________________
અવ'તિનુ આધિપત્ય
૧
પ્રજાના અન્તરમાં ઊંચુ અને ઊંડું સ્થાન પામેàા પ્રજાપાલ સત્ત્વશીલ રાજવી હતા અને તેના યશના પ્રતિધ્વનિ સદીઓના લાંખા કાળ સુધી સંભળાતા રહ્યો હતા.
ભારે ખેદ્યની વાત છે કે, વિક્રમાદિત્યના સમયનાં અથવા તે પછીના નજદીકના સમયનાં ઉલ્લેખિત સાધના આજે બીલકુલ મળી શકતાં નથી. આમ છતાં પરંપરાના આધારે લખાયલું જે કાંઈ સાહિત્ય મળી આવે છે તે પરથી પરસ્પર અવિરુદ્ધ ઘટના આના મેળ મેળવી અમુક ખાખતાના નિશ્ચય કરી શકાય તેમ છે. અલખત્ત, એ નિશ્ચયથી આપણે એ ઘટનાએની ચાક્કસ સાલવારી ગોઠવી શકીએ તેમ નથી તેથી ઘટનાક્રમ જાણી શકીએ નહિ. કાઈ પણ ચરિત્રના લેખકને અને ત્યાં સુધી પેાતાના આલેખનમાં ઘટનાક્રમ રાખવે જ પડે; પરંતુ વિક્રમ વિષેના આલેખનમાં તેના લેખકોથી ઘટનાક્રમ સચવાયે છે કે કેમ એ એક પ્રશ્ન છે. આ પ્રશ્નને સીધા જવાબ મળતેા નથી; પરંતુ તેને આડ કતરી રીતે એહેવત્તો જવાબ તે સમયની જૈનધર્મને લગતી કેટલીક નોંધાયલી વિગત પરથી મળી શકે તેમ છે તેથી આપણે તે તરફ વળવું જોઇએ.
વિક્રમાદિત્ય મ, નિ. ૪૧૦-ઇ. સ. પૂ. ૫૭ વષૅ ઉજ્જયિનીના તખ્ત પર આવ્યે ત્યારે આ શાંડિલ્ય યુગપ્રધાનપદે હતા. ૨૬૬ એમના યુગપ્રધાનત્વકાલમાં સમર્થ વિદ્યા
(૨૬૬) મ. નિ. ની ચોથી સદીમાં માથુરીવાચના પ્રમાણે બક્ષિસંહ, સ્વાતિ, શ્યામા અને સાંડિત્ય એ યુગપ્રધાનેાનુ' અસ્તિત્વ મનાયુ' છે. વાલમીવાયના અક્ષિસડ્ અને રવાતિના સ્થાને ગુણસુંદરને યુગપ્રધાન તરીકે નાંધી શ્યામા અને સાંડિય ( કાલકાચાર્ય અને કદિાચાય ) ની નોંધ લે છે. યુગ પ્રધાન પટ્ટાવલીમાં વાલભીવાચનાનુગત યુગપ્રધાનને ગા'સ્થાદિપોંય આવી રીતે નોંધાયે છેઃ – વાલભી– નામ ગાઈ સ્ત્યપર્યાય યુગપ્રધાન
•
વ ૧૧ આ† ગુણુસુંદર | ૨૪ ૧૨ આર્ય કાલકાચાર્ય ૨૦ ૧૩ આર્યસ્કંદિલાચાર્ય ૨૨
મ. નિ. સં. વર્ષી (૨૩૫-૨૫૯) ૩૨ (૨૮૦-૩૦૦) ૩૫ (૨૯૬-૩૧૮) ૫૮
શ્રામણ્યપર્યાય યુગપ્રધાનત્વપર્યાય
સર્વાયુ મ. નિ. સં. વર્ષાં મ. નિ. સ. વ મ. નિ. સ. (૨૫૯-૨૯૧) ૪૪ (૨૯૧-૩૩૫) ૧૦૦ (૨૩૫-૩૩૫) (૩૦૦-૩૩૫) ૩૧ (૩૩૫-૩૭૬) ૯૬ (૨૮૦-૩૬) (૩૧૮૩૭૬) ૩૮ (૩૭૬-૪૧૪) ૧૧૮ (૨૯૬-૩૧૪)
દી જીવી આય શાંડિલ્ય એ શ્યામ (૧૨-આય" કાલકાચા` ) ના શિષ્ય હતા એમ તપાગચ્છ પટ્ટાવલીમાં શ્રી ધર્મસાગરજી ઉપાધ્યાય અને હિમવંતથેરાવલીમાં આયા હિમત લખે છે, જ્યારે પ્રભાવચરિતકાર વૃદ્ધવાદિસૂરિચરિતમાં સ્કેન્દિલાયાના નામ નીચે તેમની ઓળખ આપતાં લખે છે કે, તેઓ વિદ્યાધરાસ્નાયના અને પાદલિપ્તપુલના હતા. આ ત્રણે ઉલ્લેખા આવી રીતે છે :~~
""
' तच्छिष्यः श्यामाचार्यः प्रज्ञापनाकृत् । श्रीवीरात् षट्सप्तत्यधिकशतत्रये ३७६ स्वर्गभाक् ॥ तच्छिष्यः सांडिल्यो जीतमर्यादाकृदिति नंदिस्थविर ल्यामुक्तमस्ति । " तपागच्छपट्टावली गा. ४. टीका श्यामार्थशिष्याः स्थविराः शाण्डिल्याचार्याः श्रुतसागरपारगा अभवन् ।
""
હિમ, ઘેરા, પૃ. ૯ ( મુદ્રિત ) “ ાનિાતોઽરિનારો, કેનાલમને સર્વશ્રુતાનુયોગદુ-વ યુદ્ઘનાğ: ધી
66
