________________
૧૮૬ ]
[ ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ
અને મહાત્મન્ ! આમાં ખીજી પણ એક વાત ખ્યાલમાં રાખવા જેવી છે કે અમેરિકા પહોંચવા માટે અમેરિકાને યાદ કર્યા જ કરવું પડે એવું કાંઈ નથી. જે અમેરિકાનો જાણકાર છે અને એ જ લક્ષ્યથી જે નીકળ્યો છે, એ તો અમેરિકાને ભૂલે નહીં એમ બને, પણ જે અમેરિકાને જાણતો પણ નથી એવો આદમી જો અમેરિકાના માર્ગ પર હોય,તો જરૂર અમેરિકા પહોંચી જાય છે. કોલંબસને અમેરિકાના નામની પણ ક્યાં ખખર હતી, છતાં પહોંચી ગયો હતો ને ? અમેરિકા પહોંચવા માટે, અમેરિકા-અમેરિકા નામનું રટણ એટલું આવશ્યક નથી, જેટલું અમેરિકાના માર્ગ પર ચાલવું એ આવશ્યક છે. આ ખાસ સમજી રાખવાની વસ્તુ છે.
એમ, કદાચ એવી ભૂમિકાના કા૨ણે કોઈ જીવ હજુ મોક્ષને ન પણ જાણતો હોય, તોપણ જો એને મોક્ષના માર્ગ પર ચડાવી દેવામાં આવે, તો એ જરૂર મોક્ષે પહોંચી શકે છે. દરેક વખતે મોક્ષ ભૂલવો ન જ જોઈએ એવું નથી. [જોકે મોક્ષમાર્ગ તો એવી ચીજ છે કે અમુક આગળ વંધ્યા પછી લગભગ એવો ક્ષયોપશમ ખીલી જ જાય છે કે જેથી મોક્ષની સમજણ વગેરે મળી જ જાય એ વાત જુદી છે.]
આ જ કારણે શ્રી ઉમાસ્વાતિજી મહારાજે પણ, ‘નર્સે હૈં મોક્ષાર્∞...’ ન કહેતાં ‘નર્સે ૬ મોક્ષમાર્ગા...' એમ કહ્યું છે. અર્થાત્ મોક્ષ સિવાય ખીજો કોઈ હિતોપદેશ નથી' એમ ન કહેતાં, મોક્ષમાર્ગ સિવાય ખીજો કોઇ હિતોપદેશ નથી’ એમ જણાવ્યું છે. અને મોક્ષમાર્ગ તો સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર-સ્વરૂપ ધર્મરૂપ છે. એ તો તેઓશ્રીએ તત્ત્વાર્થસૂત્રના પ્રથમ સૂત્રમાં જ જણાવી દીધું છે.એટલે આ અપેક્ષાએ તો એમ પણ કહી શકાય કે તેઓશ્રીએ મોક્ષ કરતાં પણ મોક્ષમાર્ગ-સ્વરૂપ ધર્મને જ પ્રાધાન્ય આપ્યું છે.
પ્રશ્ન : મોક્ષમાર્ગ એટલે ધર્મ વગેરે વાતો અમે સ્વીકારીએ છીએ; પણ છતાં, શ્રી ઉમાસ્વાતિજી મહારાજે ‘નર્સે હૈં ધર્માત્॰...’ એમ ન કહેતાં ‘નTM TM મોક્ષમાર્ગા...' એમ જે કહ્યું છે, તે પણ વિચાર માગી લે છે. જુઓ, અમે તત્ત્વા૦ પૃ. ૨૦ ઉપર કહ્યું છે કે ××× ધર્મોપદેશ' શબ્દનો પ્રયોગ ન કરતાં મોક્ષમાર્ગનો ઉપદેશ' એવા શબ્દનો જે ઉપયોગ કર્યો છે, તે ઘણા જ ઊંડા વિમર્શપૂર્વક કર્યો હોય તેમ જણાય છે. ધર્મપદથી જેને જે અર્થ કરવો હોય, તે કરીને અનર્થો સર્જી શકે છે.તેથી કોઈ અજ્ઞાનના યોગે વર્ષનો અર્થ, અર્ધ
