Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaII hakI zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracitA ta((((3 tathA zrImad devacandra vAcakavara viracita jJAnamArza vRtti (saraLa gujarAtI anuvAda-bhAvArtha sAthe) : anuvAdaka : dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA : prakAzaka : zrI jainadharma prasAraNa TrasTa-surata
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa94 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra // atha ekaviMzatitamaM karmavipAkacintanASTakam // athAvasarAyAtaM nirgranthatvasAdhanabhAvanArthaM samatAniSpattihetubhUtaM karmavipAkacintanASTakaM kathyate / tatra yat kriyate mithyAtvAdihetusamanvitena jIveneti karmajJAnAvaraNAdikam / atra kazcit karmAbhAvaM manyamAnaH prAha-nAsti karma, pratyakSAnumAnAdipramANAgocaratvAt / tatra na ca tAvat pratyakSaM karma, atIndriyatvAt / nApyanumAnasAdhyam, anumAnasya pratyakSapUrvakatvAt / dhUmAdiliGgopetamahAnasAdau dRSTe cAhArye ca tAvadanumAnasambhavaH / na ca tAdRzaM liGgaM karmAnumAnajanakam / tasmAd nApyanumAnagamyam / upamAyAH pratyakSatvasvabhAvAt / Agamasya hi nAnAvAkyAt, iti na karma / ityAdyanekayuktinivahaM vadantamAha have avasarathI AveluM, nircantha evI sAdhutAnI sAdhanAnI sAcI bhAvanA prApta karavA mATe, atizaya uccakoTinI samatAnI prAptimAM kAraNabhUta, pUrve bAMdhelA karmonA vipAkanA ciMtana rUpa karmavipAkaciMtanASTaka nAmanuM ekavIsamuM aSTaka kahevAya che. tyAM prazna thAya che ke "karma" e zuM vastu che ?to kahe che ke mithyAtva, avirati vagere hetuthI sahita evA A jIva vaDe je karAya che, baMdhAya che te karma kahevAya che. jIva jyAre zuddha-buddha-jJAnI hoya che tyAre A jIva karmabaMdhanA hetu vinAno hovAthI karmano akartA ane abhoktA che. jemake mokSanA jIvo. paraMtu mithyAtvAdi dUSaNo e karmabaMdhanAM kAraNo-hetuo jyAre che tyAre eTale ke A jIva mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yoga A pAMca kAraNothI jyAre sahita hoya che tyAre A jIvamAM karmabaMdhanAM kAraNo hovAthI te kAle A jIva karmano kartA che karmane bAMdhanAra che. te karma kAmaNa vargaNAnA pudgaladravyanuM baneluM che, sUkSma che, atIndriya che. jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa ItyAdi aneka bhedavALuM A karma che. karmanA viSayamAM koIka vAdI "karmo nathI ja, Ama karmanA abhAvane" mAnato chato A pramANe prazna kare che ke - karma nathI arthAt karmano abhAva che" kAraNa ke pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama ItyAdi pramANothI karma agocara che. pramANothI karma jaNAtuM nathI. pratyakSAdi pramANothI karma siddha thatuM nathI, mATe karma nathI. tyAM prathama pratyakSapramANathI karma kyAMya dRSTigocara thatuM nathI, karmane mAnanArA jaino vigere karmane atIndriya mAne che tethI cakSu Adi koI paNa
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 595 IndriyathI karma gocara thatuM nathI. karma jevuM koI tattva nathI. jo karma jevuM koI tattva hota to koI paNa IndriyathI jaNAta. paNa jaNAtuM nathI, mATe nathI. A pratyakSathI karma nathI ema samajAvyuM karma e anumAnathI paNa sAdhya nathI. kAraNa ke bhUtakALamAM ekavAra paNa je vastu pratyakSa joI hoya, IndriyothI anubhavI hoya te ja vastu kALAntare anumAnathI sAdhI zakAya che. eTale ke anumAna tenuM ja thAya che ke jenuM pUrve eka vAra paNa pratyakSa karyuM hoya, karmane kyAreya pratyakSa karyuM nathI. mATe karmanuM anumAna paNa saMbhavatuM nathI. mahAnasa (rasoDA) Adi sthAnomAM pUrvakAlamAM dhUma-dAhAdi liMgothI yukta evo vahni joyelo hoya che tathA anubhavelo paNa che. tethI ja kAlAntare parvata upara tenuM anumAna karAya che. A rIte pUrvakAlamAM pratyakSa joyelA ane anubhavelAnuM ja kAlAntare anumAna thAya che. karmane kyAreya koIe paNa pratyakSa nihALyuM nathI mATe pratyakSa vinA anumAna thatuM nathI. tathA "karma che" AvuM anumAna siddha karI Ape tevuM nirdoSa koI liMga paNa dRSTigocara thatuM nathI ke je liMgane joIne karmanuM anumAna karIe. mATe karma anumAnagamya paNa nathI. upamAnapramANa to pratyakSapramANanA svabhAvarUpa che. kAraNa ke jyAre saMzAsaMzInA saMbaMdhavALuM jJAna karo cho tyAre upameyavastu pratyakSa-Indriyagocara hoya to ja thAya che mATe karma jo pratyakSapramANathI siddha thatuM nathI. to pachI upamAnapramANathI paNa siddha thatuM nathI. vaLI Agama pramANa to darzane darzane bhinna bhinna vAkya hoya che. koI kaMI mAne, koI kaMI mAne, konuM sAcuM mAnavuM ? mATe AgamapramANa to vivAdono ja pUMja che tethI Agama to pramANa ja nathI. A rIte koI paNa pramANathI karmanI siddhi thatI nathI mATe karma nathI. AvA prakAranI potAnI buddhimAtrathI ja kalpelI evI aneka aneka yuktionA samUhane raju karatA karmane na mAnatA vAdIne have graMthakArazrI samajAve che ke - pratyakSaM karma asti, keSAM ? sarvajJAnAm / anyeSAmapi kAryAnumAnena pratyakSamasti, sukhaduHkhAnubhavasya kazcidasti hetu:, kAryatvAdaGkurasyeveti / atha yadi bhavataH pratyakSaM, tarhi karma mamApi pratyakSaM kasmAnna bhavati ? na hi yadekasya pratyakSaM tenAparasyApi pratyakSeNa bhavitavyam / na hi siMhasarabhAdayaH sarvasya lokasya pratyakSAH, tathApi dakSaiH pratyakSAH manyante loke / evaM sarvajJapratyakSIkRtakarma jJAnAvaraNIyAdikaM punaH pratiprANiprasiddhayoH sukhaduHkhayoH heturasti, kAryatvAdaGkurasyeva bIjamiti / vaccheda suvavuM:jIyo: hetu:, tamava nRtyapti /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmavipAkaciMtanASTaka - 21 zAnasAra "karma" e pudgaladravyanuM baneluM che, kAryaNavargaNA rUpa che. mithyAtvAdi baMdhahetunA kAraNe jIva kAryaNavargaNAnAM pudgalo grahaNa kare che ane tenuM karmarUpe rUpAntara kare che. jema loTamAMthI jIva modaka banAve che tema kAryaNavargaNAnAM pudgalomAMthI jIva jJAnAvaraNIyAdi karma banAve che. lADu e loTanuM rUpAMtara che ane tene karanAra jIva che. tema karma e kAryaNavargaNAnA pudgalonuM rUpAMtara che ane tene karanAra jIva che. A karma pratyakSa paNa che arthAt karma sAkSAt dekhAya che, mATe pratyakSapramANathI siddha che. karma kone dekhAya che ? Avo prazna thAya ? to teno uttara e che ke sarvajJa-mahAtmAone karma pratyakSa dekhAya che. te mahApuruSo kevalajJAnI hovAthI sarvane jota chatA karmane paNa sAkSAt kevalajJAnathI dekhe che. viziSTa avadhijJAnI paNa karmane pratyakSathI dekhe che paNa cakSuthI dekhAya evuM A tattva nathI. paraMtu jJAnathI dekhAya tevuM A tattva che. 196 sarvajJatA vinAnA tathA viziSTa avadhijJAna vinAnA anya evA chadmastha jIvone kArya pratyakSa hovAthI anumAna dvArA kAraNa paNa kathaMcit pratyakSa che ja. jema aMkuza AMkhe dekhAya che paNa te aMkurAnuM bIja dekhAtuM nathI. to paNa A aMkurA bIja vinA na hoI zake mATe bhUmimAM koIe paNa bIja vAveluM hovuM joIe, AvuM anumAna karavA dvArA bIja paNa mAnasapratyakSa thayuM gaNAya che. tema ahIM sukha ane duHkhano anubhava e pratyakSa che tethI tenA hetubhUta bIjarUpe karma hovuM joIe. Ama anumAna karavA dvArA kAryanI pratyakSatAne lIdhe kAraNanI paNa kathaMcit pratyakSatA gaNAya che. mATe kevalIne tathA viziSTa avadhijJAnIne sAkSAt ane anyane karma e kathaMcit pratyakSa che. prazna :- jo A karma Apane (ApazrInA mAnelA sarvajJane) pratyakSa dekhAya che to pachI te karma mane paNa pratyakSa dekhAvuM joIe, mane pratyakSa kema dekhAtuM nathI ? uttara H- je vastu ekane pratyakSa thAya te vastu bIjAne paNa pratyakSa thavI ja joIe evo niyama A saMsAramAM nathI. tamArI sAme je gAya ubhI hoya te tamane pratyakSa dekhAya che paraMtu tamane dekhAya che eTale jagatanA sarva jIvone te gAya dekhAya evo niyama nathI. jema siMha-zarabha (aSTApada nAmanuM prANI) vagere prANIo jaMgalamAM rahenArA mANasone ja pratyakSa hoI zake che. sarva manuSyone pratyakSa hotA nathI. chatAM sarve loko siMha-zarabhAdine mAne che. AvAM ghaNAM prANIo sarva manuSyone pratyakSa nathI. koIka koIkane ja pratyakSa che to paNa dakSapuruSo eTale jJAnIpuruSo te te prANIone A lokamAM pratyakSa ja mAne che. A vAta jANItI che. sarvazapuruSo AvaraNa vinAnA che mATe karmane jJAnathI joI zake che. ApaNe AvaraNavALA chIe mATe ApaNane karma dekhAtuM nathI. A pramANe sarvajJa evA jJAnI puruSone
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 pratyakSarUpe karAyeluM jJAnAvaraNIya vagere karma, pratyeka prANIomAM prasiddha (anubhavasiddha) evA sukha-duHkhanuM kAraNa che. sukha-duHkha e kArya hovAthI tenuM koIka kAraNa hovuM joIe. jema aMkurA e kArya hovAthI tenuM kAraNa bIja hoya che tema ahIM sukha-duHkhanuM je kAraNa che te karma ja che. Ama jANavuM. A rIte karma e sarvajJane sAkSAt pratyakSa ane anyane kathaMcit pratyakSa che. nanviti syAd matiH-srakcandanAGganAviSakaNTakAdaya iti dRSTa eva sukhaduHkhayorheturasti, kimadRSTasya karmaNaH taddhetutvakalpanena ? tadayuktam, vyabhicArAt / iha yastulyasAdhanayoriSTazabdAdiviSayasukhasAdhanasametayoraniSTArthasAdhanasamprayuktayozca bahUnAM vA phale sukhaduHkhAnubhavalakSaNavizeSastAratamyarUpo dRzyate, nAsau adRSTahetumantareNopapadyate / anumAnAntaraM zrIvizeSAvazyake - 597 kiriyAphalabhAvAo, dANAINaM phalaM kisIevva / taM ca dANAiphalaM, maNappasAyAi jai buddhI // 1615 // kiriyAsAmannAo, jaM phalamassAvi taM mayaM kammaM / tassa pariNAmarUvaM, suhadukkhaphalaM jao bhujjo // 1616 // ityAdi agnibhUtivAdasthale jJeyam // "pratyeka prANImAM prasiddha evA sukha ane duHkhamAM je hetu che te ja karma che" A viSayamAM tadviti = "te karma che" e bAbatamAM tane kadAca AvI mati thAya (tane kadAca Avo prazna thAya) ke pratyeka prANIone pratyakSapaNe je sukha-duHkha anubhavAya che temAM pratyakSa dekhAtI evI sram (puSpamAlA), caMdana ane aMganA (strI) A sukhamAM kAraNa, ane viSa, kaMTaka Adi duHkhanAM kAraNa che. Ama dhR va = pratyakSapaNe najare dekhAtI sthUla evI dRzyavastuone ja sukha-duHkhanuM kAraNa mAnI laIe to zuM khoTuM che ? te ja kAraNa che Ama mAno, adRSTa = na dekhAtA ane sUkSma evA karmane te sukhaduHkhanuM kAraNa mAnavAnI zI jarUra ? jyAM sudhI dazyakAraNa saMbhavatuM hoya tyAM sudhI adRzyakAraNa mAnavAnI zuM jarUra? mATe sra-caMdanAdi sukhanAM kAraNa ane viSa-kaMTakAdi duHkhanAM kAraNa che. Ama ja mAno, adRzya evuM karma kAraNa che AvuM mAnavAnI jarUra nathI. Avo prazna he jijJAsu jIva ! kadAca tane thAya, to te prazna ayukta che. yogya nathI, kAraNa ke temAM vyabhicAradoSa Ave che. sukhanAM sAdhano samAna hoya evA be jIvomAM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra athavA bahu jIvomAM sukhanA anubhavanI taratamatA hInAdhikatA) je dekhAya che ane duHkhanAM sAdhano samAna hoya evA be jIvomAM athavA bahu jIvomAM duHkhanA anubhavanI taratamatA (hInAdhikatA) je dekhAya che te adRSTa evA karmane kAraNa mAnyA vinA ghaTI zakatI nathI. jemake puruSane AzrayI strI bhogasukhanuM sAdhana hovAthI strI hoya tyAre sukhano anubhava thavo joIe chatAM eka puruSane strIthI sukha prApta thAya che ane bIjA puruSane strInI sAthe pratidina manameLa na hovAthI jhaghaDA, kleza, mArAmArI Ama duHkhano anubhava paNa thAya che. tyAM AMtarikakAraNa karma mAnyA vinA A sukha-duHkha ghaTaze nahIM, evI ja rIte ekane kAMTo vAgyo hoya to pIDAno vadhAre anubhava thAya che ane bIjAne kAMTo vAgyo hoya to tene hIna pIDAno anubhava thAya che. A AMtarika kAraNa karma vinA ghaTaze nahIM, Ama sarvatra sukhaduHkhanI hInAdhikatAmAM AMtarika kAraNa karma che. koI be puruSo sAthe jatA hoya ane sAmethI patthara athavA goLI AvI, ekane vAgyuM ane mRtyu thayuM ane bIjAne na vAgyuM ane tethI kaMI IjA na thaI, tathA be puruSo gADImAM jatA hoya eksIDaMTa thayo. eka marI gayo, bIjo bacI gayo, ekasarakhuM auSadha bannene ApyuM, eka nirogI thayo, ane bIjAne rIekzana thayuM. samAna sAdhana sAmagrIvALAmAM AvI je taratamatA saMsAramAM anubhavAya che te karmane mAnyA vinA saMbhavaze nahIM. te kAraNathI ahIM je tulya sAdhanavALA be jIvomAM managamatA zabda-rUpa-rasAdi viSayasukhanI sAdhanasAmagrI hoya evA ane evI ja rIte aNagamatA zabdAdi viSayo rUpI duHkhanI sAmagrI tulya hoya evA be jIvomAM athavA sukhanI samAna sAmagrIvALA bahujIvomAM ane duHkhanI samAna sAmagrIvALA bahujIvomAM phaLanI bAbatamAM sukha-duHkhanA anubhava rUpa je vizeSatA arthAta taratamatA jaNAya che. A vizeSatA adRSTa evA karmane hetu mAnyA vinA ghaTI zakatI nathI. mATe adaSTakAraNa karma svIkAravuM joIe. zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM AvA prakAranuM bIjuM anumAna paNa jaNAvyuM che te A pramANe che - kRSi eTale khetI, khetI jema eka kriyA che, te karavAthI dhAnyanI prAptirUpa phaLa maLe che, tema dAna ane hiMsA Adi paNa eka prakAranI sArI-narasI kriyA ja che. A pramANe dAnAdimAM ane hiMsAdimAM kriyAbhAva hovAthI tenuM paNa kaMIka phaLa hovuM joIe, tethI dAnAdi ane hiMsAdi kriyAnuM je phaLa che te puNya ane pApa nAmanuM karma che. kadAca manamAM Avo prazna thAya ke khetIkriyA e kriyA hovAthI tenuM phaLa jema dhAnyanI prApti che tema dAnAdi ane hiMsAdi paNa kriyA hovAthI tenuM phaLa avazya che, paNa adaSTa evuM karma e phaLa nathI, paraMtu mananI prasannatA ane mananI aprasannatA ema dRSTa
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 599 phaLa ja che. Ama mAnIe to zuM doSa? to A zaMkA vyAjabI nathI. kAraNa ke mAno ke dAnAdi ane hiMsAdi kriyA e kriyA che ane tenuM phaLa mananI prasannatA ane mananI aprasannatA che to te mananI prasannatA ane mananI aprasannatA e paNa kriyAvizeSa ja hovAthI tenA phaLa rUpe paNa puNya-pApa nAmanAM karma mAnavAM joIe. te baMdhAyelA karmanA pariNAmarUpe eTale karmanA udayarUpe vAraMvAra sukha-duHkha rUpa phaLano anubhava thAya che. A rIte dAnAdi kriyA ane hiMsAdi kriyA mananI prasannatA ane aprasannatAnuM kAraNa che ane te prasannatA tathA aprasannatA e karmabaMdhanuM kAraNa che. ane te karma sukhaduHkhanI prAptinuM tathA anubhavanuM kAraNa che. A pramANe jagatanI vyavasthA che. chatAM karmanA astitva viSe vadhAre jANavuM hoya to zrI vizeSAvazyakabhASyamAM bIjA agnibhUti nAmanA gaNadharanI sAthenA vAdasthalamAM joI levuM. tatra nAmasthApane sugame / dravyakarma karmavargaNAgatapudgalA badhyamAnA baddhAH sattAsthAH, athavA taddhetavo'pi / bhAvataH karma jJAnAvaraNAdivipAkaprAptA gaNarodhAdisvakAryarUpAH / karma" upara cAra nikSepA samajAve che. nAma ane sthApanA bahu sugama che. karma evuM koInuM nAma karAya te nAmanikSepa ane karma evuM lakhAya-citra dorAya athavA puNyapApanA udayavALA sukha-duHkha anubhavatA jIvanuM je citra dorAya te sthApanAnikSepa. karmarUpe pariNAma pAmavAne yogya evI je vargaNA arthAt kArmaNa vargaNAmAM rahelAM je pudgaladravyo ke je pugalo baMdhAtAM hoya athavA baMdhAIne sattAmAM rahelAM hoya paNa hAla udayamAM na AvyAM hoya tevAM badhyamAna ane pUrvabaddha karmane dravyakarma kahevAya che. athavA jenAthI karmo baMdhAya evA karmabaMdhanA hetuo paNa kAraNamAM kAryano upacAra karIne dravyakarma kahevAya che. bAMdhelA jJAnAvaraNIyAdi karmo jyAre vipAkodayamAM prApta thayAM hoya ane jJAnAdi guNono rodha karavo vagere potapotAnA kAryane karatAM hoya, phaLaprApti thatI hoya tevA prakAranAM vipAkodayamAM AvelAM je karmo che te bhAvakarma kahevAya che. have karma upara sAta naya samajAvAya che. naigamataH mithyAtvAdibandhahetujanakapAkhaNDiparicayaprazaMsAdayaH / saGgrahataH tadyogyatAviziSTau jIvapudgalau / vyavahArataH gRhyamANavargaNAsamUhaH prANAtipAtAdayazca / RjasatrataH bandhahetapariNatA hetapariNAmAH sattAsthAH karmadalikA vA / zabdataH calodIraNAdipUrvakAH vipAkagatadalikAH / samabhirUDhataH jJAnAdyanantaguNAnAM madhye
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra yad guNarodhaH, tattasyAvaraNam / evambhUtataH svakartRtA-grAhakatA-vettRtA-vyApakatAkarmakAryakaraNapravRttA iti / siddhasenAstu "karmakartRtA grAhakatA zabdanaye, vedakatA vyApakatA samabhirUDhanaye, guNAvaraNatvamevambhUtanaye" ityAdi bhAvanA kAryA / tatra vipAkaprApte karmaNi zubhAzubhodaye mAdhyasthyaM karaNIyaM, tadarthamupadezaH / (1) nagamanaya :- mithyAtva ane kaSAyAdi je je karmabaMdhanA hetuo che te hetuone utpanna karanArA evA anya darzanIonA paricaya ane anya darzanIonI prazaMsA Adine naigamanaya karma kahe che. karmabaMdhanA kAraNomAM paNa je kAraNa arthAt paraMparAkAraNane A naya karma mAne che. kAraNa ke A naya upacAragrAhI che. tethI kAraNanA kAraNamAM kAryano upacAra kare che. jemake tADUnAgU vati parvacaH | (2) saMgrahanaya :- karmano baMdha kare evA prakAranI yogyatAthI viziSTa evo jIva ane karmarUpe pariNAma pAmavAnI yogyatAvALAM kAmaNavargaNAnAM je pudagalo te saMgrahanayathI karma kahevAya che. kAraNa ke jIvamAM karmabaMdha karavAnI je yogyatA AvI che ane pudagalamAM karmarUpe pariNAma pAmavAnI je yogyatA pAkI te karmano aMza Avyo tethI saMgrahanaya, kAraNa ke te naya sadaMzagrAhI che. vyavahAranaya :- AtmAmAM karma baMdhAtuM hoya tyAre grahaNa karAtAM kAmaNavargaNAnAM pudgalono samUha ke je hAla karmasvarUpe banI rahela che te pudgalo athavA tenA kAraNabhUta prANAtipAtAdi 18 pApasthAnako vyavahAranayathI karma kahevAya che. kAraNa ke A naya lokabhogya liMgothI vastusthiti mAnanAra che. 18 pApasthAnakonuM sevana lokabhogya liMga che. tenAthI karma baMdhAya che ema zAstrothI jaNAya che tethI baMdhAtA karmane ane liMgabhUta pApasthAnakane A naya karma mAne che. :- AtmAmAM pratisamaye je karma baMdhAya che temAM kAraNarUpe pariNAma pAmelA mithyAtva, avirati ane kaSAyAdi svarUpa AtmAnA adhyavasAya sthAno, athavA sattAmAM rahelAM karmapudgalo, RjusUtranayathI karma kahevAya che. kAraNa ke A naya vartamAnakAlagrAhI ane svakIya bhAvane mAnanAra che. tethI AtmAnA mithyAtvAdi je pariNAmo che te svakIya hovAthI vAstavikapaNe to te ja karma che ane vartamAna kAlagrAhI hovAthI baMdhAtAM, baMdhAyelAM, udayamAM AvelAM ane sattAmAM rahelAM karmonI ja vidyamAnatA hovAthI karma kahevAya, paraMtu udayamAM AvI cUkelAM, bhogavAI cUkyAM ke nirjarA pAmelAM karmonI vartamAnakALe sthiti na hovAthI A naya tene karma tarIke svIkArato nathI. jasatranI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 601 (5) zabdanaya - udaya ane udIraNA Adi pUrvaka vipAkodayamAM hAla AvelAM je karmo che, te phaLadAyaka hovAthI A naya karma mAne che. (6) - AtmAnA jJAna-darzanAdi anaMtaguNo che. te guNono rodha karanAra je je karma che te ja tenuM AvaraNarUpa karma che. kAraNa ke ghAtakarma ja guNonuM rodhaka hovAthI AtmAnuM ahita karanAra che. tethI A naya tene ja karma mAne che paNa aghAtI karmo zarIrAdi bhavasthiti mAtra ApanAra che paNa AtmAnuM hitAhita karanAra nathI. mATe A naya mukhyatve ghAtakarmone ja karma mAne che. :- A naya atyanta zuddhanaya hovAthI AtmAmAM potAnAmAM ja rahelo karma bAMdhavApaNAnI kartutAno pariNAma, kArmaNavargaNAne grahaNa karavApaNArUpa AtmAmAM ja rahelo grAhakatAno pariNAma, karmone vedavA rUpe vedakatAno pariNAma, karmonI sAthe vyApakapaNe thavAno pariNAma, ane karmabaMdha rUpa kArya karavArUpe pravRtti karavAno je AtmapariNAma e ja vAstavika karma che Ama mAne che. bhAvanaya hovAthI AtmAmAM rahelI karmabaMdhanA kAraNabhUta paristhitine ja karma mAne che. AvA prakArano pariNAma che to ja karma baMdha thAya che. A bAbatamAM siddhasenadivAkarasUrijI vagere keTalAka AcArya mahArAjazrIo bhinna vivakSA karIne pAchalA traNa navamAM AvI mAnyatA dharAve che ke - karmo bAMdhavAnI kartutA ane karmone grahaNa karavAnI grAhakatA e zabdanayathI karma, bAMdhelAM karmone vipAkathI vedavA rUpa vedakatA ane karmonA udaya sAthe jIvanI vyApakatA e samabhirUDhanayathI karma ane guNonI AvaraNatA-AvArakatA e evaMbhUtanayathI karma kahevAya-Ama mAne che. saMkSepamAM vAtano sAra e che ke A AtmAe pUrvakAlamAM pote jAte ja zubhAzubha pariNAmothI ane zubhAzubha pravRttithI karmo bAMdhyAM che. te ja karmo teno udayakAla pAkatAM vipAkodayamAM AvyAM che. to temAM harSa, zoka, viSAda, rati ke arati na karatAM madhyasthabhAva rAkhavo. tenA mATe ja A upadeza apAya che. jema ke koI eka vyaktinI pAse bIjI vyakti kAraNavazAtu lAkha-be lAkha rUpiyA jamA ApI gayo, prathama vyaktie lIdhA, kAla pAkatAM jamA mukanAra bIjI vyakti levA AvI, prathama vyaktie te kAle te rUpiyA ApI dIdhA. A ghaTanAmAM rUpiyA jamA Ave tyAre prathama vyaktine harSa-AnaMda thatA nathI ane te rUpiyA jamA mukanAra bIjI vyakti laI jAya tyAre prathama vyaktine zoka ke kheda thato nathI, paNa mana mAdhyacyamAM ja rahe che. kAraNa ke te rUpiyA vAstavikapaNe prathama vyaktinA hatA ja nahIM, ane te paNa nahIM. to pachI tenI prApti-aprAptimAM harSa-zoka kema karAya ? tevI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra ja rIte puNya-pApanA udayathI AveluM sukha ane duHkha e A jIvanuM potAnuM che ja nahIM, puNyapApa nAmanA karmarAjAnI mAlikInuM che. to pachI tenI prApti-aprAptimAM harSa-zoka kema karAya? madhyastha ja rahevuM joIe. jyAre bIjI vyakti prathama vyakti pAsethI tenA potAnA rUpiyA laI jAya tyAre balA gaI, upAdhi gaI, bhAra nIkaLI gayo, huM Tenzanamukta thayo ema potAnI vAstavika paristhitithI svAbhAvika AnaMda pravarte che tema puNya-pApakarma khapI jatAM, te sukha-duHkhanI sAmagrI dUra thatAM hAza, balA gaI, karmanI upAdhi gaI, karmano bhAra nIkaLI gayo, have huM janma-jarA-maraNa-roga-zokAdinA TenzanamAMthI mukta banyo. Ama potAnA AtmAnI zuddha, nirmaLa, vAstavika paristhiti prApta thavAthI te viSayano svAbhAvika AnaMda pravarte, je AnaMda kyAreya jAya nahIM, anaMtakAla rahe. kAraNa ke te AnaMda paramatyayika nathI, svaguNapratyayika che. Avo upadeza A aSTakamAM Ave che. duHkhaM prApya na dInaH syAt, sukhaM prApya ca (na) vismitaH / muniH karmavipAkasya, jAnanparavazaM jagat // 1 // gAthArtha-jagata karmanA vipAkodayane paravaza che AvuM jANatA muni duHkhane pAmIne dIna thAya nahI ane sukhane pAmIne AzcaryavALA bane nahIM. ll TIkA - "du: prApya na rIH riti" niH-tattvarasi: sumasItA prApya dInaH na syAt, kRtabhoge kA dInatA ? karaNakAle avicAritakaraNena tadvipAka IdRzaH / evaJca punaH sukhaM sAtAdi (sutAdi) rAjyaizvaryAdi prApya vismito na syAt / ko vismayaH ? svaguNAvaraNabhUte vipAkamite karmaNi / jagat-lokaM karmavipAkasya-zubhAzubhodayasya, paravazaM-parAdhInaM jAnan, sarvaM jagat karmAdhInaM, iti jAnan tattvajJAnI karmavipAkamavagaNayya tattvasAdhane yatnavAn bhavati // 1 // vivecana - A saMsAramAM pUrve bAMdhelA karmono vipAkakAla prApta thatAM sarve jIvo puNyanA udayakAle sukha ane pApanA udayakAle duHkha pAme ja che ane teno vipAkodayakAla pUrNa thatAM te sukha ane duHkha cAlyAM jAya che. AyuSyakarma pUrNa thatAM te te bhava paNa samApta thaI jAya che. sAMsArika koI paNa paristhiti karmanA udayajanya hovAthI aupAdhika che. sAdi-sAtta che, anitya che, tethI ja AvA prakAranA pAramArthika tattvajJAnamAM ja rasika evA muni duHkhane pAmIne dIna thatA nathI, asAtAdi duHkha (zarIramAM roga thavA te asAtA, putrAdi parivArano viyoga, rAjyalakSmIno viyoga, mAna-pratiSThAno viyoga AvA prakAranA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 603 duHkhane) pAmIne tattvarasika muni kyAreya udAsa-dIna ke lAcAra banatA nathI, kAraNa ke ApaNe pote ja kareluM karma che te karelAne bhogavavAmAM vaLI dInatA zuM ? ApaNe je uchInA rUpiyA ke paheravA mATe dAgInA lAvyA hoIe te avasara Ave tyAre rUpiyA ke dAgInA pAchA ApavAmAM udAsInatA, lAcArI ke dInatA kema karAya ? A vastu paranI mAlikInI ja hatI mATe para laI le to ApaNo eTalo bhAra ocho thayo, ema asAtAdi pIDA paradravyajanya hatI (pApanA udayajanya hatI) pApakarma udayamAM AvavAthI te pIDA AvelI che. jema jema asAtAdi bhogavAtAM jAya tema tema te karmo pUrNa thatAM mAthA uparano eTalo karmano bhAra ocho ja thAya tethI kRtakarmabhogamAM dInatA zuM karavAnI hoya ? A pApakarmo jyAre bhUtakAlamAM bAMdhyAM che tyAre koIpaNa jAtano vicAra karyo ja nathI ane emane ema vinA vicArye kArya kareluM hovAthI teno vipAka Avo Avyo che. koIpaNa peDhImAM vicAra karyA vinA vyAje paisA lIdhe ja rAkhIe ane devuM vadhatuM ja jAya to te devuM cUkavavA mATe sthAvara milakata vecavI paDe to te vecavAmAM vaLI dInatA zuM hoya ! vicAryA vinA devuM karyuM che to te cUkavavuM paDe, tema vicAryA vinA game tema karmo bAMdhyAM che to pachI te karmono vipAka to Avo mATho ja hoya. A ja pramANe sukhane pAmIne (sAtAdi sukha, rAjyanuM sukha, aizvaryAdinuM sukha) pAmIne Azcaryacakita na thavuM joIe. kadAca viziSTa evo puNyano udaya thAya ane sukha maLe to temAM Azcarya zuM pAmavAnuM ? Azcarya pAmavA jevuM kaMI ja nathI. kAraNa ke A je puNyano udaya Avyo che tenAthI saMsArasukha prApta thayuM, paraMtu te puNyakarma potAnA AtmAnA jJAnAdi guNonuM to ja AvaraNa karanAra che. jema jema puNyakarmano udaya vadhato jAya tema tema te sukhamAM Asakta thayelo jIva moha-mUrchA ane lobhAdinA kAraNe AtmAnA jJAnAdi guNone bhulI jAya che. tenuM alpamAtrAe paNa lakSya A jIva rAkhato nathI. bhogapriya evo A jIva yogadazAthI vimukha bane che. tethI svaguNonA AvaraNabhUta evuM puNyakarma vipAkamAM Avye chate Azcarya zuM pAmavAnuM ? vAgha-siMha ke sarpa jevA prANaghAtaka prANIo gharamAM ghusI jAya to AnaMda ke Azcarya zuM thAya ? arthAt na thAya, paNa bhaya, ati ane zoka thAya. tema potAnA guNono ghAtaka eTale vAstavikapaNe AtmAno zatru evo puNyakarmano vipAkodaya thAya temAM AnaMda ane Azcarya zuM pAmavAnuM ? kaMI ja nahIM paraMtu raDavAnuM ke huM mohanA jhapATAmAM phasAyo. munimahAtmA A badhuM jANe che. samasta A loka zubhAzubha karmanA vipAkodayane paravaza che eTale ke parAdhIna che. samasta evuM jagata karmane AdhIna che. AvuM tattvajJAnI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra evA muni mahArAja jANe che. jyAre samasta jagata jo zubhAzubha karmane AdhIna ja hoya to ApaNe paNa karmodayane paravaza ja chIe Ama samajIne puNyodaya hoya tyAre sukhamAM aMjavuM joIe nahIM ane pApodaya hoya tyAre duHkhamAM gabharAvuM joIe nahIM. tethI karmavipAkodayane gauNa karIne A mahAtmA AtmatattvanI sAdhanAmAM ja udyamazIla bane che. saMsAramAM chIe tyAM sudhI puNya-pApanA udayane kAraNe sukha-duHkha AvavAnAM ja che. A bannemAMthI he jIvaeka paNa avasthA tArI nathI. mATe temAM aMjAyA vinA tArA potAnA AtmatattvanA guNone pragaTa karavAmAM tuM sAvadha thA, Ama mahAtmA puruSo potAnA AtmAne sadAkALa samajAve che, paNa puNyodayathI prApta thayelI saMpattimAM ke pApodayathI prApta thayelI vipattimAM harSa-zokathI joDAtA nathI. ll1|| yeSAM bhrUbhaGgamAtreNa, bhajyante parvatA api / tairaho karmavaiSamye, bhUpairbhikSApi nApyate // 2 // gAthArtha - je rAjAnA AMkhanA IzArAmAtrathI parvato paNa bhedAya che te ja rAjAone karmodaya viparIta hoya tyAre bhikSA paNa maLatI nathI. rA/ TIkA :- "Sa jUmati" veSa-puruSA, jUmamAtre-zUvikSepena, parvatAgirivraa api bhajyante, tairbhUpaiH karmavaiSamye-karmaNAM vaiSamyaM-karmajanitA viSamatA, tasmin karmodaye duHkhAvasthAyAM bhikSApi na Apyate-na prApyate, iti shubhaashubhvipAzavaivicam pArA vivecana :- karmonA vipAko kevA bhayaMkara hoya che? te viSaya samajAvatAM graMthakArazrI kahe che ke-je rAjAo ghaNA ja baLavAna hoya, parAkramI hoya, pratApI hoya, dharAne (pRthvIne) dhrujAvatA hoya, je rAjapuruSonA AMkhanA IzArAmAtrathI teonuM sainya moTA moTA mahAgirionA cUrecUrA karI nAkhatuM hoya athavA jenuM sainya AMkhanA IzArAmAtrathI girivara jevA baliSTha rAjAono nAza karatA hoya te rAjAono puNyodaya jyAre samApta thAya che ane karmanI viSamatA zarU thAya che tyAre eTale ke pApodaya zarU thAya che tyAre te pApakarmanA udayakAle duHkhI avasthAmAM ghera ghera bhikSA mAgavA chatAM roTalAno TukaDo paNa koI ApatuM nathI. badhA ja loko tiraskArapUrvaka jAkAro ja Ape che. zubhAzubha karmonA udayanI AvI vicitratA che. jemake harizcaMdra rAjA ekavAra rAjagAdI upara pratApI rAjA tarIke rAjya karatA hatA. te ja rAjAnuM karma jayAre viSama banyuM tyAre caMDALane tyAM lAkaDAM toLI ApavAnI nokarI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 605 karavAno vAro Avyo, patnI anya sthAne nokarI kare che. putranuM sarpadaMzathI mRtyu thayuM che. putranA agnisaMskAra mATe rANI lAkaDAM mAge che. rAjA mAlikano droha na karavAnA pariNAmathI vinA mUlya lAkaDAM ApatA nathI, AvI du:khI dazA karmodayanI viparItatAthI A jIvanI thaI che. chelle pote potAnA satyamAM vaLagI rahyA, tyAre devanI prasannatA varase che. AvAM aneka udAharaNo che. rA jAticAturyahIno'pi, karmaNyabhyudayAvahe / kSaNAd raGko'pi rAjA syAt, chatracchannadigantaraH // 3 // gAthArtha:- jAti ane caturAIthI hIna hoya to paNa jyAre puNyakarmano udaya pragaTe che tyAre kSaNamAtramAM ja raMka hoya to paNa upara chatrathI DhAMkI che dizAo ane vidizAo jeNe evo rAjA thaI jAya che. AvA TIkA :- "nAtivAtuti"-zat roDapi kSaUTIkSamAtrA, yuvAvaSe -zubhodarke karmaNi rAjA syAt-bhavet / kathambhUtaH raGkaH ? jAti:-mAtRkA, cAturyadakSatvaM, tAbhyAM hIna:-rahitaH, api bhUpo bhavati / kimbhUto rAjA ? chatreNa (mAtapatra ), inaM-chavitam, sAkSAnAM vistare cena na ta mUvI-magijnyaavaan bhavati vipAkapAkena, tatra nAzcarya, durlabhaM hi samyagdarzanajJAnacAritraM zuddhAtmadharmam rUA vivecana :- pAchalI gAthAmAM puNyanA udayavALo pratApI rAja paNa pApanA udayakAle duHkhI duHkhI thAya che. bhojana mATenI bhikSA paNa maLatI nathI. Avo karmodaya che Ama samajAvyuM che. A gAthAmAM tenAthI ulaTuM samajAve che ke pApanA udayavALo raMka (nirdhana) mANasa paNa jyAre puNyano udaya thAya che tyAre chatrapati cakravartI cha khaMDanI pRthvIno rAjA paNa thAya che. Avo karmodayano pratApa che. jAti ane caturAIthI rahita, garIba, nirdhana mANasa paNa puNyodayathI cakravartI rAjA paNa thaI zake che. mAtAsaMbaMdhI je vaMza tene jati kahevAya che, mosALa pakSano je vaMza te jAti ane pitAsaMbaMdhI je vaMza te kula kahevAya che. cAturya eTale caturAI-dakSatA samajavI. koI raMka (garIba-nirdhana) manuSya paNa zubha evA puNyakarmano udaya vartate chate kSaNa mAtramAM ja rAjA thaI jAya che. A reka puruSa game tevo hoya to paNa te rAjA thAya che. A vAta samajAvatAM kahe che ke jAtithI ane caturAIthI hIna hoya to paNa puNyodayathI rAjA thAya che. koI viziSTha jAtimAM janmelo na hoya enA upalakSaNathI kSatriyAdi uttama kulamAM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSOx karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra janmelo na hoya, tenAmAM eTalI badhI kadAca AvaData na hoya, hoMziyArI na hoya to paNa puNyodayanA pratApe rAjA-mahArAjA thAya che. rAjA thAya to kevo rAjA thaI zake che ? te samajAve che ke mAthA uparanA chatra vaDe (chatranA prakAzita kiraNonA teja vaDe DhAMkI devAI che dizAo ane dizAonAM AMtarAM (vidizAo) jenA vaDe evo cakravartI akhaMDa AjJAvALo, cha khaMDano adhipati rAjA puNyodayanA vipAkathI thAya che. tethI temAM Azcarya pAmavA jevuM kazuM ja nathI, dhavala zeThe zrIpALa mahArAjAne mArI nAkhavA mATe samudramAM pheMkI dIdhA, paraMtu zrIpALa mahArAjAno puNyodaya hato tethI samudra to taryA, rAjakuMvarI paNa paraNyA ane rAjAnA mAnavaMtA mahemAna banyA, je joIne dhavalazeTha vilakho thayo. A rIte vicAratAM puNyodayavALA pratApI rAjA paNa pApanA udayathI ghera ghera bhikSA mATe bhaTake che ane pApanA udayavALo jAti caturAI vinAno raMka paNa puNyanA udayathI chatrapati-cakravartI rAjA thAya che. AvA prakArano karmano vipAkodaya che. mATe temAM kaMI Azcarya pAmavA jevuM nathI. paraMtu A saMsAramAM mohanIyAdi ghAtIkarmonA kSayopazamathI ane kSayathI prApta thatAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra svarUpa zuddha evo Atmadharma maLavo atizaya durlabha che. puNyodaya ane pApodayathI paudgalika lakSmI Ave che ane jAya che, paraMtu he jIva ! te lakSmI tArI nathI, tethI te Ave to paNa zuM ? ane jAya to paNa zuM ? tenA AvavAthI tAruM kaMI AvatuM nathI ane tenA javAthI tAruM kaMI jatuM nathI. tArI hatI ja nahIM to temAM harSa-zoka zA mATe ? A to audiyabhAva che, bAdhakabhAva che, tArA svarUpano rodhakabhAva che. mATe tenAthI tuM virAma pAma. kSayopazamabhAva ane kSAyibhAva e tAruM svarUpa che. te bhAvothI maLanArI guNaprApti atyanta durlabha che. Ama he jIva ! tuM sadA vicAra kara. III viSamA karmaNaH sRSTirdRSTA karabhapRSThavat / jAtyAdibhUtivaiSamyAt, kA ratistatra yoginaH // 4 // gAthArtha :- jAti AdinI utpattinI viSamatAthI karmodayajanya sRSTi, UMTanI pIThanI jema viSama che. tevI viSama sthitimAM yogI mahAtmAne prIti kema hoya ? // 4 // TIkA H''viSamA dharmaLa kRti'' rmA: sRSTiH-racanA, karabhapRSThavat viSamA vRSTI / smAt ? nAtyAvibhUtivaiSamyAt - nAti:-tamudhvanISAvi, saMsthAna-vaLasvara-sampaviSevAt mahad vaiSamyuM, tasmAt / uttarlR prazamaratI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 607 jAtikuladehavijJAnAyurbalabhogabhUtivaiSamyam / dRSTvA kathamiha viduSAM, bhavasaMsAre ratirbhavati ? // 102 // iti / tatra zubhodaye-aizvaryAdikAle anekAzubhAdhyavasAye parasaMyogotpattirUpe, yoginaH-ratnatrayIpariNatasya kA ratiH ? na kApi / uktaJca - subhajogo raiheU, asuhajogo araiheutti / rAgo vaDDai teNaM, avaro dosaM vivaDDheI // 1 // sivamaggavigghabhUyA, kammavivAgA carittabAhakarA / dhIrANaM samayA tehiM, cAyapariNAmao havaI // 2 // iti // 4 // vivecana :- bIjI ane trIjI gAthAmAM samajAvyuM ke puNya ane pApakarmonA vipAkanI racanA citra-vicitra che. eka divasa je rAjA hoya che te ja rAjA bIjA divase bhikhArI paNa thAya che ane eka divasa raMka hoya te ja raMka bIjA divase chatrapati rAjA paNa thAya che. A karmanuM kaMI ThekANuM nahIM. A karmo jIvane UMcI-nIcI paristhitimAM laI jAya che. mATe kavivara graMthakArazrI karmonI A racanAne UMTanI pITha sAthe sarakhAve che. ghoDAnI uparanI pITha (beThakavALI sITa) samAna hoya che. jethI sukhe sukhe besI zakAya che. paraMtu UMTa uparanI pITha (beThakavALI sITa) UMcI-nIcI hoya che. eTaluM ja nahIM, paraMtu cAle tyAre paNa AkhuM zarIra uchALe eTale besanAranA paNa zarIranA sAMdhA duHkhavA Ave, AvI viSama pITha UMTanI hoya che, karmanI sRSTi paNa tevI ja viSama che. mATe jJAnI yogI mahAtmAne tevA prakAranA vipAkodayamAM prIti kema thAya ? puNya-pApano udaya kSaNika che, parAvartanazIla che. A jIvane kSaNamAtramAM UMca-nIce laI jAya che tethI temAM prIti kema karAya? puNya-pApAtmaka karmanI sRSTi (racanA) UMTanI pIThanI jema viSama che, khADA-TekarAvALI che. arthAt caDatI-paDatavALI racanA che. kayA kAraNe viSama che? jAti (mosALapakSa), kula (pitRpakSa) ekabhavamAM UMco paNa maLe ane bIjA bhavamAM nIco paNa maLe, kyAreka eka bhavamAM paNa jAti ane kuLamAMthI eka pakSa UMco maLelo hoya ane bIjo pakSa nIco maLe, tathA saMsthAna eTale zarIrano AkAra, kyAreka vyavasthita aMga-upAMganI racanAvALuM zarIra maLe, kyAreka khoDakhAMpaNavALuM, lulA-laMgaDA-baherA-AdipaNuM paNa maLe, varNa eTale rUpa, kyAreka zarIra suMdara rUpavALuM-rUpALuM paNa maLe ane kyAreka kadarUpuM zarIra paNa maLe, svara eTale kaMTha, kyAreka koyala jevo madhura svara maLe ane kyAreka gadheDAnA svara jevo duHsvara paNa
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra maLe, saMpatti eTale dhana-dhAnya, kyAreka vipula paNa maLe ane kyAreka nirdhanatA paNa maLe. A pramANe puNya-pApa nAmanA karmathI prApta thanArI paristhiti sadAkALa viSama hoya che, taratamatAvALI hoya che. kyAreya paNa sarakhI hotI nathI mATe ja UMTanI pITha samAna UMcInIcI che. tyAM mahAtmA puruSone prIti kema thAya? prazamarati prakaraNamAM kahyuM che ke - jAti, kula, deha, vijJAna, AyuSya, bala, bhoga ItyAdi bhAvonI utpattinI viSamatA dekhIne jJAnI puruSone bhavasAgaramAM rati-prIti kema thAya? tethI ja jJAnI puruSo nirveda saMvegapariNAmavALA ane vairAgyabhAvavALA bane che. jyAre puNyodayakAla cAlato hoya tyAre aizvaryAdinI vRddhinA avasara para dravyonA saMyogakALe eTale ke aneka jAtanAM viziSTa pudgaladravyonA ane nokara-cAkara, dAsa-dAsI Adi jevadravyonA saMyoganI utpattinA kALe "huM eka mahAna rAjA chuM" mArA samAna koI nathI, huM koIne paravaza na thAuM, mAre have koInI zuM jarUra che? pAMce IndriyonAM sukho mana phAve tema huM bhogavIza" AvA prakAranA mAna-mAyA-lobhanA tathA bhoganI AsaktinA bhAvo ane temAM ADe AvanArA upara krodhanA eTalA badhA azubha adhyavasAyo A jIvane utpanna thAya che tevA prakAranA azubha adhyavasAyonA bhaMDAra tulya evA A bhavasAgaramAM yogI eTale ke ratnatrayInA traNe guNo jenAmAM pariNAma pAmyA che evA mahAtmAne prIti kyAMthI thAya? jarA paNa prIti thatI nathI. paraMtu AvA mahAtmAne to saMsArI jIvonI AvA prakAranI bIhAmaNI paristhiti joIne te jIvo upara bhAvathI karUNA upaje che. saMsAramAM pazya-pApanA udayathI caDatI-paDatI paristhiti Ave che eka sarakhI samAna sthiti koInI paNa rahetI nathI. mATe UMTanI pIThanlya saMsAranI A paristhitimAM prIti kema karAya ? AtmAnuM A svarUpa nathI. anya zAstramAM paNa kahyuM che ke - puNyano udaya ratinuM kAraNa che, pApano udaya aratinuM kAraNa che. puNyanA udaya vaDe rAga vadhe che. ane pApodaya dveSane vadhAre che. A puNya-pApanA udaya rati-arati karatA hovAthI muktimArganI sAdhanAmAM mahA-vijJabhUta che. vaLI sarvavirati rUpa cAritramAM bAdhA karanArA che. A kAraNathI puNya-pApanA udaya vaDe sukha-duHkha hoya to paNa tyAgano pariNAma hRdayanI aMdara jhaLahaLato hovAthI dhIrapuruSo banne kAle samabhAvamAM ja hoya che. puNyodayamAM rAgI thatA nathI ane pApodayamAM dveSI thatA nathI. pote karmodayanA vipAkane barAbara jANe che. jA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 609 karmasvarUpasya mokSamArgadhvaMsitvaM darzayatiArUDhAH prazamazreNiM, zrutakevalino'pi ca / bhrAmyante'nantasaMsAramaho duSTena karmaNA // 5 // gAthArtha :- upazamazreNi upara caDhelA jIvo tathA caudapUrvI zrutakevalI mahAtmAo paNa duSTa evA karmanA vipAkodayathI aho ! duHkhanI vAta che ke anaMta evA saMsAramAM bhamAvAya che. pA. TIkA :- "mArUDhA ta"--zat niH-nizcayaratnatrayIparipAmata: tIvrakssyopshmbhaavaavaaptsaadhnH apUrvakaraNabalena upazamazreNiM-upazamacAritrapariNatiM ArUDhaH sarvathA mohodayarahitaH, ca-punaH zrutakevalI api duSTena karmaNA-sattAgatena mohena udayAvasthAyogyabhUtena, athavA AyuHkarmaprAntakaraNena pratipAtamApannaH caturgatiSu bhramati / ataH aho ! duSTena mohena anantasaMsAraM bhrAmyante / ataH karmAyattA cetanA na karaNIyA / vivecana - mohanIyakarmano sarvathA upazama karIne upazAnta moha guNasthAnake caDhelA, vItarAgAvasthAne pAmelA munine, tathA caudapUrvanA vizAla zrutane pAmIne zrutakevalI banelA manimahArAjane paNa duSTa evuM karma anaMta anaMta se mATe teno vizvAsa karavo nahIM. Avo upadeza A gAthAmAM graMthakArazrI ApaNane Ape che. nizcayanayathI samyajJAnAdi ratnatrayInA pariNAmane pAmelA ane viziSTa evA kSayopazamabhAvathI prApta karI che AtmatattvanI sAdhanA jeNe evA mahAmuni apUrvakaraNa (apUrva evA AtmAnA adhyavasAya rUpa AThamA guNasthAnakanA pariNAma) vaDe upazamazreNi upara caDhelA hoya. upazamabhAvanA cAritranA pariNAmane pAmelA hoya. anukrame AThamAnavamA ane dazamA guNasthAnakane pasAra karIne sarvathA mohanI upazAnta avasthA karIne mohanA udayarahita-vItarAga banyA hoya, agiyAramA guNasthAnake ArUDha thayA hoya tevA muni mahAtmA tathA je muni zrutakevalI banyA hoya tevA mahAtmA puruSa paNa sattAmAM rahelA ane udayayogya avasthAne pAmelA evA duSTa mohanIyakarma vaDe athavA AyuSyakarmano aMta thavAthI (mRtyu thavAthI) paDatIne pAmyA chatA cAra gatimAM bhaTake che, rakhaDe che. A kAraNathI AvI UMcI avasthA pAmelA jIvone paNa duSTa prakRtivALA evA moharAjA vaDe anaMta anaMta saMsAramAM bhamADAya che. tethI mohanIyakarmano vizvAsa na karavo ane potAnI cetanA (buddhiAtmapariNati) mohanIyakarmanA udayane AdhIna na karavI.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra jIvo AThamA guNasthAnakathI be rIte upara caDhe che. eka mohane upazamAvIne caDhe che tene upazamazreNI kahevAya che ane bIjA jIvo mohano nAza karIne upara caDhe che tene kSapakazreNI kahevAya che. upazamazreNImAM caDhelA jIvo apUrvakaraNa, anivRttikaraNa ane sUkSmasaMparAya guNasthAnaka pAmIne sarvathA mohano upazama karIne mohanA udaya vinAnA banyA chatA upazAntamoha-vItarAgachadmastha nAmanA agiyAramA guNasthAnaka upara ArUDha thAya che. tyAMthI A jIvanuM be rIte patana thAya che. sattAmAM rahela mohanIyakarmanAM daliko udayayogya avasthAne pAmyAM chatAM A mahAtmAnuM patana karAve che te kAlakSaye patana kahevAya che. te mahAtmA dasamA, navamA, AThamA guNasthAnake kramazaH nIce utarIne sAtame, chaTTe jAya che ane koI mahAtmAnuM agiyAramA guNasthAnake ja AyuSya samApta thavAthI mRtyu thaI jAya che. mRtyu pAmIne niyamA vaimAnika devalokamAM matAntare anuttara vimAnamAM) ja jAya che. te mahAtmA agiyAramA guNasthAnakethI paDIne anaMtarapaNe cothe guNaThANe ja Ave che. A patanane bhavakSaye patana kahevAya che. AvA mahAtmAne ane zrutakevalI jevA mahAtmAne moharAja. pachADe che to pachI sAmAnya mANasanuM to pUchavuM ja zuM? mATe mohane AdhIna cetanA karavI nahIM paNa mohane jitanArI cetanA banAvavI. vipAkakAle svakIyakSayopazamaH svarUpAnuyAyI rakSaNIyaH / na hi vipAkaH pratipAtAbhinavakarmabandhahetuH, kintu svakIyacetanA vIryaM ca mohodayAnugatatvena hetutvapariNatyA bandhaH / ataH hetutaiva vAraNIyA / udayastu guNAvArakaH / na ca tadeva hetuH / tasya hetutvAGgIkAre sarvakarmodayapudgalA bandhahetavo bhaviSyanti / tadA ca parakRtaiva karmakartRtA, AtmazakteH apravRttamAnatvAd, na hi apravRttA zaktiH karmakI / tena nodayAnAM hetutA, / kintu mithyAtvAdihetubhiH udayabhUtaiH samyaktvAdayo guNA AcchAditAH / punaH cetanAvIryadAnAdayaH kSAyopazamikA durviparItazraddhAnabhAsanapararamaNikapariNatAH abhinavakarmahetutAmAskandanti / ato'zuddhatayA pariNamitAtmapariNatirabhinavakarmahetuH / nidarzanaM ca sUkSmaikendriyANAM azuddhAnugakSayopazamAlpatvenAlpakarmabandhakatA, saMjJipaJcendriyANAM tu azuddhAnugakSayopazamabAhulyena tIvrabandhakatA ityAdi bhAvyam / uktaJca - potAnA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanA kSayopazamathI jJAnadarzanAtmaka cetanAguNa ane vIryaguNa je prApta thayo che te AtmasvarUpane ja anusaranAro rahe, paNa mohanA udayamAM vyApta na thaI jAya te rIte te kSayopazama jayAre jyAre mohanIya karmano vipAkodaya kAla Ave che tyAre tyAre rakSaNa karavA yogya che. eTale ke traNa
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 611 ghAtakarmonA kSayopazamathI pragaTa thayelI cetanAzaktinuM ane vIryazaktinuM mohodayajanyavikArothI rakSaNa karavA yogya che. kAraNa ke mohanIya karmano je vipAkodaya che te AtmAnuM patana karavAnuM ke navA navA karmabaMdhanuM kAraNa banato nathI, paraMtu AtmAmAM pragaTa thayelI cetanA (jJAnazakti-buddhi) ane vIrya (kriyA-zakti) jyAre mohanA udayane anusaranArI thAya che tyAre tyAre krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga-dveSAdi mohanA vikAropaNe pariNAma pAmelI evI A cetanAzakti ane vIryazakti ja AtmAnA patananuM ane navA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. eTale rAgAdi bhAvavALo AtmA ja karmano kartA ane karmano bhoktA kahevAya che. A rIte AtmAnI cetanAzakti ane vIryazakti ja mohane AdhIna thaI chatI baMdhanA heturUpe pariNAma pAme che. mATe cetanAzakti ane vIryazaktimAM AvatI baMdhanI hetutA ja aTakAvavI joIe. cetanA ane vIrya mohanA udayane AdhIna na thaI jAya te rIte te banne zaktinuM mohanA vikArothI alipta rahe te rIte rakSaNa karavuM joIe. kAraNa ke A banne zakti ja mohAdhIna thaI chatI baMdhano hetu bane che. paNa mohanIyano vipAkodaya baMdhahetu nathI. karmono udaya e to guNono AcchAdaka mAtra ja che, paNa te udaya kaMI navA baMdhano hetu nathI, jo karmanA udayane baMdhano hetu svIkArIe to sarvakarmonAM udayamAM AvelAM kArpaNa vargaNAnAM pudgalo baMdhahetu thaI jAya ane dasamA guNasthAnakathI caudamA guNasthAnakamAM paNa karmanI ghaNI ghaNI prakationo udaya varte che. tyAM paNa ghaNAM ghaNAM karma baMdhAvAM joIe. caudamA guNaThANe paNa 11-12 prakRtiono udaya che tethI tyAM paNa karmabaMdha thavo joIe. paraMtu Ama thatuM nathI. mATe vipAkodayamAM AvelAM karmapudgalo e navA baMdhano hetu nathI. mAtra mohanIya karma puratuM AvuM bane che ke "ne veya, te vaMtharu'' je mohanIyakarmane vipAkodayathI jIva vede che teno baMdha jIva kare che. jo udayamAM AvelAM karmapudgalone navA baMdhano hetu kahIe to bIjI paNa eka Apatti Ave ke karmapudgalo ja karmabaMdhanAM kartA bane. tethI paradravya vaDe karAyelI karmakardratA thAya, kAraNa ke AtmAnI zakti te karmabaMdhamAM pravartamAna nathI. mAtra udayAnugata pagalo ja baMdha kare che, evo artha thAya. AtmAnI zakti temAM vaparAI nathI, ane na vaparAyelI Atmazaktine karmanI kartA kahevAya nahIM. tethI AtmA to karmano artA ane abhoktA Tharaze. A vAta ucita nathI, AtmA ja karmano kartA che. mATe AtmAnA cetanA-vIrya vagere guNo je che te ja rAgAdi bhAve pariNAma pAmyA chatA karmabaMdhanA hetu bane che. paNa udayamAM AvelAM karmapudgalo baMdhahetu thatAM nathI, paraMtu udayamAM AvelAM mithyAtvamohanIya, kaSAyamohanIya vagere hetuo dvArA to AtmAnA samyakatvAdi guNonuM AcchAdana mAtra karAya che. navAM karmano baMdha to malIna cetanA ane malIna vIryapravRtti dvArA thAya che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra sArAMza ke udayamAM AvelAM karmo potapotAnAthI AvArya guNonuM AcchAdana mAtra kare che. paNa udayamAM AvelAM te karmo navA baMdhano hetu nathI. jo karmonA udayane baMdhahetu kahIe to karmo karma bAMdhe che Avo artha thAya. eTale paradravyakata karmakartatA thAya, caudamA guNaThANe paNa karmano udaya hovAthI baMdha prApta thAya. AvA doSo Ave. tethI udayagata karmo e navA baMdhano hetu nathI. paraMtu mohAdhIna cetanA ane mohAdhIna virya e navA baMdhano hetu che. A rIte jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ane aMtarAya A traNa karmonA kSayopazamathI pragaTa thayelI cetanA ane pragaTa thayeluM vIrya ane pragaTa thayelA dAnAdi guNo ke je A guNo kSayopazamabhAvavALA che. te AtmaguNo ja atyanta viparIta zraddhArUpe, atyanta viparIta jJAnarUpe ane paradravyamAM ja ramaNIkatAnA bhAve pariNAma pAmyA chatA arthAtu malIna thayA chatA navIna karmabaMdhanuM kAraNa bane che. AtmAnA kSayopazama bhAvanA guNo ja mithyAtvAdi bhAvarUpe pariNAma pAmyA chatA apUrva karmabaMdhanuM kAraNa bane che. A guNo AtmAnA hovAthI AtmA ja karmabaMdhano kartA kahevAya che. A pramANe azuddhabhAvapaNe pariNAma pAmelI AtmAnI (azuddha) pariNati ja navA navA karmabaMdhanuM kAraNa che. A vAta dRSTAnta sAthe samajAvAya che. sUkSma-ekendriya jIvomAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmano kSayopazama ekendriya jAtino udaya hovAthI bhavasvabhAve ja alpamAtrAe hoya che. tenA kAraNe te jIvonI cetanA ane vIryazakti alpamAtrAe ja khullAM hoya che. A kAraNe azuddhatAne anukUla arthAt azuddhatAthI vyApta evo A traNa karmono kSayopazama (cetanAzakti ane vIryazakti) alpamAtrAvALI hovAthI alpasthitibaMdha ane alparasabaMdhavALo alpamAtrAe karmabaMdha thAya che. eka sAgaropamanA sAtIyA traNa bhAga vagere pramANavALuM karma baMdhAya che. eka sAgaropama paNa pUrNapaNe baMdhAtuM nathI. jyAre saMjJI paMcendriya jIvomAM paMcendriya jAtino udaya hovAthI A traNe karmono kSayopazama bhavasvabhAve ja adhika mAtrA hoya che. tenA kAraNe te jIvonI cetanAzakti ane vIryazakti adhikamAtrAe khullAM hoya che. A kAraNe azuddhatAne anukuLa arthAt azuddhatAthI vyApta evo A traNa karmono kSayopazama (cetanAzakti ane vIryazakti) adhika mAtrAe hovAthI adhika sthitibaMdha ane adhikarasabaMdhavALo adhikamAtrAe karmabaMdha thAya che. ochAmAM ocho (jaghanyathI) paNa aMtaHkoDAkoDI sAgaropama jeTalo karmabaMdha thAya che ane utkRSTathI 70-30-20 koDAkoDI sAgaropama jeTalo baMdha thAya che. sUkSma-ekendriyamAM alpabaMdha ane vikalendriya temaja asaMzimAM adhika adhika baMdha (25 gaNo, 50 gaNo, 100 gaNo ane 1000 gaNo baMdha) hoya che ane saMjJI paMcendriyamAM
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka- 21 613 to koDAkoDI sAgaropamano baMdha thAya che. tethI jIvamAM pragaTa thayelI cetanAzakti ane vIryazakti ja azuddhatAvALI thaI chatI karmabaMdhanI kartA che. A guNo jIvanA hovAthI jIvanI sAthe te guNono kathaMcit abheda che tethI azuddhatAvALo jIva ja karmano kartA-bhoktA che, paNa pUrvabaddhakarmano vipAkodaya ke vipAkodayamAM AvelAM karmapudgalo e baMdhanAM kartA nathI. temaja zuddha jIva paNa karmano kartA nathI. Aawi jcha - "appA karei kammAiM, appA veeI paravaso eso" ityAdi / tathA ca bhagavatIprajJApanAdau-attakaDA kammA baMdhanti, no parakaDA, te'pyappavagADhA, nA'pyanavagADhA // uttarAdhyayane appA kattA vikattA ya, suhANa ya duhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiya supaTThio // 37 // ___(adhyayana 20, gAthA 37) ityAdi punaH AcArAne-AyANaM sagaDabbhi (zruta 1, adhya. 3, uddeza-4, sUtra-72), ityAdi svato yojyam / zreNipratipAtAdhikAre Avazyakaniryuktau - uvasAmaM uvaNIyA, guNamahayA jiNacarittasarisaMpi / paDivAyaMti kasAyA, kiM puNa sese sarAgatthe // 118 // jai uvasaMtakasAo, lahai aNaMtaM puNo vi paDivAyaM / na hu bhe vIsasiyavvaM, thovevi kasAyasesaMmi // 119 // aNathovaM vaNathovaM, aggIthovaM kasAyathovaM ca / na hu bhe vIsasiavvaM, thovaM pi hu taM bahu hoi // 120 // dAsattaM dei riNaM, airA maraNaM vaNo visappaMto / savvassa dAhamaggI, diti kasAyA bhavamaNaMtaM // 1311 // (vizeSAvazyAkabhASya 1311) iti karmodayena AtmA dIno bhavatIti // 5 // AtmA ja karma kare che, AtmA ja karmono kartA che, AtmAnI cetanAzakti ane vIryazakti mithyAtvAdi bhAvothI vAsita hoya tyAre te zakti ja karmanI kartA che. paraMtu pUrve
