Panchvastukgranth Part 2

Author(s): Haribhadrasuri, Rajshekharsuri
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 351

६४४ ]
[ स्वोपज्ञवृत्ति-गुर्जरभाषाभावानुवादयुते
वृत्ति:- ' यद्येवं किमिति मुनयः स्थविरविहारं विहाय गीतार्था अपि सन्तः 'प्रतिपद्यन्ते एनं' जिनकल्पं ?, 'ननु कालोचितमनशनसमानं' तद् आज्ञाऽभङ्गादिति गाथार्थः || १५६३ | तक्काले उचिअस्सा, आणा आराहणा पहाणेसा ।
इहरा उ आयहाणी, निष्फलसत्तिक्खया णेआ ।। १५६४ ॥
वृत्ति:- 'तत्काल एवोचितस्य' पुंसः 'आज़ाराधनाद्धे 'तो: 'प्रधान एषः ' जिनकल्प:, 'इतरथा त्वात्महानिः', स्वकाले तदप्रतिपत्तौ, 'निष्फलशक्तिक्षयात्' कारणा' ज्ज्ञेये 'ति गाथार्थः || १५६४ ॥ अहवाऽऽणाभंगाओ, एसो अहिगगुणसाहणसहस्स ।
करणेण आणा, सत्तीऍ सयावि जइअव्वं ।। १५६५ ।।
वृत्ति:- ' अथवाऽऽज्ञाभङ्गादा'त्महानि:, 'एष' चाज्ञाभङ्गः 'अधिकगुणसाधनसमर्थस्य' सतः 'हीनकरणेन' हेतुना, 'आज्ञा' एवं यदुत 'शक्त्या सदापि यतितव्यं, न तत्क्षयः कार्य इति गाथार्थः ॥ १५६५ ॥
શ્રેષ્ઠ સંયમની પ્રાપ્તિ પણ જ્યાં સ્વ-પરનો સંયમ હોય ત્યાં થાય. અને પરંપરાથી સમ્યગ્ અત્યંત વૃદ્ધિ પામતો સ્વ-પરનો સંયમ સ્થવિરવિહારમાં હોય. [૧૫૬૧] અત્યંત અપ્રમાદ પણ પરમાર્થથી એ છે કે (અનુગ્રહ-બુદ્ધિરૂપ) શુભભાવથી બીજાઓમાં સારી રીતે શુભભાવો ઉત્પન્ન કરવા. [१५६२]
પ્રશ્ન- જો સ્થવિરવિહાર પ્રધાન છે તો મુનિઓ ગીતાર્થ હોવા છતાં સ્થવિરવિહારને છોડીને જિનકલ્પને કેમ સ્વીકારે છે ?
ઉત્તર- જિનકલ્પ અનશન સમાન હોવાથી અંતિમ કાલે તે ઉચિત છે. અંતિમકાલે જિનકલ્પના સ્વીકારથી જિનાજ્ઞાનો ભંગ થતો નથી–જિનાજ્ઞાનું પાલન થાય છે.[૧૫૬૩] યોગ્ય પુરુષને ચરમકાલે જ જિનકલ્પ પ્રધાન છે. કારણ કે તેથી જિનાજ્ઞાની આરાધના થાય છે. અંતિમકાલે તેનો સ્વીકાર ન કરવાથી શક્તિનો નિષ્ફલ (= ફલ મળ્યા વિના) ક્ષય થવાના કારણે આત્મહાનિ થાય. [૧૫૬૪] અથવા આજ્ઞાભંગ થવાથી આત્મહાનિ થાય. અધિક લાભ મેળવવાની શક્તિ હોવા છતાં હીન કરવાથી આજ્ઞાભંગ થાય. જિનાજ્ઞા એ છે કે- સદાય શક્તિપ્રમાણે પ્રયત્ન કરવો. શક્તિનો ક્ષય ન वो (= शक्ति गोषववी नहि.) [ १५६५ ]
एत्तो अ इमं एवं जं दसपुव्वीण सुव्वई सुत्ते ।
अस्स डिस्सेहो तयण्णहा अहिगगुणभावा ॥ १५६६ ॥
वृत्ति:- 'इतश्चैतदेवं'- स्वपरसंयमः श्रेयान् 'यद्दशपूर्विणां' साधूनां श्रूयते 'सूत्रे' आगमे 'एतस्य प्रतिषेध: ' - कल्पस्य, 'तस्यान्यथा' - परोपकारद्वारेण 'अधिकगुणभावात्' कारणादिति गाथार्थः ॥ १५६६ ॥
૧. ૧૫૫૫મી ગાથામાં જિનકલ્પની પ્રધાનતાના સમર્થનમાં શ્રેષ્ઠ સંયમની પ્રાપ્તિ અને અત્યંત અપ્રમાદ એ બે હેતુ જણાવ્યા હતા. માટે અહીં એ બે અંગે સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે.
•