________________
અર્થ-કામ માટે શું કહ્યું? ધર્મ જ]
[ ૨૦૩
- પ્રસ્તુતમાં પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા છતાં યુક્ત હોવું આટલા જ અંશની સરખામણી કરવાની છે. આ વાત વૃત્તિકારના શબ્દો પરથી જણાય છે. તેઓશ્રીએ નો અર્થ “સંગત એમ જણાવ્યા પછી, કોણ યુક્ત છે? એ. જણાવવા માટે આગળ-પાછળના સંદર્ભથી વંતો જણાવ્યું છે, પણ એને આ તપ”-એટલી જ રીતે ન જણાવતાં, પ્રાર્થના રિ’ “પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા છતાં પણ એમ વિશેષણ સાથે જણાવ્યું છે. એટલે સ્પષ્ટ છે કે “આ રોહિણી વગેરે તપ પ્રાર્થનાગર્ભિત છે, માટે એ યુક્ત શી રીતે હોઈ શકે? એવી શંકાનું સમાધાન આપવા માટે સાર” ઈત્યાદિ ઉત્તરપદ કહેવાયું છે. વળી, આ શ્લોકની વૃત્તિનો આવો જે અધિકાર છે કે –“આ ઉપરોક્ત તપ, સર્વ દોષનો લોપ કરનારા એવા તીર્થકર સંબંધી હોવાથી સર્વથા શુદ્ધ વિષયવાળો છે અને તેથી જ આ ત૫ પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા છતાં પણ એકાંતે યોગ્ય જ છે. પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા છતાં તપ એકાંતે યોગ્ય શી રીતે ?તેનું સમાધાન આપવા માટે કહે છે ” એનાથી પણ જણાય છે કે અહીં તપ પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા છતાં સંગત શા માટે છે ? એ જણાવવાનો અભિપ્રાય છે અને એ માટે આરોગ્યબોધિલાભ ચિત્તતુલ્યતા કહી છે. એટલે આવો અર્થ સ્પષ્ટ થાય છે કે . - જેમ આરોગ્યબોધિલાભ વગેરેની પ્રાર્થનાયુક્ત ચિત્ત, પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા
છતાં યુક્ત = સંગત જ છે, અસંગત નથી, એમ આ રોહિણી વગેરે તપ, પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા છતાં યુક્ત જ છે, અયુક્ત નહીં. * આમ,પ્રાર્થનાગર્ભિત હોવા છતાં યુક્ત હોવું એટલા અંશની તુલ્યતા લેવાની હોવાથી, ઉદ્દેશ વગેરેની તુલ્યતા ન હોવા છતાં કોઈ વિરોધ નથી.
પ્રશ્ન : જો આટલા જ અંશની તુલ્યતા જોવાની હોય, તો ચિત્તને ચિત્તતુલ્ય કહેવાનો અમે જે અર્થ કર્યો છે એમાં પણ કોઈ વિરોધ રહેતો નથી.
માટે અમે કરેલો અર્થ પણ કયાં ગલત છે? - ઉત્તર : ના, તમારો આવો પ્રશ્ન ઉચિત નથી; કારણ કે (૧) મૂળકારે અને વૃત્તિકારે જ્યારે તપને ચિત્તતુલ્ય કહો છે, ત્યારે ચિત્તને ચિત્તતુલ્ય કહેવાનો અર્થ શાસકારથી વિપરીત જ કરે છે. અને (૨) તમે માત્ર આ એક અંશમાં તુલ્ય કહેવા માગતા નથી; કિન્તુ જેવું ચિત્ત બોધિલાભાદિની પ્રાર્થનામાં જોઈએ એવું જ રોહિણી તપ વગેરેમાં જોઈએ એવું કહેવા માગો - એ -એ તમે ત્યાં લલિતવિસ્તરાનો જે અધિકાર સંકયો છે ને એનું વિવેચન
