________________
૧૨
બજારેને
“એસીઆટીક બેંકમાં જમા કરાવેલી. મુંબઈમાં તે વખતે ખુલેલી લગભગ પોણેસો બેંકમાં તેમની લાગવગ અને પ્રતિષ્ઠા હતી. તેઓ ધારે ત્યારે ગમે તે બેંકમાંથી ગમે તેટલી રકમની વગર રોકટોકે ક્રેડીટ ઉપર લે-મૂક કરી શકતા. બેંક અને નાણુ બજારમાં તેમની આંટ એટલી જામી હતી કે તેમની જીભે પાણીમાં પત્થર તરે તેમ સામાન્ય માણસના વળ ઉતરી જતા અને તેમની ઇતરાજી થતાં ભલભલાને બેઘડી થંભી જવું પડતું.
પ્રેમચંદ શેઠને ભાગ્ય-રવિ અત્યારે મધ્યાહે હતો. દેશમાં અને પરદેશમાં તેની કાર્યદક્ષતાએ ભલભલાને આંજી દીધા હતા. મુંબઈના ટાપુમાં ત્રીશેક વર્ષને એક સુરતી વાણીયો બજારના ભાવી ઉપર કાબૂ ધરાવે છે તેવી વાત સામ્રાજ્ઞી મહારાણું વિકટોરીયાને કાને આવતાં તેમને પણ આશ્ચર્ય થયું. કહેવાય છે કે તેમને પ્રેમચંદને નજરે જોવાની ભાવના થઈ હતી, પરંતુ તે વખતના રૂઉ અને શેર બજારના બેતાજ બાદશાહને ધંધાની ધમાલમાં તે જાણવાજવાને અવકાશ નહે.
પ્રેમચંદ શેઠની સાદાઈ અમીરી અને ફકીરીમાં એક સરખી જ રહેલી. સુરતી ચાળનું કેડીયું ને પારસી ઘાટની સુરતી પાઘડી એ તેમને હંમેશનો પહેરવેશ, ભાયખાળા લવબેનમાં તેમને રહેણુક હતા. આરોગ્યની દૃષ્ટિએ ફરતી બાગાયાત ને ખેતી–વાડીની વચમાં સાદો બંગલો એ તેનું નિવાસસ્થાન, જેને લેકે “પ્રેમદ્યાન'ના નામે ઓળખતા. ગાદી તકીયાની સાદી બેઠક અને પિતાની પેઢીએ જવાની જરૂર પડયે ઉપયોગી થઈ શકે તે માટે વાહનમાં હમણયું રાખતા. સવારમાં વેલા ઉઠીને નિત્ય નિયમ અને બાજુના મોતીશા શેઠના દેરાસર સેવા-પૂજા કરી-જમી પરવારીને દસ વાગ્યે વાડીના દરવાજા પાસે આવે ત્યારે ત્યાં અપંગ આશ્રિત ઊભા જ
