________________
૬. ]
[[ધર્મ શા માટે કરવો? મોક્ષ માટે જ સ્વામીએ વિશેષ અનુકંપાથી બ્રાહ્મણને દેવદૂષ્યનું દાન કર્યું હતું. તે અહીં સાપક દષ્ટાંત જાણવું. અહીં અનુમાન-પ્રયોગ આવો જાણવો. અમુક ચોક્કસ પ્રકારની અવસ્થામાં સાધુ અસંયતને દાન આપે તે અદુષ્ટ (નિદોંષ) છે, કેમ કે અનુકંપા નિમિત્તક છે. જેમ કે “ભગવાને બ્રાહ્મણને કરેલું દાન.આ અધિકાર પરથી આપણે એ જાણવાનું કે “અવસ્થા વિશેષમાં સાધુ અસંયતને પણ દાન આપી શકે? - આવો સિદ્ધાંત કલ્પી શકાય કે કહ્યા પછી એનું સમર્થન કરી શકાય એવું કોઈ સાક્ષાત્ આગમવચન તો પ્રાયઃ જોવા મળતું નથી, ઊલટું જિતિનો સેવાદિ વા ' ગૃહસ્થની સરભરા ન કરવી” ઈત્યાદિરૂપ તેનાં વિરોધી વચનો મળે છે. વળી, ભગવાને દીક્ષા પછી બ્રાહ્મણને દાન આપ્યું તે તો એકદમ ક્યારેક જ બનતી વાત છે. તેમ છતાં એને દષ્ટાંત તરીકે લઈ આર્ય સુહસ્તિી મહારાજે પણ રંકને દાન આપ્યું અને સૂરિપુરંદર શ્રીહરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા તેમ જ પૂજ્ય ઉપાધ્યાય મહારાજાએ ઉપરોક્ત સિદ્ધાંતનો નિર્ણય કરી આપ્યો છે. તેમ જ જિળિો જેવા દિન' એ સિદ્ધાંતનો સંકોચ કરી દેખાડ્યો છે. જુઓ, બત્રીશીમાં કહ્યું છે કે “ગૃહસ્થની વૈયાવચ્ચનો જે નિષેધ શાસ્ત્રમાં સંભળાય છે તે ઉત્સર્ગ પદે જાણવો. તેથી એ અપવાદપદે બંધાયેલા આ અર્થનો = દશાવિશેષમાં અસંયતને દાન આપી શકાય એવા સિદ્ધાંતનો બાધક નથી. અપવાદ ઉત્સર્ગને બાધિત કરે છે, નહિ કે ઉત્સર્ગ અપવાદને.
માટે ભગવાન વગેરે સંબંધી કદાચિતું બનતા દષ્ટાંતને ગણતરીમાં ના લેવાય, એના પરથી માનેલા સિદ્ધાંતમાં ફેરફાર ન કરાય એટલી માન્યતા તો યોગ્ય નથી જ. પણ ઉપરથી “અવસર આવે, ન માનેલા સિદ્ધાંતો પણ એ દષ્ટાંત પરથી માની શકાય એવી માન્યતાને, મહાત્મન્ ! સ્વીકારો.
१. वैयावृत्त्ये गृहस्थानां, निषेध श्रूयते तु यः ।स औत्सर्गिकतां बिननैतस्यार्थस्य बाधकः ।।१२।।
वैयावृत्त्य इति -गृहस्थानां वैयावृत्त्ये तुः साधोर्यो निषेधः श्रूयते, स औत्सर्गिकतां बिभ्रनैतस्यापवादिकस्यार्थस्य बाधकः । अपवादो पुत्सर्ग बाधते न तूत्सर्गोऽपवादमिति ॥१२॥
