________________
અર્થ-કામ માટે શું કરવું? વર્ષ જ].
[ ૧૩ ભવભમણ થાય એવા ઈપ્રાપ્તિના આશીર્વાદ તેઓશ્રી આપે, એવી કલ્પના પણ કરી શકાય ખરી ? એવી કલ્પના કરી તેઓશ્રીએ એ પ્રમાણે કર્યું હતું એવો મિથ્યા આરોપ તેમના પર મૂકવો એ તેઓશ્રીની તેમજ મહારાજા કુમારપાળની મહાઆશાતના નથી ? xxx માટે અમારું માનવું એવું છે કે “સંવિગ્નગીતાર્થ આચાર્યભગવંત શ્રીપ્રભાચંદ્રસૂરિ મહારાજે પણ શ્રી હેમચંદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજાએ આવા એહિક આમુમ્બિક અર્થના આશીર્વાદ આપ્યા હતા એવું જણાવવાનો આવો મિથ્યા આરોપ જાણીને મૂક્યો હોય અને એ આશાતના કરી હોય એવું તો સંભવતું જ નથી. તેથી લાગે છે કે તેઓશ્રીએ ઈણિત ફળની વ્યાખ્યા “મોક્ષ” એવી કરવાને બદલે જે જુદી રીતે કરી છે તે વ્યાખ્યા કદાચ અનાભોગથી જ થઈ ગઈ હોય. અને તેથી અનાભોગથી થઈ ગયેલાં એ વચનોને માન્ય ન કરીએ તો પણ શો વાંધો?
ઉત્તર : મુનિવર ! આવું અતિસાહસ ન કરો, કેમ કે અભિપ્રાયને જાણવો નહીં અને પૂર્વાચાર્યના વચનમાં આ રીતે અનાભોગ પ્રયુક્ત અસત્યતા સ્થાપવી અને એ રીતે એ શાસ્ત્રનો ઉચ્છેદ કરવો, એમાં મોટી આશાતના લાગે છે. જુઓ, પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજે ધર્મપરીક્ષા ગ્રન્થમાં કહ્યું છે કેपतु परेणोक्त - पत्तु क्वविदाधुनिकप्रकरणादी प्रमापनायागमविरुद्धानि वचनानि भवन्ति, तत्र तीर्थान्तर्वतिनामसद्ग्रहाभावादनाभोग एवं कारणम् । तथा अभव्या न व्यवहारिणो, नाप्यव्यवहारिणः, किन्तु व्यवहारित्वादिव्यपदेशवाह्या इति ते व्यावहारिकमध्ये न विवक्षिताः, तेषां 'सम्यक्त्वपतितानामनन्तभागवर्तित्वेनाल्पत्वादिति - तदतिसाहसक्जृिम्भितम्, अभिप्रायमज्ञात्वा प्राचीनप्रकरणविलोपे महाऽऽशातनाप्रसंगात् । (धर्मपरीक्षा, श्लोक १० वृत्तौ)
અર્થ પૂર્વપક્ષીએ જે કહે છે કે (પૂર્વપક્ષીએ ઉઠાવેલી શંકા): - “(૧) આધુનિક પ્રકરણ વગેરેમાં (અહીં પૂર્વપક્ષીને આધુનિક પ્રકરણ તરીકે ભવભાવના વૃત્તિ વગેરે અભિમત છે, જેનો પૂ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજે ઉત્તરપક્ષમાં પ્રાચીન પ્રકરણ તરીકે ઉલ્લેખ કર્યો છે. તે ત્યાંના ગ્રન્થસંદર્ભથી જાણી લેવું.) પ્રજ્ઞાપના વગેરે આગમથી વિરુદ્ધ જે વચનો મળે છે તેમાં તે પ્રકરણકારોનો અનાભોગ જ કારણ માનવો, કેમ કે તીર્થમાં (પ્રવચનમાં) જ રહેલા તે આચાર્યોમાં અસગ્રહ(ખોટી પકડ)નો તો અભાવ જ હોય છે. અર્થાત્ તેઓ તે વિરુદ્ધ વચનને અસદુગ્રહથી બોલ્યા ન હતા, કિન્તુ અનાભોગથી બોલ્યા હતા; એવું માનવું જોઈએ તથા (૨) અભવ્યો વ્યવહારી નથી
