________________
[૧૩૭
અર્થ-કામ માટે શું કરવું? ધર્મ જ]
ઉત્તર : આમાં યુક્તિ પણ છે જ. અમે કહીએ છીએ એટલા માત્રથી એ માની લેવાની જરૂર નથી.તે યુક્તિ આ -મુગ્ધ પહેલેથી કર્મક્ષયના ઉદ્દેશથી તપ વગેરે જે કરી શકતો નથી, તેનું કારણ “મુગ્ધત્વ” જ છે; એવું પંચાશકવૃત્તિમાં જણાવ્યું છે એ દેખાડ્યું. આના પરથી નિશ્ચિત થાય છે કે મુગ્ધત્વ એ કર્મક્ષયના ઉદ્દેશથી થનારી પ્રવૃત્તિમાં પ્રતિબંધક છે. તેથી એ વાત સ્પષ્ટ છે કે જ્યાં સુધી એનામાં મુગ્ધત્વ હોય, ત્યાં સુધી કર્મક્ષયના ઉદ્દેશથી થનારી પ્રવૃત્તિનો પ્રતિબંધક હાજર હોવાથી જીવ કર્મક્ષયના ઉદ્દેશથી પ્રવર્તી શકતો નથી. તેથી જ જ્યારે એ કર્મક્ષયના ઉદ્દેશથી પ્રવર્તવા માંડે છે ત્યારે તેનામાં પ્રતિબંધકાભાવ ઊભો થયો હોય છે, એટલે કે મુગ્ધત્વ રહ્યું હોતું નથી. એ વાત તેની એ પ્રવૃત્તિરૂપ કાર્યથી જ નિશ્ચિત થઈ જાય છે. વળી, તેમ છતાં એનો મુગ્ધ તરીકે ઉલ્લેખ થયો છે, એ પણ એક હકીકત છે. તેથી જણાય છે કે એ ઉલ્લેખ ભૂતકાલીન મુગ્ધત્વને નજરમાં રાખીને થયો છે. માટે મુગ્ધ જીવો કયારેક કર્મક્ષયના ઉદ્દેશથી પણ પ્રવર્તે છે” એવો પ્રસ્તુત શ્લોક પરથી તાત્પર્યાર્થિ કાઢવો એ અયોગ્ય છે, એવું સ્વીકારો.
વળી, તમે પૃ. ૨૧૯ પર જણાવ્યું છે કે xxx કથનનું હાર્દ એ છે કે – 'તે જીવો ભોળાભદ્રિક હોવાના કારણે પ્રારંભમાં કર્મક્ષય કે મોક્ષ વગેરે તત્ત્વોને સમજી શકતા ન હોય. આથી કર્મક્ષય કે મોક્ષના ઉદ્દેશથી તેઓ પ્રવૃત્તિ કરે નહિ એ સમજી શકાય તેવી વાત છે. એ સાથે એ હકીકત પણ મહત્ત્વની છે કે મારે આ ધર્મ, કર્મક્ષય કે મોક્ષ માટે નથી કરવો, પણ મારી ભૌતિક ઈચ્છાઓને પૂર્ણ કરવા જ કરવો છે એવી વૃત્તિ પણ તેની હોતી નથી.xxx પર્ણ તમે તમારું આ કથન, તે યથાર્થ છે એવું સિદ્ધ કરી આપે એવા કોઈ આગમવચન કે યુક્તિના આધાર વિના કહ્યું છે માટે એ વાત પ્રામાણિક હોવી સિદ્ધ થતી નથી. તેમ જ એમાં પંચાશક શાસ્ત્રવૃત્તિ ગ્રન્થનો વિરોધ પણ થાય ' છે, જેના કારણે એ અપ્રમાણ હોવું સિદ્ધ થઈ જાય છે. તે આ રીતે – તમે જે એવું લખ્યું છે કે xxx “મારે આ ઘર્મ કર્મક્ષય કે મોક્ષ માટે નથી કરતો, પણ મારી ભૌતિક ઈચ્છાઓને પૂર્ણ કરવા જ કરવો છે એવી વૃત્તિ પણ તેની હોતી નથી xxxતેમાં કર્મક્ષય કે મોક્ષ માટે નથી કરવો એટલો અંશ તો તેની વૃત્તિમાં હોવો સંભવતો નથી, કેમ કે એ જીવ મુગ્ધત્વના કારણે કર્મક્ષય (મોક્ષ) વગેરેને મુખ્યતયા જાણતો જ નથી,તો મોક્ષ માટે કરવો છે કે “મોક્ષ માટે નથી કરવો
