________________
અર્થ-કામ માટે શું કરવું? ધર્મ જ]
[ ૧૨૭
પ્રકરણ વગેરે અનેક ગ્રન્થોમાં કહ્યું છે... પણ કદાચ એમનું વચન સીધી દષ્ટિએ ‘વિરુદ્ધ = ખોટું હોવું પણ ભાસતું હોય, તો પણ એક વાર તો “તહસિકરીને સ્વીકારી લેવું (અને પછી કઈ અપેક્ષાએ તેઓ એ વચન બોલ્યા હતા એ એકાન્તમાં પૂછવું જોઈએ) એવો શાસ્ત્રકારોએ વિધિ દેખાડ્યો છે. જુઓ, શ્રી
ઉપદેશમાળા ગ્રન્થ – - વારિક વાર તેયં સર્વ પતિ ગાવાયા
तं तह सद्दहिअब्बं भविअचं कारणेण तहिं ॥१५॥ ગાથાર્થ : કયારેક પ્રયોજનને સમજનાર આચાર્ય (ગુરુ) કાગડાને ધોળો કહે તો પણ તે વચનને એ રીતે માનવું જોઈએ (એમ સમજીને)કે આમ કહેવામાં કંઈક કારણ હશે. '
પણ કદાચ, જેઓ તે મહાત્માના શિષ્ય ન હોય, અથવા તો જેઓ શ્રદ્ધાનુસારી નથી, પણ તકનુસારી છે, તેઓ કદાચ ઉપલક દૃષ્ટિએ વિરોધી જણાતાં વચનોને સીધેસીધાં સ્વીકારી ન પણ લે; તો પણ જો તેમાં માધ્યસ્થ હોય, તો તરત જ તેઓ તે મહાત્મા ખોટું કહી રહ્યા છે, બેવકૂફ છે, તેમને દૃષ્ટિવ્યામોહ થયો છે, તેઓ ઉત્સુત્રપ્રરૂપણા કરી રહ્યા છે, એવું જાહેર ન કરે; કેમ કે તેમાં રહેલું માધ્યસ્થ જ તેઓને આ વિચાર કરાવે છે કે વારંવાર મોક્ષ - કર્મક્ષય વગેરે માટેનું લખાણ કરી ચૂકનારા અને ઉપદેશ આપી ચૂકનારા આ મહાત્મા આવું કેમ લખી રહ્યા છે? આવો ઉપદેશ કેમ આપે છે? લાવ જરા વિચાર કરવા દે,આમાં કોઈ વિશેષ અભિપ્રાય કે અપેક્ષા
તો રહી નથી ને ! મારાથી સીધો જ તેઓ પ૨ ઉત્સુત્ર ભાષણનો આરોપ શી એ રીતે મૂકી દેવાય?” માધ્યચ્ય ચીજ જ આ છે કે રાગ-દ્વેષને વશ નિર્ણય ન બાંધી દેતાં સામાની અપેક્ષા -અભિપ્રાયને સમજવાની પણ યોગ્યતા -તૈયારી હોવી તે.
આત્માને ફૂટસ્થ નિત્ય માનનાર સાંખ્ય વગેરેની સામે પહેલાં નિત્યતાનું ખંડન કરનાર અને અનિત્યતાનું મંડન કરનાર શાસ્ત્રકાર, પછી ક્ષણિકવાદી બૌદ્ધની સામે નિત્યતાનું મંડન અને અનિત્યતાનું ખંડન કરવા માંડે, તો એટલામાત્રથી તેઓ પર તેઓ પૂર્વે કરેલાં વિધાનોને ભૂલીને તેનાથી વિપરીત વિધાનો વગેરે કરનારા છે, તેઓને દષ્ટિ-વ્યામોહ થયો છે અને તેથી ઉત્સુત્રભાષી છે એવો આરોપ મૂકી દેવો એ શું ન્યાયોચિત છે? બુદ્ધિશાળીને શોભે
