________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० १ नैरयिकाणां समानाहारादिनिरूपणम् वोध्यम् उत्तरवैक्रियापेक्षयातु जघन्येनाल्पत्वम् अङ्गुलसंख्यातभागमात्रत्वम्, उत्कृष्टेन मह. त्वं पुनधनुः सहस्रमानत्वमिति भावः, अथ शरीरविषयक प्रश्नस्य द्वितीयस्थानोक्ततया प्रथममेव तदुत्तरदान कमविरुद्ध मिति चेदत्रोच्यते-शरीराणां वैपम्याभिधाने सत्येच आहारोअछवासादीनां वैपम्यं प्ररूपितं भवतीत्यभिसन्धायैर द्वितीयस्थानोक्तस्यापि शरीरप्रश्नस्य प्रथमं समाधान कृतमिति न प्रक्रमविरोधः सम्भवतीति बोध्यम्, अथाहारोच्छ्वासादीनां वैषम्यं प्रतिपादयितुमाह-'तत्थ णं जे ते महासरीरा तेणं बहुतराए पोग्गले आहारेति' तत्र खलु-सहाशरीराल्पशरीरमाये ये तावन्नैरयिकाः यदपेक्षया महाशरीरा भवन्ति ते स्खलु तदपेक्षया बहुतरान पुदलान् आहारयन्ति, तेषां महाशरीरत्वात् प्रसिद्धगेतल्लोके महाकायानां हर यादीनां लघुसायशशकाद्यपेक्षया बहुमोजित्वात् बाहुल्यापेक्षया चेदमुक्तम् तेन कस्य अपेक्षा से हैं। उत्तर वैक्रिय की अपेक्षा जघन्य प्रमाण अंगुल का संख्यातवां भाग और उत्कृष्ट बडा प्रमाण एक हजार धनुप का होता है।
शंका-शरीर संबंधी प्रश्न दृसरा है, किन्तु उसका उत्तर सब से पहले दिया गया है। यह क्रम से विरुद्ध कथन है।
समाधान-शारीरों की विषमता बतला देने पर ही आहार, उच्छवास आदि की विषमता शीघ्र समझ में आ जाती है, इस अभिप्राय से दूसरे स्थान में कथिन शरीर संबंधी प्रश्न का समाधान पहले कर दिया गया है। इस कारण कमविरोध नहीं समझना चाहिए। __ अब आहार तथा उन्छवास आदि की विषमता का प्रतिपादन किया जाता है__ उन महाशरीर और अल्पशरीर नारकों में से जो नारक महाशरीर होते हैं, वे अपने से अल्पशरीर वाले नारकों की अपेक्षा बहुत पुद्गलों का आहार करते हैं, क्योंकि उनका शरीर बडा होता है। लोक में यह प्रसिद्ध ही है कि बडे शरीवाले हाथी आदि अपने से छोटे शरीरवाले शशक आदि से अधिक અને ઉત્કૃષ્ટ મેટું પ્રમાણ એક હજાર ધનુષનું હોય છે.
શંકા-શરીર સ બધી પ્રશ્ન બીજે છે, પરંતુ તેને ઉત્તર બધાથી પહેલો અપાય છે એ કમથી વિરૂદ્ધ કથન છે.
સમાધાન–શરીરોની વિષમતા બતા દેવાથી જ આહાર ઉવાસ આદિની વિષમતા શીધ્ર સમાજમાં આવી જાય છે. એ અભિપ્રા થી બીજા સ્થાનમાં કથિત શરીર સંબંધી પ્રશ્નનું સમાધાન પહેલા કરી દેવાયેલું છે એ કારણે તે કમ વિરૂદ્ધ નથી એમ સમજવું.
હવે આહાર તથા ઉચ્છવાસ આદિનું પ્રતિપાદન કરાય છે
એ મહાશરીર અને અલ્પ શરીર નારકમાથી જે નારક મહાશરીર હોય છે, તેઓ પિતાથી અલ્પ શરીરવાળા નારકની અપેક્ષાએ ઘણું જુદુ મેલેનો આહાર કરે છે, કેમકે તેમના શરીર માટે હોય છે. લેકમાં એ પ્રસિદ્ધ જ છે કે મોટા શરીરવાળા હાથી
