________________
જૈન ચિત્રકલ્પદ્રુમ
ારતવર્ષમાં ખરીષ્મી લિપિનો પ્રવેશ
ઇતિહાસવેત્તાઓની એ માન્યતા છે કે ઈરાનવાસી સાથે હિંદુસ્તાનના વ્યાપારિક સંબંધને લીધે તેમજ તેમના રાજત્વકાળમાં તેમની સત્તા નીચે રહેલ હિંદુસ્તાનના ઈલાકામાં તેમની રાજકીય લપિ ‘અરભઈક'ને પ્રવેશ થયા હશે અને તેમાંથી ખરાથી લિપિની ઉત્પત્તિ થઈ હાવી જોઇએ દાખલા તરીકે જેમ મુસલમાનાના રાજ્ય દરમિયાન તેમની ફારસી લિપિ આ દેશમાં દાખલ થઈ અને તેમાં કેટલાક અક્ષરો ઉમેરાઈ ઉર્દૂ લિપિ બની.
‘અરમઈક’ લિપિમાં ક્ક્ત ૨૨ અક્ષરા હોઈ તેમાં સ્વરાની અપૂર્ણતા અને હવદીધના ભેદને અભાવ તેમજ સ્વરાની માત્રાઓને સદંતર અભાવ હેવાથી એ લિપિ ભારતવર્ષની ભાષાને માટે યોગ્ય ન હતી. તેથી ઈ.સ. પૂર્વે પાંચમી શતાબ્દીની આસપાસ તેમાં અક્ષરાની સંખ્યા વધારીને તેમજ કેટલાક અક્ષરાને આવશ્યકતા પ્રમાણે બદલીને અને સ્વરેાની માત્રાઓની ચેાજના કરીને તેના ઉપરથી ‘ખરાથી’ લિપિ તૈયાર કરી હોય. સંભવ છે કે આ લિપિને વ્યવસ્થિત રીતે તૈયાર
गम्यते । पश्चात् मात्रा गण्यते । अङ्को लिख्यते ॥ इति अङ्कपली |
૦૨૨ | ૮૨૨ | ૮૨૧ | ૬ | ૨૩૪ | ૭૩૩ ૩૮૨૨ | ૧૧-૧૧ || શ્રીઃ ||
અહીં અંકમાં જણાવ્યું છે કે રિષિતોમનીદ્ધિલિત
અંકલપ પછી ‘શૂલપ’ અને‘રેખાલિપિ’આપવામાં આવી છેઃ
अनेन प्रकारेण शून्यपलवी शून्यानि कार्याणि । रेखापल्लवी रेखाः कार्याः ॥
જૈન છેદ આગમામાં ચૂર્ણિકારાએ પ્રાયશ્ચિત્તાના પ્રસંગમાં જે અંકલપ અને લિપના ઉપયોગ કર્યાં છે એને પરિચય આગળ ઉપર અંકાના પરિચય પ્રસંગે આપીશું.
આ સિવાય આ પાનામાં ઐષધલિપિ, દાતાસીલિપિ અને સહઢવીલિપિ પણ આપવામાં આવી છે, જેને ઉતારા અહીં આપવામાં આવે છેઃ
लव यथा - अगर १ कपूर २ बेलूर ३ टंकण ४ तगर ५ पीपरि ६ यावित्री ७ संठि ८ । जे वर्गनो अक्षर ते औषधनाम । जे वर्गनुं जेतमु अक्षर तेतलां टांक । जेतमु स्वर तेतला वाल || इति મૌષધવનવી ॥ શ્રીરત્તુઃ ||
दाता धण कोस भावं, बाला महं खगं घटा ।
आशा पीठं जढे षंडे, चयं रिच्छं थनं झफा ॥ १ ॥ इति दातासी ||
.
अ प । फ ब ૐ હૈં | ૩ ધ |
भ म । क च । ख छ । ग ज । ध झ । ङ ञ । ट त । ठ थ ન | હૈં ચ | શ Z | ૨ ૧ | ∞ ત્ર | ત્તિ સવૈવી ॥ ભાઈ સારાભાઈ નવાબ પાસેના ‘૧૮૬૭ ૨ [! સુ} ૧૨||” લિપિ આ પ્રમાણે આપવામાં આવી છેઃ—
ના લખેલ પાનામાં ‘દાતાસી’ અને ‘સહદેવી
૧ ૨ ૩ ૪ ૫ ૬ ૭ ૮ ૯ ૧૦ ૧૧ ૧૨ ૧૩ ૧૪ ૧૫ ૧૬
ઉદ્દાતા થન જોન્સ માવો, વા-હમ- - દિ વગોવ - ટા ।
Jain Education International
૧૭૧૮ ૧૯ ૨૦ ૨૧ ૨૨ ૨૩ ૨૪ ૨૫ ૨૬ ૨૭ ૨૮૨૯૭૦૩૧ ૩૨
-૬ જૂ - ઇન - હાથ - ઢા, ૩ - ૨ - ↑ - ૨૩ - જ્ઞ ૢ ॥૧॥’
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