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 karmavipAkaciMtanASTaka-21 jJAnasAra bAMdhelA karmonA vipAkodayamAM AvelAM pudgalo karmanA kartA nathI. A bAbatamAM judA judA aneka zAstrapAThonI sAkSI ApatAM TIkAkArazrI jaNAve che ke - (1) paravaza evo A AtmA ja karmo kare che ane AtmA ja karma vede che. (2) bhagavatIjI sutra ane prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke AtmA vaDe ja karAyelAM karmo baMdhAya che, paNa para vaDe karAyelAM karmo vivakSita jIvane baMdhAtAM nathI. tathA je AkAzapradezomAM AtmA avagAhIne rahyo che te ja AkAzapradezomAM avagAhIne rahelAM kArmaNavargaNAnAM pudgalo A jIva bAMdhe che, paNa potAnI sAthenA AkAzapradezomAM avagAhIne na rahetAM hoya paraMtu anaMtara ke paraMparAe dUra dUra avagAhIne rahelAM hoya tene A jIva bAMdhato nathI. (3) uttarAdhyayana sUtra adhyayana 20 gAthA 37 mAM kahyuM che ke - "sukhono ane duHkhono kartA potAno AtmA ja che ane potAno AtmA ja sukha-duHkhone dUra karavAvALo vikartA paNa che. suprasthita eTale sadAcArI AtmA AtmAno mitra che ane du:prasthita eTale ahIM gAthAmAM kahelAM mittapitta ema banne pado krama choDIne duprakriya ane supaDhio sAthe joDavAM) (4) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA trIjA adhyayanamAM cothA uddezAmAM sUtra 72 mAM kahyuM che ke - jenAthI karmabaMdha thAya te 18 pApasthAnaka, athavA hiMsAdi Azravo tathA kaSAyo A sarvene AdAna kahevAya che. teno je tyAga kare te pote bAMdhelA karmono kSaya kare che Avo artha jANavo tathA Adi zabdathI jJa tti krejha vaMtha parikhAyA (sUtrakRtAMga1-1-1) ItyAdi pATho paNa svayaM jANavA. (5) AvazyakaniryuktimAM upazamazreNIthI patananA adhikAramAM pUjya bhadrabAhusvAmIjIe kahyuM che ke - guNo prApta karIne tenA dvArA mahAna banelA puruSoe kaSAyone upazamabhAva rUpe karyA hoya to paNa te upazAnta kaSAyo jinezvaranI tulya cAritravALA (upazAntamoha guNasthAnake pahoMcelA ane vItarAga banelA) evA AtmAne paNa pachADe che to pachI bAkInA sarAgI avasthAmAM rahelA (1 thI 10 guNasthAnakavALA) jIvonI vAta to karavI ja zuM? (118) upazAnta karyA che kaSAyo jeNe evo vItarAgAvasthAne pAmelo AtmA paNa pharIthI anaMtakAla saMsAramAM bhaTakavA rUpa pratipAtane pAme che te kAraNathI A jIvanamAM thoDA paNa kaSAyo bAkI hoya to teno tamAre vizvAsa karavo joIe nahIM. (119)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 615 RNa (devuM) thoDuM hoya to paNa, pagamAM lAgelo ghA thoDo hoya to paNa, Aga thoDI lAgelI hoya to paNa, kaSAyo thoDA hoya to paNa tamAre teno vizvAsa karavo nahIM, kAraNa ke te thoDuM hoya to paNa dina-pratidina vadhIne ghaNuM ja thAya che. (120) RNa (devuM) dAsapaNAne Ape che. traNa eTale ghA phelAto phelAto jaldI maraNane Ape che. agni vadhato vadhato AkhA gharane bALI nAkhe che ane kaSAyo vadhatA vadhatA anaMta bhavamAM bhramaNa Ape che arthAt anaMta saMsAramAM bhaTakAve che. (vizeSAvazyakabhASya gAthA 1311) A pramANe vicAra karatAM karmonA udayathI A jIva dIna bane che, lAcAra bane che, parAdhIna bane che. mATe karmonA udayano vipAka AvuM kaSTa ApanAra che. pA arvAk sarvA'pi sAmagrI, zrAntaiva paritiSThati / viSA: rmaLa: jArya-paryantamanudhAvati ddA gAthArtha :- puNya-pApano udayakAla Ave tyAre dhana-dhAnya, gADI-vADI Adi sarve paNa sAmagrI jANe thAkI gaI hoya tema AgaLa ubhI ja rahe che (kaMI karI zakatI nathI). phakta potAno udayamAM Avela karmono vipAka ja phaLa Ape tyAM sudhI jIvanI pAchaLa pAchaLa jAya che. IIII TIkA :- '"arvAk sarveti' sarvASi sAmagrI arvA zrAnA dhruva paritiSThati, na hi kAryakaraNasamarthA / karmaNaH vipAkaH - udayaH kAryaparyantaM caramakAraNamanudhAvatianuvartate / to bAhyasAmagrI upakaraNarUpA hi karmodayAzritA, tena karmodayo balavattaraH, ataH karmakSayAya yatitavyamiti // 6 // vivecana :- mANasanI pAse dhana-dhAnya baMgalo gADI sattA vagere bAhya bhoga sAmagrI jyAre hoya che tyAre te manuSya abhimAna karato hoya che. mArI pAse badhuM ja che. have mAre koInI jarUra nathI. mAre koIthI dabAvAnI jarUra nathI. Ama manamAM abhimAna rAkhIne pAvarapUrvaka gaja gaja chAtI kADhIne pharato hoya che. AkhI duniyAne dhrujAvato hoya che. paraMtu A sarve paNa bhoga sAmagrI (saMsArIsukhanA upakaraNa rUpa sAmagrI) jANe A jIvane bacAvavAmAM thAkI gaI hoya zuM ? e rIte ubhI ja rahe che. Tagamaga-Tagamaga joyA ja kare che. jIvanuM saMrakSaNa karavA rUpa kArya karavAne te sAmagrI samartha banatI nathI. sAta mALanI havelI karAvI hoya, lAkhonI kiMmatanA hIrAnA hAra karAvyA hoya,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra karoDo rUpiyAnuM dhana bheguM karyuM hoya. vinayavALo bahoLo parivAra hoya ane AjJAMkita sevakavarga hoya to paNa A jIvane jyAre jyAre janma-jarA-maraNa-roga ane zoka Ave che tyAre tyAre thatI te prasaMgonI pIDA koI laI zakatuM nathI. mRtyu pAme tyAre uparanI tamAma sAmagrI Tagamaga Tagamaga dekhe che, pote kaMI bacAva kArya karI zakatI nathI ema samajIne jANe raDatI hoya ema udAsa thaIne rahe che, paNa saMrakSaNa koI karI zakatuM nathI. badhI ja sAmagrI jatI rahe che ane mRtaka zarIrane gharamAMthI bahAra laI javAya che. smazAnamAM agni saMskAra karAya che. jIva paNa badhI ja sAmagrI hovA chatAM AyuSya pUrNa thavAthI upaDI jAya che, koI tene rokI zakatuM nathI. mAtra eka pote bAMdhelA karmono vipAka (udaya) ja potAnuM kArya thAya tyAM sudhI pAchaLa pAchaLa jAya che. paramAtmA zrI mahAvIraprabhunA jIve marIcInA bhavamAM bAMdheluM nIcagotrakarma potAnuM kArya samApta na thayuM tyAM sudhI eTale ke tIrthaMkarapaNAnA bhava sudhI pAchaLa gayuM, evI ja rIte vAsudevanA bhavamAM bAMdheluM karma chellA bhavamAM kAnamAM khIlA naMkhAvavAnuM kArya thayuM tyAM sudhI sAthe gayuM. Ama karma ja bhavAntaramAM phaLaprApti sudhI sAthe jAya che, bhogasAmagrI ahIM ja rahe che. A kAraNathI puNyodayajanya upakaraNasAmagrI karmanA udayane AdhIna che. ApaNI potAnI jIvanI mAlikInI) nathI, jIvanuM temAM kaMI cAlatuM nathI. karmodayanI mAlikI che. A kAraNathI karmodaya ja baLavAna che. A kAraNe he jIva! karmono kSaya ja karavo joIe. karmonA kSaya mATe ja prayatna karavo joIe. bhogasAmagrI tArI mAlikInI nathI tethI tenuM gumAna karavuM ucita nathI. lllii asAvacaramAvarte, dharmaM harati pazyataH / caramAvartisAdhostu, cchalamanviSya hRSyati // 7 // gAthArtha :- A karmodaya (karmavipAka) jIvano acaramAvartakAla cAlato hoya tyAre tenA dekhatAM dekhatAM tenAmAMthI dharma corI jAya che ane jyAre caramAvartano kAla Ave che tyAre A karmavipAka sAdhumAM baLa vAparI zakato nathI. jo kadAca sAdhumAM praveza karavA mATe A vipAkodayane nAnuM paNa chidra maLe to AnaMdamAM AvI jAya che. liNA. TIkA :- "saviti" 3-jarmavipatti: pati-pati sati ane acaramAvarte-caramapudgalaparAvartAd arvAk dharmaM harati-corayati / tu-punaH caramAvarticaramapudgalaparAvartAntarvartamAnamArgAnusArijanasya sAdho:-nirgranthasya cchalamanviSyagaveSayitvA hRSyati-harSaM prApnoti / ityanena mArgAnusArinirgranthasya kSAyopazamika
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 617 guNavattvAt pramAdAdidoSAt, zaGkAdyaticArAvasare hRSyati nAma vardhate ityupacAraH, ataH karmavipAke raktadviSTatA na karaNIyA // 7 // vivecana :- A jIvane muktinI prAptino eka pudgalaparAvartanathI adhika kAla jyAre bAkI hoya tyAre "acaramAvarta" kahevAya che ane eka pudgalaparAvarta mAtra kAla bAkI hoya tyAre "caramAvarta" kahevAya che. pahelAnuM nAma dUramukti ane bIjAnuM nAma Asanamukti paNa kahevAya che. jyAre A jIvanI muktinI prApti dUrakAle thavAnI hoya eTale ke acaramAvartakAla hoya tyAre karmano A vipAkodaya AMkhe dekhatAM dekhatAM ja A jIvamAM rahelI dharmasaMjJAne harI jAya che, arthAt corI jAya che. kahevAno Azaya e che ke acaramAvartI jIvomAM pAMce IndriyonAM viSaya-sukhono moha eTalo badho hoya che ke tene dharma karavAnuM mana ja thatuM nathI, moharAjAno vipAkodaya tIvrabhAve kAma kare che, jIvamAM rahelI dharmasaMjJA-saMskRti-saMskAra cAlyA jAya che. mohAlva thayelo A jIva dArUDIyAnI jema viSaya-sukhamAM aMdha bane che ane vipAkodayanuM jora hoya che mATe Atmadharma bhUlI jAya che. paraMtu A ja jIva jyAre caramAvartamAM Ave che tyAre te vItarAgaprabhunA mArgane jANe che. tene anusaravAnI buddhi thAya che. bhagavaMte kahelA mArge cAle che. te kAle AtmA jAgRta thaI jAya che. mArgAbhimukha-mArgapatita ane mArgAnusArI bane che. rAga-dveSAdi kaSAyono kaMTrola karato A jIva dvizvaka sakRbaMdhaka-apunarbandhaka thaIne traNa karaNa karavA dvArA samyakatva guNa pAme che. samyakatva prApta thavAthI karmanI sAme vijaya tarapha A jIvanuM baLa vadhe che. vipAkodaya DhIlo paDI jAya che. te vipAkodayane A jIvamAM pravezavAnI koI jagyA maLatI nathI. kyAreka kyAreka samyakatvamohanIyakarmanA udayathI mArganusArI evA ane nigraMtha banelA evA paNa A jIva vaDe mohanIyano kSayopazama bhAva hovAthI pramAdAdinA doSathI vItarAgaparamAtmAnAM vacano upara zaMkA-AkAMkSA-vitigicchA, anya-daSTiprazaMsA ane anya -daSTi-paricaya Adi aticAro (doSo) sevAI jAya che. tyAre tevA avasare karmano A vipAkodaya ghaNo ja rAjIrAjI thaI jAya che. prasanna prasanna thaI jAya che ke have mane A jIvamAM ghusavAnuM eka A chidra to maLyuM, Aja sudhI huM A jIvamAM pravezI ja zakato na hato, have A jIve A doSa sevyA che eTale huM aMdara jaIza ane mAruM jora ajamAvIza jIvane nIce pachADIza. ema vipAkodaya rAjI rAjI thaI jAya che. kahevAno sAra e che ke acaramAvartamAM vipAkodayanuM bala balavattara hoya che. paraMtu
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 karmavipAkaciMtanASTaka- 21 jJAnasAra caramAvartamAM jIvanuM baLa vadhe che. vipAkodaya nirbaLa thAya che. A kAraNathI jyAre jyAre puNya-pApa karmano vipAkodaya Ave tyAre tyAre rAgI ane dveSI na thavuM, rAga-dveSa na thAya tenI pUrepUrI kALajI rAkhavI. llNA sAmyaM bibharti yaH karma-vipAkaM hRdi cintayan / sa eva syAccidAnanda-makarandamadhuvrataH // 8 // gAthArtha :- karmonA vipAkane hRdayamAM vicArato je mahAtmA "samabhAvane" dhAraNa kare che te ja mahAtmA jJAnanA AnaMdanI suvAsa prApta karavAmAM bhramaratulya bane che. ATalA TIkA :- "samiti" -ca: sAbhArthI RvipA-zumAzumavipAddha vinAyavicaaryn, hRdi-citte, sAmyaM-tulyatvaM-iSTAniSTatArahitaM bibharti, sa eva yogI cidAnandamakarandamadhuvrataH-jJAnAnandasya makarandaH (athavA jJAnAnanda eva makarandaH)rahasyaM, tasya madhuvrataH-rasAsvAdI, syAt-bhavati / AtmAnandabhogI bhavati / ityanena AtmAnandarasarasikaH zubhAzubhavipAkodayena rAgadveSavAn na bhavati, sarvAn prati samavRttirmuniH // ityevaM karmavipAkacintanASTakaM samAptam // // 8 // vivecana - pUrve bAMdhelA karmono udaya A jIvane ghaNo nIce paNa pachADe che ane ghaNo UMco paNa caDAve che. UMce caDAvIne paNa pachADe che ane pachADIne UMce paNa caDAve che. karmonA vipAkanI AvI UMTanI pITha jevI viSama-sthiti che kyAreya koIne ya paNa karmano vipAka ekasarakho samAna raheto nathI. tethI he jIva ! karmanA vipAkathI maLelI saMpattimAM phulAvuM nahIM, harSita thavuM nahIM, garviSTha thavuM nahIM ane vipattimAM gabharAvuM nahIM, hatAza thavuM nahIM ke muMjhAvuM nahIM. karmanA vipAkathI AveluM bhogasaMbaMdhI sukha ke duHkha e tAruM nathI, tAruM svarUpa nathI, tArI mAlikIvALuM nathI, te sukha ane duHkha jema vipAkodayathI AvyuM che tema vipAkodaya samApta thatAM avazya javAvALuM che. mAgIne uchItA lAvelA pArakAnA dAgInAtulya A sukha-duHkha che. mATe khuza-nAkhuza thavuM nahIM. uparanI vAta barAbara samajIne je AtmArthI mahAtmA zubha evo karmano vipAka (puNyodaya) ke azubha evo karmavipAka (pApodaya) te mAruM svarUpa nathI, huM to mUlyasvarUpe anaMta jJAnAdi guNonA AnaMdamaya chuM. jaDanI sAthe to mAre saMyogasaMbaMdha mAtra che. tAdAbhya saMbaMdha nathI. sAMsArika sukha-duHkha e to zubhAzubha karmonA vipAka mAtra che kALAntare
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI karmavipAkaciMtanASTaka-21 619 cAlyA javAvALA che AvA vicAro hRdayamAM karato sukhanA saMjogo Ave tyAre rAga na kare ane duHkhanA saMjogo Ave tyAre dveSa na kare. Ama ISTatAbuddhi ane aniSTatAbuddhi rahita thaIne hRdayamAM je samabhAvane dhAraNa kare che te jJAnanA AnaMdanI sAcI sugaMdhane (makaraMdane) prApta karavAmAM bhramaratulya bane che. bhramara jema gulAba Adi puSpo upara bese che. paNa puSponI sugaMdhane ja mAtra grahaNa kare che ane AnaMda AnaMda mANe che. gulAbAdinI pAMkhaDIono to sparza mAtra kare che. temAM te raMgAto nathI. tema AtmArthI A mahAtmA potAnA AtmAnA jJAnAdi guNono anahada AnaMda ja mANe che. temAM ja lIna thAya che. bhogasukho Adino to sparza mAtra kare che temAM te aMjAto nathI; jJAnAdi guNonA AnaMdanI sugaMdhano bhoktA bane che. bhramara jema rasano AsvAdI bane che tema A mahAtmA AtmaguNonA AnaMdano bhogI bane che. pAMca IndriyonA viSayasukhomAM te AtmA aMjAto nathI. bhojana-pANInA avasare bhojana-pANIno vyavahAra kare che, paNa koIpaNa bhogya ane peya vastumAM ISTAniSTa buddhi karato nathI. vaLI cakSuthI padArtha dekhe che, kAnathI zabdo sAMbhaLe che, paNa kyAMya rAgAdimaya buddhi karato nathI, zarIrano saMbaMdha hovAthI pAMce Indriyo dvArA anivArya viSayono vyavahAra kare che, nivArya viSayono tyAga kare che ane anivArya viSayono vyavahAra karavA chatAM paNa temAM ISTAniSTa buddhi A jIva karato nathI. A pramANe AtmAnA guNonA AnaMdanA rasamAM ja rasika banelo A AtmA, zubhAzubha karmonA vipAko e ja sAMsArika sukha-duHkha che. te bannemAMthI eka paNa svarUpa mAruM nathI. Ama samajIne te bannemAM rAga-dveSavALA banatA nathI; ISTAniSTa buddhi karatA nathI. paraMtu sarva saMjogomAM samabhAvanI manovRttivALA A mahAtmA bane che. sarvatra udAsInabhAvavALA rahe che. karmonA vipAkodayathI alipta rahe che. A pramANe puNyano udayakAla hoya ke pApano udayakAla hoya Ama banne kAle "samAnatA" vicAravI. A pramANe samajAvanAruM A ekavIsamuM karmavipAkaciMtana aSTaka samApta thayuM. ekavIzamuM karmavipAkaciMtanASTaka samApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106(Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620 bhavodvegaaSTaka - 22 // atha dvAviMzatitamaM bhavodvegASTakam // jJAnasAra karmavipAkodvignabhAvAt saMsArAd udvijati / ato bhavodvegASTakaM likhyate / tatra nAmabhavaH rudrAdiH / athavA tannAma zabdAlAparUpaH, sthApanAbhavaH lokAkAza: tadAkAro vA / dravyabhavaH bhravabhramaNe heturUpaH dhanasvajanAdiH / bhAvabhavaH caturgatirUpaH janmamaraNAdilakSaNaH / nayasvarUpaM ca dravyanikSepe yAvat nayacatuSTayam, bhAvanikSepe zabdAdinayatrayaM jJeyam / ekavIzamuM karmavipAkaciMtanASTaka samajAvyuM, pUrve bAMdhela puNya-pApanA udayathI jIvane sukha-duHkha Ave che. sAMsArika sukha-duHkha e jIvanuM potAnuM asalI svarUpa nathI, tethI karmonA vipAkodayamAM A jIva udvegavALo bane che ane A rIte karmonA vipAkomAM udvega bhAvavALo banavAthI tajjanya evA saMsArathI paNa udvegavALo A jIva bane che. A kAraNathI have "bhavodvega" nAmanuM aSTaka lakhAya che. bhavodvega eTale sAMsArika bhAvothI udvegI banavuM. tyAM sarve jIvo sadA sukhapriya hovAthI duHkhothI to udvegI hoya ja che. paraMtu puNyakarmanA udayathI prApta thayelAM sAnukULa sukhanAM sAdhano e paNa A AtmA mATe baMdhana hovAthI tenAthI udvegI banavuM te bhavodvega. sAMsArika sukha uparathI mana uThAvI levuM te bhavodvega samajavo. tyAM prathama cAra nikSepa samajAvAya che. rudra eTale mahAdeva-zaMkara, zaMkaranuM paryAyavAcI nAma bhava che. mATe zaMkara te nAmabhava kahevAya che. "bhava" evuM koinuM paNa sAMsArika janmakAlathI nAma karAya te nAmabhava che. athavA te te nAmanuM zabdAtmakapaNe je uccAraNa karavuM te nAmabhava samajavo. caudarAjaloka pramANavALA lokAkAzamAM sarve jIvo janmamaraNa kare che. sarve jIvonA bhavo lokAkAzamAM ja thAya che. alokamAM koIpaNa jIvanuM janma-maraNa thatuM nathI. mATe lokAkAza athavA lokAkAzano AkAra te sthApanAbhava. athavA koIpaNa bhavane pAmelA jIvanI AkRti doravI te athavA lokAkAzanI AkRti doravI te sthApanA bhava samajavo. saMsAranA paribhramaNamAM hetubhUta evo dhana-svajana Adi padArthasamUha te dravyabhava. ahIM kAraNane dravya kahevAya e nyAyane anusarIne dhana, svajano, sonuM, rUpuM, hIrA, mANeka, ghara, milakata vagere sAMsArika saghaLA paNa padArtho A jIvane mamatA-mUrchA karAvavA dvArA janma-maraNarUpa saMsAranA paribhramaNamAM hetu bane che. tethI kAraNabhUta evA te padArthone ja
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavodvegaaSTaka - 22 621 bhava kahevo te dravyabhava jANavo ane cAre gatimAM janma-maraNa pAmavA rUpa je vAstavika bhava che, te bhAvabhava samajavo. janma-jarA-maraNa-roga ane zoka e ja paramArthathI saMsAra che. tene ja bhava kahevAya che. te bhAvabhava samajavo. have sAta nayothI bhava samajAvAya che. je dhana-dhAnyAdi ane svajanAdi rUpa dravyabhava che te prathamanA cAra nayathI bhava jANavo. tathA janma-maraNAdi rUpa je bhAvabhava che te zabdAdi pAchalA traNa nayathI bhava jANavo. chatAM kaMIka vistArathI nayavicAraNA A pramANe che. (1) naigamanaya = vikalendriya-ekendriya ane sUkSmanigodanA jIvomAM avyakta cetanA hote chate janma-jarA-maraNa-roga-zoka Adi rUpa je saMsAra te naigamanayathI bhava jANavo. (2) saMgrahanaya :- paMcendriyajIvonA deva-naraka-tiryaMca ane manuSya rUpe cAragatirUpa je saMsAra te vyaktacetanA hovAthI saMgrahanayanI apekSAe bhava, je sukha-duHkhanI vadhAre anubhUtirUpa che mATe saMgrahanaya (3) vyavahAranaya :- manuSyanA bhavamAM prApta thayelA putra-putrI-patnI Adi parivAra tathA tathA dhana-dhAnyAdi bhogasAmagrI, vahAla je bhogasAmagrI che te ane bhAvimAM AvavAnI saMbhAvanA hoya te, A saghaLAya padArtho ke je sukha-duHkhanA anubhavanAM kAraNo che te vyavahAranayathI bhava, lokamAM paNa Avo vyavahAra thAya che ke A parivAra, A ghara, A dhana, e ja mAro saMsAra che. (4) RjusUtranaya :- mAtra vartamAnakAle vidyamAna parivAra-svajanAdi ane dhana-dhAnyAdi e ja RjusUtranayathI bhava jANavo. (5) zabdanaya :- cAre gatimAM rakhaDavA rUpa janma-jarA-maraNamaya je saMsAra ke jene bhAvanikSepe bhava kahevAya che te zabdanayathI bhava. (6) :- cAre gatimAM rakhaDavA rUpa janma-jarA-maraNAdimaya saMsAranI prApti karAve evA mithyAtva-asaMyama ane kaSAyavALA AtmapariNAma te samabhirUDhanayathI bhava. (6) :- cAre gatimAM rakhaDavA rUpa janma-jarA-maraNAdi maya saMsAranI prApti
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 bhavodvegaaSTaka - 22 jJAnasAra thAya evA mithyAtva-asaMyama ane kASAyika pariNAmavALo je jIva, te ja bhava kahevAya che. upara kahelI nayonI yojanA vivAvizeSathI samajAvavAmAM AvI che. bhava atizaya du:khadAyI che. A jIvane parAdhIna banAvIne aneka prakAre duHkha Ape che. tethI tenA tarapha udvega utpanna thavo joIe, te udvega pragaTa thAya to ja A jIva saMsAra choDIne sAdhu-saMta thAya ane AtmakalyANa sAdhe te mATe bhavodvegASTaka kahevAya che. atra ca bhavamagnAnAM jIvAnAM na dharmecchA, indriyasukhAsvAdalInA mattA iva nirvivekAH bhramanti / duHkhodvignAH itastataH duHkhApanodArthamanekopAyacintanavyAkulA bhramanti zUkarA iva iti / mahAmohabhavAmbhodhau magnAH kimanyat ? sarvasiddhikaraM zrImadvItarAgavandanAdikaM kurvanti indriyasukhArthaM, tapa-upavAsAdikaSTAnuSThAnamAjanmakRtaM hArayanti nidAnadoSeNa, gaNayanti mokSaheturUpaM jainazAsanadevAdi sukhaheturUpam / vyAmuhyanti aizvaryAdiSu bhavAbdhimatsyA iva mithyAvAsitA jIvAH / tena bhavodvega eva karaNIyaH / yatrAtmasukhahAni:, tasya ko'bhilASaH satAmiti ? ityevopadizati - janma-jarAmaraNa-roga-zoka Adi duHkhothI bharelA arthAt koIthI na aTakAvI zakAya tevAM janmAdi duHkhothI bharapUra bharelA A saMsAramAM Indriyajanya asthira ane parAdhIna evA alpa sukhamAtramAM magna banelA jIvone viSayasukhanI lolupatAthI dharma karavAnI IcchA thatI nathI. pAMca IndriyonA nAzavaMta alpasukhanA AsvAdamAM lIna banelA jIvo, dArUDIyAnI jema madonmatta banyA chatA vivekazUnya thaIne saMsAramAM bhaTake che. alpamAtrAe maLatA te sukhanA AsvAdamAM lIna banyA chatA jyAre jyAre duHkho Ave che tyAre tyAre duHkhonA bhArathI kaMTALelA te jIvo duHkhone dUra karavA mATe maMtra-taMtra-jaDIbuTTI Adi aneka upAyonI vicAraNAmAM ja Akula-vyAkula thayA chatA bhUMDanI jema ahIM tahIM bhaTake che. mahAmohAnyatAmaya ane ajJAnatAmaya evA A saMsArarUpI samudramAM dharma vinA sAcA sukhanI prAptino ane duHkhanAzano bIjo zuM upAya che ? arthAt bIjo koI upAya nathI. dharma karavo e ja teno sAco upAya che. macchImAroe nAkhelI jALamAM mAMsAdi padArtho dekhIne lobhAyelAM samudramAM pharatAM mAchalAM jema jALamAM phasAI jAya che ane duHkhI-duHkhI thAya che, mRtyu pAme che. tema bhavasamudramAM sAMsArika alpasukhanI mithyA evI mohanI vAsanAthI vAsita thayelA A saMsArI jIvo kyAreka kyAreka zrI vItarAgaprabhune vaMdanAdi dharmakArya kare che, paraMtu
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavodvegaaSTaka - 22 623 mithyAvAsanAnuM jora hovAthI te paNa Indriyajanya sukha meLavavA mATe ja kare che. AtmakalyANanI buddhi thatI nathI. tathA upavAsa chaTTha-akrama Adi tapa karavA rUpe kaSTakArI dharmanAM anuSThAno janmathI mAMDIne ghaNAM ghaNAM karyAM hoya che ane kare paNa che. to paNa mohanI tIvratAnA kAraNe niyANuM karavAnA doSe arthAt IndriyajanmasukhanI lAlasAnA jore te karelAM dharmAnuSThAno hArI jAya che. jainazAsananA nAyaka, tIrthanI sthApanA karanArA, vItarAga-sarvaza-bhagavaMto jevA deva ane temanA mArge cAlanArA vairAgI, mahAvratadhArI-susAdhu Adi AlaMbano ke je AlaMbano mokSanA sukhanA hetubhUta che tevA uttama AlaMbanone paNa mithyA vAsanAnA baLe Indriyajanya sukhanA heturUpe upAse che. lAkaDAne kApavAnA AlaMbana rUpa kuhADAne jema koI paga kApavAmAM upayoga kare tema mohAdhIna evo A jIva mokSanA hetubhUta vItarAga devane ane vairAgI gurune saMsArasukhanI prAptinA heturUpe joDe che. tathA puNyodayathI prApta thayelA sAMsArika bhogasukhomAM A jIva mohAnya bane che. kharekhara je bhava duHkho ja ApanAra che tene A jIva mithyAvAsanAnA baLe sukhahetu mAnIne bhaTake che. vAstavikapaNe A bhava aneka duHkho ane upAdhionI khANamAtra ja che. tethI tenA tarapha udvega ja karavA jevo che. kAraNa ke Indriyajanya alpa sukha ane atizaya duHkhathI bharelA je saMsAramAM AtmAnA guNonA anaMta sukhanI hAni ja thatI hoya tyAM sajjanone abhilASA zuM hoya ? sajjanone tevA saMsAranI IcchA zuM thAya ? arthAt na ja thAya. evo ja upadeza have graMthakArazrI ApaNane Ape che - yasya gambhIramadhyasyAjJAnaM vajramayaM talam / ruddhA vyasanazailaughaiH, panthAno yatra durgamAH // 1 // pAtAlakalazA yatra, bhRtAH tRSNAmahAnilaiH / kaSAyAzcittasaGkalpavelAvRddhiM vitanvate // 2 // smaraurvAgnirjvalatyantaryatra snehendhanaH sadA / yo ghora - rogazokAdi-macchakacchapasaGkulaH // 3 // durbuddhimatsaradroha-vidyuddurvAtagarjitaiH / yatra sAMyAtrikA lokAH patantyutpAtasaGkaTe // 4 // "
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 bhavoDhegaaSTaka- 22 jJAnasAra jJAnI tasmAd bhavAmbhodhernityodvigno'tidAruNAt / tasya saMtaraNopAyaM, sarvayatnena kAGkSati // 5 // gAthArtha - gaMbhIra (ghaNo UMDo) che madhyabhAga jeno evA A saMsAra rUpI samudranuM taLIyuM ajJAnatA rUpI vajanuM baneluM che. je samudramAM duHkho rUpI parvatonA samUha vaDe vahANa calAvavAnA mArgo rokAyelA che ane tethI ja ghaNA durgama che. [1] je saMsArasamudramAM tRSNA rUpI mahAna vAyu vaDe bharelA cAra kaSAyo rUpI pAtAla kaLazA cittanA saMkalpa-vikalpo rUpI velanI vRddhi kare che. jIrA - tathA je saMsArasamudramAM premarUpI InjanavALo kAmavAsanA rUpI vaDavAnala sadA saLagI rahyo che tathA je saMsArasamadra bhayaMkara roga ane zokAdi rUpa aneka mAchalAM ane kAcabAothI bharapUra bharelo che. all. tathA je saMsArasamudramAM duSTabuddhi, IrSAbhAva ane kapaTabhAva rUpI vIjaLI, tophAnI pavana ane garjArava vaDe vahANa calAvanArA nAviko paNa akasmAta saMkaTamAM mukAyA che. I4. AvA prakAranA atizaya bhayaMkara evA saMsArarUpI samudrathI nitya udvega pAmelA jJAnI mahAtmA puruSa sarva prakAranA prayatnathI te saMsAra samudrane taravAno upAya mAtra ja Icche che. pA. TIkA :- yati , patineti 2, parveti rU, tuvRddhati 4, jJAnIti zlokapaJcakaM vyAkhyAyate-jJAnI tasya bhavasamudrasya santaraNopAyaM-pAragamanopAyaM sarvayatnena kAGkSati-icchati ityarthaH / tasya kasya ? yasya-gambhIraM madhyaM yasya sa gambhIramadhyastasya aprAptamadhyasya bhavArNavasya ajJAnaM-jIvAjIvavivekarahitaM tattvabodhazUnyaM mithyAjJAnam, tadeva vajramayaM talaM durbhedaM, yatra- bhavAmbhodhau vyasanazailaughaiH-kaSTaparvatasamUhaiH ruddhAH panthAnaH-mArgAH sadgatigamanapracArAH, durgamA:-gantumazakyA bhavanti / ityanena ajJAnatalAtigambhIramadhye saMsArapArAvAre rogazokaviyogAdikaSTaparvataiH ruddhamArge jantoH sukhagamanamazakyaM mati zA vivecana :- pAMce zlokono paraspara saMbaMdha hovAthI sAthe ja artha samajAvAya che. A pAMce zlokomAM saMsArane samudranI upamA ApavAmAM AvI che. jema samudra taravo duSkara che
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 625 tema A saMsAra taravo paNa ghaNo duSkara che. samudramAM je je bhAvo hoya che te te bhAvo saMsAramAM paNa che. Ama samajIne A saMsArane samudranI upamA apAya che. jJAnI mahAtmA puruSa bhavarUpI te samudrane taravAnA upAyone eTale ke saMsArarUpI samudranA pArane pAmavAnA upAyane potAnAthI zakya banI zake teTalA sarva prayatnothI Icche che. te saMsArarUpI samudra kevo che te nIcenI upamAothI samajAve che. (1) gaMbhIra che madhya bhAga jeno evo, arthAt jema samudrano madhyabhAga ghaNo ja UMDo hoya che tema saMsArano paNa madhyabhAga ghaNo ja UMDo hoya che. arthAt saMsAramAM paDyA eTale DubyA ja samajo. temAMthI nIkaLI zakAtuM nathI, dina-pratidina bojo vadhato ja jAya che. ciMtAo vadhatI ja jAya che. (2) ajJAnarUpI vajanuM baneluM che taLIyuM jenuM evo A saMsArarUpI samudra che. jIvadravya zuM? tenuM svarUpa zuM? ajIvadravya zuM? tenuM svarUpa zuM? A dravyone barAbara oLakhIne bheda karavo, heyane tajavuM, upAdeyane AdaravuM, AvA prakArano viveka nathI jyAM te ajJAna, yathArtha tattvabodhathI zUnya evuM je jJAna te ajJAna, saMsAramAM rahelA jIvone mohane vaza bhayaMkara ajJAna hoya che te ajJAna prAyaH (thoDA jIvone choDIne) tuTatuM nathI, dUra thatuM nathI. eTale vajaratnanuM hoya tenI upamA ApIne samajAve che ke samudranuM nIcenuM taLIyuM jANe vajanuM hoya tevuM majabUta hoya che. tethI te tuTatuM nathI, tirADa paDatI nathI, tema saMsArI jIvonuM ajJAna kyAreya tuTatuM nathI, mohAndhatA dUra thatI nathI ke temAM tirADa paDatI nathI. tethI duHkhe duHkhe bhedAya evuM jANe vajanuM banAveluM hoya zuM? AvuM ajJAnamaya che taLIyuM jenuM evo A saMsArarUpI samudra che. (3) vyasanazaitnIdhe: = duHkho rUpI parvatonI hAramALA vaDe rokAI gayA che sadgati rUpI AgaLa javAnA mArgo jemAM evo A saMsArasamudra che. samudramAM koIpaNa vahANa athavA sTImbara cAlatI hoya, vege vege AgaLa dhapatI hoya, paNa jo temAM parvatonI hAramALA ja Ave to tenA vaDe AgaLa javAnA rastA rokAI gayA hoya che, tyAre te vahANa ke sTIMbara AgaLa jaI zakatI nathI. tema zArIrika, mAnasika, sAMyogika aneka prakAranAM duHkho, jemake zarIranI khoDa khAMpaNa, vikalAMgatA, mAthAno duHkhAvo, peTano duHkhAvo A zArIrika duHkho, rAga-dveSa-zoka-rati-aratijanya manamAM je duHkho te mAnasika duHkho ane dhananI hAni, putrAdino viyoga, viklAMgavALA putrAdinI prApti AvA prakAranAM sAMyogika duHkhothI A saMsAra bharelo che. te duHkhothI A jIva sadA ArtadhyAna ane raudradhyAnathI bharelo che. tethI svargagamana ke muktigamana prApta karavA rUpa sadgati taraphanuM gamana aTakI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 bhavodvegaaSTaka - 22 zAnasAra jAya che. tethI sadgatigamananA mArga jyAM rokAI gayA che evo A saMsAra samudra che. Ama ajJAnarUpI taLIyAvALo, gaMbhIra (ghaNI UMDAIyukta) madhyabhAgavALo evo tathA roga, zoka, viyoga vagere duHkho rUpI parvato vaDe rokAI gayo che mArga jeno evo A saMsAra samudra che. temAM jIvanuM sukhe sukhe AgaLa AgaLa gamana duHzakya che. AvA prakAranA samudranI aMdara jIvanuM sanmArga tarapha gamana azakya jevuM che. // 1 // punaH yatra bhavasamudre kaSAyAH - krodhamAnamAyAlobharUpAH pAtAlakalazAH, tRSNA -viSapipAsA, tapa: mahAnio:-mahAvArta: dhRtA:, citta-mana:, tasya saTTunpA: anekajalasamUhAH, tadrUpA velA - jalapravAharUpA, tasyAH vRddhiM-velAgamanaM vitanvate - vistArayanti / ityanena kaSAyodayAt tRSNAvAtapreraNayA vikalpavelAM varddhayanti bhavajaladhau abudhAH iti // 2 // lavaNasamudramAM 95000 paMcANuM hajAra yojana jaIe tyAre 1000 yojananI UMDAIe cAre dizAmAM cAra moTA kaLazA bhUmimAM daTAyelA che. je kalazAo eka lAkha yojana UMDA che. eka lAkha yojana uttarabhAge pahoLA che. dasa hajAra yojananA mukhabhAga ane taLIyAvALA che. A cAra mahAkaLazAonA AMtarAmAM nAnA mApavALA bIjA paNa ghaNA kalazA che. A badhA ja kalazAmAM nIcenA eka tRtIyAMza bhAgamAM tophAnI vAyu che. vaccenA eka tRtIyAMza bhAgamAM jala ane vAyu che. uparanA eka tRtIyAMza bhAgamAM kevala jala mAtra che. tenA upara samudranuM pANI che. te pANI samudranA kinArAthI dhIme dhIme UMDuM paNa thAya che ane UMcuM paNa vadhe che. paMcANuM hajAra yojana samudramAM AgaLa jaIe tyAre 1000 yojana pANI UMDuM thAya che ane 700 yojana UMcuM vadhe che tathA barAbara vacce 10000 dasa hajAra yojana pahoLI ane 17000 sattara hajAra yojana UMcI bhIMtanI tulya-koTanI tulya pANInI zikhA che jene velA kahevAya che. pAtAlamAM rahelA A cAre kalazAmAM bharelA vAyu jyAre tophAne caDhe che tyAre samudranA pANIne hacamacAvI mUke che. 17000 sattara hajAra yojana UMcI jazikhAne (velAna) paNa be gAu UMce uchALI nAkhe che. tenA dhakkAthI samudranuM tamAma pANI moTA moTA taraMgovALuM ane tophAnI banI jAya che. te taraMgo dvArA dhasamasatuM AvatuM pANI jaMbudrIpane DUbADI na nAkhe te mATe lavaNasamudramAM rahelA velaMdhara parvato upara ubhelA velaMdhara jAtinA devo kaDachA Adi sAdhano vaDe A pANIne roke che. A hakIkata satya ane yathArtha che. kavirAja A kalazAo AdinI upamA A saMsAramAM ghaTAve che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 627. krodha-mAna-mAyA ane lobha A cAra kaSAyo e ja mahAkalazA jANavA. tRSNA (game teTaluM maLe to paNa bhUkha na maTavI) = AvA prakAranI viSayonI pipAsA e tophAnI vAyu jANavo. manamAM uThatA saMkalpa ane vikalpo e samudranuM velAmaya pANI samajavuM, aneka prakAranAM Indriyajanya sukhonI prAptinA vicAro e saMkalpo samajavA, tenA upAyo vicAravA e vikalpo jANavA, "kaSAyo te kaLazA, tRSNA e vAyu, cittanA saMkalpo e pANInI vela (zikhA)" Ama upamA samajavI. tathA je saMsArasamudramAM krodhAdi cAra kaSAyo rUpI cAra mahApAtAlakaLazA che te kaLazA, tRSNA vaDe eTale ke pAMca IndriyonA viSayonI pipAsA (bhUkha) rUpI mahAvAyu vaDe bharelA che. A kaSAyo rUpI kaLazA tRSNArUpI mahAvAyu vaDe cittanA saMkalpa-vikalpo rUpI pANInI velanI vRddhine vistAre che. manamAM uThatA saMkalpo e vizAla jalanA samUharUpa velazikhA che. tene uchALe che eTale vRddhine pamADe che. sArAMza e che ke A saMsArasamudramAM ajJAnI jIvo krodhAdi kaSAyonA udayathI tRSNArUpI vAyunA tophAnathI saMkalpa ane vikalpo rUpI jalazikhAne dina-pratidina ghaNI ja vadhAre che Avo A saMsArasamudra che. rA. yatra janmamaraNasamudre smaraH-kandarpaH, tadpaH antarmadhye aurvAgni:-vaDavAnalaH jvalati / yatrAgnau snehendhanaH-sneho rAgaH sa eva indhanaH-jvalanayogyakASThasamUhaH anyatra vaDavAgnau jalendhanamiti / kimbhUtaH rAgaH (bhavasAgaraH) ? yo rAgaH ghorarogazokAdayo macchakacchapAH, taiH saGkula:-vyAptaH / ityanena rAgAgniprajvalanarogazokatApatApitaprANigaNaH evaMrUpo bhavAbdhiH // 3 // jema pANInA viziSTa evA gharSaNathI IlekTrika agni utpanna thAya che tema samudranA madhyabhAgamAM taraMgonA paraspara aphaLAvAthI mahAagni utpanna thAya che tene vaDavAnala kahevAya che. tema A saMsAramAM strI ane puruSa vacce je kAmavAsanA utpanna thAya che te vaDavAnala che ane temAM parasparano sneha e IndhananuM kAma kare che. Indhana (baLataNa)thI jema agni vadhe che tema snehathI kAmavAsanA vadhe che. tathA samudra jema mAchalAM ane kAcabA Adi (jalacara) jIvothI bharapUra bharelo che tethI taravo duSkara che tema A rAga (A bhavasAgara) e bhayaMkara roga ane zoka vagere bhAvo rUpI mAchalAM ane kAcabAthI bharelo che. rAga strI-puruSone bhogamAM joDe che tethI zArIrika dhAtu kSINa thavAthI zarIramAM rogo vadhe che ane parasparanA viyoga vaDe tathA mAna-apamAna vaDe zoka vadhe che. Ama saMsAra sukhano
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra A rAga, roga-zokavALo che. tethI saMsAra taravo muzkela che. ahIM "kAmavAsanA e vaDavAnala, rAga e Izvana, roga-zoka e mAchalAM ane kAcabA" Ama upamA jANavI.' A rIte rAga (sneha) rUpI Izvana dvArA pragaTa thayelo kAmavAsanA rUpI agni saLagI rahyo che jemAM evA, tathA roga, zoka ane saMtApa Adi bhayaMkara duHkho rUpI mAchalAM ane kAcabA Adi jalacara jIvonA trAsa vaDe duHkhI duHkhI thayelo che jIvono samUha jemAM evo A saMsArasamudra che. Ilal. punaH yatra sAMyAtrikA:-pravahaNasthAH lokAH, atrApi vrataniyamAdipotasthAH nIvA: satpAta che pati / naiH ? duSTa vuddhiH kuvRddhi, matsara:ashnsNyuktaahngkaarH, drohaH-kApaTTyam, ityAdaya eva vidyud-durvAta-garjitAH taiH / ityanena durbuddhividyutA matsaradurvAtena drohagarjitena vratAdipotAH pravartamAnA api kumArgagamane paGkaskhalanAdyutpAtAn labhante / ityanena mahAbhavavAridhau ete mahAvyAghAtAH sanmArgaprAptau // 4 // tathA jema samudranI aMdara vijaLInA joradAra camakArA hoya, tophAnI pavana phUMkAto hoya ane AkAzamAM meghano garjArava thato hoya to vahANamAM beThelA mANaso bhayabhIta thayA chatA akasmAta saMkaTamAM muzkelImAM) AvI paDe che, ane vahANo khoTA raste jaI caDhe che. tyAM kAdava athavA pattharanI zilA sAthe athaDAya che. tethI loko ApattimAM mukAya che. tema A saMsAramAM saMsAra taravA mATe vrata, niyama, saMyama Adi AtmasAdhanAnA vahANamAM beThelA loko duSTabuddhi, matsarabhAva (ISyabhAva - paranA sukhane na sahana karavA pUrvakano ahaMkAra) ane drohabhAva (kapaTavRtti) vaDe duHkhI duHkhI thAya che. temanuM Atma-sAdhanAnuM vahANa DolAyamAna thaI jAya che ane mohanA vikAro pAmavA rUpa khoTA raste jaI caDhe che. muktinagara taraphanA sAcA mArga pratye gamana karavAmAM vyAghAta pAme che. ahIM duSTabuddhi kubuddhi) ne vijaLInI upamA ApI che. matsarabhAva (IrSAbhAva)ne tophAnI vAyunI upamA ApI che ane drohabhAva (kapaTabhAva) ne garjaravanI upamA ApI che. vrata-niyamanA pAlana rUpa saMyamane vahANanI upamA ApI che. II4o. 1. ahIM TIkAkArazrIe ghora roga zokAdi rUpa matsya ane kAcabA AdithI vyApta A pada "rAga"nuM vizeSaNa karyuM che. paraMtu vicAra karatAM A vizeSaNa "bhavasAgaranuM hoya ema lAge che tethI kasamAM navasAra: zabda lakhyo che. chatAM TIkAkArazrInA lakhANane dhyAnamAM rAkhIne rAganA vizeSaNa tarIke paNa samajAvavA vivecanamAM prayatna karyo che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavodvegaaSTaka - 22 629 tasmAd atidAruNAt - mahAbhayAnakAd nityodvignaH, sadodAsInaH, tasya santaraNopAyaM samyagjJAnadarzanacAritrarUpaM kAGkSati - abhilaSati / iti bhavabhItaH iva tikRti // jJAnamaMjarI - cintayati ca mama - zuddhajJAnamayasya paramatattvaramaNacAritrapavitrasya rAgadveSakSayasamutthaparamazamazItalasya, anantAnandasukhamagnasya, sarvajJasya paramadakSasya zarIrAhArasaGgamuktasyAmUrtasya kathaM zarIrAdivyasanasamUhabhArabhugnatAbhugnasvazaktivattvaM yujyate nAhaM zarIrI pudgalI sakarmA janmamaraNI ca tena mama kathaM mahAmohAvartaH ayam ? ityudvignaH / A pramANe A saMsArarUpI samudra (1) ghaNI ja UMDAIvALo madhyabhAga che jeno evo che. (2) ajJAnarUpI vajranA banelA taLIyAvALo che. (3) du:kho rUpI parvatonA samUha vaDe rokAyelA durgama che mArgo jemAM evo che. (4) tRSNArUpI mahAvAyuthI bharelA kaSAyo rUpI pAtAlakalazA jyAM cittanA vikalpo rUpI velanI vRddhi kare tevA che. (5) sneharUpI IndhanavALo kAmavAsanA rUpI agni jyAM saLagI rahyo che (6) ghora evA roga-zokAdi duHkho rUpI mAchalAM ane kAcabAothI bharapUra bharelo che. (7) durbuddhi rUpI vijaLI, matsarabhAva rUpI tophAnI pavana ane drohabhAva rUpI garavanA kAraNe jyAM yAtrA karanArA loko akasmAta saMkaTamAM AvI paDe che Avo atizaya dAruNa tathA zabdothI na samajAvI zakAya tevo A saMsArasamudra che. te kAraNathI atizaya bhayaMkara evA A saMsArarUpI samudrathI nitya udvega pAmyA chatA arthAt sadAkAla udAsIna rahyA chatA sAMsArika bhAvomAM harSa-AnaMda-prIti vinAnA jIvo AvA bhayaMkara te saMsArasamudrane taravAnA upAyabhUta samyajJAna, samyagdarzana ane samyakcAritrane ja satatapaNe Icche che. tenI ja niraMtara jhaMkhanA rAkhe che ane manamAM zuddha nizcayanayane anusAre AvA AvA vicAro kare che ke - huM zuddhajJAnamaya sphaTikanA goLA jevuM zuddha-nirmaLa dravya chuM, zreSTha evAM tattvomAM ramaNatA karavA rUpa jJAnamaya cAritradharmathI yukta chuM, rAga ane dveSano sarvathA kSaya karavAthI utpanna thayelA evA parama upazamabhAvanI zItaLatAvALo chuM. anaMta anaMta potAnA guNonA anubhava rUpa AnaMda ane sukhamAM magna chuM, traNe lokanA, traNe kAlanA, sarva dravyonA, sarva paryAyone jANanArA siddhaparamAtmA samAna huM paNa sarvajJa chuM, huM paramadakSa (atizaya catura) chuM, zarIra-AhArAdi paradravyanA saMgathI sarvathA mukta chuM, arUpI chuM. AvA prakAranA nirmaLa,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 bhavoDhegaaSTaka- 22 jJAnasAra zuddha ane svataMtra evA mane zarIra-AhArAdi paradravyanA saMgathI utpanna thanArAM duHkhonA samUhanA bhArano anubhava karavAthI mArA potAnA AtmAnuM anaMta anaMta guNamaya zaktivALApaNuM dabAI jAya, bhAMgI jAya, tuTI jAya te mane kema poSAya? mArA mATe A kema yogya kahevAya? huM pote zuddha AtmA chuM, kaMI sazarIrI nathI, pudgalaskaMdhavALo nathI, karmavALo nathI, janma-maraNanI upAdhivALo nathI. A badhI to bhUtanI jema mane upAdhio vaLagelI che. A kaMI mAruM svarUpa nathI. A to upAdhio mAtra che. to pachI mahAmohadazAnA kAma, krodha, lobhAdi vikAro rUpI AvartI (mohanA taraMgo, mohanA uchALA) mane kema ghaTe? mArAmAM AvI malinatA kema saMbhavI zake? pavitra svarUpavALo huM kyAM ? ane kAdava-kIccaDavALo A paradravyano samAgama kyAM ? arere ! A huM kyAM phasAyo chuM? kyAM dabAyo chuM? AvA vicAro karavApUrvaka saMsArasamudrathI nitya udvega pAmelA-kaMTALelA A jJAnI mahAtmA satata A saMsAramAMthI nIkaLavAnI ja IcchA rAkhanArA hoya che. AvA vicAronA kAraNe saMsAra tyajIne sAdhutA-sarvatyAgamaya cAritra prApta karavA rUpI vahANamAM besIne A samudrane taravAnA saghaLA paNa upAyo ajamAve che. have cAritrane (sarvatyAgamaya sAdhutAne) vahANanI upamA ApIne samajAve che ke A cAritra rUpI vahANa kevuM che ? (1) svarUpabhAsanaramaNaikatvamanoharam, (2) sagavanapratiSThAnam, (3) kSAntyAdidharmASTAdazazIlAGgasahasravicitraphalakanibiDaghaTanAvirAjitam, (4) savajJAnaniryAnvitam, (5) susAdhusaMsavAthasUtranaviDavInavem, (6) saMvarItrAmanana:zeSAzravAram, (7) sUtritasAmAyikacchedopasthApanIyabhedavibhinnaramyabhUmikAdvayam (8) taduparyupakalpitasAdhusamAcArakaraNamaNDapam, (9) samAto guptatrayaprastara guptam, (10) 3 sadyagumadhyavasAyasanaiddhaduryodhanayotripuravanovam (11) sarvato nivezitasadgurUpadezavallInikurambamadhyavyavasthApitasthiratarAtisarala sadbodhakUpastambham, (12) tavistapravRSTabhumadhyavasAyasitapada, (13) tavaBsamArUDhaprauDhasadupayopArIvAmi ,
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka - 22 631 (14) tadavabaddhApramattanAgaranikarasamAyuktasarvAGgasampUrNa pravahaNaM cAritrayAnapAtram, tena cAritramahAyAnapAtreNa santaraNopAyaM kurvanti // 5 // saMsAra samudra taravA mATe tenA upAyabhUta cAritra (saMyama-dIkSA) rUpI moTuM vahANa A AtmA svIkAre che. te cAritra rUpI moTuM vahANa kevuM che? te bhinna bhinna vizeSaNothI TIkAkArazrI samajAve che. (1) jema vahANa tenI cAre taraphanI zobhA vaDe manohara lAge che tema A cAritra e AtmasvarUpanuM jJAna (bhAna) ane AtmasvarUpanI ramaNatA, A bannenI ekamekatA vaDe manohara lAge che. (2) jema vahANamAM sukAnI majabUta hoya to vahANa kyAMya TakarAtuM nathI tema A cAritrarUpI vahANamAM samyagdarzana (arthAt vItarAga paramAtmA pratye apratima zraddhA) acaLa vizvAsa, te rUpI majabUta che sukAnI jemAM evuM A vahANa che. jema vahANa pATIyAMnI paraspara majabUta ghaTanA (racanA) vaDe zobhe che ane jemAM samudranuM pANI pravezI zakatuM nathI tevI ja rIte A cAritra rUpI vahANa kSamA Adi daza prakAranA yatidharma ane aDhAra hajAra zIlAMgaratha rUpI vicitra evAM pATIyAnI majabUta evI racanAnI goThavaNI vaDe suzobhita vahANa che. jemAM pApakarma rUpI jala pravezI zakatuM nathI. (4) jema vahANa calAvanAra nirdhAmaka bAhoza hoya to vahANa kyAMya athaDAtuM nathI tema A cAritrarUpI vahANa tene calAvanArA samyajJAna rUpI nirdhAmakathI yukta che. vItarAgaprabhu praNIta zAstronuM suMdara adhyayana karIne tene anusAre cAritra pALe che. tethI kyAMya moharAjAnA sainiko sAthe athaDAvApaNuM banatuM nathI. jema vahANa kAthInI dorInA gADha baMdhanathI bAMdheluM hoya to vahANa kyAMya khovAI tuM nathI. tema A cAritrarUpI vahANa uttama cAritravALA ane adhyAtmayogI evA sAdhu-mahAtmAonA saMsargarUpI kAthInI dorInA gADha baMdhanathI bAMdheluM che tethI cAritra kyAreya khovAI jatuM nathI. uttama sAdhuonI sAthe ja vicaravAthI nitya svAdhyAya, vaiyAvacca ane vinaya AdinA sevana vaDe dina-pratidina cAritra nirmaLa bane che paNa mohamaya vikAro ke vilAso dvArA khovAI jatuM nathI. (6) jema vahANamAM nAnAM nAnAM ke moTAM moTAM chidro paDyAM hoya to te chidro dvArA pANI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra vahANamAM praveze, tenAthI vahANa DUbI jAya. te rokavA mATe tevA tevA chidromAM tene anusAre khIlAo mArIne chidro aTakAvavAmAM Ave che jenAthI pANI aMdara praveza, pAmatuM nathI ane vahANa DUbatuM nathI. tema A cAritramAM beMtAlIsa prakAranA Azravo. rUpI jo chidro paDe to karmarUpI jala praveza pAme, te mATe te Azravone aTakAvavA sattAvana prakAranA saMvara dharmanuM pAlana karavArUpI khIlAo mArI mArIne aTakAvI nAkhyAM che-baMdha karyA che Azravo rUpI chidro jemAM evuM A cAritra rUpI vahANa che. jema vahANamAM lokonI beThaka mATe be mALA (upara-nIce) hoya che tema ahIM zAstromAM kahelAM sAmAyikacAritra ane chedopasthApanIya cAritra rUpI be prakAranA upara-nIce ema bhinna bhinna manohara che be majalA (be mALa) jemAM evuM A vahANa che. (8) jema vahANamAM uparathI varasAdanuM pANI praveze nahIM te mATe upara DhAMkaNa-chajuM majabUta karavAmAM Ave che. tema A cAritramAM mohanA sainiko pravezI na jAya te mATe sAdhupaNAnI sAmAcArInuM pAlana karavuM (nitya pratikramaNa-paDilehaNa-devavaMdana-svAdhyAyavyAkhyAna-gocarIcaryA ItyAdi rUpe sAmAcArInuM pAlana karavuM) te rUpI uparano maMDapauparanuM majabUta chajuM-uparanuM majabUta DhAMkaNa kalpavAmAM AvyuM che evuM A cAritrarUpI vahANa che. jema vahANamAM cAre tarapha majabUta pATIyAMnI majabUta divAla hoya che jenAthI vahANa surakSita bane che. tema manogupti Adi traNa guptionA vistAra rUpI majabUta divAla vaDe cAritra rUpI vahANa atyanta gupta bane che, surakSita bane che. (10) jema vahANamAM bakhtaradhArI zastra sAthe darjaya evA hajAro yoddhAo ubhA hoya to tene luMTanArA loko te vahANa sAme najara paNa nAkhI zakatA nathI. (to luMTavAnI vAta to kevI ?) tenI jema A cAritra rUpI vahANamAM je asaMkhyAta zubha adhyavasAyo muni mahAtmAomAM varte che te bakhataradhArI sazastra ane durjaya evA seMkaDo yoddhAo ubhA che. tethI te vahANane luMTavA moharAjAnA luMTAru sainiko mATe duravaloka = tenA sAme najara paNa nAkhavI duSkara banI gaI che to cAritrarUpI vahANane luMTavAnI vAta to hoya ja kema ? tevuM A vahANa che. (11) jema vahANamAM barAbara vacce kUpa-staMbha hoya che ke jenI sAthe zveta paTa tathA laMgara joDavAmAM Ave che. tema A cAritra rUpI vahANamAM niyamitapaNe goThavAyelo uttama gurujIno vividha upadeza (hitazikSA) rUpI velaDIonA samUhavALo, madhyamAM ubho
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavoDhegaaSTaka- 22 633 karAyelo, atyanta sthira ane atyanta saraLa evo sarbodha rUpI kUpastaMbha che jemAM evuM A vahANa che. jema kUpastaMbha vaDe vahANa barAbara belensamAM rahe che. ekabAju namI jatuM nathI tema saddhodhanA kAraNe cAritra barAbara belensamAM rahe che paNa rAga deSa tarapha DhaLI jatuM nathI. (12). vahANamAM barAbara vacce ubhA karAyelA kUpa-staMbhanI upara jema zveta jADuM vastra hoya -jene saDha kahevAya che te saDha pavananA vegane jhIlavA mATe rakhAya che. tema A cAritra rUpI vahANamAM vyavasthitapaNe goThavAyelA che prakRSTa (atizaya zreSTha) zubha adhyavasAya rUpI saDhanA kAraNe moharAjA rUpI pavana vahANane DubADI ke ekatarapha namAvI zakato nathI. zubha adhyavasAya rUpI saDha moharAjA rUpI pavananA vegane jhIlI le che. (13) vahANanI aMdara mukhya pravezadvAramAM jema majabUta ane baliSTha evo dvArapAla hoya che ke je dvArapAla game tevA mANasane vahANamAM praveza Apato nathI. tema A cAritrarUpI vahANanA agrabhAge-mukhya daravAje pAMjarAmAM (gupta rIte) ubho rakhAyo che majabUta zaktivALo baLavAna sadupayoga-samyapha upayogarUpI dvArapAla jemAM evuM A vahANa che. A sadupayogarUpI dvArapAla pAMjarAnI aMdara evo guptapaNe rahe che ke je guptacaranuM kAma kare che ane vahANane surakSita rAkhe che. mohanA koI paNa luMTArA sainikone kyAMyathI vahANamAM pravezavA deto nathI. (14) te vahANamAM vyavasthitapaNe goThavAyelA (potapotAnI beThakamAM besADAyelA) ane sAvadhAna evA nagarajanonA samUha vaDe bharapUra bhareluM ane vahANanA sarva aMgo vaDe paripUrNa evuM vahANa jema zobhe che tema A cAritra rUpI vahANa paNa temAM AvelA ane vyavasthitapaNe (sAdhupaNAnI maryAdAmAM) vartatA ane pramAda vinAnA arthAt sAvadha evA sAdhujanonA samUhathI bhareluM tathA sarva prakAre saMpUrNa (koIpaNa jAtanA nathI doSo jemAM) evuM A vahANa eTale ke cAritra rUpI sTImbara zobhe che. (ahIM kadAca na ra zabdane badale pAra laIe to te vahANamAM vyavasthitapaNe goThavAyelAM ane tuTe nahIM tevAM laMgaronA samUha vaDe yukta ane sarva avayavothI bhareluM A vahANa che. Avo artha paNa thaI zake che. paNa hAla to nAra zabda che Ama samajIne artha karela che.). AvA prakAranA cAritra rUpI mahAvahANa-moTI sTIMbara dvArA A saMsArasamudrane taravAnA upAyo A muni mahAtmA zarU kare che. ApaNA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 bhavodvegaaSTaka - 22 tailapAtradharo yadvad, rAdhAvedhodyato yathA / kriyAsvananyacittaH syAd bhavabhItastathA muniH // 6 // jJAnasAra gAthArtha :- jema telanuM pAtra che hAthamAM jene evo koI puruSa athavA rAdhAvedha sAdhavAmAM udyamazIla evo koI puruSa sAvadhAnIthI kArya kare che te rIte bhavathI bhaya pAmelA muni kriyAmAM ananya cittavALA rahe che. IIII TIkA :- "tRtapAtradhara kRti' yathA tailapAtradhara: mALa-mayamIta: apramatta: tiSThati / tathA muniH svaguNaghAtabhayabhItaH saMsAre apramattastiSThati / yathA kenacid rAjJA kazcana puruSo lakSaNopeto vadhAya anujJApitaH / tadA sabhAjanaiH vijJaptaH svAmin ? 'rakSamadhvamaparAdham mA mAraya enam / tena sabhyoktena rAjJA niveditam / yadA mahAsthAlaM tailapUrNaM sarvanagaracatuSpathe anekanATakavAdyatUryAkule tailabindumapatantaM sarvato bhrAmayitvA Anayati, tadA na mArayAmi / yadi ca tailabindupAtaH tadAsya tasminnavasare prANApahAraH karaNIyaH / ityukto'pi sa puruSastatkAryaM svIcakAra / tathaivAnekajanasaGkule mArge tailasthAlaM zirasi dhRtvA sApekSayogaH apatitatailabinduH samAgataH / tadvanmuniH anekasukhaduHkhavyAkule bhave'pi svasiddhayarthI pramAdarahitaH pravartate / punaH dRSTAntayati yathA - vivecana :- bhavathI bhaya pAmelA muni saMsAra taravAnA upAyomAM kevA ane keTalA sAvadha thaIne varte che ? te samajAvavA mATe sUtrakAra A gAthAmAM be dRSTAnta ApIne samajAve che. koI eka suMdara lakSaNothI yukta puruSa che. sulakSaNopeta hovAthI sajjana manuSya che. paraMtu tenA upara koI vyaktio dvArA khoTo AkSepa thavAthI athavA khoTI rIte gunho lAgu paDavAthI rAjA vaDe phAMsInI sajA pharamAvAI che. tyAre sabhAnA loko vaDe "A puruSane phAMsInI sajA na thAya" te mATe rAjAne vinaMti karAI. tyAre rAjA vaDe AvA prakAranuM nivedana karAyuM ke A puruSa jo telathI bharapUra bharelo moTo thALa mAthA upara dhAraNa karIne, AkhA nagaranA cAra rastAmAM thaIne, nAcanArA manuSyo aneka prakAranAM nATaka karatA ke 1. ahIM mUlapAThamAM kSamatva hovuM joIe. 2. sabhyoteena ne badale koI koI pratamAM satyovataeNna pATha paNa che. tethI "te puruSa vaDe sAcI vAta kahevAye chate rAjA vaDe AvuM nivedana karAyuM. Avo artha paNa thaI zake che."
