________________
पञ्चवस्तुके स्तवपरिज्ञा]
[५५९ न य तं सहावओ च्चिय, सत्थपगासणपरं पईओव्व ।
समयविभेआजोगा, मिच्छत्तपगासजोगा य ॥ १२८६ ॥ वृत्तिः- 'न च 'तद्' वेदवचनं 'स्वभावत एव स्वार्थप्रकाशनपरं प्रदीपवत्;' कुत इत्याह-'समयविभेदायोगात्' सङ्केतभेदाभावादित्यर्थः, मिथ्यात्वप्रकाशयोगाच्च', क्वचिदेतदापत्तेरिति गाथार्थः ॥ १२८६ ॥ एतदाह
इंदीवरम्मि दीवो, पगासई रत्तयं असंतंपि ।
चंदोऽवि पीअवत्थं, धवलं न य निच्छओ तत्तो ॥१२८७॥ वृत्तिः- 'इन्दीवरे दीपः प्रकाशयति रक्ततामसतीमपि, चन्द्रोऽपि पीतवस्त्रं धवलमिति' प्रकाशयति, 'न निश्चयः ततो', वेदवचनव्यभिचारिण इति गाथार्थः ।। १२८७ ।।
પૂર્વપક્ષ- જેમ પ્રદીપ સ્વભાવથી જ બીજાને પ્રકાશિત કરવા સાથે પોતાને પણ પ્રકાશિત કરે છે, તેમ વેદવચન સ્વભાવથી જ પોતાના અર્થને પ્રકાશિત કરે છે. ઉત્તરપક્ષ- આ બરોબર નથી. કારણ કે વેદમાં 'સંકેતોનો ભેદ (= જુદા જુદા સંકેતો) બતાવ્યો નથી. અને એથી ક્યારેક ખોટા અર્થનું પણ પ્રકાશન થઈ જાય. [૧૨૮૬] આ જ વિષયને કહે છે- લીલા કમળમાં લાલાશ ન હોવા છતાં દીપક લાલાશ બતાવે છે. ચંદ્ર પણ પીળાવસ્ત્રને સફેદ બતાવે છે. આથી અનિયત અર્થવાળા વેદવચનથી કોઈ વિષયનો નિર્ણય ન થઈ શકે. [૧૨૮૭]
एवं नो कहिआगम-पओगगुरुसंपयायभावोऽवि । ___ जुज्जइ सुहो इहं खलु, णाएणं छिण्णमूलत्ता ॥ १२८८ ॥ वृत्तिः- “एवं न कथितागमप्रयोगगुरुसम्प्रदायभावोऽपि' प्रवृत्त्यङ्गभूतो 'युज्यते शुभ इह खलु'वेदवचने 'न्यायेन, 'छिन्नमूलत्वात्' तथाविधवचनासम्भवादिति गाथार्थः ।। १२८८ ।।
કહેલા આગમ પ્રમાણે આચરણ કરનારા શુભ ગુરુઓની પરંપરાના આધારે પણ ન્યાયથી વેદવચનથી કોઈ વિષયનો નિર્ણય ન થઈ શકે. કારણ કે તેવી ગુરુપરંપરાને જણાવનારાં વચનો જોવામાં આવતાં ન હોવાથી તેવી ગુરુપરંપરાનો વિચ્છેદ થઈ ગયો છે. [૧૨૮૮]
ण कयाइ इओ कस्सइ, इह णिच्छयमो कहिंचि वत्थुम्मि । जाओत्ति कहइ एवं, जं सो तत्तं स वामोहो ॥ १२८९ ॥
૧. સંકેત એટલે શબ્દમાં રહેલી અર્થબોધની શક્તિ. તે તે શબ્દમાં તે તે અર્થને જણાવનારી શક્તિ રહેલી છે. તેના આધારે તે તે શબ્દનો
તે તે અર્થ જાણી શકાય છે. પણ આ સંકેતો (કયા શબ્દમાં કયો અર્થ જણાવવાની શક્તિ છે તે) વેદમાં જણાવવામાં આવ્યા ન હોવાથી વેદવચન સ્વભાવથી જ પોતાના અર્થને પ્રકાશિત ન કરી શકે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
