________________
વ્યક્તરોના પ્રભેદઃ
(૧) પિશાચના પંદર પ્રકાર છે : કૂષ્માંડ, પટક, જોષ, આનક, કાલ, મહાકાલ, ચૌક્ષ, અચૌક્ષ, તાલ પિશાચ, મુખર પિશાચ, અઘસ્તારક, દેહ, મહાવિદેહ, તૂષ્મીક અને વનપિશાચ.
(૨) ભૂતના નવ પ્રકાર છે ઃ સુરૂપ, પ્રતિરૂપ, અતિરૂપ, ભૂત્તોત્તમ, સ્કેન્દિક, મહાઔદિક, મહાવેગ, પ્રતિચ્છન્ન અને આકાશગ.
(૩) યક્ષ તેર પ્રકારના છે : પૂર્ણભદ્ર, મણિભદ્ર, શ્વેતભદ્ર, હરિભદ્ર, સુમનોભદ્ર, વ્યતિપાતિક ભદ્ર, સુભદ્ર, સર્વતોભદ્ર, મનુષ્ય યક્ષ, વનાધિપતિ, વનાહાર, રૂપયક્ષ અને યક્ષોત્તમ.
(૪) રાક્ષસના સાત પ્રકાર છે : ભોમ, મહાભીમ, વિદન, વિનાયક, જળ રાક્ષસ, રાક્ષસ અને બ્રહ્મરાક્ષસ.
(૫) કિન્નરના દસ પ્રકાર છે કિન્નર, કિંગુરુષ, કિંપુરુષોત્તમ, કિન્નરોત્તમ, હૃદયંગમ, રૂપશાળી, અનિદિત, મનોરમ, રતિપ્રિય અને રતિશ્રેષ્ઠ.
(૬) ડિંપુરુષના દસ પ્રકાર છે : પુરુષ, સપુરુષ, મહાપુરુષ, પુરુષવૃષભ, પુરુષોત્તમ, અતિપુરુષ, મરુદેવ, મરુત, મેરુપ્રભ અને યશસ્વાન.
(૭) મહોરગના દસ પ્રકાર છે ? ભુજંગ, ભોગશાળી, મહાકાય, અતિકાય, સ્કન્ધશાળી, મનોરમ, મહાવેગ, મહેપ્પક્ષ, મેરુકાંત અને ભાસ્વાનું.
(૮) ગંધર્વના બાર પ્રકાર છે ? હાહા, હૂહુ, તુબુરવ, નારદ, ઋષિવાદિક, ભૂતવાદિક, કાદંબ, મહાકાદંબ, રૈવત, વિશ્વાવસુ, ગીતરતિ અને ગીતયશ.
૪૯
(મધ્ય લોક)
આપણી આ પૃથ્વી રત્નપ્રભા ભૂમિની છત પર છે. તેનાથી નવસો યોજન નીચે અને નવસો યોજન ઉપર એમ અઢારસો યોજનમાં મધ્ય લોક સ્થિત છે. મધ્ય લોકનો ઘનાકાર વિસ્તાર દસ રજૂ-પ્રમાણ છે. તેના નીચેના ભાગમાં વ્યસ્તર અને વાણવ્યન્તર દેવોનો નિવાસ છે, જેનું વર્ણન પહેલા કરેલું છે. નવસો યોજન ઉપરી ભાગમાં અસંખ્યાત દ્વીપ, સમુદ્ર અને જ્યોતિષ ચક્ર છે.
મધ્ય લોકની આકૃતિ ઝાલરની સમાન છે. આ વાત દ્વીપસમુદ્રોની રચનાથી સ્પષ્ટ છે. મધ્ય લોકમાં અસંખ્યાત દ્વીપસમુદ્ર છે, જે એક દ્વીપના પછી સમુદ્ર અને સમુદ્રના પછી દ્વીપના કમથી અવસ્થિત છે. તેમના નામ શુભ જ છે. સૌથી નાનો દ્વીપ જંબૂઢીપ છે, જે પૂર્વ-પશ્ચિમ તથા ઉત્તર-દક્ષિણમાં એક-એક લાખ યોજન વિસ્તારવાળો છે. લવણ સમુદ્ર તેનાથી બમણા (૩૫૨) છે જે છે તે છે કે છે છે જિણધો]
