________________
અવતિનું આધિપત્ય,
નભાવાન ૪૦ વર્ષ, મ. નિ. ૩૫૪-૩૯૪
(વિ. સ. પૂ. પ૬-૧૬, ઇ, સ, પૃ. ૧૧૩-૭૩ )
ચાલુ જૈન સંપ્રદાય, જૈન કલગજુનની ગાથાએના આધારે કરાતી તેની પેાતાની ગણતરી પ્રમાણે મહાવીરનિર્વાણુ અને વિક્રમરાજ્યારંભ એ બે વચ્ચેનું અંતર આ લેખની ગણતરીથી ૬૦ વર્ષ વધારે માનતે હેવાથી અને આ લેખમાં સપ્રતિ પછીની અરાજક તનું જે ૧ વર્ષ મનાયું છે તેને તે ન માનતા હેાવાથી, તેની ગજુનામાં આ આલેખાતા નભાવાહનના અતિ ને આધિપત્યકાલ ૫૯ વષ' મેાડો એટલે મ. તિ. ૪૧૩ થી ૪૫૩ સુધી આવે છે; જ્યારે આ લેખમાં એ સમ્રાટને આધિપત્યકાલ મ. નિ. ૩૫૪ થી ૩૯૪ સુધી મનાયેા છે. કાલગણનાની ગાથાએમાં આ નèાવાહનને નવહુણુ' તરીકે લખ્યા છે. હિમવંત શૈશવલીમાં ‘ગુભાવાહણુ' તરીકે લખાતા તેને અદ્યમિત્ર-માનુમિત્રમાંના ખલમિત્રના પુત્ર કહ્યો છે. ૨૩” આ સિવાય અન્ય જૈનસાહિત્યમાં તેના વિષે કાંઇ પણ એળખ વિગેરે હકીકત આપવામાં આવી નથી. તેના લખે રાજવકાલ બહુધા શાન્તિથી પસાર થયા હાય એમ લાગે છે, સિવાય કે, ક્ષડુરાટ ભ્રમકે અથવા તેના અનુગામી ક્ષહરાટ નહુપાર્થે લાટપ્રદેશમાંની તેની રાજસત્તાને હાનિ પહેાંચાડી હાય કે તેનેા નાશ કર્યાં હાય.
૧૯૨
સÀાષકેએ પ્રાચીન સમયના ઇતિહાસના 'શાધન પરથી આ નલેાવાહનના નામ સાથે ઘણા જ ભ્રમ ઉપજાવ્યેા છે કાઈ તેને ક્ષતુરાટ ‘નહપાણુ' માને છે, તેા કોઇ તેને વિક્રમાદિત્યના પુત્ર ‘નહષ્ણુ’–નલ:સેન માને છે; પરંતુ ખરી વાત એ છે કે, તે નથી નહપાણુ કે નથી નહુસેણુ. આ રાજાના પહેલાં ઉજ્જયિનીના અધિપતિ અલમિત્ર-ભાનુમિત્ર હતા એ નકી જ છે, તેા ખમિત્ર-ભાનુમિત્ર પછી જે કાઈ ગાદીએ આવનાર હોય તે માં તા તેના કઇ રાજ્ય પર હક ધરાવતા સીધા કે આડકતરા વારસહાય અથવા તે તે અવ'તિનું સામ્રાજય પડાવી લેનાર આકમક હાય. નહુપાણુ કે નહુસેણુ એ બેમાંથી એકે એટલે ખમિત્ર-ભાનુમિત્રના સબધી વારસ કે આક્રમક નથી જણાયેા.
સિક્કાએ અને ઉત્કીણ લેખા પરથી એ નકી છે કે, રાટ નહપાણ ઐતિહાસિક વ્યક્તિ હોઇ તે અનુક્રમે સત્રપ, મહાસત્રપ અને અંતે રાજા બન્યા. છે. ૨૩૧ “બહુપાશુની
(૨૩૦) તેનં દુન્નિત્તિ (બીંમત્ર-ભાનુ'મત્ર ) માયા ઝિળધમ્માદો વીમો થકવન્નાयितिय ( ३५४) वासेसु विश्कतेसु सग्गं पत्ते । तयणंतरं बलमित्सस्स पुत्तो णभोवाहणो अवतीरज्जे ठिभो । सेवि य णं जिणधम्माणुगो वीराओ तिसयचरणबद्द ( ३९४ ) वासेसु किंते सगं पत्तो ।
45
'
(૨૩૧) નહાના જમાઇ 'ઉસભદ્દાત'ના કાલે અને નાશ્ચિયના લેખામાં ઉમ્રભાતે પાતાને રા)નો દાલ લીપણ નવાનલજ્ઞમાતા fનિપુસેન ગુણમાલેન ” આવી રીતે ઓળખાવ્યે છે આમાં નહુષાણુની ક્ષત્રપ તરીકે જ તેલ લીધી છે, પશુ નવાણુના અમય અમે