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 635 hoya ane aneka prakAranAM vAjIMtro vAgatAM hoya tyAre te nRtya ane saMgIta tarapha lalacAyA. vinA te tarapha joyA vinA eka paNa telanuM biMdu na paDe te rIte sarva rastAomAM pheravIne pAcho ahIM lavAya to ja huM tene nahIM mAruM, phAMsI nahIM ApuM. jo telanuM eka paNa biMdu nIce paDaze to A puruSanuM te ja samaye tyAM ja mRtyu karAze. cAre tarapha ghaNuM nRtya cAlatuM hoya, viziSTa saMgIta vAgatuM hoya, aneka prakAranAM vAjIMtro vAgatAM hoya tenI sAthe mAthA upara telano pUrNa bharelo thALa laIne zaheranA mukhya mukhya traNa-cAra rastA bhegA thatA hoya tyAM thaIne bahAra nIkaLIne samasta nagarane pradakSiNA ApIne telanuM eka paNa biMdu pADyA vinA jo A puruSa pAcho Avaze to ja huM tenI phAMsI mApha karIza. AvuM rAjAe kaDaka nivedana karyuM to paNa jIvavAnI IcchA ane AzAvALA te puruSe ghaNI ja sAvadhAnIpUrvaka te kArya svIkAryuM ane rAjAe ema kahyuM hatuM tevI ja rIte aneka mANasothI bharapUra bharelA, cAre tarapha jovA mATe mANasonI ghaNI ja bhIDa jAmI che tevA mArgo upara thaIne telano thALa mAthA upara barAbara dhAraNa karIne mana-vacana ane kAyAnA ema traNe yoganI paraspara atyaMta ekatA karavA pUrvaka telanuM eka paNa biMdu na paDe te rIte nagaranI pradakSiNA karIne pAcho Avyo ane phAMsI na thaI. mRtyumAMthI bacI gayo. A puruSa jIvavAnI IcchAthI ane maraNanA bhayathI AvI kaDaka paristhitimAMthI keTalI keTalI sAvadhAnIthI cAlyo haze ke jenA kAraNe telanuM ekabiMdu paNa nIce na paDyuM. te ja rIte sAMsArika aneka prakAranAM sukha ane duHkhathI bharapUra bharelA A saMsAramAM paNa potAnA AtmAnuM kalyANa sAdhavAnA arthI arthAt muktinI prAptinA arthI evA A muni paNa AtmasAdhanAnA kAryamAM pramAda rahita thaIne mana-vacana-kAyAnA yoganI ekatA karIne pravRtti kare che. bhavathI uga pAmelA muni AtmakalyANa sAdhavAmAM kevA apramatta hoya che? te vAta A eka udAharaNathI samajAvI che. have A ja vAta bIjA eka udAharaNathI paNa samajAve che. svayaMvare kanyApariNayanArthI rAdhAvedhodyataH sthiropayogayogatayA laghulAghavikaH sthiracitto bhavati / tathA muniH bhavabhItaH saMsArasaMsaraNaguNAvaraNAdimahAduHkhAd bhItaH kriyAsu samitiguptikaraNasaptaticaraNasaptatirUpAsu ananyacittaH bhavati / na anyatra-aparabhAve cittaM-mano yasya sa ananyacittaH syAt ekAgramAnaso bhavati / 3vartajha - gAIjjatA surasuMdarIhiM, vAijjaMtA vi vINamAIhiM / taha vi hu samasabbhAvA, ciTuMti muNI mahAbhAgA // 1 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 636 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra pavvayasilAyalagayA, bhAvasiehiM kaDuaphAsehiM / ujjalaveyaNapattA, samacittA huMti niggaMthA // 2 // AmisaluddheNa vaNe, sIheNa ya dADhavakkasaMgahiA / tahavi hu samAhipattA, saMvarajuttA muNivariMdA // 3 // // 6 // rAdhAvedha sAdhavAmAM jema puruSa udyamazIla hoya che tema muni AtmasAdhanAmAM sthiracittavALA thaIne udyamazIla hoya che. bhUtakALamAM rAjAonI kanyAono svayaMvara racAto hato, rAjA potAnI rAjakuMvarI mATe yogya baliSTha vararAjAnI prApti mATe svayaMvara racatA hatA, tamAma rAjakuMvarone AmaMtraNa ApatA, badhA ja AvelA rAjakuMvaro yathAsthAne besatA, jAherAta karavAmAM AvatI ke je rAdhAvedha sAdhaze tene A kanyA paraNAvavAmAM Avaze. AvA prakAranA svayaMvaramAM kanyAne paraNavA mATe Atura eka eka rAjakuMvara rAdhAvedhane sAdhavAmAM udyamazIla banatA, atizaya sthira upayogavALA ane atizaya sthira yogavALA thaIne laghulAghavikI kaLAyukta thaIne (eTale ke badhAM ja Tenzano choDI daIne atyanta haLavAmAM haLavA thaIne) sthiracittavALA te rAjakuMvara rAdhavedha sAdhavAvALA banatA. nIce tela bhareluM moTuM karAyuM hoya, tenI barAbara vacce ubho eka staMbha karavAmAM Ave, te staMbha upara kaMIka UMce cAra jamaNI bAju pharatI ane tenAthI kaMIka upara cAra DAbI bAju pharatI ATha putaLIo goThavavAmAM AvatI, te AThe pataLIonI upara ubhI eka moTI putaLI (ke jenuM nAma rAdhA pADavAmAM AvatuM evI putaLI) goThavavAmAM AvatI. rAdhAvedha karanArA puruSe upara jovAnuM nahIM, nIce telanA kaDAyAmAM ja jovAnuM ane te kaDAyAmAM cAra jamaNI bAju ane cAra DAbI bAju vegathI pharatI ATha putaLIonuM ane uparanI rAdhAnuM pratibiMba mAtra dekhAya te rIte ubhA rahIne nIce joIne uparanI bAju bANa evI rIte choDavAnuM ke jamaNI-DAbI vegathI pharatI putaLIo vacce thaI te bANa nIkaLe ane navamI rAdhA nAmanI putaLInI jamaNI athavA DAbI (ema nakkI karelI eka) AMkhane vadhe tenuM nAma rAdhAvedha kahevAya che. jamaNI-DAbI bAju vegathI pharatI cAra cAra putaLIonI vacce thaIne nIce jotAM bANa mAravuM ane te ATha pharatI putaLIonI vaccethI bANa kADhavuM tathA navamI putaLInI barAbara AMkha viMdhavI A kAma keTaluM kaparuM che? ekAgrapaNe upayoga hoya, mana-vacanakAyAnI paNa ekAgratA-tanmayatA hoya to ja koIka bahAdura puruSa ja sthira cittavALo thaIne A kAma karI zake, sAmAnya mANasanuM A kAma nathI, tenI jema bhavathI bhaya pAmelA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka-22 637 muni paNa saMsAramAM ahIMtahIM bhaTakavAthI-janmamaraNanI jaMjALathI kaMTALelA ane AtmAnA zuddha-nirmaLa guNonuM AcchAdana karanArA karmonA udayarUpa audayikabhAvamaya mahAduHkhathI bhayabhIta thayelA muni dharmakriyAomAM eTale ke pAMca samiti pALavAmAM, traNa gupti sAcavavAmAM, caraNasittarI ane karaNasittarInA 70-70 bhedonuM pAlana karavA svarUpa AtmakalyANakAraka dharmakriyAomAM ananya cittavALA (ekAgracittavALA) bane che. je mahAtmA puruSanuM citta AtmatattvanI sAdhanA vinAnA bIjA koI anya bhAvamAM nathI te mahAtmAne ananya cittavALA kahevAya che. sArAMza ke AtmatattvanI siddhi karI Ape evI dharmakriyAomAM ane ratnatrayInI ArAdhanAmAM ja bhavathI bhIta muni ekAgra-cittavALA thAya che. anya zAstromAM kahyuM che ke - devAMganAo gAyana gAtI hoya athavA nRtya karatI hoya) ane vINA vagere vAjIMtro vAgatAM hoya to paNa (mohano vijaya karanArA) mahAbhAgyazALI munio samabhAvayukta cittavALA hoya che. gAnatAna ane nRtyamAM aMjAtA nathI. //1 parvatanI zilAnA taTa upara beThelA nircastha mahAmunio du:khadAyI sparzavALI ThaMDI ke duHkhadAyI sparzavALA ThaMDA pavana vaDe tIvra vedanA pAmatA hovA chatAM paramArthathI ujajvala hovAnA kAraNe samacittavALA rahe che. rA. araNyamAM kAussagga dhyAnamAM rahelA nirjhantha munio mAMsamAM lolupI evA siMha vaDe dADhanI vacce pakaDAyA hoya, dADhathI zarIranA TukaDe TukaDA karIne siMha khAto hoya to paNa samAdhi bhAvane pAmelA te munio saMvarabhAvayukta thaIne rahe che paNa kaSAyane AdhIna thaIne AzravabhAvamAM jatA nathI. tevA do. kathamIdRgvipAke nirbhayA nirgranthAH ? ityupadizannAha - viSaM viSasya vahnazca vahnireva yadauSadham / tatsatyaM bhavabhItAnAmupasarge'pi yanna bhIH // 7 // gAthArtha - viSanuM auSadha viSa ane agninuM auSadha agni AvI je lokaprasiddhi che te kharekhara satya che. kAraNa ke bhavathI bhaya pAmelA mahAtmAone upasarga Ave to paNa bhaya hoto nathI. liNA TIkA :- "viSe viSa0 rUti'' yathA zat viSArja viSI mauSadhuM viSameva karoti, yathA sarpadaSTaH nimbAdicarvaNe na bibheti / athavA kazcit agnidagdhaH
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra punarapi agnidAhapIDAvAraNAya punaH agnitApamaGgIkaroti iti / tatsatyaM yatyasmAtkAraNAt bhavabhItAnAM munInAmupasarge'pi bhayaM na / karmakSapaNodyatasya upasarge bahukarmakSapaNatvaM manvAnaH sAdhuH tadudayaM vedayan na bhayavAn bhavati / sAdhyakAryasya niSpadyamAnatvAd iti // 7 // vivecana :- A saMsAramAM viSanuM auSadha viSa hoya che. jemake lIMbaDo kaDavo ja hoya che. tenuM bhojana koI manuSyane ISTa nathI. to paNa jene sarpadaMza thayo hoya tenuM viSa utAravA lIMbaDo ja khavarAvavAmAM Ave che tethI sarpanA viSanuM mAraka lIMbaDAnuM viSa che. tethI lIMbaDo kaDavo hovA chatAM, na bhAvato hovA chatAM paNa jyAre sarpadaMza thayela hoya tyAre lIMbaDAnA viSanuM pAna karavAmAM kaMI bhaya hoto nathI. te to sarpadaMzanA viSanuM auSadha che. athavA koIka puruSa agnithI baLyo hoya to tene te agninA dAhanI pIDA dUra karavA mATe pharIthI agnino zeka ApavAmAM Ave che. arthAta agninA tApamAM jo ke bhaya che. koIne cato nathI to paNa agnidagdha hoya tene mATe hitakArI che te mATe agnidagdhane agnino zeka levAmAM auSadha hovAthI bhaya nathI. A badhA lokavyavahAra satya che. te kAraNathI upasargo Ave tyAre maraNa thavAno saMbhava hovAthI jo ke bhaya hoya che to paNa bhavathI bhaya pAmelA munio mATe upasargo e auSadharUpa hovAthI upasargonI sAme sthira rahevAmAM bhaya hoto nathI. tethI mahAtmAo atizaya sthira thAya che. sAmAnyathI viSa khAvAmAM mRtyuno bhaya, paNa sarpadagdhane lIMbaDAnuM bhakSaNa karavAmAM sarpadaMzanuM viSa cAlyuM javAnuM hovAthI bhaya nathI, sAmAnyathI agnino zeka levAmAM tApa sahana na thavAthI bhaya che to paNa agnithI dagdha jIvane agninA dAhano tApa maTADanAra hovAthI te zeka levAmAM bhaya nathI. A ja pramANe upasargo Ave tyAre mRtyu thavAno saMbhava hovAthI bhaya che to paNa saMsArathI bhayabhIta thayelA jIvone upasargo e saMsAra maTADanAra hovAthI upasargakAle bhaya nathI. kAraNa ke karmono nAza karavA mATe udyamazIla thayelA puruSane upasargo Ave to paNa tenAthI karmono kSaya thAya che tema mAnatA munimahAtmA te upasarganA udayane (upasargakAle pIDAne) anubhavatA hovA chatAM paNa sAdhya siddha thatuM hovAthI bhayabhIta thatA nathI. vartamAnakAlanuM eka udAharaNa laIe ke oparezana karAvavAmAM ke DresIMga karAvavAmAM pIDA thatI hovAthI bhaya hoya che. to paNa roganI pIDAthI bhayabhIta thayelA jIvone oparezana karAvavAmAM ke DresIMga karAvavAmAM roga maTavArUpa sAdhya siddha thatuM hovAthI jarA paNa bhaya
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavodvegaaSTaka - 22 639 nathI. hoMze hoMze samayasara oparezana mATe ane DresIMga karAvavA mATe jIva taiyAra thaI jAya che. te oparezana ke DresIMga kadAca sahana na thAya to cIsa paDI jAya che, paNa bhaya hoto nathI. tema upasargakAle jIvane karmakSaya rUpa sAdhyanI siddhi dekhAya che. mATe bhavabhIta mahAtmAone upasargakAle bhaya nathI. IInA sthairyaM bhavabhayAdeva, vyavahAre munirvrajet / svAtmArAmasamAdhau tu tadapyantarnimajjati // 8 // gAthArtha :- muni mahArAja bhavathI bhayabhIta hovAnA kAraNe ja gocarIcarcA-vihArasvAdhyAyAdi AtmatattvasAdhaka vyavahAromAM sthiratAne pAme che. vaLI AtmAnA guNorUpI bagIcAmAM pharavAnA AnaMdamAM te bhava-bhaya kyAMya DUbI jAya che, cAlyo jAya che. IIII TIkA :- dhairya mava kRti'' muni:-tattvajJAnI mavamayAt nAniovavuM:hodezAv eva vyavahAre - eSaNAdikriyApravRttau sthairyaM vrajet gacchet-labheta / svAtmArAmasamAdhau svakIyAtmArAmaH svacetanaH, tasya samAdhau - jJAnAnandAdiSu tad bhavabhayam, antarmadhye nimajjati - layIbhavati / svata eva vinazyati / AtmadhyAnalIlAlInAnAM sukhaduHkhe samAnAvasthAnAM bhayAbhAva eva bhavati / ityanena saMsArodvignaH prathamajJAnadarzanacAritrAcArAbhyAsato dRDhIkRtayogopayogasthaH svarUpAnantasyAdvAdatattvaikatvasamAdhisthaH sarvatra samAvastho bhavati / "mokSe bhave ca sarvatra niHspRho munisattamaH" iti / evaM svarUpalInasamAdhimagnAnAM nirbhayatvamiti vastusvarUpAvadhAraNena vibhAvotpannakarmodayalakSaNe saMsAre parasaMyogasambhave AtmasattAbhinne nirvedaH kAryaH / // 8 // // iti vyAkhyAtaM bhavodvegASTakam // vivecana :- jema cora, luMTArA ane halakA mANasonA trAsathI eka gAmamAM rahetA mANasane ghaNo ja bhaya hoya tyAre te gAma choDIne bIjA gAmamAM rahevA jAya tyAM keTalIka anukULatAo na hoya to paNa prathamanA gAmathI bhayabhIta thayelAne anya gAmanI muzkelIono bhaya satAvato nathI. tema tattvajJAnI evA munimahAtmA naraka-nigodamAM zArIrika ane mAnasika aneka duHkho hovAthI tathA tiryaMcanA bhavamAM parAdhInatA, aspaSTavAcA, aspaSTazravaNa ItyAdi duHkho hovAthI ane manuSyanA bhavamAM paNa mAnahAni, dhanahAni, paraspara
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 bhavogaaSTaka- 22 jJAnasAra kauTumbika-kleza, mArAmArI, zarIranA rogo ItyAdi aneka duHkho hovAthI udvega pAmelA. hoya che. A rIte cAre gatirUpa bhavathI bhaya pAmelA hovAthI eSaNAdi kArya karavAmAM (gocarIcaryA karavAmAM, vihArAdi karavAmAM, kezalocAdi karavAmAM, brahmacaryAdinA pAlanamAM) jarA paNa bhaya pAmatA nathI, thAkatA nathI, paNa atyanta sthira thAya che. sthiratAne prApta kare che. hoMze hoMze te te kAryamAM joDAya che. tathA potAnA AtmAnA jJAna, darzana, cAritra Adi je je guNo che te guNo rUpI bagIcAmAM haravA-pharavAmAM eTale ke layalInatA prApta karavAmAM ghaNo AnaMda AnaMda thAya che. te kALe eTalI badhI aparimita sukhanI ane AnaMdanI prApti thAya che ke jemAM te bhavano bhaya tenI aMdara DUbI jAya che. A AnaMdanI aMdara pelo bhaya visarAI jAya che. cAlyo jAya che. sarvathA bhava-bhaya nAza pAmI jAya che. AtmaguNonA AnaMdanI sAthe bhavabhaya svataH ja naSTa thaI jAya che. AtmAnA guNonuM ja mAtra dhyAna karanArA ane te dhyAnanI lIlAmAM lIna banelA tathA sukhAvasthA hoya ke duHkha avasthA hoya ema banne avasthAmAM samabhAva rAkhanArA, banne kAle samAna avasthAvALA, sukhamAM rAga na karanArA ane duHkhamAM dveSa na karanArA mahAtmA puruSone svataH ja bhayano abhAva thaI jAya che. mahAAnaMdanI sAthe bhaya naSTa thaI jAya uparokta carcAthI samajAze ke saMsArathI udvega pAmelA eTale ke janma-jarA-maraNa roga-zoka ItyAdi apAra duHkhonI khANa tulya A saMsArathI je mahAtmA puruSa udvega pAmyA che, kaMTALyA che. jema bane tema jaldI nIkaLavAnI ja manovRtti dharAve che te mahAtmA puruSa tenA upAya rUpe sauthI prathama vItarAga paramAtmAthI praNIta zAstrono sama-daSTi evA nigraMtha guruo pAse abhyAsa karIne samyajJAna prApta kare che. A rIte samyajJAnaguNanA ArAdhaka ane jJAnaguNanI prApti karanArA bane che. tyAra bAda vastusthiti jema jema samajAtI jAya che. tema tema kahenArA paramAtmA pratye pUjyabhAva-ahobhAva vadhato ja jAya che. tenA pratApe na samajAya tevA viSayo upara paNa paramazraddhA thatAM samyagdarzanaguNanA A mahAtmA puruSo ArAdhaka bane che ane nirmaLa samyagdarzananI prApti karanArA thAya che. tenAthI potAnuM AcaraNa sudharatAM dezavirati ane sarvaviratidharma svIkArI cAritradharmanuM paNa ArAdhana karanArA thAya che. A ratnatrayIno abhyAsa thavAthI AcarelA dharmakAryamAM mana-vacana-kAyAnA yogonI ane jJAnadazAmaya
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhavogaaSTaka- 22 641 upayoganI atizaya daDhatA vadhatAM svIkAra karAyelA yoga ane upayogamAM atyanta sthira rahenArA bane che. A rIte AtmatattvanuM pAramArthika je anaMta guNamaya svarUpa che tenI sAthe syAdvAdazailIthI tAttvika ekatA thavA svarUpa samabhAvadazAmAM A mahAtmA sthira thAya che. Ama karatAM te mahApuruSa sarvaThekANe samabhAvavALA bane che. bhavathI bhaya pAmIne ugI banelA, AtmaguNonI ramaNatAmAM lIna banelA, ratnatrayInA abhyAsathI sthira yoga-upayogavALA, AtmAnA svarUpAtmaka anaMta guNonI sAthe tAtvika ekatAne pAmelA A mahAtmA sarva bhAvo upara rAga-dveSa vinAnA thaIne samabhAvavALA bane che. zAstromAM kahyuM che ke sarvottama evA A munine mokSa hoya ke bhava hoya ane pratye nispRhatA hoya che. muktino rAga ke bhavano dveSa hoto nathI. keTalI UMcI dazA? muktino paNa rAga nahIM. A vAta kaMI sAmAnya nathI. AvI utkRSTa samAvasthAvALA A munio hoya che. A pramANe svarUpamAM lIna thayelA, samAdhimAM ja masta banelA mahAtmAone ja sAcI nirbhayatA hoya che. AvA prakAranuM AtmatattvanuM pAramArthika svarUpa che ema jANIne teno yathArtha nirNaya karavA pUrvaka AtmArthI jIve saMsAra upara nirvedI banavuM joIe. vibhAvadazAthI utpanna thayelAM eTale ke vibhAvadazAnA kAraNe baMdhAyelAM je karmo, tenA udayasvarUpa A saMsAra che tathA paradravyanA saMyogathI prApta thayelo A saMsAra che tathA cAragati rUpa A saMsAra AtmatattvanI sattAthI sarvathA bhinna che. kAraNa ke AtmAnA jJAnAdi je guNo che te AtmatattvanI sattA che ane sukha-duHkhanA sAdhanabhUta cAragatinI prApti te saMsAra che mATe AvA saMsAra upara tattvajJa AtmAe nirvedI banavuM joIe. | || A pramANe bAvIsamA bhavoDhegASTakanuM varNana samApta thayuM Il8 = bAvIsamuM bhavogaaSTaka samApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 jJAnasAra | // atha trayoviMzatitamaM lokasaJjAtyAgASTakam // atha nirvedI jIvaH mokSasAdhanodyamavartI lokasaJjayA na muhyati / lokasajJA hi dharmasAdhanavyAghAtakarI AptaistyAjyA, iti tadupadezarUpaM lokasaJjAtyAgASTakaM vistAryate / lokaH aSTavidhaH-nAmalokaH zabdAlAparUpaH, sthApanAlokaH akSaralokanAliyantranyAsarUpaH, rUpyarUpijIvAjIvAtmakaH dravyalokaH, urdhvAdhastiryaglakSaNaH kSetralokaH / samayAvalyAdikAlaparimANalakSaNaH kAlalokaH / naranArakAdicaturgatirUpaH bhavalokaH, audayikAdibhAvapariNAmaH bhAvalokaH, dravyaguNaparyAyapariNamanarUpaH paryavalokaH, idaM ca sarvamapi Avazyakaniyuktito (gAthA 1057) jJeyam / athavA-dravyalokaH saMsArarUpaH, aprazastabhAvalokaH parabhAvakatvajIvasamUhaH, atra bhavalokAprazastabhAvalokasya sajJA tyAjyA / lokasaJjJA ca nayasaptakena dharmArthibhiH pariharaNIyA / vivecana - je AtmA saMsArathI nirveda pAmelo hoya arthAt kaMTALelo hoya, sAMsArika sukhone paNa baMdhana samajIne tenA tyAganI ja bhAvanAvALo hoya, potAnA AtmAne karmonA baMdhanamAMthI choDAvIne mokSanI ja sAdhanA karavAmAM atizaya udyamazIla hoya te AtmA lokasaMjJA dvArA mohAlva thato nathI. kAraNa ke anAdi kALanI A lokasaMjJA dharmatattva sAdhavAmAM vyAghAta (vipna) karanArI che, ema teo jANe che. te kAraNathI Apta puruSo vaDe A lokasaMjJA tajavAlAyaka kahevAyelI che. A kAraNathI teno upadeza ApavA rUpe lokasaMjJAtyAgASTaka nAmarnu bhA tyA ve upAya che. loka ATha prakArano che. te Avazyakaniyukti gAthA 1057 nA anusAra A pramANe nAma ThavaNA davie, khitte kAle bhave a bhAve a / pajjavaloge a tahA aTThaviho loganikkhevo // 1057 // nAma :- Mels" mevA zahano bhAda5 42po, bheTale. 3 za04thI monag ta. (2) sthApanAdo :- "als" mApA makSarIna 4531 652, 10 652 3 4 652 racanA karavI, athavA lokanAlikAnuM lokAkAzanuM) yaMtra dorIne AkRti racavI.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 643 (3) dravyaloka H- rUpI ane arUpI evA ajIva ane jIvAtmaka je loka che arthAt cha dravyAtmaka je loka che te dravyaloka. (4) kSetraloka :- Urdhvaloka, adholoka ane tirhAloka rUpa je loka che te kSetraloka. (5) kAlaloka H- samaya, AvalikA, kSullakabhava, zvAsocchvAsa, muhUrta, divasa-rAtrimAsa-varSa rUpa kAlanA parimANAtmaka je loka che te kALaloka. (6) bhavaloka :- manuSya-nArakI-tiryaMca ane deva Ama cAra gati rUpa je loka che te bhavaloka. (7) bhAvaloka H- audayika, kSAyopazamika, jJAyika, aupazamika ane pAriNAmika AvA pAMca prakArano bhAvAtmaka je loka che te bhAvaloka. (8) paryavaloka :- dravyonuM guNAdimAM pariNamana thavuM te paryavaloka eTale ke paryAyAtmaka loka kahevAya che. A sarva varNana Avazyakaniryukti gAthA 1057 mAMthI samajavuM. tathA zrI vizeSAvazyakabhASyanI aMdara gAthA 195 mAM dravyalokanuM, 197 mAM kSetralokanuM, 198 mAM kAlalokanuM, 199 mAM bhavalokanuM, 200 mAM bhAvalokanuM ane 202 mAM paryAyalokanuM varNana che. tyAMthI paNa joI levA vinaMti che. athavA janma-jarA-maraNa-roga-zokAdimaya je saMsAra che ane nara-nArakAdinA bhavasvarUpa je saMsAra che te dravyaloka samajavo. tathA audayakAdi pAMca bhAvomAMthI parabhAvanI sAthe ekatArUpa je mohAnya evo audayika bhAvavALo jIvasamUha che te aprazasta bhAvaloka jANavo. ahIM nara-nArakAdi rUpe cAra gatimaya je bhavaloka che te ane vibhAvadazAnI sAthe aikyatAvALo jIvasamUharUpa je aprazasta bhAvaloka che A banne A jIve tyajavAlAyaka che. arthAt tyAjya che. kAraNa ke je bhavaloka che te karmono auyikabhAva che eTale ke vibhAvadazA che ane aprazasta evo je bhAvaloka che te vibhAvadazAnI sAthe ekatArUpa hovAthI navA karmabaMdhano hetu che. mATe A banne lokanI saMjJA tyAjya che. A lokasaMjJA dharmArthI AtmAoe sAta nayothI vicArIne dUrathI ja tyajavA lAyaka che. te sAta nayothI lokasaMjJA A pramANe che - (1) naigamanaya :- lokasaMjJAnA nimittabhUta sukhazayyA vagere je sAdhano che. tenA kAraNabhUta mazarU vagerene sukhasAdhana mAnavuM te naigamanayathI lokasaMjJA jANavI.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 jJAnasAra lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 (2) saMgrahanaya - lokasaMjJAnA kAraNabhUta sukhazayA vagere je sAdhano che te saMgrahAyathI lokasaMjJA che. vyavahAranaya :- sAdhanomAM karAtI pravRtti te vyavahAranayathI lokasaMjJA che. (4) jusUtranaya :- ukta pravRtti karatA AtmAno je adhyavasAya te RjusUtranayathI lokasaMjJA che. (5) zabdanaya :- lokasaMjJApariNata cetanA pariNAma e zabdanayathI lokasaMjJA che. (6) samabhirUDhanaya - ukta pariNAmamAM AtmAnI sthiratA te samabhirUDhanayathI lokasaMjJA che. (7) evaMbhUtanaya :- ukta pariNAmamAM tAdAsyathI pariNata AtmA te evabhUtanayathI lokasaMjJA jANavI. prAptaH SaSThaM guNasthAnaM, bhavadurgAdrilaGghanam / lokasajJArato na syAd munirlokottarasthitiH // 1 // gAthArtha :- saMsAra rUpI viSama parvatanuM ullaMghana karavA rUpa evuM chaThuM guNasthAnaka pAmelA ane lokottara maryAdAmAM rahelA muni "lokoe karyuM te karavuM, paNa zAstrArtha na vicAravo" AvA prakAranI lokasaMjJAmAM prItivALA banatA nathI. tenA TIkA :- "prApta ti" muni -saMyamI Azrarvavarata:, pachaM-sarvaviratinnakSa pramattAkhyaM (guNasthAnaM) prAptaH muniH lokasaMjJA-lokaiH kRtaM tat kartavyaM gatAnugatikatAnItistatra rata:-rAgI gRhItagrahaH na syAt / lokaiH kRtaM tadeva karaNIyamiti matiM nivArya AtmasAdhanopAyarataH syAt / kimbhUtaM SaSThaM guNasthAnam ? bhavaH-saMsAraH sa eva durgAdriH-viSamaparvataH, tasya laGghanam / kiMviziSTo muniH ? lokottarasthiti:lokAtItamaryAdayA sthitaH / loko hi viSayAbhilASI, munirniSkAmaH / lokaH pudgalasampajjyeSThatvamAnI munirjJAnAdisampadA zreSThaH / ataH kila kiM lokasaJjayA teSAm ? e vivecana - saMsAranA sarvathA tyAgI banelA muni-mahAtmA lokasaMjJAmAM Asakta banatA nathI. je muni-mahArAjA saMyamI banelA che sarva prakAranA AzravothI je viramelA che,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 645 pramatta saMyata nAmanA chaThThA guNasthAnakane je pAmelA che AvI uccasthitimAM AvelA munimahArAjA "loko vaDe je karAyuM hoya te saghaLuM karavA jevuM che. AvA prakAranI "pIche se calI AtI hai" AvI lokoktine anusaranArI gatAnugatikatAvALI paraMparAnI je nIti che temAM rAgI banatA nathI. tevI paraMparAnA AgrahI banatA nathI. "lokoe je karyuM te ja karavuM joIe" AvI miththAbuddhine nivArIne AtmahattvanA paramArthane sAdhavAmAM ja udyamazIla ane tenA ja upAyomAM lIna bane che. muni-mahArAjA je chaThThA guNasthAkane pAmelA che te chaThuM guNasthAnaka kevuM che? A je bhava che te saMsAra, te saMsAra kevo che? mahAviSama parvatatulya, jema ghaNo UMco-nIco eTale ke ghaNA caDAva-utAravALo parvata oLaMgavo duSkara che. tema A saMsAra paNa oLaMgavo ghaNo ja duSkara che. chatAM pramattasaMyata nAmanuM chaThThuM guNasthAnaka A saMsArathI jIvane pAra utAre che tethI chaThuM guNasthAnaka saMsAra rUpI viSama-parvatane ullaMghana karAvanAruM che. saMsArathI pAra utArI jIvane mukti apAvanAra che. chaThTha guNasthAnaka prApta karIne bhava rUpI parvatane oLaMganArA muni kevA che? te vAta jaNAve che ke - A muni lokottara-sthitivALA che. eTale ke lokAtIta maryAdAthI vartanArA hoya che. loko je kare tene karanArA hotA nathI. kAraNa ke saMsArI loko pAMca IndriyonA viSayonA abhilASI hoya che. Indriya-janya sukha kema maLe ? tenI ja abhilASA teone hoya che ane muni-mahArAjA to niSkAmI hoya che. kAmanA (IcchA) vinAnA hoya che. tethI jo. lokonI IcchAne anusare to pAMca IndriyonA viSayo kema vadhAre prApta thAya? tevuM ja vartana karavuM paDe, dorA-dhAgA-maMtra-taMtra jaDIbuTTI ItyAdi upAyomAM joDAvuM paDe, je munipaNAmAM ucita nathI tathA saMsArI loko paudgalika saMpattithI ja (dhanya-dhAnya, sonuM-rUpuM ane sthAvara milkata vaDe ja) jIvano vikAsa thayo ema mAne che. bAhya saMpatti vaDe ja moTAI mAne che. jyAre muni-mahArAjAo jJAnasaMpatti vaDe AtmAno vikAsa thAya che ane te ja zreSTha vikAsa che. Ama mAne che. A rIte baneno rAha pUrva-pazcimanI jema atyanta bhinna che tethI te muni mahAtmAone AvI bhautika sukhanA prayojanavALI lokasaMjJA vaDe zuM kAma che? arthAt kaMI ja jarUra nathI. AvI bhautika saMpatti to teonA bhUtakAlIna gharamAM hatI ja, tene asAra ane tuccha samajIne to tyAgI banyA che mATe teone AvI paudgalika saMpattinI mahattA kema hoya? arthAt tenI mahattA hotI nathI. paNa jJAnAdi guNonI saMpattithI mahAnapaNuM mAne che. jenA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 jJAnasAra yathA cintAmaNiM datte, baTharo badarIphalaiH / hahA jahAti saddharmaM, tathaiva janaraJjanaiH // 2 // gAthArtha :- jema mUrNa manuSya boraphaLa levA mATe bora vecanArane ciMtAmaNi ratna ApI de che tema lokaprazaMsA AdinI IcchAthI mUrkha manuSya uttama dharmane tyajI de che. rA TIkA - "yathA cintAmiimati" yathA-cena prajare zat va8:-pUrva: badarIphalaiH cintAmaNiM datte, tathaiva mUDhaH janaraJjanaiH-lokazlAghAbhilASaiH saddharma -dravyAcaraNatattvAnubhavalakSaNaM, hahA iti khede jahAti-tyajati, ityanena jinabhaktizrutazravaNAhAratyAgAdikaM yazaH-pUjAdinA hArayati / uktaJca - tvattaH suduSprApamidaM mayAptaM, ratnatrayaM bhUribhavabhrameNa / pramAdanidrAvazato gataM tat, kasyAgrato nAyaka ! pUtkaromi // vairAgyaraGgaH paravaJcanAya, dharmopadezo janaraJjanAya / vAdAya vidyAdhyayanaM ca me'bhUt, kiyad bruve hAsyakaraM svamIza ! // (ratnAvaraparzeviMzati mAthA 8-1) rA. vivecana : - jema koI buddhihIna manuSya bora vecAtAM le ane tenI kiMmatamAM ciMtAmaNi ratna ApI de to tenAthI te mUrkha ja kahevAya, kAraNa ke boranI kiMmata kyAM ? ane ciMtAmaNi ratnanI kiMmata kyAM? ciMtAmaNi ratna ghaNuM ja kiMmatI che. te pharIthI maLavuM paNa muzkela che. jyAre bora to tuccha vastu che. tenI kiMmata to be-pAMca rUpiyA mAtra che. AvuM kAma karanAra jema mUrkha kahevAya che tema mUDha manuSya (mohAlva manuSya) janaraMjana mATe uttama dharmano tyAga kare che, khedanI vAta che ke dharmanuM kareluM bAhya AcaraNa (pUjA-sAmAyikapratikramaNa-tIrthayAtrA-upavAsAdi tapa vagere suMdara dharmAcaraNa) tathA tattvAnubhava (suMdara zAstrAbhyAsa, dharmopadeza, zravaNa-manana) jevAM uttama kAryo kare che ane manamAM loko mane sAro kahe, loko mArI prazaMsA kare, evI tIvra IcchAo rAkhe che. eTale sadharmanuM phaLa je karmanirjarA che te phaLa AtmazlAghA Adi IcchavAnA kAraNe khoI bese che. eTale ke hArI jAya che. A rIte jinezvara prabhunI bhakti, zAstrazravaNa ane AhAratyAga vagere uttama dharmanAM kAryo karIne yaza ane pUjA Adi IcchavA dvArA karmanirjarA rUpa phaLane hArI jAya che. ratnAkara paccIsImAM gAthA 8-9 mAM kahyuM che ke - ghaNA ghaNA bhavabhramaNa vaDe paNa atizaya duSmApya evI A ratnatrayInI sAdhanA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 647 ApanI pAsethI mArA vaDe prApta karAI che. paNa nidrA ane pramAdanA vazathI te ratnatrayI huM hArI gayo chuM. he prabhu ! huM A mArI hAranA pokAra konI pAse karuM ? huM konI pAse jaIne rahuM ? meM lokone chetaravA mATe vairAgyanA raMgo dharyA, lokone khuzI khuzI karavA mATe dharmopadeza Apyo, vAdavivAda karavA mATe vidyA bhaNyo, he prabhu ! hAMsI upaje evuM mAruM AvuM AcaraNa keTaluM kahuM ? hAMsIpAtra evA mArA AcaraNanI koI sImA nathI. bhamatAM mahAsAgare, pAmyo pasAye ApanA / je jJAnadarzanacaraNarUpI, ratnatraya duSkara ghaNA // te paNa gayA paramAdanA vazathI, prabhu kahuM chuM kharuM / konI kane kiratAra, A pokAra huM jaIne karuM // 8 // ThagavA vibhu A vizvane, vairAgyanA raMgo dharyA / ne dharmanA upadeza, raMjana lokane karavA karyA // vidyA bhaNyo huM vAda mATe, keTalI kathanI kahuM / sAdhu thaIne bahArathI, dAMbhika aMdarathI rahyuM "lA lokasaJjJAmahAnadyAmanuzroto'nugA na ke ? / pratizroto'nugastveko, rAjahaMso mahAmuniH // 3 // (2) gAthArtha lokasaMjJA rUpI nadImAM tRNa ane kASThanI jema pravAhane anusaranArA A saMsAramAM koNa nathI hotA ? arthAt sarve jIvo lokasaMjJAnA pravAhane anusare che. paraMtu sAme pravAhe cAle evA to rAjahaMsanI tulya eka mahAmuni ja hoya che. IIII TIkA :- "tosabseti'' to'jJA-no rItirUpA mahAnavI, tasyA: anuzrota:-pravAha:, tasya anuzA:-anuyAyina: je 1 matti ? ane ( matti) ityarthaH / tatra pratizroto'nugaH- sanmukhapravAhacArI tu eka eva mahAmuni:-zuddhazramaNo rAjahaMso nAnya iti / tena lokarUDhirUDhA bahavo jIvAH / nirgranthastu ratnatrayasAdhanodyataH sa eva svarUpAnugAmI / uktaJca dazavaikAlike aNusoapaTTibahujaNaMmi, paDisoaladdhalakkheNaM / paDisoameva appA, dAyavvo hou kAmeNaM //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 jJAnasAra aNusoasuho logo, paDisoo Asavo (Asamo) suvihiANaM / aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttAro // (dazavaikAlika cUlikA 2, gAthA ra-3) tena munirlokasaJjAnuyAyI na syAt // 3 // vivecana - lokasaMjJA eTale ke lokonI nIti-rIti mujaba vartavuM, loko kahe tema cAlavuM, lokonI IcchAne anusaravuM, loko khuzI varasAve tevo vyavahAra karavo. A lokasaMjJA e eka moTI nadI che. lokapravAha rUpa mahAnadInA pravAhane anusaranArA koNa nathI thayA? jema ghAsa-lAkaDAM kAgaLa ItyAdi padArtho jo mahAnadImAM nAkhavAmAM Ave to te sarve paNa padArtho nadInA pravAhane anusAre ja cAle che, tema sAmAnyathI sarve paNa jIvo lokanI nItirItine anusare che, koI teno sAmano karatuM nathI. aneka jIvo lokasaMjJArUpI nadInA pravAhane anusaranArA hoya che. paraMtu pratizrote - sAme pravAhe cAlanAra eTale ke pANInuM pUra dhasamasatuM je bAjuthI AvatuM hoya te pravAhanI sanmukha cAlanAra to jema eka rAjahaMsa ja hoya che tema eka mahAmuni ja - uttamazramaNa ja lokasaMjJAnA pravAhanI sAme cAlanArA hoya che. pANInA pravAhanI sAme jema rAjahaMsa cAle che tema lokasaMjJAnA pravAhanI sAme eka mahAmuni ja cAle che. sArAMza ke lokasaMjJAnI rUDhimAM ghaNA jIvo kheMcAyelA che. lokasaMjJA viSayAbhilASavALI che ane viSayAbhilASI jIvo ghaNA che. mohane choDIne viSayAbhilASa tyajIne ratnatrayInI sAdhanAmAM ja je nirgastha mahAmuni udyamazIla rahe che. te ja sAcA svarUpAnuyAyI che. dazavaikAlikasUtramAM kahyuM che ke - cAlatA lokapravAhane anusarIne kArya karanArA ghaNA loko hoya che. paraMtu saMyamanI rakSA arthe sAme pravAhe cAlavAnuM bAMdhyuM che lakSya jeNe evA munie muktiprAptinI kAmanA pUrvaka potAnA AtmAne sAmA pravAhe ja pravartAvavo joIe. pravAhane anusaravAmAM sukha mAnanAro lokasamUha hoya che. suvihita sAdhuone to IndriyonA vijayarUpa saMyamano Azrava (arthAt saMyamanuM Agamana) hoya che. athavA suvihita sAdhuone saMyamanA AzrayarUpa (AdhArarUpa) pratizrotagamana hoya che. lokapravAhane anusaravuM te saMsAra che ane sAme pravAhe cAlavuM te saMsArane pAra utAranAruM tattva che. A pramANe munimahArAjA lokasaMjJAne anusaranArA hotA nathI. III
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 649 lokamAlambya kartavyaM kRtaM bahubhireva cet / tadA mithyAdRzAM dharmo, na tyAjya: syAtkadAcana // 4 // gAthArtha :- lokasaMjJAnuM AlaMbana laIne bahu mANaso vaDe je karAyuM hoya te ja jo kartavya hota to mithyASTiono dharma kyAreya paNa tyajavA lAyaka na thAta. ll TIkA - "nokremati ve-6, yar vaMi: vRtti tat vartavya, nomartavya evaM kriyate, tadA mithyAdRzAM dharmaH kadAcana-kadApi na tyAjya: syAt / tacca bahubhiH kriyamANatvAt / svecchAcaraNo lokaH bahutaraH / yataH-anAryebhyaH AryAH stokAH, AryebhyaH jainAcArAH stokAH, jainAcAravartiSu jainapariNatipariNatAH stokAH / ato bahulokAnuyAyinA na bhavanIyamiti // 4 // vivecana - jo lokasaMjJAne ja anusaravAnuM hota ane bahu loko vaDe je karAyuM hoya te ja kartavya hota, A rIte lokAnuyAyI thaIne ja jo kArya karavAnuM hota to mithyAdRSTi AtmAono dharma kyAreya paNa tyajavA lAyaka na kahevAya. kAraNa ke traNe kAle mithyASTi jIvoe Acarelo je mithyAdharma che, te bahu jIvo vaDe AcaraNa karAyelo che. anAdi kAlathI anaMtakAla sudhI mithyAdRSTi jIvonI ja saMkhyA bahu rahI che ane bahu rahevAnI che. have jo bahamatino ja pakSa svIkAravA yogya hota to traNe kAle te ja dharma kartavya bane, kyAreya paNa teno tyAga karAya nahIM, potAnI IcchA pramANe game tema dharma karanArAonI saMkhyA sadAkAla bahu hoya che. A saMsAramAM anArya jIvo karatAM Arya jIvo alpa hoya che, AryadezamAM utpanna thayelAmAM paNa jaina AcAra pAlana karanArA jIvo thoDA hoya che ane jaina AcAra pAlana karanArAmAM paNa jainatva pariNAma pAmyuM hoya evA pariNata jainatvavALA jIvo thoDA hoya che. A kAraNathI bahujanAnuyAyitva AcaravA jevuM nathI, A bhAvArthane samajAvanAro pATha 5. upAdhyAyajI mahArAjazrIe gujarAtI kAvyarUpe banAvelA sADA traNaso gAthAnA stavanamAM paNa kahyo che. te A pramANe - koI kahe "jima bahujana cAle, tema calIe zI carcA? | mAraga mahAjana cAle bhAkhyo, tehamAM lahIe arcA re IINA te paNa bola mRSA mana dharIe, bahujanamata AdaratAM A cheha na Ave, bahula anAraya, mithyAmatamAM pharatA re ITA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 jJAnasAra thoDA Arya anAryajanathI, jaina AryamAM thoDA re.. tehamAM paNa pariNatajana thoDA, zramaNa alpa bahu muMDA re ll I4o. zreyo'rthino hi bhUyAMso, loke lokottare na ca / stokA hi ratnavaNijaH, stokAzca svAtmasAdhakAH // 5 // gAthArtha - lokasaMbaMdhI kalyANanA bhautika sukhanA) arthI jIvo bahu hoya che. paraMtu lokottara saMbaMdhI sukhanA arthI jIvo (AtmIya sukhanA arthI jIvo) haMmezAM thoDA ja hoya che. ratnanA vepArI jema thoDA ja hoya che tema potAnA AtmatattvanI sAdhanA karanArA jIvo haMmezAM thoDA ja hoya che. pA TIkA - "zreyorthino di mUryAsa: ti" no-towvAde (vIpravA) zreyo'rthinaH-dhanasvajanabhuvanavanatanukalyANArthinaH bhUyAMsaH-pracurAH santi / ca punaH lokottare-amUrtAtmasvabhAvAvirbhAvalakSaNe pravartamAnAH na-naiveti / hIti-nizcitam, ratnavaNijaH stokAH / tathA ca-punaH svAtmasAdhakA:-sva AtmA, tasya sAdhakAHnirAvaraNatva-niSpAdakAH stokA iti // 5 // vivecana :-sukha be jAtanAM che - eka laukika ane bIjuM lokottara. jo ke laukika sukha e sukha nathI, sukhAbhAsa mAtra ja che. chatAM mohAlva jIvo tene sukha mAne che. AvA prakAranuM lokapravAhamAM manAtuM sukhAbhAsa rUpa je sukha che te dhanasaMbaMdhI, svajanasaMbaMdhI, bhuvana (bAMdhelA makAna-vAstu) saMbaMdhI, vana (khullI bhUmi-kSetra) saMbaMdhI ane zarIrasaMbaMdhI je sukha che te sukhane IcchanArA, te sukha mATe niraMtara prayatna karanArA, te sukha prApta karavA mATe aneka prakAranAM duHkho sahana karanArA jIvo A saMsAramAM pracura pramANamAM arthAt bahu ja pramANamAM hoya che. moTAnya jIvonI saMkhyA sadAkAla adhika ja hoya che. paraMtu lokottara sukha prApta karavAmAM pravartanArA jIvo pracura hotA nathI, sadAkAla thoDA ja hoya che. amUrta evA AtmAnuM ratnatrayImaya zuddha je svarUpa che teno AvirbhAva karavo arthAt te ratnatrayImaya zuddha AtmasvarUpane pragaTa karavAmAM prayatna karanArA jIvo sadA alpa ja hoya che. adhika pramANamAM saMbhavatA nathI. mohano kSaya karavAnuM IcchanArA ane te kSaya karavAmAM pravartamAna jIvo sadA alpa ja hoya che. A saMsAramAM jema karIyANAnA ane kApaDanA vepArI ghaNA ja hoya che. paraMtu ratnanA vepArIo (jhaverIo) alpa ja hoya che. tevI ja rIte sAMsArika sukha-paugalika sukha
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 651 sAdhanArA arthAt te sukhanI pAchaLa ghelA banelA jIvo ghaNA hoya che, paraMtu potAnA AtmAnA guNonuM sukha sAdhanArA eTale ke guNo uparanAM AvaraNo dUra karIne nirAvaraNatva prApta karanArA jIvo sadA alpa ja hoya che. lokasaJjJAhatA hanta ! nIcairgamanadarzanaiH / zaMsayanti svasattyAga- marmaghAtamahAvyathAm // 6 // gAthArtha :- aphasosanI vAta che ke lokasaMjJAthI haNAyelA loko lokaprazaMsA prApta karavA mATe "dhImuM cAlavuM, nIce joIne cAlavuM, dhIre dhIre cAlavuM" ItyAdi kAryane karatA chatA pote potAnA guNo prApta karavAno sAco mArga jANe tyajI dIdho che tenI marmaghAtaka pIDA ja thaI hoya zuM ? tema sUcave che. IIII TIkA :- '"topati'' danta kRti gheve / srotannA hatA-topanAvyAnA: nIcairgamanadarzanai:-vakrIbhUtazarIra - bhUnyastadRSTayaH gamanasya darzanaiH / svasattyAgamarmaghAtamahAvyathAM-svIyo yaH sattyAga:- jainavRttityAgaH, sa ca lokaraJjanAdhyavasAyabahu marmaNi ghAtaM labhate / tasya ghAtasya mahAvyathAM - mahApIDAM zaMsayanti - jJApayanti / "vayaM pIDitA: " tena vakrazarIrA bhramAmaH iti zaMsayanti - kathayanti veti utprekSA / lokoktibhItityAgavanto jIvA AtmasvarUpaghAtakA iti // 6 // vivecana :- mUlagAthAmAM lakhelo '"hanta'' zabda kheda arthamAM che. lokasaMjJAthI dabAyelA eTale ke loko rAjI kema rahe ? ema lokone sAruM dekhADavAnI bhAvanAvALA ane AvI bhAvanAthI ja manamAM Akula-vyAkula thayelA, tathA lokonI prIti, yaza ane mAnAdi meLavavA mATe ja "nIce jotAM jotAM hubA thaIne cAlavuM, dhIme dhIme cAlavuM, zarIra vakrIbhUta thayuM che jemAM evI rIte cAlavuM, bhUmi upara ja sthApita dRSTivALA thaIne cAlavuM" ItyAdi je prakriyA lokasaMjJArUDha jIvomAM dekhAya che. te aMtara-citta malIna hovAthI kavirAja tenI utprekSA kare che ke AvA jIvoe potAno-jainAcAranuM pAlana karavA rUpa je sAco AtmadharmasadAcAra hato, teno janaraMjananA adhyavasAyonI bahulatA vaDe tyAga karyo che, tenA kAraNe marmasthAnomAM ghA paDyo hoya, marmasthAno viMdhAyAM hoya tema marmasthAnanA ghAnI pIDA vyakta kare che. jANe marmasthAnamAM koIe ghA mAryo hoya ane tenAthI DhubA thaI gayA hoya tema A jIvoe potAnA sadAcArano (zuddha adhyavasAyapUrvakanI sakriyAno) je tyAga karyo che. tenA ja ghA paDyA hoya ane te ghAnI pIDA ja jANe anubhavatA hoya ema lAge che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 jJAnasAra "ame sadAcArono tyAga karyo" eTale "zarIre vakra banyA chIe" ane rakhaDIe chIe. kammarabhAganI pIDAne sahana karI rahyA chIe. Ama jANe sUcavatA hoya-kahetA hoya ema lAge che. AvI graMthakAranI ubhelA-kalpanA che. jo huM dharmAcaraNa nahIM karuM to loko mane zuM kaheze? evA prakAranA lokoktinA bhayathI bhogasukhono tyAga karavAvALA (paNa manathI bhogasukhone asAra samajIne tyAga nahIM karanArA), paraMtu kALAntare adhika bhogasukhonI abhilASAthI ane loko raMjita rahe te mATe vartamAnakAlIna bhogasukhono tyAga karanArA lokomAM "dhImuM cAlavuM, nIce joIne cAlavuM" ItyAdi bAhya je sadAcAra dekhAya che te mohapoSaka hovAthI mAnAdinA abhiprAyathI karAya che mATe te bAhya sadAcAra AtmasvarUpanI prApti karAvanAra to nathI, paraMtu mAna Adi maLavAnA kAraNe vibhAvadazAnI vRddhi thatAM zuddha evA AtmasvarUpano ghAtaka te sadAcAra che. mATe lokasaMjJA e dUrathI ja tyAjya che. Ill AtmasAkSikasaddharmasiddhau kiM lokayAtrayA ? / tatra prasannacandrazca, bharatazca nidarzanam // 7 // gAthArtha - potAnA AtmAnI sAkSIe ja jo uttama dharma Acaryo che to pachI lokayAtrAthI zuM? (lokone raMjita karavAthI zuM lAbha ?) A viSayamAM prasannacaMdravraSi ane bharata mahArAjA dRSTAntasvarUpa che. llNI TIkA :- "rAti" he uttama ! mAtmakSiA :-mAtmA parva sAkSika: AtmasAkSikaH, sa cAsau san-zobhanaH dharmaH, tasya siddhau-niSpattau lokayAtrayA kiM ? na kimapi / lokAnAM jJApanena kimityarthaH / tatra prasannacandraH / ca-punaH, bharata iti nidarzanaM-dRSTAntaH / sati dravyataH kAyotsarge prasannacandrasya narakagatibandhaH / asati liGge mohakalAkelibhUtavanitAvyUhaparivRto'pi bharataH samprAptAtmasAkSikatvaikatvarUpadharmapariNataH kevalaM prApa / iti AtmasAkSiko dharmaH, dharme'dharme tau dRSTAntau / ataH AtmasAkSika eva dharmaH karaNIya iti // 7 // vivecana :- he uttama AtmA ! jo potAnA AtmAnI sAkSIe ja uttamadharma siddha thayo hoya, dharma karavAmAM jo potAnA AtmAnI svAbhAvika prasannatA hoya, ane uttama dharmatattvanI siddhi thavAmAM jo potAno AtmA ja sAkSIbhUta hoya, to pachI lokayAtrAnuM zuM prayojana che? lokone jaNAvavAnI zI jarUra che ? loko sAruM sAruM kahe, loko prazaMsA kare
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 653 evI IcchA e ja eka moTo moha che. A jIva bahArathI ja sAruM sAruM vartana karavAmAM ane aMtarazuddhi na meLavavAmAM ja vadhAre sAvadhAna che. he jIva! jo teM zuddhi siddha karI che to tane avazya kevalajJAna ane mukti prApta thavAnI ja che. prApta karelI nirmaLa zuddha dharmanI siddhi bIjAne dekhADavAnI zuM jarUra che? ulaTuM bIjA jIvo jo jANaze ane prazaMsA karaze to ApaNo jIva punaH mAnAdimAM Avaze ane tenAthI tAruM patana thaze, mATe te uttama jIva! lokayAtrA vaDe saryuM, lokasaMjJAno tuM tyAga kara. jo ApaNA AtmAmAM uttama dharmanI siddhi thaI che ane temAM potAno AtmA ja sAkSI che. to pachI lokyAtrA eTale ke lokone jaNAvavAnI zuM jarUra che? kaMI jarUra nathI. A viSayamAM prasannacaMdrarAjarSi ane bharata mahArAjA ema banne udAharaNo jANavA jevAM che. (1) prasannacaMdra rAjarSie saMyama svIkAryo hato, sAdhupaNAnA liMgamAM hatA, kAyotsarganI mudrAmAM hatA, eka paga upara sthira hatA, ItyAdi rIte dravyathI eTale ke bAhyathI jANe mahAtmA hoya, mahApuruSa hoya ema loko mAne tevuM bAhyatyAgI jIvana hatuM. paraMtu mana putrarAgathI bhAInI sAthe yuddhamAM pravartatuM hatuM, tenAthI narakagatiprAyogya baMdha thayo. bAhyadaSTie A AtmA mahAdharmI che. Ama lokasaMjJAmAM jaNAya che. paNa aMtarathI te AtmA te kAle dharmo na hato. A eka udAharaNa thayuM. (2) bharata mahArAjA cha khaMDanA rAjA hatA, cakravartI hatA eTale sAdhutAnAM koI liMga na hatAM. bahArathI joIe to lokasaMjJAmAM jaNAya tevI koI dharmasAdhanA na hatI. ulaTuM moharAjAne keli karavAmAM sAdhanabhUta evI aneka strIsamUhathI parivarelA hatA. arthAtu bahArathI bhogI hatA, yogI na hatA to paNa avasara prApta thatAM potAnA AtmAnA pariNAmathI ja, pote ja jANe te rIte, koI loko ne samajI zake te rIte evo mohano nAza karyo ke saMsArI vezamAM ja sAdhunuM liMga na hovA chatAM kevalajJAna prApta karyuM. ahIM loko dekhI zake, loko samajI zake tevo yogIpaNAno bAhyAcAra nathI, paNa aMtarano AtmA ja tyAgI, vairAgI ane yogI banyo che. AtmA ja sAkSI che. mATe AvA prakAranA dharmathI teo kevalajJAna pAmyA. bAhyaliMgAdi nathI chatAM mohano kSaya karyo tethI AtmAnI ja sAkSIvALo dharma teomAM che. Ama parane (lokane) jaNAvavAnI kaMI jarUra nathI. AtmAnI sAkSI e ja dharma ane adharmamAM kAraNa che A vAta samajAvavA mATe bharata mahArAjA ane prasannacaMdra muninuM dRSTAnta kahyuM che. bharata mahArAjAnuM A bIjuM udAharaNa samajavuM. A kAraNathI AtmAnI sAkSIe ja dharma karavA jevo che. lokyAtrAthI A jIvane kaMI phaLa nathI. ulaTuM mAnAdi thatAM patana thavAno bhaya che. IINA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokasaMjJAtyAgASTaka - 23 lokasaJjJojjhitaH sAdhuH, parabrahmasamAdhimAn / sukhamAste gatadroha - mamatAmatsarajvaraH // 8 // gAthArtha :- lokasaMjJAnA tyAgI, parama evI jJAnadazAmAM ane AtmasamAdhimAM lInatAvALA, tathA droha, mamatA ane matsarabhAva rUpI jvara jemano cAlyo gayo che evA munimahArAjA sukhapUrvaka rahe che. 654 jJAnasAra TIkA :- '"tooti'' sAdhu:-paramAtmasAdhanodyata: subramAste-titi / sthabhUtaH sAdhu: ? topoAita:-bhojvajJAhita:| puna: thamrUta: ? parabrahmaLa:shuddhaatmsvruupsy samAdhiH- svAsthyaM tadvAn - tanmayaH AtmajJAnAnandamagnaH / punaH thabhUta: ? 'gata:-namra, droha:-moSaLazIta:, mamatA-paramAveSu mamAratA, matsara:ahngkaarH, eva jvaraH-tApo yasya saH / ityanena kaSAyakAluSyarahitaH svAtmArAmaH svAtmajJAnI tattvAnubhavayuktaH muniH sukhaM tiSThati / lokasaJjJAtyAgena svarUpayogabhogasukhamagnA nirgranthA audayikamindriyasukhaM dahyamAnasvagRhaprakAzavanmanyante na mukhrasti ThA // iti vyAkhyAtaM lokasaJjJAtyAgASTakam // vivecana :- je mahAtmA parama evA AtmatattvanI sAdhanAmAM udyamazIla hoya che, te mahAtmA sadA sukhapUrvaka ja varte che, sadA sukhI ja hoya che, kyAreya duHkhI hotA nathI, kevA mahAtmA hoya te sadA sukhI che ? te viSaya samajAvatAM kahe che ke - (1) lokasaMjJAthI rahita-je mahAtmAe mArA upara loko vadhAre prasanna kema rahe ? mArI prazaMsA kema kare ? evI lokaraMjananI manovRtti jeNe tyajI dIdhI che evA mahAtmA, (2) zuddha evuM je AtmAnuM paramasvarUpa che temAM ja tanmaya rahenArA eTale ke tenuM svAsthya barAbara jALavanArA, zuddhAtmasvarUpane alpa paNa bAdhA na Ave te rIte temAM ja tanmaya rahenArA, AtmAnA jJAna guNanA AnaMdamAM ja atizaya magna, (3) droha, mamatA ane matsara rUpI jvara (tAva) jeno cAlyo gayo che evA mahAtmA. ahIM droha eTale parano apakAra karavAnI manovRtti, bIjAne vadhAre nukazAna kema thAya temAM ja rAjIpaNuM te droha. mamatA eTale parabhAvamAM prIti, para evAM paudgalika dravyo upara ane 52 evAM jIvadravyo upara rAgabhAva te mamatA, ane matsara eTale
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI lokasaMjJAtyAgASTaka- 23 655 ahaMkAra, huM ja viziSTa chuM. Ama mAnavAthI bIjAnI moTAI sahI na zakAya te matsarabhAva, A traNa doSo che. te traNe doSo rUpI jvara (tAva) jeno cAlyo gayo che. jenA jIvanamAM AvA doSo nathI te ja mahAtmA parama sukhI che, sadA sukhI che. A pramANe droha, mamatA, matsara ItyAdi mohanA bhAvo rUpI kaSAyonI kaluSitatA jenA jIvanamAMthI cAlI gaI che tevA munimahAtmA potAnA AtmabhAvamAM ja ramanArA eTale ke potAnA AtmAnuM je Atmatattva, tenA ja jJAnamAM magna rahenArA, ane AtmatattvanA anubhavathI raMgAyelA evA muni bAhya upAdhio koI na hovAthI sadA sukhI che. mohanA vikAro rahita che, tethI sukhI che. lokasaMjJAno tyAga karela hovAthI lokaraMjana karavAnuM ke sArA dekhAvAnuM ke prazaMsA, yaza, mAna vagerenI lAlaca hovAnuM alpamAtrAe paNa jenA jIvanamAM nathI. AtmAnA zuddha svarUpano prApta thayela je yoga che, teno ja niraMtara upabhoga karavAnA sukhamAM magna rahenArA nirjhantha evA munimahAtmAo puNyanA udayathI prApta thanArA IndriyasaMbaMdhI sukhane paNa "baLatA evA potAnA gharane prakAza mAnavA tulya che" Ama samajIne sukha mAnatA nathI. jema potAnuM ghara saLagatuM hoya tyAre te AgathI cotarapha prakAza prakAza lAge paNa tethI rAjI thavA jevuM kaMI nathI. kAraNa ke potAnuM ghara ja sarvathA nAza pAmI rahyuM che. tema Indriyajanya sukhathI A AtmA vadhAre vadhAre mohabdha thatAM zuddha svarUpa ane tenuM lakSya sarvathA bhulAI ja jAya che. tethI vibhAvadazAnI vRddhi thatAM svabhAvadazAno sarvathA nAza ja thaI jAya che to je sukha svabhAvadazAnuM ghAtaka hoya tene sukha ja kema kahevAya ? ane tevA sukhanI IcchA paNa kema karAya? AvuM samajIne A mahAtmAo Indriyajanya sukhano tyAga karavApUrvaka lokasaMjJAno tyAga kare che. svabhAvasukhamAM ja magna thaIne niraMtara sukhI rahe che. A pramANe trevIsamuM lokasaMjJAtyAgASTakanuM vyAkhyAna samApta thayuM. IITA Ta trevIsamuM lokasaMjJAtyAgASTaka samApta che. Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 zAstrASTaka- 24 jJAnasAra | // atha caturviMzatitamaM zAstrASTakam // atha kramAyAtaM yathArthopayogakAraNabhUtaM zAstrASTakaM prarUpyate, tatra zAstrasvarUpaM aikAntikAtyantika-nirdvandva-nirAmaya-paramAtmapadasAdhanasyAdvAdapaddhatyA yatra zAsyate tat (zAstraM ) zAsanam / na hi bhAratarAmAyaNAdayaH ihalokazikSArUpAH zAstratvavyapadezaM labhante, tathA jainAgamamapi samyagdRSTipariNatasya zuddhavaktureva mokSakAraNam, mithyAtvopahatAnAM tu bhavahetureva / uktaJca nandIsUtre, taccaivam - duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, sammattapariggahiaM sammasuaM, micchattapariggahiaM micchasuaM (nIsUtra 72-72) tathA ca pUjyaiH - sadasadavisesaNAo, bhavaheU jadicchiovalambhAo / nANaphalAbhAvAo, micchaddiTThissa aNNANaM // 115 // (zrIvizeSAvazyakabhASya gAthA 115) rUtyAra ! vivecana :- have anukramathI AveluM evuM zAstrASTaka kahevAya che. "yathArtha upayoga" (sAcuM jJAna-sAcI jJAnadazA) prApta karavAmAM zAstrASTakano abhyAsa kAraNabhUta che. zAstra kone kahevAya ? zAstra eTale zuM ? konuM raceluM zAstra kahevAya ? ItyAdi viSayo A aSTakamAM samajAvAze. je zAstra kAntika sukhavALuM, Atmattika sukhavALuM, duHkharahita kevala ekla jayAM sukha ja hoya tevuM niddhaH sukhavALuM ane dravya-bhAva ema banne prakAranA rogarahita parama evuM AtmAnuM je sthAna (muktipada) che te muktipadanuM sAdhana bane evI syAdvAdazailipUrvaka (anekAntavAdane anusAre) jyAM vAstavika tattva samajAvAya che, - yathArthapaNe vastu pratipAdana karAya che, tene ja zAstra kahevAya che. athavA tene ja zAsana kahevAya che. AvA prakAranuM zAstra athavA zAsana vItarAga sarvajJa paramAtmA zrI tIrthaMkara prabhunuM ja hoya che, paraMtu anyanuM vacana AvA prakAranA guNovALuM na hovAthI zAstra ke zAsana hoI zakatuM nathI. mahAbhArata ane rAmAyaNa vagere pUrvaRSikRta grantho e zAstra ke zAsana kahevAtA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka-24 657 nathI. kAraNa ke te graMthomAM "A lokamAM-cAlu bhavamAM kevuM jIvana jIvavuM tenI ja mAtra zikhAmaNa rUpa arthAt lokanIti-rAjanIti-yuddhanIti vagere viSayovALI mAtra A bhavanI zikSAsvarUpa viSayonuM varNana che." paramArthatattva kema siddha karavuM ? AtmAne karmabaMdhanamAMthI kema mukAvavo ? AtmatattvanI nirmaLatA-zuddhatA kema prApta karavI ? AvA prakAranI AtmatattvaviSayaka bAbato tevA granthomAM hotI nathI. mATe tevA granthone grantha kahevAya, paNa zAstra ke zAsana kahevAya nahI. jinezvara paramAtmA praNIta jaina Agama e AtmatattvanA viSayane samajAvanAra hovAthI zAstra kahevAya che. paraMtu te zAstra jo samyagdaSTi jIva vaDe prApta karAyuM hoya ane tenI prarUpaNA karanAra zuddhavaktA hoya to ja tene zAstra kahevAya che, paraMtu mithyArdaSTi AtmAo vaDe jo jaina Agama prApta karAyuM hoya to te pAtra ayathArtha hovAthI te kAle jaina Agamane paNa zAstra ke zAsana kahevAtuM nathI. jema dUdha e zudgha dravya hovA chatAM paNa jo sarpane pAvAmAM Ave to te zuddha dravya paNa viSa banI jAya che. tema jainAgama paNa jo mithyArdaSTi pAtramAM jAya to te mithyAzruta banI jAya che. kAraNa ke te jIvanI yathArthadRSTi na hovAthI te zruta saMsAranI vRddhinuM ja kAraNa bane che, paNa muktinuM kAraNa banatuM nathI. A bAbata naMdIsUtramAM A pramANe kahI che. "dvAdazAMga gaNipiTaka zAstra samyagdaSTi jIva vaDe jo svIkArAyuM hoya to ja samyakzruta che paNa jo mithyArdaSTi jIva vaDe svIkArAyuM hoya to te mithyAzruta che. naMdIsUtra 71-72 // pUjyazrI jinabhadragaNikSamAzramaNajIe vizeSAvazyakabhASya gAthA 115 mAM kahyuM che ke "sat ane asatnI vizeSatA na hovAthI, bhavahetu hovAthI, yadacchopalaMbha hovAthI (potAnI IcchA pramANe zAstronA artho te jIva karato hovAthI) ane jJAnaphaLano abhAva hovAthI mithyArdaSTi jIvanuM je jJAna te ajJAna che." (1) sarve paNa padArtho svadravya, svakSetra, svakAla ane svabhAvathI sat che ane paradravya, parakSetra, parakAla ane parabhAvathI asat che. tene badale mithyAdaeNSTi jIvo sarvathA sat athavA sarvathA asat mAne che. mATe tenuM jJAna ajJAna che. (2) jema jema bhaNe che tema tema mAna-mAyAdi kaSAyo ja vadhe che. ahaMkArAdi kaSAyo karavA vaDe tenuM jJAna saMsAravRddhinuM ja kAraNa bane che. mATe paNa tenuM jJAna ajJAna che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 zAstrASTaka- 24. jJAnasAra (3) zAstranI paMktionA artha marajI mujaba kare che. pote mAnelA artha tarapha ja paMktine kheMcI jAya che. apekSApUrvaka lakhAyelAM vAkyone ekAnta arthamAM laI jAya che. mATe paNa tenuM jJAna ajJAna che. jJAna bhaNyA pachI tenA phalarUpe bAhyajIvanamAM viSayono tyAga ane atyaMtara jIvanamAM kaSAyono tyAga karavApUrvakano vairAgya prApta thavo joIe paNa mithyAdRSTi jIvamAM AvA phaLano abhAva che mATe tenuM jJAna te ajJAna che. Ama mithyASTimAM AveluM jainAgama paNa uparokta cAra kAraNosara mithyAzruta che. samyakazruta nathI mATe zAstra kahevAtuM nathI. (1) jenA kartA samyagdaSTi hoya te vyavahAranayathI samyakazruta. jemake dvAdazAMgI tathA zrI jinabhadragaNijI, zrI umAsvAtijI, zrI haribhadrasUrijI, kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, pUjya u. zrI yazovijayajI ma. jevA samyagdaSTi AtmAonuM raceluM zruta te vyavahAranayathI samyaphyuta jANavuM. jenA kartA mithyASTi, te vyavahAranayathI mithyAzruta jemake rAmAyaNa mahAbhArata, purANo vagere. (3) jene grahaNa karanAra-bhaNanAra varga samyagdaSTi hoya, te nizcayanayathI samyakazruta, jemake jainAcAryo chae darzanazAstrono abhyAsa kare che, kAraNa ke jJAna prApta karanArA AcAryo samyagdaSTi che. temanI mati yathArtha syAdvAdazaili vALI che. (4) je zAstrone bhaNanAra-grahaNa karanAra mithyASTi hoya, te nizcayanayathI mithyAzruta, jemake abhavyAtmAo sAdhika navapUrva sudhInuM zruta bhaNe to paNa te mithyAzruta, kAraNa ke grahaNa karanAra AtmA ekAntAgrahI che. A pramANe vItarAgaparamAtmAnI vANI ane vItarAgaparamAtmAnI vANIne anusaranArA AcAryAdinI vANI e ja anekAntavAdathI paripUrNa bharela hovAthI zAstra ke zAsana kahevAya che. athavA muktinuM sAdhana hovAthI zAstra kahevAya che. bIjI racanAne grantha kahevAya paNa zAstra na kahevAya. jIvAjIvAdiguNaparyAyavibhajanasarvAzravatyAgakarturapi tannaizcayikazraddhAkRtena samyagdarzanam / tena yathArthasvaparavibhAgavibhaktasvarUpopAdeyatva-(pararUpa)
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka - 24 659 pariheyatvavijJAna-pUrvakanimittopAdAnakAraNanirdhArazuddhAvinazvarasvasiddhapariNatau dharmatvapratItiH samyagdarzanam / ityevaM samyagdarzanayuktasya rucikRtaparamAtmabhAvasya tatsAdhano-pAyAnavacchinnakathanaM zAstram / jIva, ajIva vagere chae dravyonuM yathArtha jJAna jene hoya, guNo ane paryAyono vibhAga jenAmAM je rIte che tenAmAM te rIte jeo jANatA hoya, sarvathA Azravono tyAga karanArA hoya arthAt muni mahAtmA hoya to paNa jo te mahAtmAo vaDe vItarAga paramAtmA pratye nizcayathI zraddhA karAI hoya, paramavizvAsa prApta karyo hoya, atizaya ruci pedA thaI hoya to ja samyagdarzana kahevAya che. anyathA nahIM, sAdhika nava pUrve bhale bhaNe paNa mithyASTi hoya to kadAca vAkpaTutA sArI AvI jAya, jIvAjIvAdinI prarUpaNA kadAca sArI kare, paNa aMtara koruM hovAthI, aMtara bhedAyuM na hovAthI ATaluM vizAla jJAna hovA chatAM paNa te samyakazruta kahevAtuM nathI. te kAraNathI yathArthapaNe je mahAtmAoe svadravya ane paradravyano vibhAga karyo che, svadravyanuM svarUpa zuM? ane paradravyanuM svarUpa zuM? AvA prakArano bheda jeoe karyo che, jANyo che ane anubhavyo che. banne dravyonA svarUpano vibhAga karIne je svasvarUpa che temAM ja upAdeyabuddhi ane je parasvarUpa che temAM heyatva buddhi je mahAtmAoe karI che. A upAdeya-yabuddhi viSayaka viziSTa jJAnapUrvaka nimittakAraNa ane upAdAnakAraNa Ama banne prakAranAM kAraNonA yogathI jyAM kAryasiddhi thAya che AvuM paNa jeoe yathArtha jANyuM che, mAdhyuM che ane anubhavyuM che. ekAnta ekalA nimittamAtrathI ke ekAtte ekalA upAdAnamAtrathI kArya thatuM nathI-AvI je mahAtmAonI buddhi saMskArita thaI che, AvA prakAranA nirNayapUrvaka zuddha, avinAzI ane potAne siddha thayelI daDha - nirmaLa pariNatimAM ja dharmapaNAnI pratIti je karavI tene ja samyagdarzana kahevAya che. syAdvAdazaili pUrvaka, heya-upAdeyanA jJAnapUrvaka, nimitta-upAdAnanI sApekSatApUrvaka, svasvarUpa-parasvarUpanA bhedajJAnapUrvaka je nirmaLa pariNati te ja satyadharma che, AvI daDha pariNati (pariNAma) te ja samyagdarzana che. je je mahAtmA puruSo AvA samyagdarzanathI yukta che ane vItarAgasarvajJaparamAtmA pratye rucivALo karAyo che parama evo AtmabhAva jeo vaDe tevA mahAtmA puruSonuM potAnA AtmAne vitarAga sarvajJaparamAtmA banAvavA mATe tene sAdhavAnA upAyo rUpe satata je kathana-niraMtara je sadupadeza te ja zAstra kahevAya che. bAkI rAjA-rANInI vArtA mAtra ja hoya athavA A lokanI nIti ke rAjyanIti ke yuddhanItinuM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 zAstrASTaka- 24 jJAnasAra varNana mAtra hoya tene zAstra kahevAtuM nathI. sArAMza ke mokSanI sAdhanatA jemAM hoya tene ja zAstra kahevAya paNa bhavanI sAdhanatA jemAM hoya tene zAstra na kahevAya. tacca nAmAdibhedataH, nAmataH AcArAGgAdi / sthApanAtaH siddhacakrAdau sthApitaM zrutajJAnam / dravyataH pustakanyastam, athavA anupayuktapuruSasya kSayopazamagataM jainAgamam / (upayuktasamyagdRSTipuruSasya kSayopazamagataM jainAgamaM bhAvazrutam) / te zAstra nAmAdi nipAnA bhedathI cAra prakAre che. tyAM AcArAMga, sUyagaDAMga, ThANAMga AvA prakAranAM zAstronAM je nAma te nAmazAstra, siddhacakra Adi yaMtromAM sthApanA karAyeluM lakhAyeluM AlekhAyeluM je zruta te sthApanAzAsa. pustakAdimAM, vastrAdimAM, tADapatrAdimAM lakhAyeluM je zruta te dravyazruta athavA je mahAtmA puruSoe AcArAMgAdi jainAgamono suMdara abhyAsa karyo hoya paNa vyavahArakAle teno upayoga na hoya to tevA prakAranuM, jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamAtmaka upayogazUnya evuM je jainAgamanuM zruta te dravyazruta (ahIM mUla TIkAmAM bhAvazrutanI vyAkhyA ApI nathI, paraMtu amane ema lAge che ke lahIyA AdinA hAthathI lakhavI rahI gaI haze ema samajIne prakaraNanA anusAra ahIM lakhela che). jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamAtmaka jainAgamano upayogapUrvakano samyagdaSTi AtmAno je abhyAsa te bhAvakRta jANavuM. nayavicAre tu-naigamena vacanollApavyaJjanAkSarAdikam / saGgrahataH jIvapudgalau-dravyendriyabhAvendriye zAstraM, taddhetutvAt / vyavahArataH paThanapAThanazravaNAtmakam / RjusUtrataH manananididhyAsanarUpam / zabdataH tat zrutAdhArAtmasparzajJAnapariNAmalakSaNaM bhAvakSayopazamopayuktasya / samabhirUDhataH tanmayasya sarvAkSaralabdhivataH zuddhopayogaH / evambhUtataH sarvAkSarasampannasya nirvikalpopayogakAle utsargabhAvazAstrapariNamanopayuktatvAt iti / ataH paramakAruNikopadiSTaM zAstraM hitam / uktaJca tattvArthabhASye have zAstra upara nayothI vicAraNA karAya che. naigamAdi sAte nayothI kone kone zAstra kahevAya? te kahe che. (1) naigamanaya - vacanono ullApa karavA rUpa vyaMjano ane akSarothI lakhAyeluM-racAyeluM banAveluM je zAstra te, mudrita pustaka prata vagere. AvI paMkti koI pustakomAM dekhAtI nathI, paraMtu cAra nipAnuM prakaraNa cAlatuM hovAthI bhAvanikSepane jaNAvanArI paMkti hovI joIe paNa te dekhAtI na hovAthI ame sthAnapUrti mATe kalpanA karIne A paMkti lakhI che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka- 24 661 (2) saMgrahanaya :- jIvAtmaka bhAvendriya ane pudagalanI banelI dravyendriya e zAstra kahevAya che. banne prakAranI Indriyo dvArA zAstra samajI zakAya che. zAstra samajavAmAM Indriyo pradhAnahetu che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra hovAthI Indriyo e ja zAstra che. vyavahAranaya :- zAstronuM paThana-pAThana karavuM, bhaNavuM-bhaNAvavuM-sAMbhaLavuM ane saMbhaLAvavuM te jJAnaprAptino hetu che. mATe zAstronA paThana-pAThanane zAstra kahevAya che. (4) RjusUtranaya - zAstronuM ciMtana-manana karavuM, vadhAre UMDuM vicAravuM, nididhyAsana karavuM te zAstra. (5) zabdanaya - bhAvakSayopazamathI yukta evA jIvano (mohano parAbhava kare tevA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI yukta evA jIvano) zrutanA AdhAre AtmAne sparza kare tevo bhAvanApUrvakano jJAnapariNAma (kSayopazamavizeSa) te zAstra. - jJAnAvaraNIyakarmanA viziSTa kSayopazamabhAvathI yukta ane sarva akSaronA labdhizrutavALA evA cauda pUrvadhara, daza pUrvadhara Adi zrutakevalI vagere AtmAno je zuddha upayoga te zAstra. - sarvAkSaranI labdhithI saMpanna evA caudapUrvadhArI athavA dazapUrvadhArI Adi RtakevalI mahAtmAno nirvikalpa evA upayogakAle pravartato zAstraracanA karavAno zuddhopayoga rUpa pariNAma te zAstra, kAle bholempiyoga utsargathI bhAvazAstra rUpe pariNAma pAme che mATe. sArAMza ke prathama naigamanayathI jaDa evAM pustako ane prato vagere zAsa. ahIM jaDapadArthamAM zAstrano upacAra che mATe, saMgrahanayathI pudagalAtmaka dravyandriyo ane jIvasvarUpa bhAvendriyo e zAstra. kAraNa ke Indriyo zrutajJAnanuM mukhya kAraNa hovAthI Indriyo e ja zrutajJAna che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra hovAthI jJAnanI kiMcit mAtrA che mATe, vyavahAranayathI bhaNavuM-bhaNAvavuM-sAMbhaLavuM ane saMbhaLAvavuM e zAstra che. kAraNa ke te jJAnAtmaka hovAthI zAstra. RjusutranayathI manana-ciMtana-nididhyAsana e ja viziSTapaNe jJAnAtmaka hovAthI zAstra che. zabdAdi pAchalA traNe namo bhAvanaya hovAthI AtmAmAM mohanIkarmano nAza kare tevo pragaTa thayelo jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama e zabdanayathI zAstra, upayogAtmaka kSayopazama e samabhirUDhanayathI zAstra ane zAsaracanA karavAnA pariNAmamaya upayogAtmaka kSayopazama e evaMbhUtanayathI zAstra kahevAya che. A kAraNathI mohanIya ane jJAnAvaraNIyakarmanA atizaya viziSTa kSayopazamabhAvavALA ane parama karuNAvALA mahAtmA puruSo vaDe upadezAyeluM je zAstra che te ja yathArtha zAstra che ane te ja zAstra hita karanAruM che. zrI tattvArthabhASyamAM kahyuM che ke -
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 zAsrASTaka- 24 jJAnasAra ekamapi jinavacanAd yasmAnnirvAhakaM padaM bhavati / zrUyante cAnantAH, sAmAyikamAtrapadasiddhAH // 27 // tasmAttatprAmANyAtsamAsato vyAsatazca jinavacanam / zreyaH iti nirvicAraM, grAhya dhAryaM ca vAcyaM ca // 28 // na bhavati dharmaH zrotuH, sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhayA, vaktustvekAntato bhavati // 29 // zramamavicintyAtmagataM, tasmAt zreyaH sadopadeSTavyam / AtmAnaJca paraJca, hitopadeSTA'nugRhNAti // 30 // iti / ata eva zAstrAdarotpAdanArthamupadizati - je kAraNathI jinezvara paramAtmAnI vANImAMthI koI eka pada paNa (jo bhAvapUrvaka avadhAravAmAM Ave to) muktidAyaka bane che. saMbhaLAya paNa che ke eka sAmAyika mAtra padathI anaMta anaMta jIvo muktipada pAmyA che. raNA te kAraNathI te jinavacana ja (jinavANI ja) pramANabhUta che. mATe A jinavacana yathAzakti saMkSepathI athavA vistArathI grahaNa karavA lAyaka che, dhAraNa karavA lAyaka che, loko samakSa kahevA lAyaka che, nize vicAravA yogya che ane avazya te ja kalyANakAraka che. 28 hitakArI vacano sAMbhaLavAthI sarve paNa zrotAone dharma thAya evo niyama nathI. paraMtu anugrahabuddhi rAkhIne bolatA vaktAne to avazya hita thAya ja che. //rA bIjAne upadeza ApavAmAM potAne paDatA parizramane nahIM gaNakArIne paNa haMmezAM kalyANakArI mArgano upadeza avazya Apavo joIe. kAraNa ke hitakArI upadeza ApanAra vaktA potAno ane parano avazya anugraha kare che. 30mI A kAraNathI ja zrotA evA AtmAone vItarAga paramAtmAnAM zAstro upara vadhAre ne vadhAre AdarabhAva utpanna thAya te mATe have zAstrASTaka lakhAya che. carmacakSurbhUtaH sarve, devAzcAvadhicakSuSaH / sarvatazakSas: siddhA, sAdhava: zAstracakSuSa: II
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka - 24 gAthArtha :- sarve jIvo cAmaDInI banelI cakSuvALA che. devo avadhijJAnarUpI cakSuvALA che. siddha paramAtmA sarvatra joI zakAya evA kevalajJAna rUpI cakSuvALA che ane sarve sAdhu mahAtmAo "zAstra" rUpI cakSuvALA che. tenA TIkA :- "varSacakSamRtati, sarve tirthamanuNA: gharmaghakSamRtaH, gatizratajnyaanaavrnniiyckssurckssurdrshnaavrnniiy-viiryaantraaykssyopshmmuulN jAtinAmakarmaparyAptinAmakarma-zarIranAmakarma-nirmANanAmakarmodayajanyacakSurbhUtaH taddharAH / ca-punaH, devAH-surAH avadhicakSuSaH-avadhijJAnAvaraNIyAvadhidarzanAvaraNIyakSayopazamasamutthajJAnadRSTayaH / siddhAH sarvacakSurdharA:-sarvapradezakevalopayogamayAH, sAdhavaH-nirgranthAH zAstracakSuSaH-zAstrAvalambijJAnadharAH / uktaJca AgamacakkhU sAhU, cammacakkhUNi savvabhUANi / devA ya ohicakkhU, siddhA puNa savvao cakkhU // 1 // ataH nirgranthAnAM vAcanAdisvAdhyAyamukhyatvam // 1 // vivecana :- sarve tiryaMco ane manuSyo carmacakSune dhAraNa karanArA che. ahIM sarve tiryaMco ane manuSyono ullekha je karyo che te sAmAnyathI jANavo eTale ke ekendriya, beIndriya, teIndriya ane saMmurNima manuSyone choDIne zeSa caurindriya, paMcendriya tiryaMca ane garbhaja manuSyo levA. te jIvo matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya ane vIryAntarAyakarmano kSayopazama che mUla jemAM evI bhAvacakSune (cAkSuSajJAnane) dhAraNa karanArA che. tathA jAtinAmakarma, paryAptinAmakarma, zarIranAmakarma ane nirmANanAmakarmanA udayathI prApta thanArI dravyacakSune paNa dhAraNa karanArA hoya che. matijJAnAvaraNIyAdi cAre ghAtI karmonI prakRtionA kSayopazamathI AtmAmAM cakSudarzana AdinI zakti pragaTa thAya che tene bhAva-cakSurindriya kahevAya che ane zarIranAmakarma tathA IndriyaparyAptinAmakarmathI pudgalanI racanArUpa dravyacakSanI prApti thAya che. nirmANanAmakarmanA udayathI te dravyacakSanI yathAsthAne racanA thAya che ane jatinAmakarmanI aMdara caurindriya jAtinAmakarma ane paMcendriyajAtinAmakarmano udaya tevA prakAranI cAkSuSazakti prApta karavAmAM sahakArI kAraNa bane che. mATe aghAtI karmanI A cAre prakRtiono udaya dravyacakSunI prAptimAM kAraNa che. ane ghAtI karmono kSayopazama bhAvacakSunI (cAkSuSajJAnanI) prAptinuM kAraNa che. A rIte tiryaMca-manuSyo carmanI (cAmaDInI) cakSuvALA che. tenA dvArA dekhavAnuM kAma kare che. pugalanI banelI cakSuthI dekhe che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 zAsrASTaka- 24 jJAnasAra devo (tathA nArakI) sarve avadhijJAnAvaraNIya ane avadhidarzanAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI utpanna thayela avadhijJAna-avadhidarzana (mithyAtvI hoya to virbhAgajJAna)nI zaktithI rUpI vastune dekhavAnI zaktivALA hoya che. sarve deva-nArakIone bhavapratyayika avadhijJAna-avadhidarzana hoya che. tenAthI dekhavAnuM kAma kare che, mATe avadhijJAna rUpI cakSuvALA kahevAya che. sarve siddha bhagavaMto (upalakSaNathI sayogI-ayogI kevalIbhagavanto) kevalajJAnAvaraNIya ane kevaladarzanAvaraNIya karmanA kSayathI potAnA AtmAnA sarvapradezomAM utpanna thayelA kSAyikabhAvanA kevalajJAna ane kevaladarzana rUpI cakSuthI niraMtara jonArA hoya che. eTale ke satata kevalajJAna ane kevaladarzananA upayogamaya hoya che. sarve sAdhusaMto (mahAtmA puruSo) arthAt rAga-dveSane jItIne nirgastha thanArA saMsAranA tyAgI muni puruSo zArUpI cakSuvALA hoya che. zAstranuM ja AlaMbana laIne satata svAdhyAya ane abhyAsa karIne tenA jJAnane dhAraNa karanArA ane tenA dvArA dekhanArA hoya che. koIpaNa sUkSma-bAdara vastunA svarUpano vicAra ane tenA saMbaMdhI jJAna prApta karIne karAto nirNaya zAstranI paMktio dvArA kare che. mATe sAdhusaMtone zAstra e ja cahyu che. A kAraNe ja sAdhu jIvanamAM svAdhyAya karavo ane karAvavo, vAcanA ApavI ane vAcanA levI, vAcanA sAMbhaLavI ane zakti hoya to vAcanA saMbhaLAvavI A ja sAdhujIvananuM mukhya kartavya che. mahApuruSoe kahyuM che ke - sAdhu AgamarUpI cakSuvALA che, sarve prANIo carmanI cakSuvALA che. devo avadhijJAnarUpI cakSuvALA che ane siddhabhagavaMto sarva cakSuvALA (kevalajJAna rUpI cakSuvALA) hoya che." A kAraNe nircandamunione vAcanA Adi svAdhyAya ja mukhya che. "pukharavara" sUtramAM paNa thamUttara va padamAM A ja vAta kahI che ke cAritradharma AvyA pachI sAMsArika raLavA ane rAMdhavA vagerenAM sAvadya baMdhano na hovAthI niraMtara zratadharmanI vRddhi thAo, mATe svAdhyAyAdi ja ArAdhavA joIe. bIjAM pralobhano cAritradharmathI patananAM kAraNo che. Ama jANavuM. ll1|| puraHsthitAnivordhvAdhastiryaglokavivartinaH / sarvAn bhAvAnavekSante, jJAninaH zAstracakSuSA // 2 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka- 24 665 gAthArtha :- Urdhvaloka, adholoka ane ticchalokamAM rahelA sarve paNa padArthone jJAnI puruSo zAstrArUpI cakSu vaDe jANe padArtha sAme ja hoya e rIte dekhe che. rA TIkA - "pura sthitaniti" jJAnina: zAstravaNa-manopayoga karvAdhastiryglokvivrtinH-trailokyvrtinH, bhAvAn-padArthasvarUpAn, sarvAn sUkSmabAdarAn sahajAn vibhAvajAn parokSAnapi kSetrAntarasthAnapi Agamabalena puraHsthitAniva -sanmukhasthAniva avekSante-pazyanti / atra darzanaM mAnasaM zrutakSayopazamajaM jJeyam // 2 // vivecana :- jJAnI puruSo AgamazAstranA upayogAtmaka baLa vaDe Urdhvaloka, adholoka ane tichaloka ema traNe lokamAM rahelA sarve paNa padArthone yathArtha rIte dekhe che mATe zAstrarUpI cakSuvALA kahevAya che. traNe lokamAM rahelA sarve paNa padArthonuM svarUpa teo AgamabaLe jANe che te padArtho sUkSma hoya ke bAdara hoya, svAbhAvika hoya ke vaibhAvika hoya, eTale sahaja hoya ke kRtrima hoya tathA (pratyakSa-Indriyagocara je hoya te to carmacakSuthI ja dekhAya che. mATe teno ullekha na karatAM) parokSa hoya to paNa (IndriyathI agocara hoya to paNa) ane dUra dUra anya kSetromAM hoya to paNa AgamazAstranA abhyAsanA baLathI jANe che. kSetrAntaramAM rahelA, kALAntare thayelA ane thavAvALA ane parokSa evA padArthone paNa te padArtho jANe potAnI sAme vidyamAna ja hoya zuM? ema pratyakSanI jevA jANe che. arthAt kalpanAthI jANe che ema nahIM, paNa sAkSAnI jema jANe potAnI sAme vidyamAna ja hoya zuM? ema pratyakSanI jevA jANe che. zAstrarUpI cakSuno kevo prabhAva che? ke dUra dUranI parokSa vastu paNa jANe AMkhanI sAme sAkSAt vidyamAna hoya tevI jANe che. A kAraNe ja sAdhujIvanamAM svAdhyAya zAstrAbhyAsa ja pradhAnatAe hovo jarUrI che. zeSa pralobhano baMdhanakartA che. pUjya zrI haribhadrasUrijI, pUjya kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI AdinA jIvanuM AyuSya joIe ane teoe karelI zAstraracanA joIe to kyAMya meLa na bese tevI A ghaTanA che. teo jyAre bhaNyA haze? kyAre anya darzananAM zAstro vAMcyAM haze? kyAre AhAra-pANI karyA haze? kyAre nidrA lIdhI haze? kyAre lokasaMparka cAlu rAkhyo haze ane kyAre ATalI vizALa saMkhyAmAM zAstraracanA karI haze ! jo A badhAMno hisAba gaNIe to kaMI meLa ja besato nathI. arthAta sAdhujIvanamAM atizaya niraMtara svAdhyAya ja mahAtmAonuM kartavya hoya ema lAge che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsrASTaka- 24 jJAnasAra ahIM zAstra rUpI je cakSu samajAvavAmAM Ave che te zrutajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thayeluM mAnasadarzana levuM. mana e paNa eka Indriya che. tenI zakti dvArA zAstranA AlaMbane bhAvo jaNAya che. mATe mAnasadarzana rUpI zAstra cakSuvALA munio hoya che. rA. zAsanAt trANazaktezca, budhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya, tattu nAnyasya kasyacit // 3 // gAthArtha :- je zAsanakriyAvALuM ane trANa zaktivALuM hoya tene paMDitapuruSo zAstra kahe che. te zAstra vitarAga paramAtmAnuM vacana ja hoI zake che. paNa anya koInuM nahIM. lal TIkA :- "zAsanAviti" vadhe -viddhi, -punaH, trIpazivaH-mavamItakrmaavgunntthitvibhaavbhugnjiivaanaaN trANaM-rakSaNaM, tasya zaktiH-sAmarthya yasya saH, tasya zAsanAt-zikSaNAt zAstraM nirucyate-vyutpAdyate / "mokSamArgasya zAsanAt zAstram" iti tattvArthakRt / (prazamarati gAthA 188) tu-punaH, tad vItarAgasya sarvamohakSayaniSpannaparamazamasvabhAvasya vacanaM mokSamArgopadezakam / uktaJca umAsvAtipUjyaiH kevalamadhigamya vibhuH, svayameva jJAnadarzanamanantam / lokahitAya kRtArtho'pi, dezayAmAsa tIrthamidam // 18 // (tasvArthariva sno 28) atastasyaiva vacanaM mokSAGgam / anyasya kasyacit asarvajJasya sarvajJamAninaH vacanaM ra mohetu: rUA vivecana :- "zAstra" zabdamAM zIr ane sai be dhAtu rahelA che. tenA uparathI "zAstra" dhAtu maLIne uNAdithI zAstra zabda banela che. zAs eTale kahevuM ane nai eTale rakSaNa karavuM. je zAstramAM zAsanakriyA ane trANazakti hoya che tene ja vidvAna puruSo zAstra kahe che. hitazikSAnuM kathana te zAsanakriyA ane saMsArathI bhayabhIta thayelA, karmothI gherAyelA ane vibhAvadazAnA pratApe pIDAyelA (bhAMgI paDelA) evA jIvonuM rakSaNa karavAnI je zakti te trANazakti. Ama A banne kriyA (zAsanakriyA ane trANazakti) che jemAM tene ja zAstra kahevAya che. vItarAga paramAtmAthI praNIta ane gaNadharabhagavaMta AdithI racita je koI zAstro
