________________
૧૩૦]
[ધર્મ શા માટે કરવો? મોક્ષ માટે જ
શાસ્ત્ર લખવા-લખાવવાનો ઉપદેશ આપનારા શાસ્ત્રકાર ભગવંતો દષ્ટિવ્યામોહવાળા હોવા કે ઉસૂત્રભાષી હોવા કહેવાતા નથી, કેમ કે પૂર્વશાસ્ત્રકારોએ જે કર્યું છે તે પ્રબળ બુદ્ધિધારણા શક્તિવાળા જીવો માટે કહ્યું છે; જ્યારે પછીના શાસ્ત્રકારોએ જે કહ્યું છે તે હીન બુદ્ધિ ધારણાશક્તિ વગરેવાળા જીવોને ઉદ્દેશીને)
બૃહત્કલ્પ ભાષ્યની વૃત્તિમાં કહ્યું છે કે પુસ્તકપંચક, તૃણપંચક અને બંને પ્રકારના વસ્ત્રપંચક રાખવામાં સાધુ અને સાધ્વીને ચતુર્લવું પ્રાયશ્ચિત્ત આવે. એમાં આગળ કહ્યું છે કે જેટલી વાર પુસ્તકને (પોથીને) છોડે, બાંધે અથવા જેટલા અક્ષરોને સાધુ લખે તેટલાં પ્રાયશ્ચિત્ત જાણવાં. તે ઉપરાંત પોથી ખોલવા બાંધવામાં જે કંથવા વગેરેની સંઘદના વિરોધના વગેરે થાય તેનું પ્રાયશ્ચિત્ત જુદું આવે.
વળી, એમાં જ આગળ કહ્યું છે કે “મતિ-મેધા વગેરેની હાનિ જાણીને કાલિકશ્રુત-ઉત્કાલિકઝુત આવશ્યકાદિપ્રતિબદ્ધનિયુક્તિ વગેરેનું જ્ઞાન લેવાનું આપવામાં પુસ્તક કોશની ગરજ સારશે એવા અભિપ્રાયથી પુસ્તક-પંચક પણ સાધુઓ વડે લેવાય છે – રખાય છે.
શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજે યોગદષ્ટિ સમુચ્ચયમાં કહ્યું છે કે “સાહજિક ભવોગ, દ્રવ્ય અભિગ્રહપાલન તથા સિદ્ધાન્ત ગ્રન્થોને વિધિપૂર્વક લખવાલખાવવા વગેરે સર્વશ્રેષ્ઠ યોગબીજો છે. આમ, તેઓશ્રીએ શાસ્ત્રલેખનાદિને આરાધનારૂપે જણાવ્યા છે.
એમ, ઉપદેશતરંગિણીમાં પણ પૃ. ૧ર ઉપર પાત્રમાં આપેલ દાન બહુ ફળવાળું બને છે, જ્યારે કુપાત્રમાં આપેલું તે વિપરીત જ થતું દેખાય १. पुस्तकपञ्चके तृणपञ्चके दुष्यपञ्चकद्वये निर्ग्रन्थानां च निर्ग्रन्थीनां च चतुर्लघवः ।
| (g. ૪. પા. ૨૮ર૧, વૃત્તિ) ૨. બરિય મેના વા ૩ મું વંદુ સાતિવારી |
ગતિ કરતા રિહતિ ય તાત્તિ ૨હુ નં ર ગાવ II ( . . . ૨૮૩૩) રૂ. બેતિ પૌથી૫ વાછિયણિકૃત્તિવોરંક રૂ૮૪રા ४. भवोद्वेगश्च सहजो द्रव्याभिग्रहपालनम् । तथा सिद्धान्तमाश्रित्य विधिना लेखनादि च ॥
(ચોદિલમુચ, ર૦૭) ५. पात्रे दत्तं बहुफलं कुपात्रे दत्तं तु विपरीतमेव दृश्यते । (उपदेशतरंगिणी, पृ १२)
