pAtramityarthaH, yathA hi pAtravizeSaM vinA kSIrAdi vastu vinazyati, evaM dharmavastvapi samyaktvabhAjanaM vinA 5 / nihitti nidhiH yathA hi nidhivyatirekeNa mahArhamaNimauktikakanakAdi dravyaM na prApyate, tathA samyaktvanidhAnamantarA cAritradharmaratnamapi 6 / ityetAbhiH SaDbhirbhAvanAbhirbhAvyamAnamidaM samyaktvamavilambena mokSasukhasAdhakaM bhavatIti / . SaTsthAne-asthitti-asti vidyate, cazabdasyA'vadhAraNArthatvAjjIva iti gamyate, etena nAstikamataM nirastam 1 / 'nicco'tti-sa ca jIvo nitya utpattivinAzarahitaH, tadutpAdakakAraNAbhAvAdityAdinA zauddhodanimatamapadhvastam 2 / 'kuNai' tti sa ca jIvaH karoti mithyAtvA'viratikaSAyAdibandhahetuyuktatayA tattatkarmANi nivartayati / etena kApilakalpanApratikSepaH 3 / 'kayamiti' kRtaM karma ca vedyate "savvaM paesatayA bhujjai" [ ] tivacanAdanena sarvathA'bhoktRjIvavAdI durnayo nirAkRtaH 4 / _ 'atthi nivvANaM'ti asya ca jIvasyAsti vidyate, nirvANaM mokSaH, sa ca jIvasya rAgadveSamadamohajanmajarArogAdiduHkhakSayarUpo'vasthAvizeSa itiyAvad / etena pradIpanirvANakalpamabhAvarUpaM nirvANamityAdi saGgiramANAH saugatavizeSAH vyudastAH, te ca pradIpasyevAsya sarvathA dhvaMsa eva nirvANamAhustathA ca tadvacaH - Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 "dIpo yathA nirvRtimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaM ne kAJcitsnehakSayAt kevalameti zAntim / / 1 / / iti jIva [stathA nirvRtimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaM na kAJcit, klezakSayAtkevalameti zAntim / / saundaranande 16 / 28-9] taccAyuktam, dIkSAdiprayAsavaiyarthyAt, pradIpadRSTAntasyApyasiddhatvAdiyuktivistarastu grnthaantraadavaseyaH 1 . 'atthi a mokkhovAo'tti mokSasya nirvRterupAyaH samyaksAdhanaM vidyate samyagjJAnadarzanacAritrANAM muktisAdhakatayA ghaTamAnatvAt, anenApi mokSopAyAbhAvapratipAdakadurnayatiraskAraH kRtaH 6 / etAnyAtmAstitvAdIni SaT samyaktvasya sthAnAni, samyaktvameSu satsveva bhavatItibhAvaH, eSAM ca bhedAnAM yathAsaMbhavaM jJAnazraddhAcaraNavidhayA samyaktva upayogitvamiti dhyeyam / TIkArya : satra 2 .... dhyeyam ane ahIM-pUrvamAM varNana karyuM emAM, pAMca lakSaNanA pradarzanathI=samyaktanA samAdi pAMca lakSaNanA pradarzanathI, tat sahacarita=samyattvanA pAMca lakSaNathI sahacarita, saDasaTha bhedo sUcana karAyA. ane teonA vaDe te saDasaTha bhedo vaDe, vizuddha evuM samyakta thAya. jene kahe che=saDasaTha bhedone kahe che - "cAra saduhaNA, traNa liMga, dasa vinaya, traNa zuddhi, pAMca-gatadoSa, ATha prabhAvaka, bhUSaNa lakSaNa paMcavidhathI saMyukta=pAMca prakAranA bhUSaNa ane pAMca prakAranA lakSaNathI saMyukta bhUSaNa. III kavidha jayaNA ane AgAravALuM-cha prakAranI jayaNA ane cha prakAranA AgAravALuM, cha bhAvanAthI bhAvita ane cha sthAna e pramANe saDasaTha darzananA bhedathI vizuddha samyakta che." rA cAra sahaNA batAve che - "1. paramArthanuM saMstava. 2. sumuNita paramArtha che jemane evA yatijananI sevA=sArI rIte jANyo che paramArtha jemaNe evA yatijananI sevA. 3-4. vyApana ane kudaSTionuM varjana samyagdarzananI sahaNA che." maiaa (prajJApanA sUtra 110, gAthA131) traNa liMgo batAve che - yathAsamAdhithI guradevanI vaiyAvaccamAM niyama, samyagdaSTinAM ligo che." I4 dasa vinaya batAve che - * Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 arihaMta, siddha, caitya, Rta, dharma, sAdhuvarga, AcArya, upAdhyAya, pravacana, darzana viSayaka vinaya. pA. bhakti, pUjA, varNavAdanuM janana, avarNavAdanuM varjana, AzAtanAno parihAra saMkSepathI darzanavinaya che." brA traNa zuddhi batAve che - jinane choDIne, jinamatane choDIne, jinamatamAM rahelA susAdhu Adine choDIne citavana karAtuM zeSa jagata saMsAramAM kacarA tulya che." liaa pAMca gatadoSa batAve che - "zaMkA, kAMkSA, vivigacchA, prazaMsA ane kuligIno saMstava. samyaktanA aticAro prayatnathI parihAra karavA joIe" II8 ATha prabhAvaka batAve che - "pravacanika, dharmakathI, vAdI, naimittika, tapasvI, vidyA=vidyAvALA, siddha, kavi ATha prabhAvako kahyA che." TITA bhUSaNa batAve che - "jinazAsanamAM kuzalatA, prabhAvanA, tIrthasevanA, sthiratA, bhakti pAMca guNo uttama samyaktanI dIpanA che." II10. lakSaNanA pAMca prakArathI yukta samyagdarzana che ethI lakSaNo kahevAyAM ja che=mULa zlokamAM lakSaNo kahevAyAM ja che. ahIM=lakSaNanA viSayamAM, gAthA paNa che=uddharaNanI gAthA paNa che - "saMvega, upazama, nirveda, anukaMpA ane Astikya e pAMca lakSaNo samyaktamAM che." II11aaaa cha prakAranI jayaNA batAve che - anya tIthikone, anyatIthikadevone, kutIthika vaDe gRhIta svadevatAne=jinapratimAne, vaMdana karuM nahIM ane namaskAra karuM nahi. I12aaaa nahi bolAvelA kutIthikone bolAvavA nahi, saMlApa karuM nahi, teone azanAdi ApuM nahi, (paratIrthika devonA ane paratIthikathI gRhIta jinapratimAnA pUjana mATe) gaMdha-puSpAdika mokaluM nahi." I13mA cha AgAra batAve che - rAjAbhiyoga, gaNAbhiyoga, balAbhiyoga, surAbhiyoga, katAravRtti AjIvikAvRtti ane guruno nigraha cha chiDikAcha AgAra, jinazAsanamAM che. 14. cha bhAvanAthI bhAvita samyagdarzana che. te cha bhAvanAo batAve che - be prakAranA paNa gharmanuM dezavirati ane sarvavirati baMne prakAranA dharmanuM paNa, mULa=vratarUpI vRkSanuM mULa, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 dvAra=dharmarUpI nagaranuM dvAra, pratiSThAna=pAyo=dharmarUpI prAsAdano pAyo, AhAra=AdhAra=dharmano AdhAra, bhAjana=pAtra=dharmarUpI vastunuM pAtra, nidhi=dhana=cAritrAdi ratnonI kharIdI mATenuM dhana samyagdarzana kahevAyuM che. cha sthAna batAve che - asti AtmA che. nitya AtmA nitya che. - kuNaI=AtmA kartA che. kareluM vedana kare che =karelA karmanuM vedana kare che. nirvANa che=mokSa che. ane mokSanA upAyo che. A cha sabhyattvanAM sthAna che. II15-16 have A gAthAonA=uddharaNanI gAthAonA, viSama padArtha kaThaNa sthAno, A pramANe che - cAra saNAmAM kahela "paramathasaMthavo' no artha spaSTa kare che - paramArtha jIvAdi che. teono saMstava=paricaya-jIvAdi padArthonuM jJAna. sumuLagAmanthanaphanAinisevA'no artha kare che - sumunita paramArthavALA evA AcAryAdi yatijano teonI sevA. vAvitra dilhI'no artha kare che - vyApana darzanavALA nidhana Adi che ane kudarzanavALA zAkyAdi che. teonuM varjana tyAga samarasadA' samyaktanI sahaNA che. AnA dvArA=cAra saduhaNA dvArA sattvanuM zraddhAna che e pramANe svIkAra thAya che. e samyakta zraddhAna che A cAra saduhaNA dvArA sakhyattva che e pramANe nakkI thAya che. ane aMgArama"kAdine paNa paramArthasaMtavAdito saMbhava hovAne kAraNe vyabhicAritAnI zaMkA karavI nahi; kema ke tAtvika evA AmanuM paramArthasaMtavAdinuM, ahIM=samyattvanI sahaNAmAM, adhikRtapaNuM che ane tenuM tAtvika zraddhAnuM, tevA prakAranA evA Amane aMgArama"kAdine, asaMbhava che. ahIM=sammatasahaNA' zabdamAM prAkRtapaNuM hovAne kAraNe liMga ataMtra che=aniyAmaka che, ethI strIpaNuM che strIliMgapaNuM che. ane mUladvAragAthAmAM=samyaktanA saDasaTha bolane batAvavAno prAraMbha karyo tenI prathama gAthAmAM, catuzraddhAnAdi zabdonuM caturvidha zraddhAna=catuzraddhAna che e pramANe artha karavo, trividha liMga Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / zloka-22 triliMga che, ema artha karavo, dazavidha vinaya dasa vinaya che ema artha karavo, trividha zuddhi e trizuddhi ItyAdi vyutpati jANavI. triliMgamAM :- (1) sAMbhaLavAnI IcchA zuzruSA che sabodhanuM avaMdhya kAraNa evA dharmazAstranA zravaNanI vAMchA. e prakArano zuzraSAno artha che. ane - samyakta hote chate te=zuzraSA, vaidadhyAdi guNavAna taruNataranA kinnaranA gAmanA zravaNanA rAgathI paNa adhikatama che. jene kahe che - strIthI yukta, kAmI paNa=sAMbhaLavAnI kAmanAvALo paNa, vaidadhyavALA yuvAnanI=vicakSaNa evA yuvAnanI, daDha kinnaranA geyanA zravaNathI adhika dharmasmRtimAM rAga." zuzraSA che. ema avaya che." (SoDaSaka-11/3) (2) ane cAritralakSaNa dharmamAM rAga. ahIM prazna thAya ke samyagdaSTine zruta cAritradharmamAM rAga che tema na kahetAM cAritradharmamAM rAga che tema kema kahyuM ? temAM heta kahe che - vaLI, zratadharmarAganuM zuzraSApadathI ja uktapaNuM che ane te=cAritradharmano rAga, karmadoSane kAraNe tenA akaraNamAM paNa cAritradharmanA asvIkAramAM paNa, aTavIne oLaMgIne Avela daridra, bhUkhathI kSINa thayelA kukSivALA brAhmaNane ghInA bhojananA abhilASathI paNa adhika hoya che. (3) ane gura=dharma- upadezako, devo=arihaMto, teonI vaiyAvaccamAM temanI pratipatti vizrAmaNAabhyarcanAdimAM, niyama=avazya kartavyatAno aMgIkAra, ane te=niyama, samyakta hote chate thAya che ethI te=zuzruSAdi traNa dharmadharmInA samyagdaSTinA abheda upacArathI sakhyatvanAM liMgo che. A traNa liMgo vaDe sakhyattva samutpanna che e pramANe nizcaya thAya che e prakArano bhAva che ane vaiyAvaccanA niyamanuM tapanuM bhedapaNuM hovAne kAraNe cAritra aMzarUpapaNuM hovA chatAM paNa ane samyakta hote chate avazyabhAvipaNuM hovAne kAraNe paNa aviratasamyagdaSTi guNasthAnakanA abhAvanI prayojakatA ubhAvaLa karavI nahi; kema ke A rUpa cAritranuM deva ane gurunA vaiyAvaccanA niyamarUpa cAritranuM, alpatamapaNuM hovAne kAraNe acAritrapaNAthI vivakSitapaNuM che temAM daSTAMta kahe che - saMmUcchima jIvone saMjJAmAtranA sadbhAvamAM paNa viziSTa saMjJAnA abhAvane kAraNe asaMzInA vyapadezanI jema acAritrI kahevAya che, ema atraya che. vaLI, upazAMtamohAzivALA jIvomAM= upazAMtamoha ane kSINamohavALA agiyAramA ane bAramA guNasthAnakamAM rahelA mahAtmAomAM, kRtakRtyapaNuM hovAthI AmatotrazuzraSAdi guNono, sAkSAt abhAva hovA chatAM paNa phalapaNAthI sadbhAva hovAne kAraNe teomAM paNasupazAMta mohAzivALA jIvomAM paNa, AmatotrazuzruSAdino, vyabhicAra nathI ane vaiyAvaccano niyama AgaLamAM zrAddhavidhinA pAThathI batAvAze. ethI tenAthI=AgaLamAM batAvAze e pAThathI, jANavuM vaiyAvaccanA niyamanuM svarUpa jANavuM. dasa vinaya - vinayanA dasabhedo batAvyA temAMthI keTalAka zabdonA artha kare che - "caitya" zabdathI arihaMta pratimAnuM grahaNa karavAnuM che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 137 pravacana" zabdathI jIvAditattvanuM grahaNa karavAnuM che. darzana" zabdathI sa ttvanuM grahaNa karavAnuM che. ane tenA abhedanA upacArathI samyagdarzananA abhedanA upacArathI, tavAna paNa=samyaktavALo jIva paNa, darzana kahevAya che. A dasamAM=arihaMtAdi dasamAM, abhimukha gamana, AsanapradAna, paryapAti aMjalibaMdhAdi rUpa bhakti, satkArarUpa pUjA, varNa=prazaMsA, tenuM jatana=bhakti Adi traNanuM jatana=udbhAsana, avarNavAdanuM azlAghAnuM, varjana=parihAra, AzAtanA=pratIpavartava=viparIta vartana, teno parivAra A dasa sthAnanuM viSayapaNuM hovAthI daza prakArano darzana vinaya che. samyakta hote chate Avo bhAva hovAthI=dasa prakAranA vijayano sadbhAva hovAthI, samyakta vinaya che-dasa prakArano vijaya te samyakta vinaya che. traNa zuddhi - traNa zuddhimAM jina=vItarAga, jinamata=syAspadalAMchita ane jinamatamAM rahelA sAdhu Adine choDIne zeSa ekAMtagrasta evuM jagata paNa saMsAramAM kacarA jevuM asAra che e pramANe ciMtAthI=e pramANe ciMtavatathI, sattvanuM vizuddhayamAtapaNuM hovAne kAraNe A traNa zuddhio che. pAMca doSo :- pAMca doSo=krama prApta samyaktanA zaMkAdi pAMca doSo, AgaLamAM mULamAM ja kahevAze tethI ahIM graMthakArazrI kahetA nathI. ATha prabhAvanA :- jitendranuM zAsana prabhAva pAme che=vistAra pAme che, prabhava pAmatA evA tenuM=jainendra zAsananuM, prayojakapaNuM prabhAvanA che. ane te prabhAvanA prabhAvakanA bhedathI ATha prakAranI che. tyAM=ATha prabhAvakamAM, bAvacanI : pravacana dvAdazAMga gaNipiTaka che, te je che te pravacanIyugapradhAna AgamavALA puruSa. dharmakathI prazasta dharmakathA Ave che e dharmakathI. zikhAdipaNuM hovAthI "phan' pratyaya che=dharmakathI zabdamAM "phana' pratyaya che. dharmakathInuM svarUpa spaSTa kare che - utpanna karyo che lokonA manamAM pramoda jeNe evI AkSepaNI, vikSepaNI, saMvegajananI, nirvedanI lakSaNavALI cAra prakAranI dharmakathAne te kahe che dharmakathI kahe che. 3. vAdI vAdI, prativAdI, sabhya, sabhApatirUpa cAra aMgavALI parSadAmAM pratipakSanA nirAkaraNapUrvaka svapakSanI sthApanA mATe avazya bole che e vAdI. 4. vaimittika : nimita=saikAlika lAbha-alAbha pratipAdaka zAstra, tene jANe che athavA bhaNe che e naimittika. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 5. tapasvI vikRSTa aTTamAdi tapa Ave che e tapasvI. 6. vidyAvAna : vidyA prajJapti Adi, taddavAna=vidyAvAta. 7. siddhaH aMjana, pAralepa, tilaka, guTikAnA karSaNathI=upayogathI, vaikriyatna vagere sAdhAraNa jIvo na karI zake tevI kriyA karanAra siddhio, tenA vaDe siddha thayela siddha che. 8. kaviH gadya-padya Adi prabaMdho vaDe varNatAne kare che e kavi gadya-padya prabaMdhano raca=racayitA. A pravacanI Adi ATha, prabhava pAmatA evA bhagavAnanA zAsananA yathAyogya dezakALAdinA aucityathI sahAya karanAra hovAne kAraNe prabhAvaka che; kema ke svataH prabhAva pAmatA evA zAsananA prakAzaka svabhAvane ja preraNA kare che e prakAranI vyutpatti che. teonuM karma=prabhAvakonuM karma, prabhAvanA che ane A rIte mUladvAra gAthAmAMauddharaNanI prathama gAthAmAM 'sarvopamAva' zabda che tyAM ATha prabhAvanA che jemAM e "varlDamAva' e pramANe samAsa che. bhUSaNapaMcakamAM 1. jinazAsanamAM kuzalatA : jinazAsanamAM arihaMtanA darzananA viSayamAM kuzalatA=saipuNya. 2. prabhAvanA: prabhAvanA=prabhAvata, e artha che ane te=prabhAvanA, pUrvamAM ATha prakAranI kahevAI je pharI ahIM=bhUSaNa paMcakamAM, grahaNa karAyuM te AnuM prabhAvanAnuM, svaparopakArIpaNuM hovAne kAraNe ane tIrthaMkaranAmakarmanuM kAraNa paNuM hovAne kAraNe prAdhAnya khyApana mATe che. 3. tIrthasevatA - ane tIrtha dravyathI jitanI dIkSAnuM sthAna, jinanA kevalajJAnanuM sthAna ane jitanA nirvANanuM sthAna che. jene kahe che - mahA anubhavavALA evA tIrthakaronI jyAM dIkSA ane kevalajJAna che ane jyAM nirvANa che tyAM kharekhara AgADhadarzana thAya che=daDha samyagdarzana thAya che." vaLI bhAvathI jJAna-darzana-cAritrano AdhAra zramaNasaMgha tIrtha che athavA prathama gaNadhara tIrtha che. jene kahe che - "tIrtha tIrtha che ? ke tIrthakara tIrtha che ? he gautama ! arihaMta niyamA tIrthane karanArA che. tIrtha vaLI cAra varNavALo zramaNasaMgha che athavA prathama gaNadhara che." (bhagavatI sUtra, za.-20, u.-8, sU. 682) tenuM sevana tIrthanuM sevana, tIrthasevanA nAmanuM bhUSaNa che. 4. sthiratA jinadharma pratye parate sthiratAnuM ApAdana athavA paratIrthikanI samRddhinA darzanamAM paNa jinapravacana prati potAnI niSpakampatA sthita che, ema avaya che. 5. bhakti : pravacanamAM vinaya vaiyAvaccarUpa pratipatti bhakti che. A guNo pAMca prakAranA bhUSaNarUpa guNo, sakhyatvatA dIpako che-prabhAsaka che. uttama pradhAna, bhUSaNo che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 Ane bhUSaNa kema kahyAM ? te spaSTa kare che - AnA dvArA samyakta alaMkRta karAya che ethI bhUSaNo che e prakArano bhAva che. pAMca lakSaNo vyAkhyAna karAyAM. cha prakAranI yatanA:- 6 prakArI yatanAmAM - paradarzanI parivrAjaka bhikSa bhautikAdi anyatIrthikone, rudra, viSNu, yakSAdirUpa anya tIrthikadevone ane kutIrthika evA digambarAdi vaDe parigRhIta evI arihaMta jinapratimArUpa svadevone, bhautikAdi vaDe parigRhIta mahAkAla Adine huM vaMdana karuM ja nahIM athavA namaskAra karuM nahIM; kema ke teonA bhaktonA mithyAtvanuM sthirIkaraNa thAya che. tyAM vaMdana mastaka dvArA abhivAdana che ane namaskAra praNAmapUrvaka prazasta dhvani vaDe guNanuM kIrtana che ane anyatIrthika sAthe pUrvamAM nahIM bolAyelo chato evo huM AlApa karIza nahi. saMlApa paNa karIza nahi. tyAM AlApa ane saMlApamAM iSabhASaNa AlApa che. vAraMvAra bhASaNa saMlApa che ane temanI sAthe bhASaNamAM, teonI sAthe paricaya thavAthI pratikriyAnA zravaNathI ane darzanAdithI=jainadarzanathI viparIta kriyAnA zravaNa ane darzanathI mithyAtvanI prasakti paNa thAya ja=mithyAtvanI prApti paNa thAya ja ane teone=anyatIrthikone, anukaMpAne choDIne anAdi ApIza nahi; kema ke anukaMpAno kyAMya paNa niSedha nathI. je kAraNathI kahevAyuM che - durjaya evA rAga-dveSa-moha jItyA che jemaNe evA sarva paNa jino vaDe jIvonI anukaMpA mATe dAna kyAMya pratisiddha karAyuM nathI." ane te paratIrthika devonI ane temanAthI pratigRhIta jinapratimAnI=paratIrthiko vaDe grahaNa karAyelI jinapratimAnI, pUjA nimitte gaMdha-puSpAdika-huM mokalIza nahi. "gaMdha-puSpAdimAM rahela Adi' zabdathI vinaya, vaiyAvacca, yAtrA, snAnAdinuM grahaNa karavuM. A cha yatanA vaDe yatna karato samyagdaSTi jIva sakhyattvanuM atikramaNa karato nathI. cha AgAra : AgAra SakamAM abhiyoga zuM che ? te batAve che - abhiyojana abhiyoga che=anicchA hovA chatAM paNa vyApAra abhiyoga che. 1. rAjAbhiyoga :- tyAMacha AgAramAM, rAjAno=-pAdino, abhiyoga rAjAbhiyoga che. 2. gaNabhiyogaH gaNa svajanAdino abhiyoga te gaNAbhiyoga che. 3. balAbhiyoga : bala=haTha prayoga, tenAthI abhiyoga te balAbhiyoga che. 4. surAbhiyogaH surano kuladevatAdino, abhiyoga surAbhiyoga che. 5. kAMtAravRttiH kAMtAra=araNya, tyAM=jaMgalamAM, vRtti=vartanaHnirvAha, te kAMtAravRtti che. athavA jaMgala paNa bAdhAnuM hetupaNuM hovAthI ahIM-pAMcamA abhiyogamAM, bAdhApaNAthI vivakSita che te kAraNathI bAdhAthI vRtti prANavartanarUpa vRtti kAntAravRtti che arthAt kaSTathI nirvAha che e prakArano artha che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 6. guruabhiyoga : guruo mAtA-pitA vagere che, teono nigraha Agraha, te guru abhiyoga che. guru' zabdathI mAtA-pitA kema grahaNa karavA tethI kahe che - je kAraNathI kahevAyuM che - "mAtA-pitA, kalAcArya ane emanA jJAtio=jJAtijano ane vRddha dharmaupadezako saMtone guruvarga manAyo che." (yogabiMdu - 110) teSAMeteono nigraha=mAtApitAno Agraha. te A pUrvamAM varNana karyA e, cha AgAro=apavAdarUpa chiDikA, jinazAsanamAM che. ahIMacha AgAronA viSayamAM, A tAtparya che - svIkArAyelA samyaktavALA jIvane paratIrthikanA vaMdanAdino niSedha che te kAraNathI, rAjAbhiyogAdi A kAraNo vaDe bhaktithI rahita dravyathI Acarato paNa samyagdaSTi jIva sabhyatvanuM atikramaNa karato nathI. cha bhAvanAH cha bhAvanAmAM, - - 1. mULa:- dviSakano paNa=bAra bhejavALA paNa, pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, cAra zikSAvrata rUpa dharmanuM cAritraviSayaka dharmanuM, A=samyakta, mUlavA jevuM mULa kAraNa jino vaDe kahevAyuM che. "nine ' e prakArano zabda sarvatra=badhI bhAvanAomAM, saMbaMdhita che. je pramANe mUlarahita vRkSa pavanathI kaMpita tatkSaNa ja paDe che e rIte dharmavRkSa paNa samyaktahIna kutIrthikanA matathI AMdolana karAyeluM vinAza pAme che. 2. dvAra - dvArakA jevuM dvAra che, pravezanuM mukha che e prakArano bhAva che. je pramANe nahIM karAyelA dvAravALuM nagara cArebAju killAnA valayathI vIMTaLAyeluM paNa avagara thAya che; kema ke lokonA praveza ane nirgamanano abhAva che. e rIte dharmarUpI nagara paNa samyaktadvArathI zUnya azakya prAptivALuM thAya. arthAt samyaktadvAra vinA dharmarUpI nagaranI prApti na thAya. 3. pratiSThAna : pratiSThA pAme che prAsAda jemAM e pratiSThAta. prAsAdano pITha=prAsAdano pAyo, tethI pratiSThAnanA jevuM pratiSThAna che=samyakta e pratiSThAna che, je pramANe pRthvItatagata gartApUrakarahita prAsAda sudaDha thato nathI te pramANe dharmarUpI prAsAda paNa samyakta rUpa pratiSThAna vagara nizcala thato nathI. 4. AdhAra H AhAra - AdhAra. je pramANe dharAtala vagara nirAlaMbana A jagata rahetuM nathI te rIte dharmajagata paNa samyakta lakSaNa AdhAra vagara rahetuM nathI. 5. bhAjana : bhAjana=pAtra. je pramANe pAtravizeSa vagara kSIrAdi vastu vinAza pAme che e rIte dharmavastu paNa samyakta bhAjana vagara vinAza pAme che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | bloka-22 141 6. tihi : vihi=vidhi. je pramANe vidhi vagara=dhana vagara, mahAna kImatI evAM maNi, motI, suvarNAdi dravya prApta karAtuM nathI te pramANe samyakta nidhAna vagara cAritradharmaratna paNa prApta karAtuM nathI. A prakAre cha bhAvatA vaDe bhAvyamAna evuM A samyakta avilaMbatathI mokSasukhanuM sAdhaka thAya che. cha sthAna : cha sthAnamAM. 1. che:- asti=vidyamAna che. zlokamAM "' zabda avadhAraNa artamAM che. ethI vidyamAna ja che. koNa vidyamAna che ? ethI kahe che - jIva e pramANe zlokamAM adhyAhAra che. AnA dvArA=jIva che ja e prakAranA svIkAra dvArA, nAstika matano nirAsa thayo. . 2. nitya : nitya che ane te jIva nitya cheHutpatti-vinAza rahita che, kema ke tenA utpAdaka kAraNano abhAva che. ItyAdi dvArA=jIva che ja ane nitya che ItyAdi dvArA, zauddhodatimata=bauddhamata, apadhvasta cheHnirAkRta cheHnirAkaraNa karAyela che. 3. kartA che - ane te jIva mithyAtva, avirati, kaSAyAdi baMdhanA hetuthI yuktapaNuM hovAne kAraNe te-te kanuM nivartana kare che=niSpAdana kare che. AnA dvArA jIvane karmano kartA svIkAravA dvArA, kapilanI kalpanAno pratikSepa karAyokasAMkhyamatanuM nirAkaraNa karAyuM. -4. karAyelAnuM vedana: ane karAyeluM karma vedana kare chekema ke 'sarvakarma pradezapaNAthI bhogave chee prakAranuM vacana che. AnA dvArA=karAyelA karmanuM vedana kare che enA dvArA, sarvathA abhoktajIvavAdI rUpa durtaya nirAkRta karAyo. 5. nirvANa che - ane A jIvanuM nirvANa=mokSa, vidyamAna che. ane te jIvatA rAga, dveSa, mada, moha, janma, jarA, rogAdi duHkhakSayarUpa avasthA vizeSa che. e prakArano artha che. AnA dvArA=nirvANa che e prakAranA svIkAra dvArA, pradIpanA bujhAvA jevuM abhAvarUpa nirvANa che ItyAdi bolatA saugata vizeSa=bauddhadarzanano koIka mata virAsa karAyo. ane teo=saugatamatavALA, pradIpanI jema Ato jIvato, sarvathA dhvasa=kAza, ja nirvANa kahe che ane te prakAre teonuM vacana che. "je pramANe dIvo nivRttine pAmelo avanImAM jato nathI ane aMtarikSamAM jato nathI. koI dizAmAM jato nathI, koI vidizAmAM jato nathI. snehanA kSayathI-telanA kSayathI, kevala zAMtine pAme che kevala bujhAI jAya che. (1) te pramANe jIva nivRttine pAmelo avanImAM jato nathI=pRthvImAM jato nathI. aMtarikSamAM jato nathI=Urdhva AkAzamAM jato nathI, koI dizAmAM jato nathI, koI vidizAmAM jato nathI, klezanA kSayathI kevala zAMtine pAme che=kevala abhAvane prApta kare che." (saundarananda-16/28-9). Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 ane te=bauddhano mata, ayukta che; kema ke dIkSAdi prayAsanuM vaiyarthya che=mokSa na hoya ane AtmAno nAza thato hoya to AtmAnA nAza mATe saMyamAdino prayAsa koI kare nahIM mATe vyartha che. pradIpanA dRSTAMtanuM paNa asiddhapaNuM hovAthI, vaLI enI yuktino vistAra=pradIpanuM dRSTAMta asiddha che teno vistAra, graMthAntarathI jANavo. 142 ke 6. mokSano upAya che - mokSano=tivRttino, upAya=samyak sAdhana, vidyamAna che; kema ke samyajJAna, samyagdarzana, samyak cAritranuM muktinA sAdhakapaNAthI ghaTamAnapaNuM che. AnAthI paNa=mokSano upAya che ema svIkAravAthI paNa, mokSanA upAyanA abhAvanuM pratipAdana karanAra durrayano tiraskAra karAyo=te durrayanuM nirAkaraNa karAyuM. A, AtmAnA astitva Adi samyaktvanAM cha sthAno che; kema ke A hote chate ja samyaktva thAya che e prakArano bhAva che ane AmanA bhedonuM=cha sthAnonA bhedonuM, yathAsaMbhava jJAna, zraddhAna ane caraNavidhayA=jJAna-darzana-cAritra prakArathI samyaktvamAM upayogIpaNuM che. e pramANe jANavuM. E bhAvArtha: samyaktvanA saDasaTha bhedonA uddharaNo ApyAM. temAM sau prathama cAra saddahaNA batAvela che. (1) cAra saddahaNA H cAra saddahaNAno artha spaSTa karatAM kahe che (i) paramArthasaMstavasaddahaNA : jIvAdi nava tattvo che te 52mArtha che ane teno saMstava ka2vo arthAt teno artha jANavo te paramArtha saMstavarUpa prathama saddahaNA che. tethI e prApta thAya ke samyagdaSTi jIva haMmezAM paramArthanA pakSapAtI hoya che ane jIvane mATe paramArtha mokSa che. ane mokSanA upAyabhUta jIvAdi padArthanuM jJAna che tethI mokSanA arthI evA samyagdaSTi jIvo jIvAdipadArthanuM jJAna karIne tenAthI AtmAne te rIte bhAvita kare che ke jethI te jIvAdi padArthonuM jJAna teonA mokSane anukULa sIryollAsanuM kAraNa bane e 52mArthasaMstavarUpa prathama saddahaNA che. (ii) sumuNitaparamArthajJAnIsevAsaddahaNA : vaLI, sArI rIte jIvAdi padArthonuM svarUpa jemaNe jANyuM che ane zaktinA prakarSathI te bodhane anurUpa saMyamamAM yatna kare che tevA yatijano AcAryAdi che ane teonI bhakti ka2vI te samyaktvanuM bIjuM zraddhAna che. arthAt samyaktvanI bIjI saddahaNA che. AnAthI e prApta thAya ke samyagdaSTi jIvone mokSano pakSapAta che. tethI mokSanA upAyabhUta jIvAdi padArthono pakSapAta che ane jIvAdi padArthonuM yathArtha pAlana karIne zaktinA prakarSathI AzravanA rodha karI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 saMvaramAM yatna karavAno pakSapAta che. potAnAmAM tevI zakti nahIM hovAthI je AcAryAdi AzravanA rodhathI saMvaramAM yatna kare che temanI sevA karIne saMyamanI zaktino saMcaya kare che te samyattvanI bIjI saduhaNA che. i-iv) vyApannadarzanavarjanasahaNA ane kudarzanavarjanasANA - vaLI, jeo cAritrane grahaNa karIne paNa jinavacanathI viparIta rucivALA thayA che tevA vyApanna darzanavALA nirnavAdi che ane kudarzanavALA zAkyAdi che=bauddhabhikSukAdi che. teonA paricayano tyAga karavo te samyaktanI trIjI ane cothI saduhaNA che. AnAthI e prApta thAya ke samyagdaSTi jIvo upAya tarIke jinavacanAnusAra cAlanArA susAdhunI upAsanA kare che ane je sAdhuo jinavacanathI viparIta prarUpaNA karanArA che ane jinavacanathI viparIta rucivALA che tethI svaicchAnusAra cAritra pALanArA che teone zithila jANIne samyagdaSTi jIvo teothI dUra rahe che ane anya darzananA saMnyAsIo tattvane jANanArA nathI, tethI teothI paNa dUra rahe che. jenA kAraNe zithila sAdhunA ke anyadarzananA saMnyAsIonA bAhya tyAgathI upAsyapaNA rUpe teomAM gurupaNAnI buddhi thAya nahIM ane teonA paricayathI potAnAmAM paNa jinavacanathI viparIta ruci thAya nahIM te mATe teono tyAga kare che. e samyatvanI trIjI ane cothI saddataNA che. ahIM prazna thAya ke aMgAramadakAdi AcAryo jinazAsanamAM mithyAdRSTi AcArya tarIke prasiddha che. teo paNa zAstra jANatA hatA tethI "paramArthasaMstava" nAmanI saddataNA teomAM prApta thAya. vaLI, zAstranA paramArthane jANanArA hatA tethI ziSyone zAstrAbhyAsa karAvatA hatA tethI sumuNitaparamArthavALA yatijana che tema prApta thAya. mATe mithyASTimAM paNa samparvanI saddataNAo prApta thAya che tevI vyabhicAranI zaMkA karavI nahi; kema ke tAttvika ja saduhaNAo samyaktano AcAra che. Azaya e che ke je jIvo saMsArathI bhaya pAmyA che ane saMsArathI para avasthAnA arthI che ane tenA kAraNe jIvAdi paramArthane jANavA mATe udyama kare che te jIvomAM paramArtha saMstavAdi tAttvika saduhaNAo che. jyAre aMgAramardaka AcAryane jIva viSayaka ja zraddhA na hatI. tethI koIka nimittathI saMyama grahaNa karIne ane zAstro bhaNIne zAstrano vizada bodha hovA chatAM paNa jinavacanAnusAra saMvarabhAvamAM udyama karIne saMsArano uccheda karavo che tevo Azaya nahIM hovAthI teonI zAstrAdhyayananI pravRtti tAttvika paramArtha saMstavarUpa na hatI, mATe A saddataNA mithyASTimAM paNa prApta thAya che e prakAranI vyabhicAritAnI zaMkA karavI nahi. (2) traNa liMga : samyaktanI cAra saduhaNA batAvyA pachI samyaktanA traNa liMgonuM svarUpa batAve che - (i) zuzruSAliMga : traNa liMgamAM prathama liMga zuzruSA che. je zuzruSA samyapha bodhanuM avaMdhya kAraNa bane te rIte dharmazAstranA zravaNanI icchArUpa che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 temAM dRSTAMta Ape che - koI puruSa saMgItamAM vicakSaNa hoya, yuvAna hoya, strIthI yukta hoya ane tene saMgIta sAMbhaLavAnI utkaTa icchA thaI hoya te vakhate zreSTha evuM kinnaranuM geya sAMbhaLavA maLe to te puruSa atiAdarapUrvaka tene zravaNa kare che. AnA karatAM paNa adhika dharma sAMbhaLavAno rAga samyagdaSTi jIvone hoya che. te dharmazravaNanI kriyA mAtra dharmazravaNa karIne zAMta thAya tevI nathI paraMtu avazya saddhodhanuM kAraNa bane tevA mArgAnusArI UhathI yukta hoya che. AnAthI e phalita thAya ke samyagdaSTi jIvone cAra gatinA paribhramaNarUpa saMsAra ati viSama jaNAya che. temAMthI taravAno upAya mAtra dharmanuM sevana che tevI sthirabuddhi hoya che ane te dharmano paramArtha zuM che ? tene jANavAnI utkaTa icchA hoya che. tethI samyagdaSTi jIvo potAnA saMyoga anusAra je dharmazravaNanI sAmagrI maLe tenAthI zakya yatna karIne avazya dharma sAMbhaLe che ane teonI dharmazravaNanI kriyA mArgAnusArI UhathI yukta hovAne kAraNe avazya samyagbodhanuM kAraNa bane che. AvA zuzruSA guNanA liMgathI jaNAya che ke A jIva samyagdaSTi che. (ii) dharmarAgaliMga - vaLI, samyagdaSTi jIvone jema dharma sAMbhaLavAnI utkaTa icchA hoya che tema samyagbodha karIne jIvanamAM sarvaviratirUpa cAritradharmane sevavAnI paNa utkaTa icchA hoya che tethI koIka samyagdaSTi jIvanuM cAritraAvArakakarma prabaLa hoya to cAritra grahaNa na karI zake topaNa potAnI zaktinA prakarSathI cAritradharmanI niSpattine anukULa zaktino saMcaya kare che. samyagdaSTi jIvono cAritrano rAga kevo che ? te dRSTAMtathI batAve che - jema koI brAhmaNa daridra hoya tethI ghIthI yukta bhojana tene maLatuM na hoya, vaLI lAMbI aTavI oLaMgIne Avelo hoya tethI atyaMta bhUkhyo hoya ane brAhmaNa jAtine kAraNe ghIthI yukta bhojana tene priya hoya tevA brAhmaNane tevA saMyogomAM ghIthI yukta bhojana maLe temAM jevo utkaTa rAga hoya tenAthI paNa adhika utkaTa rAga samyagdaSTi jIvone cAritrano hoya che; kema ke samyagdaSTi jIvomAM sthirabuddhi varte che ke saMsAra jIvanI mahAviDaMbanA che ane A viDaMbanAmAMthI mukta thavAno upAya traNa guptinA sAmrAjyavALuM cAritradharmanuM sevana che. Ama chatAM anAdinA bhavanA abhyAsane kAraNe ane pUrvanA baMdhAyelA prabaLa cAritramohanIya karmanA kAraNe acAritranI pravRtti karAve tevAM karmonA vipAkane vaza thaIne samyagdaSTi jIvo bhogAdimAM pravRtti karatA hoya topaNa cAritra pratyenA balavAna rAgane kAraNe cAritranI prAptinI zaktino saMcaya sadA karatA hoya che. tethI jaNAya che ke A jIvamAM samyagdarzana che mATe samyaktanuM liMga cAritranI utkaTa icchA che. (iii) vaiyAvaccaliMga - vaLI, samyagdaSTi jIvo cAritranA atyaMta arthI hovAthI cAritranI pariNativALA evA sAdhu bhagavaMtonI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14pa dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 ane cAritranI parAkASThAne pAmelA evA arihaMta bhagavaMtonI zaktinA prakarSathI vaiyAvacca kare che arthAt tIrthakaronA guNonuM smaraNa karIne uttama sAmagrIthI tIrthaMkaranI bhakti karIne sadA sarvaviratinI zaktino saMcaya karavA yatna kare che. susAdhunA guNonA smaraNapUrvaka teonA saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane te rIte AhArAdinuM dAna karIne sarvaviratinI zaktino saMcaya kare che. jenA baLathI nakkI thAya che ke A jIvamAM samyagdarzana che. ahIM prazna thAya ke vaiyAvacca tapanA bhedarUpa che ane tapa cAritrarUpa che. aviratasamyagdaSTimAM cAritra hoya nahIM tethI cAritranA pariNAmarUpa vaiyAvacca samyagdaSTine kaI rIte saMbhave ? tethI kahe che - anaMtAnubaMdhI kaSAyanA vigamanathI alpacAritrano pariNAma samyagdaSTi jIvomAM che topaNa te cAritra dezaviratidhara zrAvakanA cAritranI apekSAe atialpa hovAne kAraNe acAritrapaNAthI zAstrakAroe vivakSA karI che. jema saMmUrchAima jIvomAM saMjJA mAtrano sadbhAva hovA chatAM paNa viziSTa saMjJAno abhAva hovAne kAraNe saMmUrchAima jIvone asaMjJI kahevAya che, tema avirata samyagdaSTine acAritrI kahevAya che. mATe samyagdaSTi jIvomAM vaiyAvaccano niyama svIkAravAmAM koI virodha nathI. - ahIM prazna thAya ke upazAMtamohaguNasthAnaka Adi guNasthAnakavALA jIvo paNa samyagdaSTi che. tethI teomAM zuzruSAdi guNo hovA joIe ane upazAMtamohaguNasthAnaka Adi guNasthAnakavALA jIvo vItarAga hovAthI sAkSAt zuzruSAdi guNovALA nathI tethI samyaktanA liMgono vyabhicAra che. tenA nirAkaraNa mATe kahe che - upazAMtamohaguNasthAnaka Adi guNasthAnakavALA jIvo kRtakRtya che, tethI sAkSAt zuzruSAdi liMgo nahIM hovA chatAM zuzruSAdi guNanA phalarUpa vItarAgatAno sadbhAva-hovAthI teomAM phalathI zuzruSAdi guNo che. mATe vyabhicAra nathI. Azaya e che ke dharmazAstranuM zravaNa karIne vItarAga thavAnA upAyano sUkSmabodha prApta karavAno che. vItarAga thavAnA sUkSmabodhane prApta karIne vItarAgatAnA upAyabhUta cAritradharma sevavAno che. te cAritradharmanuM sevana karIne vitarAgatAnI prApti karavAnI che. upazAMtamohaguNasthAnaka Adi guNasthAnakavALA jIvoe vItarAgatA prApta karI che. tethI phalathI zuzruSAdi guNonI prApti hovAne kAraNe phaLanI apekSAe upazAMtamohaguNasthAnaka Adi guNasthAnakavALA jIvomAM zuzruSAdi guNo che, jyAre jeone zuzruSAdi guNonuM phaLa prApta thayuM nathI teomAM svarUpathI zuzruSAdi guNo che. tethI upazAMtamohaguNasthAnaka Adi jIvone samyakta svIkAravAmAM koI doSa nathI. (3) dasavidha vinaya : samyagdaSTi jIvomAM dasa prakArano vinaya hoya che te spaSTa kare che - (i) arihaMtavinaya : samyagdaSTi jIvone arihaMta pratye vinaya hoya che, kema ke arihaMta bhagavaMte zuddhamArga batAvyo che ane Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 zuddhamArganI parAkASThAne sevIne arihaMta thayA che. mATe sarvakalyANanuM kAraNa che tethI AgaLamAM batAvaze te pAMca prakArano vinaya samyagdaSTi jIvo arihaMta bhagavaMta pratye kare che. (i). siddhavinaya - siddha bhagavaMto AtmAnA zuddha svarUpane pAmelA che ane te jIvanI suMdara avasthA che tethI tenA pratye samyagdaSTi jIvone atyaMta bahumAna che mATe samyagdaSTi jIvo siddhabhagavaMtono pAMca prakAre vinaya kare che. (ii) caityavinaya : caitya arihaMtanI pratimA che ane arihaMtanI pratimA arihaMtabhagavaMtano sthApanA nikSepo hovAthI arihaMtanI upAsanA karIne siddhAvasthAnI prApti thAya che. tethI samyagdaSTi jIvo caityano pAMca prakAre vinaya kare che. (iv) jJAnavinaya - jJAna pAMca prakAranAM che. temAMthI zrutajJAnuM mokSamArgane batAvanAra che. tethI mahAkalyANanuM kAraNa che mATe samyagdaSTi jIvone zruta pratye bahumAna hoya che tethI zrutano pAMca prakAre vinaya kare che. (v) cAritravinaya - dharma cAritradharma che ane cAritradharma siddhAvasthAnI prAptinuM kAraNa che. mATe samyagdaSTi jIvone cAritra pratye atyaMta bahumAna che tethI samyagdaSTi jIvo cAritradharmano pAMca prakAre vinaya kare che. (vi-vi-viii) AcAryavinaya, upAdhyAyavinaya, sAdhuvinaya : bhagavAnanA vacanAnusAra cAlanAra sAdhuvarga, AcArya, upAdhyAya A traNa mokSamArgamAM prasthita mahAyogI. che tethI temanA pratye samyagdaSTi jIvone bahumAna varte che. mATe samyagdaSTi jIvo teono pAMca prakAre vinaya kare che. (ix) pravacanavinaya - pravacana te jIvAdi tattvarUpa che ane jIvAditattvano bodha sarva kalyANanuM kAraNa che. mATe samyagdaSTi jIvone pravacanamAM bahumAna varte che. tethI samyagdaSTi jIvo pravacanano pAMca prakAre vinaya kare che. (x) samyagdarzanavinaya : samyagdarzana AtmAno guNa che ane tevA guNavALA samyagdaSTi jIvo pratye samyagdaSTi jIvone bahumAna hoya che tethI samyagdaSTi jIvono paNa samyagdaSTi jIva pAMca prakAre vinaya kare che. samyagdaSTi jIvo arihaMtAdi dasano viyana pAMca prakAre kaI rIte kare che ? te spaSTa karatAM kahe che - 1. bhakti 2. pUjA 3. varNavAda 4. avarNavAdanuM varjana 5. AzAtanAno parihAra. A pAMca prakArathI samyagdaSTi jIva arihaMtAdi dasano vinaya kare che. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 147 (i) bhakti . - abhimukhagamana, AsanapradAna, paryApAsanA, aMjaline joDavI ityAdirUpa bhakti che. abhimukhagamanAdimAMthI arihaMtAdi dasamAM je prakAranI bhakti saMbhave te rIte samyagdaSTi jIvo arihaMtAdi dasanI bhakti kare che. (ii) pUjA : arihaMtAdi dasanI satkAra karavArUpa pUjA kare che arthAt uttama dravyothI teono satkAra kare che. (ii) varNavAdakaraNa - arihaMtAdi dasano varNavAda kare che-prazaMsA kare che. (iv) avarNavAdaakaraNa - arihaMtAdi dasanA avarNavAdano tyAga kare che teonA vAstavika svarUpathI viparItarUpe batAvIne samyagdaSTi jIvo kyAreya avarNavAda karatA nathI. (5) AzAtanAno parihAra - arihaMtAdi dasanI bhakti karatI vakhate samyagdaSTi jIvo koIpaNa rIte teonI AzAtanA na thAya tevI ucita yatanA rAkhIne AzAtanAno parihAra kare che. A dasa prakArano vinaya darzanavinaya che; kema ke samyakta hoya tyAre avazya samyagdaSTi jIvo arihaMtAdi dasano vinaya kare che. (4) traNa zuddhiH have kramaprApta traNa zuddhi batAve che - (i-i-iii) manazuddhi, vacanazuddhi ane kAyAzuddhi - samyagdarzana e padArthanuM yathArthadarzana che ane padArthanA yathArthadarzanane atizaya karavA arthe tenI puSTi thAya te prakAre ciMtana karavuM Avazyaka che. tethI samyagdaSTi jIvo potAnA samyaktanI nirmaLatAne arthe vAraMvAra vicAre che ke vItarAga ane vItarAge batAvelo mata ane vItarAganA mata pramANe cAlanArA susAdhuo jagatamAM zreSTha vastu che. zeSa evA sarvajIvo ekAMtagrasta mAnasavALA che tethI asAra che. A prakAre vicAravAthI tuccha evA pudgalano rAga dUra thAya che ane vItarAga, vItarAganA mata pratyeno ane vItarAganA mArga para cAlanArA sAdhu pratyeno rAga atizayita thAya che. jethI pragaTa thayeluM samyakta nirmaLa bane che. (5) ATha prabhAvaka : bhagavAnanuM zAsana prabhAva pAme che ane prabhAva pAmatA evA bhagavAnanA zAsananuM prayojakapaNuM prabhAvanA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 che. A prakAre prabhAvanA zabdano artha karavAthI e prApta thAya ke bhagavAnuM zAsana yathArtha tattvane batAvanAruM hovAthI svAbhAvika vistAra pAme che. Ama chatAM vistAra pAmatA evA bhagavAnanA zAsanane vistAra karavAmAM koI vyakti prayojaka bane arthAt nimitta bane te vyaktimAM bhagavAnanA zAsananuM prayojakapaNuM hovAne kAraNe tenI pravRtti prabhAvanA che. A prabhAvanA prabhAvakanA bhedathI ATha prakAranI che. (i) pravacanikaprabhAvaka : te prabhAvakomAM prathama prabhAvaka prAvacanika che. je sAdhu te kALamAM vartatAM sarva zAstrone jANanArA hoya ane tenA kAraNe vistAra pAmatA evA bhagavAnanA zAsanane vistAra karavAmAM te nimitta banatA hoya te sAdhu pravacanika prabhAvaka che. (i) dharmakathI prabhAvaka - prazasta dharmakathA je mahAtmA karatA hoya te dharmakathI kahevAya. dharmakathA cAra prakAranI che -. ApaNIkathA - jenA dvArA bhagavAnano zAsana pratye zrotA AkSepa pAme. vikSepaNIkathA - jenA dvArA zrotA anyadarzanathI vikSepa pAme. saMvegajananI kathA - jenA dvArA zrotAne tIvra saMgeva pedA thAya. nirvedanIkathA - je kathAthI zrotAne saMsAra pratye tIvra nirveda thAya. A cAra prakAranI kathAmAMthI zrotAne anurUpa je ucita kathA hoya te karIne lokonA manamAM pramoda pedA kare ane jenA kAraNe yogya zrotAne bhagavAnanA zAsananI prApti thAya che te upadezaka dharmakathI nAmanA bIjA prabhAvaka che. (iii) vAdIprabhAvaka : vAdI, prativAdI, sabhya-zrotAo, ane sabhApati vAdI-prativAdInA kathanane sAMbhaLanAra ane ucita nirNaya ApanAra, jemAM hoya te cAra aMgavALI parSadA kahevAya. AvI parSadAmAM jainadarzananA matathI viparIta matarUpa pratipakSa tenA papUrvaka jainadarzananA matarUpa svapakSanA sthApana mATe je avazya bole te - vAdI kahevAya. AvA samartha vAdI bhagavAnanA zAsananI prabhAvanA kare che. (iv) naimittikaprabhAvaka : vartamAna, bhUta ane bhaviSyanA lAbhAlAbhanuM pratipAdaka evuM zAstra te nimittazAstra kahevAya. tene jANanAra ke tene bhaNanAra naimittika kahevAya. AvA nimittone jANanArA koI mahAtmA zAsananI prabhAvanA thAya te rIte viziSTa prayojanomAM nimittanuM prakAzana karIne zAsananI prabhAvanA kare te naimittikaprabhAvaka kahevAya. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 149 (v) tapasvIprabhAvaka :| vikRSTa evo akramAdi tapa jeo kare che arthAt aThamanA pAraNe aTTama ke tenAthI adhika utkRSTa tapa kare che te tapasvI kahevAya ane tenI tapasyA karIne zAsananI prabhAvanA karatA hoya te tapasvI prabhAvaka kahevAya. (vi) vidyAprabhAvaka : prajJapti Adi vidyAo jeo pAse che ane te vidyAnA baLathI je mahAtmAo zAsananI prabhAvanA karatA hoya te vidyAprabhAvaka kahevAya. (vi) siddhaprabhAvaka : viziSTa prakAranA aMjana, pAdalepa, tilaka, guTikA A badhAnA karSaNathI=upayogathI, vaikriyapaNuM vividha prakAranI kriyA karavApaNuM, vagere jeoe prApta karyuM che te siddhio kahevAya. arthAt pAdalapAdi dvArA viziSTa kriyAo jeo karI zake che teonI te vikriyAo siddhio che ane te siddhio dvArA jeo saMpanna che ane tenA dvArA zAsananI prabhAvanA kare che te siddha prabhAvaka che. (vi) kaviprabhAvaka : gadya ane padyAdinI racanA vaDe jeo varNana kare che teo kavi kahevAya ane jeo gadya-padyAdi racanAo dvArA zAsananI prabhAvanA kare che te kavi prabhAvaka che. A ATha prabhAvako yathAyogya dezakAlanA aucityathI bhagavAnanA zAsananI vRddhimAM sahAyaka thAya che tethI prabhAvaka che ane teonI kriyA=zAsananA vistAranI kriyA, prabhAvanA che. (6) pAMca bhUSaNa : samyaktane vizeSa prakAre zobhAve te samyaktanAM bhUSaNo che ane te bhUSaNo pAMca che : (i) jinazAsanamAM kuzalatA bhUSaNa : je jIvone samyakta prApta thAya che te jIvone tIvra zuzruSAguNa pragaTe che tethI tevA jIvo zaktinA prakarSathI bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANavA mATe saMyoga anusAra avazya udyama kare che ane jeomAM nirmaLa gati che teo zAstra jANIne jinazAsanamAM nipuNa bane che. teonI zAstranI nipuNatA te samyaktanuM bhUSaNa che. (i) prabhAvanAbhUSaNa : pUrvamAM ATha prakAranA prabhAvako dvArA prabhAvanA kahI che. pAMca prakAranAM bhUSaNamAM prabhAvanA kema kahI ? te spaSTa karatAM kahe che - Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASaa che 150 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-22 ATha prakAranA prabhAvaka mahAtmAo sva-parano upakAra kare che ane vivekapUrvakanI zAsananI prabhAvanA karIne tIrthaMkaranAmakarma bAMdhe che. tethI AvA mahAtmAomAM vartatI prabhAvanA te samyaktamAM atipradhAna che arthAt tenI mahattA vadhu batAvavA mATe ATha prabhAvaka batAvyA pachI pharI A prabhAvanA samyaktanuM bhUSaNa che tema batAvela che. tethI e phalita thAya ke je jIvo samyakta pAmyA pachI ATha prakAranA prabhAvakomAMthI koIpaNa prakAranA prabhAvaka thAya to teomAM rahelI prabhAvakatA samyaktanuM bhUSaNa che; kema ke tenA dvArA teomAM vartatuM samyakta vizeSa prakAre zobhAne pAme che. (ii) tIrthasevAbhUSaNa : tIrthaMkarabhagavaMtanI dIkSAnuM sthAna, tIrthaMkarabhagavaMtanA kevalajJAnanuM sthAna ane tIrthaMkarabhagavAnanA nirvANanuM sthAna - A traNa dravyathI tIrtha che. bhAvathI je jIvomAM ratnatrayI varte che tevo zramaNasaMgha ke prathama gaNadhara tIrtha che. te tIrthanI sevA karavI te samyaktanuM bhUSaNa che. Azaya e che ke samyakta pAmyA pachI jIvone tIrthaMkara pratye atyaMta bahumAna thAya che, tenA kAraNe je kSetromAM tIrthakaroe dIkSA lIdhI hoya te kSetromeM teo jAya tyAre teone smaraNa thAya che ke mahAna uttama evA tIrthakaro A bhUmimAM dIkSA grahaNa karIne mahAyogI banyA che tethI A bhUmi atyaMta pavitra che. A prakAranI pUjyabuddhithI te bhUminI bhakti kare te bhakti paramArthathI dIkSA grahaNa karanAra tIrthaMkaranI bhakti bane che. mATe tIrthakarathI pAlana thayeluM te sthaLa tAranAra evuM tIrtha kahevAya che. vaLI, tIrthakaronI kevalajJAnanI bhUmine joIne samyagdaSTi jIvone upasthiti thAya che ke A bhUmimAM mahAnubhAva evA tIrthakare kevalajJAna prApta karIne tIrthanI sthApanA karI che, tethI teonA sparzathI pavitra thayelI bhUmi che. e prakAranI bhaktithI pUjAtI bhUmi saMsArathI taravAnuM kAraNa bane che mATe tIrtha che. vaLI tIrthaMkara paramAtmAnI nirvANabhUminAM darzana karatA samyagdaSTi jIvone upasthiti thAya che ke A pavitra bhUmi upara tIrthakaroe saMsArano aMta karyo che, mATe A bhUmi pUjanIya che. e prakAranI buddhithI pUjAyelI te bhUmi saMsArasAgarathI taravAnuM kAraNa che mATe tIrtha che. A prakAranA smaraNapUrvaka tIrthanI sevA karavAthI jIvamAM pragaTa thayeluM samyagdarzana nirmaLa bane che. mATe jinanI dIkSAnuM sthaLa, jinanA kevalajJAnanuM sthaLa ane jinanuM nirvANa sthaLa dravyathI tIrtha che. vaLI, pAramArthika jJAna-darzana-cAritranA pariNAmathI yukta evo zramaNasaMgha ke prathama gaNadhara tIrtha che; kema ke zramaNasaMghamAM rahelA ke prathama gaNadharamAM rahelA ratnatrayI pratye jemane bahumAna thAya che ane tenA kAraNe teonI sevA kare che teonuM samyagdarzana nirmaLa bane che. mATe tIrthanuM sevana te samyaktanuM bhUSaNa che. (iv) sthiratAbhUSaNa : samyagdaSTi jIvo svazakti anusAra zAstro bhaNIne zAstranA marmane jANanArA hoya che. tethI yogya jIvone svazakti anusAra jinadharmamAM sthira kare che. A rIte anya yogyajIvone bhagavAnanA zAsanamAM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 151 sthiratA karAvavI te samyaktanuM bhUSaNa che athavA paratIrthikonI samRddhi dekhAya topaNa bhagavAnanA vacananA rahasyane jANanArA samyagdaSTi jIvo jinapravacana pratye niSpakaMpatAvALA hoya che arthAt A bhagavAnanuM zAsana ja yathArthavAdI hovAne kAraNe temanA vacanAnusAra sevAyelo dharma sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa che tevI sthirabuddhivALA hoya che. teonI te sthiratA samyaktanuM bhUSaNa che. (v) bhaktibhUSaNa : pravacanamAM vinaya vaiyAvaccadirUpa ucita pravRtti bhakti che. samyagdaSTi jIvo zakti anusAra bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANavA mATe yatna karatA hoya che tema bhagavAnanA zAsananA marmane batAvanArA pravacanamAM bhaktivALA hoya che. tethI pravacanano vinaya, pUjA kare te sarva kRtyo samyaktanI zuddhinAM kAraNo hovAthI samyaktanAM bhUSaNo che. (7) pAMca lakSaNaH- pAMca bhUSaNo pachI samyatvanA ka7 bhedomAM pAMca lakSaNo che paraMtu te lakSaNo prastuta graMthamAM pUrvamAM vyAkhyAna karAyelAM che tethI graMthakArazrI pharI ahIM batAvatA nathI. (8) cha catanA - krama prApta cha prakAranI yatanA batAve che - zrAvake samyaktanA rakSaNa mATe cha prakAranI yatanA karavI joIe. jenA kAraNe te prakAranA nimittothI bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA calAyamAna na thAya te yatanA batAve che - (ii) vaMdanatyAgajayaNA ane namaskAratyAgajayaNA - - anyadarzanavALA parivrAjakAdi ke anyatIrthikadevo Adi ke digaMbarAdithI grahaNa karAyelI jinapratimA ke bhauta Adi vaDe parigRhIta mahAkAlAdi devo hoya teone zrAvaka vaMdana kare nahIM ke namaskAra kare nahi; kema ke anyadarzanavALAthI gRhIta jinapratimAne vaMdana karavAthI te anyadarzanavALAne potAnA darzana pratye sthira vizvAsa thAya che ke jaino paNa A pratimAne pUche che mATe ApaNo mata suMdara che. AvuM karavAthI anyanA mithyAtvanI vRddhimAM potAne nimitta bhAvanI prApti thAya che. tethI zrAvake samyaktamAM malinatA na thAya te arthe tevAM nimittonA parihAranI yatanA karavI joIe. (ii-iv) AlApatyAgajayaNA ane saMlApatyAgajayaNA - A rIte vaMdana ane namaskAra nahIM karavArUpa be yatanA batAvyA pachI anyatIrthiko sAthe AlApano parihAra karavo ane saMlApano parihAra karavo e prakAranI be yatanA zrAvake karavI joIe. jethI AlApasaMlApane kAraNe teono paricaya thavAthI teonA AcArone jovAnA prasaMga prApta