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAstrASTaka- 24. che te sarve zAstromAM hitazikSAnuM zAsana (kathana) ane durgatimAM jatA jIvonuM rakSaNa Ama bane kriyA avazya hoya che. tethI tene zAstra kahevAya che. pUjya umAsvAtijI mahArAjazrIe paNa tattvArthabhASyamAM kahyuM che ke "mokSamArgane kahenAruM je zAstra hoya tene ja zAstra kahevAya che" mokSamArga jaNAvavo e ja jIvonA hitanuM kathana che. mATe jemAM mokSanI vAta kahevAtI hoya tene ja zAstra kahevAya che. AvuM vacana zrI vItarAgaprabhunuM ja hoI zake che. bIjA koI anyanuM (chabastha jIvanuM) hoI zakatuM nathI. tethI sarvajJanA vacanane ja zAstra kahevAya che. je koI sarvajJa vItarAga paramAtmA hoya ane teo je vANI prakAze te zAstra kahevAya che. athavA vitarAga prabhunA vacanane anusarIne, teno ja AdhAra laIne je chadmastha AcAryo athavA mahAtmAo vANI prakAze te paNa zAstra kahevAya che. sarve mahApuruSo vItarAga hovAthI, vairAgI hovAthI ane mokSanI prAptirUpa mAtra hitakArI ja vANI prakAzatA hovAthI temaNe kaheluM vacana ja zAsazabdanI zobhAne pAme che. anya vaktAonuM vacana artha-kAmane poSanAruM hovAthI athavA mAtra A lokanA ja hitane karanAruM hovAthI athavA rAgAdi bhAvone vadhAranAruM hovAthI zAstra zabdane pAmatuM nathI. pU. upAdhyAya zrI umAsvAtijI ma.zrIe prazamarati prakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - zAsanasAmarthyena tu, santrANabalena cAnavadyena / yuktaM yattacchAstram, taccaitatsarvavidvacanam // 188 // prazamaratimAM kahyuM che ke - hitazikSAnA kathananuM sAmarthya hoya ane jIvanuM narakAdi gatimAM gamana karavArUpa pApothI rakSaNa karanAra hoya tathA nirdoSatAthI yukta hoya tene ja zAstra kahevAya che ane te sarvajJa-paramAtmAnuM ja vacana hoya che. AvA prakAranI kevala hitazikSAthI yukta, pApothI rakSaNa karavAnI kriyAthI yukta ane nirdoSatAthI yukta evuM vacana mohanIyakarmanA kSayathI pragaTa thayelI evI parama samatAnA svabhAvavALA vItarAga sarvajJa paramAtmAnuM ja hoI zake che. A ja vacana yathArtha rIte mokSamArganuM upadezaka che. pUjya zrI umAsvAtijI ma.e tattvArthasUtranI kArikAmAM paNa kahyuM che ke - je vItarAga paramAtmAoe svayaM anaMta evA kevalajJAna ane kevaladarzanane prApta karIne pote kRtakRtya hovA chatAM lokonA kalyANa mATe A tIrthano (A zAsanano) upadeza karyo che. temanuM ja vacana zAsazabdanI zobhAne pAme che. lill zAstre puraskRte tasmAd, vItarAgaH puraskRtaH / puraskRte punastasmin, niyamAtsarvasiddhayaH // 4 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsrASTaka-24 jJAnasAra gAthArtha :- tethI zAstra pradhAna karAye chate vItarAga prabhu pradhAna karAyelA thAya che ane te vItarAgaprabhu pradhAna karAye chate sarva siddhio niyamA prApta thAya che. II4 TIkA :- "zAstra puraskRta kRti tasmAt ArAt zAstra-siddhAnta, puraskRtemudhdhatAM te, vItarAga:-arda, puraskRta:-agresarIta:| puna: tasmin-vItarAge puraskRte niyamAt-nizcayAt sarvasiddhayaH bhavanti / uktaJca - 668 asmin hRdayasthe sati, hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthe ca tasmin, niyamAtsarvArthasaMsiddhiH // (SoDazaprajvaLa 2, zlo ) ( sambodhasaptati gAthA 35 ) punaH Agame AgamaM AyaraMteNa, attaNo hiyakaMkhiNA / titthanAho sayaMbuddho, savve te bahumanniyA // 35 // ataH AgamAdarI arhanmunisaGghAdaravAn iti // 4 // - vivecana :- hitazikSAnuM kathana jemAM hoya ane bhavathI rakSaNa je kare tene ja zAstra kahevAya che ane vItarAgaprabhunuM ja vacana AvuM hoI zake che. bIjA koInuM paNa nahIM te kAraNathI je je AtmAo koI paNa viSayamAM "zAstra"ne pradhAna kare che. "zAstramAM zuM kahyuM che ? te pramANe ja vicAre che ane tene anusAre ja vacanoccAra ane vartanavyavahAra kare che. te te AtmAe zAstrane pradhAna karyuM eTale tenA praNetA evA vItarAga paramAtmAne ja pradhAna karyA kahevAya che ane je je AtmAe vItarAga paramAtmAne pradhAna karyA che ane kare che teo yathArtha mArge hovAthI sarvasiddhio avazya prApta kare che. pUjya zrI haribhadrasUrijI ma. zrI SoDazakaprakaraNamAM kahe che ke "vItarAgaprabhunuM A vacana (zAstra) hRdayamAM avadhAraNa karye chate tAttvika rIte vItarAga prabhu ja hRdayamAM dhAraNa karAyA che Ama jANavuM ane vItarAga prabhune hRdayamAM dhAraNa karyA eTale niyamA sarvasiddhio prApta thaI ja samajo. vaLI AgamazAstromAM saMbodhasittari prakaraNamAM paNa kahyuM che ke "AgamanuM AdaramAna karAye chate potAnA AtmAnuM ja hita IcchAyuM che ane svayaMsaMbuddha evA zrI tIrthaMkaraprabhu vagere sarva paNa pUrvapuruSo pratye bahumAna karAyuM che." kAraNa ke tIrthaMkara prabhue ja arthathI
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka-24 669 zAstra kahyuM ane gaNadhara bhagavaMtoe sUtrarUpe zAstra racyuM ane tyAra pachInA tamAma AcAryAdie te sUtronuM paThana-pAThana karatAM karatAM ApaNA sudhI te sUtra lAvyuM. tethI tIrthaMkara prabhuthI mAMDIne tamAma AcAryAdi-sAdhusaMta mahApuruSo ApaNA sudhI zAstra lAvavAmAM upakArI che. tethI jeoe zAstrane pradhAna karyuM teoe potAnA hitane IchyuM kahevAya ane pUrvanA sarva puruSo pratye hRdayathI ghaNuM ja bahumAna karyuM kahevAya. A kAraNathI je je puruSa Agama upara AdarabhAvavALA bane che te te puruSa avazya arihaMta paramAtmA, munimahArAjA ane caturvidha saMgha upara paNa AdarabhAvavALA bane che. 45 adRSTArthe'nudhAvantaH, zAstradIpaM vinA jaDA: / prApnuvanti paraM khedaM praskhalantaH pade pade // 5 // gAthArtha :- adRSTa (parokSa-atIndriya) evA padArthone viSe zAsrarUpI dIpaka grahaNa karyA vinA je je mUrkha mAnavo cAle che te te puruSo Dagale ne pagale (vAraMvAra) parama khedane pAme che. (skhalanA pAme che) II TIkA - "adRSTeti" jaDA:- mUrkhAH, zAstradIpaM vinA AgamaprakAzaM vinA adRSTe - anupalabdhe arthe- kArye saMvaranirjarAmokSAbhidhAne anudhAvantaH pade pade praskhalantaH skhalanAM prApnuvantaH paraM prakRSTaM khedaM klezaM prApnuvanti - labhante / ajJAtazuddhamArgAHanekopAyapravRttA api skhalanAM labhante iti // 5 // vivecana :- je vastu IndriyothI gocara nathI parokSa che atIndriya che tene samajavA mATe zAstrano (sarvajJapuruSano ane temanA vacanano) AdhAra levo te atyanta Avazyaka che. tenA AdhAre ja atIndriya vastu samajAya che. tene badale je je puruSo zAsrarUpI dIpakane dhAraNa karyA vinA teno abhyAsa karyA vinA, teno AdhAra lIdhA vinA adRSTa padArthone viSe potAnI buddhithI manamAnyA vikalpo karavArUpI ghoDA doDAve che te puruSo jaDa che, mUrkha che, ajJAnI che ane manamAnI kalpanAo karavAmAM Dagale-pagale skhalanA pAme che, khoTA Thare che, baMdhAI jAya che. yathArtha uttara ApI zakatA nathI ane tethI yathArtha phaLa prApta karI zakatA nathI. atIndriya padArtho ghaNA che. AtmA, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, mokSa, nigodanA jIvo, saMvara, nirjarA, karma, parabhava. pUrvabhava ItyAdi hovA chatAM temAMthI AtmAnuM
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670 zAsrASTaka-24 zAnasAra kalyANa karanArAM ane atyanta hita karanArAM saMvara, nirjarA ane mokSa Ama traNanA nAmano ullekha ahIM zAstrakAra kare che. AvatAM karmonuM aTakAvavuM te saMvara, junAM baMdhAyelAM karmonuM toDavuM te nirjarA ane sarvathA karmono nAza karavo te mokSa. A traNe tattvonuM yathArtha jJAna karavAthI ane yathArtha AcaraNa karavAthI AtmAnuM hita-kalyANa thAya che, paraMtu sarvajJa-paramAtmAnAM vacanono AdhAra lIdhA vinA A viSayo yathArtha samajAtA nathI. yathArthapaNe AcaraNamAM AvatA nathI. zAstranA AlaMbananA abhAve jainIya dIkSAne badale keTalAka jIvo tApasI dIkSA le che. e dIkSA paNa mukti apAve che Ama samajI le che. tapa-japane badale pAMca IndriyonA viSayono vyavahAra kare che ane mAnI le che ke "AtmA to karma karato ja nathI paNa prakRti ja (zarI2 ja) bhogo bhogave che. AtmA to zuddha-buddha ja che. ItyAdi manamAnI aneka kalpanAo karIne avaLA mArge jAya che. A rIte jIva aneka khoTA upAyo kare che, paNa sAco mArga jANyo na hovAthI khoTA raste cAlavAthI Dagale pagale skUlanA pAme che. phaLa prApti karatA nathI ane niruttara bane che. kAraNa ke sAmAnyathI je je jIvo zuddhamArgane jANatA nathI ane khoTA khoTA potAnA kalpelA aneka upAyomAM pravarte che te jIvo sAdhyane sAdhe nahIM, paNa skhalanA ja pAme. mATe zAsrarUpI dIpakano avazya AdhAra levo ja joIe. IIII zuddhoJchAdyapi zAstrAjJAnirapekSasya no hitam / bhautahanturyathA tasya padasparzanivAraNam // 6 // gAthArtha :- jema bhUtavAdI muninI hatyA karanArA zabarane (bhIlane) muninA paganA sparzanuM nivAraNa karavuM te hitakArI nathI tema jinezvaraprabhunI AjJAnI apekSA vinAnA jIvano zuddha AhAra-pANI Adino vyavahAra paNa AtmAne hitakArI nathI. IIII TIkA :- "zuddhooAvIti zAstrAjJanirapekSamya-bALamovastAjJArahitasva zuddhoJchAdyapi - dvAcatvAriMzaddoSarahitAhAragrAhakasyApi no hitam-na sukhakaram, yathA bhautahantuH - tasya svaguroH padasparzanivAraNaM na hitam / atra yathaikasya zabarasya jIvadbhautapadasparzanivAraNam, sa mayUrapicchArthI bhautaM hatvA pazcAt sparzaM cakAra / tathA AtmAnaM hatvA SaDjIvanikAyAn rakSan tadvatkaroti / ato mauDhyaM nivArya tattvajJAnavatA bhavanIyam / 11
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka- 24 671 zuddhAhArAdikaM tanuyogaH, svarUpAvalambanaM mahAnuyogaH / iti tena svarUpAcaraNamantareNAhArazuddhAtmasAdhanabuddhayaH bhautahiMsakavad jJeyAH // 6 // | vivecana :- je AtmA zAstranI AjJAthI nirapekSa hoya che. arthAt svecchAcArI bane che. dravya-kSetra-kAla-bhAvAdinA bahAnA nIce zAstramaryAdA tyajIne potAnI IcchA pramANe pravRtti karanAro bane che. te AtmAnuM AcArapAlana jemake - zuddha gocarI arthAt betAlIsa doSa rahita AhAra grahaNa karavo, ane Adi zabdathI kezaloca karavo, bhUmizayana karavuM, brahmacaryanuM pAlana karavuM, pratilekhanAdi dharmakriyA karavI, ItyAdi AcArapAlana paNa hitakArI-kalyANakArI banatuM nathI. arthAt AtmAnA samyagdarzanAdi guNonI zuddhi-vRddhi karanAruM A AcArapAlana banatuM nathI. paraMtu svacchaMdI banavAthI ane zAstra AjJA nirapekSa thavAthI mithyAtvAbhimukha bane che. AtmAnI bhavabhramaNA maTADavAne badale bhavabhramaNA vadhAranAra bane che. jema bhautavAdI evA munine haNanAra bhillane te muni pUjya hovAthI te gurunA caraNonA sparzana nivAraNa karavuM te hitakArI nathI. tema zAstrAjJAnirapekSa zaktAhArAdina grahaNa karavuM te paNa hitakArI nathI. bhUtavAdInI vArtA saMkSepamAM A pramANe che pAMca bhUto ja A saMsAramAM che. anya kaMI nathI" AvuM mAnanAra bhUtavAdI kahevAya che. AvI mAnyatAvALA eka bhUtavAdI muni hatA. temanI pAse suMdara moranAM pIMchAMnuM banAveluM chatra hatuM. eka bhillarAjA ane tenI rANI A muninAM bhakta hatAM. dararoja te muninuM vyAkhyAna sAMbhaLavA jAya, munie vyAkhyAnamAM kaheluM ke "guruonA caraNano sparza karavo ke gurunA Asanane aDakavuM ke te Asana upara besavuM" te ucita nathI. temAM gurunI AzAtanA thAya ane pApa lAge. rAjA-rANInA manamAM A vAta jacI gayelI. pratidina muni pAse javAthI rANIne mayUrapiccha bahu ja gamI gayuM. muni pAsethI chatra levA mATe mAgaNI karavAnuM rANIe rAjAne kahyuM. rAjAe bhUtavAdI muni pAse te chatranI mAgaNI karI. paraMtu gurue ApavAnI nA pADI, tethI te rAjAe potAnA subhaTane hukama karyo ke "guruno vadha karIne paNa A chatra lAvo, paNa A guru pUjya hovAthI jyAM sudhI jIvaMta hoya tyAM sudhI temanA caraNano sparza na karazo, kAraNa ke jo temanA caraNano sparza thAya to pApa lAge" tyArabAda subhaTe munino bANa dvArA vadha karyo ane muni mRtyu pAmyA bAda temano sparza karyo ane chatra lIdhuM. lAvIne rAjAne ApyuM. ahIM jevI bhIlarAjAnI guru upara bhakti che tevI ja svacchaMdI jinAjJAnirapekSa AtmAnI zaddha AhArAdi grahaNa karavAnI AcaraNA che. jema bhIlarAjA mayurapicchano arthI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672 zAsrASTaka-24 jJAnasAra thayo chato bhUtavAdI muninI hatyA kare che ane caraNasparzamAM pApa mAnI teno niSedha kare che A aviveka che. manamAnyo artha che. nAnA pApano niSedha che ane moTuM pApa Acare che. tema zAstranI AjJAthI nirapekSa svecchAcArI muni paNa svacchaMdI hovAthI "potAnA Atmatattvano nAza karIne SaDjavanikAyanI rakSA kare che" A muni paNa bhUtavAdI muninI hatyA karAvanAra bhIlarAjAnI tulya AcaraNa kare che. A moTI mUDhatA mAtra che. A kAraNathI AvI mUDhatA-ajJAnatA-mUrkhatA tyajI daIne tattvajJAnI banavuM joIe. zuddha AhArAdi grahaNa karavA te tanuyoga arthAt alpayoga che nAno yoga che. athavA kAyiyoga che. AjJA pALavI, AtmasvarUpanuM AlaMbana levuM te moTo anuyoga che. arthAt mAnasika yoga che, Atmayoga che. tathA AhArazuddhi e bAhyazuddhi che ane AjJApAlana e atyaMtara zuddhi che. Avo viveka karavo joIe. tethI AtmasvarUpanuM AlaMbana laIne paramAtmAnI AjJA pramANe zuddha AtmatattvanA AcaraNavALA banavuM joIe. AvA prakAranI AjJAnuM pAlana karyA vinA zuddha AhAra ane kezalocAdi bAhya sAdhana mAtrathI AtmatattvanI siddhi thaI jaze evI buddhivALA jIvo bhUtavAdI muninI hiMsA karanArA bhIlarAjAnI jema mUrkha-ajJAnI ane avivekI jANavA. bAhyakriyAzuddhi karatAM paramAtmAnI AjJApAlana rUpa aMtaraMgazuddhi ghaNI mahAna che. pUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma.zrIe dravyaguNa paryAyanA rAsamAM kahyuM che ke - bAhyakriyA chaI bAhirayoga, aMtarakriyA dravya anuyoga / bAhyahIna paNa jJAnavizAla, bhalo kahio muni upadezamAla // IIDhAla-1, gAthA-pA ajJAnAhimahAmantraM, svAcchandyajvaralaGghanam / dharmArAmasudhAkulyAM, zAstramAhurmaharSayaH // 7 // // 6 // gAthArtha :- ajJAnarUpI sarpanuM viSa utAravAmAM mahAmantra samAna, svacchaMdatA rUpI jvarane utAravAmAM lAMghaNa samAna ane dharmarUpI bagIcAne (udyAnane) lIluMchama rAkhavAmAM amRtanI nIka samAna "zAstra" che ema maharSi puruSo kahe che. IIII TIkA :- ''ajJAnAhvIti'' marSaya:-mahAmunIzrA:, ajJAnameva atti:-sarpa:, taddamane mahAmantram, ca-puna:, svAghdhAM-svecchAcAritva, taheva jvara:, tapamAya taGgana -
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka-24 673 -pAnanaM, dharmArAmasudhAtyAM-dharma dhruva JAma:, tasmin sudhA-amRta, tasya jIlyAniikiH, tAM amRtakulyAM zAstramAhuH - amRtaM zAstramuktavantaH, ataH zAstrAbhyAso mahAsukhAyeti // 7 // vivecana :- A gAthAmAM traNa upamAo dvArA zAstranI mahattA samajAvatA graMthakArazrI kahe che ke - (1) munIzvara puruSo A zAstrane ajJAnarUpI sarpanA viSane utAravAmAM mahAmantra samAna kahe che. jema koI puruSane sarpa-daMza thayo hoya, tenuM viSa aMgeaMgamAM vyApyuM hoya, chatAM jo gArUDika maMtranI vidyAnA jANakAra pAse gArUDika maMtrajApa karAvavAmAM Ave to sarpanuM viSa utarI jAya che ane te puruSa nirogI bane che tema ApaNA jevA sarve paNa saMsArI jIvo ajJAnadazAthI pIDAya che. vastutattvanuM ajJAna, paramArthatattvanI aNasamaja, athavA viparItapaNe thayelo tattvabodha A ajJAnadazA che. jJAnAvaraNIyakarmanA udayathI ane mithyAtvamohanIyanA udayathI anukrame zAnAbhAvarUpa ajJAnatAno ane viparItajJAna rUpa ajJAnatAno DaMkha anAdikALathI lAgelo che. tenuM viSa AtmAmAM vyApeluM che. te viSa utAravAmAM vItarAga sarvajJaprabhue kahelAM zAso arthAt "jinavANI" gArUDika maMtratulya che. vAraMvAra zAstranuM-jinavANInuM manana, ciMtana ane dohana karavAthI ajJAnatA dUra thAya che ane samyajJAnavattA pragaTa thAya che. (2) svacchaMdatA-svecchAcArIpaNuM-manaphAve tema vartavuM-zAstronA artho mArI-macaDIne potAnA svArthapoSaka karIne A jIva mohAvezamAM anAdikALathI varte che. "ame karIe chIe te barAbara che" AvA ahaMkArapUrvaka AvelI svacchaMdatA e eka prakArano (tAva) jvara che. te jvara dUra karavA mATe zAstra e laMghana tulya eTale ke AhAratyAga tulya che. jemake apathya bhojana karyuM hoya athavA adhika bhojana karyuM hoya tenAthI jhADA-ulaTIo thavA dvArA jvara Avyo hoya to laMghana karavuM-bhojana na karavuM te teno upAya che. tenAthI navuM bhojana na AvatAM ane junuM bhojana kAlAntare pacI jatAM-pAcanakriyA thaI jatAM tenAthI Avelo tAva zamI jAya che. tema jainazAstrono bhAvapUrvaka abhyAsa karavAthI gurugamatAsadguru pratye samarpaNabhAva ane vinaya-viveka Adi guNo AvavAthI svacchaMdatAno jvara ogaLI jAya che. tethI zAstra e ahaMkArano jvara utAranAra che. (3) anAdikALathI mohadazAmAM rAcatA A jIvane mahAna puNyodaye "dharmatattva"nI prApti thaI che. deva-guru ane dharmanI oLakhANa thaI che. mohanI vAsanA kaMIka aMze moLI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 zAstrASTaka- 24 jJAnasAra paDI che. dharmano bagIco khIlyo che. tene vadhAre ne vadhAre navapallavita rAkhavAmAM zAstra e amRtanI nIka tulya che. jema pANInI nIka hoya to AkhA bagIcAnA choDe choDe pANI pahoMce che. tenAthI bagIcAnI saMpUrNa vanarAjI lIlIchama rahe che. pANIne badale dhAro ke amRtarasanI nIka hoya to to vanarAjI atizaya lIlIchama rahe, temAM puchavAnuM kaMI hotuM ja nathI. te rIte prApta thayela dharma rUpI bagIcAne atizaya lIlochama rAkhavAmAM zAstra e amRtanI nIkanuM kAma kare che. satata zAstrAbhyAsathI ane satata zAsazravaNathI AtmAmAM pragaTelo jainadharma navapallavita rahe che. mohadazA ane ajJAtadazA sarvathA nAza pAme che. A rIte pUrvakAlanA mahAmunIzvara puruSo zAsA e AtmasAdhanAnuM anupama sAdhana che Ama varNave che. zA zAstroktAcArakartA ca, zAstrajJaH zAstradezakaH / zAstrakadRg mahAyogI, prApnoti paramaM padam // 8 // gAthArtha - zAstramAM kahelA AcArone AcaranAra, zAstranA marmane jANanAra, zAstrano upadeza ApanAra, zAstra e ja che eka dRSTi jenI evA mahAyogI puruSa parama padane prApta kare che. dA. TIkA :- "zAstroktati" vaMvidha mahAyogI paramaSTha, paraM-sthAnuM pratikA kathambhUtaH ? zAstroktAcArakartA-zAstre jainAgame uktaH yaH AcAraH, tasya kartAkaraNazIlaH / zAstrajJaH-zAstraM syAdvAdAgamaM jAnAtIti zAstrajJaH / punaH zAstradezakaH zAstrasya dezakaH-kathakaH / punaH kIdRzaH ? zAstraikadRga-zAstre ekA-advitIyA rahasyagrAhiNI dRg-dRSTiryasya sa iti / evaM zAstroktamArgakArI, tajjJaH, tadupadezakaH, paramam-utkRSTaM padaM prApnoti / vivecana - A gALAmAM samajAvelAM cAra vizeSaNovALA mahAmunio (mahAyogI mahAtmAo) paramapadane-utkRSTa sthAnane (muktipadane) prApta kare che. kevA mahAmunio paramapadane prApta kare che? to kahe che ke nIce mujabanA cAra vizeSaNavALA, te A pramANe - (1) zAstroktAvAra vertA = zrI jinezvara paramAtmAnA zAstromAM kahelA eTale ke jaina AgamomAM kahelA AcArane pAlanArA, jJAnAcAra-darzanAcArAdi sadAcArane pAlanArA,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI zAsrASTaka-24 675 zAstranI AjJA pramANe sAdhu sAmAcArI pAlanArA, svacchaMdatAno tyAga karanArA, nirahaMkArI evA mahAyogI puruSo paramapadane pAme che. (2) zAstrajJa: = syAdvAdamaya je jainAgama-zAstro che tene sArI rIte jANanArA, dravyArthikanayathI sarve dravyo nitya che ane paryAyArthikanayathI sarve dravyo anitya che. vyavahAranayathI AtmA malIna che mATe malInatA dUra karavA dharmanI jarUra che. nizcayanayathI AtmA sidghaparamAtmAnI tulya zuddha che te zuddhatA meLavavA mATe dharmanI jarUra che. Ama sApekSatApUrvaka sarva bAbatono samanvaya karanArAM evAM jainAgamono je yathArtha abhyAsa kare che te munIzvara puruSo paramapadane prApta kare che. (3) puna: zAsraveza: = jaina AgamonA yathArtha artha jANIne yathArtha upadeza karanArA eTale ke saMsArI jIvo paramAtmAnA AgamazAsrone jANe, samaje ane mArge Ave evI bhAva karuNA karavApUrvaka zAstrono upadeza ApanArA mahAyogI puruSo paramapadane pAme che. vaLI te yogI kevA che ? (4) zAstravat = AgamonA rahasyane (UMDA-sUkSma arthone) jANanArI eka eTale advitIya, anupama evI dRSTi che jenI te mahAtmA, arthAt niraMtara AgamonA ja UMDA UMDA sUkSma sUkSma arthone jANavAmAM-prakAzavAmAM-lakhavAmAM ane lakhAvavAmAM ja jenI dRSTi lAgelI che, coMTelI che. anya mohabhAvamAM jenI dRSTi kyAMya jatI nathI. kyAreya mohanI mAtrAmAM je lapeTAtA nathI te mahAyogI paramapadane pAme che. A pramANe 1 zAstramAM kahelA AcArane pAlanArA, 2 zAstranA jANakAra, 3 zAstranA upadezaka ane 4 zAstramAM ja sthira eka dRSTivALA mahAtmA puruSo turata paramapadane pAme che. ataH sarvAdareNa jainAgamAbhyAsaH karaNIyaH / yena tattvAptiH / jJAnI siddhisAdhakaH, ata eva nirgranthAH vAcayanti pravacanam prayacchayanti rahasyam, parivartayanti sUtrAlApakAn, anuprekSayanti bhAvanayA tadartham, tanmayIbhavanti AgamatattveSu, magnAzcAnandayanti svAtmAnam, tallAbhalIlAlAlitacetasaH kurvanti dharmakathAm, anumodayanti ca mahAsUrinivaham, ata eva yogopadhAnakriyAmAracayanti, vasanti yAvajjIvaM gurukule zAstrAvabodhapravINatAmicchantaH // 8 // // iti vyAkhyAtaM zAstrASTakam // zAstrano uparokta mahimA jANIne bahu ja AdarapUrvaka haiyAnA bhAvapUrvaka hRdayathI pUjyabhAva rAkhIne sarva prayatnapUrvaka zAstrono abhyAsa karavo joIe. jenAthI sAcA tattvanI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 676 zAsrASTaka- 24 jJAnasAra prApti thAya, daza daSTAnta durlabha manuSyabhava prApta thayo, jaina kula maLyuM, saMskArI ghara maLyuM, nirogI zarIra prApta thayuM, temAM pAMce Indriyo akhaMDita prApta thaI, viziSTa buddhi prApta thaI, tyAgI-vairAgI guruono yoga maLyo, A badhI sAmagrI prApta thavI ghaNI durlabha che. Ama tenI durlabhatA samajAI che to pachI ATalA UMcA pade AvyA pachI eka kSaNano paNa pramAda karyA vinA atizaya bhAvapUrvaka niraMtara jaina AgamazAstrono abhyAsa karavo joIe, tenAthI heya-upAdeyano viveka, jIva-ajIvanA yathArtha svarUpanuM bhAna, AzravasaMvarAdi tattvonI samajaNa, AtmA kevI rIte karmo bAMdhe che ? ane kevI rIte karmo toDe che? mukti e zuM tattva che? ItyAdi pAramArthika tattvanI sAcI prApti thAya je AtmAne saMsArathI tAranAra che. A tattvaprApti mATe ja, zAstronA UMDA abhyAsane kAje ja nirgastha munio pravacanazAstronI vAcanA Ape che. caturvidha saMgha vacce AgamazAstronA pAThonA artho kahe che temAM rahelAM UMDAM UMDAM rahasyo khole che. eka eka vAkyanA nabheda thatA artho lokone samajAve che. pote paNa jAte niraMtara vAraMvAra sUtrapAThonA AlAvAnuM punarAvartana kare che. sUkSmabhAvanA ane sUkSmaciMtana pUrvaka te AgamapAThonA arthanuM ciMtana-manana kare che. Agama zAstromAM AvatAM UMDAM ane camatkArika tattvomAM pote tanmaya banI jAya che ane te rahasyo samajavAmAM ane rahasyo kholavAmAM DUbI gayelA te mahAtmAo potAnA AtmAne dhanya dhanya mAnI ghaNA ja AnaMdita thAya che. apUrva ane adbhuta tattvanI prAptinA lAbhathI AnaMdita manavALA thayA chatA zrotAo samakSa dharmakathAne kare che. (hRdayamAM harSathI nAcI uThe che). bhUtakALamAM thaI gayelA aneka zAstronA racayitA evA mahAna mahAna AcArya mahArAjazrInA samUhanI bhUri bhUri anumodanA kare che. A kAraNathI ja yoga ane upadhAnAdinI dharmakriyAo kare che ane karAve che. zAstronI aMdara UMDI pravINatAne IcchatA A mahAyogI puruSo pote jIve tyAM sudhI gurukulavAsamAM ja (gurujInI nizrAmAM ja) vase che. zAstra keTaluM upakAraka che? te jyAre samajAya che tyAre ghaDI, ardha ghaDI paNa jIva zAstrathI vegaLo raheto nathI, zAstra e to paramanetra che, mATe teno hRdayanA bhAvapUrvaka Adara karo. A pramANe covIsamA aSTakanA arthanuM vivecana samApta thayuM. ll covIsamuM zAstrASTakasamApta Printed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad380 001 Guj(ind). Ph. : 079-22134176, Mob, 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcaviMzatitamaM parigrahatyAgASTakam // parigrahagrahagRhItasya anekopArjanasaMrakSaNagopanAvikalacetanAvataH na zAstrajJAnaM samyag bhavati, ataH parigrahatyAgopadezamupadizati / tatra pari-samantAt grahaH grahaNarUpa: parigrahaH / tatra dravyato dhanadhAnyAdiH / bhAvataH paravastvicchApariNAmaH aashNsaaruupH| tatrAtmanaH svaparyAyasvAmitvapariNateH svaparyAyAvaraNena tadabhAvAt, azuddhabalavIryagRhItakarmavipAkeSu zubheSu hetubhUteSu (aprazastA-) prazastapariNAmeSu mamakAraH parigrahaH / svazuddhasattAgataguNebhyaH anyamamakArasvIkArasaMrakSaNA pariNatirUpA cetanAdivRttiH parigrahaH / AtmanaH svasvarUpabhAsanaramaNAnubhavavyAghAtaH / ata eva tyAjyaH / dravyaparigrahasya bhAvaparigrahahetutvAt, bhAvaparigrahasyAzuddhopAdAnatvAt tyAga parva (rtavya:) ! mamatA eTale mArApaNAno je pariNAma te bhAvaparigraha ane dhana-dhAnyAdi sAMsArika sAdhano te dravyaparigraha, A banne prakAranA parigraho jIvane Akula-vyAkula banAve che, avivekI banAve che. tethI tene grahanI (bhUta-pretanI) upamA ApavAmAM Ave che. jema jene bhUta-preta vaLagyuM hoya che te avivekI bane che tema parigrahane vaza thayelo jIva paNa avivekI bane che. tethI parigraha rUpI je graha (bhUta-vaLagADa) che, tenA vaDe gRhIta thayelA jIvane sabhyaprakAre zAstrajJAna thatuM nathI. kAraNa ke aneka vastuone meLavavAmAM, meLavelI vastuonuM saMrakSaNa ane saMgopana karavAmAM ja tenI niraMtara cetanA (buddhi) vartatI hoya che. saMsArasukhanAM sAdhanone prApta karavAmAM ja ane prApta thayelAM sAdhanonuM saMrakSaNa-saMgopana ane tenI mAvajatamarAmata vagere karavAmAM ja A jIva racyo pacyo rahe che tethI tenI cetanA (buddhi) te te kAryamAM ja niraMtara vyApelI rahe che. te mATe te jIva sabhyaprakAre zAstrajJAna karI zakato nathI, A vAta pratyakSapaNe anubhavasiddha che ke je AtmA jeTalo jeTalo bAhyabhAvamAM otaprota thAya che te AtmAnI mati bAhyabhAvamAM ja raMgAyelI hovAthI zAstronA bhAvone jANavAmAM te mati kAma karatI nathI, zAstronAM sUkSma-UMDAM rahasyonA jJAnathI te AtmA vegaLo rahe che. A kAraNathI parigrahanA tyAga mATeno upadeza graMthakArazrI kahe che - tyAM ri eTale sarvabAjuthI prada eTale grahaNa karavuM, arthAtuM jyAM AtmA sarvabAjuthI pakaDAya-baMdhAya, je vastu AtmAne cAre bAjuthI bAMdhI le, jhakaDI le, pakaDI le, tenuM nAma parigraha, dhana-dhAnyAdi navavidha bAhyaparigraha ane mamatA-mUchadi abhyattara parigraha
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra AtmAne karmonA baMdhanathI atyanta jhakaDI le che, pakaDI le che. A parigraha jIvane ghaNo ja AkuLa-vyAkula kare che tathA karmothI vIMTI le che te mATe tene bAhya ane atyaMtara parigraha kahevAya che tenA upara nAmAdi cAra nikSepA samajAve che tyAM nAma-sthApanA sugama hovAthI TIkAmAM TAMkyA nathI. dhana-dhAnyAdi bAhya je navavidha parigraha che te dravyaparigraha jANavo ane paradravyane meLavavAnI IcchArUpa malIna evo je AtmapariNAma arthAtu parapadArthonI AzaMsArUpa AtmapariNAma, sArAMza ke mamatAno pariNAma te bhAvaparigraha samajavo. paramArthathI to A AtmA potAnA zuddha ratnatrayImaya guNomAM ja parivartana pAmavA svarUpa svaparyAyonA svAmipaNAnI pariNativALo che. tAtvika svarUpa AvuM che. paraMtu te svaparyAyonuM AvaraNa karanArA evA mohanIyAdi karmonA udayane kAraNe te svaparyAyanA svAmitvanI pariNatino hAla abhAva varte che. te kAraNathI (mohanIyakarmanA udayathI yukta evA eTale ke) azuddha evA bala-vIrya dvArA grahaNa karAyelAM (arthAt pUrvakAlamAM bAMdhelAM) evAM puNyakarmanAM pugalono vipAkodaya thaye chate prApta thayelA zubhabhAvo upara athavA prazasta evA AtmapariNAmone viSe tathA kASAyika evA aprazasta AtmapariNAmone viSe (paNa) je mamatA (mArApaNAno pariNAma) te parigraha kahevAya che. A parigraha e mohodaya hovAthI azubhavikAravizeSa che. tethI te parigraha AtmAnA potAnA zuddhasvarUpanA jJAnano ane zuddhasvarUpanI ramaNatAno vyAghAta karanAra che. A kAraNathI A parigraha tyAga karavA yogya che. puNyanA udayathI prApta thayelo navavidha dravyaparigraha paNa bhAvaparigrahanuM (mamatAdi vikAronuM) kAraNa hovAthI, ane bhAvaparigraha te upAdAnabhUta evA Atmatattvane azuddhopAdAna rUpe pariNAma pamADanAra hovAthI dravya ane bhAva ema banne parigraha tyajavA lAyaka che. nayavyAkhyAyAM-jIvAjIveSu parigrahatvaM saGgraheNa / bhASye ca "dvitIyapaJcamAzravau sarvadravyeSu iti vAkyAt" vyavahAraparigrahaH dhanAdikayuktaH / RjusUtreNa tadabhilASI, zabdanayena puNyAzaMsA, ityAdinA bhAvanIyam / ataH tadupadezaH - parigraha upara jyAre nayothI vicAraNA karavAmAM Ave che tyAre nIce pramANe A nayasaMbaMdhI vicAraNA thaI zake che - (1) naigamanaya - mUlaTIkAmAM teno ullekha nathI, paraMtu A naya upacAragrAhI hovAthI jIva-ajIvanAM citro-Alekhano, kRtrima putaLAM, ramakaDAM Adi upara te te padArthanI mAnasika kalpanA karIne mamatA karavI te parigraha. jemake koIpaNa puruSane potAnI patnI Adi rAgI pAtranA phoTAne joI, citrane joI, tenA koI Alekhanane joI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 679 tene ja potAnI patnI mAnI sneha karavo, mamatA karavI evI ja rIte strIne AzrayI puruSanA pratibiMba upara potAnA patipaNAno bhAva rAkhIne mamatA karavI te parigraha. athavA parigrahano viSaya bane tevA ghaTa-paTa-alaMkArAdinA kAcA mAlane (mATI-tanta ane suvarNAdine) parigraha kahevo te paNa naigamanayathI parigraha, Ama sarvatra aupacArika padArtho uparanI mamatA te naigamanayathI parigraha. (2) saMgrahanaya :- sattAgrAhI hovAthI je koI jIva-ajIva padArtha jagatamAM che te saghaLA paNa padArtha upara mArApaNAno prema-mamatA-mUccha te saMgrahAyathI parigraha. tattvArthasUtra uparanA bhASyamAM pUjya umAsvAtijI ma.e kahyuM che ke bIjo mRSAvAda nAmano ane, pAMcamo parigraha nAmano Azrava sarvadravya viSayaka hoya che. prANAtipAta nAmano Azrava jIvaviSayaka, adattAdAna nAmano Azrava jIva-pudgalaviSayaka ane maithuna nAmano Azrava paNa jIva-pudgalaviSayaka hoya che, paraMtu mRSAvAda tathA parigraha nAmano Azrava chae dravyaviSayaka hoI zake che. kAraNa ke mamatAno pariNAma sarvatra prasare che. (3) vyavahAranaya :- dhana-dhAnyAdi bhogasAmagrIthI yukta jIvane te te padArtha viSenI je mamatA-mUrchA te vyavahAranayathI parigraha. (4) RjusUtranaya :- dhana-dhAnyAdi bAhya parigraha hoya ke kadAca bAhyaparigraha na hoya to paNa tenI IcchAvALo jIva mamatAyukta che mATe te padArthono abhilASI jIva parigrahavALo jANavo. (5) zabdanayathI puNyanI AzaMsA, (6) samabhirUDhanayathI puNyanA phaLanI IcchA ane (7) evaMbhUtanayathI puNyanA phaLanA upabhoganI tIvra IcchA A sarva parigraha samajavo. A pramANe pachI pachInA no nizcayanayAbhimukha jANavA. A kAraNathI te sarva prakAranA parigrahane tyajavAno upadeza Ape che. na parAvartate rAzervakratAM jAtu nojjhati / parigrahagrahaH ko'yaM ?, viDambitajagattrayaH // 1 // gAthArtha :- traNe jagatane duHkhI duHkhI karyA che jeNe evo A parigraha rUpI graha koI apUrva che ke je graha kyAreya rAzi badalato nathI ane vakratAno tyAga karato nathI. ll13 TIkA :- "ra paravartatai" ri-rAze -anAdirAzitaH parigraho = parAvartana nivartate, punaH vakratAM jAtu-kadAcit na ujjhati-na tyajati, ata eva he AtmArthin !
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 680 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra ayaM duHkhamUlaH parigrahagrahaH kaH ? viDambitajagattrayaH-trailokyaviDambanAhetuH, IdRk parigrahasya ko dRDhAnurAga iti // 1 // vivecana :- saMsAranI aMdara ravi, maMgaLa, zani, budha vagere je je graho che te tenI tenI mudata pUrI thAya tyAre kanyA, tulA, dhana vagere rAziomAMthI nIkaLIne bIjI rAzimAM jAya che arthAt rAzi badale che, paraMtu parigraha rUpI A graha koNa jANe kevo che ke je kyAreya potAnI rAzi (khAsa karIne dhanarAzi)ne badalato nathI, pAMca-pacIsa varSathI nahIM, paraMtu anAdikALathI A graha dhanarAzimAM ja varte che. A jIvane dhanathI ja vadhAre mamatA pravarte che mATe parigraharUpI graha dhanarAzimAM ja coTelo rahe che. tathA dareka graho koI koI rAzimAM amuka amuka varSo sudhI vakra hoya che jene panotI beThI kahevAya che. zanigrahanI sADA sAta varSanI panotI eTale ke A graha amuka amuka rAzimAM ATalo ATalo samaya vakra cAle, duHkhadAyI thAya, jyAre A parigraharUpI graha sadAkAla (amaryAdita-anaMtakAla) sudhI vakratAne ja dhAraNa kare che. kyAreya vakratA tyajato nathI. AvA prakArano saMsAranA nave graho karatAM atyanta bhinna jAtivALo A parigraha rUpI graha che. te kAraNathI he AtmArthI AtmA ! duHkhamUlaka evo A parigraharUpI graha e zuM vastu che ? te tuM jANa. kharekhara A parigraharUpI graha duHkhamUlaka che, duHkha ja ApanAro che. A parigrahe ja (mamatA-mUchae ja) traNe lokanA jIvone duHkhI duHkhI karyA che. A parigraha rUpI graha ja traNe lokanA jIvone viDaMbanAnuM kAraNa che. tethI AvA prakAranA duHkhadAyI, AtmAnA zatrutulya, nukazAnakArI ane ahita ja karanArA parigrahane viSe ATalo badho daDha anurAga kema karAya ? mATe he AtmArthI jIva! tuM parigrahano rAga choDI de/1 parigrahagrahAvezAt, durbhASitarajaHkirAH / zrUyante vikRtAH kiM na ? pralApAH liGginAmapi // 2 // gAthArtha :- sAdhutAnA veSane dhAraNa karanArA jIvomAM paNa jyAre parigraha rUpI bhUta-pretano praveza thAya che tyAre tenA pravezathI duSTa bhASaNarUpa (usUtraprarUpaNA athavA svArthamAtrathI pUrNa evAM) vikArapUrvaka halakAM vacano (yAcakavRttivALAM vacano) zuM saMbhaLAtAM nathI? arthAt saMbhaLAya che. rAta TIkA :- "riti" niphinAIpa-naiveviDambAnA pratnApA:asmbddhvcnvyuuhaaH kiM na zrUyante, api tu zrUyante eva / kathambhUtAH pralApAH ?
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigrahatyAgASTaka - 25 parigrahagrahAvezAt-parigrahasya grahaH mamatvaM, tasyAvezaH, tasmAt durbhASitamutsUtravacanameva rajasaH kirA:- samUhAH, ata eva vikRtAH - vikAramayA iti / evaM hi parigrahAbhilASamagnA jJAnapUjanAdyupadezena parigrahamelanAsaktAH utsUtraM vadanti / poSayanti viSayAn parigrahIkurvanti jJAnopakaraNAni, 'mahAntayanti jJAnopakaraNaiH / uktaJca upamitibhavaprapaJcAyAm vivecana :- parigraha eTale mamatA-mUrchA-Asakti - A mAruM che, A mAruM che Avo mohodayavALo AtmapariNAma, AvA prakArano parigraha je muninA manamAM pravezelo che. arthAt te parigraha rUpI bhUta-pretano praveza je munimAM thayela che. te muni sAdhupaNAnuM dravyaliMga dhAraNa karanArA banyA hoya to paNa parigraharUpI bhUta-pretanA AvezamAtrathI AvA prakAranA pralApo-eTale ke sAdhupaNAne na chAje tevA saMbaMdha vinAnA mohapoSaka vacanono samUha bolatA hoya evuM zuM nathI saMbhaLAtuM ? arthAt vastuonI yAcanAvALAM vacanono samUha saMbhaLAya ja che. A mohapoSaka (mamatA-mUrchAne vadhAranArA) vacanapralApo kevA prakAranA hoya che ? ane kayA kAraNathI hoya che ? te samajAve che. jJAnamaMjarI - 681 parigrahanuM je bhUta che teno praveza thavAthI eTale ke parapadArthonI mamatA thavAthI durbhASita vacanono samUha arthAt jinezvara paramAtmAnA sUtraviruddha = utsUtra evAM vacanonA samUharUpI raja uDatI zuM nathI saMbhaLAtI ? arthAt saMbhaLAya ja che. muniveSadhArI jIvomAM paNa jyAre jyAre 525dArthanI mUrchA praveza pAme che tyAre tyAre te te vastu meLavavAnI temane IcchA thAya che. vastuo dhana vinA prApya na hovAthI dhanano saMgraha karavAnI IcchA thAya che te kAraNathI "tame jJAnanuM pUjana karo" ItyAdi upadeza ApavA dvArA jJAnapUjana Adi kAryo karAvavA vaDe parigrahane (dhanAdine) meLavavAnI AsaktivALA munio AvA prakAranAM vikRta vacano bole che. loko pAsethI yenakena prakAreNa dhanaprApti thAya tevAM, sAdhutAne na chAje tevAM, yAcanAvALAM vacano munio bolatA hoya ane parigrahano saMgraha karatA hoya evuM parigrahane paravaza thayelA muniomAM dekhAya che. mamatA-mUrchAmAM Asakta banelA muni-veSadhArI loko paNa jJAnapUjana Adi kAryo karAvavA vaDe saMsArI jIvo pAsethI dhana meLavavA dvArA pAMce IndriyonA viSayone poSe che. manamAnI vastu meLavIne viSayarasa poSe che. jJAnanA keTalAMka (bInajarUrI) upakaraNono parigraha kare che. viziSTa peno, pensIlo, pustako, caMdaravA-puMThIyAM ItyAdi meLavIne tenA ja 1. ahIM "mahAnta phlAcaranIti-mahatyane" hovuM joIe AcAra arthamAM catur
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 682 parigrahatyAgASTaka - 25 vijJAnasAra raMga taraMgamAM, tenI camakamAM mohabdha bane che ane viziSTa koTinA caMdaravA-puMThIyA baMdhAvavA vaDe potAnI moTAI dekhADatA jaNAya che. teonA vyAkhyAnAdi kAle ucca koTinA caMdaravA, puMThIyA, dhajAo vagere pote ja mamatAthI karAve che, baMdhAve che ane anya sAdhusaMtothI ame ghaNA moTA chIe" Avo dekhAva kare che. ane manamAM AvuM mAne che. loko pAsethI paisA meLave che. jJAnAdinAM upakaraNo vasAve che. tenI mamatA-mUcha rAkhe che ane mamatApUrvaka potAnI moTAI vadhe tevA vyavahAro kare che. parigraharUpI bhUta-pretano A pratApa che. zrI upamiti bhavaprapaMcamAM siddharSigaNijIe kahyuM che ke - "sa jAtaH kadAcid labdhAryakulazrAvakasAmagrIsaMyogaH zrutatattvopadezaAptavairAgya-gRhItavrataH, munisaGghasaMyutaH, zrutalAbhena saMpUjyamAnaH, zrAvakavargaH jJAnabhaktyoparacitollocAdisadupakaraNaH, taireva ramaNIyakatA-mamatvAhaGkAradUSitaH tIvrajJAnAvaraNIyakarmavazAt patito nigode'nantabhavabhramaNarUpe ityAvartasvarUpaM bhAvanIyamAtmahitAya sadbhiH" / ato nivAraNIyameva dharmaliGgato viSayaparigrahapoSaNAdikam // 2 // A jIva puNyodayathI koIka kAle prApta karyuM che Aryakula jeNe evo ane temAM paNa meLavI che zrAvakadharmanI sAmagrI jeNe evo puNyazALI thAya che. saMskArI mAtA-pitA ane saMskArI vAtAvaraNa, vyAkhyAnazravaNa, najIkamAM ja derAsara, upAzraya, AvI zrAvakadharmanI prAptine yogya ane pAlanane yogya dharmasAmagrI A jIve prApta karI hoya, ane tenA niraMtara AsevanathI tattvopadeza sAMbhaLyo hoya, vyAkhyAna zravaNa dvArA vairAgyadazA prApta karI hoya ane sAdhupaNAnAM pAMca mahAvrata Adi uccarIne sAdhu banyo hoya. - tyArabAda viziSTa zAstrAbhyAsanA kAraNe, upadezanI sArI zakti vikasI hoya, tenA kAraNe tathA sAdhupaNuM hovAnA kAraNe aneka ziSyo thayA hoya, tevA prakAranA ziSya-praziSya rUpe banelA aneka munionA samUha sAthe vicarato tathA zrutanI sArI prApti hovAthI viziSTapaNe pUjAto ane zrAvakonA vargo dvArA jJAnabhakti rUpe baMdhAyelA caMdaravA-puMThIyAM dhajAo Adi viziSTa zobhAyamAna upakaraNovALo A jIva te ja jJAnopakaraNo vaDe potAnI jAtane ramaNIyatAvALI, mamatAvALI ane ahaMkAravALI mAnIne "huM kevo moTo chuM? kevo zobhAyamAna chuM? mArA pravezakAle ane nivAsakAle zrAvako keTalI doDAdoDI kare che? ane huM jyAM jAuM tyAM zrAvako AvIne mArI kevI suMdara zobhA ane mAro kevo suMdara satkAra kare che? bIjA muninA avasare loko AvI ane ATalI zobhA nathI karatA, huM kevo pUjAuM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka- 25 683 chuM?" ItyAdi vicAro karavA rUpa dUSaNothI dUSita thayelo A jIva tIvra rasavALuM jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhIne te karmanA vazathI anantakAla bhavabhramaNa karavA rUpa nigoda avasthAne pAme che. jJAnanAM upakaraNonI mamatA thavAthI tenA dvArA mAyA ane mAna poSAvAthI A jIva A parigrahane lIdhe anaMtakAla sudhI bhavabhramaNAne pAme che. AvuM saMsAramAM (AvartanuM) rakhaDapaTTInuM svarUpa che. Ama sajjana puruSoe potAnA AtmAnA hita mATe niraMtara AvuM vicAravuM. dharmanAM upakaraNonI mamatA paNa anaMta bhavamAM rakhaDAve che. A kAraNathI dharmanAM upakaraNo dvArA paNa thatI viSayonI puSTi ane parigrahanI puSTi tathA kaSAyonI vRddhi vagere tyajI devA joIe, dharmanAM upakaraNo jarUra upakArI che, paraMtu tenI mamatA-mUcha upakArI nathI. jo upakaraNo upara mamatA mUcha thAya to te upakaraNa na rahetAM adhikAraNa bane che. ll rA/ yastyaktvA tRNavad bAhyamAntaraJca parigraham / udAste tatpadAmbhoja, paryupAste jagattrayI // 3 // gAthArtha :- je AtmA dhana-dhAnyAdi bAhya parigrahano ane mithyAtvAdi abhyattara parigrahano tRNanI jema tyAga karIne udAsIna thaIne rahe che. tenA caraNa-kamaLane traNe jagata seve che. Hill TIkA :- "yasyavastheti" : sAdhu: vIghaM-thanAvi, sAntAM-rApiriprama, tRNavat tyaktvA-saMtyajya udAste-udAsIno bhavati, kiM parigraheNa ? mohakAraNena vyAsaGgamUlena Atmaparipanthikalpena vastutaH nissAreNa / na eSa mama, nAhamanena sukhI madirAmattapaGkAvalepatulyena, ahaM tu jJAnAdyanantaguNapUrNaH kathaM pudgaleSu rame ? ityAdibhAvanayA tyaktaparigrahaH / tatpadAmbhojaM jagattrayI asuranarAmarazreNiH paryupAste-sevate ityarthaH / sa trijagadvandyo bhavati, tena svarUpAnandarasikAnAM na parigrahAsaktiH // 3 // vivecana :- je mahAtmA puruSa parigrahano tRNanI jema tyAga kare che. te mahAtmAnA caraNakamaLanI traNe lokanA jIvo upAsanA kare che. A vAta samajAve che - je sAdhu mahAtmA dhana-dhAnya vagere nava prakArano bAhyaparigraha (dhana-dhAnya, kSetravAstu, rUpya-suvarNa, kuSTha, dvipada ane catuSpada) tathA mithyAtva, rAga-dveSAdi kaSAyo rUpa abhyattara parigraha ema banne prakAranA parigrahano ghAsanA taNakhalAnI jema tyAga kare che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 684 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra mamatA vinAnA, mUrchA vinAnA, Asakti vinAnA ane paradravyanI apekSA vinAnA niHspRha ane nirIha thaIne AtmatattvanI sAdhanAmAM pravarte che. udAsIna eTale ke madhyastha thaIne pravarte che. teo manamAM AvA vicAro kare che ke A parigraha e mohanI utpatti ane mohanI vRddhinuM kAraNa che. AtmAnI vyAsaMgadazA (Akula-vyAkulatA vALI dazA) karavAnuM kAraNa che. A parigraha te AtmAnA zatrutulya che. tene meLavavAmAM paNa ghaNAM du:kho veThavAM paDe che. meLavelAne sAcavavAmAM paNa ghaNI upAdhio hoya che. ane tema chatAM viyoga thAya tyAre ghaNuM ja duHkha Ape che mATe zatrutulya che. AtmAnuM ghaNuM ja ahita karanAra che. tathA pAramArthika rIte niHsAra che. tenAthI rAga-dveSa, kaDavAza ane vera-jhera vinA bIjuM kaMI ja prApta thavAnuM nathI. mATe mAre AvA parigraha vaDe zuM kAma che ? AvA parigraha vaDe saryu. A mahAtmA AvA vicAro kare che. A dhanadhAnyAdi bAhya parigraha pudgaladravya hovAthI mAruM dravya nathI, huM tenuM dravya nathI, mithyAtvAdi atyaMtara parigraha e mAruM svarUpa nathI. huM tenuM svarUpa nathI. karmodayajanya vikRta svarUpa che. bAhya ane abhyantara A parigraha vaDe huM sukhI nathI. paNa du:khIdu:khI chuM. kAraNa ke te parigraha mArA AtmasvarUpanI pragaTatA karavAmAM bAdhaka tattva che. tethI madirAnuM pAna karavAthI madonmatta (gAMDo) banelo puruSa sensa gumAvela hovAthI potAnA zarIra upara jema kAdavano lepa kare paraMtu te lepa jema pAramArthikapaNe sukhanuM kAraNa nathI, tevI ja rIte A parigraha paNa upAdhibhUta hovAthI sukhanuM sAdhana nathI. paraMtu guNanA AvirbhAvamAM bAdhaka tattva che. huM to cetanadravya hovAthI jJAna-darzanAdi anaMta guNothI pUrNa chuM. mATe bAdhaka, du:khadAyI, guNonA AvAraka evA dhana-dhAnyAdi parigraha rUpa pudgaladravyamAM kema 2muM ? te dravyomAM AnaMda kema pAmuM ? AvI UMcI bhAvanA bhAvavA vaDe A mahAtmA parigrahanA tyAgI bane che. je je mahAtmA parigrahanA tyAgI bane che. temanA caraNakamalanI traNe lokanA jIvo upAsanA-sevA kare che. tyAM adholokavAsI bhavanapati, vyaMtara eTale ke asuradevo, madhya lokavartI manuSya, tiryaMco ane jyotiSka devo tathA UrdhvalokavAsI vaimAnika devo arthAt suravara devo tyAgInA caraNa-kamaLamAM name che. A rIte nirigrahI jIva traNe jagatane vaMdanIya bane che. mATe AtmAnA svarUpamAM ja je rasika hoya che te mahAtmAone parigrahanI Asakti hotI nathI. tevA mahAtmAo darzanIya, vaMdanIya ane pUjanIya che. gA punaH kaJcid bAhyatyAgena nirgranthatvamAninaM zikSayati tathA bAhyatyAga mAtra vaDe potAne nirprantha mAnatA keTalAka puruSo hoya che. teone (mAtra vyavahAravAdIne) zikSA ApatAM jaNAve che ke -
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka- 25 685 citte'ntargranthagahane, bahirnigranthatA vRthA / tyAgAtkaJcakamAtrasya, bhujago na hi nirviSaH // 4 // gAthArtha - aMdaranuM citta parigrahanI gAMThathI grasta hoya tyAre bAhyanigraMthatA nirarthaka che. jema kAMcaLImAtranA tyAgathI sarpa viSa vinAno thato nathI. jA. TIkA :- "viDagnastha ti" mantaH-vajo cetanApati, granthaH, tena dine parigrahalAlasAmagne bahinirgranthatA vRthA-niSphalA, yathA kaJcukamAtratyAgAd bhujagaHsarpaH nirviSo na hi bhavati / evaM bAhyatyAgena tyAgI na bhavati / antarmamatvaparihAreNa tyAgI bhavati // 4 // vivecana :- jo citta (mana-aMtaHkaraNa) mamatAnA parigrahathI bhareluM che. mamatAspRhA-lAlasA Adi vikRta bhAvothI bhareluM che. eTale ke AtmAnI cetanA pariNati jo mamatA-mUchathI eTale ke parigrahanI lAlasAthI vyApta thayelI che to dhana-dhAnya, strI, gRha Adi bAhyatyAga AtmAnA zuddha svarUpanI prAptino hetu banato nathI. jo mana mohadazAthI gherAyeluM che to tevA bAhyatyAga mAtrathI svarUpanI prApti thatI nathI. te kAraNe prApta karelI A bAhyanirgasthatA vRthA thAya che, niSphaLa thAya che. jema kAMcaLI mAtra tajavAthI sarpa nirviSa thato nathI, tema bAhya-tyAga mAtrathI aMdaranuM citta niSparigrahI banatuM nathI tethI tyAgI evA paNa muni tyAgI kahevAtA nathI, tyAganA phaLanI prApti karI zakatA nathI. aMdaranI mamatA-mUcha choDe to ja muni tyAgI kahevAya che. kAraNa ke cittamAMthI parigrahanI gAMTha (granthi) dUra kare to ja A jIva niSparigrahatAnA phaLarUpe AtmAnI zuddha dazA pAmI zake che ane tyAre ja sAco tyAgI kahevAya che. AtmAnA zuddha svarUpanI pragaTatA bAhyatyAgamAtrathI thatI nathI, paraMtu aMdarano mamatArUpa je parigraha che tenA tyAgathI ja svarUpanI prApti thAya che. mATe he jIva! mAtra bAhyatyAgathI tuM khuza na thA, paraMtu AntaratyAga tarapha tuM jA. Avo upadeza che. jo tyakte parigrahe sAdhoH, prayAti sakalaM rajaH / pAlityAge kSaNAdeva, sarasaH salilaM yathA // 5 // gAthArtha - jema sarovaranI pALano nAza karAye chate sarovaramAMthI pANI kSaNamAtramAM jaldI jaldI bahAra nIkaLI jAya che tema parigrahano tyAga karAye chate sAdhumAMthI sarva karmarUpI raja kSaNavAramAM ja nIkaLI jAya che. pA!
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigrahatyAgASTaka - 25 TIkA :- "catte kRti'' sAdho: parigrahe tyavate sati saLAM ratna:-rmasamUha:, prayAti - gacchati / dRSTAntayati - sarasaH salilaM saraH pAnIyaM pAlityAge arthAt pAlikSaye kSaNAdeva kSayaM yAti evam / ataH sAmAnyapariNatau lobhaparityAgena anukrameNa karmAbhAvatA bhavati // 5 // " 686 jJAnasAra vivecana :- jyAre A jIva dIkSA grahaNa kare che tyAre ja dravyaparigrahano to tyAga kare che. paraMtu bhAvaparigrahano (mAnasika mamatA-mUrchA-Asaktino) tyAga jyAre kare che tyAre te ja kSaNe karma svarUpa saghaLI paNa raja tenAmAMthI cAlI jAya che. A vAta eka udAharaNa ApIne samajAve che ke jema pANIthI bhareluM eka sarovara hoya, cAre dizAmAM sarovarane pharatI suMdara UMcI UMcI pALa banAvI hoya tyAre temAM pANI Take che. paraMtu jyAre te pALano tyAga karavAmAM Ave che eTale ke pALa toDI nAkhavAmAM Ave che tyAre kSaNamAtramAM ja pANI sarovaramAMthI bahAra nIkaLI jAya che. A ja pramANe parigraharUpI (mamatA-mUrchArUpI) pALa nAza karAye chate munimahArAjA rUpI sarovaramAMthI karmonI raja rUpI pANI jaldI jaldI nIkaLI jAya che ane AtmA zuddha, buddha ane nirmaLa bane che. A kAraNathI aMdaranI AtmAnI sAmAnya jJAnapariNatimAM rahelI lobhadazAno tyAga karavAthI anukrame guNasthAnako upara ArohaNa karatAM karatAM kSapakazreNi karavA dvArA karmono sarvathA abhAva thAya che. pA tyaktaputrakalatrasya, mUrcchAmuktasya yoginaH / cinmAtrapratibandhasya', kA pudgalaniyantraNA // 6 // gAthArtha :- strI-putrAdino tyAga karanArA, mUrchA vinAnA, ane jJAnanI sAdhanA mAtramAM ja aMjAyelA evA mahAtmA yogIpuruSane pudgalanI paravazatA kema hoya ? arthAt na hoya // 6 // TIkA :- '"tyavaktaputrUti' tyakte-jUduM nIte putranatre santAnavanitAsaMyogo yena tasya, (mUrcchAmuktasya), mUrcchA sataH parigrahasya saMrakSaNA, tayA muktasya-rahitasya yoginaH - samyagdarzanajJAnacAritrAtmanaH, cid-jJAnaM tanmAtre eva-jJAne eva pratibandha:AsaktatA yasya saH, evaMvidhasya tattvamuneH pudgalaniyantraNA - pudgalaikatA kA ? na kApItyarthaH / bhAvanA ca putravanitAsaGgarahitasya pudgalasaMgopanAvikalpavikalasya 1. prativasvastha ne badale prativandrasya pATha paNa koI koI pustakomAM che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 687 svarUpaikatvakaraNabaddhacetanopayogasya svabhAvAnandavilAsavarNikArUpazuddhajJAnAnubhavabhoginaH acetananazvarocchiSTAnandavimukteSu pudgaleSu rAgapariNatiH na bhavati / atra vRddhasampradAyena dRSTAntaH - vivecana :- saMsAramAM vartatA je je puruSoe potAnAM putra-putrI-patnI Adi parivAra hovA chatAM teno moha choDIne vairAgyanI bhAvanApUrvaka saMyama grahaNa karyo che ane sagAMvahAlAMno tathA snehI mitramaMDaLano paNa moha tajavApUrvaka tyAga karIne prabhunA paMthe jeoe prayANa karyuM che tevA mahAtmA puruSone tathA potAnA ghare sat arthAt vidyamAna evA dhana-dhAnyAdi parigrahanuM saMrakSaNa karavA svarUpa mUchano paNa jeoe tyAga karyo che evA eTale ke dhanadhAnyAdi bAhya parigrahanI mUchathI mukta banelA evA mahAtmA puruSone tathA jJAna mAtramAM ja ekalInatA rAkhanArA mahAtmA puruSone arthAt Atmatattva pAmelA muni mahAtmAone pudgaladravyanI sAthe ekatA thavA rU5 rAgadazA kema ghaTe? pugaladravyanI parAdhInatA ke paugalika sukhonI apekSA kema saMbhavI zake ? arthAt paugalika sukhonI apekSA hotI nathI. AvA munio nirALA ane niHspRha hoya che. je mahAtmAo potAnA AtmAnA guNonA pAramArthika sukhanI jhaMkhanAvALA banyA che te mahAtmAo AvA bhautika, gaMdA ane ninya padArthonA mohamAM kema phasAya ? tevAM sukhothI A mahAtmA puruSo sadA nirALA varte che. bhAvanA ra = upara kahelI vAtano bhAvArtha evo che ke (1) putra-putrI-strI Adi sAMsArika kauTumbika parivAranA saMgathI rahita banelA, (2) dhana-dhAnyAdi paugalika padArthonA parigrahanI saMgopanA (surakSA) karavAnA saMkalpa-vikalpo jeNe tyajI dIdhA che evA, (3) AtmAnA zuddha svarUpanI ja sAthe ekatA karavAmAM joDyo che cetanAno upayoga jeoe evA, (4) zuddha AtmasvabhAvanA AnaMdanA vilAsano mokSamAM je sAkSAtkAra hoya che tenI varNikA svarUpe (vAnagI rUpe) zuddhajJAnadazAno yatkiMcit anubhava karavAvALA evA A yogI mahAtmA puruSone (1) acetana arthAt jaDa (2) nAza pAmavAvALA (3) traNe jagatanI eMThatulya ane (4) AnaMdathI rahita arthAt aneka prakAranI upAdhiothI bharapUra bharelA evA paulika padArthone viSe tathA tajjanya bhautika sukhone viSe rAga-pariNati thatI nathI, jJAnI puruSo AvA tuccha sukhomAM raMgAtA nathI. A viSaya upara vRddha puruSonI paraMparAthI sAMbhaLeluM eka daSTAnta A pramANe che - aUjjhAnayare sirivaro rAyA, accaMtamicchadiTThI, tassa sirikanto kumaro /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 688 parigrahatyAgASTaka- 25 jJAnasAra rUvalAvaNNasohaggakusalo purandaro iva sobhantamANasaMThANo, jIvAjIvAItattavio, suttatthasavaNarasio bAlabhAveNa bhogalAlasAvimutto, (iTTho daTTho ya) so aNegAhiM rAyakannAsahassehiM rUvavimhiehiM niyasaMpayAjuttAhiM pariNayaNAgayAhiM / egayA pucchiyAo kannAo kumareNaM, bho bhadde ! kaha tubbhe piugharaM vimuttUNa iha samAgayAo / tAo tayA bhaNaMti tuha rAgabhilAsaNIo, tuhaM i8 kaMtaM rAgapayamicchAmo / tAhe kumAro bhaNai-jiNiMdavAriyaM kammabaMdhaNamUlaM bhavavivaDDaNaM ko kuNaI rAgaM? lolIbhUe kAraNeNaM dhammakare egattamAgae dehe viNivArio svvdNsiihiN| tA paradehe rAgo ko karei sadakkhinno ? nimmalacaraNAvaraNaM kevalaNANassa rohagaM rAgaM arihaMtAIsu varaM / taM pi nicchayapae tajjaM (tyAjyam), tAva aNatthapahANaM visayarAgaM kahaM karijjatti ? suhiNo ya vIyarAyA niyasahAve samAsattA mamaM Na jujjae rAgo annesu, tubbhaMpi Na jujjae / evaM iti uvaeseNa paDibohiyakannAsahassaparivario samaNo jAo / kameNa aNuttaraNANadaMsaNacaraNavIrieNaM pattasukkajjhANo siddho / tAo vi siddhAo / evaM rAgatyAgaH kAryaH / tarhi parigraharAgo hi nAtmahitAya kadApi // 6 // ayodhyA nAmanA nagaramAM zrIvara nAmano eka rAjA hato. te rAjA atyanta mithyASTi hato. jainadharmathI sarvathA vimukha hato. te rAjAne zrIkAnta nAmano eka kumAra (putra) hato. A zrIkAntakumAra rUpamAM, lAvaNyamAM ane saubhAgyamAM atizaya kuzaLa hato. arthAt bahu ja rUpa, lAvaNya ane saubhAgyavALo hato. Indra mahArAjAnI jema suzobhita zarIranI AkRtivALo hato, A zrIkAntakumAra jIva-ajIva Adi tattvone jANanAro hato. gaNadharAdi mahAtmA puruSo vaDe racAyelAM sUtro ane tenA artho sAMbhaLavAno rasika hato. potAnI nAnI laghu bAla avasthAthI ja bhogo bhogavavAnI lAlasAthI rahita hato. bIjI bAju rUpamAM Azcarya upajAve tevI arthAtu atizaya rUpavALI potapotAnI saMpattithI yukta (arthAtu potAnA pitAnA rAjyanI zobhA vadhe tevA kariyAvara)thI yukta ane kumArane paraNavA mATe ja AvelI aneka hajAro rAjakanyAo vaDe te kumArane manathI IcchAyo ane cakSuthI premapUrvaka jovAyo. eka vakhata te kumAra vaDe rAjakanyAone puchAyuM - ke he bhadre ! tame tamArA pitAnA - gharane tyajIne ahIM kema AvI cho? ahIM AvavAnuM zuM prayojana che? tyAre te kanyAo kumArane A pramANe kahe che, "ame tamArA rAganI abhilASiNI chIe, amArA manane gamatA ane rAga karavAne mATe pAtrabhUta arthAtu yogya sthAnabhUta evA tamane ame amArA kaMtha tarIke
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 689 karavAne IcchIe chIe." tyAre kumAra kahe che ke - "karmonA baMdhanA mUla kAraNabhUta, bhavane vadhAranArA ane jinezvara bhagavaMte niSedha karelA evA rAgane karavAnI kayo buddhimAna mANasa IcchA rAkhe? arthAt AvA duHkhadAyI rAgane karavAnI koI IcchA na rAkhe." AtmAnI sAthe ekamekatAne pAmelA ane dharma AcaravAmAM sahAyaka evA potAnA zarIrane viSe paNa rAga e caMcaLatAmAM kAraNabhUta hovAthI eTale ke asthiratA ane AkuLavyAkuLatAmAM kAraNa hovAthI sarvadarzI bhagavaMtoe (rAga) karavAno niSedha karyo che to pachI caturAIthI yukta evo kayo puruSa paranA zarIrane viSe rAga kare? jo potAnA zarIra upara rAga na karAya to paranA zarIra upara to rAga karAya ja kema? arthAt na ja karAya. potAnuM zarIra dharma-AcaraNanuM kAraNa che. AtmA sAthe tanmaya thayeluM che to paNa rAga e AkuLa-vyAkulatA lAvanAra che. mATe niSedhelo che to pachI pArakAnA zarIra upara rAga kema karAya ? nirmaLa evA cAritranuM (kSAyika-yathAkhyAta cAritranuM) AvaraNa karanArA ane kevalajJAnano pratibaMdha karanArA evA rAgane tyajavo ja joIe, karavo joIe nahIM, chatAM rAga karyA vinA ja na ja rahevAya to te rAga arihaMta paramAtmA Adi mahAtmAo upara karavo sAro, paNa anyatra rAga karavo nahI sAro. arihaMta paramAtmA Adi mahApuruSo upara je rAga karAya che te paNa nizcayanayathI (eka prakAranuM baMdhana hovAthI) tyAjya ja che. aMte to tajavAno ja che. to pachI anarthapradhAna evA viSayarAgane to kema karAya? arthAtu viSayarAga to bIlakula karAya ja nahIM. rAgane sarvathA tyajIne potAnA Atma-svabhAvamAM ja lIna banelA evA vItarAgabhagavaMto ja sAcA sukhI che. mATe anya jIvo upara ke anya jIvonA deha upara rAga karavo mane yogya lAgato nathI, huM A rAga karI zakuM tema nathI. eTaluM ja nahIM, paraMtu tamAre paNa AvA prakAranA duHkhadAyI rAgane karavo ucita nathI, tame paNa mArA uparanA rAgano tyAga karanArAM thAo. AvA prakArano upadeza ApavA pUrvaka pratibodhita karAyelI hajAro kanyAothI parivarelo A zrIkAntakumAra dIkSita thayo. kumAre dIkSA lIdhI ane tenI sAthe hajAro rAjakanyAoe paNa dIkSA lIdhI. anukrame anupama jJAna-darzana ane cAritranI ArAdhanA karavA vaDe ane te ArAdhanAmAM potAnuM vIrya phoravavA vaDe zukladhyAna prApta karIne A kumAra siddhipadane pAmyA tathA te rAjakanyAo paNa siddhipadane pAmI. A pramANe rAgano tyAga karavo joIe. jo rAga tyAjya che to tenA kAraNabhUta dhana-dhAnyAdi parigrahano rAga to tyAjya ja hoya che. te parigraha ke parigrahano rAga kyAreya paNa Atmahita mATe thato nathI. dI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69) parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra cinmAtradIpako gacchennirvAtasthAnasannibhaiH / niSparigrahatA sthairya, dharmopakaraNairapi // 7 // gAthArtha :- jJAna mAtra rUpa dIpaka samAna apramatta muni nirvAta sthAnanI tulya dharmanAM upakaraNo rAkhe to paNa niSparigrahatA rUpI dharmanI sthiratAne pAme che. te TIkA :- "nmiti" apramattasAdhuH rimaitrIpa:-jJAnamatrI pravI: gacched-labheta, kaiH ? nirvAtasthAnasannibhaiH-pavanapreraNArahitasthAnasaMyogaiH / yathA jJAnadIpakasya "sthairyaM"-sthiratvaM, niSparigrahatA-parigrahAbhAva eva sAdhayati / ityupadiSTe kazcid dharmopakaraNasyApi parigrahatvaM jAnan tatparihArAya yatate / ato dharmopakaraNairapi sthairyaM vardhate / iti dharmasaGgrahaNyAM sarvamapyuktam (gAthA-1028-1029) ___zItAtapadaMzAdipariSahodaye svAdhyAyavyAghAte niHspRhatvena dharmopakaraNagrahaNaM samAdhisthiratAhetuH amUcchitasya na tatparigrahatA / na hi pudgalajIvayoH ekakSetrAvagAhitA parigrahaH / kintu cetanA tadrAgadveSapariNataparigrahagrahatvaM prApnoti / ataH upakaraNAnAM nimittatA eva tattvasAdhane / yathArhadgurusaMsargaH nimittam, evamAtmani svarUpasthe na pudgalaskandhA bAdhakAH / Atmaiva tadanugataH bAdhakatvaM karoti // 7 // vivecana :- jema dIpaka prakAzAtmaka che, paNa cAre bAjuthI jo pavananuM jora hoya to tenI jyota pavanane anusAre jamaNI DAbI-upara ane nIce ema sarvatra pharatI hoya che tethI asthira-caMcaLa hoya che. paraMtu jo te dIpakane nirvA = vAyu vinAnA sthAnamAM rAkhavAmAM Ave to te ja dIpakanI jyota atyanta sthiratAne pAme che. A vAta sarva lokone anubhavasiddha che. sArAMza ke pavanavALA sthAnomAM dIpaka asthira ane caMcaLa hoya che, paNa pavana vinAnA sthAnomAM te ja dIpaka atyaMta sthira hoya che. e ja rIte pramAda vinAnA jAgRta muni dharmanAM upakaraNovALA hoya to paNa (vastra-pAtrAdi upadhivALA hoya to paNa) niSparigrahatA rUpa sthiratAne pAmanArA bane che. kAraNa ke vastra-pAtrAdi dharmanAM upakaraNo pavana vinAnAM sthAno tulya che. jainadarzanamAM digaMbara saMpradAya munijIvanamAM vastra-pAtrAdi upadhinA tyAgathI niSparigrahatA mAne che. teonuM kahevuM evuM che ke muni jo vastra-pAtrAdi upadhi rAkhe to paradravyanI vidyamAnatA hovAthI te muni parigrahavALA kahevAya, niSparigrahI na kahevAya ane niSparigrahatA vinA sAdhutA ja na saMbhave. tevA prakAranI digaMbara saMpradAyanI yuktinI sAme pUjya upAdhyAyajI ma. zrI jaNAve che ke dharmanAM upakaraNo rAkhavAM te parigraha nathI, paNa mUcha
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 691 rAkhavI, Asakti rAkhavI te parigraha che. jo vastu rAkhavI tene parigraha kahezo to jayaNA mATe morapiMchI ane zarIrazuddhi karavA pANI laI javA mATe kamaMDaLa rAkhavuM tene paNa parigraha ja mAnavo paDaze, tathA bhaNavA mATe pustaka rAkhavAM ane zarIra TakAvavA AhAra levo tene paNa parigraha ja mAnavo paDaze, mATe digaMbara saMpradAyanI A dalIla barAbara nathI. morapiMcha, kamaMDaLa, pustaka ane AhAragrahaNa A saghaLI vastu digaMbara munio paNa rAkhe che. chatAM potAnI jAtane niSparigrahI muni mAne che. to pachI vastra-pAtrAdi dhArmika upakaraNo hote chate paNa muni jo mUcha-mamatA vinAnA hoya to te muni niSparigrahI kema na kahevAya? avazya niSparigrahI ja kahevAya. A viSaya adhyAtma mataparIkSA-granthamAMthI jANI levo. morapiMcha rAkhavAmAM jayaNApAlananuM prayojana che. kamaMDaLa rAkhavAmAM zarIrazuddhi mATe jaLa laI javAnuM prayojana che. pustakAdi rAkhavAmAM adhyayana-adhyApananuM prayojana che. AhAragrahaNamAM zarIra TakAvavAnuM jo prayojana che to vastra rAkhavAmAM nirvikAratAnuM prayojana che ane pAtrAdi rAkhavAmAM jayaNA AdinuM prayojana che. vastra vinAnuM zarIra potAnI jAtamAM paNa vikAro kare ane potAnA nagna zarIrane joIne anya lokone paNa vikAra-vAsanA ane abrahmano hetu bane, vaLI saMsArI lokomAM nagna zarIra bibhatsa paNa lAge, tethI vastrAdi anivArya prayojanavALAM che. A rIte dIpakanI jyotane sthira karavAmAM jema nirvAtasthAno prabaLa kAraNa che tema muninI niSparigrahatA rUpI sthiratAmAM dharmanAM upakaraNo paNa prabaLa kAraNa che. arthAt dhArmika upakaraNo nirvAtasthAna tulya che. A rIte dhArmika upakaraNo saMyamamAM upakAraka hovA chatAM te dharmanAM upakaraNone paNa parigraha che - Ama mAnato koIka vAdI (digaMbara matAnuyAyI) vastra-pAtrAdi upakaraNonA tyAga mATe je prayatna kare che ane nagna thaIne rahevAmAM sAdhutA mAne che tene graMthakArazrI upara pramANe upadeza Ape che. arthAtu dharmanAM upakaraNo hote jIte paNa je muni mUcha rahita che te muni niSparigrahI che. Ama samajAve che. tathA zIta-uSNAdi pariSadanA vijayakAle tathA daMza-mazakodinA upadravakALe Akula -vyAkulatA thavAthI svAdhyAyAdi karavAmAM je vyAghAta thAya, cittanI sthiratA na rahe te kAle vastrAdinuM mamatArahitapaNe hovuM atizaya upakArI che. A rIte dharmanAM upakaraNo niSparigrahatAnI ane sthiratAnI vRddhi karavA mATe che. A saghaLo paNa viSaya pUjyapAda zrI haribhadrasUrijIe dharmasaMgrahaNI nAmanA graMthamAM 1028-1029 mAM kahelo che. jati vi Na viNassati, cciya deho jhANaM tu niyamato calati / sItAdiparigayassiha, tamhA layaNaM va taM gajjhaM // 1028 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 692 parigrahatyAgASTaka - 25 suhajhANassa u nAse, maraNaMpi na sohaNaM jiNA biMti / annANi (cI) vIracariyaM bAlANaM vimhayaM kuNati // 1029 // jJAnasAra vastrAdi na rAkhavAmAM Ave (eTale ke nagna zarIra jo rAkhavAmAM Ave) to kaMI zarIrano vinAza (mRtyu) thaI jato nathI. to paNa zIta-uSNAdi pariSahakAle tathA dezamazakAdinA upasargakAle dhyAna avazya calita thaI jAya che. tethI layananI (morapiMchanI) jema munie te vastra avazya rAkhavuM joIe. (1028) kadAca koI prazna kare ke vastra na rAkhIe to zIta-tApAdi kAle ghaNI ThaMDI Adi lAgavAthI mRtyu thaI jAya to paNa kaMI nukazAna to thatuM nathI ja ne ? kAraNa ke niSparigrahatA nAmanA Atma-dharmano tyAga karavA karatAM prANatyAga karavA e mahAtmAo mATe to kalyANano mArga che. AvA praznano uttara ApatAM kahe che ke - jo zubhadhyAnano nAza thato hoya (durdhyAna AvatuM hoya) to maraNa paNa sAruM nathI ema jinezvarabhagavaMto kahe che. ajJAnI puruSa ajJAnatApUrvaka koI prakAranuM vIratAvALuM (athavA vastranA tyAgavALuM) AcaraNa kare to bAlajIvone (ajJAnI jIvone) ja Azcarya thAya che, paNa zAstranA jANakAra jJAnIpuruSone tevA sAhasamAM kaMI Azcarya thatuM nathI. (1029) upara samajAvyuM tema zIta, Atapa ane daMza-mazaka Adi pariSahono udaya Ave tyAre AtmatattvanA cAlatA svAdhyAyamAM (vastrAdi na hoya to) vyAghAta thAya che. te mATe niHspRhatApUrvaka dharmanAM upakaraNonuM (vastrAdinuM) grahaNa karavuM te samAdhipUrvakanI sthiratAno hetu che. mATe mUrchA vinA munine te vastrAdi saMbaMdhI parigrahatA kahevAtI nathI. vastrAdi hote chate paNa spRhA na hovAthI niSparigrahI ja che. mUrchA e parigraha che. vastrAdinuM hovuM te parigraha nathI. vastrAdi pudgalanuM ane jIvanuM eka kSetramAM hovuM te parigraha nathI (jIva zarIra upara vastrAdi dhAraNa kare, ekakSetrAvagAhI bane teTalA mAtrathI parigrahatA banI jatI nathI), paraMtu AtmAnI je cetanAzakti che te cetanAzakti jyAre vastrAdinA rAga-dveSAdi vikArIbhAve pariNata thAya che ane tevA prakAranA rAgAdi bhAvanA pariNAmapUrvaka vastrAdinuM parigrahaNa kare che tyAre te cetanAne parigrahatA kahevAya che. bAkI upakaraNo to tattvanI sAdhanAmAM nimittamAtra che, parigraha nathI. jema arihaMta paramAtmAno saMsarga, gurubhagavaMtano saMsarga Atma-sAdhanAmAM nimittamAtra che tema AtmA jo potAnA svarUpamAM ja lIna hoya che ane vastrAdi paradravya pratye rAgAdi-moha karato nathI to te vastrAdinA pudgalaskaMdho paNa jIvane bAdhA karatA nathI. paraMtu svasAdhanAnuM nimitta bane che. jo Ama na samajIe ane pudgalanA saMsargane ja bAdhaka mAnI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI parigrahatyAgASTaka - 25 693 laIe to digaMbaramunine AhAragrahaNa, morapiMcha, kamaMDaLa ane pustakanuM grahaNa paNa bAdhA karanAruM ja bane. A kAraNathI jyAre A AtmA pudgalAnuyAyI (pudgaladravyano rAgI Adi) thAya che tyAre te AtmA pote ja potAnI AtmatattvanI prAptino bAdhaka bane che. nA mUrcchAchannadhiyAM sarvaM jagadeva parigrahaH / mUrcchayA rahitAnAM tu, jagadevAparigrahaH // 8 // * gAthArtha :- mUrchAthI vyApta buddhivALAne (potAnI pAse vastu rAkhe ke potAnI pAse vastu na rAkhe to paNa) sarva jagata parigraha svarUpa che ane mUrchAthI rahita AtmAone AkhuM ya jagata aparigraha svarUpa che. II8 // TIkA :- "mUrchAcchaneti' mUrchA-mamatva, tena channA-chAvitA dhI:-buddhi: yeSAM te, teSAM mUrcchAmagnAnAM svakIyatayA aprAptamapi sarvaM jagat parigraha eva / tasya svAmitvabhogitvasukhabuddheH samanvitatvAt / tu-punaH mUrcchayA rahitAnAM pudgaleSu bhinnatva - agrAhyatvena tyAgavatAM jagadeva na parigrahaH / tatra ramaNAbhAvAt / uktaJca zrIvizeSAvazyake - tamhA kimatthi vatthaM, gaMtho'gaMtho va savvahA loe / gaMtho'gaMtho va mao, mucchamamucchAhiM Nicchayao // 2573 // vatthAiM teNa jaM jaM, saMjamasAhaNamarAgadosassa / taM tamapariggo cciya, pariggaho jaM taduvaghAI // 2574 // ataH eva AtmanaH parabhAvarasikatvaM parigrahaH, tataH taddharmatvAbhAvAt AtmasvarUparamaNaM yuktam // 8 // // iti vyAkhyAtaM parigrahatyAgASTakaM paJcaviMzatitamam // vivecana :- "mamatvanA (mamatAnA) pariNAma vaDe jenI buddhi pariNAma pAmelI che eTale ke mamatAnA bhAvathI AcchAdita thaI che buddhi jenI evA mUrchAmAM magna banelA puruSane potAne prApta na thayuM hoya tevuM paNa (arthAt potAne AdhIna na hoya tevuM paNa) saghaLuM jagata parigraha svarUpa ja che. kAraNa ke tevA prakAranI mUrchAvALA puruSo svAmIpaNAmAM ane bhoktApaNAmAM sukhanI buddhivALA che. jema - koI puruSa kAraNasara paradeza gayo hoya, tenI patnI svadezamAM potAnA ghare hoya tyAre pati-patnIno zArIrika saMyoga (prApti) nathI. to paNa mArI A patnI che, mAro A pati che evI mamatApaNAnI buddhi che tathA bhogasukhanI buddhi
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 694 parigrahatyAgASTaka - 25 jJAnasAra che mATe aprApta hovA chatAM paNa parigraha ja kahevAya che. te jIvo bhAgI ja kahevAya che. tathA kamAyelA lAkho rUpiyA beMkamAM epha.DI. mAM mukyA hoya, tyAre rUpiyAno ane puruSano saMsarga nathI, paraMtu mamatA che. mArApaNAno pariNAma che, svAmitvabuddhi che. te rUpiyA avasare vAparavAno mostRtva pariNAma che, mATe pAse na hovA chatAM paNa parigraha ja che. tema ahIM mUrchAvALA AtmAne vastu aprApta hoya to paNa AkhuM jagata parigraha rU5 che. paraMtu mUrchAthI rahita puruSone pudgaladravyone viSe mamatvane badale bhinnatvanI buddhi che ane bhostRtvane badale agrAhyatvanI buddhi che. te kAraNe mamatAnA tyAgavALA puruSone AkhuM ya jagata bhinnatva ane agrAhyatvano pariNAma hovAthI aparigraharUpa che. kAraNa ke kadAca te pudgaladravyano anivArya saMjogonA kAraNe upayoga kare to paNa temAM ramaNatAno abhAva che. Asaktino abhAva che. mATe parigraha gaNAto nathI. jema beMkano keziyara lAkho ane karoDonI noTono sparza kare che paNa mamatva ane bhoknatvano pariNAma nathI, mATe parigraha gaNAto nathI. DokTaro puruSa hoya to aneka strIone ane strI hoya to aneka puruSone roga dUra karavA sparza kare che, paNa mamatva ane bhoknatvanI buddhi na hovAthI parigraha gaNAto nathI. tema ahIM paNa samajavuM. zrI vizeSAvazyakabhASyamAM pUjyapAda zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe kahyuM che ke - tethI A lokamAM evI kaI vastu che ke je sarvathA parigraha ja kahevAya athavA sarvathA aparigraha ja kahevAya? AvI ekAtte koI vastu nathI. paraMtu nizcayadRSTithI mUcha ane amUcha vaDe ja parigraha ane aparigraha manAyA che. rapa73 te kAraNathI rAga ane dveSathI rahita evA munine vastra-pAtrAdi je je vastu saMyamanuM sAdhana che te te aparigraha ja samajavo ane je vastu saMyamanI ghAtaka che te parigraha jANavo. //rapa74 A kAraNathI A AtmAnuM je parabhAvamAM rasikapaNuM che eTale ke mamatAbhAva che te ja parigraha che. mATe mamatA-mUcha e Atmadharma na hovAthI tene tyajIne AtmasvarUpamAM ja ramaNatA karavI ucita che. A pramANe pacIsamA parigrahatyAgASTakanuM vivecana samApta thayuM. 8. pacIsamuM parigrahatyAgASTaka samApta . .
