________________
જ ર ન ા . श्री भुवनभानुसूरीश्वर सद्गुरुभ्यो .मः।
મે છે ?
પ્રથમ દ્રષ્ટિએ પકડાતી ભૂલો...
નોંધ: શાસ્ત્રપરિચિત વાચકોને એક ભલામણ કરું છું કે અહીં આપેલા શાસ્ત્રપાઠોનો પ્રથમ સ્વબુદ્ધિપ્રતિભાથી સ્વયં અર્થ વિચારી લેવો અને પછી યથાર્થ અર્થ તરીકે મેં લખેલો અર્થ વાંચવો. ત્યાર બાદ “તત્ત્વાવલોકનમાં કરેલો અર્થ વાંચીને બે વચ્ચેનો ફરક તપાસવો. પછી આ સમીક્ષામાં એ અંગેનું પ્રતિપાદન જેવું. (१) साभ्यश्च मुख्यवृत्या मोक्षार्थः तत्कारणतया धर्मार्थः प्रसंगततराविति.....
* . * (પંચાશક દરજ, વૃત્તિ) યથાર્થ અર્થ: મુખ્યવૃત્તિએ મોક્ષપુરુષાર્થ સાધ્ય છે, તેના કારણ તરીકે ઘપુરુષાર્થ સાધ્ય છે અને પ્રસંગ (પરિસ્થિતિ વિશેષ)ને પામીને ઈતર =
અર્થ-કામ પુરુષાર્થ સાધ્ય છે. - તસ્વાભાં અર્થ : (પૃ.૩૨) “મુખ્યરૂપે મોક્ષરૂપ પદાર્થ સાધ્ય છે, ઘર્મરૂય પદાર્થ મોક્ષના કારણરૂપે સાધ્ય છે અને અર્થ, કામ પ્રાસંગિક આનુષંગિક છે?
અર્થમાં ફેરફાર - અર્થ-કામ પ્રસંગતઃ સાધ્ય છે, એમ ગ્રન્થકારનો આશય છે, જ્યારે તત્ત્વાવલોકનકારે પ્રાસંગિક/આનુષંગિક એમ લખીને અર્થ-કામ આનુષંગિક ફળરૂપ છે એવો અર્થ ઉપસાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. (૨) તારા પતિ તુ વિના સ્વામિનું ! ... (શ્રી કુમારપાલ-ભૂપાલવિરચિત સાઘારણ જિનસ્તવનની ૩૩મી ગાથાનું ત્રીજું પાદ.)
યથાર્થ અર્થ : હે નાથ ! (બહુ પુણ્યથી પ્રાપ્ત થયેલ તું અને ગુરુ શ્રી હેમચન્દ્રપ્રભુ...) અતઃ પ = આ બેથી વધીને એવી બીજી કોઈ વસ્તુ નથી જેની હું પ્રાર્થના કરું ! - તત્કામાં અર્થ: (પૃ.૪૨) તેથી હે નાથ ! હવે કોઈ એવી વસ્તુ નથી. કે જેની હું માગણી કરું ! " અર્થમાં ફેરફાર - “અતઃ પાં” આટલા અંશનો અર્થ ઉડાડી દીધો છે.