thAya ane tenA mithyAcAra pratye prIti thAya to mithyAtvanI prApti thAya mATe mithyAtvathI AtmAnuM rakSaNa karavA mATe AlApa-saMtApanA varSanarUpa be yatanA che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 (v) bhaktithI AhAratyAgajayaNA : vaLI, anyatIrthika evA sAdhunI anukaMpAne choDIne gurubuddhithI AhArAdi zrAvaka Ape nahi; kema ke gurubuddhithI ApavAmAM mithyAtvanI prApti thAya te rUpa pAMcamI yatanA che. (vi) pUjA arthe gaMdha-puSpa Adi pradAna tyAgajayaNA - vaLI, anyatIrthika devonI pUjA arthe gaMdha-puSpAdika koIne Ape nahi; kema ke anyatIrthikonA devonI bhakti arthe apAyelAM puSpothI potAnAmAM anyatIrthikadevo pratye kaMI devabuddhi thavAthI mithyAtvanI prApti thAya. A prakAre cha yatanAnuM pAlana karavAthI kudeva ane kuguru pratye sudeva ane sugurunI buddhi nahIM thavAthI mithyAtvathI AtmAnuM rakSaNa thAya che. (9) cha AgAra : je zrAvake samyakta uccarAvyuM che te zrAvakane paratIrthikAdinA vaMdanano zAstramAM niSedha che. ane te zrAvakane paratIrthikane vaMdana karavAnI leza paNa icchA na hoya topaNa rAjAdi dvArA anicchAthI paNa tene anyadarzananA deva ane anyadarzananA gurune vaMdanAdi mATe vyApAravALo karavAmAM Ave to te rAjAbhiyogAdithI paratIrthikone bhakti rahita dravyathI vaMdanAdi kare to tenA samyaktanuM ullaMghana thatuM nathI. ahIM 'kAntAravRtti rU5" abhigraha grahaNa karyo teno artha e che ke jaMgalamAM hoya ane AjIvikAno bAdha thato hoya te vakhate jIvananirvAha arthe paratIrthikone arthAt paratIrthikAdi evA tApasAdine vaMdenuM karavuM paDe to doSa nathI. jema kalAvatI Adi tApasa AzramamAM rahe che tyAre te tApasAdine vaMdana kare to te doSarUpa nathI. athavA . bIjo artha kAntArano e karyo ke AjIvikAnA bAdhano hetu che tethI jaMgalamAM na hoya Ama chatAM potAnA prANanA rakSaNa karavArUpa AjIvikAno bAdha thato hoya arthAt kaSTathI jIvananirvAha thato hoya te vakhate anyatIrthikanI sahAyathI jIvananirvAha thAya tema hoya to dravyathI anyatIrthikAdine vaMdana kare to samyaktanuM atikramaNa thAya nahi. te mATe samyakta uccarAvatI vakhate samyaktamAM cha AgAro rAkhavAmAM AvyA che. (10) cha bhAvanA : samyattva svIkAryA pachI samyakta pratye atyaMta pakSapAta niSpanna karavArthe cha bhAvanAthI samyaktanuM mahattva upasthita karavAmAM Ave che. jethI stirabuddhi thAya ke mokSane anukULa dharmanI niSpatti samyakta vagara thaI zake nahIM mATe dezavirati ke sarvaviratinI kriyA karavA mAtrathI kalyANanI prApti thAya nahIM paraMtu Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 153 jinavacanamAM sthira uci dhAraNa karIne jinavacanAnusAra sarva ucita kriyAA ka2vAmAM Ave to ja sevAyelo dharma, kalyANanuM kAraNa bane. (i) mULabhUta bhAvanA : samyaktvane sthira karavA mATe prathama vicArAya che ke samyaktva mUla che. jema vRkSanuM mULa jamInamAM hoya to vRkSa surakSita rahe che tema dezaviratirUpa dharmanuM mULa samyaktva hoya to dezaviratirUpa dharma surakSita rahe che. AthI dezivarita pALanAra zrAvake vAraMvAra ciMtavana karIne sthira karavuM joIe ke bhagavAnanA vacanamAM mArI zraddhA sthira nahIM hoya to mAro dezaviratirUpa zrAvakadharma paNa phalavAna thaze nahi. jeo A rIte bhAvanA karIne samyaktvane sthira karatA nathI teo dezivarati grahaNa karyA pachI bhagavAnanA vacananA 5ramArthane jANavA yatna karatA nathI ane dezaviratinI kriyA yathAtathA karIne sevAyelA dharmanA phaLathI vaMcita thAya che. jeo dezaviratinA dharmanuM mULa samyaktva che tenuM sUkSma upayogapUrvaka bhAvana kare che teo jinavacana pratyenI zraddhAne dRDha karIne sadA jinavacananA sUkSma paramArthane jANavA yatna kare che. tenAthI teoe svIkArela dezavirati dharma jinavacanathI niyaMtrita banIne kramasara sarvaviratinI prAptinuM kAraNa bane che. mATe zrAvake vAraMvAra bhAvana ka2vuM joIe ke dharmanuM mULa samyaktva che. (ii) dvArabhUta bhAvanA : nagaranI surakSA mATe cArebAju killo karavAmAM Ave che. Ama chatAM killAvALA te nagaramAM praveza mATenuM koI dvAra na hoya to te nagara banatuM nathI; kema ke dvAra vagara te nagaramAM lokono praveza ke nirgamana thAya nahi. e rIte samyaktva dvArazUnya dharmarUpI nagaramAM paNa praveza thAya nahIM A prakAre bhAvana karavAthI bodha thAya che ke bhagavAnanA vacananI sthira uci hoya to ja jIvamAM dharma niSpanna thAya che. tethI dharmaniSpattino arthI jIva prathama jinavacanAnusAra dharmanA svarUpane jANavA yatna kare che. dharmanA svarUpane jANIne bhagavAne je pramANe dharma ane dharmAnuSThAna aMtaraMga-bahiraMga rIte sevavAnA kahyA che te pramANe ja te dharmane ane dharmAnuSThAnane sevavA yatna kare che jethI jinavacanAnusAra sevAyelo dharma uttarottara dharmanI niSpatti dvArA guNasthAnakanI vRddhinuM kAraNa bane che. jeo A prakAranI bhAvanA karatA nathI teone jinavacana pratye tIvra pakSapAta pUrvamAM hoya topaNa teonuM samyaktva zithila thAya che ane tethI samyaktva rUpa dvAra vagaranuM thayeluM temanuM dharmarUpI nagara kalyANanuM kAraNa banatuM nathI. (iii) pratiSThAnabhUta bhAvanA : pratiSThAna prAsAdano pAyo che ane prAsAdanA pAyAnI jema dharmano pAyo samyaktva che. tethI jema koI vyakti prAsAda banAve paraMtu pRthvImAM ucita khADo karIne majabUta rIte te prAsAdanA pAyAne daDha karyo na hoya to te prAsAda sudRDha thato nathI tema dezivati rUpa dharmarUpI prAsAda paNa samyaktvarUpa pAyA vagara nizcala thato nathI. A prakAre upayogapUrvaka bhAvana ka2vAnuM Ave to jema prAsAda ka2nA2A gRhastho pAyAne Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 majabUta karIne ja prAsAda kare che te prakAre vivekI zrAvaka paNa A prakAranI bhAvanAnA baLathI vAraMvAra samyavarUpI pAyAne majabUta kare che ane vicAre che ke bhagavAnanA vacananI sthiraruci mArAmAM nahIM hoya to svIkArAyelo dezaviratidharma paNa dharmanA phaLane Apaze nahIM. tethI bhagavAnanA vacananI sthiraruci karavAMrthe bhagavAnanA vacananA paramArthane jANavA mATe zakti anusAra yatna kare che. jANyA pachI tenA sUkSmabhAvothI AtmAne vAsita karavA yatna kare che ane pote svIkArelI dezavirati kaI rIte jinavacanAnusAra sevIne sarvavirati Adi uttarottara guNasthAnakanI niSpatti dvArA yoganirodhanuM kAraNa banaze tenA paramArthane jANavA sadA yatna kare che ane te rIte svIkArAyelA dharmane sevavA mATe zakti anusAra yatna kare che tethI samyakta rUpI pAyAnA baLathI dezaviratirUpa dharmaprAsAda surakSita bane che. (iv) AdhArabhUta bhAvanA : jagatavartI jIvo ke jagatavartI prAsAda Adi vastuo dharAtalarUpa AdhAra vagara rahI zake nahi. tenI jema dezavirati ke sarvaviratidharma paNa samyakta rUpa AdhAra vagara rahI zake nahIM. A prakAre bhAvana karavAthI buddhimAM sthira thAya ke sarvadharmano eka-AdhAra sabhyattva che. mATe jinavacanAnusAra padArthanuM yathArtha darzana mAre karavuM joIe ke jethI padArthanA paramArthane jonArI mArI nirmaLadRSTi kyAreya paNa plAna thAya nahIM ane padArthane yathArtha jonArI nirmaLadRSTi vidyamAna haze to samyakta rUpI AdhAra upara TakI rahela dezavirati Adi dharma uttarottara dharmanI niSpatti dvArA avazya sarva kalyANanI paraMparAnuM kAraNa banaze. (v) bhAjanabhUta bhAvanA : kSIrAdi bhojananuM bhAjana pAtravizeSa che. te pAtravizeSa vagara kSIrAdi bhojana vinAza pAme che tema samyakta bhAjana vagara dharma paNa vinAza pAme che. A prakAre bhAvavAthI samyakta pratye atyaMta pakSapAta thAya che ane samyaktanI zuddhi mATe sadA ucita udyama thAya che. jenA baLathI dharmarUpa vastu paNa surakSita bane che. (vi) nidhibhUta bhAvanA : nidhi=dhana. jema dhana vagara mahA kImatI maNI, motI, mANikyAdi dravyanI kharIdI thatI nathI tema samyakta rUpI dhana vagara mahA kImatI evuM cAritraratna paNa prApta thatuM nathI. A prakAre bhAvana karavAthI sthirabuddhi thAya che ke bhagavAnanA vacana pratyenA tIvra pakSapAtavALA jIvo je dezavirati ke sarvaviratirUpa dharma svIkAre te jinavacananA paramArthanA bodhapUrvaka ane jinavacananA niyaMtraNathI niyaMtrita hovAthI mahAmUlyavAna ratnatulya dezaviratidharmane prApta kare che. jo samyakta vagara dezavirati vagere svIkAravAmAM Ave ane skUlathI tenA AcAro pALavAmAM Ave topaNa jinavacana pratyenI sthiraruci nahIM hovAthI paramArthathI te dezavirati nathI paraMtu dezavirati Adi tulya bhAsato evo dharma, ratnanA jevA bhAsatA kAcanA TukaDA jevo che; kema ke dhanavyaya vagara uttama ratno maLe nahIM ane dhananI mUDI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 155 vagara koI kAcanA kaTakAne ratna mAnIne sastAmAM kharIde teTalA mAtrathI te kAcanA kaTakA ratna bane nahi. ema samyaktvarUpI dhana vagara svIkArAyela dezavirati Adi dharma ratnatulya zreSTha dharma bane nahi. (11) cha sthAna : samyaktvanAM cha sthAno che. je jIva cha sthAnone sthira karavA prayatna kare che te jIvomAM samyaktva sthira thAya che. (i) AtmA che: dehathI bhinna evuM AtmA nAmanuM dravya che. jethI AtmAnA hita mATe vicAraNA thAya che. (ii) AtmA nitya che H vaLI, te AtmA nitya che tema vicAravAthI ApaNo AtmA A dehane choDIne paralokamAM javAno che - paraMtu kyAreya nAza pAmavAno nathI tethI nitya evA AtmAnA hitanI vicAraNA thAya che. (ifi-iv) AtmA karmano kartA che ane svakRta karmano bhokatA che H vaLI, nitya evo AtmA paNa vartamAnamAM je-je kRtyo kare che tene anurUpa puNya ke pApa bAMdhe che ane te puNya-pApanAM phaLa potAno AtmA ja bhogave che. A prakAre vicAraNA karavAthI bhAvinA ahitanA nivAraNa arthe anucita pravRtti na thAya te prakArano utsAha thAya che ane bhAvinA hita arthe ucita pravRtti karavAno utsAha thAya che; kema ke anucita pravRtti karIza to tenA baMdhAyelA pApanA phaLane mAre bhogavavuM paDaze ane ucita pravRtti karIza to tenA phaLa rUpe paralokamAM sukhI thaIza. A prakArano dRDha vizvAsa utpanna thAya che. (v) mokSa che H vaLI, mokSa che tema vicAravAthI sthira nirNaya thAya che ke saMsAravartI jIvo karma bAMdhIne cAra gatimAM paribhramaNa kare che. jeo mokSane prApta kare che teone saMsA2nI sarva kadarthanAothI mukti maLe che. jIvonI suMdara avasthA mukta avasthA che, jyAre asuMdara avasthA karmonI parataMtratAyukta avasthA che. (vi) mokSanI prAptino upAya che H vaLI, A mokSaprAptino upAya che arthAt jema anaMtA siddhanA AtmAo jinavacanane sevIne mukta thayA tema je-je jIvo jinavacanane seve che teo mokSanA upAyarUpa jinavacananA baLathI mokSane prApta kare che. mATe mAre mokSamAM javuM hoya ane sukhI thavuM hoya to apramAdabhAvathI jinavacanane jANavuM joIe. jANyA pachI A jinavacana ekAMte mAruM hita ka2nA2 che ane A jinavacanAnusAra yatna karIne huM paNa mokSane pAmIza. te prakArano sthira nirNaya thAya che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 tethI A cha sthAna samyattvanAM che. A cha sthAnonuM sUkSmabuddhithI avalokana karavAmAM Ave to viparyAsarUpa mithyAtvano nAza thAya che ane samyakta pragaTe che tathA pragaTa thayela samyatva nirmaLanirmaLatara thAya che. mATe kalyANanA arthI jIvoe zAstravacana, yukti ane svaanubhava anusAra A samyattvanAM cha sthAnonuM vAraMvAra samAlocana karavuM joIe. jenA baLathI mithyAtvano nAza thAya, samyakta pragaTe ane pragaTa thayeluM samyakta uttarottara adhika-adhika kSayopazamabhAva pAmIne vizuddha bane. TI :__itthaM ca devAditattvazraddhAnavikalatve tathAvidhAjIvikAdihetoH zrAvakAkAradharaNe dravyazrAvakatvameva ca paryavasannam, bhAvazrAvakatvaM tu yathoktavidhipratipannasamyaktvAdiryatibhyaH sakAzAnnityaM dharmazravaNAdeva / yaduktaM AvazyakavRttau - "yo hyabhyupetasamyaktvo, yatibhyaH pratyahaM kathAm / zRNoti dharmasambaddhAmasau zrAvaka ucyate / / 1 / / " [1556 gAthA TIkA pa. 805] abhyupetasamyaktva ityatrAbhyupetANuvrato'pIti vyAkhyAleza iti, taccehAdhikRtam, bhAvasyaivamukhyatvAt, bhAvazrAvako'pi darzanavratottaraguNazrAvakabhedAtrividhaH, tadvistarastu vratabhaGgAdhikAre darzayiSyate, Agame cAnyathA'pi zrAvakabhedAH zrUyante tathA ca sthAnAGgasUtram "cauvvihA samaNovAsagA paNNattA, taMjahA-ammApiisamANe bhAisamANe, mittasamANe, savattisamANe, ahavA cauvvihA samaNovAsagA paNNattA, taMjahA-AyaMsasamANe, paDAgasamANe, khANusamANe, kharaMTasamANe" [4/3/ 321] iti / paramete sAdhUnAzritya draSTavyA iti na pArthakyazakAlezaH, eSAmapi nAmazrAvakAdiSvavatAraNavicAre vyavahAranayamate bhAvazrAvakA evaite, zrAvakapadavyutpattinimittamAtrayogena tathAvyavahriyamANatvAt nizcayanayamate punaH sapatnIkharaNTasamAnau mithyAdRSTiprAyau dravyazrAvako, zeSAstu bhAvazrAvakAH / yatasteSAM svarUpamevamAgame vyAkhyAyate - "ciMtijjai kajjAI, na diTThakhaliovi hoi ninneho / egaMtavacchalo jaijaNassa jaNaNIsamo saDDho / / 1 / / hiae sasiNeho ccia, muNINa maMdAyaro viNayakamme / bhAisamo sAhUNaM, parAbhave hoi susahAo / / 2 / / mittasamANo mANA, IsiM rUsai apucchio kajje / mannaMto appANaM, muNINa sayaNAu abbhahiaM / / 3 / / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 thaddho chiddappehI, pamAyakhaliANi niccamuccarai / sado savattikappo, sAhujaNaM taNasamaM gaNai / / 4 / / " tathA dvitIyacatuSke "gurubhaNio suttattho, biMbijjai avitaho maNe jassa / so AyaMsasamANo, susAvao vanio samae / / 5 / / pavaNeNa paDAgA iva, bhAmijjai jo jaNeNa mUDheNaM / aviNicchiaguruvayaNo, so hoi paDAiAtullo / / 6 / / paDivannamasaggAho na muNai gIatthasamaNusaTThovi / khANusamANo eso, appausI muNijaNe navaraM / / 7 / / ummaggadesao NiNhavo'si mUDho'si mandadhammo'si / ia sammaMpi kahataM, kharaMTae so kharaMTasamo / / 8 / / jaha siDhilamasuidavvaM, luppaMtaMpi hu naraM kharaMTei / evamaNusAsagaMpihu, dUsaMto bhannai kharaMTo / / 9 / / nicchayao micchattI, kharaMTatullo savattitullovi / vavahArao u saDDhA, jayaMti jaM jiNagihAIsuM / / 10 / / " ityalaM prasaGgena / TIkArya : phartha prasanA ane A rIte atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, devAdi tatvanA zraddhAnanA vikalapaNAmAM tathAvidha AjIvikAdi hetuthI zrAvakanA AkAranA dharaNamAM dravyazrAvakapaNuM ja paryavasAna thAya che. vaLI, sAdhu pAsethI nitya dharmazravaNathI ja pUrvamAM kahela vidhithI svIkArAyelA samajyAdi bhAvazrAvakapaNuM che je kAraNathI AvazyakaniryuktimAM kahevAyeluM che. svIkArAyela samyaktavALo je jIva sAdhuo pAsethI pratidina dharmasaMbaddha kathAne sAMbhaLe che. A zrAvaka kahevAya che." (Avazyaka niryukti, gAthA-1556, TIkA pR. 805) amyuvera sItva' e prakAranA uddharaNanA kathanamAM abhyapeta aNuvratavALo paNa vyAkhyAnano leza che=vyAkhyAnano aMza che ane te= svIkArAyela aNuvratavALo zrAvaka che ke, ahIM=prastuta graMthamAM, adhikRta che; kema ke bhAvatuM ja mukhyapaNuM che. bhAvazrAvaka paNa darzana, vrata ane uttaraguNavALA zrAvakanA bhedathI traNa prakArano che. vaLI teno vistAra=bhAvazrAvakano vistAra, vratanA bhAMgAnA adhikAramAM batAvAze ane AgamamAM anya prakAre paNa zrAvakanA bhedo saMbhaLAya che ane te prakAre anya prakAre zrAvakanA bhedo che tema pUrvamAM kahyuM te prakAre, sthAnAMga sUtra che - Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 "cAra prakAranA zramaNopAsaka kahevAyA che te A pramANe - 1. mAtApitA samAna 2. bhAI samAna 3. mitra samAna 4. zokya samAna. 158 athavA cAra prakAranA zramaNopAsaka kahevAyA che. te A pramANe - 1. AyaMsa samAna=arIsA samAna 2. paDAga samAna=dhajA samAna 3. sthANu samAna=thAMbhalA samAna 4. kharaMTa samAna." (4/3/321 iti) paraMtu A bhedo=sthAnAMgamAM kahyA che te bhedo, sAdhune AzrayIne jANavA=sAdhu pratyenA zrAvakanA vartanane AzrayIne jANavA. ethI pRthak bhedonI AzaMkAno leza nathI ane Amano paNa=ThANAMga sUtramAM kahevAyelA 4 bhedavALA zrAvakono paNa, nAmazrAvakAdimAM avatArano vicAra karAye chate vyavahAranayanA mate bhAvazrAvaka ja A che; kema ke zrAvakapadanI vyutpatti nimitta mAtrano yoga hovAne kAraNe=zrAvakapadanI vyutpattinuM nimitta cAre prakAranA bhedomAM yojana thatuM hovAne kAraNe, te prakAre vyavahiyamANapaNuM che=bhAvazrAvaka tarIke vyavahAra thAya che. vaLI, nizcayanayanA mate, sapatnI=zokya ane kharaMTa samAna evA chellA be bhedo mithyAdaSTiprAyaH dravyazrAvaka che, vaLI, zeSa=pUrvanA baMne prakAranA bhedomAM batAvelA traNa-traNa prakAranA zrAvako bhAvazrAvako che je kAraNathI teonuM svarUpa ja=cAra-cAra bhedavALA zrAvakonuM svarUpa ja, AgamamAM A pramANe vyAkhyAna karAya che. "kAryone ciMtavana kare=sAdhunAM kAryonI ciMtA kare, joyelI skhalanAvALo paNa=sAdhunI joyelI skhalanAvALo paNa, ni:sneha thAya nahi=sAdhu pratye sneha rahita thAya nahi. ekAMtavatsala=sAdhu pratye ekAMta prItivALo, zrAvaka yatijanano mAtA tulya jANavo. / / 1 / / hRdayamAM snehavALo ja hoya=sAdhu pratye hRdayathI prItivALo ja hoya, muninA vinayakarmamAM=sAdhu pratyenA vinayakRtyamAM, maMda AdaravALo hoya, sAdhunA parAbhavamAM=sAdhune koI dvArA Apatti Ave tyAre, susahAyavALo hoya te zrAvaka bhAI jevo che. / / 2 / / * munionA svajana karatAM potAne adhika mAnato, mAnanA kAraNe koI kAryamAM nahIM pUchAyelo thoDo gusse thAya te zrAvaka mitra samAna che. / / 3 / / stabdha=abhimAnI, chidrone jonAro=sAdhunAM dUSaNone jonAro, pramAdaskhalita=pramAdathI skhalanA karanArA sAdhuo pratye nitya roSa kare che, sAdhujanane tRNa samAna gaNe che evo zrAvaka sapatnIkalpa che=zokya samAna che." / 4 / / ane bIjA catuSkamAM=bIjA cAra bhedamAM, A gAthAo che - "guruthI kahevAyelAM sUtro ane artho jenA manamAM avitathayathArtha, pratibiMbita thAya che--nirNIta thAya che, te suzrAvaka zAstramAM AyaMsa samAna=ArIsA samAna jANavo. pA pavanathI dhajAnI jema je=zrAvaka, mUDha jana vaDe bhramaNa karAya che, avinizciMta guruvacanavALo=gurunA ucita upadezano, spaSTabodha nathI tevo, te=zrAvaka, patAkA tulya che. / / 6 / / pratipA=svIkArAyelAM zrAvakanAM vratovALo, asagrahavALo=viparIta bodhavALo, gItArtha vaDe anuzAsana apAyelo paNa jANato nathI=yathArtha bodha pAmato nathI phakta sAdhujanamAM apradveSavALo che=sAdhuno dveSI nathI evo zrAvaka thAMbhalA jevo che. / / 7 / / - Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 unmArgadazaka cho, nidbhava cho, mUDha cho, maMdadharma cho e pramANe samyapha upadeza ApatA sAdhunI kharaMTanA karato A=zrAvaka, kharaMTa samAna che. 58 je pramANe sparza karatA narane narama azuci-dravya kharaDe che e rIte anuzAsaka paNa gurune dUSaNa karato kharaMTaka kahevAya che. II . nizcayathI nizcaya nayathI kharaMTatulya ane sapatnI tulya paNa mithyAtvI che. vaLI, vyavahArathI=vyavahAranayathI teo zrAvako che. je kAraNathI jinagRhAdimAM=jinAlayAdimAM, jAya che." I10. A prasaMgathI saryu. bhAvArtha - bhAvazrAvakanA bhedo : atyAra sudhI varNana karyuM e rIte jeone A deva che, A guru che ane A kevalI prajJapta dharma che evo sUkSmabodha nathI ane tenA kAraNe devAditattvanuM sUkSmabodhapUrvaka zraddhAna nathI paraMtu tevA prakAranA AjIvikAnA hetuthI ke tevI mugdhatAthI zrAvaka AkArane dhAraNa karatA hoya teo dravyazrAvaka ja jANavA. vaLI, jeo pUrvamAM varNana karyuM e rIte vidhipUrvaka sAdhu pAsethI dharmazravaNa kare che ane te pUrvaka vrato svIkAryA che te bhAvazrAvaka che; kema ke "AvazyakaniryuktimAM kahyuM che ke jeNe zAstramaryAdA anusAra samyakta prApta karyuM che ane sAdhu pAsethI pratidina dharmakathA sAMbhaLe che te bhAvazrAvaka che. tethI jeNe samyakta ane dezavirati vrato svIkAryA che ane pratidina sAdhu pAsethI zAstra bhaNato hoya tevA zrAvaka bhAvazrAvaka che ane te bhAvazrAvaka paNa traNa bheTavALA che. 1. avirata samyagdaSTi. 2. pAMca aNuvratane dharanArA. 3. guNavrata ane zikSAvrata dharanArA uttara guNadhArI. je traNa bhedonuM varNana graMthakArazrI vratanA bhAgAnA adhikAramAM AgaLamAM batAvaze. vaLI, AgamamAM, 4-4 prakAranA zrAvakanA bhedo kahyA che te 4 bhedo sAdhunI sAthe teonA vartanane AzrayIne batAvyA che. tethI prastuta zrAvaka karatAM teo judA che tema mAnavAnI AvazyakatA nathI paraMtu prastutamAM rahelA bhAvazrAvakanA bhedomAM te sarvabhedono avatAra che; kema ke vyavahAranaya zrAvakapadanI vyutpatti je prakAre kare che te prakAranI AcaraNA karanArA A sarva bhedovALA zrAvako hoya che. vaLI, nizcayanaya zokya jevA ane kharaMTanA karanArA zrAvakone bhAvazrAvaka tarIke svIkArato nathI; kema ke zrAvakanA sarva AcAro teo pALe che topaNa viveka vagaranA hovAthI mithyAdRSTi che. AthI ja sAdhu sAthe viveka vagaranuM vartana kare che tethI teone nizcayanaya dravyazrAvaka kahe che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 1. mAtA-pitA samAna zrAvaka : jema mAtA-pitA putranA hitanI ciMtA kare che ane putranI koI pramAdI pravRtti hoya topaNa putra pratye sneha dhAraNa kare che tema je zrAvaka guNavAna sAdhunA hitanI ciMtA karanAro hoya che ane guNavAna sAdhu paNa koIka vakhata pramAdathI skUlanA pAme topaNa te zrAvakane te sAdhu pratye sneha rahe che. tethI vicAre che ke A mahAtmA ArAdhaka che chatAM karmadoSane kAraNe atyAre pramAdamAM paDyA che mATe huM zuM karuM ? ke jethI temano pramAda dUra thAya te pramANe vicArIne zakti anusAra ucita pravRtti karIne temanA pramAdanuM nivAraNa kare che ane guNavAna sAdhu pratye ekAMta bhaktivALo hoya che tevo zrAvaka sAdhu mATe mAtAtulya che ane upalakSaNathI pitAtulya che. 2. bhAIsamAna zrAvaka : jema bhAIne bhAI pratye sneha hoya che tema je zrAvakane haiyAmAM guNavAna sAdhu pratye sneha varte che ane bhAI tulya buddhi hovAne kAraNe vinaya karavAmAM maMda Adara hoya che ane jema bhAIno koI parAbhava kare to te bhAI tene sahAya kare tema te zrAvaka paNa sAdhuno koI parAbhava kare to tenA upadravanA nivAraNa mATe sahAyaka bane che te zrAvaka bhAI jevo che. prathama zrAvaka karatAM A bIjA prakAranA zrAvakamAM vinayakarmamAM maMda Adara hovAne kAraNe kaMIka bhaktimAM nyUnatA che topaNa bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA che, guNavAna guru pratye rAga che ane tIrthakaro pratye bhakti che ane potAnA zrAvakAcAramAM samyaka udyama karanAra che mATe bhAvazrAvaka che. 3. mitra samAna zrAvaka jema mitrane pUchyA vagara koI kArya kare to mitrane mAnakaSAyane kAraNe kaMIka roSa thAya che ane potAnA mitra karatAM pote kaMIka adhika che tema mAnanArA haMmezAM apekSA rAkhe che ke A mArA mitre mane pUchIne kArya karavuM joIe. tema koI zrAvaka zAstra bhaNelo hoya, buddhimAna hoya ane koI anya ArAdhaka sAdhune joIne te ema mAne ke A sAdhu mArA karatAM UMcA che topaNa huM zAstrano ghaNo jANakAra chuM. mATe mitra tulya evA A sAdhue ucitasthAne mane pUchIne ja karavuM joIe tema mAnato ane koIka sthAnamAM mahAtmA tene pUchyA vagara kare to mAnane kAraNe thoDo temanA pratye roSa kare che. Ama chatAM mitranI jema sAdhunI sadA hitaciMtA kare che tevo zrAvaka mitratulya che; kema ke bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhApUrvaka vrato pALe che. sAdhu pratye bhaktivALA paNa che chatAM kaMIka sAdhu pratye roSa kare che tethI bhAI samAna zrAvaka karatAM paNa kaMIka nyUna ArAdhaka che chatAM bhAvazrAvaka che; kema ke bhAvazrAvakanA sarva ucita AcAro seve che. 4. zokya samAna zrAvaka : jema zokya strI potAnI zokyanAM chidro ja jue che ane pote haMmezAM te strI pAsethI mAnanI AkAMkSA rAkhe che ane te patnInI koI pramAdathI skUlanA thAya to haMmezAM roSa kare che ane tene tRNanI jema gaNe che tema je zrAvaka mAnI hoya te zrAvaka, tene haMmezAM sAdhu AdarapUrvaka bolAve tevI apekSA rAkhe che. sAdhunAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 161 chidra jonAra che ane kyAreka pramAdavaza sAdhu skUlanA kare to haMmezAM gusse thaIne kahe che ke sAdhupaNuM laIne A pramANe tame anucita karo cho. sAdhunI sAthe tucchatAthI vartana karavArUpa sAdhune tRNa samAna gaNe che tevo zrAvaka zokya jevo che. Ama chatAM, zrAvakanAM vrato guru pAsethI lIdhelAM che te pramANe pALe che, bhagavAnanI bhakti Adi kare che tethI vyavahAranayathI te bhAvazrAvaka che; kema ke zrAvakanuM lakSaNa temAM saMgata thAya che. nizcayanayathI sAdhunI hIlanA karanAra hovAthI bhAvazrAvaka nathI paraMtu dravyazrAvaka che. pUrvamAM sAdhu sAthenA vartanane AzrayIne zrAvakanA cAra bhedo batAvyA. have sAdhu pAsethI dharmazravaNAdi kare che tene AzrayIne zrAvakanA cAra bhedo batAve che - 1. AyaMsa-arIsA samAna zrAvaka : jema darpaNamAM vastu jevI hoya tevI pratibiMbita thAya che tema guru pAsethI je zrAvaka dharmazravaNa kare che ane je prakAre zAstranA padArtho guru batAve che te prakAre ja tenA cittamAM yathArtha pratibiMbita thAya che tethI guru pAsethI zAstrazravaNa karIne zAstranA paramArthane jANe che tevo zrAvaka darpaNa samAna che; kema ke svabhUmikAnusAra vratone grahaNa karIne zrAvakAcAra pALe che. citta nirmaLa hovAthI guruvacana paNa samyaka pariNamana pAme che mATe zreSTha evo bhAvazrAvaka che. 2. patAkA samAna zrAvaka : jema dhajA pavanathI pharyA kare che tema je zrAvaka guru pAsethI dharmazravaNa kare che to paNa te sAMbhaLelAM vacanonA paramArthano sUkSmabodha prApta karI zakato nathI tethI mUDhajanothI vAraMvAra bhamyA kare che, ane gurunA vacananA paramArthano yathArtha nirNaya karI zakato nathI te "patAkA tulya zrAvaka che; kema ke zrAvakanA AcAro pALe che, tattvano arthI che, tethI gurupAsethI dharma sAMbhaLavA yatna kare che mATe bhAvazrAvaka che chatAM buddhinI maMdatAne kAraNe gurunA upadezanA paramArthane spaSTa jANI zakato nathI tethI vAraMvAra skUlanA pAme che. 3. sthANuthAMbhalA samAna zrAvaka : jema thAMbhalo jaDa hoya che ane eka sthAne sthira hoya che tema svIkArAyelAM vratovALo che chatAM je zrAvaka asadgahavALo che=viparIta bodhavALo che, te jaDa che. tethI gItArthathI anuzAsana apAyelo paNa tattvane jANI zakato nathI. Ama chatAM sAdhu pratye apraSavALo che arthAt sAdhu pratye dveSI nathI tethI sAdhu pAsethI tattva jANavA mATe yatna paNa kare che te zrAvaka sthANu samAna che; kema ke vidhipUrvaka zrAvakAcAra svIkArIne pAlana kare che ane kalyANano artha che. phakta "patAkAtulya zrAvaka' karatA paNa kaMIka maMdabuddhi hovAthI ajJAnane kAraNe viparIta bodhavALo che. gItArthanA upadezathI paNa zIdhra tattvane grahaNa karI zakato nathI topaNa ArAdhaka hovAthI bhAvazrAvaka che. 4. kharaMTa samAna zrAvaka : jazrAvaka zrAvakAcAra pALavA chatAM tuccha svabhAvavALo che tethI samyaka upadeza ApanAra sAdhune potAnA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 tuccha svabhAvane kAraNe kahe che ke tame unmArganI dezanA ApanArA cho, bhagavAnanA vacanano apalApa karanArA cho, zAstranA padArthone sArI rIte jANanArA nahIM hovAthI mUDha cho, saMyamanA AcAra sArA pALanArA nahIM hovAthI maMdadharmavALA cho. ityAdi prakAre susAdhunI paNa kharaMTanA kare che te kharaMTa samAna zrAvaka che. A zrAvaka paNa kalyANano arthI hovAthI zrAvakAcAra pALe che tethI vyavahAranaya tene bhAvazrAvaka kahe che, chatAM atituccha svabhAvane kAraNe susAdhunI halanA karanAra hovAthI nizcayanaya tene bhAvazrAvaka tarIke svIkArato nathI. '522' zanI artha spaSTa 42 cha - jema narama (DhIluM) azucidravya sparza thAya to puruSane kharaDe che e rIte sanmArgamAM anuzAsana ApanAra gurune paNa je zrAvaka tuccha svabhAvane kAraNe dUSaNa Ape che te kharaMTa jevo che ane nizcaya kharaMTatulya ane sapatnItulya=zokyatulya zrAvaka mithyASTi che; kema ke sugurunI AzAtanA karanAra che. vyavahAranayathI bhagavAnanI bhakti Adi kare che mATe zrAvaka kahevAya che. TIs: anopayogitvAt pUrvasUripraNItAni bhAvazrAvakasya liGgAni dharmaratnaprakaraNe yathopadiSTAni tathopadarzyante / tathAhi- . "kayavayakammo 1 taha sIlavaM ca 2 guNavaM ca 3 ujjuvavahArI 4 / gurusussUso 5 pavayaNakusalo 6 khalu sAvago bhAve / / 1 / / " [gA. 33] kRtamanuSThitaM vrataviSayaM karma=kRtyaM, yena sa kRtavratakarmA 1 / athainameva saprabhedamAha"tatthAyaNNaNa 1 jANaNa 2 gigrahaNa 3 paDisevaNesu 4 ujjutto / kayavayakammo cauhA, bhAvattho tassimo hoi / / 2 / / " [gA.34] tatrAkarNanaM vinayabahumAnAbhyAM vratasya zravaNam 1 / jJAnaM vratabhaGgabhedAticArANAM samyagavabodhaH 2 / grahaNaM gurusamIpe itvaraM yAvatkAlaM vA vratapratipattiH 3 / AsevanaM samyakpAlanam 4 / atha zIlavatsvarUpaM dvitIyalakSaNaM yathA"AyayaNaM khu nisevai 1, vajjai paragehapavisaNamakajje 2 / niccamaNubbhaDaveso 3, na bhaNai saviAravayaNAI 4 / / 3 / / pariharai bAlakIlaM 5, sAhai kajjAi~ mahuranIIe 6 / ia chavvihasIlajuo, vinneo sIlavaMto'ttha 4 / / 4 / / " [gA. 37-8] AyatanaM dharmijanamIlanasthAnam / uktaM ca Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 " jattha sAhammiA bahave, sIlavaMtA bahussuA / carittAyArasaMpannA, AyayaNaM taM viANAhi / / 1 / / " tatsevate bhAvazrAvako natvanAyatanamitibhAvaH 1 / 153 zeSapadAni sugamAni, bAlakrIDAM dyUtAdikam 5 / madhuranItyA sAmavacanena svakAryaM sAdhayati, na paruSavacaneneti SaT zIlAni 6 / tu adhunA tRtIyaM bhAva zrAvakalakSaNaM guNavatsvarUpaM yathA "javi guNA bahuruvA, tahAvi paMcahiM guNehiM guNavaMtA / ia muNivarehiM bhaNio, sarUvamesi nisAmehi ||5|| sajjhAe 1 karaNaMmi a 2, viNayaMmi a 3 niccameva ujjutto savvattha'Nabhiniveso 4, vahai ruI suThu jiNavayaNe 5 / / 6 / / " [gA. 42 - 3] svAdhyAye paJcavidhe 1, karaNe taponiyamavandanAdyanuSThAne 2, vinaye gurvAdyabhyutthAnAdirUpe, nityamudyuktaH prayatnavAn bhavati 3 / sarvatra prayojaneSu anabhinivezaH = prajJApanIyo bhavati 4, tathA vahati dhArayati, rucimicchAM zraddhAnamityarthaH / suSThu bADhaM jinavacane 5, iti paJca guNAH / adhunA RjuvyavahArIti caturthaM bhAvazrAvakalakSaNaM yathA ujuvavahAro cauhA, jahatthabhaNaNaM 1 avaMcigA kiriA 2 huMtAvAyapagAsaNa 3, mittIbhAvo a sabbhAvA 4 / / 1 / / " [gA. 47 ] Rju=praguNaM vyavaharaNaM RjuvyavahAraH / sa caturddhA - yathArthabhaNanamavisaMvAdivacanam 1 | vaJci parAvyasanahetukriyA manovAkkAyavyApArarUpA 2 / 'huMtAvAyapagAsaNa 'tti 'huMta 'tti prAkRtazailyA bhAvino'zuddhavyavahArakRto ye'pAyAsteSAM prakAzanaM prakaTanaM karoti / 'bhadra mA kRthAH pApAni cauryAdIni, iha paratra cAnarthakArINi' ityAzritaM zikSayati 3 / maitrIbhAvaH sadbhAvAnniSkapaTatayA 4 / sAmprataM guruzuzrUSaka iti paJcamaM lakSaNaM yathA "sevAi 1 kAraNeNa ya 2, saMpAyaNa 3 bhAvao gurujaNassa 4 / sussUsaNaM kuNaMto, gurusussUso havai cauhA / / 8 / / " [gA. 49 ] sevayA paryupAsanena 1, kAraNena gurujanavarNavAdakaraNAdanyajanapravarttanena 2, sampAdanaM gurorauSadhAdInAM pradAnam 3, bhAvo gurujanaceto'nuvarttanam 4, etaizcaturbhiH prakAraiH gurujanasyArAdhyavargasya zuzrUSAM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 kurvan guruzuzrUSako bhavatIti / yadyapi guravo mAtRpitrAdayo'pi bhaNyante tathA'pyatra dharmAdhikArAddharmAcAryAdaya eva prastutA iti hAIm / atha pravacanakuzala iti SaSThaM bhAvazrAvakalakSaNaM cettham - "sutte 1 atthe a 2 tahA, ussagga 3 vavAya 4 bhAva 5 vavahAre 6 / jo kusalattaM patto, pavayaNakusalo tao chaddhA / / 9 / / " [gA. 52] sUtre sUtraviSaye yaH kuzalatvam, prApta iti pratyekaM yojanIyam, zrAvakaparyAyocitasUtrAdhyetetyarthaH 1 / tathA'rthe sUtrAbhidheye saMvignagItArthasamIpe sUtrArthazravaNena kuzalatvaM prApta ityarthaH 2 / utsarge sAmAnyoktau 3 apavAde vizeSabhaNite kuzalaH, ayaM bhAvaH-kevalaM notsargamevAvalambate, nApi kevalamapavAdam, kintUbhayamapi yathAyogamAlambata ityarthaH 4, bhAve vidhisAre dharmAnuSThAne karaNasvarUpe kuzalaH / idamuktaM bhavati-vidhikAriNamanyaM bahu manyate, svayamapi sAmagrIsadbhAve yathAzakti vidhipUrvakaM dharmAnuSThAne pravarttate, sAmagryA abhAve punarvidhyArAdhanamanorathAna muJcatyeveti 5 / vyavahAre gItArthAcaritarUpe kuzalaH dezakAlAdyapekSayotsargApavAdavedigurulAghavaparijJAnanipuNagItArthAcaritaM vyavahAraM na duussytiitibhaavH6| "eso pavayaNakusalo, chabbheo muNivarehiM niddivo / kiriyAgayAiM chavviha-liMgAI bhAvasaDDassa / / 10 / / " [gA. 55] etAni bhAvazrAvakasya kriyopalakSaNAni SaDeva liGgAni / atha bhAvagatAni tAnyAha"bhAvagayAiM satarasa, muNiNo eassa biMti liMgAiM / jANiajiNamayasArA, puvvAyariA jao Ahu / / 11 / / itthiM 1, diatthasaMsAra 4 visaya 5 AraMbha 6 geha 7 daMsaNao 8 / gaDDarigAipavAhe 9, purassaraM AgamapavittI 10 / / 12 / / dANAi jahAsattI, pavattaNaM 11 vihi 12 arattaduDhe a 13 / majjhattha 14 masaMbaddho 15, paratthakAmovabhAgI a 16 / / 13 / / vesA iva gihavAsaM, pAlai 17 sattarasapayanibaddhaM tu / bhAvagayabhAvasAvagalakkhaNameaM samAseNaM / / 14 / / " [gA. 56-9] AsAM kAcidvyAkhyA-striyAdidarzanAntapadASTakAnAM dvandve saptamyarthe tasila / ayaM bhAvaHstrIvazavartI na bhavet 1 / indriyANi viSayebhyo niruNaddhi 2 / nAnarthamUle'rthe lubhyati 3 / saMsAre Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 165 ratiM na karoti 4 / viSayeSu na gRddhiM kuryAt 5 / tIvrArambhaM na karoti karoti cedanicchanneva 6 / gRhavAse pAzamiva manyamAno vaset 7 / samyaktvAnna calati 8 / gaDDarikapravAhaM tyajati 9 / AgamapurassaraM sarvAH kriyAH karoti 10 / yathAzakti dAnAdau pravarttate 91 / vihnIko niravadyakriyAM kurvANo na lajjate 12 / saMsAragatapadArtheSu araktadviSTo nivasati 13 / dharmAdisvarUpavicAre madhyastha: syAt, na tu mayA ayaM pakSo'GgIkRta ityabhinivezI 14 / dhanasvajanAdiSu sambaddho'pi kSaNabhaGguratAM bhAvayannasambaddha ivAste 15 / parArtham anyajanadAkSiNyAdinA bhogopabhogeSu pravarttate, tu svatIvarasena 16 / vezyeva nirAzaMso gRhavAsaM pAlayatIti 17 / kRtaM prAsaGgikalakSaNaprarUpaNayA / TIkArya : anopayogitvAt nakSaLaprarUpaLavA / ahIM=bhAvazrAvakanA jJAnamAM, upayogIpaNuM hovAthI pUrvasUripraNIta bhAvazrAvakanAM liMgo 'dharmaratna prakaraNa' mAM je pramANe batAvAyAM che te pramANe batAve che=prastuta graMthamAM batAve che, te A pramANe - "1. kRtavrata karmavALo ane 2. zIlavAna 3. guNavAna 4. RjuvyavahArI 5. guru pAsethI dharmazravaNa karanAro 6. pravacanamAM kuzala bhAvazrAvaka che." (dharmaratna prakaraNa gA. 33) kRtavrata karmano artha kahe che 1 karAyeluM=sevAyeluM, vrata viSayaka karma=kRtya, jenA vaDe te kRtavratakarmavALo che. have ene ja kRtavratakarmavALAne ja, saprabheda kahe che. "tyAM AkarNana - jAnana - grahaNa - pratisevanamAM udyuta kRtavratakarmavALo cAra prakArano che teno=kRtavratakarmavALAno A bhAvArtha che." (dharmaratna prakaraNa, gAthA-34) tyAM=vratanA viSayamAM, AkarNana=vinaya-bahumAna dvArA vratanuM zravaNa che. jJAna=vratanA bhaMganA bhedo ane aticArono samyagbodha che. grahaNa=gurunI samIpamAM itvarakAla mATe ke yAvatkAla mATe vratano svIkAra che. Asevana=samyakpAlana che. have zIlavAnanuM svarUpa bIjuM lakSaNa=bhAvazrAvakanuM bIjuM lakSaNa, 'yathA'thI batAve che "1. Ayatana=dharmIjananI sAthe maLavAnuM sthAna, seve che, 2. akAryamAM paragRhanA pravezanuM varjana kare che. 3. nitya anugbhaTavezavALo hoya, 4. savikAravALAM vacano bole nahIM, 5. bAlakrIDAno parihAra kare, 6. madhuranItithI kAryone sAdhe. A cha prakAranA zIlayukta ahIM=bhAvazrAvakanA lakSaNamAM, zIlavALo jANavo." (dharmaratna prakaraNa, gAthA-37-38) Ayatanano artha kahe che - dharmIjananA milananuM sthAna Ayatana che ane kahevAyuM che "jyAM ghaNA sAdharmiko zIlavALA, bahuzruta cAritrAcArathI saMpanna che te Ayatana jANavuM:" - - Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 bhAvazrAvaka tene seve che=Ayatanane seve che. paraMtu anAyatanane sevato nathI e prakArano bhAva che. zeSapado zlokamAM rahelAM zeSapado, sugama che. bAlakrIDA=jugAra AdinI kriyA, madhuranItithI=sAma vacanathI=suMdaravacanathI, svakAryane sAdhe che. paraMtu kaThoravacanathI svIkAryane sAdhato nathI. e pramANe cha zIlo cheHcha zIlanI AcaraNA che. have trIjuM bhAvazrAvakanuM lakSaNa guNavALuM svarUpa yathAthI batAve che - "jo ke guNo ghaNA prakAranA che=bhAvazrAvakanA ghaNA prakAranA guNo che. topaNa pAMca guNothI guNavALA che e pramANe munio vaDe kahevAyA che. tenA svarUpane sAMbhaLo." "svAdhyAyamAM, karaNamAM, vinayamAM nitya ja ughukta hoya che. sarvatra anabhinivesavALo jinavacanamAM suMdara rucine vahana kare che." (dharmaratva prakaraNa, gAthA 42-43) pAMca prakAranA svAdhyAyamAM, tapa-niyama-vaMdanAdi anuSThAnanA karaNamAM, guru AdinA abhyatthAnAdirUpa vinayamAM, nitya udyamavALo=prayatnavALo, hoya che. sarvatra prayojanomAM anabhinivezavALo-prajJApatIya, hoya che. ane ruci=IcchA=zraddhAne vahana kare che=dhAraNa kare che. kyAM zraddhA dhAraNa kare che ? tethI kahe che - jitavacanamAM atyaMta rucine vahana kare che. ema avaya che. e prakAranA pAMca guNo bhAvazrAvakanA che. have 'RjuvyavahArI" e pramANe cothuM bhAvazrAvakanuM lakSaNa yathAthI batAve che - RjuvyavahAra cAra prakArano che. 1. yathArtha kahevuM. 2. avaMcaka kriyA 3. bhAvinA azuddha vyavahArakuta anarthanuM prakAzana 4. sadbhAvathI maitrI bhAva." (dharmaratva prakaraNa, gAthA-47) Rju=praguNa vyavaharaNa Rju vyavahAra che, te cAra prakArano che. 1. yathArtha kahevuM=avisaMvAdI . vacana che. 2. manovAkAyavyApArarUpa avaMcikA=paranA avyasananA hetu evI kriyA che. 3. huMtAvAya/sa'no artha kare che - huMta e prAkRta zailIthI bhAvinA arthamAM che. tethI bhAvinA azuddha vyavahArakRta je apAyo tenuM prakAzana=prakaTa kare che-putrAdine kahe che. kaI rIte kahe che ? te spaSTa kare che - he bhadra ! A corI Adi pApo karIza nahi. je A bhava-parabhavamAM anarthakArI che. e prakAre Azritane samajAve che. 4. sadbhAvathI niSkapaTapaNAthI, maitrIbhAva=badhA jIvonI hitaciMtA. have guruzamUSaka e pAMcamuM lakSaNa yathA'thI batAve che - sevAthI, kAraNathI, saMpAdana ane bhAvathI, gurujananI zuzraSAne karatasevAne karato, guruzraSAvALo cAra prakArano che." (dharmaratva prakaraNa, gA. 49) 1. sevAthI=paryApAsanAthI. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 167 2. kAraNathI gurujananA varNavAdanA karaNathI acajananA pravartana vaDe. 3. saMpAdana gurune auSadhAdinuM pradAna. 4. bhAva-gurujatanA cittanuM anuvartana-anusaraNa, A cAra prakAre gurujananI=ArAdhyavarganI, zuzraSAne karato guruzamUSaka thAya che. joke guru mAtA-pitAdi paNa kahevAya che. topaNa ahIM=bhAvazrAvakanA viSayamAM, dharmano adhikAra hovAthI dharmAcAryAdi ja prastuta che. e prakArano hArda che. have pravacanakuzala e chaThuM bhAvazrAvakanuM lakSaNa A prakAranuM che. "sUtramAM, arthamAM, utsarga, apavAda, bhAva ane vyavahAramAM je kuzalapaNAne prApta che tethI pravacanakuzala cha prakArano che." (dharmaratva prakaraNa, gA. pa2) (1) sUtramAM=sUtranA viSayamAM, je kuzalapaNAne prApta che. prApta' zabda pratyekanI sAthe joDavo. sUtraviSayaka kuzalapaNuM spaSTa kare che - zrAvakaparyAyane ucita sUtraadhyetA te sUtraviSayaka-kuzalapaNuM che. (2) ane arthamAM=sUtrathI vAMcya=kahevAtA, arthamAM saMvijJagItArtha pAse sUtrArthazravaNathI kuzalapaNAne prApta che. (3) utsargamAM=sAmAnya kathanamAM (4) apavAda=vizeSa kathanamAM, kuzala che. A bhAva cheHutsarga-apavAdanA kuzalano A bhAva che. kevala utsarganuM ja avalaMbana karato nathI. vaLI, kevala apavAdanuM avalaMbana karato nathI. paraMtu ubhaya paNasutsarga-apavAdanuM paNa, yathAyoga yathAsthAna AlaMbana kare che. (5) bhAvamAM=vidhisAra dharmAnuSThAnanA karaNarUpa bhAvamAM, kuzala che. A kahevAyeluM thAya=bhAvamAM kuzala zabdathI A kahevAyeluM thAya - vidhikArI evA acajanane bahu mAne che. svayaM paNa sAmagrIno sadbhAva hote chate yathAzakti vidhipUrvaka dharmAnuSThAnamAM prayatna kare che. sAmagrInA abhAvamAM=vidhipUrvaka karavAne anukULa sAmagrInA abhAvamAM, vaLI vidhiArAdhanAnA manorathane mUkato nathI ja. vyavahAramAMegItArtha AcaritarUpa vyavahAramAM, kuzala-dezakALAdi apekSAe utsarga-apavAdanA jANanAra, guru-lAghava parikSAnathI nipuNa evA gItArtha Acarita vyavahArane dUSita karato nathI e prakArano bhAva che. "A pravacanakuzala cha bheTavALo bhagavAna vaDe nirdiSTa che. bhAvazrAvakanA kriyAgata cha prakAranA ligo che. (dharmaratva prakaraNa, gAthA-55) bhAvazrAvakanAM kriyAthI upalakSaNa evAM kriyAthI jaNAya evAM, A cha ja liMgo che. have bhAvagata evA tene kahe cheHliMgone kahe che - AnA=bhAvazrAvakanAM, bhAvagata sattara ligo munio kahe che. je kAraNathI jAgyo che jinamatano sAra evA pUrvAcAryo kahe che. strI, di iMdriya, artha, saMsAra, viSaya, AraMbha, gRha, darzanamAM, gADariyA pravAhane, purassara Agama pravRtti, dAnAdi yathAzakti pravartana, vihi-vihika, araDUddhi, madhyastha, asaMbaddha, parArthakAma upabhogI, vezyAnI jema gRhavAsanuM Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 pAlana kare che. vaLI, sattara svapadathI nibaddha bhAvagata bhAvazrAvakanuM A lakSaNa samAsathI che." (dharmaratva prakaraNa, gAthA-56thI 59). AmanI A zlokonI, kaMIka vyAkhyA kare che - strI AdithI mAMDIne darzana' aMtavALA padaaSTakanA dvanda samAsamAM saptamI arthamAM "ta' pratyaya che A bhAva che. 1. strI vazavartI na thAya, arthAta ityi' zabda saptamI arthamAM che teno artha strI vazavartI na thAya. 2. iMdriyone viSayothI viruddha kare che="hi' zabda zlokamAM iMdriyono vAcaka che tethI iMdriyone viSayothI virodha kare che, e artha prApta thAya che. 3. anartha mULavALA arthamAM lobha karato nathI. "artha' zabda saptamI arthamAM che. teno artha anarthamUlavALA arthamAM lobha karato nathI te prApta thAya che. 4. saMsAramAM rati karato nathI. saptamI arthavALA "saMsAra' zabdano A artha che. 5. viSayomAM vRddhi karato nathI=saptamI arthavALA 'viSaya' zabdano A artha che. 6. tIvra AraMbhane karato nathI. ane anicchato ja=nahi Icchato ja, evo zrAvaka Ane-tIvra AraMbhane, kare che. saptamI arthavALA "AraMbha' zabdano A artha che. 7. gRhavAsamAM baMdhananI jema mAnato vase che. saptamI arthavALA geha' zabdano A artha che. 8. samyaktathI calAyamAna thato nathI=saptamI arthavALA darzana' zabdano A artha che. 9. gADarika pravAhane tyAge che. 10. AgamapUrvaka sarva kriyAo kare che. 11. yathAzakti dAtAzimAM pravarte che. 12. brihita=lajjA vagarano=niravadya kriyA karato lajjA pAmato nathI. 13. saMsAragata padArthomAM rAga-dveSa rahita vase che. 14. dhamadinA svarUpanA vicAramAM madhyastha thAya, paraMtu mArA vaDe A pakSa svIkAra karAyo che e prakAranA abhinivezavALo na thAya. 15. dhana-svajanAdimAM saMbaMdhavALo paNa kSaNabhaMguratAne bhAvana karato asaMbaddhanI jema rahe che. 16. para mATe atyajana-dAkSiNyAdithI bhoga-upabhogamAM pravarte che paraMtu sva-tIvrarasathI bhogaupabhogamAM pravartato nathI. 17. vezyAnI jema nirAzasa evo te gRhavAsanuM pAlana kare che. prAsaMgika lakSaNa prarUpaNAthI saryuM. