________________
અવંતિનું આધિપત્ય.
૧૪૩ પ્રતાપને લઈ તેની આજ્ઞા અનુલ્લંઘનીય હતી. વધારે શાંતિથી સામ્રાજ્ય ભોગવનાર સમ્રાટોમાં સંપ્રતિનું સ્થાન સૌની મોખરે મુકી શકાય તેમ છે. કૌટુમ્બિક નેહ, પ્રજાવત્સલતા સાંપ્રદાયિક સહિષ્ણુતા, નિર્લોભતા, આદિ સદગુણને લઈ તેને તેના ધાર્મિક જીવનમાં રક્ત રેડવાને પ્રસંગ ભાગ્યે જ આવ્યું હશે એમ લાગે છે. એક સર્વ શ્રેષ્ઠ જૈન મહારાજાને યોગ્ય એવું તેનું સમભાવી જીવન હોઈ, તે સર્વ ધર્મો પ્રતિ ઉદાર અને સહનશીલ હતું. એની સર્વ પ્રકારની પ્રજા સુખી અને આબાદ હતી. રાજા તરીકે પ્રશંસનીય અને ધમી તરીકે અતીવ શ્રેષ્ઠ જીવન જીવી તે મ. નિ. ર૯૩ વર્ષે, એટલે કે તેના ગત ને ચાલુ ભવના પરમગુરુ શ્રી આર્ય સુહસ્તિના મ, નિ. ૨૯૧ વર્ષે સ્વર્ગસ્થ થયા બાદ બે વર્ષે, વર્ગસ્થ થયે હતે. તે પિતાનું નામ જિનપ્રભુનાં મનહર સ્થાપત્યોથી અમર કરતો ગયો છે. જૈન જગતની અતીવ વ્યવસ્થિત અને પ્રામાણિક યાદીમાંથી તે કદી પણ વિસરાય નથી ને વિસરાશે પણ નહિ એવું કોઈ પણ બળ તેને ભૂસી નાખવા સમર્થ થયું નથી અને થશે પણ નહિ. પછી ભલેને, તે પોતાની પાછળ કાંઈ સંતાન મુકો ગયો હોય કે ન પણ ગયો હોય. આજે આપણે તેના સંતાનોની કાંઈ પણ વાત વિષે લગભગ અંધારામાં જ છીએ, સિવાય કે હિમવંત શૂરાવલી તેને અપુત્રી લખે છે. ૨૭
સંપ્રતિના સામ્રાજ્યની વિશેષતા એ છે કે, નન્દોના ને તે પછી અશોક સુધીના સમયમાં રાજધાની તરીકે ઉજયિનીનું મહત્વ જતું રહ્યું હતું તે એક વાર ફરીથી સંપ્રતિના રાજત્વકાલે મ. નિ. ૨૪૬ વર્ષે સ્થાપન થયું. ઉજજયિનીનું આવું મહત્વ ભારતના ઈતિહાસમાં કયારે
(२०१) " अह वीराओ दोसयतेणउह (२९३) वासेसु विहकतेसु जिणधम्माराहणपरो संपाणिवो सग्गं पत्तो"
–હિમ થેરા ૫, ૫ (મુદ્રિત ) આચાર્ય શ્રીજિનસુંદરસૂરિજી દીપાલી-કપમાં સંપ્રતિને મ. નિ ૩૦૦ વર્ષે રાજા તરીકે થવાની વાત લખે છે જેમકે - નિત નમ મોક્ષા, જલે વાતારિઘ માપુ, મા પંજતિકૂળતઃ ૨૦૭”
–દીપાલી-૯૫. દી વાલી-કલપકારનો ઉપરોકત ઉલેખ ચાલું સંપ્રદાયના મતન્તને અનુસરીને છે. નન્દોમાં ૯૫ ને બદલે ૧૫૫ વર્ષ માની ચાલુ સંપ્રદાય મ. નિ ૨૧૫ વર્ષે મૌર્યોને આદિ કાલ માને છે, એમ ચંદ્રગુપ્તાદિ ત્રણ રાજાઓનો રાજવંકાલ અનુક્રમે ૨૪, ૨૫ અને ૩૬ વર્ષ ઉમેરતા ૨૧૫+૪+૨ ૨+૩૬ ૩૦૦ ની જ મહાવીરનિર્વાણની સાલ આવે. નન્દનાં વધારે મનાતાં ૬૦ વર્ષ કાઢી નાખીએ અને અશેનાં ૪૦ વર્ષ અથવા “િનૂસારનાં ૨૮ અને અશેકનાં ૩૭ વર્ષ એમ આ લેખમાં સૂચિત પુરાણદિની ગણતરીથી ગણીએ તે ૨૧૫+૪+૫+૪=૩૦૪-૬૦=૨૪૪ અથવા ૨૧૫+૨૪+૨૮+ ૩૭=૩૦૪-૬૦=૨૪૪ ની મહાવીર નિર્વાચની સાલ સંપ્રતિના રાજ્યારંજના સમયે આવે.
(૨૦૭) “ જાવંત્તોળથગ્નિ સંઘનિવારણ નિત્તર્ણ રામરામણોrળપુતિરણ गुत्तस्स बलमित्तभाणुमित्तणामधिज्जे दुवे पुत्ते वीराओ दोसयचउणवइवासेसु विइक्कतेसु જ કરે. ”
–હિમ થેરા, પૃ. ૭ (દ્વિત)
