________________
૬૨ ]
[ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ
ગાથાર્થ આશ્ચર્ય વગેરે કેટલીક વાતો સામાન્ય શ્રતમાં બધી કહી હોતી નથી, અથવા વ્યુતમાં ગૂંથાઈ હોતી નથી. જેમ કે પાંચસો આદેશવચન.
સામાન્ય વ્યુતગ્રન્થમાં ન કહી હોય એટલા માત્રથી શું એ બધી વાતો અસત્ય ઠરી જાય? વળી, શ્રી ધર્મરત્ન-પ્રકરણની ગાથા પણ શું તમે નથી જાણતા ? કે –
जंच न सुत्ते विहियं न य पडिसिद्धं जर्णमि चिरलं ।
समइ-विगप्पियदोसा तं पि न दूसंति गीयत्या ॥११॥ ગાથાર્થ જે વાત સૂત્રમાં વિહિત ન હોય કે પ્રતિષિદ્ધ ન હોય અને તેમ, છતાં લોકમાં ચિરકાળથી રૂઢ થયેલી હોય, તે વાતને સ્વમતિથી દોષોની કલ્પના કરીને ગીતાથ દૂષિત ઠેરવતા નથી.અર્થાત્ આ વાત ખોટી છે યોગ્ય નથી એવું કહેતા નથી.
શાસ્ત્રનો આધાર ન મળે એટલા માત્રથી પરંપરા-પ્રાસ વાતોને ઉડાડી. દેવામાં તો સ્વપ્ન ઉતારવાની પ્રથા વગેરે પણ ઉડાડી દેવી પડે !
વળી, શાસ્ત્રોના આધારોનો આટલો બધો આગ્રહ રાખનારા તમનેય, પૂછવાનું મને મન થાય છે કે (૧) તમે ઇચ્છા વિસિં” વગરે શ્લોકોને મહિમાદર્શક હોવા જે કહ્યું છે તે કયા શાસ્ત્રના આધારે? કોઈ પણ શાસ્ત્રમાં ક્યાંય પણ આસાર્થવિધ્યર્થ કાળના પ્રયોગવાળા શ્લોકને મહિમાદર્શક તરીકે ટીકાકારે જણાવ્યો છે કે જેથી તમે એવી કલ્પના કરી શકો? બીજું એ પણ પૂછવાનું મન થાય છે કે “દષ્ટાંત ખાતર સિદ્ધાંતમાં ફેરફાર ન કરાય !” આવું પણ તમે કયા શાસ્ત્રના આધારે કહ્યું? કોઈ પણ શાસ્ત્રમાં કયાંય પણ આવું લખ્યું છે કે દષ્ટાંત અકિંચિકર છે. માનેલા સિદ્ધાંતનો એમાં વિસંવાદ દેખાતો હોય તો પણ દષ્ટાંતની ઉપેક્ષા કરવી, પણ માની લીધેલા સિદ્ધાંતને બદલવો નહીં અથવા તો આ રીતે દષ્ટાંતની ઉપેક્ષા કરી, સિદ્ધાંતની જ તેને ન બદલવારૂપ પુષ્ટિ કરી હોય તેવું પણ ક્યાંય શાસ્ત્રમાં જોયું છે ?
(મહાત્મન્ ! આ વાતો પરથી એવી બુમરા ન મચાવી મHશો કે હું, શાસ્ત્રના આધારની કોઈ જરૂર જ નથી એવું કહેવા માગું છું. હું શાસ્ત્રના આધારોની જરૂરને પણ જરૂર આવશ્યક ગણું જ છું અને તેથી જ તમારી ઉપરોક્ત બે વાતોને માનવા તૈયાર થતો નથી. પણ જેમ શાસ્ત્ર - શ્રુતપ્રમાણ