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 169 bhAvArtha : ahIM graMthakArazrIe bhAvazrAvakanuM svarUpa batAvyuM. vaLI AgamamAM zrAvakanA 4-4 bhedo be prakAre batAvyA che tenA tAtparyanuM spaSTIkaraNa karyuM. have "dharmaratna prakaraNamAM bhAvazrAvakanAM liMgo batAvAyAM che te bhAvazrAvakanA jJAnamAM upayogI che tethI te liMgo graMthakArazrI ahIM batAve che. te bhAvazrAvakanAM cha liMgo AcaraNA viSayaka che. temAMthI prathama liMga "kRtavratakarmavALo" bhAvazrAvaka che tenuM svarUpa batAve che - 1. kRtavratakarmA - zrAvaka guru pAsethI vinaya-bahumAna dvArA vratanA svarUpane sAMbhaLe ane sAMbhaLyA pachI vratanA bhAMgAonA bhedonuM ane vratanA aticAronuM yathArtha jJAna thAya te rIte avadhAraNa kare. tyArapachI potAnI zaktinuM samAlocana karIne je vrato pote samyakupAlana karI zake tema jaNAya tevAM vrato guru pAse grahaNa kare ane temAMthI je vrato jAvajIva sudhI pAlana karI zake tema che te vrato jAvajIva sudhI grahaNa kare che. keTalAMka vato zaktinuM samAlocana karIne itvarakALa mATe grahaNa kare che ane te grahaNa karAyelAM vratonuM vidhipUrvakapAlana kare che te zrAvaka karAyelAM vratakarmavALo kahevAya che. 2. zIlavAna - vaLI, te zrAvaka zIlavALo hoya che. tenuM svarUpa graMthakArazrI spaSTa kare che - je zrAvaka jyAM dharmAjano ekaThA thatA hoya, tattvanI vicAraNA karatA hoya jenAthI AtmakalyANa mATe sUkSmatattvanI prApti thatI hoya tevA dharmIjananA milananA sthAnarUpa AyatananuM sevana kare che. vaLI, koI kArya na hoya to paranAM gharomAM jato nathI. jenAthI niprayojana pravRttinuM nivAraNa thAya che. vaLI haMmezAM anukmaTa vezane dhAraNa kare che ane vikAra pedA karAve tevA vacano bolato nathI. vaLI, bAla jevI jugArAdinI kriyA karato nathI, vaLI madhuranItithI potAnA dharma-artha-kAmanAM sarva kAryo sAdhe che. A rIte cha prakAranA guNo je zrAvaka dhAraNa kare che te zIlaguNavALo che. 3. guNavAna : vaLI, zrAvaka guNavALo hoya che. joke zrAvakamAM ghaNA guNo hoya che topaNa te guNono bodha karAvavA mATe zrAvakanA pradhAna pAMca guNone mahAtmAo kahe che. zrAvaka navuM navuM zAstra-adhyayana kare che tethI potAnI zakti anusAra vAcanA, pRcchanA Adi dvArA potAnA AtmAne vAsita kare che jenA kAraNe pratidina zAstranA sUkSma padArthono jANakAra bane che. zAstrathI AtmAne atyaMta bhAvita karavAne kAraNe zrAvaka pratidina nirmaLa-nirmaLatara thAya che jenAthI sarvaviratine anukULa zaktino saMcaya thAya che. vaLI, potAnI zakti anusAra tapa-niyama-caityavaMdanAdi anuSThAnone sevIne potAnA zrAvaka-jIvanane samRddha kare che. vaLI, guNavAna evA guru AdinA vinayamAM haMmezAM udyamavALo hoya che jenA baLathI potAnAmAM paNa sadA guNonI vRddhi thAya che. vaLI, koI kRtyamAM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 abhiniveza rahita hovAne kAraNe ucita jANavA mATe yatna karanAro hoya che tethI hitane anukULa ane ahitanA nivAraNanI ucita pravRtti te karI zake che. vaLI, zrAvakane sthira zraddhA hoya che ke A saMsArasamudrathI taravAnuM prabaLa kAraNa eka jinavacana ja che, anya kaMI nathI tethI sadA sthira zraddhApUrvaka svAdhyAyAdi dvArA jinapaMcananA sUkSma-sUkSmatara padArtha jANavA udyama kare che. 4. RjuvyavahArI : vaLI, bhAvazrAvakanuM cothuM lakSaNa RjuvyavahArI che. je zrAvaka RjuvyavahAravALo hoya te haMmezAM vyApArAdi kriyAmAM yathArtha kathana kare paraMtu mRSAvAda kare nahi. vaLI, evo zrAvaka koIne ThagavAnI kriyA kare nahIM paraMtu mananI kriyA, vANInI kriyA ke kAyika kriyA saraLa bhAvathI koIne ThagavAnuM kAraNa na bane te rIte ja pravartAve. jema manamAM koIne ThagavAno vicAra na kare, vacana paNa koIne ThagavAnuM kAraNa bane te prakAre na pravartAve ane izArAdi rUpe kAyika ceSTA paNa koIne ThagavAnuM kAraNa na bane te rIte pravartAve. vaLI, potAnA svajanAdine haMmezAM kahe ke azuddha vyavahAra karavAthI bhAvimAM ghaNA anartho thAya che. jema vepAramAM khoTuM-sAruM karavAthI lokomAM avizvAsa pedA thAya che. tethI vartamAnabhavamAM paNa ucita vyApAra tUTe che ane tevI khoTI pravRtti karavAthI paralokamAM paNa ahita thAya che. mATe vyApArAdi kRtyomAM khoTuMsAcuM karavAthI A bhavamAM ane parabhavamAM ahita thAya che. A prakArano ucita upadeza RjuvyavahArI zrAvaka Ape. vaLI niSkapaTapaNAthI badhA sAthe mitrabhAvane dhAraNa kare tethI potAnA hitane anukULa sarva ucita pravRtti karanArA zrAvakane zAstrakAro RjuvyavahArI kahe che. 5. guruzuzruSaka : zrAvaka gurunI ucita sevA karanArA hoya. kevI rIte gurunI sevA kare ? te spaSTa kare che - gurunI haMmezAM paryupAsanA kare, arthAt guru pAse ucita vinayathI bese ane gurunAM ucita kRtyo karavAmAM sahAyaka thAya te prakAre gurunI paryApAsanA kare. vaLI, gurujananAM guNagAna karIne anyajanane paNa gurunI paryApAsanAmAM pravartAve arthAt anya yogya jIvone haMmezAM kahe ke A mahAtmAno sadA paricaya karazo to tamane hitanI prApti thaze; kema ke niHspRhI muni haMmezAM yogya jIvone sanmArga batAvIne hitamAM pravartAve che. A prakAre zrAvaka paNa yogya jIvane gurunI zuzraSAmAM tatpara kare. vaLI, guru pratyenI bhaktine kAraNe temanA auSadhAdinuM saMpAdana kare. vaLI guru pratyenI bhaktine kAraNe gurujananA cittane jANIne te pramANe sarva ucita pravRtti kare, A pramANe gurujananI zuzraSAmAM zrAvaka tatpara rahe. ahIM "guru" zabdathI mAtA-pitAnuM grahaNa nathI paraMtu sanmArganA dezaka evA dharmAcAryAdi ja gurujanathI prastuta che. 6. pravacanakuzala :vaLI bhAvazrAvaka pravacanakuzala hoya. kaI rIte pravacanakuzala hoya te spaSTa kare che. gurunI bhakti karIne Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 171 guru pAsethI potAnI zakti anusAra sUtro grahaNa kare. te sUtrone sthira paricita kare tethI zrAvakajIvanane ucita evAM sUtronA viSayamAM te kuzaLa bane. vaLI, sUtrone grahaNa karIne sthira paricita karyA pachI saMvijJagItArtha sAdhu pAse sUtranA arthonuM zravaNa kare ane tenA arthono yathArtha nirNaya karIne temAM paNa kuzaLa bane. sUtra-arthamAM jema kuzaLa bane tema kyAre utsarganI pravRtti karavI ucita che ane kyAre apavAdathI pravRtti karavI ucita che tenuM yathArtha jJAna paNa guru pAsethI meLavIne temAM kuzaLa bane. vaLI, svabhUmikAnusAra je anuSThAna seve che te anuSThAnomAM ucita bhAvomAM zrAvaka kuzaLa hoya. jema SaDUAvazyakamAM pratikramaNanI kriyA kare tyAre te cha Avazyaka kaI rIte samyapha niSpanna thAya tenA paramArthane jANIne te rIte ja karavAmAM kuzala hovAthI uttama dravyothI bhagavAnanI pUjA kare tyAre A bhagavAnanI pUjA kaI rIte 18000 zIlAMga svarUpa bhAvacAritranuM kAraNa bane tene anurUpa nipuNabhAva karavAmAM kuzala hoya. bhAvamAM kuzala thavA mATe zrAvaka vidhipUrvaka zrAvakAcAra pALanArA anya zrAvakonuM bahumAna kare che ane svayaM paNa uttamabhAva niSpattine anukULa bodhAdinI sAmagrI vidyamAna hoya to zrAvaka yathAzakti te anuSThAnone vidhipUrvaka sevavA prayatna kare che. koI kAraNe te prakArano sUkSma bodha karAvavA mATenI sAmagrI vidyamAna na hoya topaNa hiMmezAM bhAvathI vidhinA paramArthane jANIne vidhipUrvaka sevavAnA manoratha kare che. jenI ucita sAmagrI thAya to dareka anuSThAnonA ucita paramArthane prApta karIne avazya te bhAvonI niSpattinuM kAraNa bane te rIte ja dharmAnuSThAna kare che. vaLI, vyavahAramAM paNa zrAvaka kuzaLa hoya tethI dezakALAdine anukULa gItArtha puruSathI Acarita evA ucita vyavahArane kyAreya dUSita kare nahIM paraMtu vicAre ke gItArtha puruSo guru-lAghavanA paryAlocanapUrvaka je kRtyamAM adhika lAbha hoya tevuM ucita kRtya karanArA che. A prakAranA ucita vyavahAra pratyenA nirNayamAM je zrAvaka kuzala hoya te zrAvaka pravacanakuzala' kahevAya ane je bhAvazrAvaka che te haMmezAM gItArthanA paricayathI alpakALamAM pravacanakuzala bane che. pUrvamAM bhAvazrAvakanAM je cha liMgo batAvyAM te kriyAne AzrayIne hatA, have zrAvakanA nirlepabhAvane AzrayIne kevAM liMgo hoya che te sattara bhedathI batAve che - zrAvakane bhoganI icchA hovA chatAM strIne atyaMta vazavartI hoya nahIM jethI potAnA zrAvakAcAranI ucita pravRtti karavAmAM strInI AdhInatA bAdhaka bane nahi. vaLI, zrAvaka saMsAranA pAramArthika svarUpane jonAra che mATe potAnAmAM je viSayonI manovRtti che tenA nAza arthe haMmezAM tattvanuM bhAvana karIne viSayothI iMdriyono virodha kare che. vaLI, zrAvaka saMsAramAM che tethI arthanI AvazyakatA rahe che to paNa jANe che ke A artha sarva anarthonuM mULa che; kema ke dhana pratyenA mamatvanA kAraNe upArjana-saMrakSaNAdinA zo prApta thAya che ane tenA nimitte aneka prakAranA AraMbha-samAraMbha thAya che. mATe aneka prakAranA anarthanA kAraNarUpa evA arthanuM upArjana karato hoya to paNa temAM ati lobhane dhAraNa kare nahIM jethI anucita rIte paNa artha upArjana karavAno adhyavasAya zrAvakane thato nathI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-22 vaLI, saMsAranI sarva pravRtti karmabaMdhanuM kAraNa che ane je karmabaMdha AtmA mATe duHkhanI paraMparAnuM kAraNa che tevI saMsAranI pravRttimAM zrAvaka 2ti karato nathI paraMtu saMyamamAM ja ratine kare che tethI svabhUmikAnusA2 saMyamanI zakti saMcaya karavA mATe sadA yatna kare che. 172 vaLI, zrAvaka gRhasthavAsamAM che tethI viSayomAM pravRtti kare che topaNa viSayomAM vRddhine karato nathI. vaLI, saMsAranI pravRtti AraMbha-samAraMbharUpa che topaNa je pravRttimAM ghaNo AraMbha hoya tevI pravRtti karato nathI. kvacit AjIvikAno prazna thAya to A tIvra AraMbhavALI pravRtti karavI paDe topaNa tevA AraMbhanI anicchAne dhA2Na ka2to ja kare che. vaLI, zrAvaka tattvanuM bhAvana kare che ke gRhavAsa e pAzanA baMdhana jevo che; kema ke ghara, kuTuMba svajana badhA pratyenA snehanA pariNAmo jIvane saMsAramAM bAMdhI rAkhe che. mATe A baMdhanathI mukta thavAne anukULa zakti saMcaya ka2vAmAM sadA yatna kare che. vaLI, zrAvaka vAraMvAra vicAra che ke bhagavAne je kahyuM che te ja tattva che temAM koI saMdeha nathI ane bhagavAne sarva udyamathI mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogarUpa bhAvamalane dUra karavAno mArgAnusA2I upadeza Apela che te ja 'tattva' che. tema vicArIne bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhArUpa samyaktvathI calAyamAna thato nathI. vaLI, zrAvaka gatAnugatikarUpa gADariyA pravAhano tyAga kare che ane jIvananI je kaMI pravRtti kare che te sarvamAM Agamane AgaLa karIne kriyAo kare che. AthI ja jyAre jyAre avakAza maLe tyAre ucita dharmAnuSThAna kare che temAM paNa Agamane AgaLa karIne sarva kriyAo kare che. eTaluM ja nahi, paNa bhogAdinI icchA thAya tyAre paNa bhagavAnanA vacananuM smaraNa kare che. bhagavAne 'salluM kAmA viSe kAmA...' ityAdi kahela che ane te vacananA smaraNathI bhogAdinI icchAnA zamana mATe udyama karavA chatAM icchA zAMta na thAya to jinavacananA smaraNapUrvaka yatanAthI te rIte bhogAdinI pravRtti kare ke jethI dharmathI niyaMtrita thayelI bhogAdinI pravRtti paNa klezanuM kAraNa na bane. vaLI, potAnI zaktinuM samAlocana karIne jinavacanAnusAra dAnAdika ucita kRtyomAM pravarte che. vaLI, zrAvaka bhagavAnanI bhakti ke zIlAdinI ucita evI niravagha kriyAne karato lokothI lajjA pAmato nathI. vaLI, zrAvaka pratidina AtmAne jinavacanathI bhAvita kare che tethI saMsAragata padArthomAM tenA rAga-dveSa kSINa-kSINatara thatA hoya che tethI saMsAragata padArthomAM rAga-dveSa vagaranA varte che. vaLI, dharmAdinA svarUpanA vicAramAM madhyastha hoya che paraMtu meM A pakSa svIkAryo che mATe mAre e pakSa anusA2 ja dharma ka2vo joIe evo mithyA abhiniveza dhAraNa karato nathI. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-22 173 vaLI, zrAvaka gRhavAsamAM che. tethI dhana, svajanAdi sAthe saMbaMdhavALo che. chatAM vAraMvAra saMsAranI kSaNabhaMguratAnuM bhAvana kare che tethI dhanAdimAM saMbaMdhanI buddhi naSTa-naSTatara jevI hoya che mATe dhanasvajanAdi sAthe asaMbaddha jevo ja rahe che. vaLI, zrAvaka saMsAranuM svarUpa vAraMvAra bhAvana kare che. tethI tenI bhoga-upabhoganI vRtti atikSINa thayelI hoya che chatAM kuTuMbajanAdi dAkSiNyathI bhogomAM pravarte che paraMtu sva-tIvarasathI pravartato nathI. vaLI, vezyAne koI puruSa pratye rAga hoto nathI, kevala dhana arthe teno svIkAra kare che. tethI jema te vezyA puruSa pratye nirAzaMsa hoya che, te rIte zrAvaka gRhavAsanuM pAlana kare che; kema ke jinavacanathI pratidina bhAvita thavAne kAraNe zrAvakanuM citta sadA sarvaviratinA svIkArane anukULa uttama bhAvothI vAsita hoya che. A rIte prAsaMgika "dharmaratna prakaraNamAM batAvelAM zrAvakanAM lakSaNonuM pratipAdana graMthakArazrIe karyuM. have te. prasaMgathI. sayu. TI :- atra ca pratipannasamyaktvenAdita eva niyamapUrvaM tathA'bhyAsaH kAryaH, yathoktaM zrAddhavidhivRttau, "tathAhi - pUrvaM tAvanmithyAtvaM tyAjyam, tato nityaM yathAzakti trirdviH sakRdvA jinapUjA jinadarzanaM saMpUrNadevavandanaM caityavandanA ca kAryeti / evaM sAmagryAM gurau bRhallaghu vA vandanam, sAmagryabhAve nAmagrahaNena vandanaM nityam, varSAcaturmAsyAM paJcapAdau vA'STaprakArIpUjA, yAvajjIvaM navyAnnapakvAnnaphalAderdevasya DhaukanaM vinA'grahaNam, nityaM naivedyapUgAdeauMkanam, nityaM caturmAsItrayavArSikadIpotsavAdau vA'STamaGgalaDhaukanam, nityaM parvasu vA varSamadhye kiyadvAraM vA khAdyasvAdyAdisarvavastUnAM devasya gurozca pradAnapUrvaM bhojanam, pratimAsaM prativarSa vA mahAdhvajapradAnAdivistareNa snAtramahApUjArAtrijAgaraNAdi, nityaM varSAdau kiyadvAraM vA caityazAlApramArjanasamAracanAdi, prativarSa pratimAsaM vA caitye'garUtkSepaNadIpArthapumbhikAkiyaddIpaghRtacandanakhaNDAdeH zAlAyAM mukhavastrajapamAlAproJchanakacaravalakAdyarthaM kiyadvastrasUtrakambalorNAdezca mocanam,varSAsu zrAddhAdInAmupavezanArthaM kiyatpaTTikAdeH kAraNam, prativarSaM sUtrAdinApi saGghapUjA kiyatsAdharmikavAtsalyAdi ca, pratyahaM kiyAn kAyotsargaH svAdhyAyaH trizatyAdiguNanaM ca, nityaM divA namaskArasahitAdeH rAtrau divasacaramasya ca pratyAkhyAnasya karaNam, dviH sakRdvA pratikramaNAdi cAdau niyamanIyAni" [pa.84-5] nanvevamaviratAvasthAyAM viratipariNAmAbhAve pratyAkhyAnapratikramaNAdiviratidharmasya karttavyatvAGgIkAre tAttvikaguNasthAnAvasthA lupyeta, nahi turyaguNasthAne paJcamaguNasthAnAdikriyAkaraNaM yuktiyuktam, aviratasamyagdRSTiguNasthAnahAniprasakteH, nApi ca kSayopazamAdibhAvabhAvyAni guNasthAnAni asmadAdibAhyaudayikabhAvodbhUtakriyAkRSTAnyAyAnti iti cenmaivam, zAstrArthAparijJAnAt, nahi turyaguNasthAne Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 viratikriyAkaraNaM zAstre niSiddham, kintu pAramArthikAdhyavasAyarUpo viratipariNAmaH sa hi asanapi vizuddhavratagrahaNAdikriyAkAriNAM tanmAhAtmyAdeva tadgrahaNAnantaraM jAyate, sa~zca parivarddhate, natu pratipAtazIlo bhavati / ata eva kSAyopazamikAni guNasthAnAni nAsmadAdibAhyaudayikakriyAkRSTAnyAyAntItibuddhyA samyag kriyAyAM nodAsitavyam, prayatnena teSAmapi sulabhatvAd, upAyAdhInatvAdupeyasya ca na caitat svamanISikAvijRmbhitam, yadAhuH zrIharibhadrasUrivarAH paJcAzakaprakaraNe samyaktvavratapariNAmasthairyArthaM vidheyagatopadezaprastAve - "gahaNAduvari payattA, hoi asanto'vi viraipariNAmo / akusalakammodayao, paDai avaNNAiM liMgamiha / / 1 / / tamhA NiccasaIe, bahumANeNaM ca ahigayaguNammI / paDivakkhadugaMchAe, pariNaiAloaNeNaM ca / / 2 / / titthaMkarabhattIe, susAhujaNapajjuvAsaNAe a / uttaraguNasaddhAe, ettha sayA hoi jaiavvaM / / 3 / / evamasaMtovi imo, jAyai jAovi paDai na kayAvi / tA itthaM buddhimayA, apamAo hoi kAyavvo / / 4 / / " [1/35-8] AsAM vyAkhyA-"grahaNAd="gurumUle zrutadharme"tyAdividhinA samyaktvavratopAdAnAdupari uttarakAle prayatnAdudyamavizeSAddhetorbhavati jAyate, asannapi karmadoSAdavidyamAno'pi, saMstu bhUta evetyapizabdArthaH ko'sAvityAha"viratipariNAmaH" prANAtipAtAdinivarttane pAramArthikAdhyavasAyaH, upalakSaNatvAt samyaktvaparigrahaNam, sopakramatvAdviratyAdyAvArakakarmaNAm, tathAvidhaprayatnasya ca tadupakramaNasvabhAvatvAditi / athoktaviparyayamAhaakuzalakarmodayato'zubhakarmopAyAdikarmAnubhAvAtpatati sannapi vratagrahaNasyopari prayatnaM vinA apayAti viratipariNAma iti prakRtam / tatpratipAtazca liGgenAvasIyate tadevAha-avarNo vratAnAM vratadezakAnAM vratavatAM vA azlAghA avajJA vA anAdara Adiryasya tadavarNAdi avajJAdi vA AdizabdAttadrakSaNopAyA'pravRttyAdi ca liGgaM lakSaNamiha vratapariNAmaparipAta iti / na ca vAcyaM-"viratipariNAmAbhAve kathaM vratagrahaNam ? iti, uparodhAdinA tasya sambhavAt zrUyante hyanantAni dravyataH zramaNatvazrAvakatvopAdAnAnIti prathamagAthArthaH / prastAvitopadezamevAha-"tamhA"gAhA "titthaMkara"gAhA / yasmAdasannapi viratipariNAmaH prayatnAjjAyate, prayatna vinA cA'kuzalakarmodayAt sannapi pratipatati, tasmAtkAraNAt nityasmRtyA sArvadikasmaraNena bhavati sambandhaH Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 175 yatitavyamiti / tathA bahumAnena bhAvapratibandhena, cazabdaH samuccaye, adhikRtaguNe'GgIkRtaguNe samyaktvANuvratAdau, idaM ca padaM pUrvapadAbhyAmuttarapadena ca saha pratyekaM yojyate / tathA "pratipakSajugupsayA" mithyAtvaprANivadhAyudvegena tathA "pariNatyAlocanena" adhikRtaguNavipakSabhUtA mithyAtvaprANAtipAtAdayo dAruNaphalAH, adhikRtaguNA vA samyaktvA'NuvratAdayaH paramArthahetava eva ityevaM vipAkaparyAlocanena, cazabdaH samuccaya eva / tathA "tIrthakarabhaktyA" paramaguruvinayena tathA "susAdhujanaparyupAsanayA" bhAvayatilokasevayA, cazabdaH samuccaya eva tathA "uttaraguNazraddhayA" pradhAnataraguNAbhilASeNa, samyaktve sati aNuvratAbhilASeNa, aNuvrateSu satsu mahAvratAbhilASeNetibhAvaH, cazabdaH samuccaya eva, "atra" samyaktvA'NuvratAdivyatikare tatpratipattyuttarakAlaM "sadA" sarvakAlaM "bhavati" yujyate, yatitavyamudyamaH karttavyaH, iti gAthAtrayArthaH / "evamasanto" gAhA, evamasannapi vratagrahaNakAle "imo"tti ayaM vratapariNAmo jAyate / jAto'pi vratagrahaNakAle na patati kadApi, tasmAdatra vratagrahaNAdividhAvapramAdaH karttavyo bhavatIti caturthagAthArthaH / evaM ca viraterabhyAsenAviratirjIyate, abhyAsAdeva hi sarvakriyAsu kauzalamunmIlati, anubhavasiddhaM cedaM likhanapaThanasaGkhyAnagAnanRtyAdisarvakalAvijJAneSu sarveSAm, uktamapi - "abhyAsena kriyAH sarvA, abhyAsAtsakalAH kalAH / abhyAsAddhyAnamaunAdi, kimabhyAsasya duSkaram ? / / 1 / / " nirantaraM viratipariNAmAbhyAse ca pretyApi tadanuvRttiH syAt / yata uktam"jaM abbhasei jIvo, guNaM ca dosaM ca ettha jammamI / taM pAvai paraloe, teNa ya abbhAsajoeNaM / / 1 / / " tasmAdabhyAsena tatpariNAmadADhaye yathAzakti dvAdazavratasvIkAraH, tathA sati sarvAgINavirateH saMbhavAd, viratezca mahAphalatvAt anye'pi ca niyamAH samyaktvayuktadvAdazAnyataravratasaMbaddhA eva dezaviratitvAbhivyaJjakAH anyathA tu pratyuta pArzvasthatvAdibhAvAvirbhAvakAH / yata upadezaratnAkare__ "samyaktvANuvratAdizrAddhadharmarahitA namaskAraguNanajinArcanavandanAdyabhigrahabhRtaH zrAvakAbhAsAH zrAddhadharmasya pArzvasthAH" iti / / 22 / / ToDArtha : atra ca ..... pArzvasthAH' iti / / mane sahI zrA494mAM, svIyelA samyavANA puruSa 43 AdithI ja niyamapUrvaka te prakAre abhyAsa karavo joIe. je prakAre 'zrAddhavidhi vRttimAM kahevAyuM che te mA pramANe - pUrvamAM mithyAtvano tyAga karavo joIe=samyakta svIkArIne zrAvakAcAra pALatI vakhate kyAreya paNa jinavacanamAM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 saMdeha karyA vagara jinavacanAnusAra sarva pravRtti karavAno pakSapAta karavo joIe. tyArapachI nitya potAnI zakti anusAra traNa vakhata, be vakhata athavA eka vakhata jinapUjA, jinadarzana, saMpUrNa devavaMdana ane caityavaMdana karavuM joIe. guruvaMdanane anukULa sAmagrInA abhAvamAM nAma grahaNapUrvaka nitya gurune vaMdana karavuM joIe. e rIte=je rIte jinapUjAdi karavI joIe e rIte, sAmagrI hote chate guru viSayaka bRhad athavA laghuvaMdana karavuM joIe. guruvaMdanane anukULa sAmagrInA abhAvamAM nAmagrahaNapUrvaka nitya gurune vaMdana karavuM joIe. varSamAM ane cAturmAsamAM athavA pAMca parvAdimAM aSTaprakArI pUjA karavI joIe. mAvajajIva navuM anna, pakavAna, phalAdinuM devane samarpaNa karyA vagara grahaNa karavuM joIe nahi. nitya naivedya-pakavAna AdinuM devane samarpaNa karavuM joIe. nitya cAturmAsika traya athavA vArSika dIpotsavAdimAM aSTamaMgala Alekhana karavAM joIe. nitya athavA parvadivasomAM athavA varSamAM keTalIka vAra khAdya svAghAdi sarva vastuonuM devane ane gurune pradAnapUrvaka bhojana karavuM joIe. pratimAsa athavA prativarSa mahAdhvajapradAnAdinA vistArathI snAtra, mahApUjA, rAtrijAgaraNa karavuM joIe. nitya varSAdimAM athavA keTalIkavAra caityazAlAnuM pramArjana ane samAracanAdi=samArakAma, vagere karavAM joIe. prativarSa athavA pratimAsa caityamAM agarunuM uttepaNa=caityamAM agaruno dhUpa karavo joIe, dIpaka mATe pumikA, keTalAka dIvAnuM ghI, caMdananA TukaDAdinuM arpaNa karavuM joIe. zAlAmAM=pauSadhazAlAmAM, mukhavastra=muhapatti, japamAlA, pUjaNI, kacaro kADhavA mATe keTalAMka vastra, sUtra, kaMbala Adi mUkavAM joIe. varSARtumAM zrAvaka Adine besavA mATe keTalIka paTTakAdi karAvavI joIe. prativarSa sUtrAdithI paNa saMghapUjA ane keTalAMka sAdharmika-vAtsalyAdi karavAM joIe. dararoja keTalAka kAyotsarga, svAdhyAya ane trizatyAdinuM guNana karavuM joIe. nitya divase namaskAra sahita AdinuM paccakhANa=navakArazI AdinuM paccakhkhANa, karavuM joIe. ane rAtre divasacarima paccakhkhANa karavuM joIe. be vakhata athavA eka vakhata pratikramaNAdi karavAM joIe. AdimAM=zrAvakadharmanI AdimAM, niyamo che A sarva kartavyo che.' (. 84-85) nar'thI zaMkA kare che - A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte. avirati avasthAmAM viratinA pariNAmano abhAva hote chate pratyAkhyAna-pratikramaNAdi viratidharmanA kartavyatvanA aMgIkAramAM tAtvika guNasthAnaka avasthAno lopa thaze. kema lopa thaze ? tethI kahe che - cothA guNasthAnakamAM pAMcamA guNasthAnaka AdinI kriyAnuM karaNa yuktiyukta nathI ja; kema ke aviratasamyagdaSTi guNasthAnakanI hAtinI prasakti che. ane vaLI, "amArA AdinI bAhya audayikabhAvanI udbhUta evI kriyAthI AkRSTa evA kSAyopazamAdibhAvamAM thanArAM guNasthAnako AvatAM nathI.' e pramANe koI kahe tene graMthakArazrI kahe che - ema na kahevuM; kema ke zAstrArthanuM aparijJAna che. kema aparijJAna che ? te spaSTa kare che - cothA guNasthAnakamAM viratinI kriyAnuM karaNa zAstramAM niSiddha nathI paraMtu pAramArthika adhyavasAyarUpa viratino pariNAma niSiddha che te=viratino pariNAma, avidyamAna paNa vizuddha vratagrahaNa AdinI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 177 kriyA karanArA jIvone tenA mAhAbhyathI ja=kriyAnA mAhAbhyathI ja, tenA grahaNa anantara=vratagrahaNa pachI, thAya che ane thayo chato=viratino pariNAma thayo hato, vRddhi pAme che. paraMtu pratipAtazIla thato nathI. AthI ja=vizuddha kriyAthI viratino pariNAma thAya che AthI ja, amArA AdinI bAhya audayika-kriyAthI AkRSTa kSAyopathamika evAM guNasthAnako AvatA nathI e prakAranI buddhithI samyapha kriyAmAM udAsIna thavuM joIe nahi; kema ke prayatnathI teonuM paNa=kSAyopathamika guNasthAnakonuM paNa, sulabhapaNuM che. ane upeyanuM prAptavya evA guNasthAnakanuM, upAyane AdhInapaNuM che ane AtrakriyAo karavAthI guNasthAnakanI prApti che e, svavicArothI vibhUmimata nathI. je kAraNathI paMcAzaka prakaraNamAM samyakta ane vratanA pariNAmanA svairya mATe vidheyagata upadezanA prastAvamAM zrI haribhadrasUrIzvarajI kahe che - grahaNa pachI prayatnathI avidyamAna paNa viratino pariNAma thAya che. akuzala karmanA udayathI paDe che-prayatna vagara viratino pariNAma pAta pAme che. ahIM=viratinA pariNAmanA pAtamAM, avarNAdi ligo che. 'te kAraNathI nitya smRtithI=sadA vratonA smaraNathI, ane adhikRta guNamAM bahumAnathI, pratipakSanI jugupsAthI=vratothI viruddha pravRttinI jugupsAthI ane pariNatinA AlocanathI=viparIta pravRttinA ane samyapha pravRttinA phalanA AlocanathI, tIrthakaranI bhaktithI ane susAdhunI paryApAsanAthI, uttaraguNanI zraddhAthI ahIM=svIkArAyelA vratamAM, sadA yatna karavo joIe. e rIte avidyamAna paNa Avaratino pariNAma, thAya che. thayelo paNa=AtmAmAM pragaTa thayelo viratino pariNAma paNa kyAreya paNa paDato nathI. 'tA' te kAraNathI, ahIM uparamAM batAvelA upAyomAM (zloka-2/3mAM batAvAyelA upAyomAM) buddhimAne apramAda karavo joIe." (paMcAzaka 1/35-8) AnI vyAkhyA=zlokonI vyAkhyA A pramANe che - "grahaNathI= guru pAse zratadharma' ItyAdi vidhithI samyakvanA ane vratanA grahaNathI, uparamAMuttarakAlamAM, prayatnathI=udyama vizeSarUpa hetuthI, thAya che=viratino pariNAma thAya che. avidyamAna paNa karmanA doSathI avidyamAna paNa, chato ja viratino pariNAma=prANAtipAtAdi rivartanano pAramArthika adhyavasAya thAya che ema avaya che. upalakSaNapaNuM hovAthI viratinA pariNAmanuM upalakSaNapaNuM hovAthI, samyaktanuM grahaNa che. virati Adi AvArakakarmonuM sopakramapaNuM hovAthI ane tathAvidha prayatnanuM viratine anukULa ke samyaktane anukULa prayatnanuM, tad upakramaNa svabhAvapaNuM hovAthI-upakrama svabhAvavALA karmane upakramaNa kare tevuM svabhAvapaNuM hovAthI, viratino pariNAma thAya che, ema anvaya che. have uktathI viparyayane kahe che=jema viratino pariNAma thAya che tema pUrvamAM kahyuM tenAthI viparyayane kahe che, akuzalakarmanA udayathI=azubha evA kaSAyAdi karmanA anubhAvathI=vipAkathI, paDe che=vidyamAna paNa viratino pariNAma vratagrahaNanA uparamAM prayatna vagara apanayana thAya che=dUra thAya che. viratino pariNAma e prakRti che. ethI zlokanA uttarArdha sAthe pharI tenuM yojana che te batAvavA mATe 'viratipariNAma ti pravRtam' ema kahela che. ane teno=viratinA pariNAmano, pratipAta liMgathI jaNAya che. tene ja=ligone kahe che, vratono, vratadezakono ane vratavALAono avarNa azlAghA athavA avajJA anAdara Adi che Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 jene te avarNAdi athavA avajJAdi ane 'Adi' zabdathI tenA--vratanA, rakSaNanA upAyanI apravRtti Adi, ahIM=vrata pariNAmanA paripAtamAM, liMga che--lakSaNa che. 'rUti' zabda zlokasparzI TIkAnI samApti mATe che. ane viratinA pariNAmanA abhAvamAM kevI rIte vratanuM grahaNa che ? ema na kahevuM; kema ke uparodhAdithI=koIkanA Agraha AdithI, teno=vratagrahaNano, saMbhava che. =ije kAraNathI, dravyathI zramaNapaNAnA ane zrAvakapaNAnA anaMtA grahaNo saMbhaLAya che. e pramANe prathama gAthAno artha che. prastAvitanA=prathama gAthAmAM prastAvitanA upadezane ja kahe che. te kAraNathI=je kAraNathI A vidyamAna paNa viratino pariNAma prayatnathI thAya che ane prayatna vagara akuzalakarmanA udayathI vidyamAna paNa viratino pariNAma pratipAtane pAme che te kAraNathI, nitya smRtyAdithI=sArvadika, smaraNathI=sadA smaraNathI, thAya che e pramANe gAthA3mAM rahelA 'patitavyam'nI sAthe saMbaMdha che. ane adhikRta guNamAM=samyaktva aNuvratAdi svIkArAyelA guNomAM, bahumAnathI=bhAvapratibaMdhathI=virati pratyenA rAganA pariNAmathI, viratino pariNAma thAya che ema anvaya che. 'T' zabda samuccayamAM che. ane A pada='adhikRta guNomAM' e pada, pUrvapadothI ane uttarapadathI pratyekanI sAthe yojavuM, tethI adhikRtaguNamAM nitya smRti, adhikRtaguNamAM nitya bahumAna AdinuM yojana che. ane pratipakSa jugupsAthI=mithyAtva, prANIvadhAdimAM udvegathI ane pariNatinA AlocanathI=adhikRtaguNanA vipakSabhUta mithyAtva prANatipAtAdi dAruNaphalavALA athavA samyaktva aNuvratAdi adhikRta guNo paramArthanA hetu ja che, e prakAranA vipAkanA paryAlocanathI, viratino pariNAma thAya che ema anvaya che. 'va' zabda samuccayamAM ja che. ane tIrthakaranI bhaktithI=paramagurunA vinayathI, ane susAdhujananI parvapAsanAthI=bhAvasAdhunI sevAthI, 'va' zabda samuccayamAM ja che. ane uttaraguNanI zraddhAthI=pradhAnatara guNanA abhilASathI=samyaktva thaye chate aNuvratanA abhilASathI, aNuvrata hote chate mahAvratanA abhilASathI e prakArano bhAva che. 'v' zabda samuccayamAM ja che, ahIM=samyaktva aNuvratAdinA vyatikaramAM, tenA svIkAranA uttarakAlamAM sadA=sarvakAla, udyama kartavya thAya che. A pramANe traNa gAthAno artha che. A rIte=pUrvamAM varNana karyuM e rIte, vratagrahaNakALamAM avidyamAna paNa Avratano pariNAma, thAya che. vratagrahaNakAlamAM thayelo paNa viratino pariNAma kyAre paNa paDato nathI. te kAraNathI AmAM=vratagrahaNAdi vidhimAM, apramAda karavo joIe. e pramANe cothI gAthAno artha che." ane A rIte=atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, viratinA abhyAsathI avirati jItAya che. 'ddi'=je kAraNathI, abhyAsathI ja sarvakriyAmAM kuzalapaNuM pragaTa thAya che. ane lekhana-paThana-gaNanagAna-nRtyAdi sarvakalA vijJAnamAM sarva jIvone A=abhyAsathI thatuM kuzalapaNuM, anubhavasiddha che. kahevAyuM paNa che "abhyAsathI sarva kriyAo thAya che. abhyAsathI sarva kalAo thAya che. abhyAsathI dhyAna-maunAdi thAya che. abhyAsane duSkara zuM che ? arthAt kaMI duSkara nathI." / / 1 / / ane niraMtara viratinA pariNAmanA abhyAsamAM janmAntaramAM paNa tenI anuvRtti che=janmAntaramAM paNa viratinA pariNAmonA saMskAro sAthe jAya che. je kAraNathI kahevAyuM che Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 "jIva je guNano ke doSano paralokamAM prApta kare che." ||1|| 179 A janmamAM abhyAsa kare che tenA ja abhyAsanA yogathI tene--te guNane ke doSane, te kAraNathI abhyAsa dvArA teno pariNAma dRDha thaye chate=samyaktvano pariNAma dRDha thaye chate, yathAzakti bAra vrato svIkAravA joIe; kema ke te pramANe svIkArAye chate=samyaktvano pariNAma sthira thayA pachI yathAzakti bAra vrato svIkArAye chate, sarva aMgavALI viratino saMbhava che=dravya ane -bhAva sarva aMgavALI viratino saMbhava che ane viratinuM mahAlapaNuM che ane anya paNa niyamo samyaktvayukta bAra vrata atyaMtara vrata sAthe saMbaMdhavALA ja dezaviratapaNAnA abhivyaMjaka che. vaLI, anyathA=samyaktvayukta bAra vrato ane tenI sAthe saMbaMdhavALAM vrato grahaNa karavAmAM na Ave to UlaTA pArzvastha Adi bhAvatAM AvirbhAvaka che=pArzvastha zrAvaka banavAnAM kAraNa che. je kAraNathI "upadeza ratnAkara"mAM kahyuM che * "samyaktva, aNuvratAdi zrAddhadharmathI rahita namaskAra, guNana, jinaarcana, vaMdanAdi abhigrahane dhAraNa karanArA, zrAvakanA AbhAsavALA zrAddhadharmanA pArzvastha che." 'kRti' zabda upadeza ratnAkaranA zlokanI samApti arthe che. / / 22 / bhAvArtha: zrAvakadharmanA prAraMbhamAM mAtra samyaktva svIkAravAmAM Ave che. koI yogya zrAvaka prathama bhUmikAmAM hoya to gurumukhathI samyaktvanuM svarUpa jANIne jinavacana pratye sthira zraddhAvALo thAya ane dezivarita Adi vrato na svIkArAyAM hoya topaNa samyaktvano svIkAra karIne teNe zuM zuM ucita kRtyo karavAM joIe ? te zrAddhavidhi vRttimAM batAvelAM che. tene graMthakArazrI ahIM spaSTa kare che - samyaktva svIkAryA pachI zrAvake prathama jinavacanamAM saMdeha ka2vo joIe nahi, paraMtu sthirabuddhi karavI joIe ke AtmAnA kalyANanuM eka kAraNa bhagavAnanuM vacana che; kema ke sarvajJa vItarAga thayA pachI bhagavAne potAnA tulya thavA arthe A sanmArga batAvela che. mATe saMsAramAM rahelA jIvone ekAMte hitakArI bhagavAnanuM vacana che. A prakAre vAraMvAra bhAvana karIne mithyAtvano tyAga ka2vo joIe. tyArapachI potAnI zakti anusAra nitya trikALa jinapUjA, bhagavAnanuM darzana, saMpUrNa devavaMdana ane caityavaMdana karavuM joIe. A prakAre ka2vAthI vItarAga ane vItarAganA guNo pratyeno bahumAnabhAva vadhe che. tenA kA2Ne svIkArAyeluM samyaktva vizuddha vizuddhatara bane che. vaLI, guru Adi vidyamAna hoya to bRhadvaMdana ke laghuvaMdana ka2vuM joIe ane gurvAdino abhAva hoya' to gurunuM nAma grahaNa karIne bhAvathI nityavaMdana karavuM joIe. A prakAre ka2vAthI pAMca mahAvratadhArI 18,000 zIlAMgavALA arthAt mohanI sAme subhaTanI jema svazaktianusAra kSamAdibhAvo vRddhi pAme te rIte mohanAza mATe udyama karanArA gurunI upasthiti thAya che ane tevA guru pratyeno potAno bahumAnabhAva vadhe che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 samyagdaSTi haMmezAM deva ane gurunA pAramArthika sUkSma svarUpane jANanArA hoya che tethI jema bhagavAnanI pUjAmAM devanuM pAramArthika svarUpa vAraMvAra upasthita thAya che tema gurunA vaMdana-vyavahAranI kriyAmAM gurunA pAramArthika svarUpanI upasthiti thAya che. tethI 18000 zIlAMgarUpa cAritra pratyeno pakSapAta adhikaadhikatara thAya che. mATe gurunA abhAvamAM paNa nAma grahaNapUrvaka guNavAna evA gurune nitya vaMdana karavAthI samyaktanI zuddhi thAya che. vaLI, samyatva svIkAryA pachI zrAvake varSanI caturmAsImAM athavA pAMca parva divasomAM aSTaprakArI pUjA karavI joIe. tethI bhagavAna pratyeno bahumAnabhAva parvadivasomAM vizeSa prakArano thAya jenA kAraNe samyaktanI zuddhi adhika thAya. sAmAnyathI zrAvaka pratidina aSTaprakArI pUjA karI zake to zreSTha paraMtu samaya ane sAmagrI durlabha hoya tethI pratidina azakya jaNAya topaNa traNa comAsAmAM athavA to dara mahinAmAM pAMca parvatithimAM zrAvaka prAyaH aSTaprakArI pUjA karI zake tethI te prakArano prayatna karavAthI vizeSa prakAranI zuddhi thAya. vaLI, zrAvaka koI navAM phaLa ke navAM pakvAnna ke navuM anna potAne prApta thayuM hoya to prathama devane arpaNa karyA vagara grahaNa kare nahIM. tenAthI bhagavAna pratyeno bahumAnabhAva vRddhi pAme che ane pariNAma thAya che ke suMdara phaLa, pakavAnna, anna AdinuM bhoga e pradhAna phaLa nathI paraMtu lokottama evA bhagavAnanI bhakti A uttamadravyothI karavAmAM Ave temAM ja te dravyonuM sAphalya che. vaLI zrAvaka potAnI zakti anusAra haMmezAM bhagavAnanI pUjA kare tyAre suMdara naivedya ane sopArI Adi phaLane bhagavAna AgaLa dhare jethI bhagavAna pratyenI bhaktinI vRddhi thAya. vaLI, zrAvake divALI Adi parvomAM bhagavAnanI sanmukha aSTamaMgalanuM Alekhana karavuM joIe. A prakAre karavAthI paNa bhagavAna pratyenI bhaktinI vRddhi thAya che jethI samyatva nirmaLa thAya che. vaLI, zakti hoya to nitya athavA parva divasomAM athavA varSanA keTalAka divasomAM svAdya ke khAdya Adi sarvavastuo deva-gurune ApyA pachI ja te vastu pote vApare, jethI deva-guru pratyeno bahumAnabhAva vadhe che. deva-guru pratyeno vadhato bahumAnabhAva samyaktanI zuddhinuM kAraNa che. pratidina zakya na hoya topaNa kyAreka kyAreka paNa te prakAranI pravRtti karIne zrAvaka samyatvane nirmaLa kare. vaLI, zrAvaka zakti anusAra pratimAsa ke prativarSa moTI dhajAnA pradAna AdinA vistArathI snAtra, mahApUjA arthAt ghaNA vaibhavapUrvakanI pUjA, rAtrijAgaraNa Adi kRtyo kare, jethI te divase vizeSa prakAranI bhagavAnanI bhakti thavAthI ane rAtrijAgaraNamAM bhagavAnanA vacanathI AtmA bhAvita thAya te prakAre dharmanuM ciMtavana kare jethI bhagavAnanA vacana pratyeno pakSapAta vizeSa vizeSatara thAya. vaLI, pratidina athavA varSAdimAM keTalIka vakhata jinAlayanuM pramArjana, samArcanAdi kare ane dharma karavAnuM je sthAna hoya arthAt upAzrayAdi hoya tenuM paNa pramArjana ane samAccenAdinuM kArya kare tethI dharmanAM sAdhano pratye ane bhagavAna pratyenI bhaktinI vRddhi thAya che. vaLI, pratyeka varSe athavA pratyeka mAse caityamAM uttama dhUpAdinI sAmagrI bhagavAnanI bhakti arthe mUke. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 181 jethI potAnI sAmagrInuM sAphalya bhagavAnanI bhaktimAM thAya. vaLI, dharmanA sthAnarUpa upAzrayamAM muhapatti, japamALA, Adi ucita sAmagrIo mUke, jethI dharma ka2vA AvanArA anya zrAvakone paNa dharmArAdhanA ka2vAmAM te upakAraka bane. vaLI varSARtumAM zrAvakAdine besavA mATe keTalAka paTTakAdi karAve jethI varSAkALamAM jamIna upara jIvotpatti vagerenI saMbhAvanAne kAraNe te paTTakAdi para besIne zrAvako ucita dharma pravRtti karI zake. vaLI, prativarSa sUtrAdithI paNa=vastrAdinI sAmagrIthI paNa, saMghapUjA kare. keTalAka sAdharmikavAtsalyAdi kare jenAthI samAnadharmIo pratye bahumAnabhAvanI vRddhi thAya ane dharmano pakSapAta vizuddha-vizuddhatara bane, jethI darzanazuddhi thAya. vaLI, pratidivasa keTalAka kAusagga, svAdhyAya, japa Adi kare, jethI dezaviratinI vizeSa prakAranI zaktino saMcaya thAya. vaLI, divase navakArazI AdinuM paccakkhANa kare ane rAtre divasacarimarUpa cauvihAranuM paccakkhANa kare. divasamAM be vakhata athavA eka vakhata pratikramaNAdi kare. A prakAranI zrAddhavidhinI vRttimAM batAvelI pravRtti karavAthI samyaktvakALamAM paNa kaMIka dezaviratinI zaktino saMcaya thAya che. ahIM pUrvapakSI zaMkA kare che ke 'A rIte zrAddhavidhimAM batAvyuM te pramANe samyagdaSTi jIva avirata avasthAmAM hoya tyAre viratinA pariNAmano abhAva hovAthI paccakkhANa pratikramaNAdi viratidharmane svIkAre to tAttvika dezaviratiguNasthAnakano lopa thAya; kema ke pAMcamuM guNasthAnaka teNe svIkAryuM nathI ane pAMcamA guNasthAnakanI kriyA kare te kaI rIte yukta gaNAya ? ane tema svIkArIe to te kriyA ka2nA2 jIva aviratasamyagdaSTi guNasthAnakamAM che tema kahI zakAya nahi; kema ke pAMcamA guNasthAnakanI kriyA te kare che. vaLI, pAMcamuM guNasthAnaka te kSayopazamabhAvathI thanAruM che. tene yatnapUrvaka pragaTa karyA vagara mAtra pAMcamA guNasthAnakanI pratikramaNAdi bAhyakriyAo karavAthI pAMcamuM guNasthAnaka Ave nahi. mATe pAMcamA guNasthAnakanA marmane jANIne pAMcamA guNasthAnakane anurUpa kSayopazamabhAva pragaTe te pramANe yatna karIne pAMcamA guNasthAnakanI kriyA ka2vI joIe. paraMtu samyaktvanI prApti pachI zrAddhavidhinI vRttimAM kahyuM tema paccakkhANanI kriyA ane pratikramaNanI kriyA karavI joIe, tene ucita kema kahI zakAya ? A prakAranI pUrvapakSInI zaMkAmAM graMthakArazrI kahe che. zAstrArthanuM aparijJAna che; kema ke zAstra cothA guNasthAnakamAM viratinI kriyA karavAno niSedha karatuM nathI. paraMtu zAstra kahe che ke A guNasthAnake pAramArthika adhyavasAyarUpa viratino pariNAma Avato nathI. tethI avirata samyagdaSTi paNa pratidina paccakkhANa ke pratikramaNa kare to te doSarUpa nathI. paraMtu dravyathI karAyela te dezaviratinI kriyA paNa guNanA pakSapAtarUpa hovAthI hitanuM kAraNa che. vaLI, pAramArthika viratino pariNAma AtmAmAM pragaTa thayelo na hoya topaNa vRtonA sUkSmabodhapUrvaka ane ucita vidhipUrvaka vratagrahaNAdi kriyA kare to te vratagrahaNanA mAhAtmyathI ja vratagrahaNa karyA pachI viratino pariNAma pragaTa thAya che ane pragaTa thayelo te viratino pariNAma pratidina ucita kriyAo karavAthI vRddhi pAme che paraMtu te pAta pAmato nathI. tethI aviratasamyagdaSTi jIva paNa paccakkhANanI kriyA ke pratikramaNanI kriyA kare te Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-22 ucita che. chatAM bhAvathI pratikramaNanI kriyAnA arthIe vizuddha vratagrahaNa AdinI kriyA karIne dezaviratino pariNAma pedA thAya tevo yatna karavo joIe. jethI tenA paccakhkhANa ane pratikramaNanI kriyA vizeSa phalavALI thAya. vaLI, kSayopazamabhAvavALAM guNasthAnako ApaNI bAhya audayikabhAvonI kriyAthI pragaTa thatAM nathI evI buddhi karIne samyakrakriyAmAM upekSA karI joIe nahIM paraMtu vizuddhabhAvathI vrato grahaNa karIne te vratapAlanamAM udyama karavo joIe. jethI kSayopazamabhAvavALuM dezavirati guNasthAnaka pragaTa thayuM na hoya topaNa tene anurUpa ucita kriyAthI dezavirati guNasthAnaka pragaTa thAya che. vaLI "paMcAzaka graMthamAM pUjya haribhadrasUri ma.sA.e kahyuM che te batAve che - koI jIva viratinuM guNasthAnaka svIkAre tyArapachI te guNasthAnakane anurUpa prayatna kare to avidyamAna paNa viratino pariNAma pragaTa thAya che ane koI rIte pragaTa thayelI viratino pariNAma akuzala karmanA udayathI pAta pAme che. tethI e prApta thAya ke koI jIve potAnI bhUmikAnusAra samyatva svIkAreluM hoya ane samyaktane anurUpa ucita kriyAo kare to pAramArthika samyatvano pariNAma pragaTa na thayo hoya topaNa te samyattvanI kriyAthI pragaTa thAya che. mATe bhagavAnanI bhakti, susAdhunI bhakti, svazakti anusAra tattva jANavA mATe udyama karavAmAM Ave to samyakta pragaTa na thayuM hoya topaNa te prakAranI kriyAthI pragaTa thAya che. tema dezavirati svIkAryA pachI dezaviratine anukULa kriyAo karavAthI avidyamAna paNa dezaviratino pariNAma pragaTa thAya che ane prayatnathI samyaktano ke dezaviratino pariNAma pragaTa thayo hoya tyArapachI te guNasthAnakanI ucita kriyAmAM jIva pramAda kare to akuzalakarmanA udayathI te jIvano te guNasthAnakathI pAta thAya che. jenAthI pragaTa thayeluM guNasthAnaka paNa nAza pAme che. pragaTa thayeluM guNasthAnaka nAza pAme che tenAM liMgo batAve che - vrata svIkAryA pachI vratavALAno avarNavAda kare, vratanA upadezakono avarNavAda kare athavA to te vratano avarNavAda kare athavA te traNeyanI avajJA kare athavA vratanA rakSaNanA upAyamAM apravRtti kare tenAthI nakkI thAya che ke teno vidyamAna vratano pariNAma nAza pAmyo che. jema koIe samyatva svIkAryuM hoya paraMtu te samyakta pratye anAdarabhAva hoya, samyaktanA upadezaka pratye anAdarabhAva hoya ke samyadRSTi jIvo pratye anAdarabhAva hoya athavA teonI niMdA Adi kare to samyakta nAza pAme che ane tevuM kaMI na kare Ama chatAM samyatvanA rakSaNanA upAyomAM ucita yatna na kare topaNa nakkI thAya che ke pragaTa thayeluM samyakta nAza pAmyuM che. mATe samyakta svIkAryA pachI samyakta pratye tIvra pakSapAta thAya ane tenA rakSaNanA upAyamAM sadA yatna thAya te pramANe ucita pravRtti karavI joIe. te rIte dezavirati Adi guNasthAnaka svIkAryA pachI paNa te guNasthAnakane ucita pravRtti karavI joIe, jethI prApta thayela guNasthAnaka akuzalakarmonA udayathI nAza pAme nahi. te guNasthAnakanA rakSaNanA upAyone ja graMthakArazrI batAve che - Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22 183 je guNasthAnaka pote svIkAryuM che te guNasthAnakanuM nitya smaraNa karavuM joIe. jema koIe samyakta svIkAryuM hoya to vicAravuM joIe ke bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA haze to ja mAruM samyakta surakSita raheze. tethI vAraMvAra A saMsAranI cAra gatinA paribhramaNano vicAra karIne temAMthI vistArano eka upAya bhagavAnanuM vacana che, tema bhAvana karavuM joIe. vaLI, zakti anusAra jinavacananA paramArthane jANavA udyama karavo joIe ane deva-guru-dharma pratye sthira zraddhA thAya te rIte ucita yatna karavo joIe jethI pragaTa thayela guNasthAnaka nAza pAme nahi. te ja rIte dezavirati svIkArI hoya to dezavirati guNasthAnaka viSayaka paNa ucita kRtyonI nitya smRti karavI joIe. jema pote koI dezaviratinAM vrato svIkAryA hoya to te vratonA svarUpanuM samyapha Alocana karavuM joIe. tenA aticAronuM samyaka Alocana karavuM joIe. ane potAnAM vrato je prakAre svIkAryA che te pramANe pAlana thAya che ke nahIM tenI ciMtA karavI joIe jethI guNasthAnakano pAta thAya nahi. vaLI, je guNasthAnaka pote svIkAryuM hoya tenA pratye atyaMta rAgabhAva dhAraNa karavA rUpa bahumAna dhAraNa karavuM joIe. jethI guNasthAnakanA rAgane kAraNe paNa te guNasthAnakathI pAta thAya nahi. vaLI, svIkArAyelA guNasthAnakanA pratipakSarUpa mithyAtva ke prANAtipAtAdi bhAvo pratye haMmezAM jugupsA karavI joIe ane vicAravuM joIe ke pramAdane vaza anAdinA saMskArothI mithyAtvAdi bhAvo pragaTa thaze to mArAM suMdara vrato nAza pAmaze. mATe satata mithyAtvAdi bhAvo pratye atyaMta jugupsA thAya tevo yatna karavo joIze. vaLI, pariNatinuM Alocana karavuM joIe. kaI rIte pariNatinuM Alocana karavuM joIe ? te spaSTa kare che - svIkArAyelAM vratothI viparIta evI mithyAtvanI ke prANAtipAtanI pariNati AtmA mATe atyaMta dAruNa phaLavALI che ane svIkArAyelA samyakta AdinI pariNati jIva mATe atyaMta hitakArI che. mATe svIkArAyelA guNasthAnakanI vRddhi thAya tevo huM apramAdabhAvathI yatna karuM jethI ekAMte mAruM hita thAya te pramANe vratonA samyak sevananuM ane viparIta sevananA phaLanuM Alocana karavuM joIe. vaLI, tIrthaMkaranI bhakti karavI joIe; kema ke tIrthaMkare A yogamArga batAvyo che ane temanA pratyenA bahumAnabhAvathI temaNe batAvela yogamArga mane samyapha pariNamana pAme tevA vizuddha AzayathI tIrthaMkaranI bhakti karavAthI svIkAreluM guNasthAnaka pragaTa thAya che ane sthira thAya che. vaLI, susAdhujananI upAsanA karavAthI svIkAreluM guNasthAnaka sthira thAya che; kema ke bhAvasAdhu pratyenA bahumAnabhAvathI samyakta nirmaLa thAya che. ane svIkArelA dezavirati guNasthAnaka pratyeno pakSapAta vadhe che. svIkAreluM dezavirati guNasthAnaka sarvaviratinuM kAraNa kaI rIte bane tevI ucita ciMtA thAya che; kema ke bhAvasAdhu pratyenA bahumAnabhAvane kAraNe temanA jevA thavAno abhilASa ullasita thAya che, tethI zakti anusAra bhAvasAdhunI bhakti karavI joIe. vaLI, svIkArAyelA guNasthAnakathI uparanA guNasthAnakamAM javA sadA abhyAsa karavo joIe jethI svIkAreluM guNasthAnaka uttara-uttaranA guNasthAnakamAM pariNamana pAme. A rIte, jeo guNasthAnaka svIkAryA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-22-23 pachI sadA yatna kare che teone vratagrahaNa kAlamAM kadAca vratano pariNAma bhAvathI pragaTa na thato hoya topaNa nitya smRtyAdimAM yatna karavAthI pAchaLathI vratano pariNAma bhAvathI pragaTa thAya che. vaLI koI yogya jIvane vratagrahaNakALamAM vratano pariNAma pragaTa thayo hoya ane sadA jeo nitya nRtyAdimAM yatna kare che, teono vratano pariNAma kyAreya nAza pAmato nathI. mATe kalyANanA arthI jIve potAnI bhUmikAnusAra vratagrahaNAdi kriyAmAM apramAda karavo joIe. ane vrata svIkAryA pachI nitya mRtyAdimAM udyama karavo joIe. jethI svIkArAyeluM vrata surakSita rahe ane uttarottara vRddhi pAme. A prakAre yatna karavAthI aviratino nAza thAya che; kema ke sarva kriyAmAM abhyAsathI ja kuzalapaNuM Ave che. tethI jema saMsAranI kriyAmAM paNa abhyAsathI kuzalapaNuM Ave che tema je jIvo svIkArAyelA guNasthAnakane anurUpa ucita kriyAomAM yatna kare che teone te kriyAonA baLathI te guNasthAnakamAM kuzalatA Ave che. vaLI, A rIte niraMtara viratinA pariNAmano abhyAsa karavAmAM Ave to te viratino pariNAma janmAntaramAM sAthe Ave che. mATe vivekI zrAvake potAnI zakti anusAra samyakta svIkAryA pachI zakti anusAra paccakhANa pratikramaNAdi viratinI kriyA karavI joIe ane zaktisaMcaya thAya to bAra vrato svIkAravA joIe. ane svIkAryA pachI nitya smRtyAdimAM yatna karIne te vratonuM samyapha pAlana karavuM joIe. vaLI, svIkArAyelA guNasthAnakanI puSTi kare tevA anya paNa niyamo grahaNa karavA joIe jethI uttara uttara guNasthAnakanI vRddhi thAya. jo temAM yatna na karavAmAM Ave ane mAtra zrAvakAcAranI jema bhagavAnanI bhakti ke pratikramaNa AdinI kriyA karavAmAM Ave to pAsatthA zrAvakanI prApti thAya. mATe bhAvathI guNasthAnakanA arthIe zaktinuM samAlocana karIne ucita guNasthAnakano avazya svIkAra karavo joIe. rizI. avatAraNikA - itthaM ca vidhigrahaNasyaiva karttavyatvAt, 'saMgrahe'sya pravarttate' ityatra dharmasya samyagvidhinA pratipattau pravartata ityeva pUrva pratijJAtatvAcca tadgrahaNavidhimeva darzayati - avataraNikArca - ane A rIte gAthA-22mAM kahyuM e rIte, vidhithI grahaNanuM ja kartavyapaNuM hovAthI, ane AvA saMgrahamAM pravarte che=dharmanA saMgrahamAM pravarte che, e prakAranI vIsamI gAthAnA vacanamAM, dharmane samyaphavidhithI svIkAravAmAM pravarte che, e rIte ja pUrvamAMegAthA-20mAM pratijJApaNuM hovAne kAraNe, tenA grahaNanI vidhine ja=dharmanA grahaNanI vidhi ja, batAve che - bloka : yogavandananimittadigAkAravizuddhayaH / yogyopatharSeti vidhiraNuvratamuhaprade pArarU Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 185 anvayArtha : kabutamude aNuvrata Adi grahaNamAM, yovindanimittativiravizuddha =yogavizuddhi, vaMdanavizuddhi, nimittavizuddhi, phivizuddhi, AkAravizuddhi, (a) yogopaca=yogyanI upacaryA=yogya evA deva-guru AdinI upacaya, ti vitha =e vidhi che. ra3. zlokArca - aNuvata Adi grahaNamAM yogavizuddhi, vaMdanavizuddhi, nimitavizuddhi, diphavizuddhi, AkAravizuddhi ane yogya evA deva-guru AdinI upacaryA e vidhi che. ll23 TIkA : iha vizuddhizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, dvandvAnte zrUyamANatvAt, tato yogazuddhirvandanazuddhinimittazuddhirdikzuddhirAkArazuddhizcetyarthaH, tatra yogAH kAyavAGmanovyApAralakSaNAsteSAM zuddhiH saupayogAntaragamananiravadyabhASaNazubhacintanAdirUpA / vandanazuddhiraskhalitapraNipAtAdidaNDakasamuccAraNA'saMbhrAntakAyotsargAdikaraNalakSaNA / nimittazuddhistatkAlocchalitazaGkhapaNavAdininAdazravaNapUrNakumbhabhRGgAracchatradhvajacAmarAdyavalokanazubhagandhAghrANAdisvabhAvA / dikzuddhiH prAcyudIcIjinajinacaityAdyadhiSThitAzAsamAzrayaNasvarUpA / AkArazuddhistu rAjAbhiyogAdipratyAkhyAnApavAdamutkalIkaraNAtmiketi / tathA yogyAnAM devagurusArmikasvajanadInAnAthAdInAmucitA upacaryA dhUpapuSpavastravilepanAsanadAnAdi gauravAtmikA ceti vidhiH / sa ca kutra bhavatItyAha-'aNuvrateti' aNuvratAni mukhe Adau yeSAM tAni aNuvratamukhAni sAdhuzrAvakavizeSadharmAcaraNAni teSAM grahe=pratipattau bhavatIti saddharmagrahaNavidhiH / TIkArya : rUda .siddharmavidhi ! ahIM=zlokamAM, vizuddhi zabda pratyekamAM yogAdi' pratyeka zabdamAM saMbaMdha karAya che; kema ke hRddha aMtamAM-dva samAsanA aMtamAM, zrayamAnapaNuM che=vizuddhi' zabdanuM kathana che. tethI yogazuddhi, vaMdanazuddhi, nimittazuddhi, phizuddhi, AkArazuddhi e prakArano artha che. tyAM=yogazuddhi AdimAM, yogo kAyA, vANI ane mananA vyApArarUpa che, teonI zuddhi che=sopayogapUrvaka anaMtara gamana kAyAnI zuddhi che, nirava bhASaNa vANInI zuddhi che. zubhaciMtana Adi mananI zuddhi che. vaMdanazuddhi akhkhalita praNipAtAdi daMDakanA samuccAraNa aMsaMbhrAnta kAyotsargAdi karaNarUpa che. nimittazuddhi tatkAlamAM vratagrahaNakALamAM, utpanna thayela zaMkha, paNava AdinA dhvaninuM zravaNa, pUrNakuMbha, bhaMgAra, chatra, dhvaja, AmarAdinuM avalokana, zubha gaMdhanA AghANa Adi svabhAvavALI che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 diphazuddhi pUrva ane uttaramAM rahelA jina, jinacaityAdi adhiSThita dizAnA AzrayaNa svarUpa che. vaLI, AkArazuddhi rAjAbhiyogAdi pratyAkhyAnanA apavAdanI mulkalIkaraNAtmikA che=apavAdane choDIne, paccakakhANanA grahaNarUpa che. ane yogyanI deva, guru, sAdharmika, svajana, dIna, anAtha AdinI, ucita upacaryA ane dhUpa, puSpa, vastra, vilepana AsanadAnAdi gauravAtmikA e prakAranI vidhi che. ane te=pUrvamAM kahI te vidhi, kyAM thAya che? ethI kahe che - "mAvati' aNuvrata, mukhamAM=AdimAM, che jeone te aNuvratamukhAdi=sAdhunI ane zrAvakanI vizeSa dharma-AcaraNAo, teonA grahaNamAM=svIkAramAM, thAya che, e saddharmagrahaNavidhi che. bhAvArtha : aNuvratAdinA grahaNamAM zuM vidhi che ? te prastuta gAthAmAM batAve che - temAM yogAdi pAMca zuddhi te vidhinuM aMga che. te yogazuddhi je vrato svIkAravAnAM hoya tene anurUpa manavacana-kAyAnI zuddhi vartatI hoya to "yogazuddhi" kahevAya. jema aNuvratagrahaNa karavA mATe tatpara thayelA zrAvakanI kAyAno vyApAra yatanApUrvaka gamanarUpa hoya to jIvarakSAne anukUla yatanAvALo teno kAyayoga che, mATe kAyayoganI zuddhi che. vaLI, dezaviratine anurUpa niravadya bhASaNa je puruSa kare che tethI e prApta thAya ke prayojana vagaranI sAvadya bhASAno je parihAra kare che ane je vrato grahaNa karavAnA che tene anurUpa bolavAnI jenI prakRti che te puruSanA vacanayoganI zuddhi varte che. vaLI, je dezavirati svIkAravI che tene anurUpa jenuM suMdara ciMtana cAle che ane tethI dezaviratine puSTi kare tevuM ja ciMtavana, manana, vAMcanAdi je zrAvaka pravRttirUpe kare che tenI vratagrahaNane anukULa mananI zuddhi che. tethI tevA yogazuddhivALA zrAvaka vratagrahaNanA adhikArI bane che. vaLI, vratagrahaNa karavA mATe tatpara thayela zrAvaka kriyAkALamAM ambaliMta namutthaNa Adi sUtranuM uccAraNa karato hoya ane saMbhrama vagara kAyotsargAdi kriyA karato hoya to vratagrahaNanA viSayamAM vaMdananI zuddhi prApta thAya, tethI vratagrahaNa karavA mATe tatpara thayelA zrAvake vratagrahaNa pUrve "namutthaNa' Adi sUtrono e rIte sUtra-arthanA pratisaMdhAnapUrvaka