________________
૩૪ ]
[ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ
પ્રશ્ન : પણ શાસ્ત્રોમાં જુદે જુદે ઘણે સ્થળે એવી વાતો આવે છે, જેનો સીધો સાદો અર્થ થતો હોય, અને પછી ગીતાર્થ સદ્ગુરુ પાસે એની વ્યાખ્યા (વિવેચના) સાંભળીએ, ત્યારે એમાંથી વિશેષ અર્થ ધ્વનિત થતો હોય.તેથી આવા સ્થળે પણ ગીતાર્થ સદ્ગુરુ પાસે જઈને શ્લોકની વ્યાખ્યા સાંભળીએ; એટલે આ શ્લોક મહિમાદર્શક છે,પ્રેરક નથી’ એવો વિશેષ અર્થ ધ્વનિત થઇ જ જાય ને ?
ઉત્તર : સૂત્ર વગેરેની રચનામાં શાસ્ત્રકારોએ ટૂંકમાં ગંભીર અર્થવાળા શ્લોકો ટાંચા હોય અને તેથી વ્યાખ્યાનતો વિશેષપ્રતિપત્તિ:' એ ન્યાયે વ્યાખ્યાથી એના વિશેષ અર્થો ધ્વનિત થાય એ બધી વાત સાચી; પણ જ્યાં વ્યાખ્યાનમાં ભગવાનની વાણીનું વિશદ્ વ્યાખ્યાન થતું હોય, ત્યાં વળી ગૂઢ અર્થવાળા સંક્ષિપ્ત શ્લોકો થોડા ટંકાય ?ત્યાં તો બધી વાતો સ્પષ્ટ રીતે,વિશેષ અર્થપૂર્વક કહેવાતી હોય ! ગૂઢાર્થવાળો કોઈ શ્લોક ખોલાયો હોય, તોપણ તેનું વિશદ વ્યાખ્યાન ત્યાં જ થઈ ગયું હોય, જેથી શ્રોતા .ખોટો અર્થ પકડીને ન જાય,નહિતર તો શ્રોતાને ખખર પણ શી રીતે પડે કે આ રીતે વિસ્તૃત અને સ્પષ્ટ રીતે પ્રરૂપણા કરનારા આ બધા શ્લોકોની વચમાં અમુક પેલો જે શ્લોક આવ્યો હતો તેનો મેં જે અર્થ કર્યો છે તે ખરાખર નથી અને તેથી મારે પાછું ગુરુમહારાજ પાસે જઈને એનો વિશેષ અર્થ સમજવાનો છે ! માટે પૂ. પ્રિયંકરસૂરિ મહારાજે ‘ગર્ફે ડ્ર્ફે ધળિિવં' વગેરે શ્લોકો ગંધપૂજાનું વિધાન કરવા માટે નથી કહ્યા,કિન્તુ મહિમાદર્શક તરીકે જ કહ્યા છે' એવું કહી શકાય તેમ નથી.
વળી,વિધ્યર્થ-આજ્ઞાર્થના પ્રયોગવાળાં વચનો વિધાન કરનારાં ન પણ હોય, માત્ર સ્વરૂપદર્શક-મહિમાદર્શક હોય’ આ વાત પણ જો શકય હોય,તો પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ જ્ઞાનસારમાં જે દલીલ’ કરી છે કે ‘ક્ષેનવામાં વ્યક્તિ વિષ્ણુ ?’તે તેઓશ્રી કરત નહિ, કેમ કે તમારા મત મુજખ તો આ દલીલ સાવ પોકળ બની જાય છે, તે આ રીતે બ્રહ્મયજ્ઞરૂપ અન્ય કર્મયજ્ઞને કરવાને ઈચ્છતો અને જ્યેનયજ્ઞ કરવાને ન ઈચ્છતો વાદી અહીં કહી શકે છે કે શત્રુને હણવાની ઈચ્છાવાળાએ ક્ષેનયાગ કરવો' એવું જણાવનાર જે વેદવાકય મળે
-
१. वेदोक्तत्वान्मन शुद्ध्या कर्मयज्ञोऽपि योगिनः ।
ब्रह्मयज्ञ इच्छन्तः श्येनयागं त्यजन्ति किम् ? ( ज्ञानसार नियोगाष्टक ३ )