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ che atha paviMzatita anubhavISTabhram | atha zrutAbhyAsaparigrahatyAgAdayo'pyanubhavayuktasya mokSasAdhakAH anubhavazUnyasya neti tatpratipAdanAyAnubhavASTakaM nirUpyate / anubhavazUnyaM jJAnamudakapayaHkalpaM anubhavayuktaM tu pIyUSopamam / jJAnaM tu sAnubhavasya / tathA cAnuyogadvAre - "vAyaNA-pucchaNA-pariaTTaNA-dhammakahA-sara-akkharavaMjaNasuddhA aNuppehArahiyassa davvasuyam, aNuppehA bhAvasurya" ityanena bhAvazrutaM tu saMvedanarUpaM na tattvaniSpAdakaM, sparzarUpaM tattvaniSpAdakamiti midrapUjya :-tasparzajJAnanumavayuvatacaiva, (SoDazaka 12, zloka 15) taRkSai a yogadRSTisamuccayAnusAreNa likhyate-yathArthavastusvarUpopalabdhiparabhAvAramaNasvarUparamaNatadAsvAdanaikatvamanubhava: heyopAdeyajJAnasukhAsvAdarUpAnubhavaH / vivecana :- zrutajJAnano UMDo abhyAsa ane parigrahano tyAga ItyAdi prApta karelA viziSTa guNo paNa anubhavayukta je AtmA hoya tene ja muktinA sAdhaka bane che. paNa anubhavarahita AtmAne muktinA sAdhaka banatA nathI. kAraNa ke anubhava na hovAthI zrutanA abhyAsano ane parigrahanA tyAgAdi guNono A jIva yathArthapaNe mokSanI sAdhanArUpe upayoga karI zakato nathI. te mATe anubhava samajAvavo jarUrI che. mATe have anubhavASTaka lakhavAmAM Ave che. anubhava vinAnuM jJAna pANItulya ane dUdhatulya che tathA anubhavayukta jJAna amRtatulya che. tethI anubhavavALA jIvanuM je jJAna te ja jJAna muktidAyaka hovAthI tene ja yathArtharUpe jJAna kahevAya che. anuyogadvAra nAmanA sUtramAM kahyuM che ke - "vAcanA levI-devI, prazna pUchavA rUpa pRcchanA, sUtronI tathA arthanI punarAvRtti karavI te parAvartanA, dharmakathA karavI, te dharmakathA ane paropadeza Apavo vaLI svara, akSara tathA vyaMjanonuM zuddha uccAraNa karavuM ItyAdi svarUpe prApta karelo zruta abhyAsa hoya, paraMtu jo anubhavarUpa anuprekSAthI rahita hoya to tevA jIvanuM A zrutajJAna dravyazruta kahevAya che. AsanakAle muktidAyaka thatuM nathI, tathA niyamA muktidAyaka thatuM nathI paraMtu anubhava rUpI anuprekSAthI jo yukta hoya ane saMvedanAtmaka ja nahIM paNa AtmasparzI thayuM hoya to alpakAlamAM ja muktidAyaka thAya che mATe bhAvazruta kahevAya che ane te ja yathArtha zrata che, upakAraka-zruta che.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhavASTaka - 26 jJAnasAra sArAMza ke bhAvazrutajJAna paNa be prakAranuM che - eka saMvedanazAna rUpa ane bIjuM sparzajJAna rUpa. tyAM viSayamAtrano yathArtha bodha je thAya, je vastu jema che tema anekAntapaNe yathArtha rUpe jaNAya te saMvedanazAna ane je vastu jema che tema jANyA pachI heya vastu heyarUpe ane upAdeyavastu upAdeyarUpe AtmAne sparzI jAya, AtmAnI dRSTi heyabhAvomAMthI nIkaLI jAya ane upAdeyabhAvomAM coMTI jAya Ama AtmasparzI je jJAna thAya te jJAna sparzajJAna 696 rUpa bhAvazruta kahevAya che. A rIte vicAratAM je jJAna bodha mAtra rUpa saMvedanAtmaka bhAvazruta che te vidvattAnI ane mAnAdinI prAptinuM kAraNa bane che, paNa tattvaprAptinuM kAraNa banatuM nathI. paraMtu AtmAne sparza karatuM, heya padArtho joIne ukaLI uThatuM ane upAdeya bhAvone joIne prasanna prasanna thatuM mana che jemAM evuM sparzarUpa bhAvazrutajJAna A jIvane alpakALamAM ja muktirUpI phaLanI prApti karAve che. tenAthI tattva prApta thAya che. AvuM zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe SoDazakaprakaraNa 12 nA 15 mA zlokamAM kahyuM che. te zlokamAM atyanta spaSTa kahyuM che ke anubhavayukta jIvane ja AtmasparzI sparzajJAna thAya che. anubhavarahita AtmAne AtmasparzI jJAna thatuM nathI. te zloka A pramANe che - "sparzastattattvAptiH saMvedanamAtramaviditaM tvanyat / vandhyamapi syAdetatsparzastvakSepatatphaladaH // 12-15 // je jJAnathI tattvanI (AropaNa-upacAra vinAnA pAramArthika svarUpanI) prApti thAya te sparzabodha kahevAya che. tenAthI je anya bodha che arthAt Aropita (saMsArasukhAdi) phaLa ApanAra che, AtmAthI vidita thayeluM (spaSTa thayeluM) nathI te saMvedanajJAnamAtra kahevAya che. A saMvedanazAna vardhya paNa hoya che arthAt muktiprAptirUpa phaLa na paNa Ape Ama bane che. paraMtu je sparzajJAna che te to turata ja mukti prAptirUpa ISTaphaLane ApanAra bane che. // 12-15 uparanI carcA jANatAM "sparzajJAna" kone kahevAya ? te jANavAnI jijJAsA avazya jAge ja che. tethI te sparzajJAnanuM lakSaNa zrI yogadRSTisamuccaya graMthane anusAre ahIM jaNAvAya che. "je jJAna prApta thavAthI yathArtha evuM anekAntAtmaka vastunuM yathArtha svarUpa jaNAya, parabhAvadazAnI aramaNatA prApta thAya, svabhAvadazAnI ramaNatA prApta thAya, svabhAvadazAnA AsvAdananI sAthe ekatA (tallInatA-ekamekatA) prApta thAya AvA prakAranuM je jJAna thAya te anubhavajJAna kahevAya che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 697 sArAMza ke heyapadArtho heyasvarUpe jANIne tene tyajI devAnI bhAvanA thAya, tenA pratye tyAjyabhAva pragaTa thAya, jema sarpane sarpa che Ama jANatAMnI sAthe ja tenAthI dUra thavAnI bhAvanA pragaTe che tema heya bhAvo pratye tyAjya bhAva pragaTe. tathA upAdeyabhAvone upAdeya svarUpe jANIne tene prApta karavAnI laganI lAge. AvA prakAranuM sukhanA AsvAdanavALuM je jJAna te anubhava kahevAya che. have te anubhavane nAmAdi cAra nikSepAthI samajAvIe chIe. nAmata: abhidhAnam, sthApanAta H sthApyamAnam, dravyAnubhavaH bhujyamAnazubhAzubhavipAkeSu anupayogaH "aNuvaogo davvaM" iti vacanAt bhAvAnubhavaH aprazastaH sAMsArikaviSayakaSAyANAmanubhavaikatvam, prazastaH arhadguNAnurAgaikatvam / zuddhAnubhavaH svarUpAnantaparyAyapariNativaicitryajJAnAsvAdanaikatvavizrAntilakSaNaH / atra bhAvAnubhavAvasaraH / sa ca naigamataH tadicchkasya saGgrahataH upayuktAnupayuktasya tatkAraNAzritayogyatve, vyavahArataH zrutAbhyAsavAcanApracchanAbhoktuH, RjusUtreNa manaso vikalparodhapUrvakatanmayatve vartamAnasya, zabdanayena jJAnopayogagRhItAnantadharmAtmakAtmadravyAnantatAjJAnAnubhave sati, samabhirUDhanaye tu mukhyajJAnadarzanaguNAtmakatvAtmani tadmaNatadbhogatadaikatvarUpAnubhavaH, evambhUtanayena ekamukhyaparyAyatanmayatvAnubhavaH / atra yasyAnubhavaH tasya bhAvanA kAryA / ityevaM svarUpAnubhavamantareNa jJAnAcaraNAdikaM dravyarUpameva / ataH sAnubhavena bhavitavyam / "anubhava" upara nAmAdi cAra nikSepA samajAvavAmAM Ave che "anubhava" evuM koI sacitta-acitta vastunuM nAma pADavAmAM Ave che te nAmanikSepAthI anubhava kahevAya che. sthApanAnikSepathI "anubhava" AvA prakAranA akSaronI je sthApanA karavI te sthApanA athavA je AtmAmAM anubhava jJAna vyApta thayuM che evA anubhavInI je sthApanA te paNa sthApanAnikSepathI anubhava kahevAya che. puNyodaya athavA pApodaya jyAre vartato hoya tyAre te te karmonA udayathI sAnukULa athavA pratikULa saMjogo prApta thayA hoya te bhogavAtA hoya chatAM temAM cittavRtti sthApita na karavI te dravyAnubhava arthAt udayamAM AvIne bhogavAtAM zubha athavA azubha karmanAM phaLomAM upayoga na rAkhavo, harSa zoka na karavo, prIti-aprIti na karavI te dravyAnubhava jANavo. ''anupayogo dravyam'' jyAM jyAM upayoga na hoya tyAM tyAM te kriyA dravyakriyA kahevAya che AvuM zAstrakAra maharSionuM vacana che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 698 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra bhAvAnubhava aprazasta ane prazasta ema be prakArano che. tyAM sAMsArika evA pAMca IndriyonA viSayonA anubhavanI sAthe tathA krodhAdi cAra kaSAyonA anubhavanI sAthe je ekatA te aprazastabhAvAnubhava. sArAMza ke vibhAvadazAnI sAthe A AtmAnI je ekatA te aprazastabhAvAnubhava ane arihaMta paramAtmAnA tathA upakArIonA guNonA anurAganI sAthe je ekatA thAya te prazastabhAvAnubhava kahevAya che. jenAthI saMsAranI vRddhi thAya evA parapadArthonA anubhavanI sAthe je tanmayatA te aprazasta bhAvAnubhava ane guNI-upakArI tathA mahAtmA puruSo Adi AtmahitakAraka tattvonA anubhavanI sAthe je ekatA thAya te prazastabhAvAnubhava kahevAya che. aprazastabhAvAnubhava saMsAravRddhino hetu hovAthI heya che. tenA karatAM prazastabhAvAnubhava saMvara-nirjarAno hetu hovAthI sAro che, arthAt upAdeya che. chatAM arihaMta paramAtmA Adi guNI puruSo paNa ApaNA AtmAnI apekSAe paradravya che. tethI te AlaMbanano Azraya letAM letAM jyAre A AtmA potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanA je anaMta anaMta paryAyo che. temAM ja pariNamana pAmavA rUpa citra-vicitra (bhinna-bhinna viSayonA) jJAnanA AsvAdananI sAthe svatattvanA anubhava rUpe A AtmAnI je ekatA thavA rUpa sthiratA che te arthAt svAbhAvika sva svarUpanI paryAyapariNatinA jJAnanI sAthe sarvathA nirAlaMbana evI je ekatA che te sarvopari zudvAnubhavadazA che. ApaNe sarvopari evI svAnubhavadazA ja prApta karavAnI che paNa jyAM sudhI zuddha anubhavadazA prApta na thAya tyAM sudhI tenA upAya rUpe "prazastAnubhavadazA" AdaraNIya che. mATe te prazastabhAvAnubhavadazAnuM varNana karavAno A avasara che. have prazasta anubhavadazA upara sAta nayo samajAvAya che. (1) naigamanaya - AtmAnA zuddhAnubhavanI IcchA karanArane prazasta bhAvAnubhava kahevAya che. kAraNa ke jo IcchA karI che to lAMbA kALe paNa te pAmaze, ema samajIne upacAre bhAvAnubhava kahyo. saMgrahanaya :- AtmAnA bhAvAnubhavanI prApti karAve tevA kAraNonA Azraye rahIne yogyatA prApta karavAmAM je varte che pachI te upayogapUrvaka hoya ke upayogazUnya hoya paNa kAraNamAM pravartIne yogyatA tarapha jenuM gamana che te sarve prazasta bhAvAnubhava kahevAya che. (3) vyavahAranaya - bhAvAnubhavanI prAptinAM je asAdhAraNa kAraNo che evAM jaina zAstrono abhyAsa, niraMtara vAcanA, pRcchanA, parAvartanAdi saMbaMdhI svAdhyAya-rasika thavuM te jIvomAM Avelo prazasta bhAvAnubhava jANavo.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 699 (4) RjusUtranaya :- bhAvAnubhavanI prApti karAve evAM vAcanA, svAdhyAya, zAstrAbhyAsAdi je asAdhAraNa kAraNo che. temAM bAhya bhAvothI manano virodha karIne ekameka thavuM. mohanA saMkalpa-vikalpone rokavA pUrvaka asAdhAraNa kAraNonI upAsanAmAM tanmaya thaIne vartato sAdhaka AtmA te RjusUtranayathI bhAvAnubhava jANavo. (5) zabdanaya :- zAstronA niraMtara abhyAsa dvArA ane gurugamathI prApta karelA jJAnanA upayoga vaDe jANela anaMtaguNa-paryAya rUpa anaMtadharmavALuM mAruM Atmadravya che. AvuM jANIne AtmAnI anaMta-anaMtatAnA jJAnano je anubhava karavo. arthAt anaMta dharmAtmaka AtmadravyanI anaMtatAne anubhavavI te zabdanayathI bhAvAnubhava jANavo. (6) samabhirUDhanaya :- AtmAnA anaMta guNomAMthI mukhya guNarUpa je jJAna-darzana nAmanA guNo che te guNamaya je potAnuM Atmadravya che te potAnA AtmadravyamAM ja ramaNatA karavI, te guNamaya Atmadravyano ja upabhoga karavo, te guNamaya AtmAnI sAthe ja je ekatA (bIjuM badhuM bhUlI javuM) te samabhirUDha nayathI bhAvAnubhAva jANavo. evaMbhUtanaya :- AtmAnA anaMtaguNomAMthI koIpaNa eka guNa-paryAyamAM ja je tanmayatA-lInatA te bhAvAnubhava jANavo. uttarottara nayonI apekSAe zuddha AtmadravyanA anubhava tarapha gamana karavAnuM jANavuM. ahIM jeno anubhava lakSya (sAdhya) che tenI ja vicAraNA karavAnI che. arthAtu potAnA AtmAnA zuddhAnubhavanI prApti karavAnI che te ja dazA lakSya che. mATe A aSTakamAM tenI ja vicAraNA karavAmAM Avaze. kAraNa ke AtmAnA svarUpano anubhava jemAM na thAya tevA prakAranAM, svarUpa anubhava vinAnAM jJAna ane AcaraNAdi dharmakAryo A jIve anaMtIvAra karyA che, paNa muktiphaLa ApanAra banyAM nathI ane banatAM nathI. tethI te phaLane AzrayI AvAM dharmakAryo niSphaLa che. tethI ja te dharmakaraNI dravyarUpa ja kahevAya che. mATe phaLaprApti karAve tevA bhAvAnubhavavALA thavuM joIe. sarvatra guNapariNatau anubhavenaivAnandatA, no cet zabdajJAnazUnyazabdazravaNavat apArthakameveti / zrUyate ca kaSThAnuSThAnakoTikaraNe'pi na tattvaprAptiH, kulabAlakAdInAmivAnubhavamantareNa / parigrahaprasaGgopacitaviSayasaGgasadbhAve'pi antarmuhUrtAtmAnubhavalInAnAM sarvajJatvasiddhiH kUrmAputrAdInAm / tenAnubhavAbhyAsaH sAdhyaH shuddhsaadhysi: tAropaveza: 3pavite -
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7OO anubhavASTaka - 26 jJAnasAra | sarve paNa pravRttiomAM jo guNonuM pariNamana hoya to ja tevA prakAranA anubhavathI AtmAne AnaMda utpanna thAya che. jema kerInI kharIdI karIe paNa jo temAM madhurarasano anubhava thAya to ja AnaMda prApta thAya. koI mahAtmA puruSa sAthe paricaya karIe, paraMtu jo teonA jJAna-cAritra-tapa Adi viziSTa guNono ApaNane anubhava thAya to ja AnaMda prApta thAya, koI mahAkavie suMdara kAvya banAvyuM hoya te kAvyamAM kavie upamA-unmelA ItyAdi ghaNA alaMkAro bharyA hoya, tathA akSaronuM padalAlitya goThavyuM hoya, paraMtu sAMbhaLanArA je zrotA hoya, teone jo zabdasaMbaMdhI kaMI jJAna ja na hoya, to tevA prakAranA zabdanA jJAnathI zUnya evA zrotA jo te kAvya sAMbhaLe to kAvyasaMbaMdhI jJAnaguNa na hovAthI tevA kAvyanuM zravaNa "baherA AgaLa gAna"nI jema nirarthaka ja che. tema anubhavajJAna vinA dharmakaraNIno paNa pAramArthika AnaMda A jIvane prApta thato nathI. zAstromAM paNa AvAM aneka daSTAnto saMbhaLAya che ke karoDonI saMkhyAmAM kaSTakArI anuSThAno karIe to paNa anubhava vinA zuddha AtmatattvanI prApti thatI nathI. jema sArA kulamAM janmelA bALakone mAta-pitA dharma anuSThAno karAve ane kulavAna bALako hovAthI mAtA-pitA kahe tema dharmAnuSThAno kare, paraMtu te saMbaMdhI anubhavajJAna na hovAthI jema kulavAna bALakoe karelA anuSThAnanI yathArtha phaLanI prApti te kulavAna bALakone thatI nathI tema ahIM samajavuM. kulavAna bALakonuM dRSTAnta evuM che ke jyAM dharmAnuSThAna che, paraMtu anubhava nathI eTale nirjarAsvarUpa yathArtha phaLanI prApti thatI nathI. have evuM dRSTAnta Ape che ke jyAM dharmAnuSThAna nathI, ane pAMca IndriyonA viSayono saMga che chatAM paNa zuddha Atmatattvano anubhava jIva kare che to antarmuhUrta mAtramAM ja kSapakazreNI mAMDIne kevalajJAna prApta karI zake che. jemake kurmAputrAdi. kurmAputra ane Adi zabdathI bharata mahArAjA, pRthvIcaMdra rAjA, guNasAgara, IlAcI, cilAtIkumAra ItyAdi udAharaNo evAM che ke jyAM dharmAnuSThAna khAsa nathI, dhanadhAnyAdiparigrahano yoga che. kAraNa ke lagabhaga badhA ja gRhastha avasthAmAM che. parigrahano saMga hovAthI tenAthI prApta thayelA pAMce IndriyonA viSayono paNa saMga cAlu che. tathA teno upabhoga paNa cAlu ja che. Ama hovA chatAM paNa mAtra eka aMtarmuhUrta kAla zuddha AtmadazAnA anubhavamAM A mahAtmAo lIna thayA che. vairAgya vAsita banyA che. nirmaLa AtmadazAnuM lakSya jAgyuM che. tenAthI te mahAtmAone kSapakazreNI karavA dvArA kevalajJAna kevaladarzananI prApti thavAthI sarvajJatAnI siddhi thaI che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka- 26 701 A kAraNathI zuddhasAdhyanI rasikatAvALA AtmArthI mumukSu jIvoe AtmatattvanA anubhavano abhyAsavizeSa karavo joIe. te zuddha AtmatattvanI prApti tarapha vizeSa vizeSa AdarabhAva thAya te mATe teno upadeza zarU karAya che - sandhyeva dinarAtribhyAM, kevalazrutayoH pRthak / budhairanubhavo dRSTaH, kevalArkAruNodayaH // 1 // gAthArtha :- jema divasa ane rAtrithI saMdhyAkAla bhinna che tevI ja rIte kevalajJAna ane zrutajJAnathI anubhavadazA bhinna che ema jJAnIoe kahyuM che. A anubhavadazA e kevalajJAna rUpI sUryano udaya thatAM pUrve aruNodayatulya che. TIkA :- "cceva vinarAtrikhyAbiti vadheH-gavatitattvasvarU:, yathA dinarAtribhyAM madhyaM sandhyA eva dRSTA, tathA kevalazrutayoH-kevalajJAnazrutajJAnayoH madhyamanubhavo dRSTaH / zrutajJAnasya cirakAlAbhyAsitasya kAryarUpaH kevalajJAnasya samyagdRSTiguNasthAnakataH sAdhyatvena lakSIkRtasyAsAdhAraNakAraNarUpo'nubhavaH adhyAtmaikatvAnandarUpo dRSTaH / kathambhUto'nubhavaH ? kevalaM-sakalAsahAyijJAnamevArkastasya aruNodayaH-aruNaH-sUryasArathiH, tasya udayaH / pUrvamaruNodayena tatsUryodayo bhavati, evamanubhavodaye kevalArkodayaH, ato'nubhavapUrvakaM kevalajJAnam / anubhavazca bhAvanAjJAnaikatvarUpaH karaNIya iti / uktaJca samuccaye-matizrutottarabhAvI kevalAd avyavahitapUrvabhAvI prakAzo'nubhavaH // 1 // vivecana :- "anubhava" e zuM vastu che ? te samajAvAya che. A anubhava te jJAnanI ja viziSTa evI paripakva avasthA vizeSa ja che. agiyAra aMga, caudapUrva vagere zAstronuM jJAna gurujI pAsethI prApta karyA bAda athavA pUjya zrI haribhadrasUrijIkRta, pUjya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI kRta, pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI kRta ItyAdi mahAna Agamadhara puruSonI racanAo bhaNyA bAda tene vAgoLI vAgoLIne tenAM UMDA rahasyone jANavA-mANavAM AvA prakArano vizALa anubhava je prApta karavA lAyaka che tenuM A gAthAomAM varNana che. jema "saMdhyAsamaya" nathI to divasa, kAraNa ke sUrya AthamI gayo che. tathA nathI rAtri, kAraNa ke aMdhakAra chavAyo nathI. tethI saMdhyA e divasa ane rAtrithI bhinna avasthA che tevI ja rIte "anubhava" e zrutajJAnathI ane kevalajJAnathI bhinna avasthA che. zrutajJAnathI adhika ane kevalajJAnathI nyUna evI je avasthA te anubhavAvasthA kahevAya che. anubhavAvasthA 13
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 702 anubhavASTaka - 26 e svayaM anubhavathI ja jaNAya che zabdothI samajAvI zakAtI nathI. jema koI strIne thatI prasutinI pIDA, athavA kensara AdinA rogIne thatI roganI pIDA, te jIva ja svayaM samajI zake che. vAcAthI yathArthapaNe vyakta karI zakAtI nathI. tevI ja rIte zAstrajJAna prApta karyA pachI teno vizALa anubhava jene prApta thayo che te anubhava to anubhava ja samajI zake che, vAcAthI kahI zakAto nathI - varNavI zakAto nathI. jema saMdhyA, dina ane rAtrithI pRthaka che tema anubhava e kevalajJAna ane zrutajJAnathI pRthapha che ema tattvonuM svarUpa jeoe jANyuM che evA budhapuruSoe (jJAnI puruSoe) dekhyuM che, anubhavyuM che. jJAnI mahAtmAono Avo anubhava che. A anubhavadazA e ghaNA lAMbA kALa sudhI adhyayana karelA ane adhyApana karAvelA zrutajJAnanA phaLasvarUpa che ane avirata samyagdaSTi guNasthAnakathI sAdhya tarIke lakSyabhUta karelA evA kevalajJAnanI prAptinA asAdhAraNa kAraNarUpa A anubhavadazA che Ama jANavuM. A anubhavadazA e adhyAtmanI sAthenI ekatAnA parama AnaMdasvarUpa che. AtmAnI atyanta nirmaLa parAkASThAvALI dazA che. jema gAmanI bhAgoLa Ave eTale turata ja gAma Ave ema A anubhavadazA Ave eTale aMtarmuhUrtamAtramAM ja kevalajJAnavALI avasthA jIvane Ave che. mATe sarvajJatAnI prAptinI atyanta nikaTatama pUrvAvasthA che. A ja vAta samajAve che. kevalajJAna arthAt saMpUrNajJAna, bIjA koI jJAnanI sahAya nathI jemAM evuM jJAna eTale ke kevala ekaluM ja jJAna te kevalajJAna, te kevalajJAna rUpI sUryano udaya je thavAno che tenA pUrvakAlavartI je aruNodaya (eTale ke sUryanA sArathirUpa aruNano je udaya) che tenI tulya A anubhavadazA che. jema sUryodayanA pUrvakAlamAM aruNodaya thayA pachI turata ja sUryodaya thAya che. tema anubhavajJAnano udaya thaye chate turata ja A jIvane kevalajJAna prApta thAya che. tethI ja jema aruNodayapUrvaka sUryodaya che tema anubhavodaya pUrvaka kevalajJAnodaya che Ama jANavuM. zrI yogadaSTisamuccayamAM kahyuM che ke "A anubhavajJAna te mati ane zrutajJAnanA uttarakAle thanAro ane kevalajJAnanA avyavahita evA pUrvakAle thanAro prakAzavizeSa ja che." "jyAM na pahoMce ravi tyAM pahoMce kavi ane jyAM na pahoMce kavi tyAM pahoMce anubhavI" A kahevata ahIM joDavI. yogadaSTino pATha A pramANe - zAstrasandarzitopAyastadatikrAntagocaraH / zaktyudrekAdvizeSeNa, sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // 5 // sarvathA tatparicchedAt, sAkSAtkAritvayogataH / tatsarvajJatvasaMsiddhestadA siddhipadAptitaH // 7 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka- 26 703 sAmAnyapaNe zAstromAM jaNAvelA upAyovALo, ane viziSTa prakAranI zaktinI atizaya prabaLatAne lIdhe zAstranA viSayathI para banelo evo A trIjo sAmarthyayoga e | uttama yoga che. pA. siddhipadanI prAptinA hetubhUta evI kSapakazreNI ane kevaLajJAnAdino jo sarvathA zAstrayogathI ja pariccheda thato hoya to te ja kALe sAkSAtkAra thavAnA kAraNe te jIvane tyAM ja sarvajJatA thavAthI tyAre ja siddhipadanI prApti thavI joIe. liaa /1 vyApAraH sarvazAstrANAM, dikpradarzana eva hi / pAraM tu prApayatyeko'nubhavo bhavavAridheH // 2 // gAthArtha :- sarve paNa zAstrono vyavahAra dizA mAtra jaNAvavA pUrato ja hoya che. paraMtu eka anubhavaprakAza ja A jIvane bhavodadhi pAra pamADe che. //rA TIkA :- "vyApAra ti" sarvazAstrApAM punaranuyo thavAnAM vyApAra:udymH abhyAsaH dikpradarzana eva (mArgadarzaka eva), yathAhi-pathikasya mArgadarzako mArga darzayati, paraM puraprAptistu svacaGkramaNenaiva / evaM zAstrAbhyAsaH paramaprayAsaH svatattvasAdhanavidhidarzakaH, bhavavAridhe:-bhavasamudrasya pAraM tu ekaH anubhavaH prApayati, nAnyaH / zrIsUtrakRtAGgAdiSu adhyAtmabhAvena siddhirityuktatvAt / tena sadgurucaraNacaJcarIkaiH AtmasvarUpabhAsanatanmayatvaM niSpAdyam // 2 // vivecana :- AtmatattvanA svarUpane kahenArA je grantho che tene zAstra kahevAya che. AtmAnuM zuddha svarUpa kevuM che? kevI rIte te prApta thAya che ? karmo AtmAne kevI rIte baMdhanakartA che. rAgAdinA kAraNe A jIva karmo bAMdhIne saMsAramAM kevo rakhaDe che ? ItyAdi Atmatattvane samajAvanArAM je je zAstro che. te zAstrono vyavahAra to mAtra mArgadarzaka ja bane che. zAstronA adhyayanamAM karelo udyama, arthAt zAstrAbhyAsa to bhomIyAnI jema mAtra mArga batAvanAra ja hoya che. te zAstrAbhyAsa kaMI bhavasAgaranA pArane pamADato nathI. jema bhomIyo (mArgadarzaka) puruSa musApharane mAtra mArga ja batAve che. je gAma musApharane javuM hoya, te gAma bhomIyo laI jato nathI, mArga batAvIne te dUra khasI jAya che. nagaranI prApti to musAphara pote svayaM cAle to sva-caMkramaNathI ja thAya che. anyathA thatI nathI. tevI ja rIte zAstroe batAvelA mArge cAlavAthI ISTanI siddhi thAya che. paraMtu zAstrAbhyAsa to paramatattvane prApta karavA mATeno prayAsamAtra ja che. AtmAnI zuddhasthiti sAdhavAnI vidhine
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra mAtra jaNAvanAra che. bhavasamudrano pAra to potAne eka anubhava ja prApta karAvI Ape che. bIjuM koI bhavasamudrano pAra pamADI ApatuM nathI. zAstrAbhyAsa bhavasamudrano pAra pAmavAnI dizA jaNAvanAra che. paNa te pote jIvane bhavasamudrano pAra pamADI ApatuM nathI. mATe jIve pote zAstrAbhyAsa karyA pachI viziSTa anubhavavALA thavuM joIe. zrI suyagaDAMga (sUtrakRtAMga) sUtramAM kahyuM che ke "A jIva adhyAtmabhAvanAthI ja siddhipada prApta kare che" te kAraNathI uttama gurujInA caraNakamalamAM ramanArA AtmArthI mumukSu jIvoe AtmAnA zuddhasvarUpanuM jJAna meLavIne temAM ja vadhAre vadhAre lIna thavuM joIe evo upadeza che. // 2 // atIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktizatenApi na gamyaM yadbudhAH jaguH // 3 // " gAthArtha :- atIndriya evuM AtmAnuM parama zuddha svarUpa vizuddha anubhava vinA zAstronI seMkaDo yuktio vaDe paNa jANI zakAtuM nathI. karANa ke jJAnIoe A pramANe kahyuM che. IIII TIkA :- 'atIndriyamiti" vudhA:-paNDitA kRti naJ:, tIti xi ? zAstrayukti zatenApi - zAstrasya yuktayaH, teSAM zatenApi anekAgamarahasyAvabodhenApi vizuddhAnubhavaM vinA-nirmalAnubhavamantareNa atIndriyam - indriyajJAnAgamyam, prmutkRSTam, brahma-caitanyam, na gamyam-na jJAtuM zabhyam / na ghaTapaTA vipavArthasaarthsmrthnshbdsaadhnsvsvmtsthnyaasmudhaacintnviklptlpsthaaH samyagjJAninaH / syAdvAdAnekAntadharmAspadIbhUtAnantaparyAyotpAdavyayapariNamanasarvajJeyAvabodhAmUrtAkhaNDAnandAtmasvarUpajJAnaM tu tattvAnubhavalInA evAsvAdante, na vcoyuktivyktikRtvAgvinAsA: kRti rUA vivecana :- paMDita puruSo arthAt jJAnI puruSo A pramANe kahe che. "A pramANe kahe che" eTale zuM kahe che ? to jaNAve che ke - judAM judAM aneka zAstro bhaNIne temAM kahelI ane anya paNa zAstronA abhyAsanA AdhAre navI navI seMkaDo yuktio lagADIne eTale ke tarka-vitarka karavApUrvaka svataMtrapaNe manathI vicAraNA ane vikalpo mAtra karavA vaDe aneka . AgamonA rahasyane kadAca jANo, to paNa vizuddha evA AtmAnubhava vinA-nirmaLa potAnA jAta anubhava vinA IndriyonA jJAnamAtrathI agamya evuM parama (utkRSTa) Atmatattva (AtmAnuM nirmaLa zuddha svarUpa) jANI zakAtuM nathI. ''
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 705 jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 jema sAkaranI je madhuratA che te madhuratA sAkarane cAkhavAthI je jaNAya che, anubhavAya che, te "mIThI che, mIThI che" ema bolavAthI tevuM yathArtha samajAtuM nathI. Indriyagamya bhAvo Indriya dvArA anubhava karyA vinA jema na samajAya, tema atIndriyabhAvo AtmatattvanA anubhava vinA IndriyamAtrathI samajAtA nathI, jo te jANI zakAtA hota to te bhAvone atIndriya ja na kahevAta. mATe atIndriya bhAvo IndriyothI gamya nathI, kevaLa anubhavathI ja mAtra gamya che. mATe anubhavI thavuM joIe. ghaNA naiyAyika-vaizeSika-sAMkhya Adi darzanakAro ghaTa-paTa, dhUma-agni, ItyAdi padArthonA samUhanuM samarthana karavAmAM pAribhASika zabda prayogo (jemake samavAyasaMbaMdha, sanikarSa ayutasiddhavRtti ItyAdi) tathA aneka sAdhano (yuktio, hetuo jemake kevalAvayi, kevalavyatirekI, avyavyatirekI) ItyAdi jaNAvavA vaDe potapotAnA darzanazAstramAM kahelI vyavasthA pramANe niSphaLapaNe karAtA aneka vicAro ane vikalpo karavA rUpI moha-nidrAmaya zapyAmAM poDhelA jJAnIo zuddha evA AtmatattvanA anubhava vinAnA che. kevaLa popaTIyuM zuSka tarkajJAna ke vyAkaraNajJAna che. paNa tenAthI te jJAnIo samyajJAnI kahevAtA nathI. mithyAtvamohanI nidrAmAM sutelA hovAthI mahA ajJAnI ane mithyAdeSTi che. zabdazAstranuM, nyAyazAstranuM ke darzanazAstranuM jJAna bhale maLyuM hoya paNa adhyAtma vinA te saMsAra vadhAranAruM che, ghaTADanAruM nathI. aMte to adhyAtmajJAna ja saMsArano pAra pamADanAra che. syAdvAda dRSTi rAkhavA pUrvaka svataH anekAntapaNe rahelA aneka dharmonA AdhArabhUta evAM jIva-pudgalAdi dravyonA pratisamaye anaMta anaMta paryAyonI utpatti tathA anaMta anaMta paryAyanA vyaya rUpe thatA pariNamana pUrvaka sarva evAM zeyatattvono heya-upAdeya ane zeyapaNe yathArtha bodha karavA pUrvaka amUrta ane akhaMDa AnaMdavALA AtmasvarUpanA jJAnano AsvAda te ja mahAtmAo pAme che ke je mahAtmAo AtmatattvanA nirmaLa anubhavamAM layalIna che paraMtu bolavAnI chaTA mAtravALA jIvo vacanothI bAMdhavAnI prathAvALI seMkaDo yuktio pragaTa karavA dvArA vANInA ADaMbarane vyakta karanArA bAhyadRSTi AtmAo zuddha AtmasvarUpanA jJAnane pAmI zakatA nathI. teo vANInA vilAsavALA che. bolavAmAM ADaMbaravALA che. darzanazAstronA niSNAta che. jaya-parAjaya karavAmAM pravINa che. mAtra AtmAne sparze evuM AdhyAtmika jJAna teomAM nathI. arthAt ATaluM badhuM ghaNuM bhaNIne paNa jeone mAna-mAyA poSavAM che, svArtha sAdhavo che, yaza meLavavo che, paNa saMsAra taravo nathI, AtmAne mohamAMthI choDAvavo nathI mATe teo tattvadeSTie karIne aMdha che. [3]
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 706 jJAnasAra anubhavASTaka - 26 jJAyeran hetuvAdena, padArthA yadyatIndriyAH / zAnebaitAvatA prA., vRtaH cAttepu nizcaya: IjhA gAthArtha :- atIndriya padArtho jo tarkavAdathI ja mAtra jaNAtA hota to ATalo badho kAla gayo tyAre paMDitapuruSo vaDe te padArthomAM nirNaya karAyo hota. 4 TIkA - "jJAn ti" ya ithavitA #AtrenAtikriyA:-ndriyavara: pahAthadhrmaastikaayaadyo hetuvAdena-yuktipramANasamUhena jJAyeran / etAvatA kAlena paramAtmabhAvazravaNacintananididhyAsanAdinA svAtmasvarUpe upayogAnubhavaH kRtaH syAt / tadA teSu dharmAstikAyAdiSu zuddhAtmani ca nizcayaH kRtaH syAt prAjJaiH / ityanena paradravyacintanakAlamAtreNAtmasvarUpacintane svaparAvabodho bhavati parAvabodhaparityAgapariNatirbhavati / tena sadbhiH svasvabhAvabhAvane matiH kAryA, yena niSprayAsata eva parAvabodhaparityAgapariNatirbhavati / "je egaM jANai se savvaM jANai iti varasAt (sArIzrata-, pRthya-2, 3ddeza-4, mUtra-222) vivecana :- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla ane zuddha jIva tathA paramANu Adi sUma pudgaladravya, A padArtho atIndriya che. pAMca IndriyomAMnI koI paNa Indriya vaDe jaNAya tema nathI. kAraNa ke pAMce IndriyonA viSayo rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda che. rUpAdi guNo ja Indriyagocara hovAthI A guNovALA ghaTa-paTa Adi pUla pugala padArtho ja mAtra IndriyathI gocara che. bAkInA uparokta padArtho rUpAdi guNavALA na hovAthI ane sUkSma hovAthI atIndriya che. IndriyothI jaNAI zake tevA nathI. tethI te padArtho vItarAgaparamAtmA pratyenI zraddhAthI ja samajavAnA hoya che. ApaNI pAse mAtra Indriyajanya ja jJAna che ane te paNa alpamAtrAmAM che. mATe atIndriya padArthonI bAbatamAM zraddhA ja pradhAna kAraNa che, temAM tarka cAlato nathI. jo A atIndriya padArtho dharmAstikAyAdi tarkavAdathI eTale ke seMkaDo yuktionA samUhamAtrathI jANI zakAtA hota to kALa eTalo badho gayo che ke te gayelA anaMta kAla vaDe "paramAtmabhAvanuM vAraMvAra zravaNa-ciMtana ane mananAdi karavA vaDe zuddha AtmatattvanA svarUpano upayogapUrvaka yathArtha anubhava paNa karyo hota" ane jo Atmatattvano anubhava thayo hoya to dharmAstikAya vagere zeSa sarvadravyo mArA AtmAthI para che. tenuM AvA prakAranuM svarUpa che. Ama dharmAstikAyAdi anya dravyonA svarUpamAM ane potAnA AtmAnA zuddha svarUpamAM evuM te svarUpa che tevo nirNaya paNa thaI cukyo hota. vivAda jevuM kaMI rahe ja nahIM. kAraNa ke ghaNo kALa gayo che. temAM tarka dvArA jJAnI puruSoe atIndriya padArthono
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 yathArthatattvanirNaya karyo ja hovo joIe. mata-matAMtara ke pakSa-pratipakSa jevuM kaMI raheluM hovuM joIe ja nahIM, paNa AvuM nathI. mATe atIndriya padArtho tarkagamya nathI, zraddhAgamya che. sammatitarka prakaraNa nAmanA graMthamAM parama pUjya zrI siddhasena divAkarasUrIzvarajIe trIjA kAMDanI 43-44-45 gAthAmAM kahyuM che ke - duviho dhammAvAo, aheuvAo ya heuvAo ya / tattha ya aheuvAo, bhaviyA'bhaviyAdao bhAvA // 43 // viJo sammadaMtaLa-bALa-vRtti-palivattisaMpano / NiyamA dukkhaMtakaDotti, lakkhaNaM heuvAyassa // 44 // jo vAyapakkhammi, heuo, Agame ya Agamio / so sasamayapaNNavao, siddhaMtavirAhao anno // 45 // 606 dharmatattvanuM jJAna be prakAre hoya che. eka ahetuvAda (zraddhAmAtrathI gamya) ane bIjo hetuvAda (tarkathI gamya). tyAM A jIva bhavya che ane A jIva abhavya che. A viSaya ahetuvAdano che arthAt paramAtmAnA vacanonI zraddhAmAtrathI ja gamya che. 43nA je bhavya hoya te ja jIva samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra prApta karIne niyamA bhavaduHkhanA kSayane karanAro thAya che. A viSaya tarkavAdano che. 44 je AtmA tarkagamya padArthone tarkathI jANe che ane zraddhAgamya padArthone zraddhAthI jANe che te ja sAco jainazAsanano prajJApaka che. paNa je tarkagamyamAM zraddhA lagAve che ane zraddhAgamyamAM tarka lagAve che te jaina siddhAntano virAdhaka AtmA che. 45 / / uparanI carcAthI samajAze ke atIndriya padArthonA jJAnamAM seMkaDo yukti-samUha lagAvIe to paNa vastutattvano nirNaya karavo zakya nathI. te mATe atIndriyaviSayanA je jJAnI puruSo che te mahAtmAonA vacanonuM eTale ke sarvajJa mahAtmAonA vacanonuM zaraNuM levuM joIe. sarvajJa paramAtmA uparanI zraddhAthI sAcuM tattva svIkAravuM joIe. A rIte sarvajJa paramAtmAnA vacanono Azraya laIne dharmAstikAyAdi tamAma arUpI dravyo ane pudgalAstikAya nAmanuM rUpI dravya mArA AtmadravyathI bhinnadravya che Ama samajIne paradravyonuM paradravya rUpe ciMtana-manana karavAnA kAle ane Atmadravya cetana che, arUpI che, zeSadravyothI bhinnadravya che ItyAdi ciMtana manana karavAnA kAle sAcuM svadravya zuM ? ane sAcuM paradravya zuM ? teno yathArtha bodha pragaTa thAya che. A rIte yathArtha sva-paranA bhedano viveka jAgavAthI je je paradravya che te te paradravyo
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 708 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra mohAdi vikAra karAvavA vaDe mArA AtmAne karmabaMdhanA hetuo che. mATe mAre tenAthI dUra rahevuM joIe. Ama samajIne paradravyono paradravya tarIkeno bodha ane paradravyane tajavAno eTale ke tenAthI dUra rahevAno pariNAma A jIvamAM utpanna thAya che te kAraNathI uttama AtmAoe potAnA zuddha-nirmaLa Atmatattvano ja bodha karavAmAM racyApacyA rahevuM joIe. AtmAnA zuddhasvarUpanI ja vicAraNAmAM lAgI javuM joIe. jenA kAraNe paradravyo e paradravyo che, mArAthI bhinna che, mAro ane te paradravyono saMyogamAtra che tAdAmya nathI mATe mAre te dravyomAM raMgAvuM joIe nahIM. te anya dravyono ane mArA AtmAno mAtra saMyogasaMbaMdha ja che. tAdAmya saMbaMdha nathI. AvI buddhi utpanna thaze, tema thavAthI saheje saheje paradravyanA bodhamAM mohadazApUrvaka rAcavA-bhAcavAnI je pariNati che tenA tyAgano bhAva pragaTa thaze. zrI AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - je egaM jANai, se savvaM jANai / je savvaM jANai, se egaM jANai // 122 // je ekadravyane barAbara jANe che te sarvadravyane jANe che ane je sarvadravyane jANe che te ja ekadravyane barAbara jANe che (AcArAMga zrutaskaMdha 1, adhyayana 3, uddezo-4, sUtra122) A pramANe hovAthI jo eka zuddha Atmadravya yathArtha rIte samajAI jAya to mAruM potAnuM svarUpa zuM? paradravyanuM svarUpa zuM? te samajAtAM paradravyo e paradravya che. ane zuddha Atmadravya e ja svadravya che. Ama samajAvAthI paradravyanI aMdara je mArApaNAnI mati che teno tyAga thAya che. tenAthI AtmAnuM jaldI jaldI kalyANa thAya che. I4 keSAM na kalpanAdarvI, zAstrakSIrAnnagAhinI / viralAstadrasAsvAdavido'nubhavajihvayA // 5 // gAthArtha - kayA puruSonI kalpanAzakti rUpI kaDachI zAstra rUpI kSIrAnanuM avagAhana karanArI hotI nathI ? paraMtu te kSIrAnanA rasanA AsvAdane anubhava rUpI jIbha vaDe mANanArA puruSo koI viralA ja hoya che. pA. TIkA :- "veSa neti" varSa-puruSA/m, vaphAnA-matipravRttirUpA, UMpaakkrnncaattukaa, zAstrameva kSIrAnnaM-paramAnnaM, tasya gAhinI-avagAhinI na ? / api tu astyeveti / buddhikalpanayA zAstragrAhiNI matirbahUnAm, param anubhavajihvayA tadrasAsvAdavidaH-teSAM zAstrANAM rasaH tadrasaH, tasyAsvAdaH, tasya vidaH-jJAninaH viratnA:-3nyA, zAstrAvI grAphi : rUta paI
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 709 vivecana :- kalpanAzakti eTale sUkSmamAM paNa sUkSma padArthanI vicAraNAmAM buddhinI pravRtti thavI te, darvI eTale kaDachI-moTo camaco, pAka thayelI arthAt taiyAra thayelI rasoIne sauthI prathama cATavAvALI kaDachI ja hoya che. prathama kaDachI ja taiyAra rasoIne cATe che. kAraNa ke taiyAra thayelAM zAka-dALa-dUdha Adi padArthothI bharelA tapelAmAM sauthI prathama kaDachI ja nAkhavAmAM Ave che eTale kaDachI ja taiyAra rasoIne prathama cATe che. zAstranAM UMDAM UMDAM rahasyo je che te kSIrAnna che te UMDAM UMDAM rahasyono AsvAda anubhava dvArA ja Ave che. mATe anubhava te jIbhanI jagyAe che. jema kaDachI (moTo-UMDo camaco) tapelAmAM bharela kSIrAnnano sparza kare che. paraMtu tene jIbha (jIbhasaMbaMdhI cetanA) na hovAthI kSIrAnnanI madhuratAnA rasano anubhava kaDachIne thato nathI. tenI jema kayA kayA paMDita puruSonI tIvra kalpanAzakti arthAt buddhinI tIvra zakti zAstronA UMDA UMDA arthone jANavA rUpa kSIrAnnano sparza nathI karatI ? arthAt saghaLA paNa paMDita puruSonI tIvra kalpanAzakti zAstrAbhyAsa rUpI kSIrAnano sparza kare che. buddhinI tIvra kalpanAzakti dvArA ghaNA ghaNA paMDitapuruSonI mati zAstronA pAThone, rahasyone ane marmane jANanArI bane che. tethI zAstrapATha bhaNelA vidvAno ghaNA hoya che, paraMtu anubhavajJAna meLavavA vaDe zAstronA aiparyavALA arthane mANavA rUpa rasanuM AsvAdana karanArA jIvo viralA ja hoya che. arthAt aidaMparya arthane jANanArA koIka ja hoya che. atizaya alpa AtmAo hoya che zAstronA AtmasparzI marmane jANanArA mahAtmAo bahu thoDA hoya che. pI pazyanti brahma nirdvandvaM nirdvandvAnubhavaM vinA / kathaM lipimayI dRSTi rvAGmayI vA manomayI // 6 // " gAthArtha :- nirdendra-sarva prakAranA klezathI rahita evA brahmane eTale zuddha AtmasvarUpane nirdendra (eTale sAkSAt-pratyakSa) anubhava vinA lipimayI (saMjJAkSara rUpa) dRSTithI, vAGamayI (vyaMjanAkSara rUpa) dRSTithI ane manomayI (ladhyakSara rUpa) dRSTithI jagatanA loko kema jANI zake ? kema joI zake ? kema mANI zake ? dA TIkA :- "patti kRti'' iipamayI-saMjJAkSaramayI, vAGamayI-vyajJanAkSaramavI, manomayI-labdhyakSaramayI dRSTiH- yogapravRttirUpA, nirdvandvAnubhavaM-paropayogamuktazuddhAnubhavaM - zuddhajJAnaM vinA nirdvandvaM-parasannikarSarahitaM nirmalaM brahma-jJAnaM, AtmAnaM kathaM pazyanti ? na pazyanti, na hi karmopAdhirUpA bAhyapravRttiH parabrahmagrAhikA bhavati / anubhavajJAnI eva zuddhAtmasvarUpaM pazyanti // 6 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 710 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra vivecana :- akSarAtmaka zrutajJAna traNa jAtanuM hoya che - saMjJAkSara, vyaMjanAkSara ane ladhyakSara. kAgaLa-vastra athavA divAla vagere upara lakhelA je akSaro ke jene lipi kahevAmAM Ave che te saMjJAkSara kahevAya che. tathA mukhe bolAtA-uccAraNa karAtA je akSaro te vyaMjanAkSara kahevAya che ane hRdayamAM samajAyelI je bhASA te ladhyakSara kahevAya che. je saMjJAkSara che te lipimayI vANI kahevAya che. je bolavA rUpa vyaMjanAkSara che te vADamayI vANI kahevAya che. ane manamAM samajaNa rUpa je jJAna che te manomayI vANI kahevAya che. nirlendra eTale jemAM bIjuM tattva nathI arthAt zuddha evuM cetanyatattva ke jemAM parabhAvadazA-vibhAvadazA-phleza-kaSAya-vikAra-vAsanA Adi anya tattva nathI evuM je nirmaLa Atmatattva che te nirlendra brahma kahevAya che. nirbandAnubhava eTale ke jemAM Indriya Adi bAhya liMgo nathI, arthAt parokSa nahIM, paNa pratyakSa sAkSAt AtmAno potAno je anubhava che te nirkandAnubhava jANavo. zuddha, nirmaLa nirlendra evuM Atmatattva pratyakSa evA nindAnubhava vinA bAhya sAdhana svarUpa lipimayI (saMjJAkSara rU5) vANI vaDe, vADamayI (vyaMjanAkSara rU5) vANI vaDe ke manomayI (ladhyakSara rU5) vANI vaDe kema dekhI zakAya? kema samajI zakAya? bAhya dRSTinI je pravRtti che te karmanI upAdhirUpa che. tenAthI parama brahma evA AtmasvarUpanuM grahaNa karI zakAtuM nathI. AtmadazAnA anubhavI jIvo ja zuddha AtmasvarUpane pichANI zake che. bAhya deSTivALA jIvo rUpI vastune ja joI zake che ane adRSTi jenI khIlI hoya che tevA jJAnI mahAtmAo ja Atmatatvano anubhava karI zake che. All na suSuptiramohatvAnnApi ca svApajAgarau / kalpanAzilpavizrAntesturyaivAnubhave dazA // 7 // gAthArtha :- anubhavadazA e moha vinAnI hovAthI suSuptidazA nathI. tathA anubhavadazAmAM kalpanA rUpI zilpIono abhAva hovAthI svapnadazA paNa nathI ane jAgRtadazA paNa nathI. tethI anubhavadazA e cothI ja (ujajhAgara dazA) che. ll TIkA :- "ra suSuptiiita" tathA navakre-rA: vatastra, tatra vahunarUpI mithyAtvasthAnAM, zayanAvasthA samyagdRzAM, jAgarA pramattApramattamunInAm / turyA ca uttarA dhyAnasthAnAm, uttarottarA sayogikevalinAm / punaH zrIviMzatikAyAm-suSuptiH tIvranidrAghUrNitacetasAM sA anubhavajJAnino na, kasmAt ? amohatvAt / anubhavI-moharahitaH, suSuptisthaH mohamayaH, tenAnubhavajJAnavataH suSuptirna / tattvAnubhavinaH svApadazA tathA jAgarApi na, etaddazAdvayaM kalpanopetam, anubhavaH
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 711 panA-vipacetanA, tasyA: zinjaM-vijJAnaM, tasya vizrAnti:-jhamAva: kRtyartha: tasmAnna / ata: anubhave turyA eva dazA vAcyA / yadyapi turyA dazA sarvajJasya tathApi yathArtha zrutabhAvitacetanAnAM kevalakaraNatvenopacArAt svarUpAcca turyaiva dazA vaktuM zakyA / na hi tatra dazAtrayasambhavaH / tenAnubhavaH samAdhihetuH // 7 // vivecana :- saMsArI AtmAnI cAra dazA hoya che ema pUjya zrI mallavAdIsUrijIe nayacakra (dvAdazAra nayacakra) nAmanA graMthamAM kahyuM che. (1) suSuptidazA, (2) svApadazA, (3) jAgaradazA ane (4) ujjAgaradazA. tyAM gADha nidrAvALI je dazA te suSuptidazA. A dazA mithyArdaSTiguNasthAnake rahelA jIvone hoya che. jema ghora nidrAmAM sUtelA mANasane tenI sAme zuM thAya che ? tenI kaMI ja khabara paDatI nathI tema mithyAtva mohanA udayane AdhIna thayelA jIvone tattva zuM ? ane atattva zuM ? AtmAne hitakArI zuM ? ane ahitakArI zuM ? tenI kaMI ja khabara hotI nathI, mithyAtvamohano udaya joradAra che tethI A suSuptidazA kahevAya che ane pahelA guNasthAnakavartI jIvone hoya che. sAmAnya zayanavALI je avasthA te svApadazA che. arthAt alpanidrAvALI je avasthA te svApadazA kahevAya che. A dazA aviratasamyagdaSTi jIvone (tathA dezaviratidhara jIvone) hoya che. ahIM mithyAtvamohano udaya nathI, paNa cAritramohanIyano udaya che. tethI tattvAtattvanI jANakArI che, viveka che, paNa viziSTa AcaraNa nathI tathA trIjI jAgaradA (jAgRtadazA) pramatta ane apramatta munione hoya che. kAraNa ke tyAM cAritramohanIya karmano kSayopazavizeSa hoya che. AtmAnuM hita thAya tevA ane mohano nAza thAya tevA saMkalpa ane vikalpo hovAthI AtmA jAgRta che, paNa nidrAdhIna nathI. cothI dazA ujjAgara dazA kahevAya che. jyAM UMghavAnuM ja nathI eTale UMghamAMthI uThavAnuM paNa nathI. arthAt kAyama jAgRta ja che. jAgRta thavAnuM nathI. te ujjAgaradazA che. A dazA AThamA guNasthAnakathI teramA guNasthAnaka sudhI hoya che. A cothI ujjAgaradA kSapakazreNI saMbaMdhI 8 thI 12 guNasthAnakomAM chadmastha jIvone ane teramA guNaThANe kevalI paramAtmAne hoya che. 8 thI 12 guNasthAnakamAM je ujjAgaradazA che te uttarA kahevAya che ane teramA guNaThANe je ujjAgaradazA che tene uttarottarA kahevAya che. A rIte dhyAnamAM vartatA munimahAtmAone uttarA nAmanI ujjAgaradazA hoya che ane kevalajJAnI bhagavaMtone uttarottarA nAmanI ujjAgaradazA hoya che. pU. zrI haribhadrasUrijI kRta viMzativiMzikAmAM kahyuM che ke tIvra nidrAthI vyApta che citta
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 712 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra jenuM evA jIvone eTale ke gADha nidrAvALA jIvone suSupti nAmanI pahelI dazA hoya che. anubhava jJAnavALA je jJAnI mahAtmA puruSo che teone AvI suSupti dazA hotI nathI. kayA kAraNe AvA mahAtmAone suSupti dazA hotI nathI ? to graMthakArazrI jaNAve che ke - anubhavajJAnavALA mahAtmA puruSo moharahita che. jyAre A suSupti dazA gADha mohanidrAthI bharelI che. mATe anubhavajJAnIone A suSupti dazA saMbhavatI nathI. tattvanA anubhavI mahAtmAone bIjI svApadazA ane trIjI jAgRtadazA paNa saMbhavatI nathI, kAraNa ke A banne dazAo saMkalpa-vikalpo vALI che. A pramANe karuM to mArA AtmAnuM hita thaze ke tema karuM to mArA AtmAnuM hita thaze, zuM karavuM ane zuM na karavuM? tenA vicAronA vamaLathI yukta hoya che. jyAre tattvanA anubhavanuM jJAna je mahAtmAne pravarte che te mahAtmA atizaya zAnta, Tharela ane gaMbhIra samudratulya hoya che. teone kalpanAonA vikalpo vALI je cetanA che tevI cetanA rUpI je ghaDavaiyo che. teno ja abhAva pravarte che. arthAt Ama karuM ke tema karuM evA saMkalpa-vikalponI ghaTamALA hotI ja nathI. anubhavajJAnavALA che tethI saheje saheje AtmahitamAM ja pravRtti thayA kare che. mATe anubhavajJAnIone bIjI-trIjI dazA (svAdizA ane jAgRtadazA) saMbhavatI nathI. te kAraNathI AvA anubhavajJAnI mahAtmAone cothI ujjAgaradazA ja hoya che. jo ke A ujjAgaradazA nAmanI cothI dazA sarvajJabhagavaMtone ja hoya che. teone ja AvI zreSTha ujjAgaradazA zAstromAM kahI che. to paNa tattvAtattvasaMbaMdhI yathArtha zrutanI bhAvanAthI bhAvita cetanAvALA eTale ke atyanta sUkSma tattvajJAnavALA kSapakazreNigata 8 thI 12 guNasthAnakavartI chaghastha mahAtmA puruSonI je dazA che te dazA kevalajJAnanI prAptinuM asAdhAraNa kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne tevA dhyAnastha munio ke jeo chavastha che teone paNa upacArathI cothI ujAgaradazA ja kahevAya che. tathA A mahAtmAonuM svarUpa evuM hoya che ke (teonA AtmAnI AtmatattvamAM evI atyanta sthiratA hoya che ke) teone cothI ujjAgara ja dazA kahevI yogya che. mohadazA ane saMkalpa-vikalpadazA na hovAthI prathamanI traNa dazAno tyAM saMbhava ja nathI. A kAraNe dhyAnastha munione upacArathI ane kevalI bhagavaMtone svarUpathI ujjAgara nAmanI cothI dazA samajavI. tyAM prathamanuM uttarA ane bIjInuM uttarottara Ama nAma jANavuM. eTale ke tenA be bheda samajI levA. A pramANe anubhavajJAnavALI A cothI dazA AtmAne atyanta samAdhinuM kAraNa bane che. tyAM koIpaNa jAtanA saMkalpa-vikalpo uThatA ja nathI, zAnta Tharela samudra samAna dazA hoya che ane tevA prakAranI nirmohadazAthI ja kevalajJAnanI prApti thAya che. II
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI anubhavASTaka - 26 713 3tha siddhAntIvarAti = have sArabhUta siddhAnta siddha kare che - adhigatyAkhilaM zabda-brahma zAstradRzA muniH / / svasaMvedyaM paraM brahmAnubhavenAdhigacchati // 8 // gAthArtha - muni mahArAjA zAstrarUpI dRSTi vaDe zabdasaMbaMdhI saghaLuM paNa jJAna prApta karIne anubhava vaDe parathI nirapekSa evuM svayaM saMvedyasvarUpa paramabrahmane jANe che. eTalA TIkA :- "dhAyeti' pUrvapUrvasevanA sthAne zAstra-zastrapraC/UvRddhA akhilaM-samastaM zabdabrahma-SaDbhASAvAGmayam, adhigatya-jJAtvA, tadanantaraM muniH anubhavena-svarUpagrAhakadRSTyA svasaMvedyaM-svena AtmanA saMvedyaM-jJAnAsvAdanayogyaM paraM brahma-zuddhAtmasvarUpam adhigacchati-prApnoti / ataH uktaJcAgame "sasamayaM jANeI, parasamayaM jANeI, sasamayaM parasamayaM jANittA appANaM bhAvittA bhavaI" __ ata eva AgamAbhyAsapaTumatiH tattvajJAnAnubhavenAtmasvarUpaM prApnoti, tenAnubhavAbhyAso vidheyaH // 8 // | vivecana :- jyAre abhyAsano pUrvakAla hoya che tyAre pUrva kAlamAM zAstrone jANI levAnA-zAstrone sevavAnA-zAstrone prApta karI levAnA avasarakAle vadhAre vadhAre zAstronuM avagAhana (UMDANapUrvakanuM adhyayana) kema thAya ? tevI grahaNa karavAnI buddhi rAkhavApUrvaka saMskRta-prAkRta-zUrasenI-pezAcikI-mAgadhI-apabhraMza ItyAdi bhASAono RSimunio potapotAnA zAstromAM je upayoga kare che te chae bhASAo saMbaMdhI vyAkaraNa viSayanuM UMDuM sUma jJAna mahAtmA puruSo prathama meLave che. koIpaNa darzanazAstranuM sUkSma jJAna meLavavuM hoya to te te RSimunioe banAvelAM zAstro niraMtara bhaNavAM paDe ane vAraMvAra vAMcavAM paDe, te mATe te te bhASAnuM jJAna paNa atizaya jarUrI bane che. mATe prathama chae bhASAnA vyAkaraNa zAstrone AtmArthI mumukSu jIvo bhaNe che. je kAraNe te mahAtmAone koIpaNa darzananuM zAstra anavarAhya rahetuM nathI. te te bhASAkIya jJAna prApta karyA pachI te te darzanazAstrono abhyAsa kare che ane kayuM darzana jagatanAM tattvonuM kaI rIte mUlyAMkana kare che? kaI rIte jJAna dharAve che? kaI rIte lokone samajAve che te jANe che. jANIne sarvadarzanazAstronA jANakAra paMDitapuruSa bane che. SaDradarzanazAstronA jJAnI bane che. tyArabAda A muni mahAtmA vairAgI hovAthI, AtmakalyANanA ja arthI hovAthI, saMsArI bhAvonA tyAgI hovAthI ane saMvega-nirveda
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 714 anubhavASTaka - 26 jJAnasAra guNavALA hovAthI svatattvane ja jANavA vadhu preraNA pAme che. potAnA AtmAmAMthI ja evo avAja uThe che ke he jIva ! saMsAranA tamAma padArtho bhinna bhinna darzanakAronA mata pramANe jANyA, paraMtu temAM tAruM dAridraya zuM dUra thayuM ? tAruM svarUpa tuM jANa, tene meLavavA prayatna kara, bAhyasvarUpa jANavAthI tane zuM lAbha ? te to rAga-dveSa-moha ane vikAra Adi karAvaze, tenAthI to malInatA ja vadhaze. mATe tArA svarUpane jANavA tuM prayatna kara. A pramANe AtmatattvanA svarUpane jANavAnI tamannA jAge che. tenAthI AtmAnA zuddha svarUpane grahaNa karavAnI dRSTi svarUpa anubhavajJAna te jIvane dhIre dhIre prApta thAya che. temAM vadhAro thAya che. jIvano vaLAMka badalAya che je parapadArthone ja jANavA prerAto hato te have potAnA zuddha-nirmaLa-nirupAdhika AtmasvarUpane ja grahaNa karavAnI dRSTirUpa anubhavajJAna dvArA svayaM potAnA AtmAthI ja jANI zakAya-samajI zakAya tevA prakAranA AtmajJAnanA AsvAdanane yogya AtmAnA parama zuddhasvarUpane prApta karavA vALo A jIva bane che. AgamazAsramAM kahyuM che ke - Atmatattvane meLavavAnI IcchAvALo A jIva prathama to svazAstrone jANe che. jaina Agama zAstrone niraMtara bhaNe che. tenAthI dRDha zraddhAvALo bane che. tyArabAda anya darzanakAro jagatanA tattvone kaI rIte samajAve che ? tenuM jJeyabhAve avagAhana kare che. tethI A jJAnI AtmA heya-upAdeya bhAvone jANavA vALo bane che. tenAthI vadhAre vivekI bane che. A pramANe svazAstra ane parazAstra jANIne jJAnI banIne heya-upAdeya tattvane barAbara samajIne mAtra meLavavA jevA atizaya upAdeya evA Atmatattvane ja meLavavAnI bhAvanA bhAvIne teno ja atyanta Icchuka bane che. zuddha AtmatattvanI prAptino ja rasika bane che. ane dhIre dhIre A mahAtmA puruSa AtmakalyANa sAdhe che. A kAraNathI ja AgamazAstronA abhyAsamAM ja cakora buddhivALA mahAtmA puruSa ja zuddha tattvano vAraMvAra anubhava karavA vaDe parabhAvadazA tyajIne zuddha svabhAvadazAmAM ja niraMtara vartavA vaDe nirmaLa zuddha yathArtha evA AtmasvarUpane prApta kare che ane tenA dvArA AvA mahAtmAo muktigAmI thAya che. tethI karIne AtmatattvanA zuddhasvarUpanA anubhavano ja satata abhyAsa karavo joIe. A pramANe chavvIsamA anubhavASTakanuM vivecana samApta thayuM. ghaTA chavvIsamuM anubhavASTaka samApta
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha saptaviMzatitamaM yogASTakam // atha yogASTakaM vitanyate / tatra mithyAtvAdihetugatamanovAkkAyayogatrayam / tacca karmavRddhihetutvAd na grAhyam / kintu mokSasAdhanahetubhUtaM zuddhAdhyAtmabhAvanAbhAvitacetanAvIryapariNAmasAdhakakArakapravartanarUpaM grAhyam / dravyabhAvabhedaM bAhyAcAravizodhipUrvakAbhyantarAcArazuddhirUpam / have yogASTakanuM varNana karavAmAM Ave che. yoTM zabdano artha joDavuM-mIlana thavuMmaLavuM evo artha thAya che. A AtmAnuM karmanI sAthe joDAvuM tene paNa yoga kahevAya che ane A AtmAnuM muktinI sAthe joDAvuM tene paNa yoga kahevAya che. pahelA arthavALo yogazabda manayoga, vacanayoga ane kAyayogamAM lAgu paDe che. te yoga karmonA baMdhanuM kAraNa hovAthI AzravasvarUpa che, heya che, tyAjya che. mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyAdi kaluSita bhAvovALo che. AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratA rUpa che. A pramANe mana-vacana ane kAyAnI zubhAzubha je pravRtti te yoga kahevAya che. paNa te karma baMdhAvanAra hovAthI saMsArahetu che. tenI carcA A aSTakamAM karavAnI nathI. tenI vizeSa carcA karmagraMthomAM che. A manavacana-kAyAno yoga karmanI vRddhinuM kAraNa hovAthI tathA AtmapradezonI asthiratA-caMcaLatA rUpa hovAthI Ada2vA jevo nathI, tyAjya che. paraMtu muktinI sAdhanAnA kAraNabhUta je yoga che te ja yoga ahIM levAno che. tyAM jJAna, darzana ane cAritra ema ratnatrayInI sAdhanA-ArAdhanA che tene yoga kahevAya che. kAraNa ke ratnatrayInI sAdhanA-ArAdhanA A AtmAne muktinI sAthe joDI Ape che. muktinI prApti karAve che. mATe A yoga saMvara-nirjarA rUpa che ane te upAdeya che. AvA prakAranA muktinA hetubhUta yoganI ahIM carcA karavAmAM AvI che. A yoga je mahAtmAomAM Ave che te mahAtmA puruSone yogI kahevAya che. bAkInA saMsArI jIvone bhogI kahevAya che. yogI eTale muktinI sAdhanAvALA ane bhogI eTale saMsAranI sAdhanAvALA. ahIM je yoga samajAvavAno che te muktinI sAdhanAnA hetubhUta evuM vIryapravartana levuM tathA zuddha-nirmaLa adhyAtmadazAnI vRddhi thAya evI anityAdi bAra bhAvanAo ane maitrI Adi cAra bhAvanAo bhAvavAnI kalAthI atizaya vAsita (saMskArita) banelI cetanAnuM ane saMskArita banelA vIryanuM je pariNamana thayuM, zuddha AtmatattvanI siddhi karAve evI sAdhakadazA svarUpe tathA zuddha-AtmatattvanI prApti karAve evI kArakadazA svarUpe AtmAnA vIryanuM pravartana