akhkhalita pATha karavAno abhyAsa karavo joIe. ane je-je kAyotsargAdi kriyAo kare che te-te kAyotsargAdi kriyAo kayA prakAranA pratisaMdhAnapUrvaka karavAnI che teno bodha karIne te prakAre asaMbhrAnta kAyotsarga karavAno abhyAsa karavo joIe. jethI vratagrahaNanA kriyAkALamAM vaMdanazuddhinI prApti thAya. jema caityavaMdanamAM "arihaMta ceiANaM' sUtra dvArA arihaMta pratimAnAM vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAnanA phaLanA prayojanathI vadhatI jatI zraddhA, medhA AdipUrvaka kAyotsarga karavAnuM pratisaMdhAna karAya che. te prakAre asaMbhrAnta pratisaMdhAna karIne sarvakAyotsargAdi kRtyo karavAno abhyAsa karavo joIe. tethI vratagrahaNakALamAM je vaMdananI kriyA karavAmAM Ave te kriyAkALamAM bolAtA praNipAtAdi daMDaka sUtrono asmalita uccAraNa pote karI zake. je kAyotsargAdi karAya che te kAyotsargAdi asaMbhrAntapaNe pote karI zake. tenA kAraNe ullasita thayela zubhabhAva svIkArAtA vratane samyak pariNamana pamADavAmAM kAraNa bane che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 187 vaLI, nimittazuddhimAM paNa zrAvake, pote vratagrahaNamAM tatpara thAya tyAre zaMkhapaNava AdinA dhvaninuM zravaNa thAya ke tevA anya koI nimittanI prApti thAya tevo yatna karavo joIe. tethI te nimittazuddhine kAraNe paNa vighnarahita vratapAlana thaI zakaze teno nirNaya thAya. vaLI vratagrahaNa karatI vakhate pUrva dizA ane uttara dizAnuM AzrayaNa ka2vuM joIe; kema ke te dizAmAM jina ane jinacaitya adhiSThita che tethI dizAzuddhine kA2Ne paNa svIkArAtA vratane atizaya karavAmAM zubhabhAvanI prApti thAya. vaLI, samyaktvanuM vratagrahaNa karatI vakhate svIkArAyelAM vratomAM malinatA na Ave te arthe rAjAbhiyogAdi pratyAkhyAnanA apavAdone rAkhIne paccakkhANa grahaNa karavuM joIe. jethI tevA saMyogomAM vratabhaMganI prApti na thAya. A rAjAbhiyogAdi AgAro samyaktvanA vratamAM rakhAya che. dezavirati ane sarvaviratinA pAlanamAM AgAro nathI; kema ke samyaktvanA AcAro bahiraMga AcaraNArUpa che. tethI AgAropUrvaka karAya che. dezavirati ane sarvavirati cAritra aMtaraMga pariNAmarUpa che. tethI temAM AgAro=apavAdo nathI. A rIte yogazuddhi Adi batAvyA pachI yogya jIvonI sAthe ucita upacArapUrvaka vrata grahaNa karavAM joIe te batAve che - potAnI zakti anusAra deva ane gurunI bhakti karavI joIe ane sAdharmikanI bhakti karavI joIe. potAnA svajanano paNa te prasaMgane anurUpa satkAra karavo joIe. dIna-anAtha Adine paNa ucita dAna ApavuM joIe, jethI sarva prakArano badhAne utsAha vadhe ane jenA kAraNe grahaNa karAtAM vrato samyak pariNamana pAme ane A vidhi sAdhunAM ane zrAvakanAM aNuvratAdi vizeSa vrato grahaNa karatI vakhate pAlana ka2vAnI che. arthAt samyaktvanA svIkAranI A vidhi nathI paraMtu aNuvrato-mahAvrato svIkAratI vakhate A vidhinuM pAlana karavAnuM che. TIkA H vizeSavidhistu sAmAcArIto'vaseyastatpAThazcAyam cii 1 saMti sattavIsA 2 bArasa 3 sua 4 sAsaNA 5 'khilasurANaM 6 / navakAro 7 sakkathao 8 parimiTTithao a 9 vaMdaNayaM 10 ||4 | sAmannamiNaM tatto, ArovaNussaggu 11 daMDauccAro 12 sattakhamAsamaNaM 13 pasatthe khitte jiNabhavaNAie pasatthesu tihikaraNanakkhattamuhuttacaMdabalesu parikkhi aguNaM sIsaM sUrI aggao kAuM khamAsamaNadANapuvvaM bhaNAvei "icchakAri bhagavan ! tumhe amhaM samyaktvasAmAyika zrutasAmAyikadezaviratisAmAyikaArovAvaNiaM naMdikarAvaNiaM deve vaMdAveha" tao sUrI sehaM vAmapAse ThavittA- vaddhaMti Ahi thuIhiM saMgheNa samaM deve vaMdei, jAva mama disaMtu / tataH "zrIzAntinAtha ArAdhanArthaM karemi kAussaggaM vaMdaNavattiAe0" ityAdi, sattAvIsussAsaM kAussaggaM karei, zrIzAnti ityAdistutiM ca bhaNati, tato " dvAdazAGgI ArAdhanArthaM karemi kAussaggaM vaMdaNavattiAe0" Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | RIS-23 ityAdi, kAyotsarge namaskAracintanam, tataH stutiH, tao "suadevayAe karemi kAussaggaM annattha UsasieNaM." ityAdi, tataH stutiH, evaM zAsanadevayAe karemi kAussaggaM anna0 / "yA pAti zAsanaM jainaM, sadyaH pratyUhanAzinI / sA'bhipretasamRddhyarthaM, bhUyAcchAsanadevatA / / 1 / / " iti stutiH / samastavaiyAvRttyakarANAM kAyotsargaH, tataH stutiH, namaskAraM paThitvopavizya ca zakrastavapAThaH, parameSThistavaH, "jayavIyarAya" ityAdi / iyaM prakriyA sarvavidhiSu tulyA, tattannAmoccArakRto vizeSaH / tao vaMdaNayapuvvaM sIso bhaNai "icchakAri bhagavan tumhe amhaM samyaktvasAmAyika 3 ArovAvaNi naMdikarAvaNiaM kAussaggaM kAreha" tao sIsasahio gurU samyaktvasAmAyika 3 ArovAvaNiaM karemi kAussaggaM" iccAi bhaNai sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanaM kSamA namaskAratrayarUpanandizrAvaNam tataH pRthag 2 namaskArapUrvaM vAratrayaM samyaktvadaNDakapAThaH, sa cAyam "ahannaM bhaMte tumhANaM samIve micchattAo paDikkamAmi saMmattaM uvasaMpajjAmi, taMjahA-davvao khittao kAlao bhAvao, davvao NaM micchattakAraNAI paccakkhAmi, saMmattakAraNAI uvasaMpajjAmi, no me kappai ajjappabhii anautthie vA annautthiadevayANi vA, annautthiapariggahiANi vA arihaMtaceiANi vaMdittae vA namasittae vA puTviM aNAlatteNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vA, khittao NaM ittha vA annattha vA, kAlao NaM jAvajIvAe, bhAvao NaM jAva gaheNaM na gahijjAmi, jAva chaleNaM na chalijjAmi, jAva sannivAeNaM nAbhibhavijjAmi, jAva anneNa vA keNai rogAyaMkAiNA esa :pariNAmo na parivaDai, tAva me eaMsammaiMsaNaM, nannattha rAyAbhiogeNaM, gaNAbhiogeNaM, balAbhiogeNaM, devayAbhiogeNaM, guruniggaheNaM, vittIkaMtAreNaM vosirAmi / " tatazca "arihaMto maha devo, jAvajjIvaM susAhuNo guruNo / jiNapannattaM tattaM, ia samattaM mae gahiaM" / / 1 / / " iti gAthAyA vAratrayaM pAThaH / yastu samyaktvapratipattyanantaraM dezaviratiM pratipadyate, tasyAtraiva vratoccAraH / "tao vaMdittA sIso bhaNai-"icchakAri tumhe amhaM samyaktvasAmAyika 3 Aroveu", gururAha-"Arovemi" 1 puNo vaMdittA bhaNai-"saMdisaha kiM bhaNAmi ?" gurU bhaNai-"vaMdittA paveaha" 2, puNo vaMdittA bhaNai-"tumhe ahaM saMmattasAmAiaM 3 AroviaM, icchAmi aNusaDiM" gurU bhaNai-"AroviaM, AroviyaM khamAsamaNANaM hattheNaM, sutteNaM attheNaM tadubhaeNasaMmaM dhArijjAhi (aNNesiMpavejjAhi) guruguNehiM vuDDAhiM, nitthAragapAragA hoha," sIso bhaNai-"icchaM" 3 tao vaMdittA bhaNai-"tumhANaM paveiaM, saMdisaha sAhUNaM paveemi," gurU bhaNai-"paveaha" 4 tao vaMdittA eganamukkAramuccaraMto samosaraNaM guruM ca payakkhiNei evaM tinnivelA, tao gurU nisijjAe uvavisai 5 / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 189 khamAsamaNapuvvaM sIso bhaNai-"tumhANaM paveiaM, sAhUNaM paveiaM, saMdisaha kAussaggaM karemi" gurU bhaNai"kareha" 6 / tao vaMdittA bhaNai 7 "samyaktvasAmAyika sthirIkaraNArthaM karemi kAussaggaM ityAdi" sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanaM / tataH sUristasya paJcodumbaryAdIn yathAyogyamabhigrahAn dadAti / taddaNDakazcaivam - "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve abhiggahe gihNAmi taMjahA-davvao, khittao, kAlao, bhAvao, davvao NaM ime abhiggahe, khittao NaM ittha vA annattha vA, kAlao NaM jAvajjIvAe, bhAvao NaM ahAgahiabhaMgaeNaM, arihaMtasakkhiaM, siddhasakkhiaM, sAhusakkhiaM, devasakkhiaM, appasakkhiaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirAmi" 14 / tata ekAsanAdi vizeSatapaH kArayati / samyaktvAdidurlabhatAviSayAM dezanAM ca vidhatte dAram 1 / TIkArca - vizeSavidhistu ... rAram 2 vaLI vizeSavidhi 'sAmAcArI'thI jANavI ane teno pATha A che- "vi caityavaMdana, 1. saMti sattavIsA-zAMtinAtha bhagavAnanI ArAdhanA mATe sattAvIza zvAsozvAsa pramANa kAusagga, 2. vIrasasurAlIsAvitrasura, vIra=dvAdazAMgIno, 3. suga=zruta-devatAno, 4. sAsaNA zAsanadevatAno, ane 5. vina surA=sarva devatAono kAusagga, 6. navakAra, 7. zakrastava, 8. parameSThistava ane 9. vAMdaNAM. 10." samannamai A sAmAnya che tyAra pachI, mAravagurU AropaNano kAusagga, 11. raMDAro daMDano uccAra vratagrahaNa viSayaka daMDano uccAra, 12. sAta khamAsamaNa. 13." prazasta kSetra jinabhavanAdi hote chata, tithikaraNa-nakSatramuhUrta, caMdrabala prazasta hote chate, parIkSitaguNavALA ziSyane sUri sanmukha karIne khamAsamaNAnA dAnapUrvaka bolAve "rUchavAri bhavana ! tu mae sarvasAmAyikazrutasAmayiviratisAmayikArovALa navirAvaLa deve vaMdAveda =he bhagavana ! icchApUrvaka tame mane samyaktasAmAyikazrutasAmAyika-dezavirati sAmAyika AropaNa mATe naMdikarAvaNa mATe devane vaMdAvo. tyArapachI sUri ziSyane DAbI bAju sthApana karIne vadhatI stutithI saMghanI sAthe devane vaMdAve che. yAvatuM mane Apo. tyArapachI zrI zAMtinAtha ArAdhanArtha huM kAusagna karuM chuM. 'vaMdaNavariAe' ItyAdi bolIne sattAvIsa zvAsocchavAsa kAusagga kare che ane 'zrI zakti ItyAdi stuti bole che. tyArapachI dvAdazAMgInI ArAdhanA mATe huM kAusagna karuM chuM. 'vaMdaNavariAe.' ityAdi bolIne kAusagnamAM navakAranuM ciMtavana kare che. tyArapachI stuti bole che. tyArapachI mRtadevatA mATe kAusagna karuM . annatya usasieNa. ityAdi kahIne tyArapachI stuti bole che. e rIte zAsanadevatAnA mATe huM kAusagna karuM chuM. annatya bole che. je stuti bole che te stuti spaSTa kare che - "je jainazAsananuM rakSaNa kare che, sadya vidgonA nAza karanArI che te zAsanadevatA abhipretanI samRddhi mATe thAva=Icchita evA svIkArelA vratanI samRddhi mATe thAo." e pramANe stuti bole. pachI badhA vaiyAvacca karanArA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 devatAono kAusagga kare. tyArapachI stuti bole. namaskAra karIne ane besIne zakrastavano pATha kare. parameSThistava bole. 'jayavIyarAya' ityAdi bole. A prakriyA sarvavidhimAM samAna che. te-te nAma uccArakRta vizeSa che. tyArapachI vaMdanapUrvaka ziSya kahe che 'he bhagavana ! icchApUrvaka tame mane samyaktva sAmAyika, zruta sAmAyika, dezavirati sAmAyikanA AropaNa mATe naMdI karAvaNa mATe kAusagga karAvo.' tyArapachI ziSya sahita guru samyaktva sAmAyika, zruta sAmAyika, dezavirati sAmAyikanA AropaNa mATe huM kAusagga karuM chuM. ityAdi bole. sattAvIza ucchvAsa ciMtanarUpa logassa bole. kSamA.=khamAsamaNa, pUrvaka namaskAratrayarUpa naMdisUtra saMbhaLAve. tyArapachI pRthak pRthak namaskArapUrvaka traNavAra samyaktva daMDakano pATha kare ane te A che 1 'he bhadA ! AjathI tamArI samIpamAM mithyAtvathI pratikramaNa karuM chuM, samyaktva svIkAruM chuM. te A pramANe - dravyathI, kSetrathI, kAlathI, bhAvathI. dravyathI mithyAtvanAM kAraNonuM paccakkhANa karuM chuM. samyaktvanAM kAraNono svIkAra karuM chuM. AjathI mAMDIne anya utthita, anyautthita devatA athavA anya utthitathI parigRhIta arihaMta caityone vaMdana karavA ane namaskAra karavA mane kalpe nahIM ema anvaya che. pUrvamAM nahIM bolAvelA anyatIrthikane AlApa karavA mATe, saMlApa karavA mATe, teone azana, pAna, khAdima, svAdima ApavA mATe ke anupradAna karavA mATe=vAraMvAra ApavA mATe, mane kalpe nahIM ema anvaya che. kSetrathI- ahIM athavA anyatra kAlathI jAvajjIva sudhI bhAvathI jyAM sudhI grahathI gRhIta na thAuM, jyAM sudhI chalathI chalita na thAuM, jyAM sudhI saMnipAtathI abhibhava na pAmuM, jyAM sudhI anya koI roga AtaMka AdithI A pariNAma=samyaktvanI pratijJAno pariNAma, na parivartana pAme tyAM sudhI mane A samyagdarzana che. rAjAbhiyogathI, gaNAbhiyogathI, balAbhiyogathI, devatAbhiyogathI, gurunA nigrahathI, vRttikAMtArathI= AjIvikAnAM kAraNothI, anyatra vosirAvuM chuM=pUrvamAM batAvela pratijJA anusAra huM tyAga karuM chuM. ane tyArapachI 190 "arihaMta mArA deva che, jyAM sudhI jIvuM tyAM sudhI susAdhu mArA guru che, jinaprajJapta tattva che. e samyaktva mArA vaDe gRhIta che." A gAthAno traNavAra pATha kare. vaLI, je samyaktvanA svIkAranI sAthe dezavirati svIkAre che. tene ahIM ja=samyaktvanA uccAraNa pachI ahIM tarata ja, vratano uccAra che. - "tyArapachI vaMdana karIne ziSya kahe che "icchApUrvaka tame mane samyaktva sAmAyika, zruta sAmAyika, dezavirati sAmAyikanuM AropaNa karo." guru kahe - 'AropaNa karuM chuM.' 1. pharI vaMdana karIne ziSya kahe che - 'AjJA Apo huM kaMIka kahuM' guru kahe - 'vaMdana karIne pravedana kara.' 2. vaLI, vaMdana karIne kahe che - 'tame mane samyaktva sAmAyika, zruta sAmAyika, dezavirati sAmAyikanuM AropaNa karyuM. huM anuzAsana icchuM chuM.' guru kahe - 'AropaNa karyuM, kSamAzramaNanA hAthathI AropaNa karyuM. sUtrathI, arthathI, tadubhayathI samyak dhAraNa karaje. guru guNo vaDe=ghaNA guNo vaDe, vRddhine pAmaje, vistAranA pArane thanAro thaje=svIkArelAM vratonuM pUrNa pAlana karanAro thaje.' ziSya kahe che - 'icchuM chuM' 3. tyArapachI vaMdana karIne ziSya kahe che. 'tamane pravedana karyuM. AjJA Apo sAdhuone pravedana karuM.' guru kahe che - 'pravedana kara.' 4. tyArapachI vaMdana karIne eka navakArane uccArato samavasaraNa ane gurune pradakSiNA Ape che. A rIte traNavAra kahe. tyArapachI guru nisaghAmAM bese che. 5. khamAsamaNapUrvaka ziSya he che - 'tamane pravedana karAyuM, sAdhuone pravedana karAyuM AjJA Apo huM kAusasagga karuM.' guru kahe - 'kareha'=tuM kara, 6. tyArapachI vaMdana karIne kahe che. 7. 'samyaktvasAmAyika-zrutasAmAyika-dezaviratisAmAyikane sthira karavA mATe huM kAusagga karuM chuM.' ityAdi bolIne sattAvIsa ucchvAsanA ciMtanarUpa logassa bole. tyArapachI sUri tene pAMca udumbara AdinA yathAyogya abhigrahone Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 * dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 Ape che=ziSyanI yogyatA anusAra te-te abhakSyAdinA abhigrahone Ape che. ane tenuM daMDaka abhigrahanuM daMDaka, A pramANe che - "he bhagavan tamArA samIpe Aje huM abhigrahane grahaNa karuM chuM. te A pramANe - dravyathI, kSetrathI, kAlathI, bhAvathI. dravyathI A abhigraha che=je vastuno pote tyAga karavA Icche che te abhigraha che. kSetrathI ahIM ke anyatra abhigraha che. kAlathI jAvajIva sudhIno abhigraha che. bhAvathI je pramANe grahaNa karyuM che te pramANe abhaMgathI abhigraha che. arihaMtanI sAkSIe, siddha sAkSIe, sAdhunI sAkSIe, devanI sAkSIe ane AtmAnI sAkSIe anAbhoga, sahasAtkAra, mahattarAgAra, savvasamAhitti AgArane choDIne vosirAvuM che=saMkalpa karelA uddebarAdino huM tyAga karuM chuM." tyArapachI ekAsaNAdi vizeSa tapa karAve. ane samyakta AdinI durlabhatAnA viSayavALI dezanA Ape che." bhAvArtha : pUrvamAM samyakta AdinA grahaNa pUrvanI vidhi batAvI. have vizeSavidhi batAve che - vizeSavidhinAM 13 dvAro che te kramasara batAve che - prazasta kSetra hoya ane te kSetra jinabhavanAdirUpa ke anya koI suMdara kSetra hoya tyAM prazasta tithi AdinA divase guru ziSyane samyakta Adi uccarAve. kaI rIte uccarAve te spaSTa kare che. ziSyanA guNanI parIkSA karIne te-te guNane mATe ziSya yogya che ke nahIM teno nirNaya karIne tyArapachI uccarAve. jema samyakta uccarAvavuM hoya to samyaktanI prAptine anukULa prAthamika kakSAno bodha thayo che ke nahIM ane te bodha na thayo hoya to guru tene bodha karAve ke saMsAramAM jIvo cAra gatimAM bhramaNa karIne je kaMI viDaMbanA pAme che te sarva karmakRta karthanA che ane karmathI jIva mukta thAya tyAre A sarva viDaMbanA dUra thAya che mATe jIvanI mukta avasthA suMdara che, saMsAraavasthA asuMdara che ane jIva karma sAthe kaI rIte saMbaMdhita thAya che teno mArgAnusArI bodha ziSyanI buddhi anusAra karAve che ane kahe che ke A karmanI viDaMbanAthI mukta thavAno upAya jinavacanano bodha, jinavacana pratyenI sthiraruci ane jinavacana anusAra apramAdabhAvathI karAyelo yatna che. ane te prakArano saMkSepathI ke vistArathI bodha karAvIne jyAre gurune jaNAya ke A ziSya samyaktane barAbara dhAraNa karaze ane tenA ucita AcAromAM pratijJA anusAra prayatna karIne pAlana karaze ane samyaktanuM rakSaNa karaze, tenI parIkSA karIne te ziSyane sUri sakhyatve Adi uccarAve che tyAre prathama potAnI sanmukha karIne khamAsamaNAnA dAnapUrvaka bolAve=ziSyane kahe ke tuM A pramANe bola. zuM bolAve ? te spaSTa kare che - "he bhagavan! icchApUrvaka tame mane samyakta sAmAyika, zrata sAmAyika, dezavirati sAmAyika AropaNa karavA arthe ane naMdI karAvavA mATe devane vaMdAvo." AnAthI e prApta thAya ke ziSya gurune vijJapti kare che ke tamane huM vrata ApavAne mATe yogya lAguM to tamArI icchA pramANe tame mane samyakta sAmAyika, zrata sAmAyika, dezavirati sAmAyikanA AropaNa mATe Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-23 maMgalarUpa naMdIsUtra karAvavA mATe tenI pUrvabhUmikArUpe devane vaMdana karAvo jethI devane vaMdana karIne huM naMdIsUtra" sAMbhaLuM ane tyArapachI tame mArAmAM yathAucita traNa sAmAyika AropaNa karo. A rIte ziSya gurune vinaMtI kare tyAre sUri ziSyane potAnI DAbI bAjue sthApana karIne vadhatI jatI stutiothI=pUrva-pUrvanI stuti karatAM uttara-uttaranI stuti AlAvA vagerethI vadhatI hoya, uccAraNathI vadhatI hoya ane bhAvathI vadhatI hoya te rIte saMghanI sAthe devane vaMdana karAve ane vaMdana karAvIne sarva kriyA karAvIne yAvatuM mane Apo, tyAM sudhI kriyA karAve ziSya pAse vratagrahaNanI sarva ucita kriyAo karAvIne yAvatuM mane vrata Apo tyAM sudhInI kriyA karAve. tera dvAramAMthI viTTa' "caityavaMdana' rUpa prathamadvAra samApta thayuM. tyArapachI devane vaMdana karAvyA pachI AcArya zrI zAMtinAtha bhagavAnanI ArAdhanArthe karemi kAusagga vaMdaNavattiyAe ityAdi sUtra bolIne sattAvIza ucchavAsano kAusagna karAve ane zrI zAnti ityAdi stuti bole. AnAthI e prApta thAya ke zAMtinAtha bhagavAna temanA nAma pramANenA guNavALA hovAthI vidgonI zAMtimAM prabaLa kAraNa che. tethI temanI ArAdhanApUrvaka vrata grahaNa karavAmAM Ave to aMtaraMga moha ApAdaka vighno temanA pratyenI bhaktithI karAyelA kAusaggathI zAMta thAya che. tethI te prakAranA zAMtinAtha bhagavAnanA guNagAnapUrvaka ane vadhatI jatI zraddhAdithI jo te ziSya kAusagga kare ane pachI gurumukhe zrI zAMtinAtha bhagavAnanI stuti sAMbhaLe to zAMta thayeluM citta sukhapUrvaka vratanA pariNAma prApta karavA samartha thAya che. ahIM saMti sattAvIsA' bIjuM dvAra pUruM thAya che, tyArapachI dvAdazAMgInI ArAdhanA mATe huM kAusagna karuM . vaMdaNavattiyAe ityAdi AlAvo bolIne ziSya upayogapUrvaka eka navakArano kAusagga kare. tyArapachI dvAdazAMgInI stuti bole. AnAthI e prApta thAya ke bhagavAnanA vacanarUpa dvAdazAMgI che ane te dvAdazAMgIne samyakta Adi uccarAvyA pachI potAnI zakti anusAra pariNamana pamADavAnI che tethI dvAdazAMgI pratyenA vadhatA jatA bahumAnapUrvaka teno kAusagga kare ane tenA guNagAnarUpa stuti sAMbhaLe tethI yogya jIvane zruta pratyenI bhaktinI buddhi thAya ane samyakta Adi uccarAvyA pachI apramAdathI zruta bhaNavA mATe yatna karIne zakti anusAra avazya zrutanA rahasyano jANakAra bane tevo nirmaLa pariNAma prastuta kAyotsargathI pragaTe che. AthI upayogapUrvaka dvAdazAMgInA ArAdhanAnA kAusaggathI vrata samyak pariNamana pamADavAmAM te kAusagga prabaLa nimitta bane che. ahIM vArasa' rUpa trIjuM dvAra pUrNa thayuM. tyArapachI zrutadevatAnA kAusaggane huM karuM chuM, annattha, ityAdi kahIne kAusagga kare. tyArapachI zrutadevatAnI stuti sAMbhaLe. A prakAranI stuti karavAthI bhagavAnanuM zruta, vrata uccarAvyA pachI potAne prApta karavuM che ane tenI prAptimAM zrutadevatA potAne sahAyaka thAya tevo abhilASa varte che. tethI teonA nimitte kAusagna karIne pote vrata grahaNa karyA pachI zrutaadhyayana sArI rIte karI zake tene anukULa dRDha Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 pariNAma prastuta kAusaggathI thAya che. ahIM 'suna'=zrutadevatA rUpa cothuM dvAra pUruM thayuM. e rIte=zrutadevatAno kAusagna karyo e rIte, zAsanadevatAno huM kAusagna karuM tyArapachI annattha ityAdi bolI eka navakArano kAusagna kare ane zAsanadevatAnI stuti kare. "je zAsanadevatA jainazAsananuM rakSaNa kare che ane viknono nAza karanAra che te zAsanadevatA mArA abhipretanI samRddhi mATe thAo A prakAre zAsanadevatAno kAusagna karIne stuti karavAthI thayelA suMdara adhyavasAyane kAraNe potAne abhipreta evuM samyakta ke dezavirati Adi vratanA sabhyapAlana mATe balAdhAna thAya che ane zAsanadevatA taraphathI sahAya maLe tevo suMdara Azaya hovAthI kadAca zAsanadevatA jAgrata na hoya to temanA taraphathI koI sahAyatA na thAya to paNa potAnA zubha adhyavasAyathI te prakAranAM karma nAza pAme che. jethI sukhapUrvaka svIkArAyelA vatanI ArAdhanA karI zake. ahIM "sAsaNa' nAmanuM pAMcamuM dvAra pUruM thAya che. tyArapachI samasta vaiyAvacca karanArA devono kAusagga karAya che ane tyArapachI tenI stuti karAya che. . AnAthI e prApta thAya ke sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAnI vaiyAvacca karanArA devo viSayaka kAyotsarga kasvAthI potAne vratapAlanamAM teo taraphathI ucita sahAyatA prApta thAya tevo abhilASa varte che. ane te kAyotsarganA baLathI thayelA zubha adhyavasAyathI paNa ghaNAM vijJabhUta karmo nAza pAme che jethI svIkArAyelAM vratonuM samyak pAlana thaI zake che. ahIM 'vitnasurA' nAmanuM chaThuM dvAra pUruM thAya che. tyArapachI navakAra bolIne vrata grahaNa karanAra puruSa besIne zakrastava kare. pachI parameSThistava kare ane jayavayarAya ityAdi bole. A rIte karavAthI bhagavAnanI bhaktinI vRddhi thAya che. te bhaktinI vRddhine kAraNe AgaLamAM svIkArAze te vrato samyaka pariNamana pAmaze tene anurUpa adhyavasAya thAya che. ahIM navakAra, zakrastava ane parameSThitavarUpa sAta-ATha-nava traNa dvAre pUrAM thAya che. A nava dvAranI prakriyA sarvavidhimAM samAna che. phakta te-te nAmanA uccArakRta bheda che. Azaya e che ke A nava dvAronI vidhi samyatva sAmAyika, dezavirati sAmAyika, sarvavirati sAmAyika ke anya paNa vrata uccAramAM samAna che. phakta je je sAmAyika uccarAvavAnI hoya te-te nAmakRta bheda che. AthI ja sarvavirati sAmAyika uccarAvavAnI hoya to "samyakta sAmAyika, zrata sAmAyika, sarvavirati sAmAyika AropaNa arthe naMdI karAvavA mATe devane vaMdana karAvo' te prakAranuM vizeSa uccAraNa thAya che. tyArapachI vaMdanapUrvaka ziSya gurune kahe che. "he bhagavan! icchApUrvaka tame mane samyakta sAmAyika, zruta sAmAyika, dezavirati sAmAyika AropaNa mATe naMdI karAvaNa arthe kAusagna karAvo.' A prakAre guru pAsethI vinayapUrvaka kAusagna karAvavAthI vratane anukULa maMgala arthe naMdIsUtra sAMbhaLavAne anurUpa zuddhi thAya che. tema naMdIsUtra arthe kAusagga karIne zuddha thayeluM citta atyaMta upayogapUrvaka naMdIsUtra sAMbhaLe to te naMdIsUtranuM zravaNa samyapha pariNamana pAme je maMgalarUpa hovAthI vratanA samyaka pariNamanamAM nimitta bane. ahIM 'vaMga' nAmanuM 10muM dvAra pUruM thayuM. tyAra pachI=naMdIsUtrano kAusagna karyA pachI, ziSya sahita guru samyakta sAmAyika, zruta sAmAyika Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 ane dezavirati sAmAyikanA AropaNa mATe karemi kAusagga ityAdi bole che. ane sattAvIsa uvAsanA ciMtanarUpa logassa bole che ane khamAsamaNapUrvaka namaskAratrayarUpa naMdInuM zrAvaNa kare che-traNa navakAra rUpa naMdIsUtra guru ziSyane saMbhaLAve che. ahIM vratanA AropaNanuM ussagna=kAyotsarga nAmanuM agiyAramuM dvAra pUruM thAya che. tyArapachI pRthaka pRthak namaskArapUrvaka traNavAra samyaktadaMDakano pATha kare arthAt eka navakAra bole ane te rIte navakAra bolIne bIjI vakhata ane trIjI vakhata samyakta daMDakano pATha bole. ane te samyaktadaMDakanA pAThano artha A pramANe che - ziSya gurune kahe che he bhagavan! tamArI samIpe AjathI mithyAtvano tyAga karuM chuM ane samyaktano svIkAra karuM chuM. A prakAranA uccAraNathI e prakArano adhyavasAya thAya che ke arihaMtadeva, susAdhuguru ane kevaliprajJapta dharma A traNa ja potAne ekAMte kalyANa karanAra che. tenAthI anya koI kalyANa karanAra nathI te prakArano sthira adhyavasAya karavA arthe guru samakSa te prakAranI pratijJA kare che. vaLI samyaktane dRDha karavA arthe mithyAtvanAM kAraNono tyAga karavA mATe ane samyaktanAM kAraNono svIkAra karavA mATe pote pratijJA kare che ane te pratijJA ja 'taMgathI spaSTa kare che - dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI huM mithyAtvanAM kAraNono tyAga karuM chuM ane sabhyatvanAM kAraNono svIkAra karuM chuM, jethI jinavacanamAM mArI zraddhA dRDha thAya. temAM prathama dravyathI mithyAtvanAM kAraNonuM paccakhkhANa kare che ane samyaktanAM kAraNono svIkAra kare che. kayA prakAranA mithyAtvanAM kAraNono tyAga kare che ? te spaSTa karatAM kahe che - - AjathI mAMDIne anyatIrthika, anyatIrthikadevo ke anyatIrthikathI parigRhIta arihaMtacaityone namaskAra karavA ke vaMdana karavAM mane kahyuM nahi. A rIte pratijJA karavAthI adhyavasAya thAya che ke jinavacana pramANe cAlanArA pAMca mahAvratadhArI susAdhuothI anya tyAgIone pote gurubuddhithI vaMdana-namaskAra karaze nahIM ane anyatIrthikanA devone ke anyatIrthikoe grahaNa karelI jinapratimAne pote devabuddhithI vaMdana-namaskAra karaze nahi. A prakAranI dravyathI pratijJA karavAne kAraNe kuguru pratye sugurunI buddhi thAya nahIM ane kudeva pratye sudevanI buddhi thAya nahIM tethI mithyAtvanI prApti thavAno prasaMga Ave nahi. vaLI, anyatIrthiko vaDe grahaNa karAyelI jinapratimA joke arihaMtanI pratimA che topaNa anyadarzanI dvArA te arihaMta pratimA potAnA deva tarIke pUjAya che ane te arihaMta pratimAne vaMdana-namaskAra karavAthI anyadarzananA devonuM mAhAsya vRddhi pAme che. tethI anyadarzananA devonI mAhAtmanI vRddhimAM pote nimitta bane to mithyAtvanI prApti thAya. mATe tevI jinapratimAne paNa vaMdana-namaskAra nahIM karavAnI pratijJA karAya che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-23 vaLI, anyatIrthika evA guruo sAthe potAne pUrvamAM paricaya na hoya tevA gurunI sAthe bolavA dvArA paricaya nahIM karavAno saMlApa nahIM karavAnI pratijJA karAya che. jethI teonA paricayane kAraNe mithyAtvanI prAptinA prasaMgano parihAra thAya che. vaLI, anyatIrthikone gurubuddhithI cAra prakAranA AhArAdi ApavA mATe ke vAraMvAra ApavA mATe huM prayatna karIza nahIM e prakAranI pratijJA kare che jethI mithyA AcArane sevanArA ke temanA tyAgane joIne teo pratye gurubuddhi thAya nahi. jethI te gurumAM sugurunI buddhirUpa mithyAtvanA prasaMgano parihAra thAya che. A pratijJAnuM svarUpa batAvyA pachI te pratijJA kSetrane AzrayIne jyAM pratijJA karI che te kSetramAM ane anya sarva kSetromAM paNa potAnI pratijJA raheze evo saMkalpa kare che. jethI evo vikalpa UThe nahIM ke meM to amuka kSetranI pratijJA karI che paraMtu sarvakSetramAM te prakAre vaMdana-pUjana nahIM karavAnI pratijJA karI nathI. tethI sarva kSetranI pratijJAnA jenA kAraNe anya kSetramAM anyatIrthika deva ke anyatIrthika gurune vaMdanAdino pariNAma thAya nahi. vaLI, kAlathI A pratijJA jyAM sudhI pote jIve che tyAM sudhI che. jethI sadA mATe mithyAtvanAM kAraNonA tyAMgano adhyavasAya thAya che. vaLI, bhAvathI pote A pratijJAne sadA pALavA icche che, to paNa koIka vyaMtarAdinA grahathI gRhIta thAya, koIka devatAnA chalathI chalita thAya, koIka saMnipAtanA rogathI mana uparano kAbU na rahe ke koI anya prakAranA rogane kAraNe potAne pratijJAnuM smaraNa na rahe to potAnI pratijJAno bhaMga na thAya te arthe vikalpa kare che ke "jyAM sudhI huM grahathI gRhIta na thAuM, chalathI chalita na thAuM, saMnipAtathI paribhava na pAmuM ane roga AtaMkAdinA kAraNe mAro A pariNAma pratipatita na thAya tyAM sudhI mAro A samyagdarzanano pariNAma che." arthAt samyagdarzanamAM vighnarUpa mithyAtvanAM kAraNonA tyAgapUrvaka sudevamAM sudevanI buddhi ane sugurumAM sugurunI buddhi che. temAM apavAda batAve che - rAjAbhiyogAdinAM kAraNothI kyAreka anicchAe paNa anyadarzananA devone namaskAra karavA paDe ke anya kuguruone AhArAdi ApavA paDe topaNa mArI pratijJAno bhaMga na thAya je arthe cha AgArapUrvaka A sarva pravRttione huM vosirAvuM chuM. arthAt kudevane ane kugurune vosirAvuM chuM ane A vosirAvyA pachI samyakta grahaNa karavA arthe jAvajIva arihaMta mArA deva che, susAdhu mArA guru che ane jinaprajJapta tattva jinaprajJapta dharma che tevI sthirabuddhi karavA arthe traNa vakhata te gAthA bolIne tattva pratyeno pakSapAta utpanna kare che. AnAthI e prApta thAya ke arihaMtanA pAramArthika svarUpanA bodhapUrvaka arihaMta tulya siddha avasthAnI prApti arthe teonI upAsanA karavAmAM Ave ane jinavacanAnusAra cAlanArA 18000 zIlAMgavALA susAdhunA pAramArthika svarUpane jANIne temanI gurubuddhie upAsanA karavAmAM Ave ane sarvajJapraNIta Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 18000 zIlAMga svarUpa ja dharma pAramArthika dharma che tevI sthirabuddhi karavAmAM Ave to samyakta avazya pragaTa thAya che. vaLI, je puruSa samyakta uccarAvyA pachI dezavirati sAmAyika uccarAve che te vrata uccarAvavAno pATha AnA pachI tarata ja bolAya che je pATha ahIM graMthakArazrIe Apela nathI. paraMtu AgaLamAM graMthakArazrI svayaM batAvaze. ahIM "daMDa uccAra' rU5 bAramuM dvAra pUruM thAya che. tyAra pachI samyakta sAmAyika uccarAvyA pachI ke samyakta sAmAyika dezavirati sAmAyika uccarAvyA pachI, gurune vaMdana karIne ziSya kahe che - "icchApUrvaka tame mArAmAM samyakta sAmAyika, zrata sAmAyika ane dezavirati sAmAyikanuM AropaNa karo.' guru kahe che. "huM AropaNa karuM chuM." A prakAre kahIne guru ziSyamAM te sAmAyikanuM AropaNa kare che. (1) pharI vaMdana karIne ziSya kahe che - "mane anujJA Apo. huM kaMIka kahevAne icchuM chuM.' guru kahe che "vaMdana karIne kahe." A prakAre kahevAthI gurune kaMIka kahevAno ziSyane abhilASa che te abhilASa pragaTa karavA mATe paNa vinayapUrvaka anujJA mAMge che. tethI ucita vinaya thAya che ane guNavAnanuM pAtaMtrya thAya che. pachI guru ziSyane kahevAnI anujJA Ape. (2) tyArapachI pharI vaMdana karIne kahe che - "tame mArAmAM samyakta sAmAyika, zruta sAmAyika, dezavirati sAmAyikanuM AropaNa karyuM. have huM tamAruM anuzAsana icchuM chuM." Ama kahevAthI ziSyane e adhyavasAya che ke "guNavAna evA gurunA pArataMtranA baLathI A saMsArasAgara huM tarIza mATe huM dareka pravRtti jinavacananAnusAra karuM. tenA mATe guru mane satata ucita anuzAsana Ape jenA baLathI huM jinavacanAnusAra pravRtti karI saMsArasAgarathI taruM." A prakAranA ziSyanA kaMIka kathanane sAMbhaLIne guru kahe che - "ame tArAmAM samyakta sAmAyika Adi je traNa AropaNa karyA che te kSamAzramaNanA hAthathI AropaNa karyA che. A prakAre kahevAthI guNavAna evA guru paNa e kahe che ke "ame paNa guNavAna evA susAdhune parataMtra thaIne tArAmAM samyakta sAmAyika Adi traNa sAmAyikanuM AropaNa karyuM che, svaicchAthI karyuM nathI. mATe kalyANanA arthIe guNavAna gurune parataMtra thaIne ja jinavacanAnusAra sarvapravRtti karavI joIe. A prakAre gurunuM vacana sAMbhaLIne ziSyane paNa guNavAna guru jema kSamAzramaNane parataMtra thayA che tema mAre paNa guNavAna gurune parataMtra thavuM joIe tevo adhyavasAya thAya che. tyArapachI guru AzIrvacana ApatAM kahe che te sUtrathI, arthathI ane sUtra-artha ubhayathI samyakudhAraNa karaje zrutajJAnanuM samyakudhAraNa karaje ane guruguNathI vRddhine pAma=gaMbhIratAdi ghaNA guNothI vRddhine pAmaje. nistAraga-pAraga thaje=grahaNa karelI pratijJAnA nistArane ane pArane karanAra thaje. ziSya kahe che huM icchuM chuM." arthAt je prakAre gurue AzIrvAda Apela che te prakAre karavAne huM icchuM chuM. AnAthI e prApta thAya ke vrata AropaNa karyA pachI guru ziSyanA eka kalyANanI kAmanAvALA che ane te kAmanArUpe ja ziSyane AzIrvacana Ape che ke vratagrahaNa karyA pachI tArI zaktine gopavyA vagara Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 197 bhagavAnA vacananA sUtrane, arthane ane sUtra-artha ubhayane tu samyak dhAraNa karaje. tuM navuM-navuM bhaNaje. jethI svIkAreluM samyaktva zrutanI vRddhi dvArA nirmaLa thAya che ane svIkArela dezavirati paNa zrutanI vRddhi dvArA nirmaLa thAya. vaLI, gurue kahela ke ghaNA guNothI vRddhi pAmaje, tethI te vacanane dhAraNa karIne ziSya haMmezAM jema zrutaadhyayanamAM udyama kare che tema svIkArAyelAM vratonA pAlanathI potAnAmAM sarvaviratine anukULa guNonI vRddhi thAya te prakAre ucita yatna kare che. mAtra dezaviratinAM vratonI bAhyakriyA karIne saMtoSa pAmato nathI ane A prakA2nA pariNAma thavAmAM guNavAna guruno apAyelo AzIrvAda sadA nimitta bane che. vaLI, gurue kahela ke svIkArAyelA vratanA nistA2ne ka2nA2 ane pA2ne pAmanAra thaje, tethI e prApta thAya ke pote je vrato grahaNa karyAM che te vratone skhalanA vagara mAre pALavAM joIe jethI svIkArAyelAM vratonA nistA2ne ka2nA2o huM thAuM tevo adhyavasAya thAya che. te vratonI uttarottara vRddhi karIne te vratonA baLathI huM saMsArasAgaranA pA2ne prApta karanAra thAuM evo adhyavasAya ziSyane utpanna thAya che ane te adhyavasAya anusAra ucita yatna karIne ziSya paNa vratanuM ucita pAlana karanAra bane che ane krame ka2Ine saMsArasAgarathI pAra Utare che. (3) - tyAra pachI vaMdana karIne ziSya kahe che, 'tamane meM pravedita karyuM, AjJA Apo. sAdhuone huM pravedana karuM.' guru kahe che - 'pravedana kara.' A prakAre kahevAthI e adhyavasAya thAya che ke ziSyae gurunA anuzAsana mATe potAnI icchAnuM pravedana karyuM ane gurue AzIrvAda ApyA tema anya sAdhuonA paNa ucita anuzAsana mATe pravedana karavAnI anujJA ziSya mAMge che ane gurunI anujJA mAMgyA pachI anya sAdhuone paNa anuzAsana ApavAnI icchArUpa te ziSya pravedana kare che. te pramANe ucita abhilApapUrvaka anya sAdhuo paNa tene AzIrvacana Ape che je AzIrvacananA baLathI te vrata grahaNa karanArane vratanI vRddhi arthe zruta adhyayanamAM, vrata pariNamana pamADavAmAM utsAha vadhe che; kema ke mokSamArgamAM pravRtta anya sAdhuo paNa yogya evA te jIvane sA2NAdi dvArA anuzAsana Ape evI icchA vratagrahaNa karanArane thAya che. (4) tyArapachI vaMdana karIne eka navakA2ne bolato samavasaraNa ane gurune pradakSiNA Ape che. A pramANe traNa vakhata kare che. tyArapachI guru niSadyAmAM bese che. AnAthI e prApta thAya ke anya sAdhuone potAnI icchAnuM pravedana karyA pachI pote svIkArelA vratane sthira ka2vArthe gurune vaMdana kare che ane traNa vakhata ekaeka navakA2 bolIne gurune ane samavasaraNane pradakSiNA Ape che je ucita vinaya svarUpa che. ane A rIte ziSya traNa pradakSiNA karI le pachI guru potAnA Asana pare bese che. (5) khamAsamaNapUrvaka ziSya gurune kahe che - "tamane meM pravedana karyuMtamane meM anuzAsananI icchA vyakta karI ane tame AzIrvacana ApyuM. sAdhuone meM pravedana karyuM ane teoe paNa AzIrvAda ApyA. tame mane anujJA Apo huM kAusagga karuM." guru kAusagganI anujJA Ape che. A prakAre karavAthI AgaLamAM je kAusagga ka2vAno che te paNa gurunI anujJApUrvaka karavAno adhyavasAya thAya che tethI ucita vinaya thAya che. (6) Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 tyArapachI vaMdana karIne kahe che - "samyakta sAmAyika, zrata sAmAyika, dezavirati sAmAyikane sthira karavA mATe huM kAusagna karuM chuM.' ityAdi bolIne 27 ucchavAsanA ciMtanarUpa logassano kAusagga kare che. A prakAre karavAthI pote svIkArelAM vratone mAre sthira karavAM che te nimitte huM A kAusagna karuM , tevo adhyavasAya thavAthI vratamAM daDha yatna karavAnI zaktino saMcaya thAya che. (7) A rIte 'sattavamAsama' rUpa teramuM dvAra puruM thAya che. tyArapachI sUri tene pAMca udumbarAdi abhakSyanA tyAga mATe yathAyogya abhigraha Ape che. ane te daMDakate abhigrahagrahaNanuM daMDaka A pramANe che - "he bhagavan! AjathI tamArI samIpe huM abhigrahane grahaNa karuM chuM arthAt udumbarAdimAMthI jeno tyAga karavAno pote saMkalpa karelo che teno abhigraha grahaNa karuM chuM. kaI rIte abhigraha grahaNa kare che. te "taMgahA'thI spaSTa kare che - dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI huM abhigraha grahaNa karuM chuM. dravyathI A mArA abhigraha che arthAt jeno tyAga karavAno pote saMkalpa karyo che te mArA abhigraha che. kSetrathI A kSetramAM ke anya kSetramAM pote jAya tyAM paNa mAro A abhigraha che. kAlathI jyAM sudhI jIvuM tyAM sudhI mAro A abhigraha che. bhAvathI je pramANe meM grahaNa karyuM che tenA abhaMganA pariNAmathI mAro A abhigraha che. ane te abhigraha konI sAkSIe grahaNa kare che te batAve che. arihaMtanI sAkSIe, siddhanI sAkSIe, sAdhunI sAkSIe, devanI sAkSIe, AtmAnI sAkSIe A abhigraha grahaNa karuM chuM. tethI pAMcanI sAkSIe pote AA abhigraha grahaNa karyo che tevo daDha saMkalpa thavAthI tenuM kyAreya ullaMghana na thAya tevo pariNAma vizeSa thAya che. vaLI, abhigrahano bhaMga na thAya tenA mATe ucita AgAro batAve che. anAbhogane choDIne, sahasAtkArane choDIne moTA puruSonA Agrahane choDIne ke sarvaprakAranI samAdhinAM kAraNone choDIne vosirAvuM chuM-huM saMkalpa karAyelA udumbarAdino tyAga karuM chuM. A prakAre AgAra rAkhavAthI pUrNa vratapAlana pratyeno baddharAga thAya che; kema ke anAbhogAdithI kaMIka viparIta thAya topaNa bhAvathI mAruM vrata surakSita rahe mATe viparIta thavAnI saMbhAvanAnAM sthAnone choDIne pratijJA kare che. jethI grahaNa anusAra vratanuM samyakSAlana karIne vratanuM yathArtha phaLa prApta thAya. tyArapachI vrata ApyA pachI, guru ekAsaNAdi vizeSa tapa karAve che ane je vrato teNe prApta karyA che tevA samyakta AdinI durlabhatAnA viSayavALI dezanA Ape che jethI vrata pratyeno daDha pakSapAta vRddhi pAme; kema ke samyakta AdinI prAptinI durlabhatA che tenuM jJAna thavAthI prApta thayelA vrata AdinA pAlana ane rakSaNa mATe daDha yatna thAya che. TIkA : dezaviratyAropaNavidhirapyevameva, vratAbhilApastvevam"ahannaM bhaMte! tumhANaM samIve thUlagaM pANAivAyaM saMkappao niravarAhaM paccakkhAmi jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi IST Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 acc ahannaM bhaMte! tumhANaM samIve thUlagaM musAvAyaM jIhAche AiheuM kannAlI Ai paMcavihaM paccakkhAmi dakkhiNNAi avisae jAvajjIvAe duvihamityAdi ||2|| ahannaM bhaMte! tumhANaM samIve thUlagaM adattAdANaM khattakhaNaNAiaM coraMkArakaraM rAyaniggahakaraM sacittAcittAivatthuvisayaM paccakkhAmi jAvajjIvAe duvihamityAdi / / 3 / / ahannaM bhaMte! tumhANaM samIve orAliaveDavviabheaM thUlagaM mehuNaM paMccakkhAmi jAvajjIvAe, tattha divvaM duvihaM tiviheNaM, tericchaM egavihaM tiviheNaM, maNuaM ahAgahiabhaMgaeNaM, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmItyAdi / / 4 / / ahannaM bhaMte! tumhANaM samIve aparimiapariggahaM paccakkhAmi, dhaNadhannAinavavihavatthuvisayaM icchAparimANaM uvasaMpajjAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmItyAdi / / 5 / / etAni pratyekaM pratyekaM vAratrayaM namaskArapUrvamuccAraNIyAni / ahannaM bhaMte! tumhANaM samIve guNavvayatie uDDAhotiri agamaNavisayaM disiparimANaM paDivajjAmi / uvabhogaparibhogavae bhoaMNao aNaMtakAyabahubI arAIbhoaNAiM pariharAmi, kammao NaM panarasakammAdANAI iMgAlakammAiAI bahusAvajjAI, kharakammAI rAyaniogaM ca pariharAmi / aNatthadaMDe avajjhANAiaM cauvvihaM aNatthadaMDaM jahAsattIe pariharAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte! paDikkamAmItyAdi 6-7-8 / / trINyapi samuditAni vAra 3 / ahannaM bhaMte! tumhANaM samIve sAmAiaM, desAvagAsiaM, posahovavAsaM, atihisaMvibhAgavayaM ca jahAsattIe paDivajjAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte paDikkamAmI "tyAdi 9-10-11-12 / / catvAryapi samuditAni vAra 3 / icceiaM saMmattamUlaM paMcANuvvaiaM sattasikkhAvaiaM duvAlasavihaM sAvagadhammaM uvasaMpajjittA NaM viharAmi / " vAra 3 / / 23 // TIDArtha : dezaviratyAropaNa vAra 3 / / dezaviratinA AropapurAnI vidhi bhae khA prabhAge 4 che e pramANe samyaktvanA AropaNanI vidhi che e pramANe ja che vaLI, vratano abhilApa=kathana, A pramANe che "he bhagavan ! AjathI mAMDIne tamArI samIpe saMkalpathI niraparAdha sthUla-prANAtipAtanuM paccakkhANa karuM chuM, jAvajjIva sudhI duvidha-trividhathI manathI-vacanathI-kAyAthI huM sthUla prANAtipAtane karIza nahIM karAvIza nahi. he bhagavan ! tenuM=sthUla prANAtipAtanuM, huM pratikramaNa karuM chuM. niMdA karuM chuM, garhA karuM chuM ane AtmAne vosirAvuM chuM=sthUla prANAtipAta pUrvamAM meM je karyuM che tevA mArA AtmAne huM vosirApuM chaM. (1) ***** - he bhagavan ! AjathI mAMDIne tamArI samIpe dAkSiNya AdinA aviSayamAM jihvAchedAdi hetu kanyAlIkAdi pAMca prakAranA sthUla mRSAvAdanuM paccakkhANa karuM chuM. jAvajjIva sudhI 'duvihaM' ityAdi avazeSa pATha pUrvanI jema bhAgavo. (2) Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200. dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 he bhagavan! AjathI mAMDIne tamArI samIpe sacitta-acittAdi vastu viSayavALuM rAjanigrahane karanAra coraMkArakara khAtra-khanana Adi sthUla adattAdAnanuM huM paccakhANa karuM chuM. jAvajIva sudhI duvihe ItyAdi avazeSa pATha pUrvanI jema jANavo. he bhagavan! AjathI tamArI samIpe mAMDIne audArika-vaikriya bhedavALuM sthUla maithunanuM huM paccakhANa karuM chuM. jAvajIva sudhI tyAM=duvidha-trividhathI maithunanA paccakhkhANamAM, duvidha-trividhathI divya saMbaMdhI-devasaMbaMdhI, ekavidha trividhathI tiryaMca saMbaMdhI, yathAgRhIta abhaMgathI manuSya saMbaMdhI maithunanuM huM paccakhANa karuM chuM ema avaya che, te bhagavan! tenuM sthUla maithunanuM, huM pratikramaNa karuM chuM. niMdA karuM chuM. ItyAdi avazeSa pATha pUrvanI jema jANavo. (4) he bhagavan! AjathI mAMDIne tamArI samIpe dhana-dhAnyAdi aparimita parigrahanuM huM paccakhANa karuM chuM. navavidha vastu viSayavALuM icchAnA parimANane svIkAruM chuM. jyAM sudhI jIvuM tyAM sudhI yathAgRhIta abhaMgathI he bhagavan! tenuM= aparimita parigrahanuM, huM paccakhkhANa karuM chuM. niMdA karuM chuM ityAdi avazeSa pATha pUrvanI jema jANavo. (5) A=pUrvamAM kahevAyelA aNuvratanA AlAvA pratyeka namaskArapUrvaka traNavAra uccAraNa karavA. he bhagavan ! AjathI mAMDIne tamArI samIpe guNavrata mATe Urdhva-adho-tiryaphagamana viSayaka dizi parimANa huM svIkAruM chuM. upabhoga-paribhoga mATe bhojanathI anaMtakAya, bahubIja, rAtribhojanAdino huM parihAra karuM chuM. karmathI kRtyathI, aMgArakarmAdi, bahusAvaghAdi, kharakarmAdi paMdara karmAdAnAdino ane rAjAnA niyogano huM parihAra karuM chuM. anarthadaMDamAM avaghadhyAnAdi cAra prakAranA anarthadaMDano yathAzaktithI huM parihAra karuM chuM. jAvajIva sudhI yathAgRhIta abhaMgathI huM parihAra karuM chuM ema anvaya che. he bhagavan! tenuM diziparimANa, upabhoga-paribhoga, 15 karmAdAnAdi anarthadaMDanuM pratikramaNa karuM chuM. ityAdi avazeSa pATha pUrvanI jema jANavo. 6-7-8 traNe pATha samudita traNavAra bolavA-traNeya guNavrato eka sAthe traNavAra bole. he bhagavan! AjathI mAMDIne tamArI samIpe sAmAyika, dezAvagAsika, pauSadhopavAsa ane atithi saMvibhAge vrata yathAzaktithI huM svIkAruM chuM. jAvajIva sudhI yathAgRhIta abhaMgathI huM svIkAruM chuM. ema avaya che. he bhagavan! tenuM huM pratikramaNa karuM chuM ityAdi avazeSa pATha pUrvanI jema jANavo. 9-10-11-12 cAre paNa samudita traNa vAra bolavA. ItyAdi 'A samyakta mUla pAMca aNuvrata, sAta zikSAvrata, bAra prakArano zrAvakadharma svIkArIne huM viharuM .' traNa vAra A pATha bolavo. 