________________
पञ्चवस्तुके अनुयोग-गणानुज्ञाद्वारम् ]
[४८९ एवं चिअ देहवहे, उवयारे वावि पुण्णपावाई ।
इहरा घडाइभंगाइनायओ नेव जुज्जंति ॥ ११०१ ॥ वृत्तिः- 'एवमेव' जीवशरीरयोर्भेदाभेद एव 'देहवधे' सति 'उपकारे वा' देहस्य 'पुण्यपापे' भवतः, 'इतरथा' एकान्तभेदादौ 'घटादिभङ्गादिज्ञाततः' घटादिविनाशकरणोदाहरणेन 'नैव युज्यते' पुण्यपापे इति गाथार्थः ॥ ११०१ ॥
એ જ પ્રમાણે દેહનો નાશ કે દેહને ઉપકાર થતાં પુણ્ય-પાપ થાય છે એ જીવ-શરીરમાં ભેદભેદ હોય તો જ ઘટી શકે, અર્થાત એક જીવ બીજા જીવના શરીરનો નાશ કરે છે, આત્માનો નાશ કરી શકતો નથી. એ રીતે એક જીવ બીજા જીવના શરીરને ઉપકાર કરે છે, આત્માને ઉપકાર કરી શકતો નથી. છતાં અન્યના શરીરનો નાશ કરવાથી પાપ થાય છે અને અન્યના શરીરને ઉપકાર કરવાથી જીવને પુણ્ય થાય છે. જો આત્મા અને શરીર ભિન્નભિન્ન હોય તો જ આ ઘટી શકે. ઘટ અને આત્મા તદ્દન ભિન્ન હોવાથી ઘટ વગેરેનો વિનાશ કરવામાં પાપ લાગતું નથી અને ઘટ બનાવવામાં પુણ્ય થતું નથી. એ રીતે આત્મા અને શરીર તદન ભિન્ન હોય તો શરીરના નાશથી પાપ અને શરીરને ઉપકાર કરવાથી પુણ્ય ન ઘટી શકે. [૧૧૦૧] अभ्युपचयमाह
तयभेअम्मि अ निअमा, तन्नासे तस्स पावई नासो ।
इअ परलोआभावा, बंधाईणं अभाओ ॥ ११०२ ॥ वृत्तिः- 'तदभेदे च' जीवशरीराभेदे च 'नियमात् 'तन्नाशे' देहनाशे 'तस्य' जीवस्य 'प्राप्नोति नाशः, 'इय' एवं 'परलोकाभावात्' कारणात् ‘बन्धादीनामपि' प्रस्तुतानां 'अभाव' एवेति गाथार्थः ॥ ११०२ ॥
આ વિષયમાં જ વિશેષ કહે છે
જીવ-શરીર એકાંતે અભિન્ન=એક જ હોય તો દેહનો નાશ થતાં અવશ્ય જીવનો નાશ થાય. એમ થાય તો પરલોકનો અભાવ થવાના કારણે પ્રસ્તુત બંધાદિનો અભાવ જ થાય. [૧૧૦૨]
देहेणं देहम्मि अ, उवधायाणुग्गहेहिं बंधाई ।
ण पुण अमुत्तोऽमुत्तस्स अप्पणो कुणइ किंचिदवि ॥ ११०३ ॥ वृत्तिः- 'देहेन' का देह एव' विषये 'उपघातानुग्रहाभ्यां' हेतुभूताभ्यां बन्धादयः' प्राप्ताः, 'न पुनरमूर्त' आत्माऽमूर्तस्यात्मनो'ऽपरस्य करोति किञ्चिदपि', मुक्तकल्पत्वादिति गाथार्थः ।। ११०३ ।।
अकरितो अ ण बज्झइ, अइप्पसंगा मदेव बंधाओ । तम्हा भेआभए, जीवसरीराण बंधाई ॥ ११०४ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