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 716 yogASTaka - 27 jJAnasAra karavuM te ahIM yoga tarIke jANavuM. kAraNa ke AvI yogadazA ja saMvara-nirjarAsvarUpa hovAthI muktinuM kAraNa bane che. AtmAno ane muktino saMyoga karAve che. mATe AvA AtmatattvanA sAdhaka ane zuddha evA AtmapariNamanane yoga kahevAya che te upAdeya che. "A yoga upara" nAmAdi cAra nikSepa ane naigamAdi sAta no koI agamya kAraNasara TIkAkArazrIe lakhyA nathI, chatAM dravya-bhAvanA be bheda rUpe yoga lakhyo che tenAthI nikSepA to haju garbhita rIte samajAI jAya che, paraMtu teozrIe nayono sparza karyo nathI ema lAge che. pachI kadAca laDIAothI lakhANakAle chuTI gayuM hoya ema paNa kadAca bane chatAM A viSayaka tattva kevaligamya jANavuM. cAra nikSepA A pramANe che. koInuM "yoga" evuM nAma pADavuM te nAmayoga, hAla vartamAnakAlamAM yogeza-bhAvezayoginI ItyAdi nAmo hoya che te nAmamAtrathI yoga jANavo. jenAmAM yogadazA khIlelI che vikaselI che tevA yogInuM citra doravuM te sthApanAyoga kahevAya che. sAdhunAM pAMca mahAvrata dhAraNa karavAM, sAvadyayogano tyAga karavo, paMcAcArAdi AcAronuM ane traNa guptinuM pAlana karavuM athavA zrAvakanAM bAra vrato uccaravAM ema bAhyathI AcAronI je vizuddhi-nirmaLatA, sadAcArI jIvana te dravyayoga jANavo ane krodhAdi kaSAyono, mithyAtvadazAno ane hAsyAdi nokaSAyono tyAga karavApUrvaka abhyattara AcAronI je zuddhi meLavavI te bhAvayoga jANavo. sArAMza ke vibhAvadazAno bAhyathI tyAga te dravyayoga ane vibhAvadazAno aMdaranA pariNAmathI tyAga te bhAvayoga, arthAt viSayono tyAga te dravyayoga ane kaSAyono tyAga te bhAvayoga Ama cAra nikSepo jANavA. have sAtano A pramANe che. (1) naigamanaya - mokSa sAdhanAnA kAraNabhUta mana-vacana ane kAyA jemAMthI banyAM che e manovargaNA-bhASAvargaNA ane audArikAdi vargaNAnAM pugalo e yoga che. (2) saMgrahanaya - mokSanI sAdhanAnA kAraNabhUta mana-vacana ane kAyA e yoga che. vyavahAranaya - mokSanI sAdhanAmAM mana-vacana ane kAyAnI je pravRtti che te yoga che. RjusUtranaya - mokSanI sAdhanAmAM pravRtta thayela mana-vacana ane kAyA sAthe tAdAbhya banela AtmapariNAma e yoga che. (5) zabdanaya - kSapakazreNimAM pariNata AtmA e yoga che. (6) samabhirUDha - yoganirodhamAM pariNata AtmA e yoga che. (7) evaMbhUtanaya - siddhigamananI barAbara pUrvakAlavartI zailezIkaraNa svarUpe je AtmapariNamana te yoga che. (4)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI 717 yogASTaka - 27 mokSeNa yojanAd yogaH, sarvo'pyAcAra iSyate / viziSya sthAnavarNArthAlambanaikAgryagocaraH // 1 // gAthArtha :- A AtmAne mokSanI sAthe joDe evo sarve paNa AcAra "yoga" kahevAya che. tenA vizeSa karIne bheda karIe to sthAna-varNa-artha-AlaMbana ane ekAgratAnA viSayavALo pAMca prakArano yoga che. 1 TIkA :- "nakSeti" sanAkSa mokSa:, tene yoganAlyo: 3te sa ca sarvo'pyAcAraH-jinazAsanoktacaraNasaptatikaraNasaptatirUpaH mokSopAyatvAd yoga rUSyate tatra viziSTa-vizeSe sthAnaM 2, va: 2, martha: rU, nisvanaM 4, ekAgratA 5 iti paJcaprakAro yogaH mokSopAyahetuH mataH / ityanenAnAdiparabhAvAsaktabhavabhramaNagrahAt pudgalabhogamagnAnAM na bhavati / ayamabhiprAya:-yato'smAkaM mokSaH sAdhyo'sti, sa ca guruvacanasmaraNa-tattvajijJAsAdiyogena svarUpaM nirmalaM nissaGgaM paramAnandamayaM saMsmRtya tatkathAzravaNaprItyAdikaM karoti / sa paramparayA siddhayogI bhavati / na hi marudevIvat sarveSAmalpaprayAsAt siddhiH / tasyA hi alpAzAtanAdoSakArakatvena niSprayAsA siddhiH / anyajIvAnAM cirAzAtanAbaddhagADhakarmaNAM tu sthAnAdikrameNaiva bhavati // 1 // vivecana :- AtmA ane karmano saMyoga anAdikAlathI che. pUrve koI kAla evo na hato ke jyAre AtmA ekalo hato ane tene karma na hatuM, kAraNa ke jo zuddha evo karma vinAno AtmA pUrve hoya to tene karma lAge ja nahIM. malIna AtmAne ja karma lAge. muktAtmAne karma lAgatAM nathI. mATe AtmAno ane karmano saMyoga anAdikAlIna che. te saMyogano nAza thavo tenuM ja nAma mokSa che. arthAt sarva karmano kSaya thavo tene ja mokSa kahevAya che. AvA prakAranA mokSanI sAthe je AcAra A AtmAne joDI Ape che te AcArane "yoga" kahevAya che. AtmAnuM mokSanI sAthe muMjana karanAro je AcAra che te sarve paNa AcArane yoga kahevAya che. jinezvara paramAtmAnA zAsanamAM kahelo mohano nAza kare evo caraNasittarI ane karaNasittarI rUpa je koI AcAra che te sarve paNa AcAra mokSano upAya hovAthI yoga kahevAya che. tyAM mokSa prAptinA upAyarUpe vizeSa bhedapUrvaka pAMca prakArano yoga jainazAstramAM kahevAyo che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 718 yogASTaka - 27 sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga ema pAMca prakArano yoga mokSanA upAyarUpe jaina Agama zAstromAM manAyo che. A pAMca prakArano yoga mokSaprAptinA upAyabhUta che mATe paulika sukhamAM magna banelA bhogI jIvone anAdikAlathI parabhAvanI Asakti hovAthI ane niraMtara bhavabhramaNane yogya viSaya-kaSAyAdi vAsanAonuM ja grahaNa-Asevana hovAthI Avo yoga prApta thato nathI. arthAt jyAM jyAM mohanI tIvratA hoya che tyAM tyAM yogadazAnI aprApti hoya che ane jyAM jyAM mohanI maMdatA hoya che tyAM tyAM yogadazAnI prApti hoya che. bhAvArtha A pramANe che ke ApaNane sarvene mokSa e sAdhya che. je je AtmAone mokSanuM sAdhya bese che arthAt mokSaprAptinI laganI lAge che. muktiprAptinA upAyonI jhaMkhanA seve che te ja AtmA sadgurunAM vacano sAMbhaLe che, vyAkhyAna-zravaNa kare che, tenuM niraMtara saMsmaraNa kare che. tenA dvArA tattva jANavAnI jijJAsA thAya che. tyArabAda guru pAsethI Atmatattva jANe che. AtmAnuM anaMta-caitanyamaya svarUpa che te atyanA nirmaLa che. paradravyanA saMga vinAnuM AtmAnuM asalI svarUpa che. vaLI te parama AnaMdamaya svarUpa che. Ama jANe che. gurujI pAsethI athavA temanAM vyAkhyAno dvArA AtmAnuM AvuM nirmaLa, nisaMga, paramAmaya svarUpa jANIne tenuM vAraMvAra saMsmaraNa karIne tene ja meLavavAnI laganIthI AtmAnA zuddha svarUpanI jyAM jyAM kathA cAlatI hoya che tyAM tyAM te kathA sAMbhaLavI, te kathA sAMbhaLavAmAM prIti karavI ItyAdi prakriyA dvArA A AtmA AtmasvarUpanI prAptinI Asana thAya che. kAlakrame tene sAnukula upAyonA AsevanathI A ja AtmA siddhayogI thAya che (muktine pAmanAra bane che). sarve jIvone marUdevImAtAnI jema alpaprayAsamAtrathI siddhi thatI nathI; lAkho-karoDo jIvomAM koI ekAda-be ja jIvo evA hoya che ke je alpa prayAsamAtrathI mukti prApta kare che. marUdevI mAtAnI jevA koIka jIvo ja laghukarmI hoya che te marUdevImAtA (ane temanA jevA bIjA paNa je je laghukarmI javo hoya che teo) atyanta alpa AzAtanAnA doSane sevanArA che. tethI te jIvo alpaprayAsa mAtramAM arthAt nahIvat prayAsathI siddhi prApta karanArA thAya che. paraMtu sarve jIvone AvI alpa prayAsamAtrathI siddhi prApta thatI nathI. anya jIvo lagabhaga bhAre karmI (gurukarma) hoya che. ghaNA lAMbA kALathI ghaNI ghaNI AzAtanAo karIne gADha bhAre karmo bAMdhelAM hoya che. tevA jIvone sthAnayoga, varNayoga, arthayoga ItyAdi yogadazAnA sevana vaDe kALAntare ja siddhipadanI prApti thAya che. alpa
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - ra7 719 prayAse muktiprApti thAya evuM koIka jIvamAM ja bane che ane yogadazAnA sevanathI kALAntare- lAMbA kALe mokSa prApta thAya evuM bahu jIvomAM bane che. mATe yogasevanathI mokSanI prApti thAya che. A rAjamArga che, dhorImArga che ane alpaprayAsathI mukti thAya che e apavAdamArga che. ahIM hAla vartamAnakAlamAM dAdA bhagavAnanA anuyAyI loko zrI sImaMdharasvAmI prabhune AgaLa karIne akrama vijJAna ane zorTakaTa (TuMko rasto) jaNAve che te vAta satya nathI. tethI temAM phasAvuM nahIM, evo jo TuMko rasto sAco hota to tadbhavamokSagAmI jIvo, ane khuda tIrthakara bhagavAna mahAvIra prabhu vagere jIvo sADA bAra varSa sudhI ghora upasargapariSado sahana karata nahIM, ghora tapa, ugra dhyAna vagere karatA nahIM. mATe rAjamArga to karma khapAvavA mATeno A yogamArga ja che. koI laghukarmI jIva alpaprayAse paNa muktipada prApta karI zake che, paNa te sarva mATe rAjamArga nathI. yogasevana dvArA mukti prApta kare te rAjamArga che. tenA atha yogapaJcake bAhyAntaraGgasAdhakatvamupadizati - have pAMca prakAranA A yogamAM bAhyasAdhakatA ane aMtaraMga sAdhakatA konI konI che? te samajAve che - karmayogadvayaM tatra, jJAnayogatrayaM viduH / / virateSveva niyamAd, bIjamAnaM pareSvapi // 2 // gAthArtha - tyAM muktinI sAdhanAmAM be yoga kriyAtmaka che ane traNa yoga jJAnAtmaka che ema jJAnI puruSo kahe che. dezaviratidhara ane sarvaviratidhara puruSomAM A yoga niyamo hoya che ane bAkInA mArgAnusArI ane avirata samyagdaSTi vageremAM bIjamAtra svarUpe A yoga hoya che. rA. TIkA :- "kayooti" tatra mokSadhane yodaya-karmayodayaM-kriyAcrnnaayogruupm, trayamarthapramukhaM jJAnayogaM viduH-prAhuH budhAH / tatra viMzatikAnusAreNa lakSaNAdikaM nirUpyate / tatra sthAnasvarUpaM kAyotsargAdijainAgamoktakriyAkaraNe karacaraNAsanamudrArUpam / uktaJca yogaviMzatikAyAm - ThANuNNatthAlaMbaNarahio, taMtammi paMcahA eso / dugamittha kammajogo, tahA tiyaM nANajogo u // 2 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 720 yogASTaka - 27 jJAnasAra vivecana :- A AtmAne muktipadanI sAthe mIlana karAve, joDI Ape te yoga kahevAya che. tenA sthAnAdi pAMca bheda che. temAM prathamanA be bheda kriyAtmaka yoga che ane pAchaLanA traNa jJAnAtmaka yoga che. sthAnayoga eTale kAyotsarga ane caityavaMdanAdi dharmakriyAomAM yogamudrA, jinamudrA ane muktAzakti mudrA barAbara sAcavavI tene sthAnayoga kahevAya che. mudrAo sAcavavAnI hovAthI A yoga kAyika AcaraNA rUpa che. tethI A yoga karmayoga kahevAya che. tevI ja rIte bIjo varNayoga eTale sUtro cokhkhAM bolavAM, joDAkSaro, hRsvasvara, dIrdhasvara vagerenuM uccAraNa jALavavuM A yoga bolavA rUpe vacanayoga che mATe vAcika kriyAnI AcaraNA rUpa yoga hovAthI karmayoga che. A pramANe prathamanA be yogo kriyAtmaka yogo hovAthI karmayoga che. arthayoga pramukha traNa yogo jJAnayogAtmaka che. Ama jJAnI puruSo kahe che. tyAM arthayoga eTale sUtronA uccAraNakAle arthonuM ciMtana-manana karavuM, A prakriyAmAM kAyika ke vAcika koI kriyA nathI, ciMtana-mananAtmaka jJAnadazA che mATe jJAnayoga kahevAya che. cotho AlaMbanayoge paNa pratimAdi koI zubha AlaMbana upara dRSTi sthira karI tenA guNonuM ane upakAronuM ciMtana-manana karavAnuM hovAthI kAyika ke vAcika kriyA nathI, paNa jJAnadazAnI ja prabaLatA che mATe jJAnayoga che ane trIjo nirAlaMbanayoga (ekAgratAyoga) to jJAnasvarUpa che ja. Ama pAchaLanA traNe yogo jJAnasvarUpa che. mATe jJAnayoga kahevAya che. A pAMce yogonAM lakSaNo-svarUpa-svAmI vagere hakIkata paramapUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI ma. kRta yogaviMzikAnA AdhAre ahIM lakhela che.' (1) sthAnayoganuM svarUpa-kAyotsarga Adi jainazAstromAM kahelI dharmakriyA karavAnA kAle hAtha-paganAM Asano tathA mudrA (AkAravizeSa) sAcavavA rUpa hoya che. A dhAtu ubhA rahevuM evA arthamAM che. tethI hAtha-paga-mukha Adi aMga-upAMgo kyAM kevI rIte rAkhavAM ? ItyAdi viSaya jainazAstromAM jema kahyo che tema Acaravo. zAstrAnusArI evI AcaraNa te sthAnayoga kahevAya che. zrI yogaviMzikAnI bIjI gAthAmAM kahyuM che ke - "sthAna-urNa-artha-AlaMbana ane AlaMbanarahita ema yoga pAMca prakArano zAstramAM kahyo che. ahIM prathamano be prakArano yoga karmayoga che ane pAchaLanA traNa yogo jJAnayoga che. kerA gAthAnA artha uparathI ja samajAya tevo A viSaya che. 1. A pAMce yogonuM savizeSa svarUpa amArA lakhAyelA ane prakAzita thayelA gujarAtI vivecanathI yukta evA yogaviMzikAnA pustakamAMthI joI levA adhyayananA arthI jIvone vinaMti che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 72 1 eSa paJcaprakAro yogaH / virateSu-dezaviratasarvavirateSu niyamAd bhavati / yogapaJcakaM hi cApalyavAraNam, tena yogavatA bhavitavyam / apareSu-mArgAnusAripramukheSu bIjamAtraM bhavati-kiJcidmAnaM bhavati / uktaJca viMzatikAyAm - dese savve ya tahA, niyameNeso carittiNo hoi / iyarassa bIyamittaM, ittucciya kei icchaMti // 3 // sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga Ama A pAMca prakArano yoga viratidhara AtmAomAM niyamA hoya che. dezaviratidhara zrAvaka-zrAvikA ane sarvaviratidhara sAdhu-sAdhvIjI mahArAjazrI A sarve jIvo yathAyogya pAMcamA-chaTTA-sAtamA guNaThANe vartatA hovAthI samyagdaSTi che ane samyakatva hovAthI vItarAga paramAtmAnAM vacano upara atyanta prema ane zraddhA che. tethI jaina zAstromAM kahyA pramANe kAyotsargakAle ane caityavaMdanAdinA avasare mudrAo barAbara sAcave che. karma khapAvavAno utsAha hovAthI vidhipUrvaka kriyA kare che. mATe A jIvomAM niyamA pAMca yoga hoya che. pAMce yoga sAcavavAnuM mukhya kAraNa - zarIranI je caMcaLatA che. nAnA nAnA kAraNosara zarIrane halAvavAnI ane AduM-pAchuM karavAnI je kuTeva che - tenA vAraNa mATe che. kAraNa ke jeTalI kAyAnI caMcaLatA vadhe teTaluM dhyAna temAM jAya, sUtro bolavAmAM ke artha vicAravAmAM ke pratimAjI tarapha dRSTipAtamAM ekAgratA-sthiratA rahe nahIM mATe caMcaLatA nivAravA mATe A yogapaMcaka che. tethI ApaNe paNa caMcaLatA nivAravA ane kriyAmAM sthira thavA AvA prakAranA yogasevanavALA thavuM joIe. viratidhara vinAnA bIjA je jIvo che jemake-apunarbandhaka, mArgAnusArI, yathApravRttAdi, karaNatrayavartI tathA aviratasamyagdaSTi - A badhA jIvo haju kriyAnA abhyAsaka hovAthI prAthamika kakSAnA jIvo che. mATe tevA jIvomAM A yoga kiMcit mAtrAmAM hoya che. arthAt alpamAtrAe-bIjamAtra rUpe hoya che. zrI yogaviMzikAnI trIjI gAthAmAM kahyuM che ke - dezaviratidhara ane sarvaviratidhara Ama cAritravALA AtmAomAM A pAMca prakArano yoga niyamA hoya che. Itara jIvomAM (bIjA jIvomAM) bIjamAtra rUpe A yoga hoya che Ama keTalAka Icche che. 3 yogaviMzikAnI gAthAnI A sAkSI ApI che ema jANavuM. ArA atra yogotpattihetavaH procyante - ahIM pAMca prakAranA yoganI utpattinAM kAraNo kahevAya che -
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 2 yogASTaka - 27 jJAnasAra kRpAnirvedasaMvega-prazamotpattikAriNaH / bhedAH pratyekamatrecchApravRttisthirasiddhayaH // 3 // gAthArtha :- kapA, nirveda, saMvega ane prazamabhAva A cAre yoganI utpattinAM kAraNo che. ekeka yoganA IcchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi ema cAra cAra bhedo che. Imall TIkA :- "panirvatra ti' kRpa-anuII, 3:viteSu TumorananakSaUT: ArdratApariNAmaH / nirvedaH-bhavodvegazcaturgatiSu cArakavad bhAsanam / sNveg:mokSAminApa: | prazama:-RSAmAva: | Ute pariNAma:, yono mokSa paya: | tasyotpattikAriNaH-karaNazIlAH, etAdRkpariNAmapariNatasya saMsArodvignasya zuddhAtmasvAdecchakasya yogasAdhanA bhavati / atra yogapaJcake pratyekamekaikasya catvAro bhedA bhavanti - te ca ime - icchA 1, pravRttiH 2, sthiratA 3, siddhiH 4 ityevaM bhedA jJeyAH / uktaJca viMzatikAyAm - ikkikko ya caUddhA, itthaM puNa tattao muNeyavyo / icchA-pavitti-thira-siddhibheyao samayanIIe // // 4 // rUtyavi rUA. | vivecana : - A gALAmAM sthAnayoga, varNayoga, arthayoga ItyAdi pAMca prakAranA yoganI utpattinAM kAraNo jaNAvelAM che. have kahevAtA kRpA, nirveda, saMvega ane prazamabhAva e cAra prakAranA Atma pariNAmo pAMca prakAranA yoganI utpattinAM kAraNo che. tyAM kRpA eTale karuNA, anukaMpA-dayA, A saMsAramAM je je duHkhI jIvo che te te duHkhI jIvone duHkhamAMthI choDAvavAno je AtmapariNAma, eTale ke duHkhI jIvo upara AdratAno (bhInAzanolAgaNIno) je pariNAma Ave che tene kRpA kahevAya che. bIjuM kAraNa nirveda che. nirveda eTale bhavano udvega, saMsArathI kaMTALI javuM, saMsAramAMthI bahAra nIkaLavAnI tamannA, cAra gatimAM jelanI jema bhAsavuM, jANe huM kArAvAsamAM (jelamAM) phasAyo chuM, baMdhAyo chuM. kyAre chuTuM ? evo bhAsa thavo, saMsAramAM game teTaluM sukha hoya to paNa kArAvAsanI jema khuMcavuM te nirveda. trIjuM kAraNa saMvega che saMvega eTale mokSe javAno abhilASa. AtmAnA anaMta guNonuM sukha te ja sAcuM sukha che. Ama samajAvAthI ane saMsAranuM sukha upAdhivALuM, paranimittaka, sAdi-sAtta sthitivALuM che ema samajIne mokSagamananI tIvra je abhilASA te saMvega.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 723 jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 cothuM kAraNa prazama che. prazama eTale kaSAyono abhAva, krodha-mAna-mAyA-lobha A badhA vikAro che. azuddha pariNAmo che. karmabaMdhanAM kAraNo che, te kaSAyono je abhAva, te prazama. A kRpA, nirveda, saMvega ane prazamabhAva cAre AtmAnA zubha pariNAmo che, adhyavasAya sthAno che. sthAnAdi pAMca yoga e mukti-prAptinA upAyo che. te sthAnAdi yogonI AtmAmAM utpatti karAvanAra A kRpAdi AtmapariNAmo kAraNarUpa che. A kRpAdi bhAvomAM pariNAma pAmelA ane saMsArathI udvegI banelA tathA zuddha AtmasvarUpanI prAptinI saMpUrNa IcchAvALA evA nirmaLa AtmAne sthAna-varNAdi yogadazAnI sAdhanA thAya che. prApti thAya che. hRdayamAM bIjA jIvo upara karuNA pravartatI hoya, saMsAra eka prakAranuM baMdIkhAnuM che, parAdhInatA che, eka sukha aneka duHkhone lAvanAra che AvuM samajIne hRdaya saMsArathI nirvedI banyuM hoya, mokSanI tIvra jhaMkhanA jAgI hoya, krodhAdi kaSAyo upara ghaNo ghaNo vijaya prApta karyo hoya tevA jIvane dharma karavAnI, dharmanAM kAryomAM vidhi sAcavavAnI, sthAnAdi mudrA yathArtha karavAnI, zuddha sUtro bolavAnI, te kAle artha ciMtana karavAnI ane paramAtmAnA biMba tarapha ja sthira-nizcala daSTivALA thavAnI tIvra IcchA thAya che. mana mukIne A AtmA ekalIna thAya che. A rIte kRpAdi AtmapariNAmo sthAnAdi yogadazAnI utpattinAM kAraNo che. sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga ema pAMce yogamAMthI eka-eka yoganA cAra-cAra bhedo che. 1. IcchA, 2. pravRtti, 3. sthiratA ane 4. siddhi. jemake sthAnayoga eTale kAyotsargakAle ubhA rahevuM. jinamudrA sAcavavI te sthAnayoga. A kAyotsarga karavAnuM, ubhA rahevAnuM ane jinamudrA sAcavavAnuM ke mana thavuM, mAre vidhipUrvaka kAyotsarga karavo che jethI mArA karmo tuTe AvI manovRtti thavI te IcchA, tyArabAda tevI kAyotsargAdi dharmakriyA zarU karavI te pravRtti, temAM maccharAdi karaDe, khaNaja utpanna thAya, ThaMDI-garamI lAge AvAM aneka vidano Ave to paNa te vidanone jitane paNa kAyotsargAdimAM sthira thavuM te sthiratA. Ama karatAM suMdara dharmakArya thAya e siddhi che. A rIte pratyeka yoganA cAra cAra bheda karatAM 20 bheda thAya che. zrI yogaviMzikAnI cothI gAthAmAM kahyuM che ke - "sthAnAdi pAMce yogomAMnA eke eka yoga ahIM tattvathI cAra cAra bheTavALA jANavA. tyAM IcchA-pravRtti-sthiratA ane siddhi Ama cAra cAra bhedo siddhAntane anusAra jANavA. (yogaviMzikA gAthA-4) A pramANe yoganA 5 x 4 = 20 bheda thAya che. e
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 724 yogASTaka - 27 icchA tadvatkathAprItiH, pravRttiH pAlanaM param / sthairyaM bAdhakabhIhAniH siddhiranyArthasAdhanam // 4 // " jJAnasAra gAthArtha :- pAMca prakAranA yogavALA mahAtmA puruSonA guNagAna gAvAmAM prIti te IcchA, yogonuM yathArthapaNe utkRSTarItie pAlana thavuM te pravRtti, bAdhaka evA azuddha adhyavasAyo AvavAno je bhaya, teno abhAva karavo te sthiratA, ane zuddha dazAnI prApti thavI ane paropakAra karavo te siddhi jANavI. / / 4 / TIkA :- '"phacchA taoviti'' phacchA-sAdhamAvAminASa:| tav yopaO yeSu vidyante te tadvantaH zramaNAH teSAM kathAsu-guNakathanAdiSu prItiH - iSTatA / uktaJca haribhadrapUjyaiH " tajjuttakahApIIi, saMgayA vipariNAmiNI icchA / iti vivecana :- sthAnayogAdi eka-eka yoganA IcchAdi cAra-cAra bhedo che. tyAM prathama IcchA kone kahevAya ? te samajAve che. IcchA eTale AtmatattvanI sAdhanA karanArA sAdhakanI Atmatattva sAdhavAnA bhAvanI tIvra abhilASA tene IcchA kahevAya che. sArAMza ke A pAMce yogo je mahAtmA puruSomAM vikasyA che, phAlyA-phulyA che. evA prakAranI yogadazAne pAmI cukelA je zramaNamunio A saMsAramAM che te mahAtmAonAM caritro sAMbhaLavAmAM, caritro kahevAmAM, teonA guNagAna ane kathA Adi karavAmAM hArdika je prIti, caritra kahevAno umaMga, guNa gAvAmAM harSollAsa te IcchAyoga jANavo. je mANasane jenI jenI IcchA thAya che te mANasa tenuM ja varNana karato hoya che. tenAM ja gANAM gAto hoya che. ema jene yogaprAptinI IcchA thaI te niraMtara yogIonI kathAmAM ja rasa dharAve. A IcchAyoga jANavo. zrI yogaviMzikA gAthA pAMcamInA pUrvArdhamAM pUjya haribhadrasUrijI ma. A pramANe kahe che ke - "te yogadazAthI yukta evA mahAtmA puruSonI kathA karavAnI prItithI yukta ane AtmAmAM yogadazA mATenI vizeSa pariNAma pAmanArI je tIvra mahecchA tene IcchAyoga kahevAya che.' tasya samyagdarzanAdiguNavRddhihetubhUtaM kriyAzrutAbhyAsapAlanaM paraM, parA utkRSTA sA pravRtti:| tanna '"satvasthuvasanasAra, tappAtaLamo pavattI 3 // kRti
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 725 samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra vagere je je zuddha AtmaguNo che tenI dina-pratidina vRddhi-pravRddhi karavAmAM kAraNabhUta evI dharmakriyA karavArUpa kriyAyoganuM ane zAstrAbhyAsa karavA rUpa jJAnayoganuM utkRSTapaNe je pAlana karavuM te pravRttiyoga kahevAya che. sAdhana-sAmagrInA abhAvakAlamAM yoga sevI na zakAya paNa sevavAnI tamannA te IcchAyoga ane sAdhana-sAmagrIvALA sAnukULakAlamAM te te yoga-sevavAmAM joDAvuM te pravRttiyoga kahevAya che. yogaviMzikAmAM gAthA pAMcamInA uttarArdhamAM kahyuM che ke "sarva dharmakriyAnA AcaraNamAM upazamabhAva rAkhavApUrvaka joDAvuM, pAlana karavuM te pravRttiyoga kahevAya che." ___ ityevaM yogadvayaM bAhyarUpatvAt kriyAmukhyatvAt sAdhyAvalambinA kAraNarUpam / zeSANAM tu zubhabandhanibandhanaM sthairya bAdhakAzuddhAdhyavasAyA aticArAH, teSAM bhIrbhayaM, tasyA hAni:-abhAvaH / niraticAraguNapAlanArUpaM yatra kSayopazamo'pi atiguNasAdhanApariNamanena sahajabhAvatvAd nirdoSaguNasAdhanA bhavati yatra tat sthairyam / uktaJca "taha ceva eyabAhagaciMtArahiyaM thirattaNaM neyaM / / A pramANe sthAnayoga ane varNayoga A banne yogo bAhyakriyArUpa hovAthI (kAyA ane vacana upara AdhArita hovAthI) ane kriyAnI ja pradhAnatA hovAthI (prathama yogamAM kAyikakriyA ane bIjA yogamAM vAcikakriyA mukhya hovAthI) karmayoga (arthAtu) kriyAtmaka yoga kahevAya che ane te banne yogo jJAnayoga rUpa sAdhyanuM athavA Atmahita rUpa sAdhyanuM avalaMbana lenAra sAdhaka AtmAone te sAdhanAnA kAraNarUpe bane che. arthAt A karmayoga kAraNa che ane jJAnayoga tenuM phaLa che. tathA AtmatattvanI prApti e tenuM phaLa che. bAkInA jIvone eTale ke je jIvone sAdhyanuM barAbara lakSya AvyuM nathI, gADarIyA pravAhe A yogamAM je joDAyA che tevA sAdhyazUnya ArAdhanA karanArAne A dharmakriyA zubhayoga hovAthI puNyabaMdhanuM kAraNa bane che. karmanirjarA rUpI phaLaprApti thatI nathI, paraMtu zubhakriyA hovAthI puNyabaMdhanA kAraNa rUpa ane svargAdinI prAptinA kAraNa rUpa bane che. trIjo sthiratAyoga kone kahevAya te samajAve che ke sAdhya sAdhavAmAM bAdhaka evA je azuddha adhyavasAyo che te sAdhanAmAM doSa lagADanAra hovAthI aticAra kahevAya che. te aticAro lAgaze evo je bhaya che teno abhAva thavo eTale ke aticAro na lAge tevI jAgRta avasthA tene sthiratAyoga kahevAya che. sAdhanAmAM niraticArapaNe pAlana karavuM, lIdhelA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 726 yogASTaka - 27 niyamo ane vratomAM calita na thavuM, aticAro na lagADavA te sthiratAyoga jANavo. jyAM mohanIyakarmano ane aMtarAyakarmano prApta thayelo je kSayopazama che. te viziSTa guNonI sAdhanAmAM ja pariNAma pamADavA dvArA svAbhAvikasvarUpa banI javAthI niraticArapaNe viziSTa guNonI sAdhanA jyAM thAya che, jyAM koI takalIpha paDatI nathI. doSo sevAtA nathI, acalita avasthA thavAthI saheje saheje UMcA UMcA guNo meLavI zakAya che te sthiratAyoga kahevAya che. yogaviMzikAnI chaThThI gAthAnA pUrvArdhamAM kahyuM che ke - "tathA A sAdhanAmAM bAdhakarUpe lAgatA doSo (aticAro)nI ciMtA vinAnA banavuM te sthiratA jANavI." zuddhAnAmarthAnAM paramAtmarUpANAM sAdhanaM svarUpAlambanaM zuddhatattvasAdhanaM siddhiH | 3varta - "savvaM paratthasAhagarUvaM puNa hoi siddhitti" // 6 // evaM saprabhedaM jJeyam / yAvad dhyAnaikatvaM na bhavati tAvad nyAsamudrAvarNazuddhipUrvakaM AvazyakacaityavandanapratyupekSaNAdikaM upayogayogacApalyavAraNArthamavazyaM karaNIyam / mahaddhitakaraM sarvajIvAnAm / tena sthAnavarNakrameNa tattvaprAptiriti // 4 // potAnA zuddha svarUpanuM ja mAtra AlaMbana laIne zuddha AtmatatvanI sAdhanA karavI te, tathA anya AtmAomAM paNa zuddha evA paramAtma-svarUpAtmaka arthanI siddhi karavAmAM sAdhana banavuM tenuM nAma siddhiyoga kahevAya che. sArAMza ke jIve pote potAnA AtmatattvanI prApti karavI ane paramAM AtmatattvanI prAptinuM kAraNa banavuM, svatattva sAdhavuM ane paramAM tattvasAdhanAnuM nimitta ApavuM tenuM nAma siddhi kahevAya che. (ahIM siddhi ane viniyogane eka yogarUpe levAmAM AvyA che. zrI yogaviMzikAmAM chaTTI gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM che ke - sarva prakAre paramAM paNa upakAranI sAdhanA karavA svarUpa siddhi che ema jANavuM." A pramANe bheda-prabheda sAthe yogadazAnuM varNana karyuM. jyAM sudhI A jIvamAM dhyAnanI ekAgratA pragaTa thatI nathI arthAt jyAM sudhI caMcaLatAasthiratA che tyAM sudhI upayoganI caMcaLatA vAravA mATe tathA mana-vacana ane kAyAnA yoganI caMcaLatA (asthiratA) rokavA mATe zarIranAM aMgone ane upAMgone yathAsthAne sthira rAkhavA pUrvaka mudrA ane varNAdinI zuddhi jALavavA pUrvaka sAmAyika-pratikramaNAdi Avazyaka
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 727 kriyAo, caityavaMdanAdi devavaMdananI kriyAo ane paDilehaNa Adi jIvarakSAnI kriyAo avazya karavI joIe. sthAnAdi yoga sAcavavA pUrvaka AvazyakakriyA ane caityavaMdanAdinI kriyA karavI e sarva jIvone mATe atizaya kalyANa karanAra che. tethI sthAnayoga, varNayoga, arthayoga Adi sAcavavA sAthe zAstrokta vidhipUrvaka dharmakriyA karavAthI ja zuddha AtmatatvanI prApti thAya che. je loko kriyAne jaDakriyA kahIne kriyAno niSedha kare che te A pAThanI sAkSIthI ucita nathI. l4o. arthAlambanayozcaityavandanAdau vibhAvanam / zreyase yoginaH sthAnavarNayoryatna eva ca // 5 // gAthArtha - caityavaMdanAdi dharmakriyAnA kALe arthayoga ane AlaMbanayogamAM upayoganI ekAgratA yogi-mahAtmAne kalyANanuM kAraNa bane che ane sthAnayoga tathA varNayogamAM kAyika ane vAcika prayatna (yoganI sthiratA) e kalyANanuM kAraNa bane che. pA TIkA - "arthAtnambanayoti" artho-vIvIzya mAvA, manasvanaM-vALe padArthe arhatsvarUpe upayogasyaikatvam / arthazca AlambanaJca arthAlambane, tayoH caityavandanAdau-arhadvandanAdhikAre vibhAvanaM-smaraNaM karaNIyaM zreyase-kalyANArtham / ca-punaH sthAnaM-vandanakakAyotsargazarIrAvasthAnamAsanamudrAdi, varNAH-akSarANi, teSAM zuddhistayoH yatna eva zreyase-kalyANAya bhavati-uktaJcAvazyake - jaM vAiddhaM, vaccAmeliyaM, hINakkharaM, accakkharaM, payahINaM viNayahINaM, jogahINaM, ghosahINaM, suThudiNNam, duThThapaDicchiyaM, akAle kao sajjhAo, kAle Na kao sajjhAo, (asajjhAie sajjhAiyaM, sajjhAie Na sajjhAiaM) tassa micchAmi kuTuM" I (mAvaniryukti-paIImaliTTAsUtra ) ityanena dravya-kSetra-kAlavizuddhau bhAvasAdhanasiddhiH tena dravyakriyA hitA // 5 // vivecana :- je je sUtrapATho bolAtA hoya te te pATho saMbaMdhI vAkyonA bhAvArtharahasyArtha vicAravA te arthayoga, vAcya vastu eTale ke dhyAna karavA yogya, ciMtana karavA yogya evI arihaMta paramAtmAnI pratimAnA AlaMbane arihaMta paramAtmAnA svarUpa-ciMtanamAM upayoganI ekAgratA te AlaMbanayoga.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 728 yogASTaka - 27 jyAre jayAre caityavaMdana-devavaMdana, arihaMta paramAtmAnAM darzana, vaMdana ane pUjana - arcana Adi kArya A jIva karato hoya tyAre tyAre arthayoganuM ane AlaMbanayoganuM niraMtara smaraNa karavuM te mumukSu AtmAonA kalyANa mATe che. jo A bane yoganuM te kAle smaraNa cAlatuM rahe to mana artha-ciMtanamAM ane arihaMta-paramAtmAnA svarUpanA ciMtanamAM hovAthI anyatra vibhAvadazAmAM kyAMya jAya nahIM ane mohAtmaka pariNAmo Ave nahIM tathA arthabodhapUrvaka caityavaMdanAdi karavAthI bhAvano ullAsa paNa vadhe, pariNAmanI dhArA nirmaLa bane. caityavaMdana ane kAyotsargAdi kriyAkAle yogamudrA, jinamudrA ane muktAzuktimudrA sAcavavApUrvaka zarIranuM je avasthAna (zarIrane uparokta mudrApUrvakanuM rAkhavuM) tathA padmAsana, paryakAsana Adi Asano ane mudrA Adi sAcavavAM te sthAnayoga jANavo. be hAtha joDavA, AMgaLIo paraspara AMtarAmAM bharAvavI, jamaNA hAthanI pahelI AMgaLI upara rAkhI paraspara AMgaLIo goThavavI, peTa upara koNIno bhAga rAkhavo te yogamudrA kahevAya che. caityavaMdana, namutthaNa vagere sUtro bolatAM yogamudrA sAcavavI joIe. ubhA thaIne kAyotsargAdi je je kriyA karavAnI che temAM be paganI vacce aMguThA pAse cAra AMgaLanuM aMtara rAkhavuM ane banne paganA pAchalA bhAgamAM cAra AMgaLathI kaMIka nyUna aMtara rAkhavuM tene jinamudrA kahevAya che. je mudrA pagamAM sAcavavAnI hoya che ane kAyotsargAdi kAle karAya che arihaMta ceIyANa, annatya vagere sUtro bolatAM A mudrA sAcavavAnI hoya che. tathA banne hAtho aMdarathI polA rAkhIne paraspara joDavA, AMgaLIo bane hAthanI sAmasAmI rAkhavI ane te banne hAthane kapALe lagAvavA te muktAzukti mudrA kahevAya che. A mudrA "jAvaMti ceIyAI, jAMvata kevi sAhU ane jayavIyarAyasUtra bolatAM rAkhavAnI hoya che" A saghaLo sthAnayoga jANavo. tathA vargo eTale akSaro (svaro ane vyaMjano) bolavA, te svaro ane vyaMjanonA uccAraNakAle barAbara zuddhi jALavavI te varNayoga kahevAya che. Ama te be yoga (sthAnayoga ane varNayoga) sAcavavAmAM prayatna vizeSa karavo. sAvadhAnI rAkhavI, yogo sAcavavA pUrvaka dharmakriyA karavI te AtmArthI jIvanA kalyANa mATe ja che. zrI Avazyaka niryuktimAM kahyuM che ke - je je vyaviddha (vAddha) eTale sUtranA pAThone ADA-avaLA bolyo houM, vyatyAdita (vadhyAtni) eTale ke eka pAThane be-traNavAra bolyo houM, hIpAvavura = nyUna akSaro bolyo houM, madhyastha = adhika akSaro bolyo houM, pathadIpa = pAThamAMnA koI koI pado kADhI nAkhIne pATha bolyo houM, viyahI = vinaya rahitapaNe sUtrapATha
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 729 bolyo houM, nodiut = upayoga vinA, sAvadhAna mana vinA bolyo houM, posI = udAtta, svarita vagere svara-vyaMjanonA yathArtha uccAraNa vinA bolyo houM, "suuu hupachiya" = gurujIe sArI rIte prasanna citte ApyuM hoya, paNa meM kaluSita citte grahaNa karyuM hoya, mAne mo sAva = anucitakAle-akAlaveLAe svAdhyAya karyo hoya, vAtre mo samo = kALavelAe (ucitakAle) svAdhyAya na karyo hoya, masANa saMIyaM, sannArU sAcuM = asvAdhyAyanA nimitto hovA chatAM svAdhyAya karyo hoya ane svAdhyAyanAM nimitto hovA chatAM paNa svAdhyAya na karyo hoya, tarasa miccha mi dukSa6 = te saMbaMdhI mAruM saghaLuM ya pApa mithyA thAo. (AvazyakaniyuktipagAma sajajhAya) A pramANe hovAthI dravya-kSetra-kAla Adi bAhya nimittonI zuddhi hote chate bhAvanI sAdhanatAnI zuddhi thAya che. arthAt bhAvazuddhi lAvavAmAM dravyAdinI zuddhi kAraNa bane che. mATe sthAnayoga, varNayoga Adi rUpa mudrA, varSoccAra, zArIrika Asana ItyAdi bhAvo kriyAkAle sAcavavA atyanta jarUrI che. mATe dravyakriyA e bhAvakriyAnuM kAraNa hovAthI dravyakriyA paNa mumukSu jIvone hitakArI-kalyANakArI che. mATe dravyakriyAno kyAreya niSedha na karavo, A jIve jaDakriyA ghaNIvAra karI Ama kahIne ekAnta-jJAnavAdIo ghaNI vAra kriyAne uDAvatA hoya che, paNa te jJAnano ekAntavAda che. jaDakriyA ghaNI karI hoya to have cetanavaMtI kriyA karo, paNa jaDa vizeSaNa umerIne kriyA zA mATe choDI devI ? arthAt na choDavI joIe. //pI. Alambanamiha jJeyaM, dvividhaM rUpyarUpi ca / arUpi guNasAyujyaM, yogo'nAlambanaM param // 6 // gAthArtha :- ahIM rUpa ane arUpI ema AlaMbana be jAtanuM hoya che. siddhaparamAtmAnA guNonI sAthe je ekAgratA che te arUpi AlaMbana che. ahIM alpa AlaMbana hovAthI utkRSTa anAlaMbana yoga kahevAya che. dA. TIkA :- "mAnamiti" phuda-nainanA mAnamba dvivigha se-diwAre jJeyam, ekaM rUpi, aparaM arUpi / tatra rUpyAlambanaM-jinamudrAdika-piNDastha-padastharUpasthaparyantam, yAvadarhadavasthAlambanaM tAvatkAraNAlambanaM zarIrAtizayopetaM rUpyavalambanam / tatra anAdiparabhAvazarIradhanasvajanAvalambI, paratra pariNatacetanaH viSayaizvaryAdyarthaM tIrthaGkarAyavalambanamapi bhavahetuH /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 730 yogASTaka - 27 jJAnasAra tathaiva yaH svarUpAnandapipAsitaH svarUpasAdhanArthaM prathamakAraNarUpaM jinezvaraM vItarAgAdiguNasamUhaiH avalambate, yAvad mudrAdyAlambanI tAvad rUpyavalambanI / sa eva arhatsiddhasvarUpaM jJAnadarzanacAritrAdyanantaparyAyavizuddhazuddhAdhyAtmadharmamavalambate iti arUpyAlambanI / vivecana :- ahIM jinezvara paramAtmAe kahela mokSamArganI sAdhanAmAM be prakAranAM AlaMbano che. eka rUpI AlaMbana ane bIjuM arUpI AlaMbana. bAhya AlaMbana e paNa AtmAnA pariNAmanI zuddhinuM kAraNa bane che mATe tene AlaMbana kahevAya che. tyAM jinezvara paramAtmAnI mudrA AdinuM AlaMbana levuM, arihaMta paramAtmAnI piMDastha, padastha ane zarIra saMbaMdhI rUpastha avasthA sudhInuM AlaMbana levuM, A saghaLuM ya rUpi-AlaMbana che. jyAM sudhI cotrIsa atizaya, chatra-cAmarAdi vibhUtiyukta, sonAnA, rUpAnA ane ratnonA gaDhavALuM, koDAkoDI devothI parivareluM ItyAdi bAhya puSpAIvALuM arihaMtapaNAnI avasthAnuM sUcaka je svarUpa che tenuM AlaMbana levuM te rUpi AlaMbana kahevAya che. tene kAraNAlaMbana paNa kahevAya che. arihaMta paramAtmA pratye ahobhAvanuM bahumAnanA bhAvanuM kAraNa che mATe tene kAraNAlaMbana paNa kahevAya che. paramAtmAnuM tIrthakara nAmakarmanA udayajanya puSThAIvALuM bAhyavibhUtimaya je svarUpa che te rUpI che bhAvavRddhinuM kAraNa che tethI tenuM AlaMbana te rUpI AlaMbana athavA kAraNa AlaMbana kahevAya che. A jIva mohabdhatAnA kAraNe anAdi kALathI parabhAva svarUpe rahelA zarIra, dhana ane svajanonuM ja avalaMbana lenAro banelo che eTale paradravyamAM ja sukhabuddhi jAmelI che. tenA abhyAsathI parapadArthamAM ja sukhabuddhie pariNAma pAmelI cetanAvALo A jIva jyAM tyAM pAMca IndriyonA viSayo ane bhautika aizvaryAdi meLavavAnI buddhie ja bAhya AlaMbano svIkAre che. AvI bhoga-buddhipUrvaka bhogonI prApti arthe tIrthaMkara paramAtmA Adi mahAtmA puruSonuM AlaMbana le to paNa te zubha avalaMbana hovA chatAM potAnI pAtratA azuddha hovAthI bhava-bhramaNano ja hetu bane che. dUdha game teTaluM sAruM hoya to paNa sarpanA udaramAM jAya to viSa ja thAya che tema AlaMbana game teTaluM tAraka hoya paNa grAhakanI buddhi khoTI hoya to te AlaMbana tAraka banatuM nathI, paNa mAraka bane che. mATe tIrthaMkara paramAtmAnI zArIrika mudrAdinuM AlaMbana letAM ane piMDastha, padastha tathA rUpastha avasthAnI bhAvanA bhAvatAM saMsArasukhanI buddhi kyAreya paNa rAkhavI joIe nahIM. jo viSaya ane aizvaryAdinI buddhi Ave to te bhava-bhramaNanuM kAraNa bane che.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 731 paraMtu je sAdhaka AtmA potAnA AtmAnA zuddha svarUpanA ja AnaMdanI prAptino pipAsu banyo che ane potAnA zuddha svarUpanI ja sAdhanA karavA mATe vItarAgatA-sarvajJatAsarvadarzitA ItyAdi aneka guNasamUho vaDe pUrNa bharelA jinezvara paramAtmAne prathama AdhAra rUpe AlaMbanapaNe svIkAre che ane AvA prakAranA zreSTha bhAvathI (viSaya ane aizvaryAdi rUpa saMsAra-sukhanI bhAvanA vinA) tIrthaMkara paramAtmAnI mudrAdinuM AlaMbana svIkAre che. piMDastha -padastha bhAvanA bhAve che te rUpI AlaMbana kahevAya che. tIrthaMkara paramAtmAnI puNyAIjanya bAhya-vibhUtinuM paNa AtmasvarUpanI sAdhanAnuM nimitta bane te rIte jo zuddhabuddhithI AlaMbana le che tyAre te jIvarUpI AlaMbanavALo kahevAya che. te ja jIva jyAre arihaMta ane siddhaparamAtmAnA svarUpAtmaka evA jJAna-darzana ane cAritra Adi anaMta anaMta guNa-paryAyothI vizuddha evA zuddha adhyAtma dharmanuM AlaMbana le che. tyAre te jIva arUpInA AlaMbanavALo kahevAya che. sArAMza ke potAnA zuddha AtmasvarUpanI sAdhanA mATe tIrthaMkara paramAtmAnA bAhyasvarUpanuM AlaMbana A AtmA jyAre le che tyAre te rUpInA AlaMbanavALo kahevAya che ane tIrthaMkara paramAtmAmAM rahelA anaMta guNa-paryAya svarUpa adhyAtma-dharmanuM jyAre AlaMbana le che tyAre te arUpI AlaMbanavALo kahevAya che. sArAMza ke tIrthaMkara paramAtmAnA auyikabhAvanuM je AlaMbana te rUpI AlaMbana ane paramAtmAnA kSAyika bhAvanA guNonuM je AlaMbana te arUpI AlaMbana jANavuM. tatra bhAvyate-anAditaH jIvaH mUrtapudgalaskandhAvalambanapariNataH kathaM prathamata evAmUrtAnandarUpaM svarUpamavalambate ? ata: atizayopetavItarAgamudrAdikaM paraM mUrtaM cAlambya viSayakaSAyavRddhikaraM strIdhanAdyavalambanaM tyajati ityekA parAvRttiH / punaH sa eva atizayAdirUpamUrtaM nAlambanIyamahaM tu amUrta:, mUrtabhAvarasikatvaM nopayujyate / yadyapi arhataH sambandhaM, tathApi audayikaM nAlambanIyam / mama tu guNAlambanamuttamamiti, guNAvalambanI mUrtAn bhAvAn na rasikatvena gRhNAti, sApekSaH paratvena pazyati, dvitIyA parAvRttiH / evamamUrtAtmaguNarasiko bhavati / tena parameSThisvarUpaM kAraNenAvadhArya svakIyAsaGkhyapradezavyApyavyApakabhAvAvacchinnadravyAstikaparyAyAstikAnantasvabhAvamamalAmUrtAnandamayaM dhyeyatvenAvalambate iti tRtIyA parAvRttiH / iti sAdhanapaddhatiH /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 732 yogASTaka - 27 jJAnasAra rUpa ane arUpInA AlaMbanathI sAdhaka AtmAmAM AtmatattvanI siddhi thAya che te viSayano bhAvArtha A pramANe che - A AtmA anAdikAlathI varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALA rUpI pulaskaMdhanuM AlaMbana levAnA bhAve pariNAma pAmelo che. koIpaNa pudgaladravyanuM rUpa joIne aMjAI jAya che. mIThAzAdi madhurarasa joIne bhogavavAnI vRttivALo thaI jAya che. mulAyama Adi sparzanI vRtti paNa thaI jAya che. Ama paugalika padArthomAM ja racyA-pacyo rahe che. paudgalika padArtho Indriyajanya sukhanA hetu hovAthI A jIva rUpI padArthonuM ja AlaMbana levAnA pariNAmane pAmelo che. te jIva ekadama atIndriya amUrta AnaMdanA samUha rUpa evA AtmatattvanA zuddha svarUpanuM AlaMbana lenAro prathamathI ja kevI rIte bane? mUrtapadArthonA rAgamAM Dubelo A AtmA amUrta evA AtmasvarUpano rAgI ekadama kema banI zake ? arthAtu na banI zake. te mATe rUpIdravyanuM AlaMbana levAne TevAyelA A jIvane prAraMbhamAM rUpI dravyanA ja AlaMbanavALo rakhAya che. mAtra viSaya badalAvIne tene mArga tarapha lavAya che. azubha rUpI dravyanA AlaMbanavALo hato tene badale have zubha rUpI dravyanA AlaMbanavALo karAya che. paNa rUpI dravyanuM AlaMbana cAlu rakhAya che. teno tyAga hamaNAM karAvAto nathI mAtra viSaya ja badalAvAya che. eTale ke azubha rUpI dravyane choDIne zubha rUpI dravyanA AlaMbanavALo karAya che. cotrIsa atizayathI yukta evI vItarAga paramAtmAnI mudrAdi parama mUrta dravyanA AlaMbanavALo banAvIne viSaya ane kaSAyonI vRddhi kare evAM strI, dhana, ghara, alaMkArAdinA AlaMbanano tyAga karAvAya che. jIvanI A prathama parAvRtti thAya che. (prathama badalo kahevAya che). jema sleTamAM rahelA maNakAthI saravALA Adi karanArA bALakane maNakAnuM AlaMbana choDAvIne AMgaLInA veDhAthI saravALA Adi karato thAya ema bhaNAvAya che. maNakA uparathI veDhA upara caDhAvAya che tema mohajanaka mUrta padArtho uparathI mohanAzaka evA mUrta padArthanA AlaMbana upara A jIvane caDhAvAya che. A prathama parAvRtti che. tyArabAda veDhAthI saravALA Adi gaNavAne TevAyelA jIvane moDhe moDhe ja saravALA Adi gaNatAM zIkhavADAya che ane veDhAnuM AlaMbana paNa tanAvI devAya che. tema te ja jIvane kAlAntare manamAM AvA vicArovALo karAya che ke cotrIsa atizayAdi svarUpa paramAtmAnuM je mUrtarUpa che te vAstavikapaNe AlaMbanIya nathI. kAraNa ke paramAtmAnuM A svarUpa to mUrta che. audAyikabhAvanuM che. vAstavikapaNe paramAtmAnuM te svarUpa nathI. mATe mAre AlaMbanIya nathI, kAraNa ke huM amUrta chuM, mAro AtmA amUrta che. mAre amUrtabhAvanA rasika thavuM
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 733 joIe paNa A mUrtabhAvonuM rasikapaNuM mane upayogI nathI te mUrti padArtha rAgAdi vibhAva karAvanAro che. mUrta evAM koI paNa dravyo te paradravyo che. ahIM jo ke vItarAga-paramAtmAnI mudrAdinuM AlaMbana zubha che. to paNa te AlaMbana audayikabhAvanuM che. mATe tattvathI AlaMbana levA yogya nathI. vItarAga paramAtmAnuM cotrIsa atizayovALuM, chatra-cAmarAdithI vibhUSita svarUpa e to puNyAI mAtra che. kaMI AtmAnuM svarUpa nathI, mAre to AtmAnA guNonuM AlaMbana levuM joIe. e ja uttama AlaMbana che. huM to guNono arthI chuM paNa vibhUtino artha nathI, mATe mAre guNAvalaMbI banavuM joIe. AvA vicAro karIne puNyAIjanya chatra-cAmarAdi mUrta bhAvone A AtmA rasikapaNe grahaNa karato nathI. paraMtu paramAtmA AvI utkRSTa puNyAvALA hatA, chatAM rAgAdibhAva vinAnA vitarAga hatA ema sApekSapaNe ja vibhUtine dekhe che. paramAtmAnI A vibhUti temanA AtmadravyathI para che aMte heya che Ama samajIne dekhe che. A jIvanI bIjI parAvRtti thAya che. zubhamUrtanA AlaMbanane choDIne amUrta evA guNonA AlaMbanavALo bane che. A bIjI parAvRtti. azubha mUrta uparathI zubha mUrta upara gayo te prathama parAvRtti ane zubha mUrta uparathI paramAtmAnA amUrta guNonA AlaMbanavALo banyo - A bIjI parAvRtti che. have bIjI parAvRttimAMthI trIjI paravRtti thAya che te samajAvAya che. paramAtmAnA amUrta evA guNonuM je AlaMbana che tenA upara AvyA pachI A jIva Avo vicAra vizeSa kare che ke te guNo avazya AlaMbanIya che. vItarAga paramAtmAnA che. zuddha dravyanA che chatAM mArA AtmAthI paradravyanA arthAt anya dravyanA che. koIpaNa anya dravyanA guNo anya dravyamAM jatA nathI. mATe mAre mArA ja AtmAnA guNonA AlaMbananA rasika banavuM joIe, mArA mAthAno kacaro sApha karavA mATe huM bAtharUmanA kAcano bhale AdhAra lauM ane kAcamAM dekhAtA mAthAnA pratibiMbane joIne paNa chevaTe kacaro to mAre mArA ja mAthAno kADhavAno che. kAcamAM dekhAtA pratibiMbavALA mAthAno nahIM, te to paradravya che. tene sApha karavAthI mAruM mAthuM sApha thatuM nathI. A udAharaNanI jema paramAtmAne joI joIne paramAtmAnA guNonA AlaMbana uparathI potAnA AtmAnA amUrta guNonA AlaMbanavALo A jIva je bane che te trIjI parAvRtti jANavI. A rIte parameSThinuM zuddha kSAyikabhAvanuM nirmaLa je svarUpa che tenuM bAtharUmanA kAcamAM dekhAtA mAthAnA pratibiMbanI jema kAraNa tarIke AlaMbana laIne AvA ja prakAranuM kSAyikabhAvanuM zuddha nirmaLa mAruM svarUpa mAre sAdhya tarIke sAdhavAnuM che. Ama svakIya
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 734 yogASTaka - 27 jJAnasAra svarUpanuM AlaMbana le che ke je potAnuM svarUpa potAnA ja asaMkhya pradezomAM vyApya-vyApakabhAve raheluM che. dravyAstikanayathI dhruva ane paryAyAstikanayathI utpAda-vyayavALuM che ema tripadIvALuM, bhinnabhinna, nityAnitya, sAmAnya vizeSa, vAcyAvAcya, astinAstirUpa Ama anaMta anaMta svabhAvavALuM che. nirmaLa, amUrta evA AnaMdamaya che. A ja svarUpa mAre prApta karavA lAyaka che. dhyAna karavA lAyaka che. Ama samajIne potAnA ja svarUpanuM AlaMbana je le che te trIjI parAvRtti jANavI. A rIte AtmAnA guNonI sAdhanAnI paddhati che azubhamUrtamAMthI zubhamUrtamAM A prathama, zubhamUrtamAMthI zubha amUrta paraguNamAM A bIjI ane zubha amUrta paraguNamAMthI zubha amUrta svaguNamAM A trIjI parAvRtti Ama traNa prakAranA vaLAMka levAthI jIvanuM kalyANa thAya che. mArga upara caDhe che. A jIva AsanamuktigAmI thAya che. sarveSAM tatsvarUpasAdhanaM arUpiguNAH siddhaguNAH / teSAM bhAvanaM sAyujyaM tAdAtmyatA, tayA yogaH, Atmopayogayojanam / yadyapi ISadavalambanaM zrutAdInAm, tathApi anAlambanameva paraH utkRSTo yogaH / uktaJca pAThakaiH - tatrApratiSThito'yaM yataH pravRttazca tattvatastatra / sarvottamanuna: vRnu, tenA nAnavane zItaH II (SoDazaka 15, zloka 9) - nirAlambanayogena dhArAvAhI prazAntavAhitA nAma cittaM tasya svarasata eva manaH sahajadhArAyAM vartate, na prayAso bhavati / uktaJca viMzatikAyAm - sarve paNa jIvone aMte to arUpI evA je AtmaguNo che eTale ke je potAnI zuddha siddhAvasthAnA guNo che. te ja svarUpa sAdhavAnuM che. kAraNa ke arUpI evA AtmaguNonI prApti e ja antima lakSya che. te guNo sAthenI je tAdAbhyatA-ekAkAratA, tevI tAdAbhyatA sAtheno yoga te anAlaMbanayoga kahevAya che. AtmAne AtmAnA potAnA guNonA upayogamAM je joDavuM tene anAlaMbanayoga kahevAya che. AtmAne potAnA arUpI guNonI sAthe tAdAbhyatA karavAmAM jo ke zrutAdinuM (zAstronuM athavA zAstra samajAvanArA guru AdinuM) AlaMbana che. to paNa te AlaMbana ISad hovAthI (alpa hovAthI) gaNAtuM nathI. tethI anAlaMbana ja kahevAya che. jema ke strava thavA: = A rAbaDI mIThA vinAnI che. ahIM rAbaDImAM mIThuM nAkheluM che, paNa alpa hovAthI nathI ema ja kahevAya che. tema ahIM AlaMbana hovA chatAM paNa "alpa hovAthI nathI ja" ema samajIne utkRSTa evo A anAlaMbana yoga che. pAThaka evA pUjya zrI haribhadrasUrijIe paDazakamAM kahyuM che ke -
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 735 parama evA AtmatattvamAM haju nahIM pahoMcelo paNa te parama Atmatattva jovAnI tamannAvALo athatuM dikSAvALo ane te taraphanI pravRttivALo evo je yoga, sarvottama yoganI (zelezI avasthAnI) pUrvakAlamAM pravartanAro yoganirodhAtmaka je yoga tene anAlaMbana yoga kahelo che. ll15-9ii. AvA prakAranA anAlaMbanayogathI dhArAvAhI evI prazAntavAhitA (satata niraMtara atyanta zAnta prakRti) vALuM je citta thAya che. tenI svAbhAvikapaNe ja (viziSTa prayatna karyA vinA ja) mananI sahajadhArAmAM pravRtti thAya che. arthAt AvA prakAranA anAlaMbana yoganA pratApe ja citta viziSTa prayatna vinA svAbhAvikapaNe ja dhArAvAhI evI prazAntavAhitAmAM pravarte che. tenA mATe viziSTa prayatna karavo paDato nathI. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijIe zrI yogaviMzikAmAM kahyuM che ke - AlaMbaNaM pi eyaM, rUvamarUvI ya ittha paramutti / tagguNapariNairUvo, suhumo aNAlaMbaNo nAma (19) ekAgrayogasyaivAparanAma anAlambanayoga iti / evaM sthAnAdyAH paJca icchAderguNitA viMzatiH bhavanti / te ca pratyekamanuSThAnacatuSkayojitA azItiH prakArAH bhavanti / tatsvarUpanirUpaNAyopadizati "AlaMbanayoga paNa be prakArano che eka rUpInA AlaMbanavALo ane bIjo arUpInA AlaMbanavALo. tyAM samavasaraNamAM bIrAjamAna evA jinezvara paramAtmAnA chatra-cAmarAdithI vibhUSita pratimAdinA AlaMbanarUpa je yoga te rUpI AlaMbana yoga kahevAya che ane arihaMta paramAtmA AdinA kevalajJAnAdi guNanI sAthe tanmayatA (ekAgratA) rUpa pariNativALo je sUkSma yoga (IndriyothI agocara yoga) te anAlaMbana yoga jANavo te ja yoga ahIM paramayoga che." 19 paramAtmAnA guNonI sAthe je ekAgratA tene anAlaMbana yoga kahevAya che. tethI anAlaMbana yoga ekAgratAyoganuM ja AvA prakAranuM bIjuM nAma che. ahIM jo ke guNonuM AlaMbana che paNa te AlaMbana alpa AlaMbana hovAthI ane sUkSma AlaMbana hovAthI anAlaMbana kahevAya che. A pramANe sthAna 1, varNa 2, artha 3, AlaMbana 4 ane ekAgratA pa. ema pAMca prakAranA yogo che. tenA IcchA 1, pravRtti 2, sthiratA 3 ane siddhi 4 ema cAra-cAra prakAra hovAthI IcchAdi cAranI sAthe guNatAM 5 x 4 = 20 bhedo yoganA thAya che. te sarve bhedo cAra prakAranA anuSThAnonI sAthe joDAyA chatA (prIti-bhakti-vacana ane
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 736 yogASTaka - 27 jJAnasAra asaMga ema cAra prakAranAM anuSThAnonI sAthe joDAyA chatA) 20 x 4 = 80 eMzI bhedo yoganA thAya che. prIti-bhakti-vacana ane asaMga anuSThAna kone kahevAya ? tenuM svarUpa nirUpaNa karavA mATe have samajAve che - // 6 // prItibhaktivaco'saGgaiH, sthAnAdyapi caturvidham / tasmAdayogiyogAptermokSayogaH kramAd bhavet // 7 // gAthArtha :- sthAnAdi 20 prakArano paNa yoga, prIti, bhakti, vacana ane asaMga vaDe cAra-cAra prakArano thatAM 80 bhedavALo thAya che. te yogadazA AvavAthI "ayogiguNaThANAnAcaudamA guNaThANAnA yoganI prApti thAya che ane tenAthI anukrame muktino yoga siddha thAya 9. 11911 TIkA :- 'prItimatIti' te sthAnAya:, prIti: bhakti: vacanamasaklR kRti bhedacatuSTayairazItiH bhedA bhavanti, tasmAd yogAt krameNa ayoginAmA yoga:, tasyAptiH-prAptiH bhavati / ayogiyogaH - zailezIkaraNam / sakalayogacApalyarahito yogaH prApnotIti / tena punaH kramAd mokSaH-sakalakarmAbhAvalakSaNaH / AtmanaH tAdAtmyAvasthAnaM mokSaH / evaM yogasaMyogaH kramAd - anukrameNa bhavati / atha prItyAdyanuSThAnasvarUpaM SoDazakato likhyate / asya cAnuSThAnatA sAMsArikapariNatau, sA ca parAvRtya tattvasAdhane karaNIyA / vivecana :- sthAnayoga, varNayoga, arthayoga, AlaMbanayoga ane ekAgratAyoga (nirAlaMbanayoga) A pramANe A pAMca yoganA IcchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi ema cAra cAra bheda karatAM 5 x 4 = 20 bheda thAya che. te vIze bhedonA prIti, bhakti, vacana ane asaMga ema cAra cAra uttarabhedo thatA hovAthI vIzane cAra vaDe guNatAM 20 x 4 = 80, ema yoganA kula 80 bheda thAya che. te yogadazAnI prAptithI A AtmAne ayogI nAmanA caudamA guNasthAnakano (mana-vacana-kAyAnA yogothI rahita avasthAvALA caudamA ayogI guNasthAnakano) yoga prApta thAya che. ratnatrayInI sAdhanAmaya A 80 bhedavALA yoganI prAptithI karmabaMdhanA hetubhUta kAyAdi yoga rahita evI ayogI avasthA A jIva prApta kare che. ayogiyoga eTale ayogi avasthAnI prApti, zailezIkaraNa avasthA-merUparvata jevI atyanta sthira avasthA, mana-vacana-kAyAnA sakala yogonI capalatAthI rahita evI je avasthA, tenI prApti thAya che vaLI te zailezIkaraNa (ayogI guNasthAnaka) AvavAthI anukrame
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 737 jJAnamaMjarI yogASTaka - 27 mokSanI prApti thAya che. mokSa eTale sarvakarmano abhAva, karmarahita AtmAnI avasthA athavA AtmAnuM zuddha evA AtmasvarUpamAM rahevuM te mokSa kahevAya che. A pramANe ratnatrayInI sAdhanAmaya yogano je saMyoga thAya che. guNonI sAdhanArUpa yoganI je prApti thAya che te anukrame ayogI avasthA prApta karAvavA dvArA mokSa-prApti karAvanAra bane che. A jIvane mukti-avasthA prApta karAve che. have prIti-bhakti-vacana ane asaMga A cAre prakAranAM anuSThAnonA artha zrI SoDazaka prakaraNanA 10mA SoDazakanA zloka naMbara 3 thI 9 pramANe lakhAya che. yatrAdaro'sti paramaH, prItizca hitodayA bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti, yacca tatprItyanuSThAnam // 10-3 // iti prItilakSaNam - je anuSThAnamAM kartAno parama Adara hoya ane hitakArI udayavALI prItivizeSa hoya tathA bIjAM anya kAryone choDIne paNa je anuSThAna karAya te prIti anuSThAna kahevAya che. A prIti anuSThAnanuM lakSaNa jANavuM. ll10-3ii gauravavizeSayogAd buddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi, jJeyaM tad bhaktyanuSThAnam // 10-4 // atyantavallabhA khalu, patnI tadvaddhitA ca jananIti / tulyamapi kRtyamanayotiM syAtprItibhaktigatam // 10-5 // iti bhaktilakSaNam - bhakti anuSThAna jo kriyAthI joIe to prIti anuSThAnanI tulya hoya che, paraMtu hRdayamAM gauravavizeSa (mAna-bahumAna vizeSa-pUjyabhAva vizeSa) hovAthI buddhizALI jIvanuM je vizeSa vizuddhivALuM anuSThAna karAya te bhaktianuSThAna kahevAya che. 10-4 patnI atyanta vahAlI che ane mAtA paNa hita karanArI hovAthI tenI jema ja atyanta vahAlI che. te banne pratye khavarAvavA-pIvarAvavAnI ke vastrAdi laI ApavAnI kriyA tulya hovA chatAM paNa hRdayamAM bheda rahelo che. patnI tarapha rAgavizeSa che ane mAtA tarapha pUjyabhAva vizeSa che. prItyanuSThAna ane bhaktianuSThAnanA bhedane samajavA mATe A ja udAharaNa che. ll10-pA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 738 jJAnasAra yogASTaka- 27 vacanAtmikA pravRttiH, sarvatraucityayogato yA tu / vacanAnuSThAnamidam, cAritravato niyogena // 10-6 // iti vacanAnuSThAnalakSaNam - sarvatra aucityayogathI (sarva anuSThAnomAM yathocitapaNe) zAstranAM vacanonA anusAra je pravRtti thAya te vacana anuSThAna kahevAya che. A anuSThAna sAdhu-mahAtmAne niyamo hoya che. A vacanAnuSThAnanuM lakSaNa thayuM. 10-6o yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThAnaM bhavati, tvetattadAvedhAt // 10-7 // cakrabhramaNaM daNDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tad jJApakaM jJeyam // 10-8 // vaLI je anuSThAna abhyAsa-vizeSathI AtmasAtu thayela hoya, tenI jema uttama puruSo vaDe je karAya te asaMga anuSThAna jANavuM. A anuSThAna AgamanA saMskAravizeSathI thAya che. ||10-7 daMDa hoya tyAre daMDathI cakra bhame che ane daMDa laI lIdhA pachI daMDanA abhAvamAM paNa pUrvanA saMskArathI cakra bhame che. A udAharaNa vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnane samajavA mATe pUratuM che. daMDanA AlaMbanathI jema cakra bhame tema zAstravacanonA AlaMbane je anuSThAna karAya te vacanAnuSThAna ane daMDa laI lIdhA pachI daMDa vinA paNa pUrvanA saMskArathI jema cakra bhramaNa thAya che tema vacanonA AlaMbana vinA paNa vacano AtmasAt hovAthI vacanonA saMskArothI sahajapaNe je anuSThAna thAya che te asaMgAnuSThAna che. 10-8 abhyudayaphale cAdye, niHzreyasasAdhane tathA carame / etadanuSThAnAnAM vijJeye iha gatApAye // 10-9 // prathamanAM be anuSThAno abhyadaya phaLavALAM che (svargAdi saMsArasukhanAM kAraNa che) ane pAchalAM be anuSThAno kalyANanAM sAdhana che arthAt muktiprAptinAM kAraNa che. vaLI chellAM be anuSThAno karatAM karatAM lagabhaga mohanIyakarma kSINaprAya thavAthI vidana vinAnAM che. iti evaM krameNa yogasAdhanArataH sarvayogarodhaM kRtvA ayogI bhavati // 7 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI yogASTaka- 27 739 A pramANe anukrame yogadazAnI sAdhanAmAM lIna banelo AtmA mana-vacana-kAyAnA sarva yogono virodha karIne ayogI nAmanA caudamA guNasthAnakavartI thAya che tyAMthI alpakALamAM ja mokSe jAya che. IINA. sthAnAdyayoginastIrthocchedAdyAlambanAdapi / sUtradAne mahAdoSaH, ityAcAryAH pracakSate // 8 // gAthArtha :- sthAnayoga-varNayoga vagere yogadazA vinAnA jIvane "tIrtha uccheda thaI jaze" ItyAdi bhayanA AlaMbanathI paNa je sUtradAna kare che tene mahAdoSa lAge che. ema pUrvAcArya puruSo kahe che. ll8 :- "sthAnAti" thAnavapravRttiyohitI sUtronuM mahAvopa ti AcAryAH haribhadrAdayaH pracakSate-kathayanti / kasmAt ? tIrthocchedAdyAlambanAt / nirAstikasya sUtradAne kadAcit kuprarUpaNAkaraNena tIrthocchedo bhavati / uktaJca viMzatikAyAm - vivecana :- sthAnayoga, varNayoga ItyAdimAM pravRtti karavA rUpe yogadazA je AtmAmAM pragaTI nathI tevA prakAranA sthAnAdi yoga vinAnA AtmAne caityavaMdana AdinAM sUtro ApavAmAM (sUtrapATha bhaNAvavAmAM) paNa ApanArAne mahAdoSa lAge ema pUrve thaI gayelA pU. zrI haribhadrasUrijI vagere AcArya mahApuruSo kahe che. sArAMza ke jema apAtrane athavA kupAtrane gharano ke peDhIno vahIvaTa na soMpAya, tema upara kahelA sthAnAdi yogo jemAM AvyA nathI tevA puruSane caityavaMdanAdinA sUtrapATho apAya nahIM. jo koI sUtrapATha Ape to te ApanArAne mahAdoSa lAge ema pUrvAcArya zrI haribhadrasUrijI Adi mahApuruSo kahe che. prazna:- jo tame sthAnAdi yoga vinAnAne sUtrapATha nahIM Apo to pAMcamA ArAnA cheDA sudhI rahenAruM mahAvIra paramAtmAnuM tIrtha (zAsana) vaheluM vaheluM viccheda pAmaze. kAraNa ke zAstromAM kahelA sthAnAdi yogavALI dazA to koIka mahAtmA puruSamAM ja Ave, ghaNA puruSomAM to AvI utkRSTadazA na Ave ane utkRSTadazAvALA puruSo to be-pAMca ema alpa ja hovAnA, teonuM AyuSya pUrNa thAya tyAre AvI UMcI yogadazAvALA puruSo koI hoya nahIM ane yogadazA vinAnAne sUtrapATha apAya nahIM teno artha e thaze ke sArA jIvo na hovAthI ane ayogya jIvone sUtrapATha na bhaNAvavAthI paramAtmAnuM zAsana tyAM ja viccheda pAmaze, A barAbara thatuM nathI, mATe sthAnAdi yoga na Avyo hoya tevA yogadazA vinAnA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 740 yogASTaka - 27 jJAnasAra jIvane paNa sUtrapATha apAvavo joIe jethI gAMDA-ghelA mANasothI paNa zAsana to chevaTe cAlu rahe. te mATe tIrtha uccheda thaI jaze evA bhayathI sthAnAdi yogadazA vinAnA jIvane paNa sUtrapATha apAvavo joIe. dIkSA apAvavI joIe. evA jIvothI paNa mahAvIraprabhunuM zAsana cAlu rahe te mATe ayogyane paNa sUtradAna apAvavuM joIe A ja mArga vadhAre ucita che. niSedha zuM kAma karo cho ? uttara H- "ayogya jIvane jo sUtradAna nahIM karIe to tIrthano uccheda thaI jaze" ItyAdi AlaMbano paNa khoTAM AlaMbano che. jo AvAM bahAnAM nIce paNa yogadazA vinAnA jIvane sUtradAna ApavAmAM Ave to ApanArAne mahAdoSa lAge ema zrI haribhadrasUrijI Adi mahAtmA puruSo kahe che. A kathananI pAchaLa Azaya e che ke kayA kAraNe apAtrane sUtradAna nathI apAtuM ? te jANavuM khAsa jarUrI che. tethI te jaNAve che ke yogadazA vinAno jIva apAtra che arthAt kupAtra che. jema mAMdA mANasane viziSTa khorAka nathI apAto, bALakane lAkhonA dAgInA nathI paherAvAtA, buddhihIna jIvane ane durAcArI jIvane koI viziSTa sthAnano hoddo nathI apAto, jo ApavAmAM Ave to lAbha karatAM nukazAna ghaNuM vadhAre thAya, tenI jema ahIM apAtrane AvA prakAranI vidyA apAtI nathI. AstikatA Adi viziSTa guNo jemAM na hoya evA nAstika jIvane sUtranuM dAna ka2vAmAM Ave to te jIva usUtra prarUpaNA karanAra bane, potAnAmAM evA viziSTa guNo nathI ane adhikAra jo maLI jAya to mana phAve tema varte, svacchaMdatA vadhe, mana phAve tevA artho karIne sUtra viruddha prarUpaNA kare. tenAthI jIvo avaLA mArge vaLe. A ja sAco tIrthano uccheda thayo kahevAya. sAcA mArge cAlanArA thoDA hoya to paNa te mArga kahevAya, paNa zAstraviruddha cAlanArA ane tevI utsUtra prarUpaNA karanArA ghaNA hoya to paNa te unmArga ja kahevAya. vadhAre vadhAre unmArga pravarte e ja paramAtmAnA zAsanano sAco uccheda karyo kahevAya. thoDA jIvo hoya paNa paramAtmAnI AjJA pramANe cAlatA hoya tene saMgha-tIrtha kahevAya ane svacchaMde cAlatA hoya to hADakAMno mALo ja mAtra kahevAya. tethI thoDA hoya paNa zAstrAnusArI cAlanArA hoya te ja sAcuM tIrtha che Ama jANavuM. tethI AvA bahAnA nIce paNa apAtrane sUtradAna karavuM nahIM. A ja vAta pUjya zrI haribhadrasUrijIe yogaviMzikAmAM kahI che. te vAta A pramANe che -