23 bhAvArtha : sapta khamAsamaNA pUrvaka samyatvanI sAthe dezavirati paNa grahaNa thAya che te vakhate dezavirati AropaNanI vidhi paNa samyaktanI jema ja sarva kriyApUrvaka thAya che ane te vakhate bAra vratono abhizApa A pramANe karavAmAM Ave che. (1) zUlaprANAtipAtaviramaNavrata - vrata grahaNa karanAra kahe che ke "he bhagavan! AjathI mAMDIne tamArI pAse jAvajIva sudhI zUlaprANAtipAtanuM huM paccakhkhANa karuM chuM. te sthUla prANAtipAtano viSaya saMkalpathI niraparAdhI trasajIvonI hiMsAnA parivArano Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 che. tethI saMkalpapUrvaka niraparAdhI evA sthUla beInDiyAdi jIvono huM vadha karIza nahIM tethI arthathI phalita thAya ke pRthvIkAyAdimAM huM zakya yatanA karIza; kema ke paccakhANa lenAra zrAvakathI paNa yuddhAdinA prasaMgamAM saMkalpapUrvaka sAparAdhI trasa prANIonI hiMsA thAya che tethI zrAvaka mATe tevI hiMsAno sarvathA parihAra azakya che. vaLI, A pratijJA mana-vacana-kAyAnA traNa yogothI huM karIza nahIM ane karAvIza nahIM e prakAre duvidha-trividhathI che. tethI pote je bhogAdi pravRtti kare che te bhogasAmagrInI niSpatti mATe thatI hiMsAnI anumodanAno parihAra zrAvaka karI zakato nathI; kema ke zAtA arthe te vastuno bhoga kare tyAre temAM thayela hiMsAnI anumatinI prApti che. A rIte pratijJA karyA pachI tene dRDha karavA arthe kahe che ke tevA skUla prANAtipAtanuM "he bhagavan! huM pratikramaNa karuM chuM arthAt te pApothI huM nivartana pAmuM chuM. bhUtakALamAM je prakAranAM pApo meM karyA che tenI niMdA, gaha karuM jethI te pApo pratye atyaMta jugupsA utpanna thAya ane tevAM pApo karanArA mArA AtmAne huM vosirAvuM chuM=tevAM pApothI yukta evA mArA AtmAno huM tyAga karuM chuM. jethI have te prakAranAM pApothI rahita evo mAro AtmA thAya. . A prakArano pATha traNa vakhata bolAya che jethI pote je pratijJA karI che tenuM atyaMta daDhIkaraNa thAya; kema ke upayogapUrvaka vratanI maryAdAnuM smaraNa karIne pratijJA karAya che tyAre te pratijJA zratanA saMkalparUpa hoya che ane te zrutanA saMkalpathI uttaramAM te prakAranI pravRtti karIne te vratano nirvAha thAya che. (1) (2) skUlamRSAvAdaviramaNavrata: bIjA aNuvratano abhilApa kahe che - "he bhagavan! AjathI mAMDIne tamArI samIpe huM sthUla mRSAvAdanuM paccakhANa karuM chuM. te sthUla mRSAvAda kevo anarthakArI che te spaSTa karatAM kahe che. jidvAchedAdino hetu che; kema ke tevo mRSAvAda bolyA pachI rAjA Adi pAse koI phariyAda kare to te mRSAvAda bolanArane rAjAdi dvArA jivAchedAdino daMDa ApavAmAM Ave che. tethI A prakAre upasthiti karavAthI A sthUla mRSAvAda paralokamAM to anarthakArI che paraMtu A lokamAM paNa jillAchedAdi daMDano hetu che e prakAre upasthita thavAthI A lokanA paNa bhayathI sthUla mRSAvAdanA parivAranuM pAlana karavAno daDha pariNAma thAya che. vaLI, A sthUla mRSAvAda kanyAlIkAdi pAMca prakArano che. jeno yathArtha bodha karIne vrata grahaNa karanAra puruSa te prakAranA sthUla mRSAvAdanA parivAra mATe yatna kare. vaLI, koIka vakhata dAkSiNyAdine kAraNe evo mRSAvAda karavo paDe to vrata bhaMga na thAya te arthe pratijJAmAM vikalpa karAya che ke dAkSiNyAdinA aviSayarUpa evuM sthUla mRSAvAdanuM jAvajIva sudhI duvidha-trividhathI huM paccakhANa karuM chuM. avazeSa AlAvo prathama aNuvratanI jema ja che tema batAvavA mATe duvihaM pachI ityAdi zabda che. tethI mana-vacana-kAyAnA traNeya yogathI sthUla mRSAvAda huM karIza nahIM ane karAvIza nahIM e prakAranI pratijJA prApta thAya che. A rIte pratijJA karyA pachI tene dRDha karavAthuM kahe che ke tevA sthUla mRSAvAdanuM he bhagavan! huM pratikramaNa karuM chuM arthAt te sthUla mRSAvAdathI huM nivartana pAmuM chuM. bhUtakALamAM je prakArano sthUla mRSAvAda meM karyo che tenI niMdA-gaha karuM chuM jethI te sthUla mRSAvAda pratye Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 atyaMta jugupsA utpanna thAya ane tevA sthUla mRSAvAda karanArA mArA AtmAne huM vosirAvuM chuM=tevA sthUla mRSAvAdathI yukta evA mArA AtmAno huM tyAga karuM chuM jethI have tevA prakAranA sthUla mRSAvAdathI rahita evo mAro AtmA thAya. A prakArano pATha traNa vakhata bolAya che jethI pote je pratijJA karI che tenuM atyaMta daDhIkaraNa thAya; kema ke upayogapUrvaka vratanI maryAdAnuM smaraNa karIne pratijJA karAya che tyAre te pratijJA zrutanA saMkalparUpa hoya che ane te zrutanA saMkalpathI uttaramAM te prakAranI pravRtti karIne te vratano nirvAha thAya che. (3) sthUlaadattAdAnaviramaNavrata H trIjA aNuvratano abhilApa kahe che he bhagavan ! AjathI mAMDIne tamArI samIpe huM sthUla adattAdAnanuM paccakkhANa karuM chuM. je adattAdAna sacitta-acitta viSayanI vastuvALuM che. vaLI tevuM sthUla adattAdAna ka2nA2ne A lokamAM 2AjA taraphathI daMDa ApavAmAM Ave che. tethI rAjanigrahakara sthUla adattAdAna che tevI upasthiti karavAthI A lokamAM paNa sthUla adattAdAna anarthakArI che evI buddhi sthira thAya che. vaLI, lokomAM A cora che e prakAre te adattAdAna ka2nA2ne kahevAya che mATe te adattAdAna atyaMta nIMdanIya che tevI upasthiti thAya che. vaLI, A adattAdAna khAtra-khananAdirUpa che. je kahevAthI te adattAdAnanuM svarUpa spaSTa thAya che. AvA sthUla adattAdAnanuM paccakkhANa duvidha-trividhathI jAvajjIva karavAthI te prakAranA kliSTa bhAvone karanAra pApavRttithI citta nivartana pAme che. tyArapachI sthUla adattAdAnanA paccakkhANanI lIdhelI pratijJAne dRDha ka2vA arthe kahe che ke 'he bhagavan ! sthUla adattAdAnanuM huM pratikramaNa karuM chuM.' jethI pUrvamAM bIjAnI koI tevA prakAranI vastu pote grahaNa karI hoya to tevAM pApothI nivartanano pariNAma thAya che ane bhUtakALamAM tevA sthUla adattAdAnanAM koI pApo pote karyAM hoya tenA pratye jugupsA arthe tenI niMdA gaha kareche ane tevA sthUla adattAdAnanA sevanavALA potAnA AtmAno pote tyAga kare che. jethI tevA azubha adhyavasAyathI citta nivartana pAme che. ahIM khAtra-khananAdimAM 'Adi' padathI bIjAnI mAlikInI koI sacitta-acitta vastu hoya ane tenA mAlikanI anujJA vagara te vastu pote grahaNa kare te sarvano saMgraha 'sthUla adattAdAna'thI thAya che. mATe mAtra khAtra-khanana karavAnI kriyA ja adattAdAnarUpa che tema nathI paraMtu sAmAnya vastu paNa bIjAnI mAlikInI hoya to tenA mAlikane pUchyA vagara grahaNa ka2vAmAM adattAdAnanI prApti che. ane te pApone nahIM ka2vAno adhyavasAya prastuta pratijJAthI thAya che. C (4) sthUla svadArAsaMtoSaparastrIgamanaviramaNavrata H cothA aNuvratano abhilApa kahe che - "he bhagavan ! AjathI mAMDIne tamArI samIpe huM sthUla maithunanuM paccakkhANa karuM chuM. te sthUla maithuna audArika zarI2 ane vaikriyaza2I2ne AzrayIne be bhedavALuM che. ema kahevAthI devalokanA ane manuSyalokanA maithunanI upasthiti thAya che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 A jAvajIva sudhI maithunanuM paccakhkhANa zrAvaka kaI rIte grahaNa kare che te spaSTa karatAM kahe che. devaloka saMbaMdhI maithuna duvidha-trividhathI kare che." tethI e prApta thAya ke manathI-vacanathI-kAyAthI pote vaikriyazarIravALAM deva-devIo sAthe bhogAdi karaze nahIM ane karAvaze nahi. tiryaMca saMbaMdhI ekavidha-trividhathI paccakhANa kare che; kema ke pazupAlanAdi kare. to pazuonA ucheramAM maithuna karAvavAno prasaMga prApta thAya. paraMtu svayaM pazu sAthe kAmanI ceSTA karaze nahIM te prakAre mana-vacana-kAyAthI ekavidha paccakhANa kare che ane manuSya saMbaMdhI je pramANe pote maithunanI maryAdA rAkhI hoya te pramANenA abhaMgathI vrata pAlana karavAnA adhyavasAyapUrvaka avazeSanuM paccakhkhANa kare che. A prakAre paccakhkhANa karavAthI zrAvakane saMpUrNa maithuna vratanI balavAna icchA hovA chatAM potAnI azaktine kAraNe manuSya saMbaMdhI kaMIka maryAdA rAkhIne ane tiryaMca saMbaMdhI nahIM karavAnI maryAdA rAkhIne ane devasaMbaMdhI duvidha-trividhanA tyAganI maryAdA rAkhIne maithunanA tyAgano pariNAma thAya che. zrAvaka saMpUrNa nirlepa cittavALA nathI tethI anumodanAno parihAra azakya che; kema ke jyAM sudhI saMgano saMbaMdha che tyAM sudhI anumodananA pariNAmano parihAra thaI zake nahIM. tethI zrAvaka duvidha-trividhathI maithunanuM paccakhkhANa kare che. vaLI, tene daDha karavA mATe kahe che ke te sthUla maithunanuM huM pratikramaNa karuM chuM. arthAt pUrve meM je maithunano tyAga karelo nahIM te maithunanI pravRttithI nivartana pAmuM chuM ane pUrvamAM je kaMI tevA prakAranA maithunanI meM pravRtti karI che tenI huM niMdA, gaha karuM ane tevA prakAranA maithuna sevanArA mArA AtmAno huM tyAga karuM chuM. A prakAre pratijJA karavAthI sthUla maithunanA tyAgano pariNAma ati dRDha thAya che ane te daDha karavA arthe zrAvaka atyaMta upayogapUrvaka prastuta AlAvo traNa vakhata bole che jethI te pariNAma atizayathI sthira thAya. (5) sthUla parigrahaparimANavrata: pAMcamA aNuvratano abhilApa kare che - "he bhagavan ! AjathI mAMDIne tamArI samIpe aparimita parigrahanuM huM paccakhANa karuM chuM." tethI svIkArAyelA parimANathI adhika parigraha nahIM rAkhavAno pariNAma thAya che ane parigraha te jIva mATe baMdhanarUpa che tevI sthirabuddhi thAya che. ane te baMdhananA nivartananA abhilASathI aparimita parigrahanuM paccakhANa kare che. jenI vRddhi dvArA sarvathA parigraha rahita thavAne anukULa zaktino saMcaya thAya che. te aparimita parigrahanuM paccakhANa dhanadhAnyAdi navavidha vastu viSayaka che. vaLI, bole che ke icchAnA parimANane huM svIkAruM chuM arthAt pote saMkalpa karela parigrahanA parimANane svIkAre che ane jAvajIva sudhI grahaNane anurUpa abhaMgathI huM pAlana karIza evo saMkalpa kare che. vaLI, paccakhANane atizaya karavA arthe kahe che ke he bhagavan! aparimita parigrahanuM huM pratikramaNa karuM chuM, niMdA karuM chuM, gartA karuM chuM ane tevA AtmAno huM tyAga karuM chuM. tethI atyAra sudhI je aparimita parigrahano adhyavasAya hato tenuM nivartana thAya che ane pUrvamAM je aparimita parigraha grahaNa karavAnI vRtti hatI tenI niMdA, gaha kare che Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23 jenAthI te aparimita parigraha grahaNa karavAnI vRtti pratye jugupsA utpanna thAya che ane tyArapachI te aparimita parigrahavALA AtmAne vosirAve che jenAthI parimita parigrahathI adhika parigraha pratyeno snehasaMbaMdha tUTe che. jethI pAMcamAM aNuvratanI prApti thAya che. te daDha karavA arthe zrAvaka atyaMta upayogapUrvaka prastuta AlAvo traNa vakhata bole che jethI te pariNAma atizayathI sthira thAya. vaLI, vratagrahaNakALamAM A pAMce aNuvratonA dareka vratanuM paccakhkhANa namaskAranA pAThapUrvaka traNa vakhata bolAya che. e prakAranI zAstrIya maryAdA che jenAthI svIkArAyelI pratijJAno pariNAma atyaMta sthira thAya che. traNa guNavrata :(6-7-8) dikaparimANavrata, bhogopabhogaparimANavrata, anarthadaMDaviramaNavrata: tyArapachI traNa guNavratono samudita AlAvo bolAya che te A pramANe che - "he bhagavan! AjathI mAMDIne tamArI samIpe guNavrata mATe huM Urdhva, adho ane tiryaku gamana viSayaka dizAnuM parimANa svIkAruM chuM." A prakAre pratijJA karavAthI zrAvakane saMpUrNa nircApAra avasthA iSTa che tevo pariNAma thAya che paraMtu hajI bhogAdinI icchA che tethI saMpUrNa nircApAra jIvana jIvI zake tema nathI ane vyApAra avasthAmAM tapAvelA goLAnI jema potAnI pravRtti chakAyanI hiMsAnuM kAraNa bane che. te hiMsAnI pravRtti aparimita kSetramAM javAno pariNAma hovAthI ghaNI atizayavALI che. tenA saMkoca arthe zrAvaka Urdhva-adho ane tiryaku gamana viSayaka dizAnuM parimANa kare che. jethI te kSetrathI adhika kSetramAM gamanAdikRta AraMbhanI nivRtti thAya che. A prakAranA yatnanA baLathI saMpUrNa nirAraMbha jIvana jIvavAne anukULa kaMIka-kaMIka zaktino saMcaya thAya che. tethI svIkArAyelAM pAMca aNuvratane guNa karanAra A diparimANavrata che jenAthI te pAMca aNuvratamAM kaMIka atizayatA Ave che. je vRddhi pAmIne mahAvratanuM kAraNa banaze mATe "dikparimANavrata'ne guNavrata kahevAya che. tyArapachI "bhogopabhoga parimANanA viSayamAM bhojanathI anaMtakAya, bahubIja, rAtribhojana Adino huM parihAra karuM chuM, e prakAranI pratijJA karAya che ane karmathI paMdara karmAdAna ane rAjaniyogano huM parihAra karuM chuM, ema pratijJA karAya che. ethI e prApta thAya che ke bhojanane AzrayIne ghaNA jIvonI hiMsAnA kAraNa evA anaMtakAya Adino tyAga karIne saMpUrNa bhoga-upabhoganA tyAga arthe zaktino saMcaya thAya evuM A vrata che. tethI guNavrata che; kema ke A guNavratanA pAlanathI ja saMpUrNa bhogopabhoganA tyAgarUpa kramasara sarvaviratinI prApti thAya che. vaLI, kRtyane AzrayIne paMdara karmAdAnano tyAga kare che. je paMdara karmAdAnamAMthI pAMca karmAdAna aMgArakarma Adi che, 5 karmAdAna bahusAvadya che ane pAMca karmAdAna kharakarmAdi che, jenAthI zrAvakajIvanamAM ghaNI malinatA thAya che. A vratanA pAlanathI ghaNA AraMbha-samAraMbhanI nivRtti thAya che. vaLI rAjaniyogano parihAra karAya che jethI svAmIdrohanA pariNAmarUpa karmAdAnano tyAga thAya che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-23 vaLI, anarthadaMDanuM paccakkhANa ka2vA arthe AlAvo bole che "avAdhyAnAdirUpa cAra prakAranA anarthadaMDano huM yathAzakti parihAra karuM chuM ane jAvajjIva sudhI yathAgRhIta abhaMgathI huM pAlana karIza." A prakAranI pratijJA karavAthI tucchavRttine kA2Ne je vastu jIvanamAM upayogI na hoya tenA avadya dhyAnarUpa anarthadaMDanI prApti thAya che tevA pApano potAnI zakti anusAra parihAra karAya che. A traNeya vrato (6-7-8) sarvaviratine anukULa zakti saMcaya karavAnuM kAraNa hovAthI guNavrata kahevAya che ane A traNeya vratono abhilApa traNa vAra bolAya che. jethI svIkArAyelI pratijJAmAM dRDhatA Ave che. cAra zikSA vrata H tyArapachI cAra prakAranA zikSAvratanI pratijJA kare che. 205 (9-10-11-12) sAmAyikavrata, dezAvagAsikavrata, pauSadhopavAsavrata ane atithisaMvibhAgavrata H zrAvaka kahe che ke "he bhagavan ! AjathI mAMDIne tamArI samIpe huM mArI zakti anusAra sAmAyika, dezAvagAsika, pauSadhopavAsa, ane atithisaMvibhAga vratane svIkAruM chuM." A cAra vrato sarvaviratinI zaktinA saMcayane anukULa vizeSa prakA2nA vyApArarUpa hovAthI 'zikSAvrata' kahevAya che. arthAt sarvaviratine anukULa A zikSA che, jethI je zrAvake sAmAyikanA pariNAmane yathArtha jANIne svazakti anusAra prativarSa ke pratimAsa amuka sAmAyika karavAnI pratijJA karI hoya tene anusAra sAmAyika karIne saMpUrNa ni2vadya jIvana jIvavAne anukULa samabhAvanA pariNAmane pragaTa karavA prayatna kare che. jethI sukha-duHkha, zatru-mitrajIvana-mRtyu evA sarvabhAvo pratye samAna pariNAma varte ane te bhAvone poSaka bane tevI svAdhyAyAdinI kriyA sAmAyika daramyAna karavAnI pratijJA kare che. 'pauSadhopavAsa vrata'mAM cAra prakAranA pauSadhanuM vrata grahaNa karIne pauSadhanA divase sarva vyApArano tyAga ka2Ine saMpUrNa vyApAra rahita cAritramAM AtmAnuM pratiSThAna thAya tevI kriyAmAM zrAvaka yatna kare che. jethI jAvajIva sudhI mana-vacana-kAyAnA sarvavyApArano tyAga karIne traNa guptinA baLathI AtmAmAM vizrAMtine mATe yatna karanArA sAdhunI jema pote paNa sadA AtmabhAvamAM vizrAMtinA sAmarthyavALA thAya tevI zaktino saMcaya zrAvaka kare che. 'atithi saMvibhAga' vratano abhilApa kare che ' atithi sAdhu che ane teone nirdoSa AhArAdino vibhAga karIne vivekapUrvaka vahorAvIne zrAvaka pote te AhArAdino upabhoga kare che jenA baLathI sAdhunA saMyama pratyenA vadhatA jatA rAgane kAraNe sAdhu tulya nirAraMbha jIvana jIvavAnI zaktino saMcaya thAya che. A cAra zikSAvratanA AlApA samudita traNa vA2 bolAya che, jenA kAraNe svIkArelI pratijJAmAM dRDhatA Ave che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-23-24 tyArapachI zrAvaka pratijJA kare che ke A samyaktva mUla pAMca aNuvrata traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata tema bAra prakAranA zrAvakadharmane svIkArIne huM viharuM chuM tethI samyaktva sahita zrAvakadharmanAM bAra vratone svIkAravAno pariNAma atyaMta dRDha thAya che ane tene ja dRDha karavA arthe A abhilApa paNa traNa vakhata josAya che. 112311 avataraziDA : athANuvratAdInyeva krameNa darzayannAha - 206 avataraziddhArtha : have aNuvratone kramasara batAvatAM kahe che - zloka : sthUlahiMsAdiviratiM, vratabhaGgena kenacit / aNuvratAni paJcAhura hiMsAdIni zambhavaH / / 24 / anvayArtha : kenacit vratabhaGgena=32lAI vratanA lAMgAthI, sthUlahiMsAdiviratiM = sthUla hiMsAhi viratine, ahiMsAdIni paJca aNuvratAni=ahiMsAhi pAMya aguvrato, zambhavaH AhuH = tIrtha rokhe hyAM che. // 24 // zlokArtha : keTalAka vratanA bhAMgAthI sthUla hiMsAdi viratine ahiMsAdi pAMca aNuvrato tIrthaMkaroe kahyAM 9. 112811 TIDA : iha hiMsA pramAdayogAtprANavyaparopaNarUpA sA ca sthUlA sUkSmA ca tatra- sUkSmA pRthivyAdiviSayA, sthUlA mithyAdRSTInAmapi hiMsAtvena prasiddhA yA sA, sthUlAnAM vA trasAnAM hiMsA sthUlahiMsA, AdizabdAt sthUlamRSAvAdA'dattAdAnA'brahmaparigrahANAM parigrahaH, ebhyaH sthUlahiMsAdibhyo yA viratirnivRttistAM, 'ahiMsAdInI'ti, ahiMsAsunRtA'steyabrahmacaryA'parigrahAn aNUni sAdhuvratebhyaH sakAzAllaghUni vratAni niyamarUpANi aNuvratAni, aNorvA yatyapekSayA laghorlaghuguNasthAnino vratAnyaNuvratAni athavA'nu pazcAnmahAvrataprarUpaNApekSayA prarUpaNIyatvAt vratAnyanuvratAni, pUrvaM hi mahAvratAni prarUpyante, tatastatpratipattyasamarthasyAnuvratAni yadAha -, "jaidhammassa' samatthe, jujjai taddesaNaMpi sAhUNaM" [ ] ti tAni, kiyantItyAha--'paJce'ti, paJcasaGkhyAni paJcANuvratAnIti, bahuvacananirdeze'pi yadviratimityeka Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 vacananirdezaH, sa sarvatra viratisAmAnyApekSayeti, 'zambhavaH' tIrthakarAH 'AhuH' pratipAditavantaH, kimavizeSaNa viratiH ? netyAha 'vratabhaGgene 'tyAdi 'kenacit ' dvividhatrividhAdInAmanyatamena 'vratabhaGgena' vrataprakAreNa, bAhulyena hi zrAvakANAM dvividhatrividhAdayaH SaDeva bhaGgAH saMbhavantIti tadAdibhaGgajAlagrahaNamucitamitibhAvaH te ca bhaGgA evam - zrAddhA viratA aviratAzceti sAmAnyena dvividhA api vizeSato'STavidhA bhavanti / yat Avazyake "sAbhiggahA ya NirabhiggahA ya oheNa sAvayA duvihA / te puNa vibhajjamANA, aTThavihA huMti NAyavvA / / 1 / / " [ Avazyaka niryuktiH 1557] sAbhigrahA viratA AnandAdayaH, anabhigrahA aviratAH kRSNasatyakizreNikAdaya iti, aSTavidhA dvividhatrividhAdibhaGgabhedena bhavanti / tathAhi "duvihaM tiviheNa paDhamo, duvihaMduviheNa bIao hoi / duvihaM egaviheNaM, egavihaM ceva tiviheNaM // 1 / / 207 egavihaM duviheNaM, egegaviheNa chaTThao hoi / uttaraguNa sattamao, avirao ceva aTThamao / / 2 / / " [ Ava. ni. 1558- 9] dvividhaM kRtaM kAritam, trividhena manasA vacasA kAyena, yathA-sthUlahiMsAdikaM na karotyAtmanA na kArayatyanyairmanasA vacasA kAyenetyabhigrahavAn prathamaH; asya cAnumatirapratiSiddhA, apatyAdiparigrahasadbhAvAt, taihiMsAdikaraNe tasyAnumatiprApteH, anyathA - parigrahA'parigrahayoravizeSeNa pravrajitApravrajitayorabhedApatteH / trividhatrividhAdayastu bhaGgA gRhiNamAzritya bhagavatyuktA api kvAcitkattvAnnehAdhikRtAH, bAhulyena SaDbhireva vikalpaisteSAM pratyAkhyAnagrahaNAt bAhulyApekSayA cAsya sUtrasya pravRtteH, kvAcitkatvaM tu teSAM vizeSaviSayatvAt, tathAhi - yaH kila pravivrajiSuH putrAdisantatipAlanAya pratimAH pratipadyate, yo vA vizeSaM svayambhUramaNAdigataM matsyAdimAMsaM dantidantacitrakacarmAdikaM sthUlahiMsAdikaM vA kvacidavasthAvizeSe pratyAkhyAti, sa eva trividhaMtrividhAdinA karotItyalpaviSayatvAnnocyate / tathA dvividhaM dvividheneti dvitIyo bhaGgaH atra cottarabhaGgAstrayaH, tatra dvividhaM sthUlahiMsAdikaM na karoti na kArayati dvividhena manasA vacasA 1, yadvA manasA kAyena 2, yadvA vAcA kAyeneti 3 / tatra yadA manasA vacasA na karoti na kArayati, tadA manasA'bhisandhirahita eva vAcA'pi hiMsAdikamabruvanneva kAyena duzceSTitAdi asaMjJivatkaroti 1 yadA tu manasA kAyena na karoti na kArayati, tadA manasA'bhisandhirahita eva kAyena duzceSTitAdi pariharannevAnAbhogAdvA ( dvA vA ) caiva hanmi ghAtayAmi Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 ceti brUte 2 yadA tu vAcA kAyena na karoti na kArayati; tadA manasaivAbhisandhimadhikRtya karoti kArayati ca 3 anumatistu tribhiH sarvatraivAsti, evaM zeSavikalpA api bhAvanIyAH / dvividhamekavidheneti tRtIyaH, atrApyuttarabhaGgAstrayaH dvividhaM karaNaM kAraNaM ca, ekavidhena manasA, yadvA vacasA, yadvA kAyena / ekavidhaM trividheneti caturthaH atra ca dvau bhaGgau, ekavidhaM karaNam, yadvA kAraNam, trividhena manasA vAcA kAyena / ekavidhaM dvividheneti paJcamaH / atrottarabhedAH SaT, ekavidhaM karaNaM yadvA kAraNaM, dvividhena manasA vAcA, yadvA manasA kAyena, yadvA vAcA kAyena / ekavidhamekavidheneti SaSThaH, atrApi pratibhaGgAH SaT, ekavidhaM karaNaM yadvA kAraNam, ekavidhena manasA yadvA vAcA yadvA kAyena / tadevaM mUlabhaGgAH SaT, SaNNAmapi ca mUlabhaGgAnAmuttarabhaGgAH sarvasaGkhyayaikaviMzatiH tathA coktam - - "duvihativihA 2 2 2 111 ya chacci, tesiM bheA kameNi huMti / paDhamikko dunni tiA, dugega do chakka igavIsaM 3 21321 / / 1 / / " [ zrAvakavratabhaMga pra. gA. 9, pravacanasAroddhAre 1329] sthApanA ceyam evaM ca SaDbhirbhaGgaiH kRtAbhigrahaH SaDvidhaH zrAddhaH 133266, saptamazcottaraguNaHpratipannaguNavratazikSAvratAdyuttaraguNaH atra ca sAmAnyenottaraguNAnAzrityaika eva bhedo vivakSitaH, aviratazcASTamaH / tathA paJcasvapyaNuvratesu pratyekaM SaDbhaGgIsambhavena uttaraguNAviratamIlanena ca dvAtriMzabhedA api zrAddhAnAM bhavanti / yaduktam - - "duvihA virayAvirayA, duviha tivihAiNaTThahA huMti / vayamegegaM cha cciya, guNiaM dugamilia battIsaM // | 1 || " [ zrAvakavratabhaGga pra. 3, pravacanasAroddhAre 1323] ti / atra ca dvividhatrividhAdinA bhaGganikurambeNa zrAvakArhapaJcANuvratAdivratasaMhatibhaGgakadevakulikAH sUcitAH tAzcaikaikavrataM pratyabhihitayA SaDbhaGgyA niSpadyante tAsu ca pratyekaM trayo rAzayo bhavanti tadyathA - Adau guNyarAzirmadhye guNakarAzirante cAgatarAziriti tatra pUrvametAsAmeva devakulikAnAM SaDbhaGgyA vivakSitavratabhaGgakasarvasaGkhyArUpA evaMkArarAzayazcaivam "egavae chabbhaGgA, niddiTThA sAvayANa je sutte / te ccia payavuDDIe, sattaguNA chajjuA kaso || 1 ||" [ zrAvakavratabhaGga pra. 10, pravacanasAroddhAre 1330] sarvabhaGgarAziM janayantIti zeSaH / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 209 TIkArca - rU .. zeSaH | ahIM=prathama aNuvratamAM, hiMsA pramAdayogathI prANavyaparopaNarUpa che ane te skUla ane sUkSma che, tyAM=be prakAranI hiMsAmAM, sUkSma pRthvI Adi viSayavALI che. sthUla=mithyASTine paNa hiMsApaNAthI prasiddha je che te che athavA pUla evA trasajIvonI hiMsA sthUla hiMsA che, "Adi' zabdathI sthUla mRSAvAda-adattAdAna-abrahma-parigrahanuM grahaNa che. AnAthI=sthUla hiMsAdithI, je virati-nivRtti, tene tIrthakaro aNuvrato kahe che ema avAya che. ahiMsA Adine ahiMsA-suvrataasteya-brahmacarya-aparigrahane, aNu-sAdhunAM vratothI laghu, niyamarUpa vrato=aNuvrato athavA yatinI apekSAe aNunAM=laghunAM=laghu guNasthAnakavALA jIvanAM vrato aNuvrato athavA mahAvratanI prarUpaNAnI apekSAe anu=pazcAt, prarUpaNIyapaNuM hovAthI vrato aNuvrato, di=je kAraNathI, pUrvamAM mahAvratonI prarUpaNA karAya che tyArapachI tenA svIkAravA asamarthad=mahAvrata svIkAravA mATe asamartha puruSane, aNuvrato batAvAya che. jene kahe che- "yatidharmanA asamarthamAM teno upadeza paNa sAdhune ghaTe che." () te=ANuvrato, keTalAM che tethI kahe che, pAMca saMkhyAvALAM pAMca aNuvrato che. bahuvacananA nirdezamAM paNa aNuvratono bahuvacanamAM nirdeza hovA chatAM paNa, je 'viratim' e pramANe ekavacanano nirdeza te sarvatra sarva aNuvratomAM, virati sAmAnya apekSAe che. zaMbhuo tIrthakaro kahe che-pratipAdana kare cheHsthala hiMsAdinI viratine pAMca aNuvrato tIrthakara kahe che ema avaya che. zuM avizeSathI viratine kahe che ? nA, ethI kahe che - keTalAka vratanA bhAMgAthI dvividha-trividha Adi avyatamarUpa vratanA keTalAka prakArathI sthUla hiMsAnI viratine aNuvrato kahyAM che ema atraya che. "di'=je kAraNathI, bahulatAe zrovakone dvividha trividha Adi, cha ja bhAMgA saMbhave che. ethI te Adi dvividha trividha Adi bhAMgAnA samudAyathI grahaNa ucita che=vratagrahaNa ucita che, e prakArano bhAva che. ane te bhAMgAo A pramANe che - zrAvako virata ane avirata e pramANe sAmAnyathI be prakAranA paNa vizeSathI ATha prakAranA hoya che. jene "Avazyaka'mAM kahe - "oghathI zrAvaka sAbhigraha ane nirabhigrahA be prakAranA che. te vaLI vibhAga karatAM ATha prakAranA jJAtavya thAya che." (Avazyakaniryukti - 1557). sAbhigraha=virativALA AnaMda Adi che. anabhigrahA=avirativALA, kRSNa-satyakI-zreNikAdi che. vaLI, ATha prakAranA dvividha-trividha AditA bhaMganA bhedathI thAya che. te A pramANe - duvidha-trividhathI prathama bhAMgo che. duvidha-duvidhathI bIjo bhAMgo che. duvidha-ekavidhathI (trIjo) ane ekavidha trividhathI (cotho). II1 ekavidha-duvidhathI (pAMcamo). eka-ekavidhathI chaThTho thAya che. uttaraguNa sAtamo ane avirata AThamo bhAMgo che." parA (Avazyakatikti - 1558-1559) Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 be prakAranuM=kRta ane kArita, trividhathI=manathI vacanathI, kAyAthI je pramANe mana-vacanakAyAthI sthUla hiMsAdine potAnAthI huM karuM nahIM, bIjA vaDe huM karAvuM nahIM e prakAranA abhigrahavALo prathama bhAMgo che ane Ane=zrAvakane, anumati=sthUla hiMsAdinI anumati, apratisiddha che; kema ke putrAdi rUpa parigrahano sadbhAva che. 1 ahIM prazna thAya ke putrAdinA sadbhAvathI hiMsAdinI anumatinI prApti kema che ? temAM hetu kahe che - teo vaDe=putrAdi vaDe, hiMsAdinA karaNamAM tene=zrAvakane, anumatinI prApti che. anyathA=putrAdinA hiMsAdinA karaNamAM zrAvakane anumati svIkAravAmAM na Ave to, parigraha ane aparigrahanuM avizeSa hovAthI=parigrahadhArI zrAvaka ane aparigrahadhArI sAdhuno abheda hovAthI, pravarjita evA sAdhu ane apravarjita evA zrAvakanA abhedanI Apatti che=sAdhu ane zrAvakanA samAnapaNAnI Apatti che. vaLI, gRhasthane AzrayIne bhagavatI sUtramAM kahelA paNa trividha-trividha Adi bhAMgAo kyAreka thatA hovAne kAraNe ahIM=prastuta dezaviratinI pratijJAnA AlAvAmAM, adhikRta nathI=kahevAyA nathI; kema ke bahulatAe teone=zrAvakone, cha ja vikalpothI pratyAkhyAnanuM grahaNa che. ahIM prazna thAya ke bahulatAe zrAvakane cha ja vikalpathI pratyAkhyAnanuM grahaNa hovA chatAM kvacit nava vikalpothI pratyAkhyAna saMbhave che. tethI pratyAkhyAnanA sUtramAM trividha-trividhanuM grahaNa kema nathI ? temAM hetu kahe che - ane bahulatAnI apekSAe A sUtranI pravRtti che=aNuvrata uccarAvavAnA sUtranI pravRtti che. vaLI teonuM=trividha trividha paccakkhANanuM kAdAcitapaNuM, vizeSa viSayapaNuM hovAthI, alpaviSayapaNuM hovAne kAraNe paccakkhANanA AlAvAmAM kahevAtuM nathI, tema AgaLa sAthe saMbaMdha che. vizeSa viSayapaNuM kema che ? te 'tAhi'thI spaSTa kare che te A pramANe - je zrAvaka pravrajyA grahaNa karavAnI icchAvALo putrAdi saMtatinA pAlana mATe pratimA svIkAre che athavA je zrAvaka svaMyabhUramaNa Adigata vizeSamastyAdinAM mAMsa, hAthInA dAMta, cittAnA carma Adi athavA sthUla hiMsAdinuM kyAreka avasthAvizeSamAM pratyAkhyAna kare che te ja=te ja zrAvaka, trividha-trividha AdithI paccakkhANa kare che. ethI alpaviSayapaNuM hovAthI kahevAtuM nathI=pratyAkhyAna grahaNanA AlAvAmAM trividha-trividhanA paccakkhANanA AlAvAnuM uccAraNa karAtuM nathI. ane 'dvividha-dvividha'thI e pramANe bIjo bhAMgo che. ahIM=dvividha-dvividhatA bhAMgAmAM, uttaranA bhAMgA traNa che. tyAM=uttaranA traNa bhAMgAmAM, sthUla hiMsAdi be prakAranA evA manathI-vacanathI, athavA manathI-kAyAthI athavA vacanathI-kAyAthI huM karuM nahi, huM karAvuM nahIM ema traNa bhAMgA prApta thAya che. tyAM dvividha-dvividhatA uttaranA traNa bhAMgAmAM jyAre manathI ane vacanathI karato nathI ane karAvato nathI tyAre matathI abhisaMdhi rahita ja ane vANIthI paNa hiMsAdine nahIM kaheto kAyAthI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 211 asaMjJInI jema duSyAdi kare che=hiMsAdine anukULa evI kAyAnI duSyaSTitAdinI kriyAo kare che. vaLI jyAre manathI ane kAyAthI karato nathI ane karAvato nathI evo bIjo vikalpa prApta thAya tyAre manathI abhisaMdhi rahita ja kAyAthI duSyaSTitAdino parihAra karato anAbhogathI vANI dvArA ja haNuM chuM haNAvuM chuM e pramANe bole che. vaLI, jyAre vacanathI kAyAthI huM karato nathI karAvato nathI e pramANe trIjo vikalpa kare che tyAre manathI abhisaMdhine AzrayIne kare che ane karAve che. vaLI anumati traNathIetraNeya vikalpothI, sarvatra che. e rIte dvividha-dvividhamAM, traNa vikalpo kaI rIte thAya che tenuM svarUpa bhAvana karyuM te rIte, AgaLamAM dvividha-ekavidha Adi vikalpo batAve che te paNa kaI rIte thAya che ? tenuM svayaM bhAvana karavuM=zeSa vikalpa paNa bhAva karavA. dvividha ekavidha'thI e pramANe trIjo bhAMgo che. AmAM paNa =dvividha-ekavidha trIjA bhAgamAM paNa, uttaranA bhAMgA traNa che. dvividha=karaNa ane kAraNa=karAvaNa, rUpa che. ekavidhathI=manathI athavA vacanathI athavA kAyAthI che. ekavidha-trividhathI e cotho bhAMgo che ane AmAM=cothA bhAMgAmAM, be bhAMgA che. ekavidha karaNa athavA kAraNa che. trividhathI=manathI, vacanathI, kAyAthI che. ekavidha-dvividha thI e pAMcamo bhAgo che. ahIM pAMcamA bhAMgAmAM, uttarabhedo cha che. ekavidha=karaNa athavA kAraNa che. dvividhathI=manathI-vacanathI athavA manathI, kAyAthI athavA vacanathI, kAyAthI. ekavidha-ekavidhathI e pramANe chaThTho bhAMgo che. ahIM paNa=chaThThA bhAMgAmAM paNa, pratibhAMgA=avAMtara vikalpo cha che, ekavidha karaNa athavA kAraNa che. ekavidhathI=manathI athavA vacanathI athavA kAyAthI che. A rIte mUlabhAMgA cha che ane cha paNa mUlabhAMgAnA uttarabhAgA sarvasaMkhyAthI ekavIza che ane te pramANe kahevAyuM che. "duvidha trividha 2 2 2 1 1 1 ema cha ja vikalpa thAya che. teonA A kramathI bhedo thAya che pamavo'=prathama bhAMgAno uttarabhAMgo 'tri tigA'=be bhAMgAnA traNa uttara bhedokabIjA bhAMgAnA traNa uttarabhedo ane trIjA bhAMgAnA traNa uttarabhedo "yugo'=eka bhAMgAnA be cothA bhAMgAtA uttarabhedo 2 "ro cha'=be bhAMgAtA cha=pAMcamA bhAMgAnA cha uttarabhedo ane chaThThA bhAMgAnA cha uttarabhedo 'vI =ekavIsa=kula uttarabhAgA 21 ane A sthApanA che. ane A rIte cha bhAMgA vaDe karAyelA abhigrahavALA cha prakAranA zrAvaka che. 1, 3, 3, 2, 6, 6=prathama cha bhAMgAmAMthI prathama bhAMgAno eka uttarabheda che. bIjA ane trIjA bhAMgAnA 3-3 uttarabheda che. cothA bhAMgAnA be uttarabheda che ane pAMcamA bhAMgAnA ane chaThThA bhAMgAnA 6-6 uttarabhedo che. ane sAtamo prakAra uttaraguNavALA zrAvakano che= svIkArAyelA guNavrata ane zikSAvratAdi uttaraguNavALo zrAvaka che ane AmAM sAtamA zrAvakanA bhedamAM, sAmAnyathI uttaraguNone AzrayIne eka ja bheda vivakSita che zrAvakano eka ja bheda vivakSita che ane avirata samyagdaSTi AThamo bheda che. ane pAMce paNa aNuvratomAM pratyekane AzrayIne=dareka aNuvratone AzrayIne, khabhaMgIno saMbhava hovAthI ane uttaraguNavALA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 zrAvaka ane avirata samyagdaSTi zrAvakanA milanathI zrAvakonA batrIsa bhedo paNa thAya che. je kahevAyuM che - vidyAviyA=virata-avirata, ruvijJA=be prakAranA zrAvako hoya che, uvidda tivAHphaLadgha A=duvidha-trividha che AdimAM jene evA bhaMgajAlathI ATha prakAranA zrAvako, duti=hoya che. vayameLeAM cha vviya zu[if=eka-eka vrata cha vaDe guNAyeluM=ahiMsAdi pAMceya aNuvrato pUrvamAM batAvelA cha bhAMgAthI guNita (5 aNuvrata x 6 bhAMgA=30 thAya che), 3mitibaM=pratipanna uttaraguNa ane aviratasamyagdaSTirUpa bethI milita, batrIsa=batrIsa bhedavALuM thAya che. *virata-avirata be prakAranA zrAvako hoya che. duvidha-trividha che AdimAM jene evA bhaMgajAlathI ATha prakAranA zrAvako hoya che. ahiMsAdi eka-eka vrata pUrvamAM batAvelA cha bhAMgAthI guNAyeluM=pAMca aNuvratanA 30 bheda ane svIkArelA uttaraguNa ane avirata samyagdaSTirUpa bethI milita batrIsa bhedavALA zrAvaka hoya che.' (zrAvakavratabhaMga prakaraNa 3, pravacanasAroddhAra-1323) ane ahIM=prastuta gAthAmAM, dvividha-trividha Adi bhaMgasamUhathI zrAvaka yogya pAMca aNuvratAdi vratanI saMhatinA bhaMgaka evI devakulikA sUcita karAI ane te eka-eka vrata pratye abhihita evA cha bhAMgAthI niSpanna thAya che. ane temAM=devakulikAmAM pratyeka traNa rAzio hoya che te A pramANeAdimAM guNyarAzi hoya che=guNavA yogya rAzi hoya che madhyamAM guNakara rAzi hoya che=guNAkAra karavAnI rAzi hoya che ane aMtamAM AgatarAzi hoya che=guNyarAzine guNakararAzi vaDe guNavAthI prApta thayelI rAzi hoya che. tyAM pUrva=prathama, A ja devakulikAnI cha bhaMgIthI vivakSita vratabhaMgaka sarvasaMkhyArUpa evaMkAra rAzi A pramANe che. (pAnA naM. 221 thI 227 upara devakulikA che.) "sUtramAM zrAvakanA ekavratanA cha bhAMgA je nirdiSTa che te ja padavRddhithI=mRSAvAda Adi eka-eka padanI vRddhithI, sAta guNA cha prakAranA kramanI vRddhithI." (zrAvakavratabhaMga prakaraNa 10, pravacanasAroddhAra-1330) sarvabhaMgarAzine utpanna kare che, e pramANe zlokamAM adhyAhAra che. II bhAvArtha: sthUla hiMsAdi viratinuM svarUpa batAvavA arthe prathama hiMsA zuM che ? te batAvatAM kahe che pramAdanA yogathI prANa vyaparopaNa hiMsA che ane te hiMsA sthUla ane sUkSmanA bhedathI be prakAranI che. temAM sUkSma hiMsA pRthvIkAyAdi viSayavALI che. ane sthUla hiMsA anya darzanavALA mithyAdRSTi jIvone paNa beindriya Adi viSayaka hovAthI hiMsArUpe prasiddha che. - Ama kahevAthI e prApta thAya ke pRthvIkAyAdimAM jIva che tevo bodha anyadarzanavALAne nathI ane tevI hiMsAnI nivRtti susAdhu kare che tethI susAdhune sUkSmahiMsAnI nivRtti che ane zrAvaka pRthvIkAya Adi jIvamAM jIva che tema jANe che topaNa saMpUrNa ahiMsaka jIvana jIvavA mATe samartha nathI tethI zrAvaka sthUlathI hiMsAnI nivRtti kare che. te sthUla hiMsA 'sthUla' kema che ? te spaSTa karavA arthe kahe che Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 jeone jinavacanathI hiMsA-ahiMsAno bodha nathI tevA anya darzananA mithyAtvI jIvo trasAdi jIvonI koI hiMsA karatuM hoya to A hiMsA che tema jANI zake che mATe skUlabuddhivALA jIvothI jaNAtI hiMsAnI nivRtti zrAvaka kare che. tethI zrAvake tyAga karelI hiMsAne sthUla hiMsAno tyAga kahevAya che. athavA pUlano artha sUkSma evA ekendriyAdithI bhinna trasa jIvo, teonI hiMsA che tene sthUla hiMsA kahevAya ane zlokamAM sthUla hiMsAdimAM pahelA "Adi' zabdathI mRSAvAda Adi pAMcanuM grahaNa che. tethI e prApta thAya ke zrAvaka skUla hiMsAnI, sthUla mRSAvAdanI, sthUla adattAdAnanI, sthUla abrahmanI, sthUla parigrahanI viratine kare che. arthAt pAMceya aNuvratomAM bhUlathI hiMsAdino tyAga kare che. tethI zrAvakanAM sthUla ahiMsAdi pAMca aNuvrato che. ahIM prazna thAya ke aNuvrato kema che ? tethI kahe che ke sAdhune pAMca mahAvrato che tenI apekSAe zrAvakanAM vratomAM alpamAtrAmAM hiMsAdinI nivRtti che. tethI aNuvrato che. athavA yatinI apekSAe zrAvaka laghu guNasthAnakamAM rahenAra che=nIcenA guNasthAnakamAM rahenAra che. tethI nIcenA guNasthAnakavALAnAM je vrato hoya tene aNuvrato kahevAya athavA aNu=anu" ane "anu'no artha pazcAtu thAya che te apekSAe vicArIe to mahAvrato pachI jenI prarUpaNA karAya te aNuvrato che. A rIte eNuvratano artha traNa prakAre prApta thayo. 1. mahAvratonI apekSAe alpa che, mATe aNuvrata che. 2. viratinI apekSAe nIcenA guNasthAnakavALA evA zrAvakanAM vrato che mATe aNuvrato che. 3. upadezaka vaDe mahAvratonI prarUpaNA pachI upadeza ApavA yogya che tethI pazcAt vrato che mATe aNuvrato che. A aNuvrato saMkhyAthI pAMca zaMbhue=tIrthakare, pratipAdana karyA che. kaMI rIte pratipAdana karyAM che ? te spaSTa karatAM kahe che - duvidha-trividha Adi anyatama vikalpa vaDe bhagavAne pratipAdana karyA che. tethI e prApta thAya ke koI zrAvaka pAMca aNuvratamAMthI eka aNuvrata paNa grahaNa kare athavA pAMca aNuvrata paNa grahaNa kare ane te pAMce paNa vividha-trividhathI grahaNa kare ke dvividha-dvividhathI grahaNa kare ke dvividha-ekavidhathI paNa grahaNa kare, je pramANe jenI zakti hoya te pramANe grahaNa kare ane "dvividhatrividha AdinA kula cha vikalpo thAya che. tethI te cha vikalpanI apekSAe zrAvakanA cha bheda ane bIjA be zrAvakanA bheda ema zrAvakanA ATha bheda prApta thAya che. te A rIte - dvividha-trividhanA cha vikalpo grahaNa karIe to cha prakAranA zrAvaka prApta thAya ane tyArapachI koI zrAvaka guNavrata ane zikSAvrata svIkAra kare teno eka vikalpa prApta thAya ane koI zrAvaka virati grahaNa na kare paraMtu mAtra samyakta grahaNa kare to avirata samyagdaSTi rUpa eka vikalpa prApta thAya. tethI kula ATha prakAranA zrAvakanA bhedo thAya. vaLI te ATha bhedomAM virativALA zrAvako abhigrahavALA AnaMda Adi che ane avirativALA abhigraha vagaranA kRSNa, satyakI, zreNikAdi che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 * dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 A rIte zrAvakanA ATha bhedo batAvyA pachI dvividha-trividha AdinA cha vikalpo kaI rIte prApta thAya? te spaSTa kare che - (1) koI zrAvaka dvividha-trividhathI paccakhkhANa kare che tyAre prathama bhAMgo prApta thAya che. dvividha zabdathI kRta-kAritanuM grahaNa che ane trividha zabdathI mana-vacana-kAyAnA traNeya yogonuM grahaNa che. tethI sthUla hiMsAdinuM paccakhANa grahaNa karanAra zrAvaka paccakhkhANa grahaNa kare che ke sthUla hiMsAdi svayaM karuM nahIM ane sthUla hiMsAdi bIjA pAse karAvuM nahIM ane A sthUla hiMsAdi karavA ane karAvavAno niSedha mana-vacana-kAyAthI kare che tethI vividha-trividhathI hiMsAdinA pApanI nivRtti che. ahIM prazna thAya ke zrAvaka skUla hiMsAdinI pravRtti dvividha-trividha kema kare che ? trividha-trividha kema karatA nathI tethI TIkAkArazrI kahe che - zrAvaka pUla hiMsAdinI anumatino parihAra karI zakatA nathI; kema ke putrAdi parigraha hoya, dhana parigraha hoya ke gRharUpa parigraha hoya ke deharUpa parigraha hoya to te dehanA pAlana mATe, gRhanA rakSaNa mATe je kaMI hiMsA thAya tenI anumatino parihAra thaI zake nahIM ane putrAdi parivAra je hiMsA kare tenI anumati zrAvakane prApta thAya che. kadAca putrAdi parivAra na hoya topaNa gRhanA rakSaNAdimAM je AraMbha-samAraMbha thAya che tenI anumati zrAvakane prApta thAya che. zrAvaka potAnA dehanuM pAlana kare che ane te pAlana mATe je kaMI vastu grahaNa kare che te vastunI niSpattimAM je hiMsAdi thAya che te sarvanI anumatinI prApti zrAvakane hoya che. tethI e prApta thAya ke jeo sarvathA parigraha vagaranA che tevA sAdhu gRha AdinA parigrahavALA nathI, dehanA parigrahavALA nathI paraMtu dharmanA upakaraNa arthe dehane dhAraNa kare che ane dehanuM pAlana paNa dharmanA upakaraNarUpe kare che. zAtA arthe karatA nathI. tethI tevA susAdhuthI hiMsAdi doSonI anumatino parihAra thaI zake mATe sAdhune trividha-trividhanuM paccakhkhANa hoya che. jyAre anya evA zrAvakAdithI hiMsAdi doSonI anumatino parihAra thaI zake nahi. mATe zrAvakane trividha-trividhanuM paccakhkhANa nathI. vaLI, "bhagavatI sUtramAM gRhasthanA trividha-trividhanA bhAMgAo kyAreka koI zrAvakane hoya che tema kahela che topaNa te alpa mAtrAmAM hoya che. tethI ahIM grahaNa karelA nathI; kema ke bahulatAe zrAvaka duvidhatrividhathI je paccakhkhANa kare che. tene AzrayIne sUtranI pravRtti che. trividha-trividhano bhAMgo kone AzrayIne che te TIkAkArazrI spaSTa kare che. je zrAvaka dIkSA levAnI icchAvALA che paraMtu putrAdi potAnI gRhavyavasthA saMbhALI zake tevA samartha thayA nathI tethI putrAdi samartha thAya tyAM sudhI dIkSA levAnI ukTa icchA hovA chatAM dIkSA grahaNa karavAne badale zrAvakanI pratimA svIkAre che. teone deha pratye paNa mUccha nathI, putrAdi pratye paNa mUrchA nathI paraMtu saMpUrNa niravadya jIvana jIvavAnI utkaTa icchA che chatAM zrAvaka dIkSA grahaNa kare to putrAdi saMtati potAnA baLathI jIvI zake tema nathI tethI te putrAdi saMpanna thAya tyAM sudhI gRhakAryano bhAra koIkane soMpIne pratimA svIkArIne jIve che tevA zrAvakone trividha-trividhathI pUla Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 215 hiMsAdinuM paccakhANa che. athavA koI zrAvaka svayaMbhUramaNasamudrAdigata masyAdinA mAMsa Adi viSayaka trividha-trividhathI paccakhANa kare to te karI zake che; kema ke potAnA upabhogamAM AvatI koIpaNa vastunI niSpattimAM svayaMbhUsmaNa samudranA masyAdi jIvonI hiMsAno saMbhava nathI ane te sivAya pote je kSetramAM varte che te kSetramAM je vastu bane che temAM je hiMsA thAya tenI anumatino parihAra zrAvaka karI zake nahIM. tethI svayaMbhUramaNa samudranA masyAdinA mAMsa Adi viSayaka anumatino parihAra koI zrAvaka kare che tene AzrayIne trividha-trividhano viSaya alpa hovAthI teno bhAMgo ahIM grahaNa karela nathI. A rIte Dhividhatrividhano eka bhAMgo batAvyA pachI dvividha-dvividha Adi anya pAMca bhAMgAo batAve che. jethI dvividhatrividha Adi cha bhAMgAono yathArtha bodha thAya. (2) koI zrAvaka dvividha-trividhanA badale "dvividha-dvividhathI sthUla hiMsAdinI nivRtti kare to bIjo bhAMgo prApta thAya. sthUla hiMsAdi svayaM kare nahIM ane karAve nahIM e rUpa dvividhanI prApti che ane dvividhathI=manathI ane vacanathI 1. athavA manathI ane kAyAthI 2, athavA vacanathI ane kAyAthI 3. A bIjI bhAMgAmAM traNa vikalpanI prApti che. te A rIte - 1. manathI ane vacanathI sthUla hiMsAdi svayaM karuM nahIM ane karAvuM nahIM. 2. manathI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi svayaM karuM nahIM ane karAvuM nahIM. 3. vANIthI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi svayaM karuM nahIM ane karAvuM nahIM. have dvividha-dvividhanA traNa vikalpo kevA prakAranA pariNAmavALA hoya che te bhAvana kare che - 1. manathI ane vacanathI sthUla hiMsAdi svayaM kare nahIM ane karAve nahIM. te A rIte - jyAra zrAvaka manathI ane vacanathI svayaM sthUla hiMsAdi karato nathI ane karAvato nathI tyAre huM hiMsA karuM tevI mananI abhisaMdhi vagara ja=mananA pariNAma vagara ja ane vANIthI huM hiMsA karuM chuM ityAdine nahIM bolato ja kAyAthI hiMsAdinI abhivyakti thAya tevI duSyaSTAdi asaMjJInI jema kare che. Azaya e che ke koIka zatru Adi pratye hiMsAdi karavAno pariNAma na hoya tethI tane huM mArIza' ityAdi bole paNa nahIM topaNa zatru Adine bhaya pedA karavA arthe kAyAthI evI ceSTA kare che ke tene lAge ke mane mAraze. A prakAranI kAyAthI hiMsAdinI pravRtti hovAthI te zrAvakanA vratamAM "dvividha-dvividha'no pahelo bhAgo prApta thAya che; kema ke kAyAthI hiMsA karavAnA niSedhanI pratijJA karI nathI ane prasaMge kAyAthI tevI hiMsAnI pravRtti kare che. 2. manathI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi svayaM karuM nahIM ane karAvuM nahIM. have koI zrAvaka dvividha-dvividhathI sthUla hiMsAdinI nivRtti kare ane te hiMsAdinI nivRtti manathI ane kAyAthI kare paraMtu vacanathI kare nahIM tyAre e prApta thAya ke te zrAvaka manathI ane kAyAthI skUla hiMsAdi karato nathI ane karAvato nathI te vakhate mana dvArA hiMsA karavAnA pariNAma vagarano hoya che ane kAyAthI tevI duSyaSTAdino parihAra kare che chatAM tevA prakAranAM nimittone pAmIne vANIthI huM tane haNIza, Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 huM tAro ghAta karAvIza ityAdi anAbhogathI bola che tethI vANIkRta hiMsAnI prApti che. topaNa manathI ane kAyAthI hiMsAdinA karaNa ane karAvaNano niSedha che. A vikalpa te zrAvaka kare che ke jenA haiyAmAM dayAno pariNAma che topaNa nimittane pAmIne tevA prakAranI bolavAnI Teva paDI che. tethI kyAreka nimittane pAmIne tevA prakAranA vacanaprayogo potAnAthI thaI zake tevI saMbhAvanAne jANIne vANIthI karaNa ane karAvaNanA niSedhanI pratijJA karato nathI. A rIte 'dvividha-dvividha'no bIjo vikalpa prApta thAya che. 3. vANIthI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi svayaM karuM nahIM ane karAvuM nahIM. koI zrAvaka sthUla hiMsAdinI nivRtti kare che tyAre vikalpa rAkhe che ke huM sthUla hiMsAdi vANIthI ane kAyAthI karIza nahIM ane sthUla hiMsAdi vANIthI ane kAyAthI karAvIza nahi. A pratijJAkALamAM zrAvaka huM hiMsA karuM chuM, huM hiMsA karAvuM chuM tevo vANIprayoga karato nathI ane kAyAthI hiMsAdi ka2vAnI ceSTA karato nathI ane hiMsAdi karAvavAnI ceSTA karato nathI. paraMtu koIkanA tevA prakAranA vartanane joIne sahasA manamAM hiMsAnA pariNAma thAya che. tenuM te nivartana karI zakato nathI tethI nimittane pAmIne te zrAvakanI, manamAM tevA prakAranI pariNati thAya che tene khyAlamAM rAkhIne vANIthI ane kAyAthI ja te zrAvaka pratijJA kare che, manathI hiMsAdinA parihAranI pratijJA karato nathI. A rIte 'dvividha-dvividha'no trIjo vikalpa prApta thAya che. A traNeya vikalpomAM anumatino parihAra zrAvakane nathI. tenAthI e prApta thAya ke paccakkhANa lenAra zrAvaka potAnI prakRtine AzrayIne vicAre ke huM mananI abhisaMdhino parihAra karI zakuM chuM. paraMtu tevA saMyogomAM kAyAthI sthUla hiMsAdino parihAra karI zakuM tema nathI te zrAvaka dvividha dvividhathI prathama vikalpAnusA2 pratijJA kare che. je zrAvakane ema jaNAya che ke manathI huM hiMsAno parihAra karI zakuM chuM paNa tevA saMjogomAM hiMsAdinAM vacano sahasA mArAthI bolAI jAya tema che mATe vacanathI hiMsAdino parihAra karato nathI ane kAyAthI tevI duSyeSTAdino parihAra kare che tevo zrAvaka bIjA vikalpa anusA2 pratijJA kare che. je zrAvakane vANIthI hiMsAdinA parihAranI zakti che, kAyAthI tevA prakAranI duSyaSTAdinA parihAranI zakti che topaNa tevA prakAranA nimittane pAmIne manamAM hiMsAdinA pariNAmo thAya che tevo zrAvaka manathI hiMsAdinA parihAranI pratijJA karato nathI. AthI ja koI zrAvakathI manathI kAmAdinA vikArono parihAra na thaI zake ane kAyAthI ane vacanathI parihAra karI zake tema hoya tevA zrAvako te vrata mananAM vikalpane choDIne vacanathI ane kAyAthI grahaNa kare che. (3) vaLI koI zrAvaka 'dvividha-ekavidha'thI paccakkhANa kare che tyAre trIjo bhAMgo prApta thAya che. karaNa-karAvaNane AzrayIne dvividha ane manathI ekavidha athavA vacanathI ekavidha athavA kAyAthI ekavidha ema trama bhAMgA prApta thAya che. te A pramANe - 1. manathI huM sthUla hiMsAdi karIza nahIM ane karAvIza nahIM. 2. vacanathI huM sthUla hiMsAdi karIza nahIM ane karAvIza nahIM. 3. kAyAthI huM sthUla hiMsAdi karIza nahIM ane karAvIza nahIM. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 1. manathI zrAvaka pUla hiMsAdi kare nahIM ane karAve nahIM. te A rIte - zrAvaka potAnI zakti anusAra huM hiMsAdi karIza nahIM ane karAvIza nahIM te kevala manathI ja pratijJA kare che tyAre te zrAvakane hiMsAdi karavAno ane karAvavAno parihAra manathI ja thAya che. tevo zrAvaka nimittane pAmIne sahasA hiMsAdinA vacanano prayoga kare che ane anAbhogathI hiMsAdine abhivyakta kare tevI kAyAnI ceSTA tenAthI thaI jAya che. tene khyAlamAM rAkhIne vacanathI ane kAyAthI hiMsAdinA parihAranI pratijJA te zrAvaka karato nathI paraMtu mAtra manathI ja hiMsAdinA parihAranI pratijJA kare che. 2. vacanathI huM skUla hiMsAdi karIza nahIM ane karAvIza nahIM. je zrAvaka kevala vANIthI sthUla hiMsAdino parihAra kare che tevA zrAvakathI nimittane pAmIne sahasA manathI hiMsAdinA pariNAmo thaI jAya che ane anAbhogathI kAyAthI hiMsAdine abhivyakta karatI duceSTAdi paNa thaI jAya che. chatAM vANI upara potAnuM prabhutva hovAthI vANIne AzrayIne sthUla hiMsAdinA parivAranI pratijJA kare che. 3. kAyAthI huM pUla hiMsAdi karIza nahIM ane karAvIza nahIM. je zrAvaka kevala kAyAthI sthUla hiMsAdino parihAra kare che tevA zrAvakathI nimittane pAmIne sahasA manathI hiMsAdinA pariNAmo thaI jAya che ane sahasA hiMsAdinA vacanaprayogo kyAreka thAya che topaNa kAyAnI ceSTA upara potAnuM prabhutva hovAthI kAyAne AzrayIne sthUla hiMsAdinA parivAranI pratijJA kare che. A rIte "dvividha-ekavidha'nA traNa vikalpomAMthI potAnI zakti anusAra zrAvaka pratijJA kare che. (4) vaLI koI zrAvaka "ekavidha-trividhathI sthUla hiMsAdinI nivRtti kare to cotho bhAMgo prApta thAya che. temAM ekavidhane AzrayIne karaNathI athavA karAvaNathI ane trividhathI=manathI vacanathI kAyAthI, ema be bhAMgA prApta thAya. te A pramANe - 1. mana-vacana-kAyAthI huM skUla hiMsAdi karIza nahIM. 2. mana-vacana-kAyAthI huM skUla hiMsAdi karAvIza nahIM. 1. mana-vacana-kAyAthI huM skUla hiMsAdi karIza nahIM. te A rIte - koI zrAvaka mana-vacana-kAyAthI sthUla hiMsAdi karavAno parihAra karI zake che. Ama chatAM nimittane pAmIne hiMsAdinAM tevAM kRtyo bIjA pAsethI karAvavAno parihAra karI zakato nathI tevo zrAvaka mAtra karaNane AzrayIne trividhathI pratijJA kare che. 2.mana-vacana-kAyAthI huM pUla hiMsAdi karAvIza nahIM. koI zrAvaka mana-vacana-kAyAthI sthUla hiMsAdi karAvavAno parihAra karI zake che. Ama chatAM nimittane pAmIne hiMsAdinAM tevAM kRtyo svayaM karavAno parihAra karI zakato nathI. tevo zrAvaka mAtra karAvaNane AzrayIne trividhathI pratijJA kare che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2018 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 A rIte "ekavidha-trividha'nA be vikalpamAMthI zrAvaka potAnI zakti anusAra pratijJA kare che. (5) vaLI koI zrAvaka "ekavidha-dvividhathI sthUla hiMsAdinI nivRtti kare che tyAre pAMcamo bhAgo prApta thAya che. temAM ekavidhathI karaNa athavA karAvaNa ane dvividhathI=manathI ane vacanathI 1. athavA manathI ane kAyAthI 2. athavA vacanathI ane kAyAthI 3. pAMcamA bhAMgAmAM cha vikalponI prApti che. te A pramANe - 1. manathI ane vacanathI sthUla hiMsAdi svayaM huM karuM nahIM. 2. manathI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi svayaM huM karuM nahIM. 3. vacanathI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi svayaM huM karuM nahIM. 4. manathI ane vacanathI sthUla hiMsAdi huM karAvuM nahIM. 5. manathI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi huM karAvuM nahIM. . vacanathI ane kAyAthI sthUla hiMsAdi huM-karAvuM nahIM. tethI e prApta thAya ke A pAMcamA bhAMgAmAM je zrAvakanI karaNane AzrayIne zakti hoya athavA karAvaNane AzrayIne zakti hoya te zrAvaka karaNano ke karAvaNano je be yogathI parihAra karI zake tema hoya te be yogane sAme rAkhIne te prakAranI pratijJA kare che jethI pratijJA anusAra samyak pAlana karIne svIkArelA vratanA phaLane prApta kare che. (9) vaLI, koI zrAvaka "ekavidha-ekavidhathI sthUla hiMsAdinI nivRtti kare che tyAre chaThTho bhAMgo prApta thAya che. temAM ekavidhathI karaNa athavA karAvaNa ane ekavidhathI=manathI athavA vacanathI athavA kAyAthI. A chaThThA bhAMgAmAM cha vikalponI prApti che. te A pramANe - 1. manathI sthUla hiMsAdi svayaM huM karuM nahIM. 2. vacanathI sthUla hiMsAdi svayaM huM karuM nahIM. 3. kAyAthI sthUla hiMsAdi svayaM huM karuM nahIM. 4. manathI sthUla hiMsAdi huM karAvuM nahIM. ' 5. vacanathI sthUla hiMsAdi huM karAvuM nahIM. 