________________
અર્થા માટે શું કરવું ? ધર્મ જ]
[ ૧૫૯ સ્વયં-પોતે જ ભાવપચ્ચકખાણ બની ગયું હોવાથી પછી એણે ભાવ પરફખાણનું કારણ બનવાનું ક્યાં રહું? '
આમ એ વાત નક્કી છે કે (૧) અપેક્ષા વગેરે દોષો દૂર થયા પછી પચ્ચખાણ દ્રવ્યપચ્ચકખાણ નથી રહેતું, પણ ખુદ ભાવ પચ્ચખાણ બની જાય છે. (૨) જે દ્રવ્યપચ્ચકખાણ ભાવપચ્ચકખાણનું કારણ બને છે, તેમાંથી પણ તે “કારણ” બનવાની અવસ્થા સુધી અપેક્ષા વગેરે બાધિત થઈ ગયાં હોતાં નથી, એટલે કે દૂર થઈ ગયાં હોતાં નથી, પણ આધ્યમાન હોય છે; એટલે કે સદ્ગતિના યોગે એ દૂર થવાની પ્રક્રિયામાં હોય છે. (૩) આના પરથી એ પણ નક્કી થાય છે કે જે દ્રવ્યપચ્ચકખાણ ભાવપચ્ચકખાણનું કારણ બને છે અને તેથી હિતકર નીવડે છે તે પણ કારણપણાની અવસ્થામાં જરૂર અપેક્ષા અવિધિ વગેરેવાળું જ હોય છે.
આમ, (અ) ભૌતિક અપેક્ષાવાળું પચ્ચકખાણ હોય, તો પણ એ ભાવ પચ્ચકખાણનું કારણ બનવારૂપે હિતકર બની શકે છે એ વાત અષ્ટક
પ્રકરણના આ અધિકાર પરથી સ્પષ્ટ છે. - (બ) પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી મહારાજાએ પણ બત્રીસીમાં ફરમાવ્યું છે કે –
अपि वाघ्या फलापेक्षा सदनुष्ठानरागकृत्।
सा च प्रज्ञापनाधीना मुक्तपदेषमपेक्षते ॥१३-२१॥ અર્થ: સૌભાગ્ય વગેરે ફળની અપેક્ષા બાધ્ય સ્વભાવવાળી હોય, તો તે પણ અનુષ્ઠાનનો રાગ કરાવનારી હોય છે (અને તેથી એવી અપેક્ષાવાળું અનુષ્ઠાન પણ હિતકર બને છે). આ બાધ્ય ફળાપેક્ષા ઉપદેશાધીન હોય છે અને કારણરૂપે મુક્તિના અષની અપેક્ષા રાખે છે.
વળી, આ શ્લોકનો અમારા તરફથી કરાતો અર્થ આવો સુસ્પષ્ટ હોવા ' છતાં તમે મુનિવર!બત્રીસીના શ્લોકોનો અનુચિત અર્થ એવા હેડિંગ નીચે પૃ. ૨૮૬ પર જે ઘણું ઘણું લખ્યું છે, તે તમારી વિચિત્રતાની સાખ પૂરે છે. ત્યાં તમે xxx ૧૩મી બત્રીસીના ૨૧મા શ્લોકનો એવો અર્થ કરાય છે કે - સૌભાગ્યાદિ ફળની વાંછા પણ બાધ્ય સ્વભાવવાળી તથા સદનુષ્ઠાનનો રાગ