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 741 jJAnamaMjarI yogASTaka- 27 titthassuccheyAi vi, nAlaMbaNamittha jaM sa emeva / suttakiriyAiNAso, eso asamaMjasavihANA // 14 // so eso vaMkao ciya, na ya sayamayamAriANamaviseso / evaMpi bhAviyavvaM, iha titthuccheyabhIruhi // 15 // muttUNa logasaNNaM, uDDUNa ya sAhusamayasabbhAvaM / sammaM payaTTiyavvaM, buheNa mainiuNabuddhIe // 16 // evaM prathamaM sthAnAdivizuddhiM kRtvA icchAdipariNataH krameNa svarUpAvalambanAdi gRhItvA prItyAdyanuSThAnena asaGgAnuSThAne gataH sarvajJo bhUtvA ayogIbhUya siddho bhavati / ataH kramasAdhanA zreyaskarI // 8 // iti vyAkhyAtaM yogASTakam (27) "tIrthano uccheda thaI jaze" ItyAdi AlaMbano paNa ahIM sUtradAnamAM sAcAM na samajavAM, kAraNa ke te ayogya jIva usUtraprarUpaNA Adi asamaMjasa vidhAna kare ane tenAthI mUlasUtra ane mUlakriyA mArgano nAza kare te ja sAco tIrthano uccheda thayo samajavo. 14 : pa = sUtrayavinAza: = te A mUlasUtrano ane kriyAno karAto vinAza vaMma viya = tIrthocchavaparyavasAyitayA phurattaravahana patra = jainazAsanano uccheda karavAnA paryavasAnavALo che. tathA dUranta evA duHkhaphaLane ja ApanAro che. mATe tevA jIvane sUtradAna karavuM ucita nathI. koI vyakti svayaM mRtyu pAme ane ApaNe tene jANIne mArI nAkhIe te bane jema samAna nathI, tema svayaM tIrthano uccheda thAya ane ApaNA vaDe apAtrane vidyA ApavAthI tIrthano uccheda karAya. A banne samAna nathI. A bAbata tIrthanA ucchedathI bhIru jIvoe jANI levI joIe. 15 khoTA evA lokonA ToLA sAthe taNAvuM AvA prakAranI lokasaMjJAno tyAga karIne, sArI rIte zAstronA sUkSma paramArthane vahana karIne atizaya nipuNa buddhipUrvaka paMDita puruSe samyaka pravRtti karavI joIe, paNa manaphAve tema game tene sUtrapAThanuM dAna na karavuM joIe. |16 A pramANe jema apAtrane vidyA na apAya, apAtrane koI viziSTa moTo adhikAra na apAya, jo ApavAmAM Ave to sattA hAthamAM AvatAM ja teno durupayoga kare, anekane
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 742 yogASTaka - 27 jJAnasAra ghaNuM nukazAna kare, ane chevaTe pote paNa apajaza Adi prApta karIne akAle mRtyu pAme. tema apAtrane sUtradAna karavAthI bhaviSyamAM te vyAkhyAnAdi Ape, temAM usUtra prarUpaNA kare, tathA te bhaNela paMDita hovAthI bhaviSyamAM koI adhikAra prApta kare to mana phAve tema svacchaMdapaNe zAstronI prarUpaNA kare, zAsanane chinna-bhinna kare, aneka saMpradAyo ane mato calAve. mUlamArgano nAza kare, navA cilA pADe. bhinna bhinna saMpradAyo ane bhinna bhinna mato thApavAthI kAlAntare mULasUtra ane mUlabhUta kriyAmArgano nAza thaI jAya. A ja sAco tIrthano uccheda karyo kahevAya tathA AvI usUtra prarUpaNA karanAro jIva paNa utsutra prarUpaNA karavA vaDe anaMta saMsArI thAya, narakagAmI thAya, tenuM paNa ahita thAya. mATe apAtrane vidyA na ApavI. koI svayaM mRtyu pAmI jAya te judI vastu che, paNa ApaNe tene mAravo te ucita nathI. arthAt svayaM mare ane mArI nAkhavAmAM Ave A banne sarakhA nathI tema svayaM tIrthano uccheda thAya ane ApaNe apAtrane vidyA ApIe ane tenA dvArA A rIte tIrthano uccheda karAvIe te banne samAna nathI. tathA apAtrane sUtradAna karanArA AcAryanI paNa avahelanA (niMdA-TIkA) thAya, jyAre apAtra dvArA tIrthane nukazAna pahoMcADAya tyAre saMghanA loko ja AvI vAta prasArita kare ke A ziSya ayogya hato ema gurujIne khabara hatI chatAM jANIbujhIne AvAne zuM kAma adhikAra Apyo haze? A AcArya mahArAjamAM paNa kaMI dIrghadarzIpaNuM nathI. dUdha pAIne sApa uzkeryo che. AvI lokavAyakA paNa cAle, AvI AvI ghaNI ghaNI nukazAnI thAya. mATe apAtrane vidyA ApavAmAM mahAdoSa che. chatAM A viSaya zrI yogaviMzikAnA vivecanamAM ame ghaNA vistArathI lakhyo che. tyAMthI joI levA vinaMti che. A pramANe sauthI prathama to sthAnayoga, vayoga, arthayoga ItyAdi bhAvo dvArA AtmAnI vizuddhi karIne IcchA-pravRtti-sthiratA ane siddhi svarUpe pariNAma pAmIne anukrame pratimAjI Adi bAhya AlaMbana dvArA kAlAntare nirAlaMbana avasthAmAM AvIne potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanuM ja avalaMbana grahaNa karIne prItianuSThAna-bhaktianuSThAna AdimAM praveza karatAM karatAM aMte chellA asaMga anuSThAnamAM gayelo A jIva sarvajJa banIne ayogI guNaThANAvALI avasthA pAmIne siddha thAya che. A rIte kramasara AtmatattvanI sAdhanA karavI e ja kalyANakArI mArga che. A pramANe yogASTaka samajAvyuM. 8 ne ja satyAvIsamuM yogASTaka samApta
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ | // atha aSTAviMzatitamaM niyAgASTakam // niyAgaH-karmadahanaM, tatra nitarAM nizcayena yAgaH-yajanaM niyAgaH / uktaJca - susaMvuDA paMcahiM saMvarehiM, iha jIviyaM aNavakaMkhamANo / vosaTTakAyA suicattadehA, mahAjayaM jayai jannasiTuM // 42 // ke te joi, ke va te joiThANA, kA te sUyA, kiM va te kArisaMgaM ? / ehA ya te kayarA santi bhikkhU, kayareNa homeNa huNAsi joiM ? // 43 // tavo joI jIvo joiThANaM, jogA sUyA sarIraM kArisaMgaM / kammaM ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAsi isiNaM pasatthaM // 44 // (uttarAdhyayana sUtra 12, gAthA 42-43-44) se bemi jahA aNagAre ujjukaDe niyAgapaDivaNNe, amAyaM kuvvamANe viyAhie (zrI AcArAGgasUtre) (AcArAGga-zrutaskandha 1, uddeza-3, sUtra-18) niyuktitaH, nikSepAdikaM jJeyam ( uttarA0adhya 25, niyukti gAthA-460-461-462 ) tatsvarUpaM nivedayati niyAga karavo eTale karmone bALavAM, ahIM ni upasarga che. ni eTale nizcayathI vAsI eTale yajana karavuM, karmanuM bALavuM, karmone nakkI avazya bALI nAkhavAM tenuM nAma niyAga. anya loko pazuono homa karIne jema yajJa kare che te yajJa hiMsAvALo che mATe te yajJa karavAnuM zAstrakAronuM kathana nathI, paNa "karmone homavAnAM che, karmone bALavAnAM che" Avo homa karavo te niyAga. have tenuM varNana karAya che. uttarAdhyayana sUtramAM bAramA adhyayanamAM gAthA 42-43-44 mAM A pramANe kahyuM che - pAMca prakAranA saMvarathI saMvRta thayelA potAnA aviratimaya jIvanane nahIM IcchatA (virati tarapha javAnI vRttivALA), zarIrane vosirAvavAnI IcchAvALA, pavitra ane tyAgamaya dehavALA muni have kahevAtA karmone homavAvALA mahAna vijaya apAvanArA zreSTha yajJane kare cha. // 42 // bhikSu muni ! Apano agni vo cha ? magni ko cha ? 39 vI cha ? chANAM-lAkaDAM vagere aMgo kevAM che? tathA zAntipATha kevo che? ane Apa kevA homathI agnivane prasanna 42 // cho chau ? // 4 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 744 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra tapa rUpa agni jANavo, jIva rUpa agnikuMDa jANavo, mana-vacana-kAyAnA yogo (nI ekAgratA) rUpa kaDachI jANavI. zarIra e chANAM che. karmo e lAkaDAM che. saMyamanuM AcaraNa e zAntipATha che. mahAmunio dvArA prazaMsanIya evo zreSTha yajJa huM karuM chuM. 44ll tathA AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA trIjA uddezAnA 18mAM sUtramAM kahyuM che ke - jeNe gRhano tyAga karyo che ane paMcamahAvratadhArI aNagAramuni banyA che te muni anukrame kevA hoya ? kevA thAya? che te viSaya veri = samajAvuM chuM nahIM = jema dhIre dhIre anukrame mAre = te anagAra thayelA muni 3qDe = Rjugatine karanArA eTale ke akuTilapaNe saMyamazreNIne pAlanArA-mokSagamanane anukula zreNIne karanArA niyA DivAIne = samyajJAna-darzana ane cAritrAtmaka nizcita mokSamArgane pAmelA samartha = mAyA Adi kaSAyo vinAnuM jIvana suSyamAI = karatA bhUmi upara vicare che." A pramANe niyAga eTale ratnatrayInI sAdhanA karavI ane karmone bALavAM Avo artha karavo paNa pazuhoma karavAvALo artha na karavo. hiMsA e dharma saMbhavato nathI. niyAga" upara nAmAdi cAra nipA jaNAvavA joIe paNa te Avazyakaniryukti gAthA 460-46 1-462 mAM kahelA che. tethI te pAThanI sAkSI ApIne kahe che ke tyAMthI jANI levA. te gAthA ane artha A pramANe che. "nikkhevo jaNNaMmi a, caukkao duviho ya hoi davvaMmi / AgamanoAgamao, noAgamao a so tiviho // 460 // jANagasarIra-bhavie, tavvairitte a mAhaNAIsuM / tava saMjamesu jayaNA, bhAve jaNNo muNeyavvo // 461 // jayaghosA aNagArA, vijayaghosassa jaNNakiccaMmi / tatto samuTThiyamiNaM, ajjhayaNaM jaNNa ijjaMti // 462 // niyAga eTale yajJa, te yajJamAM nAmAdi cAra bhedavALo nikSepa hoya che. yajJa evuM koInuM nAma pADavuM te nAmayajJa, yajJa evA akSaronI sthApanA te sthApanAyajJa. have dravyayajJa be prakArano che - 1. AgamathI ane 2. noAgamathI. je yajJanuM svarUpa jANe paNa prarUpaNAkAle upayoga na hoya te AgamathI dravyayajJa ane bIjo je noAgamathI dravyayajJa che tenA traNa prakAra che. I460 jJAyakazarIra (jJazarIra), bhavya zarIra ane tavyatirikta Ama traNa bheda jANavA.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 745 jJAnamaMjarI | niyAgASTaka - 28 yajJanuM svarUpa jeNe jANyuM che ane AtmA jeno kAlagata thayo che te jJAyakazarIra (arthAtu jJazarIra) tathA je bhaviSyamAM yajJanuM svarUpa jANaze te bhavyazarIra, paNa trIjo je tavyatirikta nAmano bheda che te brAhmaNAdi loko je yajJa kare che te jANavo. kAraNa ke te yajJa hiMsAtmaka hovAthI sAvadya che. sAvadha hovAthI dravyayajJa che ane tapa-saMyamamAM je jayaNA eTale tapa-saMyamavALuM anuSThAna karavuM, AcaravuM, tenA pratye AdarabhAva rAkhavo te bhAvayajJa jANavo. /46 1|| bhAvayajJane yathArtha rIte jaNAvavA mATe uttarAdhyayanasUtranuM 25muM adhyayana dekho. jyAM jayaghoSamuni pAsethI vijayaghoSa nAmanA brAhmaNa sAcA arthavALA bhAvayajJanA kAryamAM joDAyA te varNana che. tethI ja te adhyayananuM nAma "yajJIya adhyayana" kahevAya che. I46 rA/ hiMsAtmaka yajJa te dravyayajJa ane tapa-saMyamamAM savizeSa AcaraNa ane savizeSa AdarabhAva te bhAvayajJa jANavo. have A niyAga upara sAta no TIkAkArazrIe koI kAraNasara lakhyA nathI. gItArtho pAsethI jANIne paNa ame amArA kSayopazama pramANe lakhIe chIe te sAta no A pramANe che - 1. nigamanaya:- nirjarA prayojaka koIpaNa yoga-dharmAnuSThAna-upavAsAdi viSayaka mAnasika saMkalpa e niyoga che. A sivAya paraMparAe niyAganI (karmanirjarAnI) hetu banatI hoya tevI vastuo paNa niyAga kahevAya che. saMgrahanaya :- upavAsAdinA kAraNabhUta zArIrika baLa, dhRti vagere niyAga kahevAya che. vyavahAranaya :- upavAsAdi dharmAnuSThAna AcaravuM te niyAga. RjusUtranaya :- aNAhArI svarUpa vagerenuM ciMtana te niyAga. zabdanaya :- aNAhArI svarUpano ocho-vadhato anubhava e niyAga. samabhirUDhanaya :- utkRSTa tapa Adi guNonI yogyatA yukta aNAhArI svarUpa Adino anubhava te niyAga. evaMbhUtanaya :- uparokta guNo jemAM pUrNapaNe pragaTa thayA che ane sakriya banyA che te AtmA svayaM niyAga. bhAvayajJa ja kartavya che te bhAvayajJanuM svarUpa A pramANe che. h h h m |
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 746 jJAnasAra niyAgASTaka - 28 yaH karma hUtavAn dIpte, brahmAgnau dhyAnadhyAyayA / sa nizcitena yAgena, niyAgapratipattimAn // 1 // gAthArtha :- je muni mahArAjA dhyAnarUpI Indhana dvArA jJAnarUpI agni dIpta thaye chate karmano homa kare che (karmone bALe che) te muni nakkI AvA bhAvayajJa vaDe muktimArgane pAmanAra bane che. tenA TIkA :- "va: varSa dUtavaniti" : nau-mAtmasvarUpaivatvarUpAno dhyAnadhyAyayA-dhyAnendhanena dIpte sati karma-jJAnAvaraNIyAdikaM hUtavAn-homaM kRtavAn, sa muniH nizcitena-AbhyantareNa, yAgena-samyagdarzanajJAnacAritraikatvavIryatIkSNatvarUpeNa yuktaH niyAgapratipattimAn ucyate // 1 // vivecana :- bhAvayajJa karavA mATe sau prathama jJAnarUpI agni pragaTAvavAno che. brahmAgni eTale samyajJAna rUpI agni pragaTAvavo. anAdikAlathI A jIva mohAzvetAnA kAraNe paugalikAdi paradravyonI sAthe ekamekatAne pAmelo che. tethI te dRSTi tyAMthI ukheDIne AtmAnA zuddha svarUpAtmaka jJAna-darzana-cAritrAdi guNonI sAthe ekatA karavAmAM (te dRSTi) karavI, Atmatattvano abhyAsa karavo, AtmAnA mULabhUta jJAnAdi guNamaya zuddha, buddha, niraMjana svarUpa meLavavAnI laganI lAgavI te brahmAgni kahevAya che. te brahmAgni prathama pragaTAvavAno che. tyArabAda dhyAnarUpI Injana joDIne te agnine vadhAre vadhAre pradIpta karavAno hoya che. jemAM pragaTa thayela agnimAM Indhana nAkhavAthI agni vadhAre jora pakaDe che tema prApta thayela AtmatattvanA lakSyavALA jJAnanuM niraMtara dhyAna karavAthI tenuM ja vadhAre raTana karavAthI A jJAna jora pakaDe che. tyArabAda jema atyanta jvALA rUpe banela agnimAM brAhmaNa Adi anya loko ajJAnatA ane mohabdhatAnA kAraNe pazu-mAMsAdi balino homa kare che. te na karatAM tene badale jJAnAvaraNIya Adi je ghAtakarmo che ke je karmo AtmAnA guNono avarodha karanAra che. te karmone A jJAnAgnimAM nAkhIne homa karIne bALavAnAM che. A pramANe karanArA te munimahAtmA AtmAnA guNone pragaTa karavA svarUpa yoga karavA dvArA karmone bALavAnA abhyantara evA bhAvayajJa karavA vaDe niyAgane karanArA thAya che. samyagdarzana-samyajJAna ane samyaphacAritra A ratnatrayInI sAthe ekameka thaIne te
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 747 guNonI prApti, guNonuM saMrakSaNa ane guNonI vRddhi karavA rUpe vIryane niraMtara pravartAvavuM enuM nAma yAga ane tevA prakArano tyAga karavA dvArA AtmArthI mumukSu muni mahArAjA niyAgane (muktimArgane) pAmanArA bane che. sAco A ja muktimArga che. pazuvadhavALo yajJa e muktimArga nathI. tattvajJa AtmAoe A viSaya vicAravo. 1|| pApadhvaMsini niSkAme, jJAnayajJe rato muniH / sAva karmaya: vuiM ?, mUtimanavinaiH sArA gAthArtha - pApono dhvaMsa karanArA ane sAMsArika sukhanI kAmanA vinAnA jJAnayajJamAM munie lIna thavuM joIe. sAMsArika sukhanI kAmanA vaDe atyanta malIna ane sAvadya (pApakarmavALA) evA ane karma baMdhAvanArA yajJo vaDe te munine zuM ? arthAt muni tevA sAvadha yajJo karatA nathI. kerA TIkA :- "papadhdhasinIti''no vakSa ! niNAme-sarvaparAvAminArahita, pApadhvaMsini-pApakarmavinAzake AtmasvarUpe jJAnaM-svaparAvabhAsakaM tadpe yajJe rato bhava-tanmayo bhava, kiM bhUtikAmanayA-ihalokasukhecchayA ? sAvadhaiH-pApasahitaiH AvilaiH-mlAnaiH yajJaiH kiM ? na kimapi, na hitAya, tena tatkaraNaM na yuktam / AtmasvarUpopayogaH-tanmayaikatvapariNatiH karmAbhAvakarI, tena tatra yatitavyam // 2 // vivecana :- pApono nAza karanAro jo bhAvayajJa prApta thato hoya to pApone baMdhAvanArA, saMsArane ja vadhAranArA ane janma-jarA-maraNa AdinA duHkhone ja ApanArA evA sAvadya yajJonuM zuM kAma che ? arthAt te yajJo AdaravA jevA nathI. Avo upadeza A zlokamAM Ape che. he dakSa muni ! he tattvajJa samaju muni ! tuM AvA prakAranA nirdoSa ane zuddha evA bhAvayajJamAM lIna bana ! ke je bhAvayajJa kevo che ? te jaNAve che. bhAvayajJa niSkAma che arthAt sarva prakAranI parabhAvadazAnI abhilASAothI rahita che. padgalika sukhanI IcchAo e eka moTuM baMdhana che. AtmAne phasAvanAruM che. janma-jarA-maraNanI paraMparA vadhAranAruM baMdhana che. tethI AvI kAmanA vinAno je bhAvayajJa che te ja sAro ane sAco yajJa che. vaLI pApono nAza karanAro A bhAvayajJa che, je je azubha pApa karmo che khAsa karIne ghAtI karmo e mukhya pApakarmo che. teno vinAza karanAro che. mATe he muni ! tame tevA prakAranA jJAnAtmaka bhAvayajJamAM joDAo. tathA A jJAnayajJa e AtmatattvanA yathArtha svarUpane
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 748 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra jaNAvanAro yajJa che. svadravya zuM ? ane paradravya zuM ? sAdhaka zuM ? ane bAdhaka zuM ? mukti rokanAra koNa ? ane mukti apAvanAra koNa ? ItyAdi sva-para svarUpanA bodharUpa ane AtmatattvanI jAgRtimaya evA jJAnAtmaka bhAvayajJamAM tuM lIna thA. temAM ja tatpara thA. temAM ja tAruM hita che. temAM ja tAruM kalyANa che. paraMtu bhUtinI ja kAmanAvALA sAvadya yajJa vaDe he muni ! tAre zuM kAma che ? A lokanAM paudgalika sAMsArika sukhonI IcchAvALA ane sAvadya eTale pazuhiMsAdi pApothI sahita evA malIna yajJo vaDe tane zuM lAbha che ? kaMI ja lAbha nathI. AvA sAvadya yajJothI kaMI hita (kalyANa) thavAnuM nathI. te kAraNe te yajJo na karavA joIe. tevA prakAranA pApavALA yajJo karavA ucita nathI. AtmatattvanA svarUpano je upayoga che. samyagdarzanAdi AtmaguNonI sAthe je tanmayatA ane ekatA che. AvI guNonI sAthenI ekAgratAvALI AtmapariNati ja karmonA abhAvane karanArI che mATe tevA prakAranA bhAvayajJamAM ja pravRtti karavI ucita che. sAvaghayajJa hiMsAtmaka hovAthI hitakArI to nathI paraMtu avazya ahitakArI che. mATe tyAjya che. // 2 // vedoktatvAnmana:zuddhyA, karmayajJo'pi yoginaH / brahmayajJa itIcchantaH, zyenayAgaM tyajanti kim ? // 3 // gAthArtha :- "karmayajJa karavAnuM vedamAM kaheluM hovAthI mananI zuddhi pUrvaka jo karmayajJa karAya to te yajJa yogimahAtmAne to brahmayajJa ja bane che" AvI (khoTI) dalIla karIne je loko karmayajJa karavAnI IcchA rAkhe che teo zyunayAga kema karatA nathI ? teno tyAga zuM kAma kare che ? gA TIkA :- ''verovatatvAviti'' vevoktatvAr mana:zuchyA rmayajJa: apa brahmayajJa iti icchantaH yoginaH zyenayAgaM kiM tyajanti ? iti svamatikalpanAM kurvanti mUDhAH / te niSedhanIyAH / na hi saMsArakAmanayA hiMsA sukhakarI bhavati, sAdhyazuddhimantareNa na prayAso hitAya / ato naiva karttavyamiti // 3 // vivecana :- bIjA zlokamAM je kahevAmAM AvyuM ke karma yajJa (pazuvadhavALo yajJa) sAvadha hovAthI eTale ke pazuno vadha karavA rUpa hiMsA hovAthI ane A lokamAM bhautika sukhonI kAmanA hovAthI uttama AtmAne A yajJa karavo ucita nathI. tene badale pApano dhvaMsa karanAra ane niSkAmanAvALo jJAnayajJa karavo e ja ucita mArga che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 749 A bAbatamAM koIka vedAntavAdI prazna kare che ke "karmayajJa" karavAnuM vedamAM kaheluM che ane zAstramAM je karavAnuM kahyuM hoya te zAstrakAroe jANIne jJAnapUrvaka ja kahyuM hoya eTale ke samajIne ja kahyuM hoya, mATe hiMsA hovA chatAM zAstrokta hovAthI mananI zuddhipUrvaka jo karAya to temAM kaMI doSa nathI. vedamAM Avo yajJa karavAnuM kaheluM che. mATe mananI zuddhipUrvaka jo karAya to te karmayajJa ja brahmayajJa kahevAya, mATe A brahmayajJa ja che ema mAnIne karmayajJa karavo joIe te vedavacana A pramANe che. "vavAnuvarane brAhaUT vivivipatti para dAnena tapasA" A matanuM khaMDana karatAM graMthakArazrI kahe che ke "veda vacana hovAthI mananI zuddhi dvArA A karmayajJa e brahmayajJa ja che" A vAta khoTI che. sAcI nathI. jo vedokta hovAthI kartavya banato hoya to zyanayAga kema karatA nathI ? zyanayAgano tyAga zA mATe karo cho? zatrughAta mATe bAja dvArA karAto yajJa te zyanayajJa kahevAya che. A yajJa temanA zAstramAM vihita che to paNa te yajJa karAto nathI. kAraNa ke temanA ja zAstramAM kahela che ke A yajJamAM bIjAnA vadhanuM prayojana che mATe A yajJa pratyapAyajanaka che tethI svargAdinI prApti mATe anya yajJa karAya che, paraMtu zyanayAga zAstravihita hovA chatAM teo karatA nathI. teo pote ja te yajJanuM azubha phaLa-kupariNAma mAne che. te mATe temane ardhajaratIyanA nyAyano ghATa lAge che. sArAMza ke vedokta hovAthI garIbaDAM ane lAcAra pazuono homa karavo A mithyA buddhi che. potAnI mati pramANenI kalpanA mAtra che. mUDha manuSyo mAMsAhAramAM aMjAyA chatA zAstronA arthone maraDIne matikalpita artho kare che. te aTakAvavA yogya che. saMsAranAM sukhonI IcchA karavI ane te IcchAthI garIba ane niHsahAya pazuonI hiMsA karavI e sukha karanArI nathI. pApanA baMdha dvArA naraka-nigodanAM duHkho ja ApanArI che. - sAdhyanI jo zuddhi na hoya to karAyelo puruSArtha hita karanAra thato nathI. jo hiMsA e dharma hota to narakamAM koNa jAta ? mATe uparanI vedavAdInI kalpanA anarthamUlaka che. paMcendriya jIvonI hiMsA ane saMsArasukhanI kAmanA A bane hetuo khoTA che. mATe uttama puruSoe teno tyAga ja karavo. AvA prakAranuM khoTuM AcaraNa AcaravA jevuM nathI. AvA brahmayajJaH paraM karma, gRhasthasyAdhikAriNaH / pUjAdi vItarAgasya, jJAnameva tu yoginaH // 4 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 750 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra gAthArtha :- sAvadyamAM pravRttizIla evA dravyapUjAnA adhikArI gRhasthane vItarAga prabhunuM pUjA Adi kArya e utkRSTa brahmayajJa jANavo, paraMtu yogI mahAtmAne to jJAnayajJa e ja brahmayajJa jANavo. ll4 TIkA :- "brahmayajJa" rUti gRhasthaca-sAvadyapravRttasya dhAriUT:-yotharca nyAyopArjitavittAdiguNavataH, vItarAgasya pUjAdikarmakaraNaM paraM-utkRSTaM brahmayajJa iti jJeyam / saMvarAbhAve AzravANAM parAvRttiH prazastIkaraNaM yuktam / uktaJca - akasiNapavattagANaM virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNe, davvathae kUvadito // 1224 // (paJcavastu prakaraNa gAthA 1224) iti rAgapApasthAnasya prazastatAkaraNopadezaH / Agame sarvAzravANAM prazastatA sAdhane gRhItA / tathA ca munivinaye zAsanavinaye harSAdi (varSAdi) jIvaghAto'pi na bandhAya / tathA prajJApanAyAM (pada-11, sUtra-174) bhASA catuSTayamapi munInAm, ityAdikam / tataH zrAvakANAM tu hiMsAdisarvaparAvRttirguNibhaktirUpA hitA / tu-punaH yogino jJAnaM yajJam-jJAnaramaNameva hitam, na hi munirbAhyapravRttirato jJAne ramamANastattvaM sAdhayati // 4 // vivecana :- je AtmAoe haju sAvaghayoga sarvathA tyajyo nathI. ghara calAvavA vepAradhaMdho karavA sAvadhayoga jeone cAlu ja che tevA gharabArI saMsArI gRhastha zrAvakazrAvikAo A dravyapUjAnA adhikArI che. kAraNa ke sAvadyayogano tyAga karyo ja nathI, ghara calAvavA mATe sAvadyayoga seve ja che to prazasta zubha kArya karavA mATe sAvaghayoga (ekendriya jIvonI ja mAtra hiMsA che jemAM evo sAvadyayoga, seve to temAM AzravanI mAtra parAvRtti thAya che. azubha Azravane badale zubhano Azrava thAya che. tenA mATe te hitakArI che. temAM je Azrava che te hitakArI nathI, paraMtu aprazastane badale prazastanI je parAvRtti che te hitakArI che Avo artha karavo. uparokta yuktine anusAra je dravyapUjAnA adhikArI che tevA yogya jIvo ke je nyAyapUrvaka prApta karelA dhanavALA che. Ama nyAyopArjitavitta ItyAdi zrAvaka-zrAvikAnA 21 guNothI je yukta che. saMsAravAsamAM je rahelA che. ghara mATe AraMbha-samAraMbha kare ja
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 751 che tevA zrAvaka-zrAvikAne mATe vItarAga paramAtmAnI dravyapUjA Adi kArya karavuM te parama utkRSTa brahmayajJa che Ama jANavuM. kAraNa ke aMte prApta karavA lAyaka to saMvara ja che. paraMtu jyAM sudhI saMvaradharmanI prApti na thAya tyAM sudhI AzravonI parAvRtti karavI eTale ke azubha AzravamAM je varte che tene badale zubha AzravamAM joDAvuM, aprazastatAmAMthI prazastatA karavI e paNa yogya ja che. jyAM sudhI sarvaviratidharma na Ave ane sarvathA Azravo na aTake tyAM sudhI azubhaAzrayone aTakAvavA mATe paNa upAyarUpe zubha AzravonuM sevana karavuM te hita karanAruM che. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI ma.zrIe paMcavastu prakaraNamAM gAthA 1224 mAM kahyuM che ke - "sarvathA Azravono tyAga nahIM karIne pravRtti karanArA evA saMyamasaMyama vALA zrAvaka-zrAvikA jIvone temano potAno saMsAra atyanta pAtaLo karavA mATe A dravya stava kUpanA dekhAjo barAbara yogya ja che." pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrIe paNa 150 gAthAnA stavanamAM DhALa cothI, gAthA 8-9-10 mAM kahyuM che ke - prathama baMdha ne pachI nirjarA, kupataNo re didaMta | kahI koI joDe budha bhAkhe, bhAva te zucijala taMta //4-8 upAdAnavaza baMdhana kahIyuM, tasa hiMsA zira upacAra | puSpAdika AraMbhataNo Ima, hoya bhAve parihAra I4-9 jala taratAM jala upara munine, jima karuNAno re raMga ! puSpAdika upara zrAvakane, tima pUjAmAMhe caMga 4-1oll tathA savAso gAthAnA stavanamAM paNa kahyuM che ke - AraMbhAdika zaMkA dharI, jo jinarAja bhakti pariharI . dAna mAna vaMdana Adeza, to tuja saghaLo paDyo kleza 8-6l jala taratAM jala upara yathA, munine dayA na hoe vRthA | puSpAdika upara tima jANa, puSpAdika pUjAne ThANa. 8-9o. vItarAga paramAtmAnI pUjA karavAmAM ekendriya jIvonI hiMsA tathA paramAtmA pratyeno rAga jo ke che ja, to paNa jyAM sudhI sarva Azravo chuTyA nathI tyAM sudhI azubha Azrayone badale zubha AzravonuM sevana karavuM te hitakArI che. tathA saMsArI bhAvono rAga jyAM sudhI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 752 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra varte che tyAM sudhI te rAgane kADhavA tenA prati-spardhIpaNe prazasta rAgane karavAno upadeza che. jema pagamAM lAgelA kAMTAne kADhavAno ja che to paNa tene kADhavA mATe paNa te kAMTo jyAM sudhI na nIkaLe tyAM sudhI bIjo kAMTo (soya) pagamAM nAkhavI ja paDe che. soya nAkhavA jevI nathI, aMte to tene paNa kADhavAnI ja che. to paNa prathama kAMTo na nIkaLe tyAM sudhI soya nAkhavA jevI gaNAya che tema saMsArano rAga dUra na thAya tyAM sudhI tene kADhavA mATe paNa paramAtmAno rAga kartavya bane che Avo A viSayamAM upadeza che. AgamazAstromAM sarve paNa Azravo jo aprazasta hoya to saMsArahetu che paraMtu jo prazastatA te AzravomAM hoya to sAdhyanI siddhimAM sahAyaka hovAthI tene sAdhanamAM gaNAvelI che. jemake vaMdanAdi karavA rUpe muni-mahArAjano vinaya karavAmAM ane zAsananI prabhAvanA karavA rUpe vinaya karavAmAM harSAdi thAya (rAga thAya), ubhA thaIne vaMdana letAM jIvaghAta thAya, upAzraye bIrAjamAna mahArAjazrIne vaMdana karavA jatAM mArgamAM varasAda Adi hovAthI jIvaghAta thAya, varaghoDA Adi kADhavAmAM jIvaghAta thAya. A sarva ThekANe jIvaghAta che paNa guNavRddhi ane doSa-nivAraNa arthe che mATe prazasta che. aprazasta cAlu hoya tyAM sudhI prazasta evuM kArya sAvadya hoya to paNa kartavya bane che. zrI prajJApanA sUtramAM paNa A pramANe ja kahyuM che te pATha "ti aaN aMte ! mAsapnAvA pAttA ! goyamA ! cattAri mAsannAyA'' ItyAdi pATha pada 11 sUtra 1174 thI jANI levo. munine cAra prakAranI bhASA hoya che tyAM pravacananI malInatA koI karatuM hoya athavA pravacananI koI niMdA karatuM hoya to pravacananI rakSA karavAnA AzayathI jo mRSA bhASA bole to paNa te muni ArAdhaka thAya che. virAdhaka thatA nathI tema aprazastane TALavA prazastarAgano Azraya le to te paNa te kAle kartavya bane che. te kAraNathI zrAvaka-zrAvikAnA jIvanamAM hiMsA Adi pApasthAnako to che ja, paraMtu te pApasthAnako je azubha mATe seve che tene badalIne prAthamika abhyAsakAle zubha mATe jo sevAya to kaMI khoTuM thatuM nathI. tethI te pApasthAnakonI parAvRtti karAya che. badalo karAya che ane te parAvRtti guNI mahAtmAonI bhakti svarUpe karAya che. mATe hitakArI che, kalyANakArI che. kartavya svarUpa che. paraMtu jo te zrAvaka-zrAvikA sarva Azravo tyajIne saMsArano tyAga karIne saMvaradharma svIkAre, arthAt sAdhu-sAdhvIjI bane to tyAgI thayelA, yogI banelA jIvone aprazasta ke prazasta koI Azrava upakArI nathI, teone to jJAnayajJa ja karavo hitakArI che. jJAnamArgamAM ramaNatA karavI e ja kalyANakArI mArga che. muni mahArAjA bAhyapravRttimAM otaprota hotA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 753 nathI. tethI teone aprazastanuM sevana nathI mATe tenA nivAraNa arthe teoe prazastanuM AlaMbana sevavuM ucita nathI. te mATe teo to jJAnamArgamAM ja ramaNatA karatA chatA Atmatattvane sAdhe che. sArAMza ke je muni bAhya bhAvanI pravRttimAM otaprota hoya che te jJAnamAM ramaNatA kare to paNa citta bAhyabhAvavartI hovAthI tattvasAdhanA prApta karI zakatA nathI. mATe bAhyabhAva choDIne jJAnaramaNatA karavI. A rIte yathAsthitapaNe samajavuM. // 4 // bhinnoddezena vihitaM karma karmakSayAkSamam / klRptabhinnAdhikAraJca putreSTyAdivadiSyatAm // 5 // ' , gAthArtha :- bhinna uddezathI karAyeluM dharma anuSThAna karmakSaya mATe thatuM nathI. kalpAyo che bhinna adhikAra jemAM evo putraprApti mATeno yajJa jema karmakSaya mATe akSama (asamartha) che. tema A samajavuM. // 5 // TIkA :- '"minoddezeneti' minodezena-paramAtmasAdhanodezamantareLa minena-puchyAviAcchoddezena vihitA-tam, varSa-pUnAvidyAryam, varmakSayAya-akSama-asamartha bhavati / na hi bhinnasAdhyena kRtaM dayAdAnAdikaM dharmasAdhyazUnyAnAM satpravRttiH, bAlakrIDAtulyA / kalpitabhinnAdhikAraM karma - kAryaM putreSTyAdivat iSyatAmiti / yathA ca jalArthA vanitA kUpopakaNThe jalArthaM ghaTe ca rajjubandhaM kurvatI parapuruSarUpavyAkulitacittA svaputrameva pAzabandhaM kRtavatI duHkhabhAjanaM bhavati / evaM sAdhyacyutAnAM kriyA du:khaheturUpA uktA // 5 // vivecana :- je kArya je phaLaprApti karAvanArAM hoya te kArya jo te phaLaprAptinI IcchAthI karAya to to te kArya te phaLaprApti avazya karAve ja, paraMtu je kArya je phaLaprApti karAvanAra hoya te phaLaprAptino uddeza choDIne bIjI phaLaprApti mATe jo te kArya karAya to to te kArya potAnA prathamanA vivakSita phaLanI prApti karAvavAmAM asamartha thAya che. jemake tapa, jApa, svAdhyAya Adi dharmanAM kAryo karmonI nirjarA rUpa phaLaprApti ApanArAM che. paraMtu mAnaprApti, dhanaprApti, svargaprApti vagerenA AzayathI jo A dharmanAM kAryo karAya to te karAyelAM dharmanAM kAryo karmanirjarA rUpa potAnuM prathamanuM vAstavika vivakSita phaLa ApavAmAM asamartha bane che, kAraNa ke dharma karanArA te jIve vAstavika te phaLaprApti potAnA cittamAMthI tyajI dIdhI che. vItarAga paramAtmAnI pUjA Adi karavA rUpa dharmakArya, karmono kSaya karIne potAnA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 754 niyAgASTaka - 28 AtmAnA paramAtmapadanI prApti karavA mATe karavAnuM zAstramAM vidhAna karela che. arthAt vItarAgaprabhunI pUjAnuM phaLa paramAtmapadanI prApti che. paNa paramAtmapadanI sAdhanA siddha thavAnA uddezane choDIne puNyaprApti (dhanaprApti-svargaprApti) AdinI vAcchAnA uddezathI karAyeluM vitarAgaprabhunI pUjA Adi dharmakArya karmano kSaya karIne paramAtmapadanI prApti karAvavA rUpa vAstavika je phaLa che te phaLaprApti karAvavAmAM asamartha bane che. jema amane dharmaprApti thAya evA sAdhyathI zUnya loko saMsAramAM mAna-pAna, pratiSThA, moTAI ane yaza vagere meLavavAnA AzayathI dayA-dAna Adi dharmanAM kAryo kare to tevA prakAranA dharmanI prApti thavArUpa sAdhyathI zunya jIvonI A dayA-dAnAdinI dharma pravRtti e satyavRtti kahevAtI nathI. karmakSayAtmaka phaLane ApanArI banatI nathI. dharmapravRtti rUpa banatI nathI. paNa bALajIvonI tulya ajJAnakriyA bane che. kAraNa ke te kriyA yathArtha sAdhyathI zUnya che tema sarvatra samajavuM. je kAryano je adhikAra hoya te adhikArane choDIne te kAryamAM bIjo adhikAra jo kalpAya to te kArya potAnA niyata phaLanI prApti karAvavAmAM asamartha jANavuM. vedomAM putraprApti mATe je yajJa kahyo che te yajJa karatI vakhate jo putraprApti sivAya bIjuM kaMI phaLa manamAM IcchAya to te yajJa karyo hovA chatAM paNa tenuM je phaLa hatuM tenI IcchA na rAkhI hovAthI te phaLanI prApti jema thatI nathI, tema ahIM samajavuM. A viSaya upara eka kathAvArtA kahe che. . koI eka strI pANI bharavAnA kAryanI arthI thaI chatI bALakane keDamAM teDIne kUvA upara pANI bharavA jAya che. te strI kUvAnI cAre bAjunI banAvelI pALa rUpa oTalA upara ubhI chatI kUvAmAMthI pANI kADhavA mATe kUvAmAM ghaTa utAravA sAru te ghaTanA kAMThale doraDuM bAMdhavAnuM kAma kare che. thoDeka dUra koI rUpavAna rAjakumAra tulya puruSa Ave che tene dekhIne tenA rUpamAM ja AkuLa-vyAkula cittavALI thaI chatI te strI mohAzvetAnA kAraNe te doraDuM ghaTane bAMdhavAne badale potAnA putranA ja gaLAmAM bAMdhatI chatI ghaTane badale potAnA putrane ja pANI bharavA mATe kUvAmAM utAre che. bedhyAna hovAthI AvI moTI bhUla kare che pachI te pastAya che. duHkhanuM bhAna bane che. pANI to AvatuM nathI paNa potAno putra paNa gumAve che. A ja pramANe je kriyA je sAdhya mATe hoya te kriyA te sAdhya mATe karavI joIe. jo te sAdhya cUkI javAya ane bIjuM sAdhya manamAM levAya to te te sAdhya cUkelA jIvonI te te kriyA duHkhanuM ja kAraNa bane che tema ahIM paNa samajavuM /pA brahmArpaNamapi brahmayajJAntarbhAvasAdhanam / . brahmAgnau karmaNo yuktaM, svakRtatvasmaye hute // 6 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 755 gAthArtha :- "paramAtmAmAM arpaNa thavApaNuM" evuM brahmArpaNa paNa jJAnayajJanA ja eka aMtarbhAvanuM sAdhana che. mATe karelA kriyAnuSThAnano "meM A karyuM, meM A karyuM evA svakatRtvanA abhimAnanA jJAnano agnimAM homa karavo e ja ucita ane yogya mArga che. 6ll TIkA :- "vrAIma brAM ti" mAM vin ! yadi vaM draDhAImAM sarva svakRtaM brahmaNi-paramezvare yadarpaNaM-prayacchanaM (pradAnaM ) tatraivAropaNam / etatsarvaM paramezvarakRtaM jAtaM matkRtaM na kiJcaneti dhIriti yAvat / tad brahmayajJAntarbhAvasAdhanaM brahmayajJo-jJAnayajJastasya yo'ntarbhAvaH-AtmIyabhAvaphalaprAptisvIkArastasya sAdhanaM-tanniSpAdakatvakAraNaM manyase / yadvA tatphalamicchasi, tarhi tvaM tatkRte svakRtatvasamaye svasya jIvasya yatkRtaM nirmitaM karma tadbhAvastattvaM tadrUpo yaH smayo'haGkArastasmin nimittabhUte hUte hUtamagnau prakSepaNaM mayA nirmitamiti ahaGkArahomanimitta iti yAvat / karmaNo-jJAnAvaraNAdikasya, brahmAgnau-brahma-zuddhatIvropayogijJAnaM nirAzaMsatapazca tadpo yo'gnirUz2a gacchatIti vyutpattimattejastasmin AhutikaraNaM yuktaM-ghaTamAnaM, na tu pazvAderityarthaH // 6 // vivecana :- he vidvAna ! meM je kaMI karyuM che te mAruM nathI, brahmAnuM che - paramAtmAnuM che" Ama samajIne potAnuM kareluM kArya-sarva dharma anuSThAna jo tuM brahmAne eTale ke paramAtmAne arpaNa karavA mAgato hoya arthAt tArA vaDe karAyelAM saghaLAM paNa sukRtyo jo tuM paramAtmAnA caraNe samarpita karavA Icchato hoya to, tAruM karAyeluM sarva dharmAcaraNa e paramAtmAnA caraNe samarpita karavA-bheTa dharavA karAyuM che, paNa mArA potAnA mATe karAyuM nathI AvI jo tArI buddhi hoya to he vidvAna puruSa! A brahmArpaNa paNa jJAnayajJanA aMtarbhAvanuM sAdhana bane tema tuM kara. sArAMza ke zuddha AtmatattvanI prApti thavA rUpa bhAvaphaLanI prAptinuM kAraNa bane evo yajJa kara, paramAtmA to zuddha-buddha-niraMjana-nirAkAra ja che. tene koI vastunI jarUra nathI. pazunI hiMsA ane pazunA homanI ane tenA dvArA karAtA hiMsAtmaka yajJanI paramAtmAne kaMI jarUra nathI. paramAtmA koI paNa vastunA bhukhyA nathI. tArA vaDe karAyeluM dharma anuSThAna jo tuM paramAtmAne samarpita karavA Icchato ja hoya to AvA prakAranAM pazu-mAMsAdino homa na kara. paNa "A meM karyuM che A meM karyuM che" AvA prakAranuM je abhimAna che, ahaMkAra che, kaSAyo che teno tuM jJAna-agnimAM homa kara. te sAcuM brahmArpaNa che.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 756 niyAgASTaka - 28 jJAnasAra "svakRtatvasmaya" A jIva anAdikAlathI "meM A karyuMmeM A karyuM" ema dharmAnuSThAna karyAnAM gANAM ja gAyA karato hoya che. tenAthI potAnI prazaMsA ane mAna ja prApta karavAnI tamannA rAkhato hoya che. mATe jIva dvArA karAyeluM che je dharmakArya che tene karavApaNAnuM je abhimAna-ahaMkAra che te ja saMsAra-paribhramaNanuM ane jJAnAvaraNIya Adi karmonA baMdhanuM prabaLa nimitta che te nimittane samyajJAna rUpI agnimAM homavA jevuM che. nirmaLa-zuddha upayogadazAvALuM je vizuddha jJAna ane bhautika sukhonI AzaMsA vinAno ane svaguNomAM ramaNatA mATe karAyelo je tapa, A jJAna ane tapa bane agnitulya che temAM ahaMkArano homa karavo te yogya che. paNa pazu Adino homa karavo te ucita nathI. "mana" zabdanI vyutpatti "a chata" AvI thAya che. je upara uMce uMce jAya te agni, agninI jyota-zikhA sadA upara-uMce jAya che mATe AvA tejane agni kahevAya che. te jJAna ane tapa rUpI agnimAM ahaMkArAdi bhAva rUpa je kaSAyo che teno he vidvAnuM ! tuM homa kara, te kaSAyone tuM bALI nAkha. AvA prakArano je jJAnayajJa karavo te ja sAcuM brahmArpaNa che. AvuM brahmArpaNa karavuM ucita che. pazuhiMsA Adi karIne je brahmArpaNa karAya che te AtmAnuM ahita karanAra che. akalyANa karanAra che. mATe teno tuM tyAga kara ane kaSAyono homa karavAvALA jJAnayajJa dvArA brahmArpaNa kara. All atha zlokadvayena svarUpaphaladarzanapUrvakamupasaMharati - have be zloko dvArA niyAganA phaLane-karmone bALavAnA svarUpAtmaka phaLane jaNAvavA pUrvaka upasaMhAra karatAM jaNAve che ke - brahmaNyarpitasarvasvo, brahmadRgbrahmasAdhanaH / brahmaNA juhvadabrahma, brahmaNi brahmaguptimAn // 7 // brahmAdhyayananiSThAvAn, parabrahmasamAhitaH / brAhmaNo lipyate nAdhairniyAgapratipattimAn // 8 // gAthArtha :- (1) brahmamAM ja (paramAtmAmAM ja) arpaNa karyuM che sarvasva jeNe evo, (2) jJAnanI pradhAnatAvALI ja che dRSTi jenI evo, (3) jJAnanI ja vizeSe sAdhanA karavAvALo, (4) jJAnadazAnA baLe ajJAnatAno jJAnAgnimAM homa karavA vALo, (5) brahmacarya pALavA rUpa guptine (saghaLI vADane) dhAraNa karavAvALo (6) AcArAMgasUtranA prathama zrutaskaMdhanA navamAM brahma adhyayanamAM niSThAvALo, (7) parama evI jJAnadazAnI sAthe ekatAvALo ane
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 757 (8) upara samajAvyA pramANenA niyAmayajJane (jJAnayajJane) karavA vALo A brAhmaNa kyAreya pApo vaDe lapAto nathI. II7-8 TIkA - "brahmaLa rUtti" hALi-mAtmAna atisarvasva:, garti sthApita sarvasvaM-sarvAtmapariNamanarUpamityanena jJAnavIryalAbhabhogAdayaH svakSayopazamIbhUtA bhAvA Atmani eva arpitA:-sthApitA yena saH / tathA brahma-AtmA AtmajJAnaM vA, tatraiva dRga-dRSTidarzanaM zraddhAnam / (tathA) brahmasAdhana:-brahma-brahmajJAnameva sAdhanaM yasya saH brahmasAdhanaH / athavA brahma-AtmA eva sAdhane yasya sa evaMvidhaH sAdhakajIvaH brahmaNi-sAdhakAvasthApariNatasvAtmani AdhArabhUte, brahmaNA-AtmajJAnavIryAbhyAm abrahma-ajJAnaM pudgalakarma vAtmanaH bhinnaM juhvat-( homaM kurvan ) bhasmIcakAra / kathambhUtaH sAdhakapuruSaH ? brahma-brahmacaryaM svarUparamaNarUpaM, tasya guptimAntadguptiyuktaH / ityanena AtmA kartA AtmasvarUpeNa karaNabhUtena AtmasvarUparodhakaM jJAnAvaraNAdikarma Atmani sthitaM nivArayati // 7 // vivecana :- AvA prakArano brAhmaNa arthAt muni AvA prakArano niyAga (homa havana) kare to te brAhmaNa pApothI lapAto nathI. ahIM AvA prakArano brAhmaNa eTale kevA prakArano brAhmaNa (zramaNa)? A viSaya jaNAvavA mATe graMthakArazrIe mUlagAthAmAM sAtamI gAthAmAM pAMca ane AThamI gAthAmAM traNa ema pa+3 = 8 vizeSaNo kahyAM che. tathA ahIM brAhmaNa vizeSya je lakhyuM che te paNa brAhmaNakuLamAM janmelo ane brAhmaNanI jAtivALo puruSa evo artha na levo. paNa brahmavidyA (AtmavidyA) bhaNanAro arthAt AtmatattvanA lakSyavALo puruSa tene ja brAhmaNa kahevAya che. AvA prakAranA AtmatattvanA lakSyavALA je muni-mahArAjA che te ahIM brAhmaNa zabdathI jANavA. have te brAhmaNanAM (AtmajJAnInAM) vizeSaNo A pramANe - (1) potAnA AtmAmAM ja arpaNa karyuM che sarvasva jeNe evo puruSa, je puruSe potAne pragaTa thayeluM mati-zruta Adi jJAna, cakSa-acakuM darzana, dAna-lAbha-bhoga-upabhoga ane vIryAtmaka zakti, A badhA guNo potAnA ja jJAnAvaraNIyAdi karmonA kSayopazamabhAvathI pragaTa thayelA che. te kSAyopathamika bhAvanA sarve guNo AtmAnA svarUpane pragaTa karavAmAM jakSAyika bhAvanA guNo meLavavAmAM ja jeNe samarpita karyA che. evo je puruSa te brAhmaNa jANavo. lAyopathamika bhAvanA pragaTa thayelA potAnA sarve paNa guNone potAnA AtmatattvanI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyAgASTaka - 28 jJAnasAra zuddhimAM-nirmaLatAmAM ja jeNe joDI dIdhA che. paNa bhogakAryamAM joDyA nathI evo jIva ahIM samajavo. 758 (2) AtmA tarapha ja che dRSTi jenI evo jIva, athavA AtmatattvanuM ja jJAna prApta karavAmAM pradhAnapaNe dRSTivALo, niraMtara AtmAnI zuddhinuM ja jeNe lakSya bAMdhyuM che evo jIva. (3) brahmajJAna e ja sAdhana che jene evo jIva, arthAt AtmatattvanA jJAnanI ja niraMtara ramaNatA karavA vaDe vadhAre vadhAre AtmatattvanA guNo pragaTa karanAro. sArAMza ke AtmAmAM athavA AtmajJAnamAM ja jenI pAkI zraddhA jAmI che evo je puruSa te brAhmaNa. athavA brahyasAdhana zabdano bIjo evo artha paNa thAya che ke "AtmA e ja che sAdhanAmAM lakSya rUpe jene" evo ja puruSa, satata AtmAnI ja sAdhanA karanAro, AtmAnI ja upAsanA karanAro jIva te ahIM brAhmaNa jANavo. (4) prApti brahmA annadghanunnur = anAdikAlathI A AtmA je paudgalika sukho bhogavavAne TevAyelo che te AtmAnI bhogabuddhi haTAvIne AtmatattvanA guNone ja prApta karavAmAM jeNe dRSTi sthApI che evo arthAt sAdhaka avasthA rUpe pariNAma pAmelo potAno AtmA banye chate, AtmajJAna dvArA ane potAnA vIryane guNavikAsamAM ja phoravavA dvArA AtmAnA ajJAnane (mohadazAne) athavA anAdikAlathI bAMdhelAM kAryaNavargaNAnAM banelAM karmo ke je jaDAtmaka-ajJAnAtmaka-pudgalAtmaka che. ane AtmAthI bhinna dravya che evAM te karmone homavAnuM, te ajJAnane ane karmone bALavAnuM kAma karanAra je puruSa te ahIM brAhmaNa jANavo. sArAMza ke AtmatattvanA jJAnanI lInatA prApta thavA rUpa AdhAra maLye chate te jJAnadazAnA AlaMbane ja ajJAnAtmaka mohadazA ane karmo bALI nAkhanAro je puruSa che te ahIM brAhmaNa kahevAya che. (5) vaLI A sAdhakapuruSa kevo che ? te kahe che ke brahma eTale brahmacarya arthAt AtmabhAvamAM ja (svabhAvadazAmAM ja) ramaNatA karavI, tenI rakSA karanAro. zakya bane teTalo vadhAre svabhAvadazAmAM ja lAgI rahenAro, jarA paNa vibhAvadazAnA pariNAma na Ave enI barAbara kALajI rAkhanAro, svabhAva dazAmAM ja vartavAnI rakSA karanAro evo je jIva te ahIM brAhmaNa samajavo. Ama A gAthAmAM brAhmaNanAM pAMca vizeSaNo AvyAM. teno sArabhUta artha e nIkaLyo ke kartA evo A AtmA ja, AtmasvarUpamAM ramaNatAmaya svabhAvadazAnI ramaNatA nAmanA karaNa vaDe AtmAnA svarUpano avarodha karanArI evI
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI niyAgASTaka - 28 759 ajJAnadazA tathA jJAnAvaraNIyAdi karmo ke je karmo anAdikAlathI A AtmAmAM coMTelAM che te bannene ukheDIne tenuM nivAraNa kare che. tene dUra kare che. te karmone bALI nAkhe che. karmone bALavAnuM prabaLa sAdhana AtmaramaNatA ja che. tethI AtmaramaNatAnuM AlaMbana laIne AtmAthI bhinna dravya, karma nAmano je padArtha AtmAmAM bhaLI gayo che tene bALI nAkhe che. Avo brAhmaNa ahIM samajavo. te pApothI lepAto nathI. IIII TIkA :''brahmAdhyayaneti" brAhmaLo-muni:-zramo dravya-bhAvabrahmacarye rata: brAhmA:, adhai:-pAu: na nipyate-na tepavAnuM mati / thabhUta: brAhmaLa: ? brahmAdhyayanam-AcArAGgaprathamazrutaskandhanavamAdhyayanoktaniSThA - maryAdA, tadvAn tatpariNatipariNataH / punaH parabrahma - zuddhAtmasvarUpaM, tena samAhitaH - samAdhimayaH / punaH niyAga:-karmakSapaNam, tasya pratipattiH, tadrUpatApariNataH bhikSuH pApairna lipyate, nAvaguNThanAvAn bhavati / ata eva svasvarUpabhAsanaramaNapariNataH anAdikarmapaTalakSayaM kRtvA siddhabuddhaH paramAnandamayo bhavati / ato bhAvaniyAgaH karmadahanarUpaH karaNIya iti tattvam // 8 // // iti vyAkhyAtaM niyAgASTakam // na vivecana :- ahIM brAhmaNa zabdathI brahmamAM vasanArA arthAt AtmadazAmAM ja ramanArA evo artha karavo paNa brAhmaNakulamAM janma pAmanAra ke janmathI brAhmaNa e artha na levo. tethI brAhmaNa eTale muni-mahArAjA athavA zramaNamuni ke je dravyathI paNa brahmacarya pALavAmAM tatpara che tathA bhAvathI paNa AtmadazAmAM varte che evA dravyathI ane bhAvathI brahmacarya pAlanamAM lIna je muni che. te ahIM brAhmaNazabdathI jANavA. AvA muni pApothI lepAtA nathI. pApakarmonI sAthe baMdhAtA nathI. te munirUpa brAhmaNa kevA che ? A vAta bAkInAM traNa vizeSaNothI samajAve che. (6) brahma nAmanuM AcArAMga sUtramAM prathama zrutaskaMdhamAM kaheluM je navamuM adhyayana, temAM kahelI je niSThA eTale AtmatattvanI-munipaNAnI maryAdA, te maryAdAmAM vartanArA, te maryAdA pramANenI pariNatithI pariNAma pAmelA evA je muni che te pApothI lepAtA nathI. AcArAMga sUtramAM varNavelA AcAra pramANe cAlanArA, AtmAne AtmasvabhAvamAM ja rAkhanArA evA muni rUpa brAhmaNa. (7) tathA parama evuM zuddha Atmatattva-AtmAnuM nirmaLa zuddha sahajAnaMdasvarUpa che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyAgASTaka - 28 jJAnasAra tenAthI vyApta banelA, te sahajAnaMda svarUpamAM ja ekAgra thayelA evA je mahAtmA che te pApothI lepAtA nathI. 036 (8) niyApratipattimAn = niyAga eTale karmone bALI nAkhavA rUpa homahavana karavuM te niyAga. tene svIkAranArA AvA prakAranA karmone bALavA rUpa niyAgane karanArA muni kyAreya pApothI lepAtA nathI. uparanI banne gAthAmAM kahelAM ATha vizeSaNovALA munirUpa zramaNAvasthAmaya brAhmaNa kyAreya pApothI lepAtA nathI. A kAraNathI ja uttama AtmArthI jIvoe eTale ke mumukSu mahAtmAoe potapotAnA AtmasvarUpanuM ja jJAna karavAmAM, tenI ja avicala zraddhA karavAmAM ane te svarUpamAM ja ramaNatA ka2vAmAM udyamazIla thavuM joIe. AvA udyamavALA jIvo anAdikAlathI AtmAne lAgelAM je zubhAzubha karmapaTala che. teno kSaya karIne siddha-buddhaniraMjana-nirAkAra thayA chatA svAbhAvika potAnA ja anaMta guNonA bhoktA banyA chatA parama AnaMdamaya bane che. A rIte AtmatattvanI sAdhanA karanArA jIve karmone jJAna-agnimAM bALavA rUpa bhAvaniyAga ja karavo joIe paNa niHsahAya, lAcAra, parAdhIna ane vAcA vinAnA pazuone homIne hiMsAtmaka niyAga karavo te yogya nathI. jo pazu-hiMsAdithI svarge javAtuM hota to narakamAM konA vaDe javAya ? mATe Avo yajJa tyAjya che ane bhAvaniyAga kartavya che. Ama graMthakArazrInA kathanano sAra che. A pramANe aThThAvIsamA niyAgASTakanuM vivecana samApta thayuM. // 8 // aThThAvIsamuM niyAgASTaka samApta
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha ekonatriMzattamaM bhAvapUjASTakam // atha dravyapUjopaskArarUpaM bhAvapUjAsvarUpabhAvanopacArarUpaM bhAvapUjASTakaM vitanyate / tatra gRhasthaH anekasaMsArabhAratrastaH kadAcid nirvikArAnandarUpAM jinamudrAM vilokya prAptavairAgyaH bhavodvignaH sarvAsaMyamatyAgAbhilASI paramasaMvararUpaM paramezvaraM sadbhaktyA pUjayati / svayogasvaparigrahAdikaM sarvathA tyaktumasamarthaH sarvamapi tIrthaGkarabhaktiyuktaM karoti / tatazca AtmA svaguNapariNataH svarUpasAdhanArUpAM bhAvapUjAM #rati | tatsvarUpaM nAmataH pUjA iti kathanam / sthApanAtastalliGgAcaraNam / dravyataH candanAdibhiH zUnyopayogena ca / bhAvato guNaikatvarUpA sA vyAkhyAyate - | vivecana :- have bhAvapUjA aSTaka kahevAya che. paudgalika padArtho dvArA paramAtmAnI je pUjA karAya che te dravyapUjA jANavI. jemake jala, caMdana, puSpa, dhUpa, dIpa, akSata, naivedya ane phaLa dvArA karAtI aSTaprakArI pUjA Adi te dravyapUjA jANavI ane jJAnAvaraNIyAdi cAra ghAtI karmono kSayopazamavizeSa karIne prApta karelA potAnA AtmAnA guNomAM pariNAma prApta karIne AtmAnA zuddhasvarUpanI sAdhanA karavA rUpa je jinabhakti Adi kArya karavAM te bhAvapUjA jANavI. svaguNonI pariNativALo A AtmA viziSTa guNone prApta karavA mATe paramAtmAnuM je AlaMbana le che te bhAvapUjA jANavI. dravyapUjA jagatamAM prasiddha che. dravyapUjAnI bAhya sAmagrI paNa jANItI che. tethI dravyapUjAmAM snAna, zveta vastra, kesara Adi je je sAmagrI che teno bhAvapUjAnA svarUpAtmaka je je AtmaguNo che temAM bhAvanA bhAvavA rUpe tulanApaNe upacAra karavo te bhAvapUjA kahevAya che. tenuM aSTaka have kahevAya che. jemake pANI vaDe snAna karAya che tema dayAguNa prApta karavA vaDe karyuM che snAna jeNe arthAt te dayA e ja pANI che ema upacAra karIne dayA guNa dvArA karyuM che snAna jeNe evo A jIva potAnA zuddha AtmatattvanI prApti mATe te Atmatatva tarapha abhimukha thAya te bhAvapUjA jANavI. sAdhu mahAtmA to saMsAranA bhArathI sadAkAla mukta ja thayA che tethI tathA sAvadyanA tyAgI hovAthI satata bhAvapUjAmAM ja (AtmaguNonI ramaNatAmAM ja) ramanArA che. tethI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 762 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra teone sAvadya evI dravyapUjA hotI nathI. paraMtu gRhastha jIva sAMsArika vyavahAromAM sAvadyayukta hovAthI pariNAmanI nirmaLatA mATe ane bhAva pUjAnI prApti mATe tenA sAdhanabhUta evI sAvadya dravyapUjA kare che. te dravyapUjAnI upaskAra rUpa (sAmagrI svarUpa) snAnAdi je je vastuo che teno bhAvapUjAnA svarUpanI bhAvanAmAM upacAra karavA rUpa A aSTaka che. tyAM gRhastha jIva saMsAra saMbaMdhI aneka prakAranA bhArathI (bojAthI) pIDA pAmelo niraMtara ciMtAmagna ja hoya che. temAMthI kyAreka nirvikAra AnaMdanI laharIo svarUpa evI (arthAt mohanA vikArajanya nahIM paNa potAnA AtmAnA guNonA anubhavarUpa AnaMdanI laharIo vALI evI) paramAtmAnI mudrAne (prabhu-mUrtine) joIne prApta thayo che vairAgya jene evo ane bhAvathI ugI banelo evo gRhastha sarva prakAranuM aviratimaya saMsArI jIvana tyajavAnI abhilASAvALo thayo hoya paNa jyAM sudhI sarvatyAga na karI zake tyAM sudhI parama saMvararUpa (sarvathA karmano Azrava nathI jemane evA) zrI vItarAga paramAtmAnI uttamabhakti karavA pUrvaka jala-caMdana-puSpa Adi dravyo dvArA prathama dravyapUjA kare che. je potAnA manayoga, vacanayoga ane kAyayoga saMsArI bhAvamAM-mohamAyAmAM pravarte che eTale ke hAla azubhamAM pravarte che. tathA gharabArI hovAthI parivAra sAthe ane dhanadhAnyAdi sAmagrI sAthe mamatA-mUcha-Asakti AdimAM paNa che. A azubha yoganI pravRtti ane dhana-dhAnyAdinI mamatA Adi pApono sarvathA tyAga karavAne mATe jyAM sudhI asamartha che tyAM sudhI hAla prathama parAvRtti kare che. eTale ke je yogo ane parigrahAdi, azubha kAryamAM joDyA che tene badalIne te sarve paNa yogo ane parigrahAdine tIrthaMkara paramAtmAnI bhaktimAM prayuMje che. azubhamAMthI zubhamAM joDe che. jo ke A yogono ane parigrahAdikano sarvathA tyAga ja karavAno che. paNa jyAM sudhI sarvathA tyAga karavo zakya nathI tyAM sudhI teno azubhamAMthI zubhamAM badalo kare che. jemake snAnakriyA sAvadya hovAthI sarvathA tyajI devI che, paNa jyAM sudhI sarvathA na tyajAya tyAM sudhI zarIranI zobhA ane TApaTIpa mATe A jIva je snAna karato hato te tyajIne mAtra tIrthaMkara-paramAtmAnI pUjA-sevA karavA rUpa bhakti mATe ja snAna kare che. Ama snAnakriyAno badalo kare che tema sarvatra jANavuM. sarvatyAga na thAya tyAM sudhI azubhamAMthI zubhamAM AvavuM te prathama-parAvRtti che. tyArabAda A AtmA jema jema potAnA guNomAM pariNAma pAme che. eTale ke tIrthaMkara paramAtmAnI bhakti karatAM karatAM svaguNonI ramaNatA Ave che. tema tema vadhAre vadhAre potAnA guNono AvirbhAva karavAmAM sAdhanabhUta evI kSayopazamabhAvanA guNonI viziSTa ramaNatA rUpa bhAvapUjA kare che. te bhAvapUjA have samajAvAya che. A pUjA potAnA
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 763 jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 guNono AvirbhAva karavA svarUpa che. prAptaguNonI ramaNatA ane teno AnaMda e aprAptane prApta karavAmAM kAraNa che. te bhAvapUjA upara nAmAdi cAra nikSepA samajAve che. koInuM paNa pUjA athavA bhAvapUjA AvuM nAma rAkhavuM te nAma bhAvapUjA, pUjA karavAnAM liMgo dhAraNa karavAM tathA te liMgopUrvakanuM AcaraNa karavuM te sthApanApUjA, caMdana Adi dravyo vaDe ane upayoganI zunyatAe je pUjA karavI te dravyapUjA tathA potAnA AtmAnA guNonI sAthe je ekAgratA-ekamekatAtallInatA te bhAvapUjA. Ama cAra nikSepA jANavA. have bhAvapUjA upara sAta nayo samajAve che. (1) AtmaguNomAM pariNati karavA viSeno saMkalpa te naigamanayathI bhAvapUjA. (2) tathAvidha guNa-prAdurbhAva mATe yogya aMtaHkaraNa, jIvadaLa tathA dayA AdinI pravRttinA kAraNa rUpe zarIra Ama sAdhana sAmagrI e saMgrahanayathI bhAvapUjA che. (3) jIvadayA AdinuM pAlana e vyavahAranayathI bhAvapUjA che. (4) jJAnAdiguNayukta AtmatattvanuM ciMtana e RjusUtranayathI bhAvapUjA che. (5) dayA Adi guNonI AMzika paNa je anubhUti thavI te zabdanayathI bhAvapUjA che. (6) utkRSTa dayA Adi guNonI yogyatAvALA AtmAne te te guNono je anubhava thavo te samabhirUDhanayathI bhAvapUjA jANavI. dayA Adi utkRSTa guNo jemAM pUrNapaNe pragaTa thayA che ane sakriya banyA che te evaMbhUtanayathI bhAvapUjA che. have bhAvapUjA samajAvAya che - dayAmbhasA kRtasnAnaH, santoSazubhavastrabhRt / vivekatilakabhrAjI, bhAvanApAvanAzayaH // 1 // bhaktizraddhAnaghusRNonmizrapATIrajadravaiH / navabrahmAGgato devaM, zuddhamAtmAnamarcaya // 2 // gAthArtha :- he jIva ! dayA rUpI pANI vaDe karyuM che snAna jeNe evo, saMtoSa rUpI ujvaLa vastra dhAraNa karanAro, viveka rUpI tilakane karanAro, bhAvanA bhAvavA vaDe pavitra
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 764 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra AzayavALo evo tuM bhakti ane zraddhA guNa rUpI kesarathI mizrita caMdananA rasa vaDe zuddha evA potAnA ja AtmA rUpI paramAtmAnI brahmacaryanI nava vADa dhAraNa karavA rUpe nava aMge pUjA kara. // 1-2 // TIkA :- ''vAmbhamA kRti'' '"mavistazraddhAneti'' zloyasya yugmato vyAjJAna darzayati, he uttama ! evaMvidhaM zuddhAtmAnaM anantajJAnAdiparyAyaM AtmarUpaM devaM, "nava" iti navaprakArabrahmarUpAGgataH arcaya- -pUnaya | vivecana :- vyAmmasA padavALA ane bhaktizraddhAna padavALA ema banne zlokonI ekIsAthe vyAkhyA samajAvAya che. kAraNa ke banne zlokono paraspara saMbaMdha che. tethI sAthe vyAkhyA lakhAya che. he uttama jIva ! tuM tArA potAnA AtmArUpI paramAtmAnI (devanI) pUjA kara, tAro potAno AtmA zuddha che, nirmaLa che, vItarAgasvarUpI che. anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMtavIryAdi guNaparyAyavALo che. tenI tuM pUjA kara, nava prakAranI brahmacaryanI vADa pALavA rUpe vibhAvadazAmAMthI nIkaLIne svabhAvadazAmAM AvavA rUpe tArA AtmAnI pUjA kara. he uttama jIva ! tAro potAno AtmA ja paramAtmA che, anaMta guNono svAmI che. tene barAbara oLakha. tAruM anaMta svarUpa tArAmAM ja che. bahAra kyAMya nathI. mATe paradravyamAM prIti karavAne badale svadravyamAM ja prIti kara, vibhAvadazAne tyajIne svabhAvadazAmAM Ava. brahmacaryanI nava vADo e svabhAvadazAnI prAptinA upAyo che. mATe te brahmacaryanI nava vADo pALavA rUpa upAyo dvArA tuM tArA potAnA AtmA rUpI paramAtmAne pUja. rUpa, , kIdRzo bhUtvA ? ityAha dayA- dravyabhAvasvaparaprANarakSaNArUpA, sA eva ambha:jalaM pAnIyaM, tena kRtaM snAnaM - pAvitryaM yena saH / saMtoSaH- pudgalabhAvapipAsAzokAbhAvate eva zubhAni vastrANi teSAM bhRt-dhArakaH / vivekaH - svaparavibhajanarUpaM jJAnaM, tadeva ti, tena prAnI-zomamAna:| puna: cabhUta: ? bhAvanA-ahaMnuauvarUpA, tayA pAvana:- pavitraH AzayaH abhiprAyaH yasya saH / punaH bhaktiH - ArAdhyatA, zraddhApratIti:, "esa aTThe paramaTThe" evaMrUpA, (tadrUpeNa) ghusRNena unmizraM pATIrajaM, tasya dravAH, taiH, zuddhAtmA-paramezvaraH, svakIyAtmApi dIvyati svarUpe iti devastaM arcayapUjaya tadbhaktirato bhava iti // 1-2 // vivecana :- he uttama jIva ! tAre kevA prakAranA thaIne A AtmAnI pUjA karavI joIe ? AvI tane kadAca zaMkA thAya to teno uttara huM ApuM chuM ke tAre AvA prakAranA guNIyala banIne tArA potAnA AtmA rUpa paramAtmAnI pUjA karavI joIe -