6. kAyAthI sthUla hiMsAdi huM karAvuM nahIM. A chaThThA bhAMgAmAM je zrAvakanI karaNane AzrayIne zakti hoya athavA karAvaNane AzrayIne zakti hoya te zrAvaka karaNano ke karAvaNano je eka yogathI parihAra karI zake tema hoya te eka yogane sAme rAkhIne te prakAranI pratijJA kare che jethI pratijJA anusAra samyaka pAlana karIne svIkArelA vratanA phaLane prApta kare che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 219 vaLI pAMca aNuvratane AzrayIne je cha bhAMgA prApta thAya che te cha bhAMgAnA uttarabhAMgA 21 thAya che. prathama bhAMgo 'dvividha-trividha'nA uttarabhAMgA-1 bIjo bhAMgo 'dvividha-dvividha'nA uttarabhAMgA-3 trIjo bhAMgo 'dvividha-ekavidha'nA uttarabhAMgA-3 cotho bhAMgo 'ekavidha-trividha'nA uttarabhAMgA-2 - pAMcamo bhAMgo 'ekavidha-dvividha'nA uttarabhAMgA-6 chaThTho bhAMgo 'ekavidha-ekavidha'nA uttarabhAMgA-6 1 3 3 2 6 0=21 uttarabhAMgA thAya. pUrvamAM varNana karyuM e pramANe dvividha-trividhanA cha bhAMgAothI karAyelA abhigrahavALA cha prakAranA zrAvaka thAya che. ane sAtamo bheda zrAvakano uttaraguNavALo thAya che=svIkArAyelA guNavrata zikSAvrata Adi uttaraguNavALo zrAvaka thAya che. zrAvakanA ATha bheda karatI vakhate jema pAMca aNuvratomAM vikalpo pADavA tema uttaraguNamAM zikSAvratamAM ane zrAvakanI agiyAra pratimAmAM vikalpo pADyA vagara te sarvano eka bheda grahaNa karela che. tethI pAMca aNuvratane AzrayIne cha prakA2nA zrAvakanI prApti thaI. ane bAkInA guNavrata Adine AzrayIne eka prakAranA zrAvakanI prApti thaI. tethI kula sAta prakAranA zrAvaka thayA ane aviratasamyagdaSTi grahaNa karavAthI kula zrAvakanA ATha bhedonI prApti thAya che. vaLI, 5 aNuvratane AzrayIne cha bhAMgA prApta thayA. te 5 aNuvratomAMthI pratyeka aNuvratane AzrayIne judA judA zrAvakanA bhedo svIkAravAmAM Ave to 6 guNAkAra 5 barAbara 30. mATe pAMca aNuvratane AzrayIne trIsa prakAranA zrAvakonI prApti thAya. te A rIte - prathama aNuvratane AzrayIne zrAvakanA cha bheda prApta thAya tema bIjA, trIjA Adi aNuvratane AzrayIne 6-6 prakAranA zrAvako prApta thAya. tethI kula zrAvakanA 30 bhedanI prApti thAya; kema ke koI zrAvaka mAtra ekavrata paNa svIkAre che ane eka vrata paNa dvividha-trividha Adi cha bhAMgAmAMthI pote je pALI zake te bhAMgAthI svIkAre che tethI prathama aNuvratane AzrayIne zrAvakanA cha bhedonI prApti che tema bIjA-trIjA Adi aNuvratane AzrayIne zrAvakanA 6-6 bhedonI prApti thAya che. A rIte pAMca aNuvratone AzrayIne zrAvakanA 30 bhedonI prApti thayA pachI uttaraguNavratano eka bheda svIkArIe to traNa guNavrata, cAra zikSAvrata ane zrAvakanI agiyAra pratimA, temAMthI koIpaNa guNavratane, zikSAvratane ke pratimAne dhAraNa karanAra zrAvaka uttaraguNanA A ekatrIsamA bhedamAM aMtarbhAva pAme che ane avirata samyagdaSTi zrAvakano batrIsano bheda prApta thAya che. pUrvamAM zrAvakonA bhedo batAvyA te sarvabhedonA saMgrahane ka2nA2 sAkSIpATha batAve che. 1. vi2ta zrAvaka, 2. avirata zrAvaka, je zrAvake bAra vratomAMthI eka paNa vrata grahaNa karela hoya te virata zrAvaka kahevAya ane je zrAvake mAtra samyaktva uccarAreveluM che te avirata samyagdaSTi zrAvaka kahevAya. A rIte be prakAranA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 zrAvakanA bheda batAvyA pachI duvidha-trividha Adine AzrayIne ATha prakAranA zrAvako che. jema duvidhatrividha Adine AzrayIne 5 aNuvratavALA 6 prakAranA zrAvako prApta thayA, eka uttaraguNavALo 7mo zrAvaka prApta thayo ane eka avirata samyaphadaSTi 8mo zrAvaka prApta thayo. ema kula zrAvakanA 8 bheda prApta thAya che. vaLI pAMca aNuvratamAMthI eka-eka aNuvratane AzrayIne cha prakAranA zrAvakane judA karavAthI 5 aNuvratone AzrayIne 30 prakAranA zrAvako prApta thAya che. uttaraguNavALo eka zrAvaka ane avirata samyagdaSTirUpa eka zrAvaka ema kula batrIsa zrAvakanA bhedo prApta thAya che. TI : kathaM punaH SaDbhaGgAH saptabhirguNyante? ityAha-padavRddhyA mRSAvAdAcekaikavratavRddhyA, ekavratabhaGgarAzeravadhau vyavasthApitatvAdvivakSitavratebhya ekena hInA vArA ityarthaH / tathAhi-ekavrate SaDbhaGgA saptabhirguNitA jAtA dvicatvAriMzattatra SaT kSipyante jAtA aSTacatvAriMzad, eSA'pi saptabhirguNyate, SaT ca kSipyante jAtaM 342- / evaM saptaguNanaSaTprakSepakrameNa tAvatkAryaM yAvadekAdazyAM velAyAmAgatam 13841287200 / ete ca SaTaSTacatvAriMzadAdayo dvAdazApyAgatarAzaya uparyadhobhAgena vyavasthApyamAnA arddhadevakulikAkArAM bhUmimAvRNvantIti khaNDadevakuliketyucyate / sthApanA (1) / saMpUrNadevakulikAstu prativratamekaikadevakulikAsadbhAvena SaDbhaGgyAM dvAdaza devakulikAH sambhavanti / tatra dvAdazyAM devakulikAyAmekadvikAdisaMyogA guNaka(Nya)rUpAzcaivaM 6-36-216-1296-7776-. 46656-279936-1679616-10077696-60466176-362797056-2176782336 / tatra ca guNakarAzayastvamI 12-66-220-495-792-924-792-495-220-66-12-1 / eteSAM ca pUrvasya SaDguNane'gretano guNyarAzirAyAtItyAnayane bIjam, ete ca SaTSaTtriMzadAdayo dvAdazApi guNyarAzayaH kramazo dvAdaza-SaTSaSTiprabhRtibhirguNakarAzibhirguNitA AgatarAzayaH 72Adayo bhavanti / te devakulikAgatatRtIyarAzito jJeyAH / sthApanA cAgre (2) / atrApyuttaraguNA'viratasaMyuktAH 13841287202 bhavanti / uttaraguNAzcAtra pratimAdayoM'bhigrahavizeSA jJeyAH / yaduktam - "terasakoDisayAI, culasIijuAI bArasa ya lakkhA / sattAsIa sahassA, do a sayA taha duraggA ya / / 1 / / " [zrAvakavratabhaMga pra.40] 'duraggatti' pratimAdhuttaraguNA'viratarUpabhedadvayAdhikAH, etAvantazca dvAdaza vratAnyAzritya proktAH, paJcANuvratAnyAzritya tu 16806 bhavanti, tatrApyuttaraguNA'viratamIlane 16808 bhavanti / atra caikadvikAdisaMyogA guNakAH, SaTSaTtriMzadAdayo guNyAH, triMzadAdayazcAgatarAzayo yantrakAdavaseyAH / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 221 iyamatra bhAvanA-kazcit paJcANuvratAni pratipadyate, tathA kila paJcaikasaMyogAH, ekaikasmiMzca saMyoge dvividhatrividhAdayaH SaD bhaGgAH syuH, tena SaT paJcabhirguNyante jAtAH 30, etAvantaH paJcAnAM vratAnAmekaikasaMyoge bhaGgAH, tathA ekaikasmin dvikasaMyoge 36 bhaGgAstathAhiAdyavratasambandhyAdyo bhaGgako'vasthito mRSAvAdasatkAn SaD bhaGgAn labhate / evamAdyavratasambandhI dvitIyo'pi yAvatSaSTho'pi bhaGgo'vasthita eva mRSAvAdasatkAn SaD bhagAn labhate, tatazca SaD SaDbhirguNitAH 36, daza cAtra vikasaMyogAH, ataH 36 dazaguNitAH 360 / etAvantaH paJcAnAM vratAnAM dvikasaMyoge bhaGgAH, evaM trikasaMyogAdiSvapi bhaGgasaGkhyAbhAvanA kAryA / paJcamadevakulikAsthApanA 6 5 30 / 36 10 360 / 216 10 2160 / 1296 5 6480 / 7776 1 7776 / evaM sarvAsAmapi deva kulikAnAM niSpattiH svayamevAvaseyA iyaM ca prarUpaNA''vazyakaniyuktyabhiprAyeNa kRtA bhagavatyabhiprAyeNa tu navabhagI / sA'pi prasaGgataH pradarzyate / tathAhi-hiMsAM na karoti manasA 1, vAcA 2, kAyena 3 / manasA vAcA 4, manasA kAyena 5, vAcA kAyena 6 / manasA vAcA kAyena 7, ete karaNena sapta bhaGgAH 1, evaM kAraNena 2, anumatyA 3, karaNakAraNAbhyAM 4, kAraNAnumatibhyAM 5, karaNAnumatibhyAM 6, karaNakAraNAnumatibhirapi 7 sapta / evaM sarve militA ekonapaJcAzadbhavanti ete ca trikAlaviSayatvAt pratyAkhyAnasya kAlatrayeNa guNitAH saptacatvAriMzaM zataM bhavanti / yadAha 333 222 111 321 321 321 133 399 399 / "maNavayakAiyajoge, karaNe kArAvaNe aNumaI a / ikkagadugatigajoge, sattA satteva guNavannA / / 1 / / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 paDhamikko tinni tiA, dunni navA tinni do navA ceva / kAlatigeNa ya sahiyA, sIAlaM hoi bhaMgasayaM / / 2 / / sIAlaM bhaMgasayaM, paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe, kusalo sesA akusalA u / / 3 / / " [zrAvakavratabhaGga pra. 5, 6, 8] tti, trikAlaviSayatA cAtItasya nindayA, sAmpratikasya saMvaraNena anAgatasya pratyAkhyAneneti, yadAha"aIyaM niMdAmi, paDuppannaM saMvaremi, aNAgayaM paccakkhAmi" [pAkSikasUtre] tti ete ca bhaGgA ahiMsAmAzritya pradarzitA vratAntareSvapi jJeyAH / tatra paJcANuvrateSu pratyekaM 147 bhaGgakabhAvAt 735 bhedAH zrAvakANAM bhavanti / uktaM ca"duvihA aTThavihA vA, battIsavihA va sattapaNatIsA / solasa ya sahassa bhave, aTThasayaduttarA vaiNo / / 1 / / " [zrAvakavratabhaGga pra. 2] tti / idaM tu jJeyaM-SaDbhagIvaduttarabhaGgarUpaikaviMzatibhaGgyA 2, tathA navabhaGgyA 3, tathaikonapaJcAzadbhaGgyA 4, tathA saptacatvAriMzat(dadhikazata)bhaGgyA 5, dvAdaza dvAdaza devakulikA niSpadyante / yaduktam - "igavIsaM khalu bhaGgA, niddiTThA sAvayANa je sutte / te ccia bAvIsaguNA, igavIsaM pakkhiveavvA / / 1 / / egavae nava bhaGgA, niddiTThA sAvayANa je sutte / te ccia dasaguNa kAuM, nava pakkhevaMmi kAyavvA / / 2 / / iguvannaM khalu bhaGgA, niddiTThA sAvayANa je sutte / te ccia paMcAsaguNA, iguNavannaM pakkhiveavvA / / 3 / / sIAlaM bhaGgasayaM, te ccia aDayAlasayaguNaM kAuM / sIyAlasaeNa juaM, savvaggaM jANa bhaGgANaM / / 4 / / " [zrAvakavratabhaGga pra. 11-13] ekAdazyAM velAyAM dvAdazavratabhaGgakasarvasaMkhyAyAmAgataM krameNa khaNDadevakulikAto jJeyam / tatsthApanAzcemAH (3) / evaM saMpUrNadevakulikA api ekaviMzatyAdibhaGgyAdiSu dvAdaza dvAdaza bhAvanIyAH / sthApanAH krameNa yathA (4-5-6-7) iti prasaGgataH pradarzitA bhaGgaprarUpaNA bAhulyena ca dvividhatrividhAdiSaDbhaGgyevopayoginItyuktamevAvaseyamityalaM vistareNa // 24 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 223 sthApanA (2) sthApanA (1). 6 48 6 36 342 216 rorlmmarlour 36 2400 12 36 18 108 216 24 216 864 1296 30 360 2160 6480 7776 216 1296 36 16806 216 1296 7776 36 15 117648 36 216 1296 7776 46656 15 823542 216 1296 7776 46656 279936 540 4320 19440 46656. 46656 42 756 7560 45360 163296 326592 279936 48 1008 12096 90720 435456 1306368 2239488 1679616 6 5764800 36 216 1296 7776 46656 279936 1679616 70 56 28 . Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 m 84 126 126 40353606 216 1296 3364 46656 279936 1671616 10077696 1296 18144 163296 979776 3919104 10077696 15116544 10077696 84 6 10 60 120 210 282475248 216 1296 ooo 46656 279936 1679616 10077696 60466176 252 10 120 1620 25920 272160 1959552 9797760 33592320 75582720 100776960 60466176 . 66 1980 35640 427680 3592512 21555072 92378880 277166640 554273280 665127936 363797057 36 mmmm 1977326742 216 1296 ooo 46656 279936 1679616 10077696 60466176 362797056 330 165 12 72 36 216 1296 ooo 46656 279936 1679616 10077696 60466176 362797056 2176782336 220 495 792 924 792 495 220 2376 47520 641520 6158592 43110144 221709312 831409920 2217093120 3990767616 4353564672 2176782336 13841287200 12 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 225 sthApanA (3) 21 4833 10647 9999 234255 5153631 99999 999999 113379903 9999999 2494357887 99999999 54875873535 999999999 1207269217791 9999999999 99999999999 999999999999 26559922791423 584318301411327 12855002631049215 49 147---.. 21903 2499 124999 3241791 6249999 312499999 15624999999 781249999999 39062499999999 1953124999999999 479785215 71008211967 10509215371263 1555363874947071 23019385349216655 34068690316840665087 97656249999999999 4882812499999999999 244140624999999999999 5042166166892418433023 746240592700077928087551 11044360771961163356957695 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 . dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 sthApanA (4). 9 243 729 729 729 6561 486 2916 6561 81 729 6561 59049 15 81 729 6561 59049 531441 7 21 81 729 6561 59049 531441 4782969 810 7290 32805 59049 54 1215 14580 98415 354294 531441 63 1701 25515 229635 1240029 3720087 4782969 72 2268 40824 459270 3306744 14880348 38263752 43046721 28 6 56 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 28 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 227 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 js shwln 2916 61236 826686 7440174 44641044 172186884 387420489 387420489 90 3645 87480 1377810 14880348 111602610 573956280 1937102445 3874204890 3486784401 45 120 210 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 3486784401 252 210 120 45 10 99 55 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 3486784401 31381059609 165 330 |462 462 330 65 11 12 81 4455 120285 2165130 27280638 245525742 1578379770 7102708965 21308126895 38354628411 31381059609 108 5346 160380 3247695 46766808 491051484 3788111448 21308126895 85232507580 230127770466 376572715308 282429536481 66 220 495 792 924 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 3486784401 31381059609 282429536481 792 495 220 12 1 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 21 sthApanA (5). 21 42 441 441 21 441 1323 9261 9261 63 Emamm >> >> >> | 21 84 441 9261 194481 21 441 9261 194481 4084101 21 441 | 48 ** 2646 37044 194481 105 4410 92610 972405 4084101 126 6615 185220 2917215 24504606 85766121 147 9261 324135 6806835 85766121 600362847 1801088541 168 12348 518616 13613670 228709656 2401451388 14408708328 37822859361 9261 194481 4084101 85766121 21 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 21 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 21 70 56 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 229 36 126 6 - 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 21 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 16679880978201 45 120 210 252 21 189 15876 777924 24504606 514596726 7204354164 64839187476 340405734249 794280046581 210 19845 1111320 40841010 1029193452 18010885410 216130624920 1702028671245 7942800465810 16679880978201 231 24255 1528065 64178730 ----1886854662 39623947902 594359218530 6240771794565 43685402561955 183478690760211 350277500542221 252 29106 2037420 96268095 3234607992 79247895804 1426462124472 18722315383695 174741610247820 1100872144561266 4203330006506652 7355827511386641 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 16679880978201 350277500542221 165 20 WC60 462 330 165 55 6 22 792 |924 411 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 16679880978201 350277500542221 7355827511386641 792 495 " 1 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-24 sthApanA (6). 49 2401 49 2401 10cwwww 117649 49 2401 117649 5764801 49 2401117649 5764801 282475249 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201. 15 98 2401 147. 7203 117649 196 14406 470596 5764801 245 24010 1176490 28824005 282475249 294 36015 2352980 86472015 1694851494 13841287201 343 50421 4117715 201768035 5931980229 96889010407 678223072849 392 67228 6588344 403536070 15818613944 387556041628 54257845822792 33232930569601 49 35 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 231 36 84 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 1628413597910449 126 |126 84 49 120 210 252 |210 120 10 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 1628413597910449 79792266297612001 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 1628413597910449 79792266297612001 3909821048582988049 49 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 1628413597910449 79792266297612001 3909821048582988049 191581231380566414401 441 86436 9882516 726364926 35591881374 1162668124884 24416030622564 299096375126409 1628413597910449 490 108045 14117880 1210608210 71183762748 2906670312210. 81386768741880 1495481875632045 16284135979104490 79792266297612001 539 132055 19412085 1902384330 --130503565038 6394674686862 223813614040170 5483433543984165 89562747885074695 877714929273732011 3909821048582988049 588 158466 25882780 2853576495 223720397208 12789349373724 537152673696408 16450300631952495 358250991540298780 5266289575642392066 46917852582995856588 191581231380566414401 165 |330 462 |462 330 165 12 220 495 792 924 792 495 220 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 sthApanA (7). 147 bhaGgyAM dvAdazavratadevakulikAH / 110443. 1 2 1 3 147 147 21609 147 21609 3176523 147 21609 3176523 466948881 147 21609 3176523 466948881 68641485507 147 21609 3176523 466948881 68641485507 10090298369529 147 21609 3176523 466948889 68641485507 10090298369529 1483273860320763 147 21609 3176523 466948889 68641485507 10010298369529 1483273860320763 218041257467152161 1 4 6 4 1 5 10 10 5 1 6 15 20 15 6 1 7 2.1 35 35 21 7 1 8 28 56 70 56 28 8 1 147 294 21609 441 64827 3176523 588 129654 12706092 466948889 735 216090 31765230 2334744405 68641485507 882 324135 63530460 7004233215 41184913042 10090298369529 1029 453789 111178305 16343210835 1441471195647 70632088586703 1483273860320763 1176 605052 177885288 32686421670 3843923188392 282528354346812 11866190882566104 218041257467152161 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 9 1323 147 21609 36 777924 3176523 84 266827932 466948881 126 58835559006 68641485507 126 8648827173882 10090298369529 1483273860320763 218041257467152161 32052064847671367667 84 847585063040436 36 53397858971547468 9 | 1962371317204369449 1 32052064847679367667 147 10 1470 21609 45 972405 3176523 120 381182760 466948881 210 68641485507 252 17297654347764 98059265010 10090298369529 210 2118962657601010 1483273860320763 120 177992863238491560 218041257467152161 45 9811856586021847245 10320520648476713676670 32052064847671367667 4711653532607691047049 14711653532607691047049 147 11 1617 21609 55 1988495 3176523 165 524126295 466948881 330 154093130730 32052064847671367667 4711653532607691047049 692613069293330583916203 68641485507 462 31712366304234 10090298369529 462 4661717846722398 1483273860320763 330 489480373905851790 218041257467152961 165 35976807482080106565 55 1762863566621925221685 11 51828188858684601517539 1 692613069293330583916203 147 12 1764 21609 66 1426194 3176523 220 698835060 466948881 495 231139696095 68641485507 792 54364056521544 10090298369529 924 9323435693444796 1483273860320763 792 1174752897374044296 218041257467152161 495 107930422446240311695 32052064847671367667 220 7051454266487700886740 4711653532607691047049 692613069293330583916203 101814121186119595835681841 66 310969133152107609105234 12 8311356831519967006994436 1 101894121186119595835681841 233 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 TIkArya : kathaM punaH vistare / / vaLI kevI rIte cha bhAMgA sAtathI guNAya che ? ethI kahe che padavRddhithI=mRSAvAda Adi eka-eka padanI vRddhithI, eka vrata bhaMgarAzinI avadhimAM vyavasthApitapaNuM hovAthI vivakSita vratothI eka vaDe hIna prakAravALA thAya che, te A pramANe - eka vratamAM cha bhAMgA, sAta vaDe guNita 42 thayA. tyAM=te 42 bhedamAM, 6no prakSepa karAya che tethI 48 bheda thayA. A paNa 7 vaDe guNAya che ane 6no prakSepa karAya che. e rIte 342 bheda thayA. A rIte 7nA guNana ane 6nA prakSepanA kramathI tyAM sudhI karAyuM jyAM sudhI agiyAramI velA prApta thAya=agiyAra vakhata 7nuM guNana ane 6nuM prakSepana karavuM. jethI 13,84,12,87,200 upara bhAMgA prApta thAya ane A 6, 8, 40 Adi 12 paNa prApta thayela rAzio, upara ane adhobhAgathI vyavasthApana karAtI ardhadevakulikAnA AkAravALI bhUmine prApta kare che. ethI 'khaMDadevakulikA' kahevAya che. sthApanA (1) pAnA naM. 2237-224 juo. dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-24 ***** vaLI, saMpUrNa devakulikA prati vratanA eka-eka devakulikAnA sadbhAvathI 6 bhaMgImAM bAra devakulikA saMbhave che. tyAM 12mI devakulikAmAM eka-be Adi saMyogovALA guNarUpa rAzi A prakAre che - 636-216-1296-7776-46656-279936-1679616-10077696-60466176362797056-2176782336. ane tyAM vaLI guNaka rAzi A che. 12-66-220-495792-924-792-495-220-66-12-1 ane AmanA=guNaka rAzinA, pUrvanA SaDgaNanamAM agretana guNyarAzi Ave che. te AnayanamAM bIja che. ane A cha cha trIza Adi 12 paNa guNyarAzi kramasara 12-66 vagere guNakara rAzithI guNita Agata rAzi 72 Adi Ave che. (12x6=72) te devakulikAgata trIjI rAzi jANavI ane sthApanA AgaLamAM che. sthApanA (2) pAnA naM. 223-224 juo. ahIM paNa uttaraguNa ane avirata saMyukta 13,84,12,87,202 thAya che ane uttaraguNo ahIM pratimAdi abhigraha vizeSa jANavA, je kAraNathI kahevAyuM che "teraso coryAzI kroDa bAra lAkha sattAsI hajAra baso be." (zrAvakabhaMga, pra. 40) - pratimAdi uttaraguNa ane aviratarUpa bheda kramathI adhika ane ATalA=uparamAM batAvyA eTalA, bAra vratone AzrayIne kahevAyA=bhedo kahevAyA. vaLI, pAMca aNuvratone AzrayIne 16806 thAya che. tyAM paNa uttaraguNa ane aviratanA milanathI 16, 808 thAya che. ahIM eka-be Adi saMyogo guNaka che ane 6-36 Adi guNya che ane 30 Adi Agata rAzi yaMtrakathI jANavI. ahIM A bhAvanA che - koIka pAMca aNuvratane svIkAre che tyAM kharekhara 5 bhAMgA eka saMyogavALA thAya che ane eka eka saMyoganA dvividha-trividha Adi cha bhAMgA thAya che tethI 6 ne 5 vaDe guNavAthI 30 thayA. ATalA=30, 5 vratonA eka-eka saMyogamAM bhAMgA thayA. ane eka eka vratamAM dvikasaMyogamAM 36 bhAMgA thAya, te A pramANe Adyavrata saMbaMdhI AdyabhaMga avasthita che. - Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga- 2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 235 mRSAvAda saMbaMdhI 6 bhAMgA prApta thAya che. A rIte Adya vratasaMbaMdhI bIjA paNa yAvat chaTho paNa bhAMgo avasthita ja mRSAvAda saMbaMdhI cha bhAMgAne prApta kare che ane tyAra pachI "cha'te cha vaDe guNavAthI 36 thAya. ane ahIM 10 dvikasaMyoga che. AthI dasathI guNita 36=10 guNyA 36=360 thAya che. ATalA pAMca vratonA dvikasaMyoganA bhAMgA, e rIte trikasaMyogAdimAM paNa bhaMga saMkhyAnuM bhAvata karavuM. paMcamadevakulikAnI sthApanA jANavI. (ahIM cArTa jovo. pAnA naM. 223) e rIte sarva paNa devakulikAnI niSpatti svayaM jANavI ane A prarUpaNA Avazyakaniyukti graMthanA abhiprAyathI karAI che. vaLI, bhagavatI sUtranA abhiprAyathI navabhaMgI che. te paNa prasaMgathI batAvAya che. te A pramANe - 1. matathI hiMsA karato nathI. 2. vacanathI hiMsA karato nathI. 3. kAyAthI hiMsA karato nathI. 4. matathI vAcAthI hiMsA karato nathI. 5. matathI kAyAthI hiMsA karato nathI. 6. vacanathI kAyAthI hiMsA karato nathI. 7. mana-vacana-kAyAthI hiMsA karato nathI. A karaNa vaDe sAta bhAMgAno eka vikalpa che. e rIte kAraNathI=narAvaNathI 7 bhAMgAno bIjo vikalpa che. anumatithI trIjo, karaNa-karAvaNathI cotho, karAvaNa anumatithI pAMcamo, karaNa-anumatithI chaThTho ane karaNa-karAvaNa-anumatithI 7mo. 7 bhAMgAno vikalpa che. A pramANe=mana, vacana, kAyAnA 7 vikalpa ane karaNa-karAvaNa-anumodananA 7 vikalpa, badhA maLIne 49 thAya che. (7x7=49) pratyAkhyAnanuM trikAla viSayapaNuM hovAthI A=49 bhAMgA kAlatrayathI guNita 147 bhedo thAya che. jene kahe che. (pAnA naM. 221 upara devakulikAno cArTa che.) mana-vacana-kAyAnA yogamAM, karaNamAM karAvaNamAM ane anumatimAM eka, be, traNanA yogamAM sAta sAta ja vikalpa thAya che. guNavattAtraguNAkArane pAmyA=7ne 7 vaDe guNavAthI 49 prApta thayA. prathamano eka, traNanA traNa, benA nava, traNanA be ane nava, kAla traNanI sAthe guNavAthI 147 bhAMgA thAya che. paccakakhANamAM 147 bhAMgA jene upalabdha che jene jJAna che te ja paccakhANamAM kuzala che. sesa jene jJAna nathI te, akuzala che. (zrAvakavratabhaMga, pra. 5, 6, 8) ane trikAlaviSayatA atItanI niMdAthI=paccakakhANamAM viSayabhUta atItamAM sevAyelA pApanI niMdAthI, vartamAnatA saMvarathI=vartamAnamAM svIkArelA bhAMgAne anusAra saMvaranA pariNAmathI ane Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-24 anAgatanA paccakakhANathI che=bhAvinA te prakAranA pApane nahIM karavAnA saMkalparUpa paccakakhANa che. jene kahe che - "atItanI niMdA karuM chuM. vartamAnamAM saMvara karuM chuM ane anAgatanuM paccakhANa karuM chuM." (paphakhIsUtra) ane A bhAMgA ahiMsAne AzrayIne batAvyA. bIjAM vratomAM paNa jANavA. tyAM pAMca aNuvratomAM, pratyekane AzrayIne 147 bhAMgAno bhAva hovAthI 735 bhedo zrAvakanA thAya che. ane kahevAyuM che. be prakAranA, ATha prakAranA, batrIsa prakAranA, 735 prakAranA, 16802 vratI thAya che." (zrAvakavratabhaMga prakaraNa-2) vaLI, A jANavuM - SaDabhaMgIvALA uttarabhaMgarUpa ekavIzanI bhaMgIthI be, navanI bhaMgIthI 3 tathA 49tI bhegIthI 4 tathA 147nI bhaMgIthI 5, 12-12 devalikAo thAya che. je kAraNathI kahevAyuM che. "sUtramAM je zrAvakanA kharekhara 21 bhAMgA batAvAyA che, te ja bAvIsathI guNIne temAM 21no prakSepa karavo. eka vratamAM nava bhAMgA zrAvakanA sUtramAM je batAvAyA che te ja 10thI guNIne temAM teno prakSepa karavo." "48 bhAMgA zrAvakanA sUtramAM je batAvAyA che te ja 50thI guNIne temAM 49no prakSepa karavo, 147 bhAMgA - te ja 148thI guNAkAra karIne 147 yukta bhAMgAonuM saMpUrNa jANavuM." (zrAvakavratabhaMga prakaraNa 11-13). agiyAramI veLAmAM 12 vratanA bhAMgA sarva saMkhyAmAM AgatakramathI khaMDa devakulikAthI jANavA. tenI sthApanA A che. (3) e rIte saMpUrNa devakulikA paNa ekavIza Adi bhAMgAdimAM 12-12 bhAvana karavI. sthApanA kramathI je pramANe (4-5-6-7) e pramANe prasaMgathI bhaMga prarUpaNA pradarzita che. ane bahulatAthI dvividha-trividha Adi SaDrabhaMgIthI ja upayoginI che, e pramANe kahevAyeluM ja jANavuM. ethI prasaMgathI saryuM. 24 bhAvArtha TIkAkArazrI bhagavatIsUtranA abhiprAyathI navabhaMgI batAve che. te navabhaMgI hiMsAdi dareka vratamAM manavacana-kAyAne AzrayIne 3, karaNa-karAvaNa-anumodanane AzrayIne 3 ane atIta-anAgata-vartamAna kAlane AzrayIne 3 ema navabhaMgI prApta thAya che. temAM mana-vacana-kAyAne AzrayIne 7 vikalponI prApti che. tethI e prApta thAya ke zrAvakanAM 12 vratomAMthI sthUla hiMsAnI nivRttirUpa eka vratane AzrayIne vicAravAmAM Ave to mana-vacana ane kAyAne AzrayIne 7 vikalpo prApta thAya che. huM manathI hiMsA karato nathI. huM vacanathI hiMsA karato nathI. huM kAyAthI hiMsA karato nathI. vaLI, koI zrAvaka mana-vacanathI hiMsAno tyAga kare to huM mana-vacanathI hiMsA karato nathI e prakArano vikalpa kare che. vaLI, koI zrAvaka mana-kAyAthI hiMsAno tyAga kare to huM mana-kAyAthI hiMsA karato nathI e prakArano vikalpa kare che. vaLI, Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-24 237 koI zrAvaka vacana-kAyAthI hiMsAno tyAga kare to huM vacana-kAyAthI hiMsA karato nathI e prakArano vikalpa kare che. vaLI, koI zrAvaka mana-vacana-kAyAthI hiMsAno tyAga kare to huM mana-vacana-kAyAthI sthUla hiMsAdi karato nathI e prakArano vikalpa kare che. tethI mana-vacana-kAyAnA 7 vikalpo A pramANe thaze. 1. huM manathI sthUla hiMsAdi karato nathI. 2. huM vacanathI sthUla hiMsAdi karato nathI. 3. huM kAyAthI sthUla hiMsAdi karato nathI. 4. huM mana-vacanathI sthUla hiMsAdi karato nathI. 5. huM mana-kAyAthI sthUla hisAda karato nathI. 7. huM vacana kAyAthI sthUla hiMsAdi karato nathI. 7. huM mana-vacana-kAyAthI sthUla hiMsAdi karato nathI. A rIte sthUla hiMsAnA tyAganA viSayamAM 7 vikalpamAMthI je vikalpathI pote tyAga karI zake tema hoya teno nirNaya karIne te prakAranI pratijJA kare che tethI mana-vacana-kAyA traNane AzrayIne 7 bhAMgAnI prApti thAya che. te rIte sthUla hiMsAnA karaNa-karAvaNa ane anumodanane AzrayIne tyAganA 7 bhAMgAnI prApti thAya che. tethI te 7 bhAMgA karaNane AzrayIne kaI rIte thAya che ? karAvaNane AzrayIne kaI rIte thAya che? ane anumodanane AzrayIne kaI rIte thAya che? teno yathArtha bodha karIne svazakti anusAra je vikalpano pote tyAga karI zake tema hoya teno nirNaya karIne te prakAre zrAvaka pratijJA kare che. jo ke zrAvakane hiMsAnA viSayabhUta anumatinA niSedhanI prApti nathI topaNa kaI rIte potAne anumati prApta thaI zake che ? teno nirNaya karIne je sthAnamAM jeTalI anumatino niSedha pote karI zake tema hoya teTalo anumodananA parivAra mATe yatna kare che. jema svayaMbhUramaNasamudra AdinA matsya Adine AzrayIne anumodanano parihAra keTalAka zrAvako kare che. A rIte mana-vacana-kAyAne AzrayIne ane karaNa-karAvaNaanumodanane AzrayIne 49 bhAMgAnI prApti che. A 49 bhAMgA atItakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALane AzrayIne vicArIe to traNe kALanA 49-49 bhAMgAnI prApti thAya tethI kula bhAMgA 147 prApta thAya. atItakAlane AzrayIne pote je hiMsA karI hoya te hiMsAnI niMdA karavAthI atIkAlane AzrayIne hiMsAnA tyAganA bhAMgAnI prApti thAya che. vartamAnamAM svIkArelA bhAMgA anusAra saMvara karavAthI vartamAnanA bhAMgAnI prApti thAya che. ane anAgatamAM nahIM karavAnI pratijJA karavAthI anAgatanA bhAMgAnI prApti thAya che. A pramANe hiMsAnI viratine AzrayIne 147 bhAMgAnI prApti che. tema mRSAvAdanI virati Adine AzrayIne 147 bhAMgAnI prApti che. tethI sthUla hiMsAdinI viratirUpa 5 aNuvratamAM kula 735 bhAMgAnI prApti thAya che. tethI pAMca aNuvratane AzrayIne 73pa bhedavALA zrAvako prApta thAya che. temAM sAkSIpATha batAve che teno artha A pramANe che. zrAvakanA be bhedonI prApti che : 1. viratazrAvaka ane 2. aviratazrAvaka. athavA zrAvakanA ATha Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-24-25 bhedonI prApti che : jema ahiMsAdi 5 aNuvratanA dvividha-trividhane AzrayIne huM bhAMgA prApta thayA te prakAranA zrAvaka ane uttaraguNavALA zrAvakano eka bheda ane avirata samyagdaSTino eka bheda ema 8 prakAranA zrAvaka prApta thayA. vaLI 32 prakAranA zrAvaka prApta thAya che. jema sthUla hiMsAnI nivRttimAM dvividha-trividhanA bhAMgA thayA tema mRSAvAda AdinI nivRttimAM paNa 6-6 bhAMgA grahaNa karIe to pAMca aNuvratanA 30 bhAMgA ane uttaraguNano eka bhAgo ane avirata samyagdaSTino eka bhAgo ema 32 prakAranA zrAvako prApta thAya. vaLI, 735 zrAvakonA bhedo prApta thAya che. jema sthUla hiMsAnI nivRttine AzrayIne 147 zrAvakanA bhedanI prApti che tema sthUla mRSAvAda AdinI nivRttine AzrayIne 147-147 bhedonI prApti che. tethI 5 aNuvratane AzrayIne zrAvakanA 735 bhedo prApta thAya che. vaLI, anya rIte 19802 zrAvakanA bhedo prApta thAya che. rajA avataraNikA : evaM sAmAnyena pnycaapynnuvrtaanyupdye nAmagrAhaM tAni paJcabhiH zlokairvivarISuH prathamaM prathamANuvratamAha - avataraNikArya : A rIte pUrvamAM varNana karyuM e rIte, sAmAnyathI pAMca aNuvratone batAvIne nAmagrahaNapUrvaka tene=pAMca aNuvratone, pAMca zlokothI vivaraNa karavAnI icchAvALA graMthakArazrI prathama prathama aNuvratane kahe che - bloka - nirAgodvIndriyAdInAM, saMkalpAccAnapekSayA / hiMsAyA viratiryA sA, syAdaNuvratamAdimam / / 25 / / anvayArthaHsaM grAnapekSA=saMkalpathI ane apekSAthI, nirAjiyAvInA=niraparAdhI beiMdriyAdi jIvonI, hiMsAyA virati sA=hiMsAnI je virati te, mAlimakhvaprathama, aNuvrataaNuvrata, cA-thAya. IIrapA zlokArca - saMkalpathI ane anapekSAthI niraparAdhI beiMdriyAdi jIvonI hiMsAnI je virati te prathama aNuvrata thAya. ||rapA!' TIkA - nirAgaso niraparAdhA ye dvIndriyAdayo dvitricatuSpaJcendriyajIvAsteSAM 'saMkalpAd' asthicarmadanta Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-25 239 mAMsAdyarthamamuM jantuM hanmIti saMkalpapUrvakaM 'ca' punaH 'anapekSayA' apekSAmantarA yA hiMsA prANavyaparopaNaM tasyA yA 'viratiH' nivRttiH sA 'Adima, prathamam 'aNuvrataM' 'syAd' bhavet / 'nirAga' iti padena niraparAdhajantuviSayAM hiMsAM pratyAkhyAti, sAparAdhasya tu na niyama iti vyajyate, dvIndriyAdigrahaNena tvekendriyaviSayAM hiMsAM niyamituM na kSama ityAcaSTe, 'saMkalpAdi'tyanena cAnubandhahiMsA vA, ArambhajA tu hiMsA'zakyapratyAkhyAneti tatra yatanAM kuryAditi jJeyam / yataH sUtram - "thUlagapANAivAyaM samaNovAsao paccakkhAi, se pANAivAe duvihe paNNatte, taMjahA-saMkappao Arambhao a, tattha samaNovAsao saMkappao jAvajjIvAe paccakkhAi, No Arambha o" tti / [pratyAkhyAnAvazyaka sU. 1, hAribhadrIvRttau pa. 818] / atra ca yadyapi ArambhajahiMsA'pratyAkhyAtA, tathApi zrAvakeNa trasAdirahitaM sakhArakasatyApanAdividhinA nizchidradRDhavastragAlitaM jalamindhanAni ca zuSkAnyajIrNAnyazuSirANyakITajagdhAni dhAnyapakvAnnasukhAzikAzAkasvAdimapatrapuSpaphalAdInyapyasaMsaktAnyagarbhitAni sarvANyapi ca jalAdIni 'parimitAni samyak zodhitAnyeva ca vyApAryANi, anyathA nirdayatvAdinA zamasaMvegAdilakSaNasamyaktvalakSaNapaJcakAntargatAyA anukampAyA vyabhicArApatteH / taducyate - "parisuddhajalaggahaNaM, dAruadhannAiANa ya taheva / gahiANa ya paribhogo, vihIi tasarakkhaNaTThAe / / 1 / / " [pratyAkhyAnAvazyaka cUrNi bhA. 2 pa. 284] tti / vivekaH kAryaH / evaM cAtra vizeSaNatrayeNa zrAvakasya sapAdavizopakapramitajIvadayAtmakaM prAyaH prathamamaNuvratamiti sUcitam, yat uktam - "jIvA thUlA suhumA, saMkappArambhao bhave duvihA / savarAha niravarAhA, sAvikkhA ceva niravikkhA / / 1 / / " [sambodha pra. zrA. vratA. 2] asyA vyAkhyA-prANivadho dvividhaH, sthUlasUkSmajIvaviSayabhedAt, tatra-sthUlA dvIndriyAdayaH, sUkSmAzcAtraikendriyAH pRthivyAdayaH paJcApi bAdarAH, na tu sUkSmanAmakarmodayavartinaH sarvalokavyApinaH, teSAM vadhAbhAvAt, svayamAyuH kSayeNaiva maraNAt / atra ca sAdhUnAM dvividhAdapi vadhAnivRttatvAviMzativizopakA jIvadayA, gRhasthAnAM tu sthUlaprANivadhAnivRttirna tu sUkSmavadhAt, pRthvIjalAdiSu satatamArambhapravRttatvAd, iti dazavizopakarUpamarddhaM gatam, sthUlaprANivadho'pi dvidhA, saGkalpaja Arambhajazca tatra saGkalpAnmArayAmyenamiti manaHsaGkalparUpAdyo jAyate tasmAdgRhI nivRtto, na tvArambhajAt, kRSyAdyArambhe dvIndriyAdivyApAdanasambhavAd, anyathA ca zarIrakuTumbanirvAhAdyabhAvAt, evaM punararddhaM gataM jAtAH paJca vizopakAH, saGkalpajo'pi dvidhA, sAparAdhaviSayo niraparAdhaviSayazca tatra niraparAdhaviSayA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-25 nivRttiH, sAparAdhe tu gurulAghavacintanam, yathA gururaparAdho laghurveti / evaM punararddha gate sArddhA vizopakau jAtau / niraparAdho'pi dvidhA, sApekSo nirapekSazca / tatra nirapekSAnnivRttirnatu sApekSAd, niraparAdhe'pi vAhyamAnamahiSavRSahayAdau pAThAdipramattaputrAdau ca sApekSatayA vadhabandhAdikaraNAt, tataH punararddha gate sapAdo vizopakaH sthita iti / itthaM ca dezataH prANivadhaH zrAvakena pratyAkhyAto bhavati, prANivadho hi trayazcatvAriMzadadhikazatadvayavidhaH / yataH - "bhUjalajalaNAnilavaNabiticaupaMcidiehiM nava jIvA / maNavayaNakAyaguNiyA, havaMti te sattavIsatti / / 1 / / ikkAsII te karaNakAraNANumaitADiA hoi / te ccia tikAlaguNiA, dunni sayA huMti teAlA / / 2 / / " [ sambodhapra. zrI. vratA. 8-9 ] iti / teSAM madhye traikAlikamanovAkkAyakaraNakadvitricatuSpaJcendriyaviSayakahiMsAkaraNakAraNasyaiva prAyaH pratyAkhyAnasaMbhavAt, etadvrataphalaM caivamAhu: "jaM AruggamudaggamappaDihayaM ANesarattaM phuDaM, rUvaM appaDirUvamujjalatarA kittI dhaNaM juvvaNaM / haM AuM avaMco pariNo puttA suputtAsayA, taM savvaM sacarAcaraMmi vi jae nUNaM dayAe phalaM / / 1 / / " [ sambodhapra. zrI. vratA. 12 ] / etadanaGgIkAre ca paGgutAkuNitAkuSThAdimahArogaviyogazokApUrNAyurduHkhadaurgatyAdi phalam, yataH " pANivahe vaTTaMtA, bhamanti bhImAsu gabbhavasahIsuM / saMsAramaMDalagayA, narayatirikkhAsu joNIsuM / / 2 / / " [ sambodhapra. zrA vratA. 10] / / 25 / / TIDArtha : nirAgaso. . joNIsuM / 'nirAgasa ' = niraparAdhI sevA, ne jedriyAhi=jedriya, teheMdriya, yariMdriya paMtheMdriya bhuvo tesrone saMspathI = asthi-yarbha-AMta - mAMsAhi mATe 'AA naMtune guM chaM' se prabhAege saMsyapUrva, jane vajI anapekSAthI = apekSA vagara ke prAgavyaparopAipa hiMsA, tenI ne virati nivRtti, te khAhibha=prathama, aguvrata che. 'nirAga' se prabhAranA pahathI niraparAdha naMtu viSaya hiMsAnuM pratyAbhyAna thAya che. vaLI sAparAdha jIvonI hiMsAmAM niyama nathI e pramANe vyakta thAya che. vaLI beiMdriyAdinA grahaNa dvArA ekendriya viSayaka hiMsAnuM niyamana karavA mATe samartha nathI e pramANe kahe che. ane 'saMkalpathI' e vacana dvArA anubaMdha hiMsA=jIvarakSAne anukULa dayALu svabhAvanA abhAvarUpa anubaMdha hiMsA, varjya che. vaLI, AraMbhathI thanArI hiMsA azakya pratyAkhyAnavALI che. ethI temAM yatanAne karavI joIe e pramANe jANavuM. je kAraNathI sUtra che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-2pa "sthUla prANAtipAtanuM zramaNopAsaka paccakhANa kare che. te prANAtipAta be prakAranuM kahevAyuM che. te A pramANesaMkalpathI ane AraMbhathI, tyAM zramaNopAsaka saMkalpathI jAvajIva sudhI paccakhkhANa kare che. AraMbhathI nahi." (pratyAkhyAnAvazyaka sU. 1, hAribhadrIvRtti patra -818) ane ahIM prathama aNuvratamAM, joke AraMbhathI thayelI hiMsA apratyAkhyAta che. topaNa zrAvake trasAdi rahita saMkhAraka satyApanAdi vidhithI pANInA saMkhArane yatatApUrvaka paraThavavAnI vidhithI, lichidra daDhavastragAlita jalano upayoga karavo ane zuSka, ajIrNa, azuSira iMdhatAdino upayoga karavo, kIDAono nAza na thAya tevAM dhAnya, pakvAza, sukhAzikA, zAka, svAdima, patra, puSpa, phalono paNa asaMsakta agarbhita ane sarva paNa jalAdino parimita samyapha zodhita ja upayoga karavo * joIe. anyathA=zrAvaka e rIte yatanA na kare to, nirdayapaNA AdithI zama-saMvegAdi svarUpa samyakta lakSaNa paMcaka aMtargata anukaMpAnA vyabhicAratI Apatti che=anukaMpAnA abhAvanI prApti che. te kahevAyuM che - trasajIvonA rakSaNa mATe parizuddha jalanuM grahaNa, dArU IMdanAdikalAkaMDArUpI iMdhanAdinuM, te pramANe ja grahaNa karIne paribhoga karavo joIe." (pratyAkhyAtAvazyaka cUNi bhA. 2, pA. 284) e pramANe viveka karavo joIe ane A rIte ahIM prathama aNuvratamAM, vizeSaNatraya dvArA zrAvakanuM saMpAda vizopaka pramita jIvadayAtmaka prAyaH prathama aNuvrata che e pramANe sUcita che. je kAraNathI kahevAyuM che - "jIvo pUla ane sUkSma che. (teono vadha) saMkalpa ane AraMbhathI be prakArano che ane te sAparAdha niraparAdha sApekSa ane nirapekSa che." (saMbodha prakaraNa zrA. vratA. 2) AnI vyAkhyA=uddharaNanI vyAkhyA, sthUla ane sUkSma jIvanA viSayanA bhedathI prANIno vadha be prakArano che. tyAM=be prakAranA prANIvadhamAM, pUla beIndriyAdi che ane sUkSma ahIM=prANIvadhatA viSayamAM, ekendriyAdi pRthvI Adi pAMca paNa bAdara che. paraMtu sUkSmatAmakarmanA udayavartI sarvalokavyApI jIvo nathI; kema ke teonA vadhano abhAva che. teonA vadhano abhAva kema che ? temAM hetu kahe che - svayaM AyuSyanA kSayathI ja maraNa thAya che ane ahIM hiMsAnI nivRttimAM, sAdhuonuM baMne paNa vadhathI nivRttapaNuM hovAthI viMzati vizopakA=20 vIsA jIvadayA che. vaLI gRhasthone sthUla prANAtipAtathI nivRtti che paraMtu sUkSmavadhathI nahi; kema ke pRthvI jalAdimAM satata AraMbha pravRttapaNuM che. ethI daza vizopakarUpa aDadhuM gayuM. arthAt dazavIzA ochI thaI. sthUla prANIvadha paNa be prakArano che. saMkalpathI thatAro ane AraMbhathI thanAro. tyAM saMkalpathI Ane mAruM chuM e pramANe mata saMkalparUpa Adya thAya che=Adha hiMsA thAya che. tenAthI gRhastha nivRta che. paraMtu AraMbhathI thanArI hiMsAthI nivRtta nathI; kema ke kRSi AdinA AraMbhamAM beikriyAdinI hiMsAno saMbhava che. ane anyathA kRSi Adi na kare Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2424 dharmasaMgraha bhAga- 2 | dvitIya adhikArI zloka 2pa to zarIramAM ane kuTuMbanA nirvAha Adino abhAva che. A rIte pharI. aDadhuM gayuM. pAMca vizopakA rahI pa vIza2hIM. saMkalpathI thaMiArI hiMsA paNa be prakAre che. sAparAdha viSayavALI niraparAdhaka viSayavALI. tyAM=be prakAranI hiMsAmAM niraparAdha viSayavALI nivRtti che hiMsAlI nivRtti che. vaLI, sAparAdhamAM guru-lAghavanuM ciMtana che=je pramANe moTo aparAdha che ke nAno aparAdha che? te pramANe vicAraNo che. A rIte thALI ardha gaye chate aDhI vizopakA thaI=aDhI vIzA thaI, niraparAdha jIvo paNa be prakAranA che. sApekSate nirapekSa tyAM nirapekSathI nivRtti che. sApekSathI nahi; kema ke niraparAdha paNa vahana karAtAmahiSabaLadadhoDA AdimAM ane bhaNavAmAM pramatta putrAdimAM sApekSapaNAthI vadhaMbaMdhana AdinuM karaNI che. tethI pharI aMdha gaye chI sapAda vizopaka-savA vIzA hiMsAnI nivRtti sthita che ane A rIte dezathI prANIvadha zrAvakone pratyAkhyAna karAyelo thAya che. prANIvadha ra43. prakArevALI cheje kAraNathI bhUmi, jala, agni, pavana, vanaspati, beiMdriya, teIndriya, cauridriya, paMcedriyathI nava jIvo che=nava prakAranA jIvo che mana-vacana-kAyAthI guNita te sattAvIza thAya che. [1] . . . . te sattAvIsa bhedo, karaNa-karAvaNa ane anumodanathI ttADita=guNita, ekyAsI thAya che. te ja=81 ja bhedo, trikAluthI guNita 243 thAya che." parA (saMbodha prakaraNa zrAvakavratA. 8-9) joonI madhye ra43jIva hiMsAnA bhedomAM, vaikAlika, mana-vacana-kAyAthI, karaNa=beiMdriya IMdriya cauriMdriya paMcaMdriya viSayaka hiMsAnA karaNa, ane kAraNanA ja=karAvaNanA ja, prAyaH pratyAkhyAnano saMbhava che ane A vratatAphaLane sthUla prANAtipAta viramaNarUpa vratanA phaLane, A pramANe kahe che. - "sacarAcara jagatamAM paNa kharekhara je udagra Arogdha=zreSTha koTinuM Arogya, apratihata spaSTa AkSezvarapaNuM=jenI AjJAnuM koI ullaMghana na kare tevI AjJAnuM akSayapaNuM, apratihatarUpa badhA karatAM, zreSTha koTinuM rUpa, ujvalatarakIti, ghana thavIvanakALamAM lAMbA samaya sudhI rahI zake tevuM zreSTha yauvana, dIrgha AyuSya, aMcana karanAro parivAra tenI anusaranAra arivAra putra, suputranI ghaNI khyA te sarva dayAnuM phalana che."(saMbodha zrAvakavratA. 12) che 3-3 15 es : 6 - - ane AvA asaMgIkAramAM=pahelA aNuvratanA agIkAramAM, paMgutA-kuNitA-kuSThAdi mahArogaviyoga-zokApUrNa AyuSyaduHkha-dIrgatyAdi phala prApta thAya che. je kAraNathI kahevAyuM che - CT S S S S = = . ! = ha haa S !s c : ' . ' , " . che . . kikANIvamAM vatA saMsAramaMDelAe korakaciyoniyaMkaratI mAM bhame che. (saMbodha prakaraNa zrA tA. 1 phkka fi7 & sI : 3 Miss sl: - 3 bhAvArtha ke .37 san 9 ka 19 Ji 1995.3 : i . ; (ness zrAvaka prathama aNuvrata svIkAre che teno kaIka bIghA kraravA mATe tenuM svarUpa batAve che - 19 zrAvaka niraparAdha evabadriya jIvana hilsanI virati kare che te hiMsAnA virati paNa saMkalpathI hiMsA nahIM karavAnI virati kare che, ane enapekSAthI hiMsonI viratibakare che teM prathama aNuvrata che. ! tra ghaNA '. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra zloka 25 23. A prakAranA zlokanA arthane spaSTa karatAM kahe che !!! j ! jy j je beiMdriya, teiMdriya, cerindriya, paMcendriya jIvo che, temAM jeoe potAno koI aparAdha karyo nathI te jIvone saMkalpathI huM haNIza nahIM arthAt teonAM asthi, dharma, dAMta Adi vastu prApta karavA mATe hukaNuM chuM te prakA2nA saMkalpapUrvaka teonI hiMsA kare nahi!57pE 8Z SIF &1$$ !53S !Y ' tethI e prApta thAya ke jema saMsArI jIvA dhanAdi artha beiMdriyAdi jIvonI hoDakA Adi prApta karavA arthe teono vadha kare che te rIte tevA saMkalpapUrvaka hissa karI nahIM te prakAranA zrAvakaMnI pratijJA che; paraMtu potAne te jIvo taraphathI koI upadrava thato hoya toti aparAdhavALA jIvIne dUra karavI prayatna ka ane temAM teone kaMIka pIDA thAya ke koIkanuM mRtyu thAya topaNa te vratano bhaMga dhato nathI kema kaMpotAmAM svArtha khAtara niraparAdha jIvonI saMkalpapUrvaka hiMsA karavAno niSedha karyo che. AthI ja maccha2AjIivono upadrava dUra karavArthe kaMIka tinApUrvaka pAna kare tyAre te jIvone jappIDA thAya che temAM pratijJAnI bhaga thato nathI, phakta dA nirapekSa te prakAra maccharAdino upadrava dUra karatA vratano bhaMga thAya che. 9@vLAID vaLI, apekSA vyApekSA rAkhyA vagara hiMsAnI viratinuM paccakkhANa kare che arthAt beitiyAdi aparAdhI javAnI paNa dayAnA pariNAmanI khyA vagera hiMso karavAnI nivRtti prere che ?, joys S SMS JEST PIPPO JEEP JUDY FIS FISIP yuvAno yA #fekjcy {}}} {{ >j&k ! ETLE tethI e prApta thAya ke je sAparAdhI evA beiMdriyAdi che, teone paNa bacAvavAnI ke temane pIDA na thAya tevI apekSApUrvaka teone dUra karavA yatanA kare tyAre hiMsA dayAnA pariNAma varte che. AthI ja maccharAdinA upadravakALamAM tenA nivAraNa mATe je kAMI temAM paNa teone bahu pIDA na thAya, koI mare nahIM ityAdi apekSA rAkhIne prayatna kare che. jethI sthUlathI hiMsAnI virati prApta thAya che ane jeo tevI koI apekSA rAkhyA vagara hiMsA kare che teone prathama aNuvratanI prApti nathI. ahIM beiMdriyAdi 7] grahaNa karavAthI ekendriya viSayaka hiMsAnI ! nivRtti karavA mATe zrAvaka samartha nathI tema batAvela che; kema ke zrAvakanI saMsAranI jIvanavyavasthA AraMbhapUrvaka thAya che. tethI AraMbhathI thanArI ekendriya jIvonI hiMsAnuM teo pratyAkhyAna karI zakatA nathI ane saMkalpathI beiMdriyAdi thAya sIverjana kare che. jIvonI hiMsAnI virati kare che. ema kahevAthI e prApta thAya ke zrAvaka anubaMdhathI hiMsAnuM varjana Bjp karI Azaya e che ke zrAvakane saMpUrNa hiMsAnI nivRttinI icchA che paraMtu saMpUrNa hiMsAnI nivRtti pota zake tema nathI tethI saMpUrNa hiMsAnI nivRtti mATe zaktisaMcaya thAya tenA upAyarUpe potAnA ze zakti anusAra saMkalpathI beiMdriyAdi jIvonI hiMsA nahIM karavAnI pratijJA karI che. tethI je dezathI hiMsAnI nivRtti karI teM phaLathI sarva hiMsAnI nivRttinI prayojanavALI che. mATe zrAvakanI hiMsAmAM anubaMdhathI hiMsAnuM varjana che. AthI ja potAnA tuccha svArtha khAtara beiMdriyAdi jIvIne huM haNuM e prakAranA saMkalpapUrvaka hiMsAno parihAra kare che.' je uttarottara vRddhi pAmIne prathama mahAvratanuM kAraNa banaze - "> . zlokamAM aNuvrata batAvyuM temAM sAkSIpATha batAve che - Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIca adhikAra | zloka-25 zrAvaka zUlaprANAtipAtanuM paccakhANa kare che ane te prANAtipAta be prakAranuM kahevAyuM che. 1. saMkalpathI ane 2. AraMbhathI. te be prakAranA prANAtipAtamAM zrAvaka jAvajIva sudhI saMkalpathI prANAtipAtanuM paccakhkhANa kare che. AraMbhathI paccakhkhANa karato nathI. A prakAranA sAkSIpATha anusAra zrAvaka jIvanavyavasthA mATe karAtA AraMbhathI thanArI hiMsAnuM pratyAkhyAna karatA nathI topaNa zrAvake jIvanavyavasthA mATe karAtA AraMbhamAM kevI hiMsA karavI joIe te batAve che. 1. zrAvake saMkhArAne pANImAMthI kADhavA mATe nichidra daDha vastrathI pANIne gALavuM joIe ane te gALelA pANIno ja parimita upayoga karavo joIe. tethI gRhakArya mATe thatA AraMbhamAM thatA pANInA vaparAzamAM paNa yatanAparAyaNa rahevuM joIe. 2. vaLI agni Adi mATe je iMdhanano upayoga kare te paNa zuSka hoya, ajIrNa hoya jethI lAkaDAmAM aMdara jIvAta rahevAno saMbhava na rahe. vaLI, azuSira arthAt vacamAM polANavALuM na hoya tevA kIDA rahita lAkaDAno upayoga karavo joIe jethI agnikAyanI virAdhanAthI paNa koI trasajIvanI virAdhanA na thAya tenI yatanA rahe ane parimita agnithI jIvananirvAha karavo joIe. 3. vaLI, dhAnya, pakvAnna, zAka Adi gRhamAM vaparAtI je paNa vastu hoya te sarvamAM paNa jIvo saMkrAtaH caDhelA, na hoya ane jIvothI asaMsakta hoya=jIvo utpanna thayA na hoya, tevI grahaNa karavI joIe. vaLI parimita ane samyaphazodhita evA jalAdi vastuno upayoga karavo joIe. jo zrAvaka tevI yatanA na kare to zrAvakanuM haiyuM jIvarakSA pratye upekSAvALuM bane, tethI haiyAmAM nirdayatA Ave ane samyaktanAM je zama, saMvegAdi lakSaNo che tadaMtargata je anukaMpA sabhyatvanuM liMga che te anukaMpA rahe nahIM. ane anukaMpA na hoya to samyakta paNa rahe nahIM. tethI zrAvakanuM vrata paNa niSphaLa bane. mATe zrAvake sarvatra anukaMpApUrvaka ucita pravRtti karavI joIe. zlokamAM prathama aNuvratanuM svarUpa batAvyuM temAM hiMsAnI nivRttinAM traNa vizeSaNo ApelAM che. 1. saMkalpathI hiMsA karIza nahi. 2. anapekSAthI hiMsA karIza nahi. 3. niraparAdhI beiMdriyAdi jIvonI hiMsA karIza nahi. te traNa vizeSaNathI savAvIzAthI pramita jIvadayAtmaka prathama aNuvrata che, e pramANe sUcita thayuM. te savAvIzA kaI rIte che ? temAM sAkSIpATha batAve che - jIvo sthUla ane sUkSmanA bhedathI be prakAranA che ane teonI hiMsA saMkalpathI ane AraMbhathI be prakAranI thAya che ane temAM sAparAdha, niraparAdha, sApekSa, nirapekSanA vikalpathI hiMsAnuM varjana thAya che. tethI sAdhune vaza vasArUpa pUrNa hiMsAnuM varjana prApta thAya che ane zrAvakane savAvasArUpa hiMsAnuM varjana prApta thAya che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-25 245 sAdhu sthUla ane sUkSma evA sarva jIvonI hiMsAthI virati kare che. tethI sAdhu koI AraMbhavALI pravRtti ka2tA nathI kevala samabhAvanI vRddhine anukULa ucita kriyAo kare che ane tenI puSTi thAya te rIte dehano nirvAha kare che. tethI sAdhune saMpUrNa hiMsAnI nivRtti hovAthI vIza vasA jIvadayA che. zrAvakane savA vasArUpa hiMsAnuM varjana kaI rIte thAya che ? te spaSTa kare che gRhastha sthUlaprANAtipAtarUpa sthUla beiMdriyAdi jIvonI hiMsAnI nivRtti kare che. sUkSma pRthvI Adi jIvonI hiMsAnI nivRtti karatA nathI te apekSAe sAdhune je saMpUrNa hiMsAnI nivRtti vIza vasA che tenA karatAM zrAvakane jIvahiMsAnI nivRtti aDadhI prApta thAya che. mATe 10 vasAnI prApti thaI. vaLI, sthUlaprANAtipAtanuM vrata paNa be prakAranuM che - saMkalpathI ane AraMbhathI. temAM zrAvaka saMkalpathI sthUla hiMsAno tyAga kare che, AraMbhathI sthUla hiMsAno tyAga karato nathI. AthI ja potAnI jIvanavyavasthA arthe vAhana AdimAM jAya che tyAre trasAdi jIvonI paNa hiMsA thAya che. tethI trasAdi jIvonI hiMsAmAM paNa AraMbhathI thanA2I hiMsAnuM varjana nahIM thavAthI 10 vasAmAMthI aDadhI hiMsAnI nivRttinI prApti thaI mATe 5 vasAnI prApti thaI. vaLI zrAvaka je saMkalpathI hiMsAnI nivRtti kare che temAM paNa be vikalpo che sAparAdha jIvonI hiMsAnI nivRtti ane niraparAdha jIvonI hiMsAnI nivRtti. zrAvaka niraparAdha jIvonI hiMsAnI nivRtti kare che, sAparAdha jIvonI hiMsAnI nivRtti karI zakato nathI. paraMtu sAparAdha jIvonI hiMsAmAM guru-lAghavanuM Alocana kare che. tethI sAparAdha jIvonI hiMsAnI nivRtti nathI, mAtra niraparAdha jIvonI hiMsAnI nivRtti che. mATe 5 vasAmAMthI aDadhI=2 (aDhI) vasAnI hiMsAnI nivRttinI prApti thaI. vaLI, niraparAdha jIvonI hiMsAmAM paNa be vikalpo che 1. sApekSa ane 2. nirapekSa. tyAM nirapekSapaNAthI hiMsAnI zrAvaka nivRtti kare che, sApekSapaNAthI hiMsAnI nivRtti karI zakato nathI; kema ke putrAdi pratye rAga hovAthI putrAdi saMsAranI koI pravRtti barAbara na karatA hoya tyAre tene doraDAthI bAMdhe ke tene koI pIDA thAya tevA vacanaprayoga kare ke mAra mAre te sarvamAM te putrAdine je pIDA thAya che te hiMsAnuM varjana zrAvaka karI zakato nathI. mATe 2 (aDhI) vasAmAMthI aDadhI hiMsAnI nivRttinI prApti thaI. mATe zrAvakane hiMsAnI nivRtti savA vasAnI che. A rIte zrAvakane prANIvadhanuM pratyAkhyAna dezathI prApta thAya che. te prANIvadha paNa 243 bhedathI prApta thAya che. te A rIte - pRthvI, jala, agni, vAyu, vanaspati, beiMdriya teiMdriya, cauriMdriya, paMceMdriyathI jIvanA nava bhedo che. te bhedonI hiMsA sAdhu manathI kare nahi, vacanathI kare nahi, kAyAthI kare nahi. tethI jIvanA 9 bhedone manavacana-kAyAnA traNa bhaMgothI guNIe to 9 x 3=27 bhedonI prApti thAya. arthAt 9 prakAranA jIvonI hiMsA manathI kare nahIM mATe 9 bheda, 9 prakAranA jIvonI hiMsA vacanathI kare nahIM mATe 9 bheda ane 9 prakAranA jIvonI hiMsA kAyAthI kare nahIM mATe 9 bheda; ema kula 27 bhedonI prApti thAya. