________________
થાય એ સ્વાહર્ષ ) ધર્મ શાસનિધિત છે, હિતકર નથી, ન કરવો જોઈએ - ઈત્યાદિ. પણ તમે તો સામાન્યથી જ કહે છે કે જો અર્થકામની ઈચ્છાથી ધર્મ કરીશ, તો તું ડૂબીશ. ઈત્યાદિ. એથી એમાં બન્ને પ્રકારની હળાપેક્ષાવાળા ઘર્મની વાત આવી જાય છે.
પા : એમ તો તમે પણ અર્થ-કામની ઈચ્છાથી પણ ઘર્મ જ કરવો જોઈએ ઈત્યાદિ જે પ્રતિપાદન કરો છો, એ પણ કોઈ પણ પ્રકારના વિશેષણ વિના જ કરી છે. “અર્થકામની બાધ્ય કક્ષાની ઈચ્છથી પણ ઘર્મ જ કરવો જોઈએ, એવું તમે કયાં કયો છે ? એટલે તમારા પ્રતિપાદનમાં, અબાંધ્ય કક્ષાની સ્થાપેક્ષાથી થતો ધર્મ કે જેને શાસ્ત્રોએ ઉપાદેય તરીકે જણાવ્યો નથી, એની પણ કર્તવ્યતા ઉપદેશાય છે ને ! ને એનો જ અમે વિરોધ કરીએ છીએ.
ઉત્તર : મહાત્મન ! તમારી વાત સાચી છે. અમે અબાધ્ય કક્ષાની ફળાપેક્ષાવાળા અનુકાનની બાદબાકી કરી આપે એવું બબ ફળાપેક્ષા વિશેષણ વાપરતા નથી કેમ કે શાસકારોએ પણ એવા ઉપદેશદાનમાં એ વાપણું નથી). •
પ્રમ: તો તો “આશંસાપૂર્વકનું અનુષ્ઠાન કાંઈ લાભ કરાવી આપતું નથી”... ઈત્યાદિ પ્રતિપાદન શાસ્ત્રોમાં જ્યાં જ્યાં આવે છે, ત્યાં સર્વત્ર કોઈ
અખાધ્ય ફળાપેક્ષારૂપ આશંસાથી. એમ સવિશેષણ ઉલ્લેખ હોતો નથી, માટે જ અમે પણ એવા વિશેષણનો ઉલ્લેખ કરતા નથી. - ઉત્તર અમે જેમ આધ્ય ફળાપેક્ષા" એવા વિશેષણનો સર્વત્ર ઉલ્લેખ કરતા નથી, તેમ તમે “અબાધ્ય ફળાપેક્ષા એવા વિશેષણનો સર્વત્ર ઉલ્લેખ કરતા નથી, એ વાત સમાન હોવા છતાં એ બેમાં ફરક એ છે કે અમારાં પ્રતિપાદનોમાં બાધ્ય ફળાપેક્ષા" એવું વિશેષણ ન હોય ત્યાં પણ એ ગર્ભિત હોય જ છે; જ્યારે તમારાં પ્રતિપાદનોમાં અખાધ્ય ફળાપેક્ષા" એવું વિશેષણ
ગર્ભિત પણ હોતું નથી. - પ્રા: આવું શાના પરથી કહો છો? - ઉત્તર આપણા બન્નેનાં પ્રતિપાદનો પરથી.તમારાં પ્રતિપાદનોમાં જે “અખાધ્ય ફળાપેક્ષા' એવું વિશેષણ ગર્ભિત હોત... એટલે કે, અબાવ્યા ફળાપેક્ષાવાળા જીવનું જ ઘમનુષ્યન હિતકર નથી, એવી ઈચ્છાવાળા જીવને
