________________
* ૧૮]
[ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ પ્રશ્ન એ શબ્દોનો ઉપવાસ અસાંપ્રદાયિક બની જાય એવું શેના આધારે કહો છો ?
ઉત્તર : પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજાનાં વચનો પરથી. જુઓ, તેઓશ્રીના અધ્યાત્મમત પરીક્ષા ગ્રંથમાં આવતો અધિકાર (અધ્યાત્મમત પરીક્ષા ગ્રંથમાં ઉઠાવાયેલી) " શંકા - હિતેનો પત્તિી સારરિતી એવું સૂત્ર આપનાર સૂત્રકાર ભગવંતને સિદ્ધ ભગવંતમાં ચારિત્રનો અભાવ જણાવવો જ જો અભિપ્રેત છે, તો અભાવને જણાવનાર નન પ્રયોગનો આશ્રય કરીને બિપિ ગરિરી' અર્થાત, સિદ્ધ અચારિત્રી છે એવો જ ટૂંકમાં શા માટે ઉલ્લેખ કરતા નથી અને આવો લાંબો ઉલ્લેખ કરે છે?
. ' સૈદ્ધાતિક તરફથી પૂ. ઉપાધ્યાય મહારાજે તેનું આપેલું સમાધાન :
એવો ઉલ્લેખ એટલા માટે કરતા નથી કે સિદ્ધાન્તશાસ્ત્રોના અધ્યયન આદિના અનુભવથી તે અધ્યયનાદિ કરનારાઓને એવા સંસ્કારો પેદા થયેલા હોય છે કે “અચારિત્ર' શબ્દથી સીધો “અવિરતિ પરિણામ જ તૂર્ત મગજમાં ઉપસ્થિત થઈ જ જાય, “ચારિત્રનો અભાવ નહીં. તેથી “સિલે ગરિરી એવો ઉપન્યાસ કરવામાં સિદ્ધનો જીવ અવિરતિ પરિણામવાળો હોય છે એવો અનભિપ્રેત અર્થ ભાસતો હોવાથી, એ ઉપન્યાસ અસાંપ્રદાયિક બની જાય છે. (વળી તેવો ઉપન્યાસ કરવામાં ગુણાભાવ(ચારિત્રાભાવ) અને દોષ (અવિરતિ પરિણામ) એ બન્ને ફુરતાં હોય તો પણ અહીં બેમાંથી કોણ યુક્ત છે? વગેરે વિચારણા કરવી પડવારૂપ કઠિનતા પ્રવર્તે છે, જે ભાષાનો પ્રયોગ કરવા અંગેના દોષરૂપ હોઈ સૂત્રકાર માટે યોગ્ય નથી. હવે, આ ગ્રંથસંદર્ભની પ્રસ્તુત માં વિચારણા કરીએ :
જેમ “અપુત્ર' શબ્દથી પુત્રનો અભાવ હોવો જણાઈ આવે છે, તેમ અચારિત્ર” શબ્દથી ચારિત્રનો અભાવ જણાઈ જવો શક્ય છે જ. તેમ છતાં વિવિધ શાસ્ત્રોમાં તેમજ શાસ્ત્રકારાદિ ગીતાર્થ મુનિ ભગવંતોના પરસ્પર
अथाभावार्थकनजाश्रयणेन 'अचारित्री सिद्धः' इत्येव कुतो नोपदिश्यते ? इति चेत् ? न, समयाम्नायानुभवोपनीत संस्कारमहिना अचारित्रपदादविरतिपरिणामस्यैव झटित्युपस्थितौ तथोपन्यासस्याऽसांप्रदायिकत्वात्, तादृशपदाद् गुणाभावदोषान्तर-स्फूर्तिमात्रजनितकठिनभाषानुबंधिदोषप्रसङ्गाच्च ।
(અધ્યાત્મમત પરીક્ષા, મો. 939 વૃત્તી)