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dharmasaMgraha bhAgarI/ dvitIca adhikAra / zloka 25 vIghaLI sAdhu che. raMTa bhedothI thatI hiMsAnuM varjhanI svayaM karaNane AzrayIme karAvaNane AzrayIne ane anumodanane AzrayIne kare che arthAt sAdhu svayaM hiMsA keretInuthI; koInI pAse karAvatA nathI ane anya dvArA karAyelI hiMsAnI anumodanA karatA nathI tethI kukaraNa karAvaNe ane enumodanane AzrayIne 27 bhedonA vikalpo karIe to ra7 X 7=01 bhedonI prApti thAya. vaLI te 81bhedo bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALane AzrayIne vicArIe to 33 243,bhedonI prApti thAya tethI sAdhu bhUtakALamAM karelI hiMsAnI niMdA rAhu dvArA nivRtti kare che. vartamAnakALamAM te sarva bhedothI hiMsAnuM varjana kare cheane bhAvimAM jAvajuva, sudhI te hiMsA nahIM karavAnI pratijJA kare che, mATe 243 bhedothI hiMsAnI nivRttinI sAdhune prApti thAya che tethI hiMsAnI vRttinA viSaya prANInA 63 bhedo ma che 3%aa A lu hiMsA nivRttinAM phaLa graMthakArazrI batAve che arthAt sAdhune sarvathA hiMsAnI nivRttinuM phaLa ane zrAvakane vivekapUrvaka karAyelI hadezathI hiMsAnI nivRttinuM phaLa batAve che; 50= w?!! - | = sc $J je jIvone sarva carAcara jIvo pratye dayA che tenAthI teo je puNyAnubaMdhI puNya bAMdhe che tenA phaLa rUpe teone utkaTa ArogyanI prApti thAya che ane apratihata AjJAnA aizvaryanI prApti thAya che, viziSTa prakAranuM rUpamApta thAya che, ujjavala kIrti prApta thAya che ane bIjA bhavamAM yunIvana prApta thAya che. arthAtu rocAdi vArano lAMbo saunukaLa prApta thAya che dIrgha AyuSyakALa prApta thAya che potAno nahIM tevI pariNativALAM putra-putrAdi saMtAno prApta thAya che. 8i flii J560 viege BJ6as R] tethI je sukhAjIvo saMsAramAM icche tevA sarva sukhadayAnA pariNAmathI prApta thAya che. sAdhu jevI utkaTa dayA kare che, tethI temane saMsAramAM tevuM sukha utkaTa maLe che. ane zrAvake prIsAdhu jevI ja dayA pALavAnuM artha che topaNa svabhUmikAnusAra dulAnA pariNAma dhAraNa karIne gRhastha kArya kare che tethI dayAnA pariNAmane anusAra, zrAvakane paNa tenuM puNya baMdhAyuM che ke jethI zAramAM sarvaprakAranI anukULatAnI Allage de Bijos isns13 f5 Sljs, fy S8 to sposgje Alpx 312 Susig 3]Nsypsy vaLI jeo A prakAsnAdiyAnA pariNAmane dhAraNa karatA nathI ane potAnI zakti anusAra koImbato grahaNa karatA nathI paraMtu niHzukapaNAthI saMsAranA AraMbhansamAraMbha kare che)teone saMsAranI tevI pravRttithI evA karmo baMdhAya che ke jethI janmAMtaramAM paMgutA, zarIranA avayavonI khAmI, kuSThAdi mahArogo ghaNA prakAranA svajanano viyoga, zokathI pUrNa Ayu rikatAdi phaLonI mukti thAya che. di Jyo temAM sAkSIpATha Ape che - - 60% 1 $ je jIvo prANIvadhamAM varte che te saMsAramAM pravRtI] bhayaMkaNarbhavasativALI jJAkayonimAM ane -tiryaMcayonimAM bhame che. 1s 5 thI 6 !]s]]Te phI 4 [bs] > DI- 64 1% 5STha 3 - tethI prApta thAyakehiMsAkaranArA jIvonakamAM ane tirliMcamAM ghaNIkidaInA pAme che. ane koIka rIte manuSyabhavaDapArmeto teMmanuSyabhavAmI aneka prakAranA klezanA phaLavALo hoya che. mATe saMsAramAM prApta thatA klezananivaraNane arthIe hiMsAnI nivRttimAM udyama karavo joIeise 13 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 dharmasaMgraha bhAga- 2 | dvitIya adhikAraNa zloka 26 avataraji : MISSAT TSITET IHSFF jusys juanico:5" ityuktamahiMsAvrataM prthmm| athA dvitIyamaNuvrataM darzayati espriym igALA , gAgA vizasi: FF for wrip TUFASPZTIMEIPEDil Bih pisr tra . fpp prathA vAyA jAtAca cha_FFEpinITara - PGESSETTE 65 STJ Song :1515 doDa:ISTERE S TERNATA STERESTETRY dvatIya kanyAgobhUmyalIkAni nyAsaninavaH / bAla ti kAITE IS THE - kUTasAkSyaM ceti paJcAsatyebhyo viratirmatam / / 26 Tes.fr payA ints RS : STF R fEETSTRATE FITS TI95 kI kanyAgobhUbhyalIkAni nyAsilsmplatells fightens,nyAsanihnavanavyA saEiAFEgal REALLY EAT, kUTasAkSyasAmI, itiHAI, paJcAsatyebhyo- yothI, virati-riti, dvitIya kI dvitIya :PATMAm zuddhatamatam matAyuM che. // 2 // rivshami TTEFASTE ETE PATTE SE S SH doArtha: mAgI nyAlI,gomatIs, bhi.sadIs,.thApanomapalApa,isAkSI virati bIjuM aNuvrata manAyuM che. rA, 8. S atiseptiSTSPTEf Fish Frias TIs: ___- : PRESHEETairs dvandvAnte zrUyamANAlIkazabdasya pratyekaM saMyojanAt kanyAlIkam, gavAlIkama, bhUmyalIkaM ceti, nahanavaH kUTasA kliSTAzayasamutthatvAt sthUlAsatyAni, tebhyo viratiH viramaNaM dvitIyama' adhikArAdaNuvrataM 'mata' jinairiti zeSaH / ... FITS E :Rasra :htrain tatra kanyAviSayamalIkaM kanyA'lIkaM-dveSAdibhiraviSakanyAM viSakanyAma, viSakanyAmaviSakanyAM * vA, suzIlAM vA duHzIlAm, duHzIlAM vA suzIlAmityAdi vadato bhavati idaM ca sarvasya kumArAdidvipada viSayasyAlIkasyopulakSaNAm -1 gavAlIkam-alpakSIrAM bahukSIrAM, bahukSIrAM vA'lpakSIrAmityAdi gAvadataH, idamapi sarvacatuSpadaviSayAlIkasyopalakSaNam 2 / bhUmyalIkaMparasatkAmaNyAtmAdisatkAmAtmAdi satkAM vA parasatkAma, UparaMvA kSetramanUSaram anUSaraM boSaramityAdi vadataH, idaM cAzeSApadadravyaviSayAlIkasyopalakSaNam yadAha - UTUHstyaayaa| . . paJca paJcasaGakhyAkAniasatyAni 3 AsparePMSTEPhNAjI Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-26 "kaNNAgahaNaM dupayANa, sUagaM caupayANa govayaNaM / apayANaM davvANaM, savvANaM bhUmivayaNaM tu / / 1 / / " [sambodhapra. zrA. vratA. 18] nanu yadyevaM tarhi dvipadacatuSpadA'padagrahaNaM sarvasaMgrAhakaM kuto na kRtam ? satyam kanyAdyalIkAnAM loke'tigarhitatvena rUDhatvAdvizeSeNa varjanArthamupAdAnam, kanyAlIkAdau ca bhogAntarAyadveSavRddhyAdayo doSAH sphuTA eva, yata AvazyakacUrNI - __ "musAvAe ke dosA? akajjante vA ke guNA? tattha dosA kaNNagaM ceva akaNNagaM bhaNaMto bhogaMtarAyadosA ya, duTThA vA AtaghAtaM karejja, kAravejjA vA, evaM sesesu bhANiavvA" [paccakkhANAvazyakasUtre hAribhadryAM vRttau pa. 821] ityAdi / tathA nyasyate rakSaNAyAnyasmai samarpyate iti nyAsaH suvarNAdistasya nihnavo'palApastadvacanaM sthUlamRSAvAdaH, idaM cAnenaiva vizeSeNa pUrvAlIkebhyo bhedenopAttam, asya cAdattAdAne(natve) satyapi vacanasyaiva prAdhAnyavivakSaNAnmRSAvAdatvam 4 / kUTasAkSyaM labhyadeyaviSaye pramANIkRtasya laJcAmatsarAdinA kUTaM vadataH 'yathA'hamatra sAkSI'ti asya ca parakIyapApasamarthakatvalakSaNavizeSamAzritya pUrvebhyo bhedenopanyAsaH 5 iti / atrAyaM bhAvArtha:-mRSAvAdaH krodhamAnamAyAlobhatrividharAgadveSahAsyabhayavrIDAkrIDAratyaratidAkSiNyamaukharyaviSAdAdibhiH saMbhavati, pIDAhetuzca satyavAdo'pi mRSAvAdaH, sadbhyo hitaM satyamiti vyutpattyA parapIDAkaramasatyameva yataH - "aliaM na bhAsiavvaM, atthi hu saccaMpi jaM na vattavvaM / saccaMpi taM na saccaM, jaM parapIDAkaraM vayaNaM / / 1 / / " [sambodhapra. zrA. vratA. 16] . sa ca dvividhaH, sthUlaH sUkSmazca tatra paristhUlavastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavazca sthUlaH, tadviparItaH sUkSmaH / Aha hi - "duviho a musAvAo, suhumo thUlo a tattha iha suhumo / parihAsAippabhavo, thUlo puNa tivvasaMkesA / / 1 / / " [sambodhapra. zrA. vratA. 17] zrAvakasya sUkSmamRSAvAde yatanA, sthUlastu parihArya eva / tathA cAvazyakasUtram"thUlagamusAvAdaM samaNovAsao paccakkhAi, se a musAvAe paJcavihe paNNatte, taMjahA-kaNNAlie 1, gavAlie 2, bhomAlie 3, NAsAvahAre 4, kuDasakkhe ya 5" iti / [pratyAkhyAnAvazyaka sU. 2, hAribhadrIyavRttI pa. 820] Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-26 taccUrNAvapi " jeNa bhAsieNa appaNo parassa vA atIva vAghAo ahisaMkileso a jAyate, taM aTThAe vA aNaTThAe vANa vaejja" tti / [AvazyakacUrNo bhA. 2 pa. 285 ] etaccAsatyaM caturddhA-bhUtanihnavo 1 'bhUtodbhAvanam 2 arthAntaraM 3 garhA ca 4 / tatra bhUtanihnavo yathA - nAstyAtmA nAsti puNyaM nAsti pApamityAdi 1 / abhUtodbhAvanaM yathA'tmA zyAmAkatandulamAtro'thavA sarvagata AtmetyAdi 2 / arthAntaraM yathA - gAmazvamabhivadataH 3 / garhA tu tridhA, ekA sAvadyavyApArapravarttinI, yathA kSetraM kRSetyAdi 1, dvitIyA apriyA kANaM kANaM vadataH 2, tRtIyA AkrozarUpA yathA are ! bAndhakineya ityAdi / - etadvrataphalaM vizvAsayazaH svArthasiddhipriyA''deyA'moghavacanatAdi / yathA " savvA u maMtajogA, sijjhatI dhamma atthakAmA ya / .. sacceNa pariggahiA, rogA sogA ya nassaMti / / 1 / / - ***** 249 saccaM jasassa mUlaM, saccaM vissAsakAraNaM paramaM / saccaM saggaddAraM, saccaM siddhIi sopANaM / / 2 / / " etadagrahaNe'ticaraNe ca vaiparItyena phalam - "jaM jaM vaccai jAI, appiavAI tahiM tahiM hoi / na sui suhe susadde, suNai aso avvae sadde / / 1 / / dugaMdha pUimuho, aNiTThavayaNo a pharusavayaNo a / jalaeDamUamammaNa, aliavayaNajaMpaNe dosA / / 2 / / ihaloe cci jIvA, jIhAcheaM vahaM ca baMdhaM vA / ayasaM dhaNanAsaM vA, pAvaMtI aliavayaNAo / / 3 / / " [sambodhapra. zrAddhavratA. 23 - 5 ] ityAdi / / 26 / / TIDArtha : dvandvAnte avaNAo / / ' dvandva aMtamAM saMjAtA 'khalI' zabdanuM pratye'mAM saMyonana hovAthI kanyAlIka, goalIka, ane bhUmi alIka evA te ane nyAsanikLava=thApaNa apalApa ane kUTasAkSI e pramANe pAMca=pAMca saMkhyAvALA, asatyo arthAt kilaSTa Azaya samutthapaNuM hovAthI=kliSTa AzayathI pAMca alIko thatA hovAthI sthUla asatyo che. tenAthI virati=viramaNa, jIM=adhikArathI Aguvrata, bhagavAna vaDe hevAyuM che. zlomA 'jinaiH' zabda adhyAhAra che. te jatAvavA bhATe 'jinairiti zeSa:' hela che. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa0 BEE 136 bAlita bhAbahu thavALA gavana alpa dUdhavALI ityAdi yaka S thAya che alArkane upavA dharmasaMgraha bhAga-2A dvitIya adhikAra / zlokaMda26 tyAM=pAMca asatyamAM, kanyA viSayaka alIka te kanyAlIka che. dveSAdithI avidhavALI kalyAne viSakazyA viSavALI kanyAne aviSakanyA, suzIla kalyAne duzIla kanyA athavA duzIla kanyAne suzIla kanyA ItyAdi bolatA puruSane thAya che kalyANIka thAya che. ane A kumAra Adi kriSada jaMga viSayaka alIkanuM upalakSaNa che.. " avatAra ya yAyAla ' golIka - alpa dUdhaMvALI gAyane bahuM dUdhavALI, bahu dUdhavALI : kainsiTS; .19bhUmi jhalaka paranI bhUmikA bhUbha karavI. aMthI potAnI mUrti paranI bhUmi kevI, uparoDhanedharale thadhAnaparakSetraurakSetra kahe Icidi bolatA pUrapatabhUmi alIka thAya che ane azeSaapadadravyaviSayaka elIke upalekSA che. jenekahe che. Topyrige kanyAnuM grahaNa dvipadonuM sUcaka che,gonuM ghacana:catuSpadanuM sUcaka chevLI bhUminuM vacanasaapa vALAMdravyonuM sUcaka che." (saMbodha prakaraNa, zrA. vratA. 18) TE TIRSTda " - Tips Tar" jo A rIte chekakalyAlIka Adi tad sadaza atyatA upalakSaNa rUpa che. to ddhipacatuSpada, apadanuM grahaNa sarvasaMgrAhaka kema na karyuM ? tethI kahe che. jhAjhI kaw , 25 yey is tArI vAta sAcI che. kanyAdi alIkonuM lokamAM atirahitapaNArUpe rUDhapaNuM hovAthI vizeSathI varjana mATe grahaNa che. ane kanyAlIkAdimAM bhogAntarAya ane dveSavRddhi Adi doSa spaSTa ja che. je kAraNathI AvazyakacUNimAM kahevAyuM che - ID for his f )befogy for 'mRSAvAdamAM kayA doSo che. nahIM karavAmAM kayA guNo che?cAmRSAvAdano kathanamAM doSa kanyAne anyo bolato bhogAntarAya doSo che. athavA duSTa evI kanyA ApaghAta kare athavA AtmaghAta karAve e rIte roSamAM zeSaalakamAM jANavuM. (paccakakhANa Avazyaka sUtra hAribhadrIvRtti-9ra1) ityAjhi531s fdan its try ane sthApata karAya che=rakSaNa mATe anyane samarpaNa karAya che. ekasuvANadinyAsa cheteno nihanava=apalApa, te vacana sthUla mRSAvAda che. ane A ja vizeSathI pUrva alIkothI Ane ja= nyAsane ja, bhedathI kahevAyuM. ane AnuM adattAdAnapaNuM hovA chatAM paNa vyAsanA apalApanuM } } { SUB - EUR EUR . 576 . m tr) | | | | . . ! E 15 ETV GSES, 'adatAdAtapaNuM hovA chatAM paNa, vacananA ja prAdhAnyathI vivalAthI mRSAvAdapaNuM che." " phUTasAkSI labhya-deya viSayamAM=bIjA pAsethI meLavavAnA ane bIjAne ApavAnA viSayamAM, kamANIkRtanuMbriAMcamaMtsarAMdidhIjUThuMbolanArane huM ahIM sAkSI chuM e pramANe jUThuM bolanArane, thAya che. parakIyapopalAsaMmarthakapaNarUpa vizeSa AzrayIne pUrvanA mRSAvAdathI Ano naphUTasAkSIto, iMdapUrvanAmRSAvAdathI bhedarUpe upacIsaMche .11.11 : chai = win gn: Bha fuss s vR AtmArtha che kriodhamAla macAralobha, trividha rAga kAmaragaIsneharagiraeNiSTirAMga, Dha, hAsyAbaMdha gajjaDAphaliarati, dakSiNya mobaI: viSAda-AdithI pAdazaMbhava che. ane pIDAno hetu evo satyavAda paNa mRSAvAda che; kema ke vidyamAna evo jIvone hita satya che e Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 dharmasaMgraha bhAga-2. dvitIya adhikArI zloka-26 prakAranI vyutpatithI.parapIDArkarAnvacaasatyajIche. je kAraNathI kahyuM che kinjy, Tissip "alIka=jUThuM, bolavuM joIe nahi. satya paNa je vaktavya nathI. je parapIDAkara vacana che te sairyapaNAca nathI." (saMbodha prakaraNa-zrA. vratA. 16) .uM !-3s $$1$ 1U3s 3gp '' jfijha kafane sekaasatyardhacanA be prakAranuM che. sthUla ane sUkSma, tyAM be prakAranAasatyamAM paristhavastu viSayavALo ane atiduSTa vivekSAthI samurbhAvavALo sthUlA che ane tenAthI viparIta sUkSma-che ane kahe che - --- liAvALAkI=Ira chay fly 6 5.35 be prakArano. mRSAvAi che? sUkSmaadhUlA ane tyAM be prakAranA-mRSAvAdamAM asUrma parihAsAdi prabhava che. sthUla vaLI tIvra saMklezathI che." (saMbodha prakaraNa-zrA. vratA. 17) 11 9 fuse is 194zrAvakane sUkSma-mRSAvAdamAMDyA che!vaLI thUla mRSAyAMI parihArya che. ame pramANe acaMyaka che - fishI (IB1) isleill fbidy IjJJchobAjha .(!...11cjf) sr BJP sthUla mRSAvAdanuM zramaNopAsaka paccakhANa kare che. te mRSAvAda pAMca prakAranA kahevAyA che. te A pramANe'. cAlaka- kAlILuM bhUjhika phArsa upahArTasI!' prakhyAtAya. 2, hAribhadravRtti 5.8289 10 .(6 46 i6 948131112118 1984 1913sis) 1dA ".8 tenI cUNimAM paNa Avazyaka sUtranI cUNimAM paNa kahevAyuM che - -: sites? jenA bolavAthI potAne ke bIjAne atyaMta bodha ane atisaMkalezathAyache.gatapItanamAMke anca mATe na bolavuM joIe." (AvazyakacUNi bhAga-2, 5,285) -: 3Nas a cers (Se . 5.ane A asatya prakAranuM che JC 5 j$ .3 3.4 3.pJ5 26] Jjha 5891 bhUtatistavabhUtano apalApa abhUtanuM uddabhAva 3. arthAntarAja gaha3 9] 19 .; tyAM prakAranA asatyamAM bhUtaliIva"ApramaNA che. AtmA mAMthI puNya tithI, pApa"tathI Skil 2 SSFS { Psics SRUJE DHE SE Jjs vi ses fond 1984:3 loss FOIS IPISHG G2 Movie $ mAMyomake tadulamAM che. ityAdi. Je plager F319 3jk }} Bojs 6 Eljes ju]Pales 3. arthAntara A pramANe che - gAyane azva e pramANe kahevAthI arthAntara thI che. DA0 6 kAja.agahakhriNa prakAranI che. (1jJAvidha vyApAra pravartana karanArI je pramANa kSetrane kheDaEkhetI kira ityAdi.!!* ? Siar! ke BruM chu !! !* *} a sje ! IS +9 iMTa JiJFvJe J13 7/ in! () apriya che. je pramANe kArya koNa che ema kahevAthI praj BJche !! !!*}, gis18 (3) AkrozarUpa che. je pramANe - are ! bAMdhakIya=ghAtaka IrcAI:31.!!" 5 8 52 53395 A vratanuM phaLa=sthUla mRSAvAda viramaNa vratanuM phala vizvAsa, yaza, svArthasiddhi pratye AduM, amogha vacanAdi che. je pramANe karyuM che... 4deg Jyo 1$ $* Foj 1 9 513, Jv s= [} ] gada 4 = 2 rAI, I Dara che 1 udabhAvana A pramANa che $ 311319 22 ke savaMgata AtmA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-26 "satyathI sarvamaMtra ane yogo siddha thAya che. satyathI dharma, artha-kAma parigRhIta thAya che. satyathI roga ane zoka nAza pAme che. / / 1|| 252 * zlokamAM rahela 'sattve' zabdanuM traNeya sAthe yojana che. satya yazanuM mULa che. satya parama vizvAsanuM kAraNa che. satya svarganuM dvAra che. satya siddhinuM sopAna che. / / 2 / / AvA agrahaNamAM=satyavratanA agrahaNamAM, ane aticaraNamAM=grahaNa karyA pachI vratanA ullaMghanamAM vaiparItyathI phaLa che=viparItapaNAthI phaLa che "apriyavAdI je-je jAti bole che. tyAM-tyAM utpanna thAya che. sukhane-suzabdane sAMbhaLato nathI. azobhana zabdane sAMbhaLe che. / / 1 / / durgaMdhavALo, pUtimukhavALo=gaMdhAtA mukhavALo, aniSTa vacanavALo ane kaThora vacanavALo, jaDa, eDamukha=bakarA jevuM bolanAro (mUMgo-bahero), mammaNa=skhalanA pAmato bolanAro (A badhA) alIka-vacana bolavAmAM doSo che. IIRII jihvAchedane ane vadhane athavA baMdhane, ayazane athavA dhananAzane alIkavacanathI AlokamAM ja jIvo prApta kare che." / / 3 / (saMbodha prakaraNa zrAddhavratAdhikAra 23, 24, 25) ityAdi. // 2 // bhAvArtha: zrAvakanA sthUla mUSAvAda viramaNa vratanA pAMca bhedo che 1. kanyA viSayaka mRSAvAda : kanyA viSayaka mRSAvAda kanyAlIka che. koI dveSane kAraNe A viSakanyA che e pramANe kahe te kanyAlIka che. vAstavika rIte te viSakanyA nahIM hovA chatAM te kanyA pratyenA dveSanA kA2Ne viparIta kathana kare athavA viSakanyA hovA chatAM rAgane kA2Ne aviSakanyA che tema kahe athavA suzIla kanyAne dveSane kA2Ne duHzIla kanyA kahe athavA rAgane kA2Ne duHzIla kanyAne suzIla kanyA kahe A prakAre rAgathI ke dveSathI kanyAviSayaka je mRSAvacana te kanyAlIka che. upalakSaNathI putra viSayaka anya koI be pagavALA manuSya viSayaka alIkavacana bolavAmAM Ave te sarva A prathama bhedamAM aMtarbhAva pAme che. - 2. gAya viSayaka mRSAvAda : gAya viSayaka mithyAvacana goalIka che. jema potAnI gAyane vecavA mATe alpa dUdha ApanArI gAyane bahu dUdha ApanArI kahe athavA koIka anyanI gAya bahu dUdha ApanArI hoya chatAM tenA pratyenA dveSane kA2Ne tenI gAya alpa dUdha ApanArI che tema kahe te 'goalIka' che. A goalIkamAM cAra pagavALA pazuviSayaka sarva mRSAvAdano saMgraha che. 3. bhUmialIka bIjAnI jamIna hoya ane lobhavaza A jamIna mArI che tema mRSAvacana kahe; potAnI jamIna hoya -- Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-26 chatAM koIne ApavAnI icchA na hoya tyAre kahe ke A mArI jamIna nathI, bIjAnI che; to te bhUmiviSayaka mRSAvacana che. vaLI, koI khetara khetI mATe Ukhara hoya arthAtu khetI mATe ayogya hoya chatAM vecavA mATe te khetara khetIne yogya che tema kahe athavA koInuM khetara anUkhara hoya to paNa tenI pratyenA dveSane kAraNe te khetara Ukhara che tema kahe te bhUmi viSayaka mithyAvacana che. upalakSaNathI sarva dravya viSayaka alIkavacana bhUmialIkamAM saMgRhIta thAya che. tethI dhana dhAnya Adi sarva viSayanuM mRSAvacana bhUmialIkamAM samAveza pAme che. ahIM prazna thAya ke A traNa prakAranA mRSAvacanane sthUla mRSAvAda kema kahyo ? tethI kahe che - kliSTa AzayathI A prakArano mRSAvAda thAya che, mATe sthUla mRSAvAda che; kema ke rAga ke dveSanA vazathI A prakAranAM mRSAvacano thAya che. ahIM prazna thAya ke dvipada, catuSpada ane apadanuM grahaNa karavAne badale kanyAviSayaka ityAdi kema kahyuM? .tethI TIkAkArazrI kahe che - kanyAviSayaka, goviSayaka ane bhUmiviSayaka mRSAvacana che te lokamAM ati gahita che ane te prakAre ja te mRSAvacanarUpe rUDha che. tethI vizeSathI tenA varjana mATe dvipada, catuSpada ane apada ema kahevAne badale kanyAlIka Adi kahela che. vaLI, kanyAlIka AdimAM bhogAntarAya, vaiSanI vRddhi Adi doSo spaSTa ja che; kema ke dveSathI aviSakanyAne viSakanyA kahevAthI te kanyAne bhogamAM aMtarAyanI prApti thAya che ane potAne te kanyA pratye je dveSa che tenI potAnAmAM vRddhi thAya che. vaLI, rAgathI duHzIla kanyAne suzIla kanyA kahevAmAM potAne te kanyA pratye je rAga che te mRSAvacana bolAvIne vRddhi pAme che. vaLI, tema kahIne tenAM lagna Adi thavAthI sAmenI vyaktine je anartho thAya che temAM pote prabaLa kAraNa bane che. mATe kanyAlIkAdimAM AvA aneka doSo che. vaLI, kanyAlIkAdimAM kyA doSo thAya che ? te batAvavA mATe "AvazyakacUrNi'no pATha Ape che - tyAM "AvazyakacUrNimAM mRSAvAda karavAthI kayA doSo thAya che ane mRSAvAda nahIM karavAthI kyA doSo thAya che te batAvela che. kanyAne akanyA kahevAthI bhogAntarAya doSa thAya che. arthAt suzIla kanyAne du:zIla kanyA kahevAthI te kanyAne lagnanI prAptimAM vighna karavAthI bhogAntarAya doSanI prApti thAya che. vaLI, te prakAranuM jJAna karavAmAM potAne te kanyA pratyeno dveSa vRddhi pAme che ane A prakAranuM koInI kanyA viSayaka kahevAthI te vacana sAMbhaLIne khedane pAmelI te kanyA AtmaghAta kare tethI tene AtmaghAta karAvavAmAM te vacana bolanArane doSanI prApti thAya che. athavA te kanyAne duHzIla kahevAne kAraNe te kanyAnuM lagna na thAya tenA kAraNe kaMTALIne tenAM kuTuMbIjano tene ApaghAta karAve temAM mRSAvAda bolanAra prabaLa kAraNa bane che. A prakAre mRSAvAda bolavAmAM doSo thAya che. kanyAlIkamAM batAvyuM tema goelIka, bhUmialIkamAM saMbhavita doSono vicAra karI levo. te pramANe "AvazyakacUrNi'mAM kahela che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ray48 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | bloka-26 4. nyAsa apahAra :- , " . koI vyaktie rakSaNa mATe suvarNAdi dhana ApyuM hoya ane lobhane vaza kahe ke "teM mane ApyuM nathI,' te nyAsaapahArarUpa sthUla mRSAvAda che. joke "apada'mAM teno aMtarbhAva thaI zake topaNa lokamAM bIjAnI thApaNano apalApa karavo te atianucita che, tema prasiddha che. teno vizeSathI bodha karAvavA arthe pUrvanA mRSAvAdothI nyAsa apahArane pRthak kahela che. vaLI, A thApaNanA apalApamAM adattAdAnavratanA bhaMganI prApti che; topaNa "teM mane dhana ApyuM nathI." te prakAranA mRSAvacanane pradhAna karIne vivakSA karela hovAthI nyAsaapahAra" mRSAvAda che. 5. phUTasAkSI :- . koInI pAsethI potAne labhya vastu hoya athavA koIne potAne mATe deya vastu hoya tenA viSayamAM lAMcathI-matsara AdithI khoTI sAkSI pUravAmAM Ave te "kUTasAkSI' kahevAya. jema koInI pAsethI koIkane koI dhana levAnuM hoya ane sAmI vyakti Apato na hoya tyAre temAM sAkSI ApavAmAM Ave ke A vyaktie tenI pAsethI dhana lIdhuM ja nathI athavA koIkane koInuM dhana ApavAnuM hoya ane te dhana te ApavA taiyAra na hoya ane temAM pote sAkSI bane ke A dhana tene ApavAnuM bAkI nathI, tene pUrve apAI cUkeluM che. A rIte lAMcathI ke sAmI vyakti pratyenA matsarathI ke anya koI svArthasaMbaMdhane kAraNe khoTI sAkSI bharavAmAM Ave te kUTasAkSI mRSAvAda che ane A prakAranA mRSAvAdamAM pArakAnA pApanA samarthakatvarUpa vizeSa che. tethI anya alakamAM teno aMtarbhAva thavA chatAM pRthaka grahaNa karela che. ane A nyAsa apahAra ane kUTasAkSI be alIka paNa kliSTa AzayathI bolAya che tethI sthUla asatya che. arthAt sAmAnya rIte koInuM ahita na thAya tevuM mRSAvacana sUkSma asatya che ane A alIkomAM vizeSa prakAranA rAgAdibhAvo varte che. tethI sthUla asatya che. vaLI, A sthUla mRSAvAda kaI rIte saMbhave che ? te spaSTa karatAM kahe che - jIva krodhane vaza, mAnane vaza, mAyAne vaza, lobhane vaza, kAmarAga-sneharAga ke dRSTirAgane vaza, dveSane vaza, bhayane vaza, lajjAne vaza, kIDAne vaza, rati-aratine vaza, dAkSiNyane vaza, mukharapaNAne vaza vadhAre paDatA bolavAnI Tevane kAraNe ke viSAda Adine vaza asatya bole che. vaLI, koI vyakti viSakanyAne ja viSakanyA kahe, duHzIla kanyAne duHzIla kanyA kahe te vacana satya che. chatAM paNa anyane pIDAno hetu hovAthI mRSAvAdarUpa ja che. tethI koIpaNa satya vacana anyane pIDAkAra, hoya to pAMca mRSAvAdamAMthI yathAyogya koIpaNa mRSAvAdamAM aMtarbhAva pAme che; kema ke "satu evA jIvonuM hita te satya' e prakAranA "satya' zabdanI vyutpattithI parane pIDA karanAra vacana asatya ja vacana che. 3 AnAthI e phalita thAya ke zrAvakane mRSAvacana bolavAno niSedha ja che, chatAM paNa koIne pIDA thAya tevuM ke koIne ahita thAya tevuM vacana paNa bolavuM joIe nahi. phakta koIne pIDAkArI na hoya ane rAga-dveSathI bolAyeluM na hoya chatAM anAbhogAdithI gAyane baLada kahevAmAM Ave tevA sUkSma mRSAvAdano zrAvakane Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-26 2papa. parihAra nathI. jyAre sAdhu to anAbhogathI gAyane baLada kahe to temane mRSAvAdanI prApti che; kemake sUkSmamRSAvAdano parivAra temaNe karyo che. AthI dUravartI baLada che ke gAya che tevo nirNaya na hoya tevA sthAnamAM mArga batAvatI vakhate sAdhu kahe ke gau jAtIya prANI dekhAya che te mArge javAnuM che tene badale jo sAdhu kahe ke gAya UbhI che te mArge javAnuM che to baLadane gAya kahevAno prasaMga prApta thAya ane tethI sAdhune" mRSAvAdanI prApti thAya tenA parivAra arthe sAdhu gojAtIya zabdano prayoga kare che. jethI sodhune mRSAvAdanI prApti thAya nahIM. AvA prakAranA sUkSma mRSAvAdano parihAra zrAvakonA vratamAM nathI tethI zrAdhakone AzrayIne kliSTa AzayathI thatA sthUla mRSAvAdanuM paccakhkhANa che. vaLI, te mRSAvAda be prakArano che. skUla ane sUkSma. je paristhUla vastu viSayaka ane ati duSTa, vivaphAthI udbhava thayela hoya te sthUla mRSAvAda che ane tenAthI viparIta sUkSma mRSAvAda che ane zrAvakane sUkSma mRSAvAdamAM yatanA hoya che. tethI zakya hoya tyAM sudhI zrAvaka sUkSma paNa mRSAvAda kare nahIM ane skUla mRSAvAdano tyAga zrAvake karavo joIe. jethI kliSTa Azaya thAya nahi. vaLI 'Avazyaka cUrNi'mAM kahyuM che ke je bolavAthI potAne ke parane atibAdhA thAya che ane adhika saMkeleza thAya che tevo mRSAvAda potAnA mATe ke anya mATe varjana karavo joIe. tethI e prApta thAya ke kanyAlIka AdimAM pUrva varNana karyA tevA mRSAvAda bolavAthI potAne paNa tIvra rAga-dveSa thAya che mATe potAne bAdhA utpanna thAya che ane anyane paNa ghaNA saMkalezo thAya che. mATe tevo mRSAvAda potAnA saMkalezanA varjana mATe ane anyanA saMkalezanA varjana mATe zrAvake karavo joIe nahi. vaLI, A mRSAvAda anya rIte cAra prakArano che. 1. sadbhuta vastunA apaloparUpa. 2. aMsabhUtano ubhAvanarUpa. 3. arthAntararUpa !! . 4. goMrUpa. . . . . . 1. sadbhuta vastunA ApalAparUpa - - AtmA nathI, puNya nathI, pApa nathI ityAdi svamati anusAra bolanArA jIvone sadbhUta evI AtmAdi vastunA upalAparUpa mRSAvAdanI prApti che. 2. asabhUtanA ubhAvanarUpa : AtmAnuM svarUpa svamati anusAra koI kahe ke zyAmaka taMdula mAtra AtmA che. A prakAranA vacanamAM vastunuM evuM svarUpa nathI tevuM vikRta svarUpa kahevAmAM Ave te asabhUtanA ubhAvanarUpa che. te rIte koIpaNa padArtha viSayaka pUrNa bodha hoya nahIM ane svamati anusAra te padArthanuM kathana karavAmAM Ave to asaMbhUta uddabhAvanarUpa mRSAvAda prApta thAya. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa6 dharmasaMgraha bhAga- 2 | dvitIya adhikAra | bloka-26 3. arthAntararUpa - koI gAyane azva kahe te rIte je vastu jevI nathI te vastune anya svarUpe kahe te arthAntara che. 4. gaharUpa : gaharUpa mRSAvAda traNa prakArano che. (i) sAvadha vyApArarUpa gartA - jema koI kahe "khetIne kara' te sAvadya vyApArarUpa hovAthI mRSAvAda che. (ii) apriyavAkyarUpa gaha - koI kANAne kANo kahe te apriya vacana hovAthI mRSAvAda che. (ii) AkrozarUpa gaha - jema koI kahe ke A ghAtakI che te AkrozarUpa mRSAvAda che. sthUla mRSAvAdaviramaNavratanA pAlanathI AlokamAM zuM phaLa prApta thAya che ? te batAve che - lokomAM vizvAsa pedA thAya che, satyavAdI che te prakAre yaza thAya che, svArthanI siddhi thAya che; kema ke mRSA nahIM bolanAra pratye loko vizvAsa rAkhe che. tethI dhana-arjana Adi svArthanI siddhi thAya che, lokomAM priya bane che, Adeya bane che=loko tenI vAta svIkAre che. amoghavacanavALo thAya che=niSphaLa na jAya tevA vacanavALo thAya che, kema ke tenA vacanano badhA vizvAsa kare che. vaLI, sthUla mRSAvAdaviramaNavratanA phalane batAvavA mATe sAkSIpATha Ape che - sarva maMtranA yogo siddha thAya che, dharma-artha-kAma siddha thAya che. satyathI parigRhIta jIvanA roga-zoka nAza pAme che. A sarva phaLo satya vacana bolavAne kAraNe pragaTa thayelA puNyanA udayathI prApta thAya che. vaLI, satya yazanuM mULa che. satya vizvAsanuM parama kAraNa che. te kathana AlokamAM pratyakSa che. vaLI, satya svarganuM dvAra che; kema ke satya bolanArane puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che tethI svarganI prApti thAya che. vaLI satya mokSanuM sopAna che; kema ke satyabhASI zrAvaka uttarottara guNavRddhi dvArA mokSane prApta kare che. vaLI, jeo bIjA vratane grahaNa karyA pachI temAM aticAro lagADe che ke vrata grahaNa karatA nathI, teone zuM-zuM anartho prApta thAya che te batAve che - asatya bolanAra je-je prakAranAM vacana bole che te-te prakAranI kharAba jAtimAM jAya che. te sukhane prApta karato nathI. suMdara zabdo sAMbhaLato nathI. ane badhe ThekANe tene na sAMbhaLavAyogya zabda sAMbhaLavA maLe che; kema ke pUrvabhavamAM asatya bolIne te prakAranuM pApa karyuM che ke jethI sarvatra tene duHkhonI ja prApti thAya che. vaLI, asatya bolanAra jIvone durgaMdhavALuM zarIra, durgadhavALuM mukha, aniSTa vacanavALo=jenAM vacana lokane na game tevA vacanavALo, kaThora vacanavALo thAya che. vaLI, mRSAvAda bolanAra jaDa prakRtivALo, bakarAnI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-2627 257 jema meM eM karanAro athavA tUTaka-phUTaka zabda bolanAro bane che. A sarva doSo mRSAvAdane kAraNe prApta thAya che. vaNI, bhRSAvAha josanAra vone khAsoGamAM pA niDvAcheha, vadha, baMdhana, jayaza, dhananAza vagere prApta thAya che // 25 // avataraziDA : uktaM dvitIyamaNuvratam, atha tRtIyaM tadA avataraziddhArtha : bIjuM aNuvrata kahevAyuM. have trIjA evA tene=aNuvratane, kahe che zloDa : - parasvagrahaNAccIryavyapadezanibandhanAt / yA nivRttistRtIyaM tatproce sArvairaNuvratam / / 27 / / anvayArtha : cauryavyapadezanibandhanAt parasvagrahaNAt=yaurthanA vyapadezanuM arAga sevA paranA ghananA grahAthI, yA = nivRttiH = nivRtti, tat-te, tRtIyaM aNuvratam = trIM aguvrata, sArvaiH sarvajJaye proce ='dhuM che. // 27 // zlokArtha : cauryanA vyapadezanuM kAraNa evA paranA dhananA grahaNathI je nivRtti te trIjuM aNuvrata sarvajJae hyuM che. // 27 // TIDA : parasyA=anyasya, svaM dravyaM, tasya grahaNamAdAnaM tasmAt kIdRzAt ? 'cauryeti' cauryaM corikA tasya vyapadezo = vyavahArastasya nibandhanaM = nimittaM tasmAt yena kRtenAyaM caura iti vyapadizyate itibhAvaH / tasmAdyA nivRttirviratiH tattRtIyamaNuvrataM 'sArvai: ' = arhadbhiH, 'proce ' = proktam ityakSarArthaH / bhAvArthastvayam - adattaM caturddhA, yadAhuH "sAmIjIvAdattaM, titthayareNaM taheva ya gurUhiM / eamadattasarUvaM, parUviaM AgamadharehiM / / 1 / / " [ sambodhapra. zrAddhavratA. 26] yadvastu kanakAdikaM svAminA'dattaM tatsvAmyadattam 1 / yatphalAdi sacittaM svakIyaM bhinatti tajjIvAdattam, yatastena phalAdijIvena na nijaprANAstasya dattAH 2 / gRhasthena dattamAdhAkarmAdikaM tIrthakarAnanujJAtatvAt Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-27 sAdhostIrthakarAdattam / evaM zrAddhasya prAsukamanantakAyAbhakSyAdi tIrthakarAdattam 3 / sarvadoSamuktamapi yad gurUnanimantrya bhujyate tadgurvadattam 4 / / atra svAmyadattenAdhikAraH tacca dvividham, sthUla sUkSmaM ca tatra paristhUlaviSayaM cauryavyapadezakAraNatvena niSiddhamiti duSTAdhyavasAyapUrvakaM sthUlam cauryabuddhyA kSetrakhalAdAvalpasyApi grahaNaM sthUlamevAdattAdAnam, tadviparItaM sUkSmam svAminamananujJApya tRNaleSTvAdigrahaNarUpam tatra zrAddhasya sUkSme yatanA karttavyA, sthUlAttu nivRttiH / yataH sUtram - "thUlagAdattAdANaM samaNovAsao paccakkhAi, se a adattAdANe duvihe paNNatte, taMjahA-sacittAdattAdANe acittAdattAdANe a" [pratyAkhyAnAvazyakasU0 3, hAribhadrIvRttau pa0 822] tti / etavratasya ca phalaM sarvajanavizvAsasAdhuvAdasamRddhivRddhisthairyaizvaryasvargAdi, yadavAdi - "khitte khale araNNe, diA ya rAo va satthghAe vA / attho se na viNassai, acoriAe phalaM eaM / / 1 / / gAmAgaranagarANaM, doNamuhamaDaMbapaTTaNANaM ca / suiraM havaMti sAmI, acoriAe phalaM eaM / / 2 / / " [sambodhapra. zrAddha. 33-4] etavratAnupAdAne mAlinyotpAdane vA daurbhAgyadAsyAGgacchedadAridryAdi, uktamapi - "iha ceva kharArohaNagarihA dhikkAra maraNapajjaMtaM / dukkhaM takkarapurisA, lahaMti narayaM parabhavaMmI / / 1 / / narayAo uvvaTTA, kevaTTA kuMTamaMTabahiraMdhA / corikkavasaNanihayA, huMti narA bhavasahassesuM / / 2 / / " [sambodhapra. zrA. 35-6] iti // 27 // TImArtha :parasyAnyasya ..... iti / / 52jsaya, sva-dravya, dj L tanAthI Egle mema satyaya che. kevA prakAranA dhananuM grahaNa che ? ethI kahe che - caurya carikA, teno vyapadeza=vyavahAra, tenuM kAraNa =nimitta, te rUpa paranA grahaNathI nivRtti e pramANe avaya che. je karavAthI=je paranA dhanane grahaNa karavAthI, A cora che e prakArano vyapadeza karAya che, e prakArano bhAva che. tenAthI=paranA dhananA grahaNathI, je nivRtti=virati, te trIjuM aNuvrata sarvajJae=arihaMtoe, kahyuM che. e pramANe akSarArtha che zlokanA akSarono artha che. vajI, bhAvArtha mA che - mahattayAra prahAra che. hene cha - Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-27 "svAmIadatta, jIvaadatta, tIrthakara vaDe adA ane guru vaDe adatta A prakAranuM adattanuM svarUpa Agamadhara vaDe prarUpita che." (saMbodhaprakaraNa zrAddhavratAdhikAra - 26) (1) je kanakAdi vastu svAmIe ApI na hoya te svAmIadatta' kahevAya. (2) je svakIya sacita phalAdi bhede che. te jIvathI adatta che. je kAraNathI, te phalAdi jIva vaDe potAnA prANa tene apAyA nathI mATe jIvaadattache. (3) gRhastha vaDe apAyeluM AdhAkadi tIrthakara vaDe sAdhune anujJAta hovAthI tIrthakaraadatta che. e rIte zrAvakone prAsaka, anaMtakAya, abhakSyAdi tIrthakaraadata che. (4) sarvadoSothI rahita paNa gurune nimaMtraNa karyA vagara je vaparAya che te guruadatta che. ahIM-trIjA sthUla aNuvratamAM, svAmIadata vaDe adhikAra che, te be prakArano che - skUla ane sUkSma. tyAM be prakAranA svAmIadattamAM, cauryanA vyapadezanA kAraNapaNAthI paristhala viSayavALuM adattAdAna niSiddha che. ethI duSTa adhyavasAyapUrvaka pUla che. corya buddhithI kSetramAM khetaramAM, khala AdimAM=khala puruSomAM alpanuM paNa grahaNa pUla ja adattAdAna che. tenAthI viparIta sUkSma che. svAmIne anAjJApana karIne tRNa-DheDuM Adi grahaNarUpa sUkSma che. tyAM=sthUla ane sUkSma adattAdAnanA be bhedamAM, zrAvake sUkSmamAM yatanA karavI joIe, vaLI pUlathI nivRtti karavI joIe. je kAraNathI sUtra che - sthUla adattAdAnanuM zramaNopAsaka paccakakhANa kare che. ane te adattAdAna be prakAranuM kahevAyuM che. te A pramANe sacitta adattAdAna ane acitta adattAdAna." (pratyAkhyAtAvazyaka sU. 3, hAribhadravRtti 5. 822) A vratanuM adattAdAna viramaNavratanuM, phala sarvajanano vizvAsa, sAdhuvAda, samRddhinI vRddhi, dhairya evuM aizvarya ane svargAdi che. je kAraNathI kahevAyuM che - "kSetramAM, khalamAM=khalapuruSomAM, araNyamAM, divase ke rAtre ke zastraghAtamAM teno=trIjA vratane grahaNa karanArano, artha nAza pAmato nathI=dhana nAza pAmatuM nathI, acorInuM A phala che. 1] gAma-AgaraAkara=khANanagarano ane droNamukha, maMDapa, paTTaNono sudIrgha svAmI thAya che. acorInuM A phala che." rAA (saMbodha prakaraNa zrA. 33-4) A vratanA agrahaNamAMetrIjA vratanA agrahaNamAM, athavA mAlityanA utpAdanamAM, daubhAMgya, dAsIpaNu, aMgacheda, daridratAdi prApta thAya che. kahevAyuM paNa che - "ahIM ja A bhavamAM ja, gadheDA upara AropaNa, gaha, dhikkAra, maraNaparyaMta duHkha tenA karanArA puruSo kacorI karanArA puruSo, prApta kare che. parabhavamAM narakane prApta kare che. 1] narakamAMthI udvartana pAmelA manuSyo corInA vyasanathI vihata thayelA hajAro bhavomAM kevaTTA=mAchImAra, kuMTa=TUMThA hAthavALA, maMTa=hIna aMgavALA, baherA, AMdhaLA thAya che." iArA (saMbodha prakaraNa zrA. 35-36). ti' zabda uddharaNanI samApti arthe che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-27 bhAvArtha zrAvaka sarvaviratinI zaktinA saMcaya arthe sUkSma adattAdAnanA svarUpane smaraNamAM rAkhIne cUlA adattAdAnaviramaNa vrata svIkAre che. ane sUkSma adattAdAnanA parivAra mATe zakya eTalI yatanA kare che. te sthUla adattAdAnanuM svarUpa batAvatAM kahe che - ANe corI karI che te prakArano vyapadeza=vyavahAra thaI zake tevI paranI vastunuM grahaNa tenAthI nivRttietene nahIM grahaNa karavAnuM paccakhkhANa, te trIjuM aNuvrata che tema bhagavAne kahyuM che. tethI e prApta thAya ke jenI koI kiMmata nathI tevI tRNAdi vastune koI grahaNa kare tenuM sthUla adattAdAnamAM grahaNa nathI paraMtu bIjAnI mAlikInI vastune temanI anujJA vagara grahaNa karavAmAM Ave tyAre "ANe corI karI che te prakArano vyavahAra thaI zake tevI vastunuM grahaNa, e sthUla adattAdAna che, jenI zrAvaka nivRtti kare che. vaLI, A adattAdAna cAra prakAranuM che. je cAre prakAranA adattAdAnanI virati sAdhu ja karI zake che. 1. svAmIadatta - . suvarNAdi koI vastu anyanI mAlikInI hoya ane tene pUchyA vagara tene grahaNa karavAmAM Ave to te "svAmIadatta' kahevAya. 2. jIvaadattaH pote kharIdIne lAvelA hoya chatAM te phaLa vagere jIvonuM zarIra te jIvoe bIjAne ApyuM nathI tethI tevI sacitta vastune grahaNa karavAthI jIvaadattanI prApti thAya. AthI ja jIvasaMsakta vastu sAdhu grahaNa karatA nathI. 3. tIrthakaraadatta : vaLI, gRhastha ApeluM hoya tevuM anna svAmIadatta nathI, sacitta nathI mATe "jIvaadatta' nathI. topaNa AdhAkarmAdi je bhagavAna vaDe anujJAta nathI tevuM anna koI sAdhu grahaNa kare to sAdhune "tIrthakaraadatta' prApta thAya. AthI ja sAdhu bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne te-te saMyogamAM bhagavAnanI AjJA anusAra saMyamanA aMga rUpe je upayogI hoya tene ja grahaNa kare che. te sivAyanuM je kaMI grahaNa kare te "tIrthakaraadatta' kahevAya. vaLI, zrAvakane jIvasaMsakta anaMtakAya, abhakSyAdi grahaNa karavAno bhagavAne niSedha karyo che, chatAM je zrAvaka tene grahaNa kare tene "tIrthakaraadattanI prApti thAya. 4. guruadatta : koI sAdhu gRhastha vahorAveluM anna grahaNa kare to svAmIadattanI prApti nathI ane sacitta na hoya to jIvaadattanI prApti nathI. tIrthakara dvArA varjya anna na hoya to tIrthakaraadattanI paNa prApti nathI; Ama chatAM gurune te AhAra batAvyA vagara vApare to "guruadatta' doSanI prApti thAya. . Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-27 261 zrAvakane A cAra prakAranA adattamAMthI trIjA vratamAM svAmIadatta viSayaka ja pratijJA che ane te svAmIadatta sthUla ane sUkSma bhedathI be prakAranuM che. je vastu tRNa, DhephA jevI arthAt mUlya vagaranI nathI, paraMtu mUlyavAna che tevI pUla-vastu koInI grahaNa karavAmAM Ave to ANe corI karI che tevo vyavahAra thAya che. tevA adattanuM grahaNa kliSTa adhyavasAyapUrvaka thAya che te sthUla adattAdAna che, jenuM zrAvaka viramaNa kare che. vaLI, koIkanA ghara pAse tRNa, DhekuM Adi paDeluM hoya ane tenA mAlikane pUchyA vagara koI grahaNa kare tyAre lokamAM "ANe corI karI che tevo vyavahAra thato nathI. tethI sthUla adattAdAna nathI paraMtu sUkSma adattAdAna che. zrAvaka bane tyAM sudhI tevI sUkSmaadatta vastu paNa grahaNa kare nahIM ane koIka prasaMge tevI vastu grahaNa karavAnI AvazyakatA jaNAya to tenA mAlikane pUchIne grahaNa kare ane tyAM koI mAlika vidyamAna na hoya ane ati Avazyaka jaNAya ane te vastu grahaNa kare topaNa sUkSma viSayaka teNe yatanA karI hovAthI zrAvakane doSanI prApti thAya nahi. vaLI, zrAvaka je sthUla adattAdAnanuM paccakhANa kare che te sacitta ane acitta be bhedathI che. tethI sacitta evAM phaLa-phUla Adi anyanA bagIcAmAM rahelA hoya athavA anyanI mAlikInA hoya te tenA svAmIne pUchyA vagara grahaNa kare nahIM ane acitta suvarNa alaMkAra ke anya koI gRhane upayogI vastu hoya te paNa tenA mAlikane pUchyA vagara grahaNa kare nahi. adattAdAnanuM paccakhkhANa karavAthI zuM phaLa prApta thAya che ? te batAve che - sarva lokomAM vizvAsa utpanna thAya che ke A mANasa koInI vastune tenA mAlikane pUchyA vagara kyAreya grahaNa karato nathI. vaLI, A mANasa sajjana che tevo sAdhuvAda lokamAM pravarte che. vaLI, jeo adattAdAna vratanuM samyapha pAlana kare che tenAthI baMdhAyelA puNyane kAraNe tenI samRddhinI vRddhi thAya che. vaLI, dIrghakALa sudhI sthira rahe tevA aizvaryanI prApti thAya che. vaLI, A vrata pALIne zrAvaka svargamAM jAya che ane paraMparAe sarvavirati grahaNa karIne mokSamAM jAya che. te sarva A trIjA vratanuM phaLa che. temAM sAkSI Ape che - je vyakti adattAdAnanuM paccakhkhANa kare che ane vratanuM samyapha pAlana kare che tenuM dhana kSetramAM, khalamAM, araNyamAM, divase ke rAtre, koIkanA vaDe karAyelA zastraghAta AdimAM nAza pAmatuM nathI. A acorInuM phaLa che. vaLI, je zrAvaka trIjA vratane grahaNa kare che tenA kAraNe baMdhAyelA puNyathI gAma, Akara khANo, nagaronuM suMdara svAmIpaNuM prApta thAya che. vaLI, droNamukha maMDapa ane zaheronuM suMdara svAmIpaNuM prApta thAya che. A sarva acorInuM phala che. vaLI, jeo A vratane grahaNa karatA nathI ke grahaNa karIne trIjA vratane malina kare che teone durbhAgya, dAsapaNuM, aMgacheda, daridratAdi anarthonI prApti thAya che. temAM sAkSIpATha Ape che - Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-27-28 corI karanAra puruSane A bhavamAM ja gadheDA upara AropaNa karAya che. loko tenI niMdA kare che, tene dhikkAra Ape che ane tene maraNa paryata duHkho prApta thAya che. corIne karanArA puruSo parabhavamAM narakane pAme che. ane narakamAMthI nIkaLIne hajAro bhavo sudhI kharAba manuSyanA bhavo prApta kare che. mAchImAra thAya che. TUMThA, hIna aMgavALA, baherA-mUMgA thAya che. tethI saMsAranA anarthothI bhaya pAmelA zrAvako jinavacanAnusAra trIjA vratanA svarUpane jANIne tenI viratine kare che. IILA avatAraNikA : pratipAditaM tRtIyamaNuvratam, atha caturthaM tadAha - avataraNitArtha - trIjuM aNuvrata pratipAdana karAyuM. have cothA evA tene aNuvratane, kahe che - zloka : svakIyadArasantoSo, vajanaM vA'nyayoSitAm / zramaNopAsakAnAM taccaturthANuvrataM matam / / 28 / / anvayArtha svazIyArasantoSo=potAnI strIomAM saMtoSa, vA=athavA, goSitAm vanaM=anyanI strIoto. tyAga, ta-te, zramaNopAsanAM=zramaNopAsakonuM zrAvakonuM, caturthInuvrataM cothuM aNuvrata, matamatAryuM che. 28 zlokArca - potAnI strIomAM saMtoSa athavA anyanI strIonuM varjana te zrAvakonuM cothuM aNuvrata manAyuM che. Il28II. TIkA - svakIyadArAH svakalatrANi, taisteSu vA saMtoSastanmAtraniSThatA, 'vA' athavA 'anyayoSitAM' parakIyakalatrANAM 'varjanaM' tyAgaH, anyeSAmAtmavyatiriktAnAM manuSyANAM devAnAM tirazcAM ca yoSitaH pariNItasaMgRhItabhedabhinnAni kalatrANi teSAM varjanamityarthaH, yadyapyaparigRhItA devyastirazcyazca kAzcitsaMgrahItuH pariNetuzca kasyacidabhAvAdvezyAkalpA eva bhavanti, tathApi prAyaH parajAtIyabhogyatvAtparadArA eva tA iti varjanIyAH 'tat' svadArasaMtoSo'nyayoSidvarjanaM vA 'zramaNopAsakAnAM' zrAvakANAM saMbandhi 'caturthANuvrataM' 'mataM' pratipAditaM jinavarairityanvayaH / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-28 iyamatra bhAvanA - -maithunaM dvividhaM, sUkSmaM sthUlaM ca tatra kAmodayena yadindriyANAmISadvikArastatsUkSmam, manovAkkAyairaudArikAdistrINAM yaH sambhogastatsthUlam athavA maithunaviratirUpaM brahmacaryaM dvidhA, sarvato dezatazca tatra sarvathA sarvastrINAM manovAkkAyaiH saGgatyAgaH sarvato brahmacaryam, taccASTAdazadhA / yato yogazAstre 253 "divyaudArikakAmAnAM, kRtAnumatikAritaiH / manovAkkAyatastyAgo, brahmASTAdazadhA matam / / 1 / / " [1 / 23] iti / taditaraddezataH tatropAsakaH sarvato'zaktau dezatastatsvadArasaMtoSarUpaM paradAravarjanarUpaM vA pratipadyate / tathA ca sUtram - "paradAragamaNaM samaNovAsao paccakkhAi, sadArasaMtosaM vA paDivajjai, se a paradAragamaNe duvihe paNNatte, orAliYaparadAragamaNe veuvviaparadAragamaNe" [pratyAkhyAnAvazyake sU0 4, hAribhadrIvRttiH pa. 823 ] tti / 7 tatra ca paradAragamanapratyAkhyAtA yAsveva paradArazabdaH pravarttate tAbhya eva nivarttate, natu sAdhAraNAGganAdibhyaH, svadArasaMtuSTastvekAnekasvadAravyatiriktAbhyaH sarvAbhya eveti vivekaH / idAnIM caitadvratapratipattirvRddhaparamparayA prAyo na sAmAnyato'nyacaturaNuvratavat dvividhatrividhena bhaGgena dRzyate, kintu vizeSato mAnuSamekavidhaikavidhena, tairazcamekavidhatrividhena, divyaM ca dvividhatrividheneti / dArazabdasyopalakSaNatvAtstriyaM prati svapativyatiriktasarvapuruSavarjanamapi draSTavyam (granthAgram 2000) etadvrataM ca mahAphalAya yataH " jo dei kaNayakoDiM, ahavA kArei kaNayajiNabhavaNaM / tassa na tattaM puNNaM, jattia baMbhavvae dharie || 1 || " [ sambodhapra. guru. 69 ] "devadANavagaMdhavvA, jakkharakkhasakinnarA / baMbhayAriM namasaMti, dukkaraM je kariMti taM // 2 // | " [ uttarAdhyayana 16 / 16 ] "ANAIsariaM vA, iDDI rajjaM ca kAmabhogA ya / kittI balaM ca saggo, AsannA siddhi baMbhAo || 3 || kalikAra ovi jaNamAra ovi sAvajjajoganira ovi / jaM nAraovi sijjhai, taM khalu sIlassa mAhappaM || 4 ||" [ sambodhapra. zrA. 42 - 3 ] Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-28 gRhiNo hi svadAra saMtoSe brahmacArikalpatvameva, paradAragamane ca vadhabandhAdayo doSAH sphuTA eva / uktamapi - 254 2 "vahabaMdhaNaubbaMdhaNanAsiMdi acche adhaNakhayAiA / paradArao u bahuA, kayatthaNAo ihabhavevi / / 1 / / paraloe siMbalitikkhakaMTagAliMgaNAi bahurUvaM / narayaMmi duhaM dusahaM, paradArarayA lahaMti narA // 2 // chinniMdiA napuMsA, durUvadohaggiNo bhagaMdariNo / raMDakuraMDA vaMjhA, niMduavisakanna hu~ti dussIlA || 3 || " [ sambodhapra. zrA. 44-6] tathA "bhakkhaNe devadavvassa, paritthIgamaNeNa ya / -- sattamaM narayaM jaMti, sattavArAu goamA ! / / 4 / / " maithuneca hiMsAdoSo'pi bhUyAneva yataH . "mehuNasannArUDho, haNei navalakkhasuhumajIvANaM" [ ] ityAdi zAstrAntarAdavaseyam, tathA''vazyakacUrNAvapi doSaguNapradarzanam, yathA "cautthe aNuvvae sAmaNNeNa aNiattassa dosA-mAtaramapi gacchejjA, vidiyaM dhUyAevi samaM vasejjA" [pa. 289] ityAdi / "Niyattassa ihaloe paraloe guNA - ihaloe katthe kulaputtagANi saDDhANi" ityAdi / "paraloe pahANapurisettaM, devatte pahANAu accharAo maNuatte pahANAo mANusIo viulA ya paMcalakkhaNA bhogA piasaMpaogA ya AsaNNasiddhigamaNaM ca " [ ] / / 28 / / TIDArtha : svakIyadArAH siddhigamaNaM ca / potAnI patnIso tekhothI athavA tekhamAM saMtoSa tenA mAtramAM niSThatA athavA anyanI strIonuM=parakIya strIonuM, varjana=tyAga, arthAt potAnAthI vyatirikta evA manuSyo, devo ke tiryaMcanI strIo=paraNelI athavA saMgraha karAyelA bhedathI bhinna evI strIo teonuM varjana. joke, koIka aparigRhItA devIo ane tiryaMco koIkanI saMgraha karAyelI ke paraNAyelIno abhAva hovAthI vezyA jevI che. topaNa prAyaH parajAtIyabhogyapaNuM hovAthI te parastrI ja che. ethI varjanIya che. svadArAsaMtoSa athavA anya strInuM varjana zramaNopAsakanuM= zrAvakonA saMbaMdhI te caturtha aNuvrata bhagavAna vaDe pratipAdana karAyuM che. A ahIM bhAvanA che - maithuna be prakAranuM che. sUkSma ane sthUla, tyAM=be prakAranA bhedamAM, kAmanA udayathI iMdriyono je thoDo vikAra che te sUkSma che. mana-vacana-kAyA vaDe audArika Adi strIono je saMbhoga te sthUla che. athavA maithunaviratirUpa brahmacarya be prakAranuM che. sarvathI ane dezathI. tyAM=be Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-28 prakAranA bhedamAM mana-vacana-kAyA vaDe sarva strIonA saMgano tyAga sarvathI brahmacarya che. te 18 prakAranuM che. je kAraNathI "yogazAstramAM kahevAyuM che - "kRta-anumati ane kArita vaDe, mana-vacana-kAyAthI divya audArika kAmono tyAga aDhAra prakAranuM brahA=brahmacarya manAyuM che." (yogazAstra-1/23) tenAthI Itara-pUrvamAM sarvathI brahmacarya batAvyuM tenAthI Itara, dezathI che. tyAM=dezathI brahmacaryamAM, upAsaka=zrAvaka, sarvathI azakti hote chate dezathI te brahmacarya, svadArAsaMtoSarUpa athavA padArAvarSanarUpa svIkAre che ane te prakAre sUtra che - "paradArAgamananuM zramaNopAsaka paccaSmANa kare che. athavA svadArAsaMtoSa svIkAre che. te paradA rAgamana be prakAranuM kahevAyuM che - audArikaparadArAgamana ane vaikriyapadArAgamana." (pratyAkhyAnaAvazyaka sU. 4, hAribhadrIvRtti 5. 