________________
प्रापना समशरीरा:-समं सदृशं शरीरं येषां ते समशरीरा भवन्ति ? किं वा सर्वे नैरयिकाः समोच्छ्वासनिःश्वासा-समो उच्छ्वासनिःश्वासौ येषां ते समोच्छासनिःश्वाना भवन्ति ? भगवानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'णो इणढे सम?' नायमर्थः समर्थः युक्त्योपपन्नः, तत्र गौतमः पृच्छति-‘से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ-नेरइया नो सव्वे समाहारा, जाव णो सच्चे सास्सासनिस्सासा ?' हे भदन्त ! तत्-अथ देनार्थेन कथं तावद् एवम्-उक्तरीत्या उच्यते यत्-नैरयिकाः नो सर्वे समाहाराः-समानाहारवन्तः, यावत्-नो सर्वे नैरयिकाः समशरीराः, नो वा सर्वे नैरयिकाः समोच्छ्वास निःश्वासा भवन्ति, इति ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'णेरइया दुविहा पण्णत्ता' नैरयिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, 'तं जहा-महामरीरा य अप्पसरीरा य' तद्यथा-महाशरीराश्च अल्पशरीराश्च, तत्र महत्-विशालं शरीरं येषां ते महाशरीराः, एवम् अल्पं-लघु शरीरं येषां ते अल्पशरीराः, तत्र जघन्येनाल्पत्वम् अङ्गुलासंख्येयभागप्रमाणत्वम्, उत्कृष्टेन महत्त्वन्तु पञ्चधनुः शतप्रमाणत्वम् अवसेयम् एतदपि भवधारणीयशरीरमपेक्ष्य
भगवान-हे गौतम ! ऐसी बात नहीं हैं।
गौतमस्वामी-हे भगवान् ! किस हेतुले ऐसा कहा जाता है कि सभी नारक समान आहार वाले नहीं है ? यावत् सब नारक समान शरीर उच्छ्रवास
और नि:श्वास वाले नहीं हैं ? ___ भगवान्-हे गौतम ! नारक जीव दो प्रकार के होते हैं महाशरीर और अल्पशरीर । जिनका शरीर विशाल होता है वे महाशारीर और जिनका शरीर अल्प अर्थात् लघु होता है वे अल्पशरीर । जघन्य अल्ण्त्व अंशुल के असंख्यातवें भाग है और सर्वोत्कृष्ट महत्व पांच सौ धनुष्य का है। तात्पर्य यह है कि नारक जीव का शरीर छोटे से छोटा अंगुल के असंख्यातवें भाग प्रमाण होता है और बडे से बडा शरीर पांचसौ धनुष का यह प्रमाण भवधारणीय शरीर की
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! એવી વાત નથી.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્ ! શા હેતુ એ એવુ કહેવાય છે કે બધા નારક સમાન આહરવાળા નથી હોતા? યાવત્ બધા નારક સમાન શરીર, ઉછુવાસ અને નિશ્વાસ વાળા નથી ?
શ્રી ભગવાન -હે ગૌતમ! નારક જીવ બે પ્રકારના હોય છે-મહાશરીરવાળા, અને અલ્પ શરીરવાળા. જેઓના શરીર વિશાળ હોય છે તેઓ મહાશરીર અને જેમના શરીર અ૯૫ અર્થાત્ લઘુ હોય છે, તેઓ અહ૫ શરીર. જઘન્ય અ૫ત્વ અગુલને અસંખ્યાતમે ભાગ છે અને સર્વોત્કૃષ્ટ મહત્વ પાંચસે ધનુષનું છે.
તાત્પર્ય એ છે કે નારક જીવના શરીર નાનામાં નાના આંગલના અસ ખ્યાતમાં ભાગ પ્રમાણ હોય છે, અને મોટામાં મોટા શરીર પાસે ધનુષના. આ પ્રમાણ ભવધારણેય શરીરની અપેક્ષાથી છે. ઉત્તરકિયની અપેક્ષાએ જઘન્ય પ્રમાણ આંગલને સંખ્યામાં ભાગ
