________________
અર્થ-કામ માટે શું કરવું? ધર્મ જ]
[૨૭ મહાત્મન્ ! કેવલ શબ્દાર્થગ્રાહી ન બનાય.” ઈત્યાદિ કથનની વાસ્તવિકતા એ છે કે (૧) જે શબ્દાદિની વિશેષ વ્યાખ્યા કરવામાં ન આવે અને માત્ર યથાશ્રુત અર્થ લેવામાં આવે, તો કોઈ અન્ય શાસ્ત્રાર્થનો બાઘ થતો હોય; અથવા (૨) જે શબ્દ, વાક્ય કે લોકાદિ પરથી અનેક અર્થો નીકળતા હોય અને તેથી આગળ-પાછળના સંદર્ભને અનુકૂળ ન હોય, તેવા અર્થ પકડીને કોઈને ભ્રમ ઊભો થયો હોય તો ગીતાર્થ મહાત્મા તેને આગળ-પાછળનો સંદર્ભ સમજાવી તેને અનુકૂળ તાત્પર્યાર્થ તે શબ્દાદિ પરથી કાઢી આપે; અને અન્ય શાસ્ત્રાર્થના બાધક અર્થને કે તે ભાન્તપુરુષે જે ખોટો અર્થ પકડયો હોય તેને, તેના મગજમાંથી દૂર કરે. બાકી એ શબ્દો પરથી જે અભિપ્રેત યથાર્થ તાત્પર્યાર્થ નીકળતો ન હોય અને અનભિપ્રેત વિરુદ્ધ (અને તેથી) અયથાર્થ એવો અર્થ માત્ર નીકળતો હોય, તો તો તે શાસ્ત્ર જ અપ્રમાણ બની જાય. માટે જે શબ્દાદિ પરથી વિપરીત અર્થ ગ્રહણ થયો હોય, સંદેહાદિ પડ્યા હોય, વિવાદાદિ ઊભા થયા હોય તે તે શબ્દાદિ પરથી અભિપ્રેત યથાર્થ અર્થ કાઢી બતાવવો જોઈએ અને પછી તેનું સંદભદિથી સમર્થન કરવું જોઈએ.
પ્રસ્તુતમાં તમે “મનોરમા કથાના કથાકાર પોતે જ સંસારનાં સુખોને . કેવાં જણાવે છે તે જુઓ - જે. ઘન, સુવર્ણ, દ્વિપદ, ચતુષ્પદ વગેરે અદ્ધિવાળા
સુખી છે,તે પરમાર્થથી દુઃખી જ છે.” ઈત્યાદિ આગળ-પાછળના શ્લોકોનો અર્થ ટાંક્યો છે અને પછી લખ્યું છે કે આ રીતે સંસાર-સુખ તાત્ત્વિક દષ્ટિએ વિરસ છે, દારુણ છે, દુઃખરૂપ છે. ઈત્યાદિ ફરમાવનારા કથાકાર ઘન વગેરરૂપ સંસાર-સુખ માટે ધર્મ કરવાનો ઉપદેશ શી રીતે આપે ? આવું લખી દેવા માત્રથી સ્વમાન્યતાની સિદ્ધિ થઈ જતી નથી. એટલે કે તમારી જે માન્યતા છે.કે “જો તમે ઘનરિદ્ધિને ઈચ્છો છો, જો તમે ગુણપ્રાપ્તિને ઈચ્છો છો, જો તમે જગતમાં સુપ્રસિદ્ધિને ઈચ્છો છો, તો અત્યંત સુગંધી દ્રવ્યોથી શ્રીજિનેશ્વરદેવના બિબની પૂજા કરો. વગેરે જણાવનાર “ના વાઢિ વગેરે શ્લોકો પણ ઘન વગેરેની ભૌતિક ઈચ્છાવાળા જીવોને ગંધપૂજા કરવાનું વિધાન કરતા નથી તે સ્વમાન્યતાની, આગળ-પાછળના શ્લોકોના અર્થ લખી દેવા માત્રથી સિદ્ધિ થઈ જતી નથી.
તમે તો મુનિવર! “અમે શાસંમત કેટલા બધા શ્લોકો ટાંકીએ છીએ, અમારી વાત જ શાસ્ત્રસિદ્ધ છે; બીજી કોઈ વાત શાસ્ત્રસિદ્ધ નથી.” ઈત્યાદિ
