________________
૩૮ ]
[ધર્મ શા માટે કરવો ? મોક્ષ માટે જ માટેસ્તો શ્રીઉપમિતિ ગ્રંથમાં આ રીતનો અધિકાર છે :
જ્યારે સંસારી જીવ સદ્ધર્મગુરુઓને, તેમનાં વચનોને સાંભળવાની ઈચ્છાથી કંઈક અભિમુખ થયો છે, ત્યારે પરહિતકરણના અજોડ વ્યસનવાળા હોવાના કારણે સન્માર્ગદશના કરતા એવા તેઓ સદ્ધર્મગુરુ (આ પ્રમાણે કહે છે કે હે ભદ્ર! સાંભળ. સંસારમાં રખડતા આ જીવને ધર્મ જ અતિવત્સલ હૃદયવાળો પિતા છે, ધર્મ જ ગાઢ સ્નેહવાળી માતા છે, ઘર્મ જ અભિન્ન હૃદયાભિપ્રાયવાળો ભાતા છે. ઈત્યાદિ ઘણું ઘણું કહીને ધર્મનો મહિમા વર્ણવે છે. આ સાંભળીને ધર્મમાં થોડો રસવાળો થયેલો જાણીને પછી એને આગળ કહે છે કે સૌમ્ય!તે ધર્મ ચાર પ્રકારે છે :દાનમય,શીલમય,તપોમય અને ભાવનામય. તેથી જો તને સુખની આકાંક્ષા હોય, તો તારે આ ચારેય પ્રકારનો ધર્મ કરવો યોગ્ય છે. સુપાત્રોને યથાશક્તિ દાન અપાય, સમસ્ત પાપોથી કે પૂલ પાપોથી, પ્રાણાતિપાતથી કે મૃષાવાદથી, ચોરીથી કે પરસ્ત્રીગમનથી, અપરિમિત પરિગ્રહથી કે રાત્રિભોજનથી, મદ્યપાનથી કે માંસભક્ષણથી, સજીવ ફળો ખાવાથી કે મિત્રદ્રોહથી, ગુરુપત્નીગમનથી કે જેનો પરિહાર શક્ય હોય તેવા અન્ય પાપથી (આ બધાથી તું) અટક,તથા યથાશક્તિ કોઈ તપવિશેષ કર.નિરંતર શુભ ભાવનાઓને ભાવ, જેથી નિશંકપણે તને અહીં અને પરલોકમાં સકલ કલ્યાણી મળે.” આ અધિકારનો બરાબર વિચાર કરીએ તો જણાય છે કે અહીં મોક્ષની કોઈ વાત કરી નથી.
તેથી મોક્ષ મોક્ષના સુખની તો સંસારી જીવને જાણકારી નથી. જેની જાણકારી ન હોય, તેની તો ઈચ્છા પણ હોતી નથી. વળી, આ આખાય १. यदाऽयं जीवः सद्धर्मगुरूणां तद्वचनाकर्णनस्पृहया मनागभिमुखो प्रवति तदा ते परहितकरणैकव्यसनितया सन्मार्गदेशनां कुर्वाणाः खल्वेवमाचक्षते यदुत आकर्णय भो भद्र ! संसारे पर्यटतोऽस्य जीवस्य धर्म एवातिवत्सलहदयः पिता, धर्म एव गाढस्नेहबन्धुरा जनयित्री, धर्म પ્રવામલયામિપ્રાયો પ્રાતા.. २. सौम्य ! स धर्मश्चचतुर्विधो भवति, तद्यथा-दानमयःशीलमयस्तपोमयो भावनामयश्चेति । अतो यदि भवतोऽस्ति सुखाकासा ततोऽयमनुष्ठातुं चतुर्विधोऽपि युज्यते भवता, दीयतां सुपात्रेभ्यो यथाशक्तया दानं, क्रियतां समस्तपापेभ्यो वा स्थूलपापेभ्यो वा प्राणातिपाताद्वा मृषावादाद्वा चौर्यकरणाद्वा परदारगमनाद्वा अपरिमितग्रहणाद्वा रात्रिभोजनाद्वा मद्यपानाद्वा मांसभक्षणाद्धा सजीवफलास्वादनाद्वा मित्रद्रोहाद्वा गुर्वङ्नागमनाद्वा अन्यस्माद्वा शक्यपरिहारात् निवृत्तिः, तथा विधीयतां यथाशक्ति कश्चित्तपोविशेषं, भाव्यतामनवरतं शुभभावना भवता वेन ते संपद्यन्ते નિસંશયમિહામુત્ર સવજીવાત્યાળાનીતિ . (૩મતિ પુસ્ત, પૃ. ૨૪),
