________________
T૧૫
અર્થ-કામ માટે શું કરવું ? ધર્મ જ]
અર્થ :વ્યાવહારિક જીવોની સ્થિતિ આવલિકાના અસંખ્યાતમા ભાગના સમય જેટલા પુદ્ગલપરાવર્ત કાળ હોઈ, બધા વ્યાવહારિક જીવોની સિદ્ધિ થઈ જવાની – ત્રીજા અનુમાનમાં પૂર્વપક્ષીએ જે આપત્તિ આપી છે તે હજુ કદાચ ઊભી રહે છે, પણ તેમાં પણ વિચારીએ તો જણાય છે કે અભવ્ય જીવ પણ વ્યાવહારિક હોવો સિદ્ધ તો છે જ (અને તેથી અનંતા પુદ્ગલ-પરાવર્ત સુધી એ વ્યાવહારિકપણે જ સંસારમાં રહેવાનો છે તે પણ સિદ્ધ છે.) માટે
વ્યાવહારિક જીવોની નિગાદરૂપે, તિર્યંચરૂપે, નપુંસક વગેરે રૂપે રહેવાની કાયસ્થિતિ જણાવનારાં જે સૂત્રો છે તે અમુક ચોક્કસ પ્રકારના વ્યાવહારિક જીવો અંગે છે. એવું કલ્પવું જોઈએ અથવા તો તે સૂત્રોનો બીજો જ કોઈ વિશેષ અભિપ્રાય છે એવું માનવું જોઈએ. આ અંગે શું માનવું, તેમાં બહુશ્રુતો જ પ્રમાણ છે.
ભાગ્યશાલિન્ આમ, પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજા પણ પ્રાચીન શાસ્ત્રવચનોને અનાભોગથી પણ ખોટાં બોલાયેલાં માનવા તૈયાર નથી, પણ સાચાં જ માનીને એ બે વચ્ચે સંગતિ કરવા પ્રયત્ન કરે છે, ત્યારે તમે પૂ. પ્રભાચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મ.ની એ વ્યાખ્યાને ખોટી માની કલિકાલસર્વજ્ઞ ભગવંત ૫૨ મિથ્યા આરોપ મૂકવારૂપ માનો છો !! પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજાથી પણ આગળ વધીને તમે આવું અતિસાહસ કરવા તૈયાર થશો એવું તો શી રીતે મનાય ? માટે પૂ.પ્રભાચંદ્રસૂરિ મહારાજાની વ્યાખ્યાને સાચી માનવી જ જોઈએ. :
પ્રશ્ન: તો શું શ્રી સોમદય ગણિવરશ્રીએ ઈતિ = દર્શન વિશુદ્ધિ અને ફળ= કર્મક્ષય” એવી જે વ્યાખ્યા કરી છે તે ખોટી માનવી ?
ઉત્તર : ના, એને ખોટી માનવામાં પણ મહાઆશાતના થઈ જવાની આપત્તિ ઊભી જ રહે છે.
પ્રશ્ન : તો પછી બે વચ્ચે ઊભા થતા વિરોધનું શું કરવું ?
ઉત્તર : મહાત્મન ! આ કોઈ વાસ્તવિક વિરોધ નથી. એક એક સૂત્ર અનંતા અર્થવાળું હોવાનું શાસ્ત્રકારોએ માન્યું જ છે ને ? યોગશાસ્ત્રના પ્રથમ શ્લોકના ૧૦૮ અથો કરાયા નથી શું ? એ વિવિધ અર્થો પરથી આપણે તો १. सव्वनईणं जइ हुज्ज वालुआ सव्वोदहीणं जं उदयं ।
तत्तो अणंतगुणिओ अत्यो इक्कस्स सुत्तस्स ।। कल्पसूत्र सुबोधिका पृ. ६ ॥