823). ane tyAM=be prakAranA padArAgamanamAM, paradArAgamananuM pratyAkhyAna karanArA zrAvaka je strIomAM parabArA' zabda pravarte che tenAthI jannate strIothI ja, tivartana pAme che. paraMtu sAdhAraNa strIo AdithI nahi sarva puruSone sAdhAraNa evI vezyA ane potAnI strIthI nahi. vaLI, svadArAsaMtuSTa eka athavA aneka potAnI patnIothI vyatirikta evI sarva strIothI rivartana pAme che e pramANeno viveka che=bheda che. hamaNAM A vratano svIkAra vRddha paraMparAthI prAyaH sAmAnyathI anya cAra aNuvratanI jema dvividhatrividhatA bhaMgathI dekhAto nathI. paraMtu vizeSathI manuSya saMbaMdhI ekavidha ekavidhathI, tiryaMca saMbaMdhI ekavidha-trividhathI ane divya saMbaMdhI dvividha-trividhathI che. 'dAra' zabdanuM upalakSaNapaNuM hovAthI strInA pratye svapati vyatirikta sarva puruSanA varjananuM paNa jANavuM ane A vrata mahAkalane mATe che. je kAraNathI kahevAyuM che - je puruSa kanakakoDIne Ape che athavA suvarNanuM jinamaMdira karAve che tene teTaluM puNya nathI jeTaluM brahmavrata dhAraNa karAye chate che.' 1II (saMbodhaprakaraNa gurusvarUpa adhikAra - 69). deva, dAnava, gaMdharva, jakSa, rAkSasa, kinnaro brahmacArIne namaskAra kare che. je duSkara evA tene brahmacaryane, kare che." rA (uttarAdhyayanasUtra - 16/16) "AjJAnuM aizvaryapaNuM, Rddhi, rAjya, kAmabhogo, kIrti, baLa ane svarga brahmacaryathI Asana siddhi alpakALamAM mokSa che. [3] kalahane karanAra paNa, lokone mAranAra paNa, sAvaghayogamAM nirata paNa, je nArada paNa siddha thAya che. te kharekhara zIlanuM mAhAbhya che." iaa (saMbodha prakaraNa, zrA. 42-3). gRhastho paNa svadArAsaMtoSamAM brahmacArI tulya ja che. ane paradArAgamanamAM vadha-baMdha Adi doSo spaSTa ja che. kahevAyuM paNa che - Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-28 : "vadha, baMdhana, ubaMdhana=gaLe phAMsI, nAsikAno cheda, dhanakSayAdi paradArAthI paradArAgamanathI, A bhavamAM paNa bahu prakAranI kadarthanAo che. [1] paralokamAM narakanI prApti thaye chate zAlmalI vRkSanA tIvra kaMTakanA AliMgana Adi bahurUpavALA duHsaha duHkhane paradArArata manuSya prApta kare che. purA. chinnaiMdriyavALA napuMsaka, durUpa kurUpa, dohagnihotradurbhAgyavALA, bhagaMdariNA=bhagaMdara rogavALA, raMDakuraMDA=lagna vakhate raDe tevI strI, vaMdhyA, biMdue=marelA bALakane janma ApanArI, viSakanyA, duHzIla kanyA thAya che." li3aaaa (saMbodha prakaraNa, zrA. 44-6) ane devadravyanA bhakSaNamAM ane parastrInA gamanathI che gautama ! sAta vAra sAtamI narakamAM jAya che." jA ane maithunamAM hiMsAdoSa paNa ghaNo ja che. je kAraNathI - "maithuna saMjJAthI ArUDha evo jIva 9 (nava) lAkha sUkSmajIvone haNe che." () ItyAdi zAstrAntarathI jANavuM. ane "AvazyakacUNirmamAM paNa doSaguNanuM pradarzana che=maithunanA sevananA doSanuM ane brahmacaryanA guNanuM pradarzana che. je pramANe - cothA aNuvratamAM sAmAnyathI anivRttane doSo-vidita evI mAtAne paNa=A mArI mA che tema jANavA chatAM paNa, bhogave, putrInI sAthe paNa vase" (pa. 289) ItyAdi. . "nivRttane maithunathI nivRttane, A lokamAM ane paralokamAM guNo che. A lokamAM kacchadezamAM kulapatraka zrAvakonAM daSTAMto che." ItyAdi. "paralokamAM pradhAna puruSapaNuM, devapaNAmAM pradhAnathI apsarAo, manuSyapaNAmAM pradhAnathI manuSya strIo ane vipula pAMcalakSaNavALA bhogo, pAMca iMdriyonA bhogo, priyanA saMprayogo=priya vastunA saMyogo ane Asana siddhigamana." li28II bhAvArtha zrAvaka potAnI kAmanI vRtti kevI che? tenuM samyapha samAlocana karIne potAnI zakti anusAra potAnI patnImAM saMtoSarUpa cothuM vrata svIkAre che athavA potAnI patnIthI anya strIonA varjanarUpa cothuM vrata svIkAre che. anya strInA varjanamAM kevA prakAranuM paccakakhANa prApta thAya che ? te spaSTa kare che - potAnI strIothI vyatirikta manuSyanI strI, devonI strI ke tiryaMconI strI je paraNelI hoya ke keTalAka kALa mATe saMgRhIta hoya tevI strIonuM varjana zrAvaka kare che. tethI e prApta thAya ke anya strIonuM varjana karanAra zrAvaka kAmanI icchAthI ativyAkuLa thAya tyAre vezyAgamana kare chatAM je vezyA keTalAka kALa mATe dhana ApIne koIe svIkArelI hoya tenuM varjana kare. vaLI, aparigRhIta devIo ane tiryaMcanI strIo koInAthI saMgRhIta hotI nathI ke koIne paraNelI hotI nathI tethI vezyAkalpa ja che. topaNa te devIo ke tiryaMcajAtinI strIo parajAtIya bhogya hovAne kAraNe=aparigRhIta devIo devothI bhogya hovAne kAraNe ane tiryaMcanI strIo tiryacothI bhogya hovAne Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-28 kAraNe zrAvaka mATe paradAnA che. tethI zrAvaka teonuM varjana ja kare che. phakta padArAvarjana karanArA zrAvaka kAmanI utkaTa icchA thAya tyAre bIjAthI dhana ApIne keTalAka kALa mATe saMgRhIta na hoya tevI vezyAnuM sevana kare che ane svadArAsaMtoSavALA zrAvako potAnI strIone choDIne anya sarva strIono tyAga kare che, tethI vezyAnuM paNa varjana kare che. vaLI, maithuna be prakAranuM che. skUla ane sUkSma. tyAM kAmanA udayathI iMdriyono alpa paNa vikAra thAya te sUkSma maithuna che. tethI e prApta thAya ke vijAtIya vyaktine joIne teno kaMTha madhura lAge, tenI sAthe vArtAlApamAM AnaMda Ave, jovAthI prIti thAya, jovAnI icchA thAya Ama chatAM bhogAdinI koI vikArI ceSTA na karI hoya topaNa "sUkSma maithuna' che. vaLI, manathI, vacanathI ke kAyAthI dArika zarIravALI strI ke vaikriya zarIravALI strIno je saMbhoga che te sthUlathI maithuna' che. tethI koIne manathI paNa te prakAranI bhogakriyAnI pariNati thAya, vacana ane kAyAthI na thAya to paNa te "sthUla maithuna che. vaLI, vacanathI te prakAranI bhogakriyAnI vAto kare to paNa te sthUlathI maithuna che ane kAyAthI paNa tevI kriyA kare to te sthUlathI maithuna che. vaLI, maithunaviratirUpa brahmacarya be prakAranuM che. sarvathI ane dezathI, sarvathI maithunavirati sAdhune hoya che ane tenA 18 bheda che te A rIte - deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI sarvastrIone manathI, vacanathI ane kAyAthI sarva prakAre sAdhu tyAga kare che. tethI e prApta thAya ke vaikriya ane audArika zarIravALI strIono manathI, vacanathI ane kAyAthI bhoga kare nahi, bhoga karAve nahIM ane bhoganI anumodanA paNa kare nahIM tethI karaNa-karAvaNa ane anumodana ane mana-vacana-kAyAnA traNa yogothI maithunano tyAga nava prakArano thAya ane te nava divya evA vaikriya bhogonA tyAgathI ane dArika zarIravALI strIonA bhogonA tyAgathI ema maLIne 18 bhedovALuM sAdhunuM brahmacarya thAya. sAdhu koIpaNa strI Adine joIne sUkSma paNa vikAra na thAya te rIte maithunano parihAra kare che. tethI sAdhune brahmacaryanA 18 bhedonI prApti thAya che." jo koI strIne joIne saheja rAgano pariNAma thAya, teno kaMTha madhura lAge ke tenI sAthe vArtAlApa karavAnI icchA thAya to sUkSmamaithunanI "karaNa" rUpe prApti thAya. koIka tevI pravRtti karatA hoya tene joIne sAdhune prIti thAya to "anumodana'nI prApti thAya. vaLI, koIka strI Adi sAthe prIti AdithI vAto kare tenA nimittamAM sAdhu koIka rIte pravartaka bane to sAdhune "kArita' maithunanI prApti thAya. tethI sarva prakAre maithunanuM varjana karanAra sAdhue atyaMta saMvRta thaIne bhagavAnanA vacananA ja smaraNa nIce mana-vacanakAyAnA yogone pravartAvavA joIe. anyathA nimittane pAmIne te-te iMdriyonI sAthe vijAtIyanA saMbaMdhane kAraNe vikAro thavAno saMbhava rahe che. vaLI, zrAvaka sarvathI maithunanI virati mATe samartha nahIM hovAthI potAnI zakti anusAra svadArAsaMtoSarUpa athavA padArAnA varjanarUpa maithunanI virati svIkAre che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-28 temAM paradArAgamana be prakAranuM kahevAyuM che - 1. audArika paradA rAgamana 2. vaikriya padArAgamana. tethI e prApta thAya ke audArika zarIravALI manuSyanI parastrI ke tiryaMcanI strI te paradAra kahevAya. tenI virati zrAvaka kare che ane vaikriya zarIravALI devIo te paradArA kahevAya. tenI virati zrAvaka kare che. vaLI, vartamAnamAM cothA vratanA svIkAramAM vRddha paraMparA A pramANe che - vartamAnamAM sAmAnyathI anya cAra vratonI jema cothA vratamAM dvividha-trividhanA saMgathI zrAvako paccakhkhANa karatA nathI, paraMtu vizeSathI paccakhANa kare che. te A pramANe - manuSyastrI viSayaka ekavidha - ekavidhathI paccakhANa kare che. arthAt mana-vacana-kAyAthI traNathI nahIM paraMtu mAtra kAyAthI ane karaNakarAvaNa-anumodanathI nahIM paraMtu mAtra karaNathI paccakhANa kare che; kema ke jo tevuM dRDha sattva na hoya to manamAM koI strI pratye rAga thAya athavA vArtAlApa Adi dvArA vacanathI koI strI pratye rAgabhAva ullasita thAya ane vratano bhaMga na thAya mATe mAtra kAyAthI ja maithunanuM varjana kare che ane mana-vacana viSayaka yatanA rAkhe che. vaLI, svayaM maithunasevanano niSedha kare che paraMtu putrAdine paraNAvavAno prasaMga Ave tethI karAvaNane AzrayIne zrAvaka maithunanuM paccakhANa karatA nathI. vaLI, koIka lagna Adi prasaMgamAM anumodanano paNa prasaMga Ave tethI maithunanA anumodananuM paNa paccakhANa karatA nathI. paraMtu karAvaNa ane anumodanamAM zakya eTalI yatanA kare che. A rIte manuSyastrI viSayaka ekavidha-ekavidha paccanmANa thAya che. tiryaMca strIonuM viSayaka ekavidha trividhathI kare che, kema ke pazupAlanAdimAM karAvaNano prasaMga ane anumodanano prasaMga prApta thAya ane - zrAvaka brahmacarya pratyenA pakSapAtavALA hovAthI tiryaMca saMbaMdhI maithunanuM varjana mana-vacana-kAyAthI karI zake che. tethI tiryaMca saMbaMdhI ekavidha-trividhathI grahaNa kare che. vaLI devasaMbaMdhI dvividha-trividhathI paccakhkhANa kare che. tethI anumodanane choDIne deva saMbaMdhI dvividhatrividhathI maithunanuM paccakhANa che; kema ke tevA divyabhogone joIne rAga thAya to anumodana thavAno saMbhava rahe mATe zrAvaka anumodanane choDIne divya saMbaMdhI maithunanuM paccakhANa kare che. vaLI, zlokamAM cothA vratanuM lakSaNa batAvyuM temAM svakIya dAra' zabdamAM je strIvAcaka dAra" zabda che te upalakSaNarUpa che. tethI strIne AzrayIne cothA vatano vicAra hoya tyAre strI mATe potAnA patithI atirikta sarva puruSanuM varjana te zrAvikAnuM cothuM aNuvrata che, e pramANe jANavuM. cothA vratanuM mahAphaLa che te batAve che - koI puruSa kroDa suvarNamudrA Ape athavA suvarNanuM jinamaMdira baMdhAve tene teTaluM puNya thatuM nathI jeTaluM brahmacaryanA pAlanathI thAya che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-28 269 AnAthI e phalita thAya ke dAnadharma karatAM zIladharma adhika che. ane brahmacaryanuM pAlana te zIladharma che. tethI je sAdhu ke zrAvaka potAnI zakti anusAra cothuM vrata grahaNa kare ane je pramANe grahaNa kare che te pramANa ja zuddha pAlana kare to tenuM phaLa dAnadharma karatAM ghaNuM adhika che. vaLI, jeo duSkara evA brahmacaryane kare che teone devo paNa name che tethI zIla jagatapUjya che, tema siddha thAya che. vaLI, zIlanA pAlanathI zuM phaLa prApta thAya che ? te batAve che - zIlanA pAlananA kAraNe te mahAtmAne AjJAnuM aizvarya maLe che. AthI ja zIlasaMpanna zrAvako ke sAdhuo vaimAnika deva thAya che tyAre AjJAnuM aizvarya teone prApta thAya che. vaLI, manuSyabhavamAM Ave che tyAre Rddhi, rAjya, suMdara kAmabhogo, zIlanA prabhAvathI baMdhAyelA puNyanA kAraNe maLe che. vaLI, zIlasaMpanna mahAtmAonI jagatamAM ghaNI kIrti vistAra pAme che. zIlapAlanane kAraNe janmAntaramAM zarIrabaLa ghaNuM maLe che, svarga maLe che ane kramasara mokSanI siddhi Asanna bane che. vaLI, zIlanuM mAhAbhya batAvatAM kahe che - nAradaRSi prakRtithI kajiyo karAvanArA hatA, lokone anartha karAvanArA hatA, vaLI, sAvadyayogomAM haMmezAM nirata rahenArA hatA topaNa teonuM cothuM vrata suvizuddha hovAne kAraNe mokSamAM jAya che. vaLI, je gRhastho svadArAsaMtoSavALA che teo brahmacArI jevA che; kema ke svastrImAM saMtoSa rAkhIne pUrNa brahmacaryanI zaktino saMcaya kramasara karatA hoya che. vaLI, parastrInA gamanamAM A lokamAM paNa vadha-baMdhanAdi spaSTa doSo che. vaLI, paralokamAM narakanI prApti thAya che tyAre paramAdhAmI devo zAlmalIvRkSanA kAMTAonuM AliMgana ApIne aneka duHkho Ape che. vaLI, padArAgamana karanArA jIvo manuSyabhavamAM Ave tyAre chinna iMdriyavALA arthAt khAmIvALI iMdriyavALA thAya che. napuMsaka thAya che. vaLI, kadarUpA thAya che. durbhAgyavALA thAya che. bhagaMdara roga paNa tene kAraNe ja thAya che. vaLI, parastrIgamana karanArA strIbhavamAM jAya to lagnanI corImAM ja raMDApo prApta kare che. athavA vaMdhyA strI thAya che. vaLI, marelA bALakone janma ApanArI thAya che. vaLI, koIka strI viSakanyA thAya che to vaLI koIka duHzIlavALI thAya che. A sarva padArAgamananA anartho che. vaLI, AgamamAM kahyuM che ke koI devadravyanuM bhakSaNa kare athavA parastrInuM sevana kare to te jIva sAtavAra sAtamI narake jAya che tethI parastrIgamananA anartho jANIne paNa cothA vratanA pAlanamAM dRDhayatnavALA zrAvako thAya che. vaLI, maithunanA sevanamAM hiMsA doSa paNa che, maithuna sevanAra puruSa eka vakhatanA bhogakALamAM 9 lAkha sUkSmajIvone haNe che. vaLI, AvazyakacUrNimAM kahyuM che ke jeone kAmano atizaya vikAra che tevA jIvo A mArI mAtA che tema jANavA chatAM tenI sAthe saMbaMdha kare che. dIkarI sAthe paNa lagna kare che. je atyaMta vyavahAra viruddha che. chatAM kAmane vaza jIva atyaMta anucita pravRtti kare che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-28-29 vaLI, je loko maithunanI nivRtti kare che teo AlokamAM ghaNA guNo prApta kare che. jema vijayazeTha ane vijayA zeThANIne ghaNA guNonI prApti thaI. vaLI, paralokamAM mathunanI virati karanArA jIvo pradhAna puruSapaNuM prApta kare che. jyAM ghaNAM guNonI prApti thAya che. vaLI, devabhavamAM pradhAna apsarAnI prApti thAya che ane manuSyabhavamAM zreSTha manuSya strIonI prApti thAya che ane vipula pAMca iMdriyonA bhoga prApta thAya che, priya padArthono saMyoga prApta thAya che. ane aMte zIlanuM pAlana karI karIne mahAsattvavALA te jIvo mokSane prApta kare che. tethI maithunanI virati mahAphalavALI che te prakAre vAraMvAra bhAvana karavAthI zrAvako cothA aNuvratanA pAlanamAM mahA parAkramavALA bane che. I28 avataraNikA - ityuktaM caturthANuvratam, atha paJcamaM tadAha - avataraNikArca - A pramANe cothuM aNuvrata kahevAyuM. have pAMcamA tene aNuvratane, kahe che - zloka : parigrahasya kRtsnasyAmitasya parivarjanAt / rUchAparimALavRtiM, gAvuM paDyemaM vratam pArA anvayArtha: gamata =aparimita kRstatA=aparimita nava prakAranA, paripradaya parivarnanA--parigrahanA parivarjanathI, rUchAparamAvRti=IcchAnA parimANanA kRtyane, pazvamaM vratapAMcamuM vrata, navuM =jinoe kahyuM che. ll29o. zlokAI aparimita navaprakAranA parigrahanA parivarjanathI IcchAnA parimANanA kRtyane pAMcamuM vrata jinoe kahyuM che. 29II TIkA - parigRhyata iti parigrahastasya, kIdRzasya ? 'kRtsnasya' navavidhasyetyarthaH, sa cAyam-dhanaM 1 dhAnyaM 2 kSetraM 3 vAstu 4 rUpyaM 5 suvarNaM 6 kupyaM 7 dvipadaH 8 catuSpada 9 zceti aticArAdhikAre vyAkhyAsyamAnaH, zrIbhadrabAhusvAmikRtadazavaikAlikaniyuktau tu-gRhiNAmarthaparigraho dhAnyaratnasthAvaradvipada Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-29 201 catuSpadakupyabhedAt sAmAnyena SaDvidho'pi tatprabhedaizcatuHSaSTividhaH proktaH, tathAhi - dhAnyAni caturviMzatiryathA - "dhannAi~ cauvvIsaM, java 1 gohuma 2 sAli 3 vIhi 4 saTThI a5 / kuddava 6 aNuA 7 kaMgU 8, rAlaga 9 tila 10 mugga 19 mAsA ya 12 / / 1 / / asi 13 harimaMtha 14 tiuDaya 15 nipphAva 16 siliMda 17 rAyamAsA ya 18 / ikkhU 19 masUra 20 tuvarI 21, kulattha 22 taha dhannaya 23 kalAyA 24 / / 2 / / " [dazavaikAlikaniryuktiH 252-3, sambodhapra. zrAddha. 54-5, pravacanasArodvAre 1004 - 5 ] etAni prAyaH prasiddhAni, navaraM SaSTikA zAlibhedaH 5, aNavo miNacavAkhyA dhAnyabhedA iti haimadvayAzrayavRttau yadvA'NukA yugandharI ityapi kvApi dRzyate 7, atasI pratItA 13, harimanthAH kRSNacanakAH 14, tripuTako mAlavakaprasiddho dhAnyavizeSaH 15, niSpAvA vallAH 16, silindA muMkuSTAH 17, rAjamASAzcapalakAH 18, ikhurvaraTTikA sambhAvyate 19, masUratuvarI dhAnyadvayaM mAlavakAdau prasiddham 20-21, kalApakA vRttacanakAH 24 / ratnAni caturviMzatiryathA "rayaNAi~ caDavvIsaM, suvaNNa 1 tau 2 taMba 3 rayaya 4 lohAI 5 / sIsaga 6 hiraNa 7 pAsANa 8, vaira 9 maNi 10 mottia 11 pavAla 12 / / 1 / / saMkho 13 tiNisA 14 gurU 15 caMdaNANi 16 vatthA 17 milANi 18 kaTThAI 19 / taha camma 20 daMta 21 vAlA 22, gaMdhA 23 davvosahAI 24 ca / / 2 / / " [ sambodhapra. zrAddha. / 57-8 ] prasiddhAnyamUni, navaraM rajataM rUpyam, hiraNyaM rUpakAdi, pASANA vijAtiratnAni, maNayo jAtyAni, tiniso vRkSavizeSaH, amilAnyUrNAvastrANi, kASThAni zrIparNAdiphalakAdIni, carmANi siMhAdInAM, dantA gajAdInAM vAlA zcamaryAdInAm, dravyauSadhAni pippalAdIni / sthAvaraM tridhA, dvipadaM ca dvidhA, yathA "bhUmI gharA ya tarugaNa, tivihaM puNa thAvaraM muNeavvaM / cakkArabaddha mANusa duvihaM puNa hoi dupayaM tu / / 1 / / " [dazavai. ni. 256, sambodhapra. zrAddha. 58] bhUmiH kSetram gRhANi prAsAdAH, tarugaNA nAlikeryAdyArAmA iti tridhA sthAvaram, cakrArabaddhaM gantryAdi, mAnuSaM dAsAdIti dvidhA dvipadam / : catuSpadaM dazadhA yathA - Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 " gAvI mahisI uTTI, ayaelaga Asa AsataragA ya / ghoDaga gaddaha hatthI, cauppayaM hoi dasahA u / / 1 / / " [dazavaikAlikaniryukti 257, sambodhapra. zrAddha. 59] * ete pratItAH, navaramasyAM vAhlIkAdidezotpannA jAtyA, azvatarA vesarAH, ajAtyA ghoTakAH / dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-29 nAnAvidhamapi kupyamekameva yathA " nANAvihovagaraNaM, NegavihaM kuppalakkhaNaM hoi / eso attho bhaNio, chavviha causaTTibheo u / / 1 / / " [ dazave. niyukti gA. 258, sambodhapra. zrAddha. 60] - catuHSaSTibhedo'pyeSa navavidhaparigrahe'ntarbhavatIti na ko'pi virodhaH / punaH kIdRzasya tasya ? 'amitasya' parimANarahitasya 'parivarjanAt ' tyAgAt tyAganimittabhUtenetyarthaH / 'icchAyAH' abhilASasya yatparimANamiyattA tasya kRtiH karaNam, tAM paJcamaM 'vratam' adhikArAdaNuvrataM 'jagaduH ' UcurjinA iti saNTaGkaH / idamatra tAtparyam-parigrahaviratirdvidhA, sarvato dezatazca tatra sarvathA sarvabhAveSu mUrchAtyAgaH sarvataH, taditaraddezataH / tatra zrAvakANAM sarvataH tatpratipatterazaktau dezatastAmicchAparimANarUpAM pratipadyate, yataH sUtram "aparimiapariggahaM samaNovAsaoM paccakkhAi, icchAparimANaM uvasaMpajjai, se a pariggahe duvihe paNNatte, taMjahA-sacittapariggahe acittapariggahe a" [ pratyAkhyAnAvazyaka sU. 5 / hAribhadrIvRttiH pa. 825 ] ti / nanu gRhe svapadravye'pi sati parigrahaparimANe tu dravyasahastralakSAdipratipattyA icchAvRddhisambhavAt ko nAma guNaH iti cenmaivam, icchAvRddhistu saMsAriNAM sarvadA vidyamAnaiva / yato namirAjarSivacanamindraM prati, "suvaNNarUppassa ya pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA anaMtayA ||1|| " [ uttarAdhyayana 9 / 48 ] evaM cecchAyA anantatve tadiyattAkaraNaM mahate guNAya / yataH - "jaha jaha appo loho, jaha jaha appo pariggahAraMbho / taha taha suhaM pavaTTai, dhammassa ya hoi saMsiddhI // 1 // / [ sambodhapra. zrAddha. 62] tasmAdicchAprasaraM nirudhya saMtoSe yatitavyam, sukhasya saMtoSamUlatvAt / yadAha - Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | zloka-29 "AroggasAriaM mANusattaNaM saccasArio dhammo / vijjA nicchayasArA, suhAi saMtosasArAI / / 1 / / " [sambodhapra. zrAddha. 63] tadevametadvatasyAtrApi saMtoSasaukhyalakSmIsthairyajanaprazaMsAdi phalam, paratra tu narA'marasamRddhisiddhyAdi, atilobhAbhibhUtatayA caitavratasyAsvIkRtau virAdhanAyAM vA dAridryadAsyadaurbhAgyadurgatyAdi, yataH"mahAraMbhayAe mahApariggahAe kuNimAhAreNaM paJcidiavaheNaM jIvA narayAuaM ajjei' 'tti / mUrchAvAn hi uttarottarAzAkadarthito duHkhamevAnubhavati / yadAha - "ukkhaNai khaNai nihaNai, rattiM na suai diAvi a sasaMko / liMpai Thaei sayayaM, laMchiapaDilaMchiaM kuNai / / 1 / / " parigrahitvamapi mUrchayaiva, mUrjAmantareNa dhanadhAnyAderaparigrahatvAt / yadAha - "aparigraha eva bhavedvastrAbharaNAdyalaGkRto'pi pumAn / mamakAravirahitaH sati, mamakAre saGgavAnnagnaH / / 1 / / " [strImukti pra.13] tathA - "jaMpi vatthaM ca pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi. saMjamalajjaTThA, dharaMti pariharaMti a / / 1 / / na so pariggaho vutto nAyaputteNa tAiNA / mucchA pariggaho vutto ii vuttaM mahesiNA / / 2 / / " [dazavakAlika 6/20-1] iti / tena mUrchAniyamanArthaM sarvamUrchAparityAgAzaktasyaitatpaJcamamaNuvratamuktam / / 29 / / TImArtha : parigRhyata ..... maNuvratamuktam / pariva rAya cha meM pari. dat=PAL, parivahanathI, ema avaya che. vA prAno pariya cha ? methI 4 cha - 'kRtsna'=14 Asto satata mA cha - 1. dhana 2. dhAnya 3. kSetra 4. vAstu 5. 3pya . supae7. dudhya 8. 56 sane 8 yatuSpa6. se prakAre aticAranA adhikAramAM vyAkhyAna karAnAro nava prakArano parigraha che. vaLI, zrI bhadrabAhusvAmIkRta dazavaikAlikanI niyuktimAM gRhasthano arthaparigraha 1. dhAnya, 2. ratna, 3. sthAvara, 4. Cau6, 5. yatuSpa, 6. 3yanA methI sAmAnyathI 9 mArato. 5 tenA prabhedathI 64 prakArano kahevAyo che. te A pramANe - Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra / bloka-29 dhAnya 24 prakAranAM che. je A pramANe - * "dhAnya 24 che - 1. java 2. godhUma=ghauM 3. sAli=cokhA 4. vIhi pa. saThI 6. kodrava 7. aNaA 8. kaMgU 9. rAlaga 10. tala 11. maga 12. mAsA aDada. ||1|| 13. ayasi=aLasI, 14. harimaMtha 15. tiuDaya 16. niphAva 17. siliMda 18. rAyamAsA 19. Iphakhu 20 masUra 21. tuvera 22. kula- 23 dhanvaya 24 kalAyA." rAA (dazavaikAlika niryukti gAthA 252-253, saMbodha prakaraNa zrAddhavratAdhikAra 54-55, pravacanasAroddhAra 1004-1005) A prAyaH prasiddha che. phakta SaSTikA=saThI, nAmano pAMcamo bheda zAlibheda cheHcokhAno bheda che. aNava=aNuA nAmano 7mo bheda miNacava nAmanA dhAnyanA bhedo che. e pramANe hemasyAzrayavRttimAM kahela che. athavA aNukA yugadharI che e paNa koIka ThekANe dekhAya che=koIka graMthomAM dekhAya che. atasI pratIta che. harimaLyA harimaMtha nAmano caudamo bheda kRSNacanakA che. tripuTaka=tiuDaya nAmano paMdaramo bheda mAlavaka dezaprasiddha dhAvyavizeSa che. niSpAvAganiSkAva nAmano 16 mo bheda vAla che. silindA siliMda nAmano 17mo bheda mukuSTA che. rAjamAsA rAjamASA nAmano 18mo bheda capalakA che. IkhurvaraddikA=Iphakhu nAmano 19mo bheda IkhuvaraTTikA saMbhAvana karAya che. masUra-tuvera dhAnya dvaya mAlavakAdikamALavAdi dezamAM prasiddha che. kalApakA=kalAyA nAmano 24mo bheda vRttajanaka che. ratno 24 prakAranAM che. je A pramANe - ratnAdi covIsa che. 1. suvarNa 2. tau 3. taMba 4. rayaya-cAMdI 5. lohAI 6. sIsaga=sIsuM 7. hiraNe 8. pASANa 9. vaIra 10. maNi 11. motI 12. pravAla. 1II 13. saMravo zaMkha 14. tiNisA 15. aguru 16. caMdana 17. vatthA 18. amilANi 19. kaThAI 20. carma 21. dAMta 22. vAlA 23 gaMdha 24. DabbohAI." rA (saMbodha prakaraNa, zrAddha 57-8). A prasiddha che=uparanA covIsa bhedo prasiddha che. phakta rajata nAmano 4tho bheda rUpya che. hiraNya nAmano 7mo bheda rUpakAdi che. pASANa nAmano 8mo bheda vijAtIya ratna che. maNi jAtya che. tinisa-tinisa nAmano 14mo bheda vRkSavizeSa che. amilANi nAmano 18mo bheda UnanAM vastro che. kASThA=kaThAI nAmano 19mo bheda zrIpaNadi phalakAdi che. carma kAmano 20mo bheda siMhAdinAM cAmaDAM che. datta nAmano 21mo bheda hAthI AdinA dAMto che. vAlA nAmano 22mo bheda camarI Adi gAyonA vALo che. dravya auSadha nAmano 24mo bheda pippalAdi che. sthAvara traNa prakAranA che ane dvipada be prakAranA che. je A pramANe - "bhUmi, dharA ane tarugaNa vaLI traNa prakArano sthAvara jANavo. valI, cakkArabaddha gADuM Adi, mANasa=dAsa Adi be prakArano dvipada che." 1 (dazavaikAlika niryukti - 256, sambodhapra. zrAddha - 58) bhUmi kSetra che. gRha zlokamAM rahela 'dharA' zabda prAsAdanA arthamAM che. tarugaNa=zlokamAM rahela tarugaNa nAmano trIjo bheda nALiyera AdinA bagIcA che. e pramANe traNa prakAranA sthAvara che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-29 cakrArabaddha=maMtrI AdigADAM Adi che. mAnuSa=dAsa Adi che ema be prakAranuM dvipada che. catuSpada dasa prakAranAM che je A pramANe - "1. gAya 2. bheMsa 3. UMTa 4. aya=bakarI 5. elaga=gheTI 6. Asa=ghoDo 7. AsaMtaraga=khaccara, 8. ghoDaga= ghoTaka 9. gadheDA 10. hAthI. catuSpada 10 prakAranAM che." / / 1 / / (dazavaikAlika niryukti 257, saMbodha prakaraNa, zrAddha pa9) A bhedo pratIta che. phakta AmAM vAlIkA deza utpanna jAtithI azvatara=Asataraga nAmano bheda vesarA che=khaccara che. ajAtivALA ghoTaka che=ghoDaga nAmano bheda che. 275 judA judA prakAranA paNa kuSya eka ja che. je A pramANe - "judA judA prakAranuM upakaraNa ekavidha kuSya lakSaNa che. A artha=parigraha nAmano artha, 6 prakArano ane 64 bhedavALo kahevAyo che." / / 1 / / (dazavaikAlika niryukti gA. 258, saMbodha prakaraNa, zrAddha - 60) : 64 bhedavALo paNa A=parigraha, nava prakAranA parigrahamAM aMtarbhAva pAme che. ethI koI paNa virodha nathI=graMthakArazrIe parigrahanA 9 bheda karyA ane bhadrabAhu svAmIe dazavaikAlikanI niryuktimAM 64 bhedo karyA emAM koIpaNa virodha nathI. vaLI, kevA prakArano tavavidha parigraha che tene kahe che amita=parimANarahita tevA tavavidha parigrahanA parivarjanathI=tyAganA nimittabhUta evI pratijJA vaDe tyAgathI, icchAnI=abhilASanI, je parimANarUpa iyattA=maryAdA, tenI kRti=karavuM, tene pAMcamuM vrata=aNuvratanA adhikArathI aNuvrata, jinoe kahyuM che e prakAre saMTaMka che=joDANa che. A=AgaLamAM kahe che e, ahIM=pAMcamA aNuvratanA lakSaNamAM tAtparya che. parigrahanI virati be prakAranI che. sarvathI ane dezathI. tyAM=parigraha viratinA be bhedamAM, sarva prakArathI sarva bhAvomAM mUrchAno tyAga sarvathI virati che. tenAthI itara=sarva mUrchAnA tyAgarUpa sarva parigrahanI viratithI itara, dezathI virati che. tyAM=parigrahanI viratimAM zrAvakone sarvathI tenI pratipattinI azakti hote chate=sarvathA parigrahanI viratine grahaNa karavAnuM asAmarthya hote chate, dezathI icchAnA parimANarUpa tene=parigrahanI viratine, svIkAre che. je kAraNathI sUtra che - "aparimita parigrahanuM zramaNopAsaka paccakkhANa kare che. icchA parimANane svIkAre che. ane te parigraha be prakArano kahevAyo che. te A pramANe - sacitta parigraha ane acitta parigraha." (pratyAkhyAnAvazyaka sU. 5, hAribhadrIvRtti : 5. 825) 'nanu'thI zaMkA kare che = gharamAM alpa dravya hote chate paNa parigraha parimANamAM hajAra dravya ke lAkha Adi dravyano svIkAra hovAthI icchAvRddhinA saMbhavane kAraNe=potAnI pAse dhana che tenA karatAM adhika dhanane meLavavAnI Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-29 IcchAvRddhinA saMbhavane kAraNe kayo guNa che=parigraha parimANamAM koI guNa nathI, e pramANe koI kahe, to graMthakArazrI kahe che - ema na kahevuM; kema ke saMsArI jIvone sarvadA icchAvRddhi vidyamAna che. (tethI je icchAvRddhi vidyamAna che temAM vratagrahaNathI parimita parimANanuM niyaMtraNa thAya che mATe guNa che.) saMsArI jIvonI sadA IcchAvRddhi che temAM dAMta batAvatAM kahe che - je kAraNathI ija pratye tamirAjarSinuM vacana che - "lobhavALA puruSane siyA kadAcit, kailAsa jeTalA asaMkhya suvarNa-rUpyanA parvato thAya tenAthIeteTalA suvarNarUpyanA parvatothI tene kAMI thatuM nathI tene svalpa paNa paritoSa thato nathI; kema ke icchA AkAza samAna anaMtI che." II1il (uttarAdhyayana 9/48) ane A rIte icchAnA anaMtapaNAmAM tenuM iyattAkaraNa=IcchAnuM parimitakaraNa, mahAna guNa mATe che. je kAraNathI kahevAyuM che - je je pramANe alpalobha thAya che, je je pramANe alpa parigraha, alpa AraMbha thAya che te te pramANe sukha pravarte che ane dharmanI saMsiddhi thAya che." In1u (saMbodha prakaraNa, zrAddha - 62) te kAraNathI icchAnA prasarano virodha karIne saMtoSamAM yatna karavo joIe; kema ke sukhanuM saMtoSa mUlapaNuM che. je kAraNathI kahe che - "ArogyasAra manuSyapaNuM che. satyasAra dharma che. nizcayasAra vidyA che ane saMtoSasAra sukhAdi che." II1|| , (saMbodha prakaraNa, zrAddha - 63) te kAraNathI A vratanA=parigraha parimANa vratatA, ahIM paNa =A lokamAM paNa, saMtoSanuM sukha, lakSmInuM dhairya, janaprazaMsAdi phala che. vaLI paratra=atyabhavamAM, nara-amaranI samRddhi=manuSya ane devabhavanI samRddhi ane siddhi Adi che. ane atilobhathI abhibhUtapaNAne kAraNe A vratanA asvIkAramAM icchA parimANarUpa pAMcamA aNuvratanA asvIkAramAM athavA virAdhanAmAM=svIkArelA pAMcamA aNuvratanI virAdhanAmAM daridrapaNuM, dAsapaNuM, daurbhAgya ane durgati Adi prApta thAya che je kAraNathI kahevAyuM che - "mahAraMbhathI, mahAparigrahathI ane kuNima AhArathI=mAMsAhArathI ane paMcedriyavadhathI jIvo narakAyuSyanuM arjana kare che." III (). 'tti' zlokanI samApti arthe che. mUrchAvALo uttarottara AzAthI kadardhita jIva duHkhane ja anubhave che. jene kahe che - ukhanna kare che-potAnuM dhana bhUmimAM sthApeluM che tenuM ukhanana kare che. khanana kare che anyatra khanana kare che. sthApana kare che=anyatra khanana karelA sthAnamAM sthApana kare che. zAMtipUrvaka sUto nathI. divasamAM paNa sazaka che. lipe che-pote sthApana karela nidhAna upara lIMpaNa kare che. satata lAMchana sthApana kare che=jyAM nidhAna sthApana karyuM che tyAM Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-29 277 satata cihna kare che. pratibaMchana kare che=jamInamAM dATela potAnuM nidhAna kayA sthAnamAM che te bhulAya nahIM tenA mATe praticihno kare che." II1II (). parigrahapaNuM paNa mUcchathI ja che; kema ke mUccha vagara dhana-dhAtyAdinuM aparigrahapaNuM che. jene kahe vastra AbharaNAdithI alaMkRta paNa puruSa memakArathI virahita aparigrahavALo ja che. mamakAra hote chate nagnapuruSa saMgavALo ja che." I1 (strImukti pra.13) ane je paNa vastra, pAtra, kaMbala, pAdapUMchana te paNa saMyama ane lajjA mATe dhAraNa kare che. ane parihAra kare che te parigraha tAI evA jJAtaputra va=tAranArA evA vIrabhagavAna vaDe, kahevAyo nathI. mUccha parigraha kahevAyo che e pramANe maharSio vaDe kahevAyuM che." (dazavaikAlika-6/20-1) tethI mUcchanA niyamana arthe sarva mUcchanA parityAga mATe azaktane A pAMcamuM aNuvrata kahevAyuM che. 29 bhAvArtha : graMthakArazrIe dhana-dhAnyAdi nava bhedamAM bAhya sarva parigrahano saMgraha karyo che. te nava prakArano parigraha vrata levA pUrve amaryAdita hoya che. te amaryAdita parigrahanA parivarjanathI je icchAnuM parimANa karavAmAM Ave che te A 9 prakAranA parigrahamAMthI pote svIkArelA pramANathI adhika parigraha have pachI grahaNa karIza nahIM e prakAranI icchAnA parimANathI niyaMtrita evuM pAMcamuM aNuvrata che, e pramANe bhagavAna kahe che. te nava prakAranA parigrahanA sthAne bhadrabAhusvAmIe dazavaikAlika niryuktimAM bhedo kahyA che ane tenA uttara 94 bhedo kahyA che, temAM paNa sarva bAhya parigrahano saMgraha che. tethI graMthakArazrIe karelA 9 bheda ane bhadrabAhusvAmIe karelA bhedamAM koI bheda nathI. jema jIvanA bheda karatI vakhate koI kahe ke pRthvIkAyAdi 9 prakAranA jIvo che ane te 3 bhedone ja vivakSAnA bhedathI ja koI kahe ke trasa ane sthAvara ema jIvanA be bheda che te baMne prakAranA bhedamAM sarva jIvono saMgraha che tema graMthakArazrIe kahela 9 bheda ane bhadrabAhusvAmIe karela bheda temAM koI bheda nathI. paraMtu te baMne kathanamAM vivAthI sarva bAhya parigrahano judI rIte saMgraha thayelo che. A rIte bAhya parigrahane AzrayIne parigraha parimANanuM svarUpa batAvyA pachI tenuM tAtparya spaSTa karavA arthe kahe che - parigrahanI virati be prakAre thAya che. sarvathI ane dezathI. sarvathI parigrahanI virati bhAvasAdhune saMbhave che; kema ke bhAvasAdhu sarvathA sarva bhAvomAM mUccha vagaranA hoya che. tethI AtmAthI atirikta dehano paNa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dharmasaMgraha bhAga-2/ dvitIya adhikAra | zloka-29 parigraha teone nathI. phakta sarvavirati-dharmane svIkArIne tene atizaya karavA arthe sadA apramAdabhAve udyama kare che ane tenA sAdhanarUpe dehane dhAraNa kare che. vastra-pAtrane dhAraNa kare che. tethI sAdhune deha pratye paNa mUrchA nathI. vastra-pAtra pratye paNa mUccha nathI mATe saMpUrNa parigraha vagaranA che. zrAvakane dezathI parigrahanI virati che; kema ke deha pratye mamatva che tethI dehanI zAtA arthe tenA sAdhanabhUta dhana-dhAnyAdi rAkhe che ane dehanI zAtAnA upAyabhUta je nava prakArano bAhya parigraha rAkhe che te parigrahane icchAnA parimANa dvArA parimita kare che ane adhikano tyAga kare che. tethI zrAvakane dezathI parigrahanI viratirUpa aNuvrata che ane zrAvakanA parigraha parimANa vratanuM svarUpa batAvanAra sUtra A pramANe che. zrAvaka aparimita parigrahanuM paccakhANa kare che ane icchAnA parimANane svIkAre che tethI e prApta thAya ke zrAvakane bodha thayela che ke parigrahanA bhArathI bhAre thayelo jIva durgatimAM jAya che mATe saMpUrNa parigraha vagaranA mAre thavuM joIe. paraMtu tevo bodha hovA chatAM deha pratyenI mUccha che ane deha pratye zAtAnI arthitA che tethI zrAvaka sarvathA parigraha tyAga karI zakato nathI topaNa parigrahanA pApathI AtmAnuM rakSaNa karavA arthe aparimita parigrahanuM paccakhkhANa karIne arthAtu aparimita parigraha nahIM rAkhavAnI pratijJA karIne icchAnA parimANane svIkAre che arthAt ATalI maryAdAthI adhika parigraha huM rAkhIza nahIM A prakAranA icchAnA parimANane svIkAre che ane te parigraha be prakArano che. sacitta parigraha ane acitta parigraha. sacitta parigraha dAsa-dAsI Adi che. ane acitta parigraha dhana-dhAnyAdi che. te sarvano graMthakArazrIe nava bhedamAM saMgraha karelo che. A rIte, parigraha parimANanuM svarUpa batAvyA pachI tyAM koI zaMkA kare che ke gRhastha je parigraha, parimANa vrata grahaNa kare che temaja potAnI pAse je parigraha che tenA karatAM adhika parigraha rAkhavAnI maryAdA kare che, tethI vidyamAna dravyanI maryAdA karatAM adhika dravyanI maryAdA svIkAravAthI icchAnI vRddhino saMbhava che tethI parigraha parimANa vrata svIkAravAthI koI guNa thato nathI. A prakAranI sthUladRSTithI para vaDe karela zaMkAno uttara ApatAM graMthakArazrI kahe che - saMsArI jIvone potAnI pAse vidyamAna dravya karatAM adhika dravyanI icchAnI vRddhi sarvadA vidyamAna che ane te icchAnI vRddhimAM koI maryAdA nathI. tethI zrAvaka pAse je alpa parigraha che tenA karatAM amaryAdita parigraha svIkAravAno pariNAma sadA vidyamAna che ane te pariNAmane sImita karavA arthe zrAvaka icchAnuM parimANa kare che. mATe A maryAdAthI adhika huM koI parigraha rAkhIza nahi." e prakArano abhigraha kare che. tethI parigraha pAparUpa che. saMpUrNa niSparigrahI thavA jevuM che ane saMpUrNa niSparigrahI thavAnI potAnI zakti nathI tevuM zrAvakane jaNAvAthI icchAnA parimANa dvArA aparimita icchAne zrAvaka sImita kare che. jethI aparimita dravya viSayaka mUccharUpa je icchA hatI te sImita thavAthI dezathI mUcchanI nivRtti thAya che. tethI parigraha parimANa vrata karavA pUrve amaryAdita icchArUpa mUrchAne kAraNe je karmabaMdhanI prApti hatI te maryAdita icchA svarUpa parigraha parimANa vrata svIkAravAne kAraNe maryAdita icchA thavAthI alpa Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 dharmasaMgraha bhAga-2 | dvitIya adhikAra | oka-29 karmabaMdhanI prApti thAya che. mATe potAnI pAse vidyamAna parigrahathI adhika parigraha rAkhavAnI icchA svarUpa pratijJA hovA chatAM te pratijJAthI zrAvakane alpa karmabaMdharUpa guNanI prApti thAya che. saMsArI jIvone sarvadA aparimita icchA che temAM uttarAdhyayana graMtha'nuM uddharaNa batAve che - parigrahamAM lubdha evA manuSyane kailAsa jeTalA moTA asaMkhyAtA suvarNa ane rUpAnA parvatonI prApti thAya topaNa teone saMtoSa thato nathI; kema ke jema jema parigrahanI vRddhi thAya che tema tema adhika-adhikanI prAptinI icchA thAya che. ane te icchA AkAza jeTalI amaryAdita che. A rIte amaryAdita parigrahanI icchA vidyamAna hoya che. tene zrAvaka maryAdita kare che. mATe icchAnA parimANarUpa pAMcamuM aNuvrata zrAvakane mahAna guNa mATe thAya che. kaI rIte mahAna guNa mATe thAya che ? temAM sAkSI batAve che - jema jema alpa lobha thAya che ane tene kAraNe alpa parigraha ane alpa AraMbha thAya che tema tema jIvamAM sukha varte che ane jIvamAM dharmanI saMsiddhi thAya che. Azaya e che ke vivekasaMpanna zrAvaka parigrahanuM parimANa kare che tenAthI temane saMpUrNa niSparigrahI pratye pakSapAta thAya che ane potAnI parigrahavAnI avasthA asAra jaNAya che. tethI parigrahamAM icchAnA parimANa dvArA te potAnA lobhane niyaMtrita kare che ane A rIte potAnA lobhane niyaMtrita karavAne kAraNe jema jema teno lobha ghaTe che tema tema tenA jIvanamAM bAhya parigrahane maryAdita karavA yatna thAya che ane tenA kAraNe te parigrahakRta AraMbha paNa alpa thAya che ane alpa parigraha ane alpa AraMbha thavAne kAraNe te zrAvakamAM saMtoSanA pariNAmarUpa sukha varte che ane tenA kAraNe te zrAvaka vizeSa rIte dharmanI niSpatti karavA arthe ucita pravRtti karI zake che. tethI tenAmAM dharmanI siddhi thAya che. mATe zrAvake icchAnA vistArano nirodha karIne saMtoSamAM yatna karavo joIe; kema ke saMtoSamUla ja sukha che. saMtoSamUla ja sukha kema che ? temAM sAkSI batAve che - ArogyasAra manuSyapaNuM che arthAt rogathI AkrAMta manuSyapaNuM hoya to te manuSyapaNuM niSphaLa che. paraMtu jenuM manuSyapaNuM ArogyapradhAna che te manuSya potAnA manuSyabhavane hitamAM pravartAvI zake che. mATe ArogyasAra manuSyapaNuM che. vaLI, satyasAra dharma che. arthAt jIvanamAM sarva ucita pravRttio satyapUrvaka thAya che. tethI je manuSya kyAreya mRSAvAda bole nahIM, kyAreya khoTuM kare nahIM, kyAreya khoTuM vicAre nahIM te jIvamAM dharma pragaTI zake. mATe satyasAra dharma che. nizcayasAra vidyA che." sarva vidyAonuM tAtparya e che ke jIvane asaMgabhAvanI prApti karAvIne vItarAgatulya banAve tevA paramArthano bodha che jemAM tevI vidyA athavA tevuM jJAna te ja jJAna che ane anya sarva zAstranuM jJAna paNa ajJAna svarUpa che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-29 saMtoSasAra sukhAdi che. arthAt jema jema jIvane saMtoSa thAya che tema tema sukha thAya che. jema tRSA lAgI hoya ane jalapAnathI tRSA zame to sukha thaI zake paraMtu jalapAnathI tRSAnI vRddhi ja thatI hoya to sukha thaI zake nahIM, tema saMsAramAM jIvone je kaMI sukhAdino anubhava thAya che temAM saMtoSa ja pradhAna che. jo saMtoSa na hoya to dhanAdinI vRddhi thavA chatAM icchAnI vRddhi dvArA sadA te adhika-adhikanI prAptinA zramamAM ja vyagra rahe che. paraMtu koI prakAranA sukhane meLavI zakato nathI. tethI saMtoSa pradhAna sukha che. A rIte pAMcamA aNuvratane svIkAravAthI AlokamAM ane paralokamAM zuM phaLa maLe che ? te batAve che - pAMcamA aNuvratane svIkAranAra zrAvakane kaMIka aMzathI saMtoSasukha pragaTe che tethI dhanavRddhinI tIvralAlasAnI pIDAthI te rahita thAya che. vaLI, icchAnA parimANarUpa vratanA pAlananA baLathI puNyanI vRddhi thavAne kAraNe lakSmInA svairyanI prApti thAya che; kema ke saMtoSI zrAvaka anucita rIte dhana saMcaya karavA mATe yatna karatA nathI tethI lokamAM tenI pratiSThA thavAne kAraNe dhana-arjanano vyavahAra te sukhapUrvaka karI zake che. tethI lakSmI dhairyane pAme che ane tenA saMtoSaguNane kAraNe lokamAM tenI prazaMsA thAya che. A sarva A lokanAM ja phaLa che. vaLI paralokamAM manuSyanI ane devalokanI samRddhinI siddhi Adi thAya che; kema ke icchAnA parimANane kAraNe baMdhAyelA puNyanA baLathI uttaranA bhAvomAM aneka prakAranI bAhya samRddhio prApta thAya che. vaLI, jeo atilobhathI abhibhUta che tethI pAMcamuM aNuvrata svIkAratA nathI athavA svIkAreluM hovA chatAM lobhane vaza tenI virAdhanA kare che. teone te virAdhanAne kAraNe dAridrapaNuM, dAsapaNuM, durbhAgyapaNuM ane durgati Adi phaLo prApta thAya che. temAM sAkSI Ape che - je jIvo atilobhathI abhibhUta che teo pAMcamuM aNuvrata svIkAratA nathI ke svIkArIne virAdhanA kare che teo mahAraMbha ane mahAparigraha kare che. jenAthI teo narakAyuSya bAMdhe che; kema ke narakAyuSya baMdhanAM 4 kAraNo batAvyAM che :- 1. mahAraMbha, 2. mahAparigraha, 3. mAMsAhAra, 4. paMceMdriyavadha. vaLI, jeo pAMcamuM aNuvrata svIkAratA nathI teo mUrchAvALA che. tethI je dhanAdi potAne prApta thayuM che tenAthI adhikaadhika AzAthI kadarzita thayelA duHkhane ja anubhave che. jemAM sAkSI Ape che - mUrchAvALA jIvo dhanasaMcaya karyA pachI adhika dhanane surakSita rAkhavA mATe koIka ajJAta sthAnamAM khADo khodIne dATe che ane teone haMmezAM zaMkA thAya che ke meM dATeluM dhana koI laI gayuM che ke nahIM. tethI te sthAna te keTalAka samaya pachI pharI khode che ane tyAMthI dhana kADhIne koI navA sthAne dATe che. jethI potAnuM dhana koI laI na jAya. A rIte zAMtithI te sUI paNa zakato nathI paraMtu divasanA paNa potAnA dhana viSayaka zaMkA kare che ke mAruM dATeluM dhana koIka joI jaze to cAlyuM jaze. vaLI, pote dATelA dhanane te rIte lIMpIne majabUta kare che. jethI koIne zaMkA na thAya ane satata tenAM cihna sthApe che ke A sthAne A vRkSa nIce meM dhana dATeluM che. vaLI, pote bhUlI na jAya tethI tenA praticihno kare che arthAt phalANA-phalANA koI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 dharmasaMgraha bhAga-2 / dvitIya adhikAra | zloka-29 vRkSAdinI sanmukha te bhUmimAM meM dhana dATeluM che te prakAre te sthAnanAM cihno kare che jethI potAne sthAnanuM vismaraNa na thAya. A prakAre sadA dhananI surakSAnI ciMtAthI te puruSa kadarzita thAya che. vaLI, jIva je parigraha grahaNa kare che te mUrchAthI ja grahaNa kare che. jo jIvane mUrchA na hoya to dhanadhAnyAdine grahaNa kare nahIM. tethI mUrchAnA pariNAmathI ja jIva sarva kadarthanAo prApta kare che. temAM sAkSI Ape che - koI puruSa vastra-AbharaNa-alaMkArothI paNa alaMkRta hoya chatAM koI nimittane pAmIne mamakArathI virahita thAya che to te aparigrahavALo ja che. AthI bAhya parigrahadhArI evA paNa bharata mahArAjA aparigrahanA pariNAmathI ja kevalajJAnane pAmyA. vaLI, koI vyakti pAse koI ja bAhya parigraha na hoya, taddana nagna hoya chatAM bAhya padArtho pratye mamakAra hoya to=bAhya padArtho meLavavAnI icchA ane vRddhinI icchArUpe mamakAra hoya to, te saMgavALo che. mATe paramArthathI mUccha ja parigraha che tene alpa karavAthuM parigraha parimANavrata che. AthI ja dazavaikAlikamAM kahyuM che ke sAdhuo saMyamanI vRddhi mATe ane nagna rahevAthI lokamAM lajjAspada bane che tenA nivAraNa mATe je kaMI vastra, pAtra, kaMbala Adi dhAraNa kare che ane saMyamane upakAraka na hoya teno parihAra kare che. teone vIra bhagavAne aparigrahavALA kahyA che ane mUcchane ja parigraha kahyo che. mATe mUcchanA niyamana mATe sarva mUcchanA parityAganI azaktivALA zrAvakane A pAMcamuM aNuvrata kahevAyuM che. ra9ll anusaMdhAnaH dharmasaMgraha bhAga-3 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyyazca sati samyaktve'NuvratapramukhagrahaH / jinoktatattveSu ruciH, zuddhA samyaktvamucyate / / samyakta hote chate ja aNuvrata vagerenuM grahaNa nyApya cheHucita che, jinokta tattvomAM zuddha ruci samyava kahevAya che.. : prakAzaka : kAtAthI - mRtadevatA bhavana, 5, jaina marcanTa sosAyaTI, stehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : 32457410 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in