________________
पञ्चवस्तुके स्तवपरिज्ञा]
[૧૨૭ નિર્દોષ સિદ્ધ ન થાય, તેમાં ઉક્ત ગુણો ન હોય. કષ વગેરે સુવર્ણની પરીક્ષા (કસોટી) છે.
કષ = કસોટી ઉપર ઘસવું. છેદ = છીણી આદિથી કાપવું. તાપ = અગ્નિમાં તપાવવું. તાડના = કૂટવું. [૧૧૯૬].
इअरम्मि कसाईआ, विसिट्ठलेसा तहेगसारत्तं ।
अवगारिणि अणुकंपा, वसणे अइनिच्चलं चित्तं ॥ ११९७ ॥ વૃત્તિ - “ફુતસ્મિન' સાધ “વષાદયો' યથાસંચમેતે, યહુત-વિશિષ્ટ સ્થા' :, 'तथैकसारत्वं' छेदः, 'अपकारिण्यनुकम्पा' तापः, 'व्यसनेऽतिनिश्चलं चित्तं' ताडना, एषा પરીક્ષતિ થાર્થઃ || ૧૨૬૭ ||
(તાત્વિક સાધુમાં કષ વગેરેની ઘટના કરે છે...)
(તાત્ત્વિક) સાધુમાં કષ વગેરે અનુક્રમે આ પ્રમાણે છે- તેજોવેશ્યા વગેરે વિશિષ્ટ લેગ્યા કપ છે. કારણ કે નિર્મલતાની અપેક્ષાએ સુવર્ણ અને સાધુમાં સમાનતા છે. અર્થાત્ જેમ કષથી શુદ્ધ સોનું નિર્મલ હોય છે તેમ તેજોલેશ્યા આદિ શુભ લેશ્યાથી યુક્ત સાધુ નિર્મલ હોય છે.) શુદ્ધભાવની જ પ્રધાનતા એ છેદ છે. (જેમ છેદશુદ્ધિવાળા સુવર્ણમાં શુદ્ધિની પ્રધાનતા હોય છે, તેમ છેદશુદ્ધિવાળા સાધુમાં શુદ્ધભાવની જ પ્રધાનતા હોય છે.) અપકારી પ્રત્યે અનુકંપા એ તાપ છે. (કારણ કે વિકારાભાવની અપેક્ષાએ સુવર્ણ અને સાધુમાં સમાનતા છે, અર્થાત્ જેમ તાપશુદ્ધ સોનું અગ્નિમાં બળવા છતાં વિકાર ન પામે, તેમ તાપશુદ્ધ સાધુ અપકારી પ્રત્યે પણ ક્રોધાદિ વિકારને ન પામે.) રોગાદિમાં અત્યંત નિશ્ચલતા એ તાડના છે. (આમાં પ્રસ્તુત સ્વરૂપની પ્રધાનતા છે, અર્થાત્ જેમ તાડનાશુદ્ધ સુવર્ણમાં સુવર્ણના આઠ ગુણો હોય છે, તેમ તાડનાશુદ્ધ સાધુમાં શાસ્ત્રોક્ત સાધુના ગુણો હોય છે.) વિશિષ્ટ વેશ્યા વગેરે સાધુની પરીક્ષા છે. [૧૧૯૭] .
तं कसिणगुणोवेअं, होइ सुवण्णं न सेसयं जुत्ती ।
णवि णामरूवमित्तेण एवं अगुणो हवइ साहू ॥ ११९८ ॥ वृत्तिः- 'तत्कृत्स्नगुणोपेतं' सद् भवति सुवर्णं' तात्त्विकं, 'न शेषकं युक्ति रिति युक्तिसुवर्णं, 'नापि नामरूपमात्रेण' बाह्येन एवमगुणः' सन् भावापेक्षया भवति साधु रिति गाथार्थः ॥ ११९८ ॥
(નામ અને રૂપમાત્રથી સાધુ ન બની શકાય તે કહે છે...)
જેમ પૂર્વોક્ત આઠ ગુણોથી યુક્ત સોનું તાત્ત્વિક સોનું છે, ગુણોથી રહિત સોનું તાત્ત્વિક સોનું નથી, કેમ કે તે યુક્તિ (= બનાવટી) સુવર્ણ છે. તેમ શાસ્ત્રોક્ત) સાધુના ગુણોથી રહિત સાધુ નામમાત્રથી કે રૂપમાત્રથી તાત્ત્વિક સાધુ ન કહેવાય. [૧૧૯૮]
जुत्तीसुवण्णयं पुण, सुवण्णवण्णं तु जइवि कीरित्ता (ज्जा)।
णहु होइ तं सुवण्णं, सेसेहिँ गुणेहिऽसंतेहिं ॥ ११९९ ॥ ૧. દશવૈ. નિ. ગા. ૩૫૩ થી ૩૫૭.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
