________________
૧૦]
(ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ
અધિકારમાં પણ સંમતિપ્રદર્શન તો એક વાતને આગળ કર્યા વગર પણ હોવું સંભવે છે. અર્થાત બેમાંથી એક વાતને અંગે સંમતિ દેખાડી હોય, અન્ય અંગે નહિ... એવું પણ સંભવે છે ! આવું બે વાતના અધિકારમાંથી એક વાતનું જ સંમતિપ્રદર્શન તત્ત્વાર્થસૂત્રની વૃત્તિમાં (૨/૧૭૭) છે. 'xxx શરીર ઈન્દ્રિય (સ્પર્શનેન્દ્રિય) અનેક આકારવાળી હોય છે, કેમ કે અસંખ્ય ભેદવાળી હોય છે. તેમાં સૌ પ્રથમ સ્પર્શનેન્દ્રિય અને દ્રવ્યમન સ્વકાય જેટલા પરિમાણવાળી હોય છે. બાકીની બધી ઈન્દ્રિયો સર્વ જીવોને અંગુલમાં અસંખ્યમા ભાગ પ્રમાણ હોય છે... આગમ(પન્નવણા)માં કાં છે કે હે ભગવન્! સ્પર્શનેન્દ્રિયને કેવા સંસ્થાનવાળી હોવી કહી છે?ગતમ!અનેક સંસ્થાનવાળી કહી છે. શ્રોત્રેનિયા ભદન્ત! કેવા સંસ્થાનવાળી હોવી કહેવાઈ છે? ગૌતમ! કદખપુષ્પ સંસ્થાનવાળી હોવી કહી છે.
અહીં ઈન્ડિયનું સંસ્થાન અને પરિમાણ એ બન્ને પ્રસ્તુત છે. તેમાંથી સંગતિ (પન્નવણા સૂત્રની) માત્ર પ્રથમ વાતરૂપ સંસ્થાન અંગે જ દેખાડી છે, : પરિમાણ અંગે નહિ. આને અનુસરીને પૂજા ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ પણ
શ્રી સિદ્ધર્ષિગણિ મહારાજ રચિત ઉપદેશામાલાની વૃત્તિની જે હસ્તલિખિત પ્રતમાં જમાલિને દેવકિલ્પિષપણું અને અનંત સંસાર-ઉપાર્જનની વાત લખી, પન્નવણાની સંગતિ દેખાડી છે તે માત્ર દેવકિલ્પિષપણા અંગે જ છે, અનંત, સંસાર અંગે નહિ એવું કહે છે (એ આપણે આગળ જોઈ ગયા).
માટે પ્રસ્તુતમાં પણ બાહુબલિજીએ હઠથી ઘર્મ કર્યો અને મહાલાભ પામ્યા એ જણાવવાના અધિકારમાં મહાલારૂપ બીજી વાતને આગળ કર્યા વગર, માત્ર પ્રથમ અર્થ ધર્મ કર્યો અંગે જ ઉપદેશમાળા સૂત્રની સંગતિ દેખાડી હોવી સંભવે છે અને બાહુબલિજીએ એક વર્ષ સુધી ઉપસર્ગ સહનાદિ યુક્ત ચારિત્રધર્મનું પાલન કર્યું, એ વાત એ શ્લોકમાંથી પણ જાણવા મળે જ છે. સાક્ષી તરીકે આપેલા કેટલાક શ્લોકોની આવી કોઈ સંગતિ કરવી આવશ્યક
૨. xxx નાના છાજિયન, ગાંધ્યેયમેલવા જત્રા સ્વયપરિમા પ્રવ્યનની,
शेषाण्यालासंख्येयभागप्रमाणानि सर्वजीवानाम् । तया चागमः (प्रज्ञापना) फासिदिए णं भंते ? किं संठिए पण्णत्ते ? गोयमा ! णाणासंठाणसंठिए... सोइंदियाणं भंते ? किं संठिए gora? થોથના ! ઇસુબાપુપgિ vow I xxx
(ધારણા, . ૪૦, પૃ. ૧૧ર)
