________________
૨૮]
[વર્ષ શા માટે ? ખીલ માટે જ ઉપાયો અજમાવવા ગયા, તો એમાં મોહનીયાસિનો શયો પામ વગેરે થવાની શક્યતા લગભગ નથી જ. ઉપરથી આરંભ-સમારંભ વગેરે હોવાના કારણે દુર્ગતિ-ગમનાદિની જ ઘણી શકયતા છે, એવું મને લાગે છે?
વળી, આ તત્તાલોકન સમીક્ષાના સુ વાચકોને હું એ જરૂર કહીશ કે અર્થ-કામના ઈચ્છકે પણ ધર્મ જ કરવો જોઈએ એવો ઉપદેશ અપાય જ નહીં, “અર્થકામના અભિલાષીએ કરેલો ધર્મ સંસારવધ જ બને” ઈત્યાદિ જે શસ્ત્રવિપરીત પ્રરૂપણાઓ થાય છે, એના નિવારણ માટે અને યથાર્થ શાસસંમત અર્થ દર્શાવવા માટે આ સમીક્ષા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. પણ એના પરથી કોઈ રખે એવો અર્થ પકડીને પ્રસાદમાં પડતા કે વાલો, અર્થકામની ઈચ્છા હોય તો પણ કોઈ વાંધો નથી, આત્મહિત થઈ જ જવાનું છે. ઈત્યાદિ.
અર્થકામનું આકર્ષણ અનાદિકાળથી જીવને વળગેલું છે. એના કારણે જ જીવ એની પાછળ પાગલ બનીને અનેક પાપો કરતો આવ્યો છે તેમજ એ. પાપોના કારણે દુર્ગતિઓમાં ભટકતો આવ્યો છે. અર્થકામની ઈચ્છાથી પણ ધર્મ જ કરવાનું જે કહેવાય છે, એ આ પાપગ્રવૃત્તિઓનો રસ ઘટાડી વર્ગનો રસ પેદા કરવા માટે કહેવાય છે. એ રીતે રસ પેદા થયે છેવટે તો અર્થકામની ઈચ્છા પણ ખસેડવાની જ છે, તો સુર પુરુષોએ એ ઈચ્છાને નામશેષ કરવામાં શા માટે પ્રવૃત્ત ન થવું?
વળી, મોક્ષનો આશય પણ આત્મહિત માટેની એક, એકદમ મહત્ત્વની ચીજ છે. પ્રાથમિક આત્મહિત, મુક્તિનો આશય ન હોય, તો પણ મુક્તિઅહેપથી થઈ શકે છે; પણ આગળ તો મોક્ષનો આશય અત્યંત મહત્ત્વનો ભાગ ભજવે જ છે. “વ્યલિંગી નવમા રેવેયક સુધી જે જાય છે, તે માત્ર તેની અખંડ ચારિત્રપાલનની ક્રિયાના બળે જ નહીં, પણ મુક્તિ અપ તેમાં કારણ બને છે? એ જણાવવા દ્વારા શાસ્ત્રકારોએ મુક્તિ અપની પણ જ્યારે આટલી મહત્તા દર્શાવી છે, ત્યારે અનુરાગની મહત્તા તો કેટલી બધી છે એ કલ્પી શકાય છે. મોક્ષનો આશય પ્રગટાવવો અને પ્રગટાવ્યા બાદ ટકાવી રાખવો એ એક દુર્લભ સાધના છે. માત્ર પુરુષોએ તો એ માટે જ અત્યંત પ્રયત્નશીલ બનવું જોઈએ. વળી, અર્થ-કામનું આકર્ષણ અનાદિકાળથી વળગેલું હોવાથી, એનાથી છૂટવું એ પણ દુષ્કર સાધના છે. અર્થકામની ઈચ્છા ઊભી રહેવા છતાં