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 765 (1) dayArUpI pANI vaDe karyuM che snAna jeNe evA tAre AtmAnI pUjA karavI joIe. bIjAnA prANonI rakSA karavI te dravyadayA ane potAnA prANone vibhAvadazAmAM jatA rokIne tenI rakSA karavI te bhAvadayA. Ama svaprANa ane paraprANanI rakSA karavA svarUpa je bhAvadayA ane dravyadayA che te ja pANI che. tenA vaDe karyuM che snAna arthAt pavitratA jeNe evo tuM thA, jema jala vaDe zarIrano mela dhoIne nirmaLa thavAya che tema dravyadayA ane bhAvadayA jIvanamAM lAvavA vaDe manamAM pavitratA lAvIne tuM nirmaLa thA. pachI AtmAnI pUjA kara. (2) saMtoSa guNa lAvavA rUpI ujjvaLa vastrane dhAraNa karavAvALo thA. paudgalika padArthone meLavavAnI je pipAsA (tRSNA) ane te na maLe tyAre thato zoka, A banneno je abhAva te saMtoSa, paudgalika vastu meLavavAnI pipAsAno tathA prApti thAya to prItino ane na prApta thAya to aprItino jemAM tyAga thAya tenuM nAma saMtoSa. A saMtoSa guNarUpI je ujjvaLa zuddha vastro che tene dhAraNa karavAvALo banIne pachI AtmAnI pUjA kara, jema dravyapUjAmAM ujjavaLa vastro paheravAmAM Ave che tema bhAvapUjAmAM saMtoSaguNane dhAraNa karIne paudgalika sukhonI IcchAono abhAva karavA dvArA tuM AtmAnI pUjA ka2.1 (3) viveka rUpI tilakathI zobhAyamAna thayelo tuM pUjA kara, ahIM svadravya zuM ? ane paradravya zuM ? svaguNo zuM ? ane paraguNo zuM ? sva-upakArI zuM ane sva-anupakArI zuM ? Ama sva-parano vibhAga karIne svano svIkAra karavo ane parano tyAga karavo te viveka. A vivekane tilakanI upamA ApIne kahe che ke jema dravyapUjAmAM kapAlamAM tilaka karAya che tema bhAvapUjAmAM vivekaguNa hovo jarUrI che. mATe vivekaguNa meLavavA rUpa tilaka karIne tuM potAnA AtmAnI pUjA kara. (4) bhAvanA dvArA pavitra AzayavALo thA. arihaMta paramAtmAnA guNonI sAthe ekameka thavuM, layalIna thavuM, guNomAM garakAva thaI javuM te bhAvanA. arihaMta paramAtmAnA guNone ja dekhavAmAM, guNone ja gAvAmAM ane guNonA ja ciMtanamAM rahevAthI pavitra banyo che Azaya jeno, pavitra banyA che vicAro jenA, pavitra banyo che abhiprAya jeno evo tuM thA ane tenA dvArA pUjA kara. uparokta cAra vizeSaNo vALo tuM thA, Avo uttama gRhastha banIne tuM tArA AtmA 1. ahIM upameya saMtoSa ekavacanamAM che ane upamAna ujvala vastra bahuvacanamAM che to paNa anekavidha paudgalika padArthonA viSaya rUpe saMtoSa aneka kalpIne karmadhAraya samAsa samajI levo.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 766 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra rUpI paramAtmAnI pUjA kara. have jema paramAtmAnI dravyapUjA karavAmAM kesarathI mizrita caMdanane ghasIne karelo caMdanano rasa (arthAt kesaramizrita caMdanano ghoLa-pravAhI rasa) vaparAya che. tenA vaDe bhagavAnanI pUjA karAya che tema ahIM bhaktithI mizrita zraddhAguNa vaDe tuM AtmAnI pUjA kara. bhakti eTale paramAtmA e ja pUjya che. anaMtaguNI AtmA ja ArAdhya che. AvA prakAranI pUjyatAnI-ArAdhyatAnI je buddhi che te bhakti samajavI ane pratItivizvAsa-prema tene zraddhA kahevAya che. paramAtmAnAM vacano upara atyanta vizvAsa, atyaMta prema "bhagavAne kahelo je artha che e ja sAco artha che e ja paramArtha che" Avo pAko dRDha nirNaya te zraddhA, Ama bhakti ane zraddhA banne sAthe rAkhIne tuM pUjA kara, jema kesara ane caMdana sAthe rAkhIne dravya pUjA thAya che. eTale ke (ghusRNa) kesara ane tenAthI mizra karelo (pATIraja) caMdanano ghoLa (caMdanano rasa), tenA vaDe jema dravyapUjA thAya che tema bhakti ane zraddhAnA milanapUrvaka tAro potAno je zuddha AtmA che, je paramezvara che, potAno je AtmA che te deva che, kAraNa ke te AtmA potAnA zuddha-buddha-nirmaLa svarUpamAM dIpe che mATe deva che. AtmA e ja sAco deva che. tevA paramAtmAsvarUpa-devasvarUpa evA tArA potAnA ja AtmAnI tuM pUjA kara. paramAtmAnI bhakti karavAnA bahAne tArA potAnA anaMtaguNI AtmAne oLakhavAno ane prApta karavAno puruSArtha kara. // 1-25 atha anukrameNa pUjAprakArAnAha kSamApuSpastrajaM dharma - yugmakSaumadvayaM tathA / dhyAnAbharaNasAraM ca, tadaGge vinivezaya // 3 // gAthArtha :- te AtmA rUpI paramAtmAnA aMga upara potAnAmAM kSamA guNa lAvavA rUpI puSpanI mAlAne, dezivati-sarvavarita ema be prakArano dharma lAvavA rUpI be vasrone ane dhyAna dharavA rUpI zreSTha AbharaNane tuM sthApana kara. // 3 // TIkA :- ''kSamApuSpatramiti'' he bhavya ! tai-AtmasvarUparUpe mar3e kSamAM-jothopazamavacanadharmakSama pAt, svapna-puSpamAtAm, vinivezaya-sthApaya / tathAtthaiv dharmayugmaM-zrAvakasAdhurUpaM zrutacAritrarUpaM vA kSaumavastradvayaM nivezaya / ca-puna:, dhyAne-dharmazuvane, te va AmaraLasya sAra-pradhAnam, paramabrahmaLi nivezaya / tyavaM guNapariNamanarUpAM pUjAM kuru // 3 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 vivecana :- he bhavya jIva ! tuM AvI bhAvapUjA kara. paramAtmAnA pratibiMba upara jema puSpanI mAlA sthApana karAya che. aMgaracanAnA kAle upara-nIcenAM vastro mukAya che. tathA mugaTa ane hAra vagere AbharaNo paherAvAya che. (rAjyAvasthAnuM svarUpa jaNAvavA mATe aMga racanA che). tenI jema bhAvapUjAnA prasaMge kSamA, zrAvakadharma-sAdhudharma ane dhyAna ItyAdi guNone jIvanamAM lAvavA dvArA he uttama jIva ! tuM tArA AtmA rUpa paramAtmAnI bhAvapUjA kara. 6x6 tadaGge = paramAtmAnA aMga upara jema puSpanI mALA mukAya che tema potAnA AtmAnA svarUpAtmaka aMga upara kSamAguNane dhAraNa kara. kSamAguNa rUpI puSpamAlAne potAnA jIvana rUpI aMgamAM lAva. ahIM krodhanI upazAnti rUpa vacanakSamA ane dharmakSamA ema be prakAranI kSamA jANavI. paramAtmAnuM vacana, che Adeza che ke kSamA rAkhavI te vacanakSamA ane kSamA rAkhavI te AtmAno dharma che. Ama samajIne kSamA rAkhavI te dharmakSamA. tathA zrAvakadharma ane sAdhudharma (dezaviratidharma ane sarvaviratidharma) athavA zrutadharma ane cAritradharma ema be prakArano dharma jIvanamAM lAvavA rUpI ujjvaLa be vastro paramAtmAnI mUrti upara sthApana kara. jema aMgaracanAmAM be vasro mUrti upara sthApita karAya che tema potAnA AtmajIvanamAM uparokta banne prakAranA dharmo tuM prApta kara. vaLI dharmadhyAna ane zukladhyAna ema be prakAranAM dhyAnarUpI AbharaNonI zobhA tArA AtmajIvanamAM tuM lAva. jema aMgaracanAmAM paramAtmAnA pratibiMba upara mugaTa, hAra, bAjubaMdha ane kuMDala Adi AbharaNonI zobhA karAya che. tema tuM tArA potAnA AtmajIvanamAM ArtadhyAna-raudradhyAnane tyajIne dharmadhyAna ane zukladhyAna karato thaI jA. dharmadhyAnanA, AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya ema cAra bheda che tathA zukladhyAnanA paNa pRthavitarka savicAra, ekatvavitarka avicAra, sUkSmakriyA apratipAtI, ane vyacchinna kriyA anivRtti ema cAra bheda che (juo tattvArthasUtra adhyAya-9, sUtra-36 thI 46) A pramANe potAnA AtmAmAM guNonuM pariNamana lAvavA svarUpa paramAtmAnI (paramasvarUpavALA potAnA AtmAnI) tuM pUjA kara. // 3 // madasthAnabhidAtyAgairlikhAgre cASTamaGgalIm / jJAnAgnau zubhasaGkalpa- kAkatuNDaM ca dhUpaya // 4 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 768 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra gAthArtha :- ATha madanAM sthAnonA bhedono tyAga karavA vaDe paramAtmAnI AgaLa ATha maMgalanuM Alekhana kara ane zubhasaMkalpo rUpI kRSNAgaru nAmanA dhUpane jJAnarUpI agnimAM nAkhIne nAza kara. Ama dhUpapUjA kara. 4ll TIkA :- "sthAneti' mA-mAnavonmAdA, tasya sthAnani, tAni aa fmavA:- bhedAH, tAsAM tyAgaiH-varjanaiH aSTamaGgalImagre likha / tathA jJAnAgnau zubhasaGkalpa:zubharAgapariNAmaH tadrUpaM kAkatuNDaM-kRSNAgaruM dhUpaya / ityanena rAgAdhyavasAyAH zubhAH puNyahetavaH siddhisAdhane tyAjyA eva / ato jJAnabalena tattyAgo bhavati // 4 // vivecana :- mada eTale ahaMkAra, moTAI, mAnanuM tophAna. te mada kahevAya che te ATha jAtanA che. yogazAstramAM kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIe kahyuM che ke - jAtilAbhakulaizvaryabalarUpatapaHzrutaiH / kurvan madaM punastAni hInAni labhate janaH // jAtimada 1, lAbhamada 2, kulamada 3, aizvaryamada 4, balamada 5, rUpamada 6, tapamada 7 ane zratamada 8 Ama ATha prakAranAM ahaMkAranAM-abhimAnanAM sthAno che. te ATha sthAno rUpI je madanA ATha bhedo che teno tyAga karavA vaDe paramAtmAnI sAme ATha maMgalanuM Alekhana kara, sArAMza ke dravyapUjAmAM paramAtmAnA pratibiMbanI sAme jema aSTamaMgala AlekhavAnA hoya che tema bhAvapUjAmAM tArA potAnA AtmAnA AtmajIvanamAM ATha prakAranA madono (abhimAnono-ahaMkArono) tyAga vasAva. ATha madono tyAga karavo e ja aSTamaMgalanuM Alekhana che. tathA jJAnAtmaka agnimAM zubhasaMkalpo rUpI eTale ke prazasta evA rAganA pariNAmo rUpI kAkatuMDa nAmanA (kRSNAgaru nAmanA) dhUpane dharavA dvArA dhUpapUjA kara. jema paramAtmAnA pratibiMbanI sAme dravyapUjAmAM dhUpa karavAno Ave che ane temAM paNa kRSNAgaru jevo viziSTa dhUpa nAkhavAmAM Ave che. agnimAM nAkhIne bALavAmAM Ave che jenI sugaMdhathI havAmAnamAM rahelI durgadha dUra thAya che. tema ahIM bhAvapUjAmAM zAstrIya vizALa jJAnadazA tuM prApta kara ane azubha saMkalpo jema tyajavA jevA che ema upara AvelA AtmAne zubha saMkalpo paNa mokSamArgamAM bAdhaka hovAthI tyajavA jevA che. te zubha saMkalpo rUpI kRSNAgaru dhUpa jJAnaagnimAM nAkhIne bALI nAkha. Ama bhAvapUjA-dhUpapUjA kara. 1. umA zabda AkArAnta strIliMga che. tethI upara rUpa barAbara che. tathA taNAM je lakhyuM che te barAbara che. teSAM lakhavAnI jarUra nathI. mera zabda jo hota to teSAM thAta.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 769 pati-patnI-bALako-dhana-ghara-alaMkAra ane mitrAdi saMbaMdhI rAganA je pariNAma te azubhasaMkalpo kahevAya che. kAraNa ke mohavardhaka che. evI ja rIte deva-guru-dharma-zAstra ane tenAM sAdhano uparano je rAga che tenA saMbaMdhI zubha saMkalpo te prazasta athavA zubha saMkalpo kahevAya che. pagamAM lAgelA kAMTAne kADhavA soya nAkhavI paDe che, paraMtu soya paNa eka prakArano pIDAkArI kAMTo ja che. tethI kAMTo nIkaLI gayA pachI soya paNa kADhI ja nAkhavAnI hoya che. tema azubha saMkalpone dUra karavA pUratuM ja zubha saMkalponuM AlaMbana levAnuM hoya che. aMte to zubha saMkalpo paNa vItarAgAvasthAnA bAdhaka hovAthI tajavAnA ja hoya che. mATe he uttama jIva ! tuM have zubha saMkalpone paNa bALI nAkhavA rUpa bhAvapUjA rUpI dhUpapUjA kara. azubha saMkalpo pApabaMdha karAve ane zubha saMkalpo punyabaMdha karAve. paraMtu aMte to bane saMkalpo baMdha ja karAve che ane baMdha e heya che. tethI sarvathA karmarahita avasthA ane zuddha, buddha, vItarAga avasthAvALI siddhidazA prApta karavI hoya tyAre puNyabaMdhanA hetubhUta A zubhasaMkalpo paNa tyAjya ja che. mATe te uttama mahAtmA ! tuM jAga, jJAnadazA prApta kara ane jJAnanA bala vaDe zubhasaMkalpono paNa tyAga kara. /4 prAgdharmalavaNottAraM, dharmasanyAsavahninA / kurvan pUraya sAmarthya rAjannIrAjanAvidhim // 5 // gAthArtha :- dharmasanyAsa nAmanA sAmarthyayogane pragaTAvavA vaDe pUrvakAlIna (audayikabhAvanA ane maMdaSayopazamabhAvanA) dharmono tyAga karavA rUpa lavaNa utAravAnuM (luNa utAravAnuM kAma karato chato sAmarthyayoga pragaTAvavA rUpa zobhAyamAna evI Arati utAravAnI vidhine tuM pUrI kara. /pA. TIkA :- "prAtharneti kSatrItmasvarUpArvane tharmasaMnyAsavRdvinA :-svarUpa sattA sahajapAriNAmikalakSaNaH candanagandhatulyaH, (tasya) samyag nyAsaH-sthApanaM, sa eva vaDhi, tena pravi-pUrvanAthanarUpa, tharSa:-vindamAvanArUpa:, tava navaUT, tasyottAra:-nivAraNaM, nirvikalpasamAdhau sAdhakasyApi savikalpadharmasya tyAga eva bhavati | evaM bhAvarUpaM apavAdasAdhanarUpalavaNottAraM karvana sAmarthya rAjannIrAjanAvidhiM -pUrvasAmarthyayogasvarUpA rAjantI-zobhamAnA nIrAjanA-ArAtrikA, tasyAH vidhistaM pUraya / sAmarthyayogasvarUpaM ca yatra karmabandhahetuSu pravartamAnavIryasya na tAdRk pravRttiH, svAtmadharmasAdhanAnubhavaikatve pravartamAnaH niSprayAsatvena pravartate sa yogaH sAmarthya 3vyakti paI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77) jJAnasAra bhAvapUjASTaka - 29 vivecana :- dravyapUjAvidhimAM dhUpapUjA ane aSTamaMgalanA Alekhana pachI lUNa utAravAnI ane Arati utAravAnI vidhi hoya che. paramAtmAnA pratibiMba upara karelI bhavya aMgaracanAmAM koIno dRSTidoSa na lAgI jAya eTale lUNa utAravAnI vidhi karavAmAM Ave che. lavaNane agni upara pheravIne bALI nAkhavAmAM Ave che ane tyArabAda dharmanuM A kArya nirvidane pUrNa thayuM tenA AnaMdarUpe "mA = santA, tiH-pratiH" sarvatra prIti pAmavA rUpa Arati utAravAnuM kAma karAya che. tema ahIM bhAvapUjAmAM paNa A be vastu samajAvavAmAM Ave che. he bhavyajIva! tuM tArA potAnA AtmAnuM zuddha-nirmaLa je svAbhAvika svarUpa che tenI prApti karavA rUpI bhAvapUjAvidhimAM dharmasanyAsa nAmanA sAmarthyayogarUpa agni pragaTAvIne pUrvakAlanI sAdhanAvidhino tyAga karavA rUpI lavaNottAranI (eTale ke lUNa utAravAnI) vidhine tuM kara. yoga eTale AtmAne mokSanI sAthe joDe che, " moLa no goLo" AvuM pUjya zrI haribhadrasUrijInuM vacana che. te yoga traNa prakArano che. IcchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyayoga, dharma karavAnI prabaLa IcchA te IcchAyoga, zAstrono abhyAsa karI tenAM vacanone anusAre dharma karavo te zAstrayoga ane svayaM AtmAnuM evuM sAmarthya pragaTe ke jyAM zAstronuM AlaMbana na levuM paDe te sAmarthyayoga A chello sAmarthyayoga AThamAM guNasthAnakathI Ave che. tenA be bheda che - (1) dharmasanyAsasAmarthyayoga ane (2) yogasanyAsa sAmarthyayoga. kSayopazamabhAvanA jJAna-darzana-cAritra-vIrya ItyAdi je je Atmadharmo sAdhanabhAve pragaTa karyA che. te dharmono sanyAsa karavo eTale tyAga karavo ane viziSTa bhAvomAM AtmAnuM sthApana karavuM tenuM nAma dharmasanyAsa nAmano sAmarthyayoga kahevAya che. A yoga dizA AvatAM ja kSAyikabhAvanA (guNo) dharmo pragaTa thavA lAge che. tethI jema lUNa utAravAmAM lUNane AgamAM bALI nAkhavAmAM Ave che tema kSAyika bhAvanA viziSTa guNonI prApti thavA rUpa dharmasanyAsa-yogamaya agni dvArA pUrvakAlIna sAdhanAnI avasthAnA kSayopazama bhAvanA dharmo rUpI lUNa tuM bALI nAkha. ahIM dharma eTale AtmAnA zuddha nirmaLa svarUpanI sattA, jJAna-darzana-cAritra ane varyAtmaka svAbhAvika guNamaya je pAriNAmikabhAva, jema caMdana svayaM sugaMdhamaya hoya che tenI tulya AtmAno nirmaLa sahaja zuddha guNAtmaka AtmapariNAma te dharma jANavo. tenuM 1. A traNe yoganI vadhAre spaSTa vyAkhyA pUjya zrI haribhadrasUrijI kRta yogadaSTi samuccaya gAthA 3 4-5 mAM che.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 771 sthApana karavuM, arthAt te yoga AtmAmAM pragaTAvavo te dharmasanyAsayoga kahevAya che. AvA prakArano ucca koTino dharmasanyAsayoga je pragaTe tene vati kahevAya che. kAraNa ke temAM pUrvakAlIna sAdhanAnA je je maMdabalavALA kSayopazama bhAvanA dharmo (guNo) hatA te have TakatA nathI. arthAt baLI jAya che. mATe A dharmasanyAsayoga e vahni che ane pUrvakAlIna maMdaguNonI pragaTatA e lUNa samAna che. jema agni vaDe lUNa baLAya che ane lUNa utAravAnI kriyA thAya che tema viziSTa ucca koTinA dharmonI prApti rUpa ane kSAyopazamika bhAvanA dharmone bALavA rUpa dharmasanyAsayoga AvavAthI pUrvakAlIna sAdhanAnA maMdaguNorUpI bhrUNane bALavA dvArA lUNano tuM tyAga kara, te lUNane agnimAM nAkhI de. kAraNa ke nirvikalpaka dazAvALI samAdhinI jyAre prApti thatI hoya che tyAre (bhale zubha vikalpo hoya to paNa te) vikalpavALI dazAno to tyAga ja karavo paDe che. azubha vikalpo dUra karavA mATe zubha vikalpavALI dazA upakAraka hatI, paraMtu ucca koTinI nirvikalpaka avasthA jyAre AvatI hoya che tyAre zubha vikalpovALI savikalpaka avasthA paNa tyAjya ja bane che. mATe nirvikalpa samAdhi prApta karavA rUpa dharmasanyAsa yogAtmaka agni pragaTAvavA dvArA pUrvakAlIna sAdhanAnI savikalpaka avasthA rUpI bhrUNane bALavAnuM kAma karavA svarUpa lavaNottAraNa kara. zubha vikalpovALI je savikalpaka sAdhanA che te aMte heya hovA chatAM azubha vikalpone TALavA pUratI upakAraka che. mATe tene apavAdasAdhanA kahevAya che. mUlamArge te Ada2vA jevI nathI. kAraNa ke te paNa vikalpAtmaka hovAthI zubharAgAdi svarUpa hovAnA kAraNe mohamaya che. aMte to tyAjya ja che. tethI nirvikalpaka sAdhanA ja utsargasAdhanA che. A rIte vicAratAM zubhasaMkalpavALI savikalpaka sAdhanAno tyAga karavA rUpa lavaNottA2NanuM kArya karato evo tuM nirvikalpaka sAdhanA prApta karavA rUpa sAmarthyayoganA pUrvabhedamaya (prathamabhedasvarUpa) zobhAyamAna Aritane utAravAnI vidhi pUrNa kara. sAmarthyayoganA be bhedamAMthI pUrvabheda eTale prathamabheda je AThamA guNasthAnakathI Ave che te dharmasanyAsa nAmanA prathama bhedAtmaka sAmarthyayoga pragaTAvavA rUpa zobhAyamAna Arati utAravAnI vidhine he jIva ! tuM pUrNa kara. sAmarthyayoganuM TuMkuM lakSaNa AvuM samajavuM ke je Atma-vIrya karmabaMdhanA hetuomAM (mithyAtvAdi) pravarte che. tevI pravRtti na karavI. arthAt je vIryapravRttithI karma baMdhAya tevI vIryapravRtti tyajI devI. paNa potAnA AtmAnA dharmonI (guNonI) sAdhanAnA anubhavanI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 772 bhAvapUjAnTaka - 29 jJAnasAra sAthe ekamekatA sAdhavAmAM ja vIryanI pravRtti karavI. AvI pravRtti karanAro bhavya AtmA ghaNI mahenata vinA saheje saheje potAnA AtmAnA guNono vikAsa sAdhe che. AvA sahajayogane sAmarthyayoga kahevAya che. //pA sphuranmaGgaladIpaM ca, sthApayAnubhavaM puraH / yoganRtyaparastauryatrikasaMyamavAn bhava // 6 // gAthArtha :- AtmadazAnA anubhava rUpI skurAyamAna maMgala dIpaka paramAtmAnI sAme sthApana kara, tathA mana-vacana-kAyAnA yogone AtmasAdhanAmAM ja pravartAvavA rUpa nRtya karavAmAM tuM tatpara thA ane dhAraNA, dhyAna ane samAdhi rUpa gIta, nRtya ane vAjIMtra e traNenI ekatA rUpa saMyamavALo tuM thA. dA. TIkA :- ratnati - punaH rat - retIthamane vI-sarvadravyabhaavopdrvmuktN dIpaM-bhAvaprakAzam anubhavaM - sparzajJAnamAtmasvabhAvAsvAdanayuktaM jJAnam puraH-agre sthApaya, yogA: - manovAkkAyarUpAsteSAM sAdhanapravartanarUpaM nRtyaM (tANDavaM) tatra tatpara: sodyamaH san paramAdhyAtmadhAraNA-dhyAna-samAdhirUpasAdhanayogAGgapariNamanarUpatUryAdipUjAtrayamayo bhava / ityanena AbhyantarapUjayA tattvAnandamayaM svacaitanyalakSaNaM svAtmAnaM tadrUpaM kuru / vivecana :- dravyapUjAmAM Arati utAryA pachI maMgaladIpa karavAno vyavahAra che. te pramANe bhAvapUjAmAM paNa AtmAnA guNonI ramaNatAnA AnaMdano je anubhava thAya che te anubhava e jJAnAtmaka hovAthI prakAzAtmaka che. mATe jANe maMgaladIpaka ja hoya zuM? ema samajIne anubhavane dIpakanI upamA ApIne samajAve che - sarva prakAranA bAhya dravya upadravo ane abhyattara (moha ane ajJAnajanya) bhAva upadravothI sarvathA mukta evuM tathA AtmatattvanA AsvAdanathI yukta evuM arthAt Atmatattvano spaSTa sparza jemAM thayo che tevuM bhedajJAnanA sparzajJAnavALuM bhAvaprakAzAtmaka je anubhavajJAna che tene AtmArUpI paramAtmAnI sAme sthApana kara. A AtmAmAM anubhavajJAna evuM joDa ke jenAthI tAro potAno AtmA ja paramAtmA bane. paramAtmAnI sAme dravyapUjAmAM jema skurAyamAna maMgaladIpa karAya che. tema bhAvapUjAmAM tArA potAnA AtmA rUpI paramAtmAnI sAme AtmatattvanA sparzavALo bhedajJAnayukta vairAgyamaya anubhava prApta kara arthAt te anubhava prApta karavA rUpI maMgaladIpa sthApana kara.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 773 tathA dravyapUjAmAM paramAtmAnI sAme jema nRtya karavAmAM Ave che gIto gAvAmAM Ave che ane vAjIMtro vagADavAmAM Ave che AvI rIte gIta, nRtya ane vAjIMtra A traNenA tAlanI ekatA sAdhavApUrvaka bhakti karavAmAM Ave che. tema bhAvapUjAmAM mana, vacana ane kAyA ema traNe yogonuM AtmasAdhanAmAM pravartAvavuM te nRtya, AvA prakAranuM nRtya karavAmAM tuM tatpara thA - udyamavALo thA. tArA mana-vacana ane kAyAnA yogone AtmatattvanI sAdhanAmAM joDa. tathA yogone sAdhanAmAM joDavA rUpa nRtyanI sAthe sAthe utkRSTa adhyAtmadazAmaya dhAraNA-dhyAna ane samAdhi rUpa muktimArganI sAdhanAsvarUpa yogadazAmAM (ATha aMgo paikInAM) chellAM traNa aMgonuM AtmAmAM pariNamana thavA rUpa sUryAdivALI (sUrya eTale vAjIMtra ane Adi zabdathI gIta-nRtya vagere saMgItanI sarvasAmagrI sAthe) traNa prakAranI pUjAvALo tuM thA. jema dravyapUjAmAM gIta-nRtya ane vAjIMtra ema traNa prakAranI bhaktirUpa dravyapUjA hoya che. tema bhAvapUjAmAM mana-vacana ane kAyAnA yogonuM AtmasAdhanAmAM pravartana karavA rUpe dhAraNA, dhyAna ane samAdhivALA thavuM ema traNa prakAranI pUjA karavAvALo tuM thA. A pramANe dravyapUjAthI jema bAhya AnaMda upaje che tema abhyantarapUjA vaDe (eTale ke bhAvapUjA vaDe) AtmatattvanI prApti rUpa AnaMdamaya ane potAnA ja caitanyaguNavALA potAnA AtmAne he uttama jIva ! tuM paramAtmArUpa banAva. tuM ja aMtarAtmA maTIne paramAtmA bana. // 6 // ullasanmanasaH satya - ghaNTAM vAdayatastava / bhAvapUjAratasyetthaM karakroDe mahodayaH // 7 // ? gAthArtha :- A rIte satyatattvarUpI ghaMTAne vagADatA ane ullasita manavALA tathA bhAvapUjAmAM otaprota evA tane he uttama jIva ! mahodaya (mokSaprApti) hatheLImAM ja che. 11911 TIkA :- 'ujjasanmanasa kRti' tyuM mAvapUnAratasya tava mahotya:-mokSa: karakroDe-hastatale'sti / kiM kurvataH ? ullasanmanasaH- bhAvollAsayuktacittasya satparyAyarUpAM ghaNTAM nAdayataH - zabdaM kurvataH / ityanena saharSasatyamanaullAsarUpAM ghaNTAM vAdayataH sataH pUrvoktapUjAkaraNena sarvasvazaktiprAdurbhAvarUpo mokSo bhavati // 7 // vivecana :- dravya-pUjAvidhimAM luNa utAraNa, Arita ane maMgaladIpa pachI
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 774 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra jinAlayamAMthI nIkaLatAM ghaMTa vagADavAno vyavahAra che. pote ghaNA ja bhAvollAsathI zarU karelI A dravyapUjA nirvidane pUrNa thaI che. tajanya harSa amApa che. te harSanA nimitte (jema lagnAdi prasaMge harSa vizeSa hovAthI vAjAM vagADavAmAM Ave che tema) ahIM ghaMTa vagADavAmAM Ave che. e ja nyAye bhAvapUjAvidhimAM je je dravya, je je guNa-paryAyavALuM che te te dravyane te te guNa-paryAyavALuM jagatanA jIvone samajAvatA evA tane arthAt yathArtha dharmadezanA ApatA evA tane mahodaya eTale mokSanI prApti kara-koDamAM ja che arthAtu hatheLImAM ja che. have vAra lAgatI nathI. zuM karatA evA tane mokSaprApti hatheLImAM che ? teno uttara traNa vizeSaNothI Ape che (1) unnani = ullAsavALuM che mana jenuM evA tane mokSaprApti hatheLImAM che. A bhAvapUjAmAM joDAyelo evo tuM sAcuM tattva jANanAra banavAthI yathArtha-jJAnaprAptithI ane tenI durlabhatA samajAvAthI tAruM mana-hRdaya harSathI nAcI uThe che. eTalo badho amApa harSa che ke AvuM bhAvatanta mane kyAreya maLyuM nathI. (2) bIjuM vizeSaNa e che ke satparyAyarUpa = je dravya jevA guNa-paryAyavALuM che te dravyane barAbara tevuM ja jANavuM ane tevuM ja kahevuM yathArtha ja prarUpaNA karavI e rUpI satyanI ghaMTA vagADatA evA tane mahodaya hAthamAM ja che. jema ghaMTa vagADIne zabdano vistAra karAyA che. tema yathArtha dharmadezanA ApavA rUpI zabdane karatA evA tane mahodaya hatheLImAM ja che. (3) upara samajAvelI bhAvapUjAmAM rakta banelA evA tane mahodaya hatheLImAM ja che. A pramANe AtmatattvanI prAptinA harSa sAthe manathI atyanta ullAsayukta satya dezanAnI (athavA satya jIvana jIvavAnI) ghaMTAne vagADatA chatA tArA AtmAmAM pUrve jaNAvelI bhAvapUjAvidhi karavA dvArA potAnA AtmAmAM anaMta anaMta guNonI je anaMta anaMta zaktio tirobhUta rUpe paDelI che. teno AvirbhAva thavA rUpa - pragaTa thavA rUpa mokSa turata thAya che. tethI tAro mokSa tArI hatheLImAM ja che. Ama kahevAya che. chA dravyapUjocitAbhedopAsanA gRhamedhinAm / bhAvapUjA tu sAdhUnAmabhedopAsanAtmikA // 8 // gAthArtha :- A pramANe bheda upAsanA rUpa dravyapUjA gRhasthone ucita che ane abheda upAsanA rUpa bhAvapUjA sAdhu-mahAtmAone ucita che. TI.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI bhAvapUjASTaka - 29 775 TIkA :- "dravyapUti" pRdayanAM-gRhasthAnAM vopAsanArUpA-mAtma: sakAzAd arhan paramezvaraH bhinnaH niSpannAnandacidvilAsI / tasyopAsanA-sevanA nimittAlambanarUpadravyapUjA ucitA-yogyA / tu-punaH sAdhUnAmabhedopAsanAtmikA paramAtmanA svAtmAbhedarUpA bhAvapUjA ucitA / yadyapi savikalpakabhAvapUjA guNasmaraNabahumAnopayogarUpA bhAvapUjA gRhiNAM bhavati / tathApi nirvikalpopayogasvarUpaikatvarUpA bhAvapUjA nirgranthAnAmeva / evamAzravakaSAyayogacApalyaparAvRttirUpadravyapUjAbhyAsena arhadguNasvAtmadharmaikatvarUpabhAvapUjAvAn bhavati, tena ca tanmayatAM prApya siddho bhavati / ityevaM sAdhanena sAdhyopayogayuktena siddhiH niSkarmatA bhavati // 8 // | rUti vAdyataM mavapUjJASTakram | | vivecana :- dravyapUjAnA adhikArI koNa? ane bhAvapUjAnA adhikArI koNa? ane te zA mATe ? A viSaya A gALAmAM samajAve che. dravyapUjA bhedopAsanA svarUpa che ane bhAvapUjA abhedopAsanA svarUpa che. pUjakano AtmA ane pUjyano AtmA bhinna samajIne pUjaka AtmA pUjya AtmAnI je pUjA kare tene bhedopAsanA rUpe pUjA kahevAya che. gRhastho potAnuM ghara calAvavA sAvaghayogavALA che tethI teo sAvadyapUjAnA adhikArI che. sAdhuo niravadya jIvanavALA che. tethI teo niravadya pUjAnA adhikArI che. gRhastho jyAre jyAre arihaMta paramAtmAnI pUjAmAM joDAya che tyAre tyAre AlaMbana rUpe arihaMta paramAtmAne cittamAM sthApita kare che. tethI potAno AtmA arihaMta paramAtmAthI bhinna tarIke bhAse che. arthAtu potAno AtmA upAsaka tarIke dekhAya che ane pragaTa thayelA anaMta AnaMda ane anaMta jJAnanA vilAsI evA je arihaMta paramAtmA che te upAsya tarIke dekhAya che. upAsaka evo gRhastha "upAsya evA arihaMta paramAtmA pragaTa guNavALA che." mArAthI bhinna che. mAre tevA thavAnuM che. huM tevo nathI. Ama samajIne bhedabuddhipUrvaka paramAtmAnI pUjA-sevA kare che te bhedopAsanA kahevAya che. A paramAtmA mArA guNono AvirbhAva karavAmAM nimitta rUpe AlaMbanabhUta che. huM jo teonI pUjA-sevA karIza to tevA zubhabhAvathI mArA karmo tuTaze ane mArA guNo mane pragaTa thaze. mATe mArA guNonI pragaTatAmAM nimitta bhUta ane mArAthI bhinna dravya rUpe rahelA vItarAga arihaMta paramAtmAnI huM pUjA-sevA karuM. Ama bhedabuddhipUrvaka pUjA kare che
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 776 bhAvapUjASTaka - 29 jJAnasAra ane jala-caMdana Adi bAhya dravyo dvArA pUjA kare che. mATe AvI dravyapUjA gRhasthone ja yogya che. teo ja A bhedopAsanA rUpa dravyapUjAnA adhikArI che. paraMtu sAdhumahAtmAone abheda upAsanA rUpa bhAvapUjA ucita che. paramAtmAnA AtmAnI sAthe potAnA AtmAno abheda karavA rUpa ciMtana-manana svarUpa bhAvapUjA munione yogya che. jevo paramAtmAno AtmA anaMtaguNI che. kevalajJAnAdi guNamaya che, vItarAga che niraMjana che, tema mAro AtmA paNa sattAthI temanA jevo ja anaMtaguNI kevalajJAnAdimaya, vItarAga, niraMjana che. teo pragaTaguNI che huM apragaTa-guNI chuM, paraMtu paramArthe banne tulya chIe. huM jo teonI upAsanA karuM to teonI upAsanA karatAM karatAM huM paNa karmone toDIne temanA jevo ja banI zakuM chuM. Ama abhedabuddhipUrvaka bhAvapUjA kare che. sAvadhanA tyAgI hovAthI niravadya evI ciMtana-mananAtmaka bhAva pUjA kare che. A abhedopAsanA che. bhAvapUjA be prakAranI hoya che. eka savikalpaka ane bIjI nirvikalpaka. arihaMta paramAtmAnA guNonuM smaraNa karavuM, guNo upara bahumAna karavuM, temAM ja lIna thavA rUpa savikalpaka evI bhAvapUjA gRhasthone paNa hoya che. paraMtu nirvikalpaka (prazasta rAgAdi mohanA vikalpo vinAnA) upayogAtmaka paramAtmAnI sAthe ekameka thavA rU5 bhAvapUjA to nigrantha munione ja hoya che. gRhasthone eka sAvadya evI dravyapUjA ane bIjI prazasta rAgAdi bhAvavALI savikalpaka bhAvapUjA hoya che. jyAre munione niravadya ane prazasta rAgAdibhAva vinAnI evI nirvikalpaka bhAvapUjA ja ekalI hoya che. A pramANe gRhastha AtmAone Azrava, kaSAya ane yoganI caMcaLatA che ke je ghara ane parivArAdi mATe azubha baMdhaheturUpe che tenI prathama parAvRtti karIne zubhamAM joDIne arihaMta paramAtmAnI dravyapUjA AdimAM prazasta-rAgAdi karAya che. tyArabAda AvI dravyapUjAnA abhyAsathI arihaMta paramAtmAnA guNo ane potAnA dharmonI ekatA rUpa bhAvapUjAvALA te jIvo bane che. tethI arihaMta paramAtmAnI sAthe tanmayatA prApta karIne siddha-buddha thAya che. ane muni mahAtmAo sAdhyanA upayogathI yukta evI kevaLa ekalI bhAvapUjA karavA rUpa sAdhanane sevavA vaDe sarvathA karmarahita evI siddhidazA prApta kare che. A pramANe ogaNatrIsamA bhAvapUjASTakanuM vivecana paNa samApta thayuM. peTA ogaNatrIsamuM bhAvapUjASTaka samApta che
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha trizattama dhyAnASTam // atha dhyAnASTakaM vistAryate / dhyAnalakSaNaM niryuktau aMtomuhuttamittaM, cittAvatthANa gavatthuma / chaumatthANaM jhANaM, joganiroho jiNANaM tu // 3 // ( dhyAnazataka gAthA - 3 ) nAmAdikaM svato vAcyam / tatra dhyAnasvarUpaM nirUpayannAha - - have dhyAnASTaka nAmanuM trIsamuM aSTaka zarU karAya che. dhyAnanuM lakSaNa AvazyakaniryuktimAM tathA dhyAnazatakanI trIjI gAthAmAM A pramANe kahyuM che. "koIpaNa ekavastunA vicAramAM mAtra aMtarmuhUrta kAla sudhI cittanuM sthira thavuM tene dhyAna kahevAya che. A vyAkhyA chadmastha jIvonA dhyAnane anulakSIne che. kevalI bhagavaMtomAM yogano nirodha karavo tenuM nAma dhyAna che." dhyAnano artha chadmastha jIvone AzrayI ane kevalajJAnI paramAtmAne AzrayI bhinna bhinna che. chadmastha jIvo dravyamana ane bhAvamanavALA che. manovargaNAnAM pudgalo grahaNa karI manapaNe pariNamAvI ane choDavAM te dravyamana ane koI paNa vastunuM vadhAre vadhAre UMDuM jJAna meLavavA je ciMtana-manana ane nididhyAsana karavuM te bhAvamana. dravyamana nAmakarmanA udayathI hoya che ane te mana:paryApti nAmakarmano udaya che. mATe audiyaka bhAva che. aghAtI karmano udaya che tethI chadmastha ane kevalIbhagavaMta ema bannene A dravyamana hoya che. chadmastha jIvomAM mAtra saMjJI paMcendriya jIvone ja dravyamana hoya che. ekendriya, vikalendriya ane asaMjJI paMcendriyane dravyamana hotuM nathI. saMjJI paMcendriya jIvone paNa sarva paryAptio pUrNa karyA pachIthI dravyamana hoya che. kevalI bhagavaMtone traiveyaka ane anuttaravAsI devoe pUchelA praznono uttara ApavAnA kAle tathA dUra dUra dezamAM rahelA manaHparyava jJAnIoe pUchelA praznono uttara ApavAnA kAle ja A dravyamana hoya che. (nAmakarmanA udayajanya dravyamana che.) mati-zruta jJAnAvaraNIyakarma ane acakSu darzanAvaraNIya karma tathA vIryAntarAya karma, A cAra karmonA kSayopazama vizeSathI vastunA svarUpane UMDuM UMDuM jANavA mATenI je vicAraNA -zakti, ciMtana karavAnI ane manana karavAnI je zakti te bhAvamana kahevAya che. A zakti uparokta karmonA kSayopazamabhAvanI che. te bhAvamana kevalI bhagavAna vinA sarve paNa saMsArI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 778 dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra jIvone hoya che. ekendriya, vikasendriya, asaMjJI paMcendriya ane 1 thI 12 guNasthAnakavartI saMjJI paMcendriyajIvone jJAnAvaraNIyAdino kSayopazamabhAva hovAthI kevalI sivAyanA sarva saMsArI jIvone A bhAvamana hoya che. ekendriya, vikasendriya ane asaMjJI paMcendriyamAM dravyamana (nI sahAyakatA) na hovAthI bhAvamana alpapramANamAM kAma karI zake che. mATe te badhAMne asaMzI kahevAya che ane kevalI bhagavaMtone kSayopazamabhAva nathI mATe bhAvamana nathI. sarvajJa-sarvadarzI hovAthI ciMtana-manana karavAnI jarUra ja nathI paNa nAmakarmano audayikabhAva hovAthI dravyamAna hoya che. tethI ja kevalIbhagavaMtone "nosaMzI ane noasaMzI" kahevAya che. 1 thI 12 guNasthAnavarsI je jIvo che te jJAnAvaraNIya Adi karmanA udayavALA hovAthI chavAstha kahevAya che. (chA eTale DhAMkaNabhUta karma, temAM rahenArA arthAtuM AvaraNIya karmavALA). chaghastha jIvo alpajJa hovAthI vastunuM paripUrNa jJAna nathI, mATe ciMtana-manana kare che. tethI teo mATe dhyAnanI A vyAkhyA karavAmAM Ave che. koI paNa ekavastunA ciMtana-mananamAM aMtarmuhUrta kAla sudhI cittanuM atyanta sthira thaI javuM "atizaya ekAgratA tenuM nAma dhyAna" zubhaciMtanamAM ekAgratA hoya to zubhadhyAna ane azubha ciMtanamAM ekAgratA hoya to azubha dhyAna, jenuM mana caMcaLa che-asthira che-DAmADoLa che, tenA mananuM eka viSayamAM sthira thavuM te dhyAna. 1 kevalI bhagavaMto sarvajJa-sarvadarzI hovAthI teomAM ciMtana-manana karavAnuM saMbhavatuM nathI, ciMtana mananAtmaka mana ja nathI mATe mananI sthiratA rUpa dhyAna teomAM hotuM nathI. jyAM kSayopazamabhAva ja nathI tyAM caMcaLatA nathI, tethI ekAgratA arthavALuM dhyAna teone hotuM nathI. tethI kevalIbhagavaMtone AzrayI dhyAnanI vyAkhyA judI karavAmAM Ave che. "yogano nirodha" te dhyAna. mana-vacana-kAyAnA yogano nirodha teramA guNaThANAnA cheDe karAya che ane caudame guNaThANe nirodha thaI cUkyo che. A rIte kevalI bhagavaMto mATe nirudhdhamAna avasthA ane niruddha avasthA te dhyAna che." kevalI bhagavaMtomAM ciMtana-manananI prakriyA rUpa matijJAna na hovAthI mananI caMcaLatA nathI, paraMtu mana-vacana ane kAyAnA yoga vaDe "AtmapradezonI caMcaLatA-asthirIkaraNa" che. tevA prakAranI AtmapradezonI caMcaLatAne rokavI tene dhyAna kahevAya che. A dhyAna teramAnA cheDe ane caudame guNaThANe ja mAtra hoya che. temAM guNaThANAmAM prathamasamayathI yoganirodhavALo kALa na Ave tyAM sudhI cittanI sthiratA-ekAgratA e prathama arthavALuM ke yoganirodha e
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 779 bIjA arthavALuM ema eke arthavALuM dhyAna hotuM nathI. tethI tyAM dhyAnAnsarikA dazA kahevAya che. arthAt dhyAnano virahakAla che. (1) 1 thI 12 guNasthAnavALA chavastha jIvo mATe cittanI sthiratA-cittanI ekAgratA te dhyAna kahevAya che. (2) teramA guNasthAnakanA prathamasamayathI yoganirodhanA pUrvakAla sudhI dhyAnAnsarikAdazA -dhyAnano virahakAla hoya che. teramAnA cheDe yogano nirodha-mana, vacana, kAyAnA yoganuM aTakAvavuM te dhyAna tathA caudamA guNaThANe sarvathA yogano viccheda thavo te dhyAna hoya che. arthAt AtmapradezonI sthiratA rUpa dhyAna hoya che zukladhyAnanA trIjA-cothA pAyArUpa dhyAna hoya che. tattvArthAdhigamasUtramAM paNa "uttamasaMhanacaiomvijJAnirotho dhyAnam" 9-27 A pramANe ja kahyuM che. A sthAna upara nAma-sthApanAdi cAra nikSepA tathA sAta no pUrvanI jema svayaM samajI levA. dhyAna evuM koInuM nAma rakhAya te nAma-nikSepe dhyAna, dhyAnastha muninuM citra AlekhAya athavA "dhyAna" AvuM ja lakhAya te sthApanA-nikSepe dhyAna, upayoganI zUnyatAe dhyAna te dravyathAna ane upayogapUrvakanuM dhyAna te bhAvadhAna. dhyAna upara sAta no A pramANe che . (1) cittanI ekAgratA mATeno manamAM saMkalpa mAtra karavo te naigamanayathI dhyAna. (2) vikSepa AdithI rahita mana, ekAnta, nibaMdha kAyA Adi sAmagrI te saMgrahAyathI dhyAna. (3) cittanI ekAgratA te vyavahAranayathI dhyAna. (4) cittanI ekAgratAmAM AtmAno upayoga te RjusUtranayathI dhyAna. (5) cittanI ekAgratA dvArA AtmAnA guNonI anubhUti thavI te zabdanayathI dhyAna. (6) zukladhyAnanI yogyatA dharAvato AtmA je pratisamaye vizuddhatara citaikAzya rAkhe te samabhirUDhanayathI dhyAna. (7) zukladhyAnamAM pariNata sarvotkRSTa citta-ekAgratA e evaMbhUtanayathI dhyAna kahevAya
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnASTaka - 30 tyAM dhyAnanuM svarUpa samajAvatAM kahe che - dhyAtA dhyeyaM tathA dhyAnaM, trayaM yasyaikatAM gatam / munerananyacittasya, tasya duHkhaM na vidyate // 1 // gAthArtha :- dhyAtA, dhyeya ane dhyAna A traNe bhAvo je mahAtmAne ekatAne pAmyA, che ananya cittavALA te munine kyAreya duHkha hotuM nathI. // 1 // 780 TIkA :- '"dhyAtA dhyeyamiti'' yasya puruSasya dhyAtA tathA ghyeyaM tathA dhyAnametat trayaM yasya jIvasya ekatAmekIbhAvaM gatam, tasya muneH ananyacittasya tadrUpacetanAmayasya arhatsvarUpAtmasvarUpatulyopayogagRhItasya duHkhaM - svaguNAvaraNarUpaM pudgalasannikarSajanyaM, na vidyate - nAstItyarthaH / uktaJca pravacanasAre no nALavi arihaMte, tta-muLatta-padmavattehiM / so. jANadi appANaM, moho khalu jAdi tassa layaM // 80 // jJAnasAra dhyAtA-gAtmA, dhyeyaM-tasvarUpam, dhyAna-tatrApratA | taMtra abhedatA, etattrayamekatvaM prAptaM mohakSayAya bhavati // 1 // vivecana :- dhyAtA eTale dhyAna karanAra AtmA, dhyeya eTale dhyAna karavA yogya vItarAga paramAtmA, ane dhyAna eTale dhyeyamAM dhyAtAnA cittanI sthiratA, je mahAtmA puruSane dhyAtA tathA dhyeya tathA dhyAna A traNe tattvo ekamekatAne-abhedabhAvane pAmyAM che. je muni mahArAjA dhyAtA che, dhyeya evA paramAtmAmAM ekalIna banyA che. anya koI sthAnamAM jenuM citta gayuM nathI ane jatuM nathI, je munino AtmA AtmatattvanA mUlabhUta zuddha svarUpAtmaka cetanAmaya banyo che. arihaMta paramAtmAnuM svarUpa ane potAnA AtmAnuM svarUpa tulya (bhale eka nirAvaraNa hoya ane bIjuM sAvaraNa hoya to paNa sattAthI samAna che) Ama samajIne tulya svarUpe upayogamAM jeNe grahaNa karyuM che te munimahAtmAne potAnA AtmAnA guNonuM AcchAdana karanArAM jJAnAvaraNIyAdi ghAtIkarmonA udayarUpa kArmaNa vargaNAnA pudgalonA sannikarSajanya duHkha kyAreya lAgatuM nathI. jema eka mANasa pAse lAkhonI keza che ane lAkhonA dAgInA che ane te saghaLuMya potAnI pAse ghera che ane bIjA eka mANasa pAse eTalA ja pramANanI lAkhonI keza beMkamAM tenA khAtAmAM jamA che ane lAkhonA dAgInA beMkanA potAnA khAnAmAM mukelA che. hAla ghare nathI. chatAM huM paNa te mANasa jeTalo ja dhanavAna chuM. Ama bIjA mANasane paNa
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka- 30 781 prathama mANasanI jema AnaMda ja hoya che, paNa beMkanuM AvaraNa che evuM duHkha kyAreya thatuM nathI. tema yogI mahAtmAne potAno AtmA vItarAga tulya sattAthI jaNAya che. kaMI kamInA jaNAtI nathI pachI duHkha zAnuM? vItarAga paramAtmAe potAnuM svarUpa kholyuM cheApaNe have kholavAnuM che. ema samajIne yogI sadAkAla potAnA AtmAne vItarAga paramAtmAnI sAthe tulyatA rUpe jotA ane jANatA chatA tathA kholavAno prayatna karatA chatA kyAreya duHkha pAmatA nathI. svarUpa na hota to duHkha thAta paNa svarUpa to che ja. pachI duHkha zAnuM? Aje nahIM to kAle paNa te svarUpa khulaze, che to avazya, kAlAntare khulaze. mATe aphasosa karavAnI kaMI jarUra nathI. pravacanasAra nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - je manuSya arihaMta paramAtmAne zuddha dravya tarIke, anaMta guNamaya tarIke ane anaMtAnaMta zuddha paryAya tarIke jANe che, oLakhe che te manuSya potAnA AtmAne paNa tevo ja che ema jANIne tevuM svarUpa pragaTa karavA prayatna kare che, tethI teno moha nAza pAme che." (gAthA 80) ahIM dhyAtA arthAtu dhyAna karanAra yogamunino AtmA samajavo. dhyeya AtmAmAM ja raheluM paramAtmapaNuM samajavuM ane dhyAna eTale svarUpa meLavavAmAM je ekAgratA che te jANavI. A traNenI je abhedatA che A traNenI je ekamekatA che te mohanA kSayane mATe thAya che. A dhyAtA AtmA potAnA AtmAne paramAtmAnI tulya jema jema jANe che ane te svarUpanI jema jema laganI lAge che tema tema te taraphano prayatna AdaratAM mohano kSaya thAya che ane alpakAlamAM ja A AtmA paramAtmA bane che. |1| dhyAtAntarAtmA dhyeyastu, paramAtmA prakIrtitaH / dhyAnaM caikAgryasaMvittiH, samApattistadekatA // 2 // gAthArtha :- attarAtmabhAvane pAmelo AtmA e dhyAtA che. paramAtmA e dhyeya che ane te bannenI ekatAnI je dhArA te dhyAna jANavuM. A traNenI ekatA e samApatti kahevAya che. rA. TIkA - "dhyAti" thAtRsvarUpe jovAM zrIdevasUripUHamunycn prANanAze'pi, saMyamaikadhUrINatAm / paramapyAtmavatpazyan, svasvarUpAparicyutaH // 2 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 782 dhyAnASTaka- 30 jJAnasAra upatApamasamprAptaH, zItavAtAtapAdibhiH / pipAsuramarIkAri, yogAmRtarasAyanam // 3 // rAgAdibhiranAkrAntaM, krodhAdibhiraduSitam / AtmArAmaM manaH kurvan, nirlepaH sarvakarmasu // 4 // virataH kAmabhogebhyaH, svazarIre'pi niHspRhaH / saMvegahUdanirmagnaH, sarvatra samatAM zrayan // 5 // narendre vA daridre vA, tulyakalyANakAmanaH / amAtrakaruNApAtraM, bhavasaukhyaparAGmukhaH // 6 // sumeruriva niSkampaH, zazIvAnandadAyakaH / samIra iva niHsaGgaH, sudhIrdhyAtA prazasyate // 7 // (yogazAstra prAza 7 sno 2 thI 7) iti dhyAtRsvarUpam / evaMvidho dhyAtA antarAtmA-sAdhakAtmA / vivecana :- AtmAnA traNa bheda che - 1. bahirAtmA, 2. attarAtmA ane 3. paramAtmA. mohane AdhIna je AtmA hoya te bahirAtmA, Avo AtmA rAgAdi tIvra kapAyovALo ane mithyAmohanA udayavALo hovAthI dhyAna karavAne mATe ayogya che. bIjo attarAtmA, mohano jeNe kSayopazama karyo che. mithyAtva moha tathA anaMtAnubaMdhI cAra kaSAyono upazama, kSaya athavA kSayopazama je jIvoe karyo che te antarAtmA. cothA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnaka sudhInA je jIvo te attarAtmA. A jIvo samyagdaSTi hovAthI ane mohane kaMIka aMze aMkuzamAM karela hovAthI dhyAna karavAne mATe yogya che. kevalI thayelA je AtmAo che te paramAtmA, A kRtakRtya hovAthI dhAtA nathI. A rIte aMtarAtmA e ja dhyAtA che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIe yogazAstranI aMdara prakAza sAtamAmAM zloka 2 thI 7 mAM dhyAtAnuM varNana A pramANe kareluM che. prANono nAza thAya evo saMkaTa samaya Ave to paNa saMyamanI akhaMDa dhurAne je kyAreya mukato nathI, bIjA AtmAne paNa potAnI tulya je dekhe che ane je potAnA svarUpathI kyAreya paNa patana pAmato nathI. II7-rA
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 783 je mahAtmA, zIta (ThaMDI) vAyu (pavana) ane Atapa (garamI) vagerenAM tophAno AvavA chatAM saMtApane (AkuLa-vyAkulatAne) pAmato nathI, tathA amara banAvanArI evI ja yogadazA che te rUpI amRtanuM rasAyana pIvAne je Icche che. ll7-3 rAga-dveSa-viSayavikAro AdithI avyApta ane krodhAdi kaSAyothI aduSita evA svaccha ane pavitra manane AtmA mAtramAM ja ramanAruM je rAkhe che ane sarva prakAranAM kAryomAM je nirlepa rahenArA che. ll7-4nA kAmasukho ane bhogasukhothI virakta banIne potAnA zarIrane viSe paNa je niHspRha che tathA saMvega pariNAma rUpe sarovaramAM magna thaIne sarvatra samatAno je Azraya kare che li7-po rAjA upara ke daridra puruSa upara tulyapaNe bhedabhAva vinA) kalyANa karavAnI kAmanAvALo ane aparimita karuNAno bhaMDAra tathA sAMsArika sukhothI je parAmukha che. 7-6o. uttama evA merUparvatanI jema je niSpakampa che. caMdramAnI peThe je AnaMda ApanAra che. vAyunI jema je niHsaMga che Avo sudhI (buddhizALI) puruSa dhyAna karanAra tarIke prazaMsAne pAtra che. I7-zA A pramANe dhyAtA kevo hovo joIe? A praznanuM samAdhAna karavA svarUpe dhyAtAnuM varNana karyuM. AvA prakArano je aMtarAtmA che arthAt sAdhaka AtmA che te ja dhyAtA hoI zake che. jene Atmatattva meLavavAnI ghelachA lAgI che, jeNe mohadazAne nabaLI pADI che te ja AtmA dhyAna karI zake che. tu-punaH dhyeyaH-dhyAtuM yogyaH, paramAtmA-kSINaghAtikarmA arhan, naSTASTakarmA siddho vA / vastuvRttyA sattAgataH siddhAtmA dhyeyaH prakIrtitaH / ca-punaH ekAgryasaMvittiH-ekAgryaM tanmayatvena paramAtmasvarUpe anantaparyAyAtmake ekAgratvena saMvittiH-jJAnaM dhyAnamucyate / ityanena ahaMdAdizuddhaguNajJAnasaMvedanatanmayatA dhyAnam / cetanAvIryAdInAM sarvakSayopazamAnAM svarUpopayogalInatvaM dhyAnam / tatra dhAtuH dhyeye tadekAgratArUpe dhyAne samApattiH nirvikalpatA tAratamyarahitA citpariNatiH ekatA dhyAtAnuM varNana karIne have dhyeya kone kahevAya? te samajAve che. prema eTale dhyAna
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 784 dhyAnASTaka - 30 karavA yogya, AvA prakAranI dhyAna karavA yogya vyakti vyavahAranayathI be prakAranI che. eka arihaMta ane bIjA siddha. kSINa thayAM che cAra ghAtI karmo jenAM evA paramAtmA zrI tIrthakara devo ke jeo bhUmi tala upara vicare che, dharmadezanA dvArA anekane tAre che. sadehe vidyamAna che. te arihaMtaprabhu dhyeya che. tathA nAza pAmyAM che ATha karmo jenAM evA siddha bhagavaMto paNa dhyeya che. kAraNa ke ApaNA AtmAe temanuM dhyAna karIne potAnuM tevuM svarUpa pragaTa karavAnuM che. vyavahAranayathI A be vyakti dhyeya gaNAya che, paraMtu vAstavika sthiti pramANe to eTale ke nizcayanayathI to potAnA AtmAnI pAse ja sattAgata rahelo potAno ja siddhAtmA (zuddha-nirmaLa Atmadravya) dhyAna karavA yogya che. kAraNa ke aMte to potAnuM ja svarUpa potAne kAma Ave che. have dhyAna kone kahevAya? te samajAve che. anaMta zuddha guNAtmaka ane anaMta zuddha paryAyAtmaka vyavahAranayathI vItarAga paramAtmAmAM ane nizcayanayathI zuddha evA potAnA ja AtmAnA paramAtmAmaya svarUpamAM ekAgra thavA dvArA (tanmaya thavA dvArA) je saMvitti thavI arthAtu bodha thavo-jJAna thavuM tene dhyAna kahevAya che. A rIte vicAratAM vyavahAranayathI arihaMtaparamAtmA Adi zuddha evA paradravyanA zuddha evA guNo ane paryAyonA jJAnanA saMvedanamAM tanmaya thavuM te dhyAna ane nizcayanayathI potAnA ja AtmAmAM sattAgatapaNe rahelA anaMtaguNo ane anaMta paryAyonA jJAnaguNano AnaMda mANavo te dhyAna samajavuM. potAnA ja AtmAmAM jJAnAvaraNIya Adi cAre ghAtakarmonA kSayopazamathI pragaTa thayelI cetanA, virya ane Adi zabdathI cAritra vagere kSayopazamabhAvanA sarve paNa guNone potAnA zuddha svarUpanA ciMtanAtmaka upayogamAM lIna karavA te dhyAna kahevAya che. kAraNa ke aMte pote potAnuM ja svarUpe pragaTa karavAnuM hoya che mATe tenuM ciMtana-manana karavuM te dhyAna che. tethI dhyAtA evA aMtarAtmAnuM dhyeya evA paramAtma-svarUpamAM tenI sAthe ekAgratA karavA svarUpa dhyAnamAM lIna thavuM, hAni-vRddhi rUpa taratamatA vinA nirvikalpa evI (mohanA koI paNa jAtanA vikalpo vinAnI evI) je jJAnapariNati te ekatA samajavI. A rIte dhyAtA-dhyeya ane dhyAnanI ekatA te samApatti jANavI. terA tatra dRSTAntana thati = A vAta dRSTAnta sAthe samajAve che. maNau bimbapraticchAyAsamApattiH parAtmanaH / kSINavRttau bhaved dhyAnAdantarAtmani nirmale // 3 // 1. 5 vivuM evo pATha zrI devacaMdrajI ma.zrInI A TIkAmAM che. paraMtu bIjI TIkAomAM tathA svopajJa TabAmAM pavitra pATha che.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 785 gAthArtha :- jema maNimAM biMbano paDachAyo paDe che tema kSINa thaI che vRttio jenI evA nirmaLa aMtarAtmAmAM dhyAna dvArA paramAtmAnuM pratibiMba paDe che tene ja samApatti kahevAya che. [3 TIkA :- " visva' ti, yathA mau-ratna, visvastha pratiSThA , tathA antarAtmani-svAtmasvarUpe parAtmanaH-nirmalAtmanaH dhyAnAt samApattiH-siddhAtmatvasvAtmatvaikatArUpA bhavet / kathambhUte antarAtmani ? nirmale-kaSAyavikalpamalarahite / punaH kathambhUte ? kSINavRttau-kSINA vRttiH parAjIvikA yasya sa kSINavRttiH / tasmin eva samApattau dhyAnasiddhiH bhavati itthaM pUrvoktaprakAreNa / anyatroktam maNerivAbhijAtasya, kSINavRtterasaMzayam / tAtsthyAttadaJjanatvAcca samApattiH prakIrtitA // (trizAnniziva-20-20) vivecana :- nirmaLa maNimAM athavA nirmaLa ratnamAM athavA nirmaLa sphaTikamAM jema biMbanI praticchAyA (pratimAnuM pratibiMba) paDe che. tema dhyAnadazAthI aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM je pratibiMba paDe che tene samApatti kahevAya che. aMtarAtmAmAM eTale zuddha evA potAnA AtmAnA svarUpamAM, paramAtmAnuM pratibiMba eTale nirmala-zuddha AtmAnuM pratibiMba paDe che tene ja samApatti kahevAya che. siddha paramAtmAno zuddha evo AtmA ane potAno sattAgata rIte zuddha evo AtmA A bannenI je ekatA-tanmayatA-layalInatA tenuM nAma samApatti. jema nirmaLa sphaTikamAM pratimAnuM pratibiMba paDe che tema potAnA AtmAmAM paramAtmAnA zuddha AtmAnuM pratibiMba, tene samApatti kahevAya che. pratimAnuM pratibiMba sphaTikamAM paDe che paNa kyAre paDe che ? sphaTika atyanta nirmaLacokhkho hoya to, tema ahIM paNa aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM pratibiMba kyAre paDe che? jyAre aMtarAtmA nirmaLa hoya cokhkho hoya tyAre ja paramAtmAnuM pratibiMba paDe che. nirmaLa eTale krodha-mAna mAyA ane lobha ema cAra prakAranA kaSAyo tathA mohadazAnA aneka prakAranA saMkalpa-vikalpo, te kaSAyo ane vikalpo rUpI melathI rahita je AtmA te nirmaLa AtmA tevA prakArano aMtarAtmA jyAre bane che tyAre ja A pratibiMba paDe che. vaLI A aMtarAtmA kevo thAya tyAre pratibiMba paDe che? to jaNAve che ke kSIvRtti
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 786 dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra = - kSINa thaI gaI che vRttio jenI evo aMtarAtmA, vRtti eTale parAzrayatA-paradravya upara nabhavuM, paradravyanI parAdhInatA, paradravyanA Azraye ja AjIvikAnuM cAlavuM-pAMce IndriyonA viSayabhUta padArthonI parAdhInatA. AvI parAdhInatA eTale ke vRttio jenI kSINa thaI cUkI che te aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM pratibiMba paDe che. AvA prakAranA zreSTha aMtarAtmAmAM paramAtmAnI vItarAgatAnuM pratibiMba paDatAM tenI sAthe ekatArUpa samApatti thaye chate pUrve kahelA prakAre dhyAnanI siddhi thAya che. pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI ma.zrInI banAvelI dvAtriMzadvAtriMzikAmAM paNa kahyuM che ke - "navuM ujjvala uttama kiMmatI ratna hoya ane temAM jema pratibiMba paDe tema kSINavRttivALA aMtarAtmAmAM paramAtmAnuM tAtmya thavAthI ane tadaMjanatva thavAthI pratibiMba paDe te A mIlanane samApatti kahevAya che.'' tAtmya eTale paramAtmAmAM je anaMtaguNo che te guNo potAnA AtmAmAM paNa sattAgata rIte. che ja, Ama guNonA saMsargano Aropa karavo te tAsthya. ane potAnA AtmAno paramAtmAnA AtmAnI sAthe abhedAropa karavo te tadaMjanatva. paramAtmAnA guNo jevA guNo mArAmAM paNa sattAgata che te A tAsthya. mAro AtmA ane paramAtmAno AtmA sattAgata svarUpane AzrayI tulya che Ama vicAravuM te tadaMjanatva. A rIte bannenI je ekatA te samApatti jANavI. - " antarAtmani paramAtmanaH - abhedAropo dhyAnaphalaM tacca saMsargAropato bhavati / saMsargazcAtra niSpannAnantatAttvikasiddhAtmanAmupayogaH, sa ca calacittAnAmindriyarodhamantareNa na bhavati / indriyarodhazca jinapratimAdikAraNamantareNa na jAyate / ataH sthApanA tattvopakArakArikA // 3 // aMtarAtmAmAM (sAdhaka AtmAmAM) paramAtmAno abheda Aropa karavo te dhyAnanuM phaLa che. jema "Aje sonuM varase che" Ama je kahevAya che tyAM varasAdanA pANImAM sonAno Aropa karAya che. tathA ghI AyuSyanI sthiratAnuM kAraNa che ema mAnIne ''AyuSkRtam" ghI e ja AyuSya che Avo Aropa karAya che. tema AtmAmAM paramAtmAno abhedAropa karavo te dhyAnanuM phaLa che. te abhedAropa saMsargAropathI thAya che. mATe saMsargAropa karavo paNa atyanta Avazyaka che. saMsargAropa eTale "je mahApuruSone tAttvika potAnA anaMta guNo pragaTa thayA che evA siddhaparamAtmAnA anaMta guNone viSe aMtarAtmAno upayoga sthira thavo te saMsargAropa kahevAya
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnAka- 30 787 che. siddha paramAtmAnA guNo arUpI hovAthI atIndriya che tethI temAM upayoga sthira karavA Indriyone bAhya viSayothI rokavI te Indriyanirodha. AvA prakArano Indriyanirodha karyA vinA caMcala cittavALA eTale ke asthira bhAvavALA jIvone A saMsargAropa thavo zakya nathI. saMsAramAM paNa tamAre je kAma karavuM hoya te kAmamAM lIna thavuM joIe ane te mATe te kALe te kAma sivAya bIjA kAmomAMthI Indriyone rokI hoya to ja vivakSita kArya thaI zake che tema ahIM paNa Indriyanirodha karyo hoya, caMcalacitta aTakAvyuM hoya to ja siddhaparamAtmAnA guNonI sAthe ekatA thavA rUpa Aropa saMbhave che. anyathA A ekAgratA thavI zakya nathI. mATe Indriyanirodha karavo jarUrI che. ane A Indriyanirodha jinezvaraprabhunI pratimA Adi bAhyAlaMbana rUpa kAraNa vinA thaI zakato nathI. upakAraka evA koI eka viSayamAM Indriyone sthira karavAmAM AvI hoya to ja bAdhakabhAvothI A Indriyono nirodha thaI zake che. mATe jinezvara paramAtmAnI pratimA AdinI sthApanA karavI, mUrtinI pratiSThA Adi karavI, te tAttvika rIte upakAra karanArI che. mUrtino ke mUrtinI pratiSThAno virodha karavo athavA na mAnavuM te ajJAnadazA che. tathA mUrtimAM ane mUrtinI pratiSThAmAM ja racyA pacyA rahevuM, tene ja kRtakRtyatA mAnI levI A paNa ajJAna dazA ja che. mUrti athavA mUrtinI pratiSThA, jinamaMdira vagere zubha AlaMbana che. AlaMbanane pAmIne potAnA guNono ughADa karavA rUpa sAdhya sAdhavAnuM bAkI rahe che. AnaMdanI laharIo to sAdhyanI siddhithI thAya, sAdhanamAtrathI nahIM, mATe A viveka rAkhavo paNa jarUrI che. "kAraNa vinA kArya na thAya A vAta paNa sAcI che ane kAraNa thayuM eTale kArya thaI gayuM che. Ama mAnI levuM joIe nahIM. paNa kArya karavAnuM che, haju te kArya bAkI che - Ama mAnavuM jarUrI che. mATe jinapratimAdinI sthApanA AtmatattvanI prApti mATe sAdhanabhAve upakAra karanArI che. 3 Apattizca tataH puNyatIrthakRtkarmabandhataH / tadbhAvAbhimukhatvena, sampattizca kramAd bhavet // 4 // gAthArtha :- samApattithI pavitra evA tIrthakara nAmakarmano baMdha thavAthI Apatti (jinabhakti ane jinabhakti sAthe tanmayatA) prApta thAya che ane te tIrthakarapaNAnA bhAvane abhimukha thavAthI anukrame saMpatti prApta thAya che. kA. 1. ahIM ApattiH zabdano artha jinabhakti ane jinabhaktinI tanmayatAnI prApti artha karavo. paraMtu duHkha ke upAdhi evo artha na karavo.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 788 dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra TIkA :- "Apattiti" -punaH sApatti-nina vitatanmayatve, tata: pazcAt "puNyatIrthakRtkarmabandhataH"-puNyaprakRtirUpaM tIrthakRd-vizvopakArisaGghasthApakAtizayarUpaM nAmakarma, tasya bandhataH, tadbhAvAbhimukhatvena tadudayayogena kramAt sampattiH bhavedparamaizvaryaM bhavet / idaM ca niranubandharUpaM phalaM darzitam // 4 // vivecana :- dhyAtA, dhyeya ane dhyAna, A traNenI je ekatA tene samApatti kahevAya che. AvA prakAranI samApatti AvavAthI jinezvara paramAtmAnI bhakti ane te bhaktimAM tanmayatA rUpa phaLanI prApti thAya che. tyArabAda jinabhakti ane jinabhaktinI tanmayatAthI sarvapuNyaprakRtiomAM atyanta zreSTha, vizvano upakAra karanAruM ane caturvidha zrIsaMghanI sthApanA karavA svarUpa atizayatAvALuM evuM je tIrthakara nAmakarma che teno baMdha thAya che. tIrthakara nAmakarmano baMdha chellethI trIjA bhave thAya che. A baMdha thavAthI te jIva tIrthaMkarapaNAnA bhAvane abhimukha thAya che. vacce devano bhava hoya tyAre anya devo karatAM prabhAva Adi adhika hovo, manuSyano bhava Ave tyAre garbhakAle mAtAne cauda svapna AvavAM, jamakAle saudharmendrAdinuM AvavuM ane meru parvata upara janmAbhiSekAdi karavo AvA prakAranA tIrthaMkarapaNAnA je je prasaMgo che tene abhimukha thatAM thatAM kevalajJAna pAme tyAre te tIrthakara nAmakarmano vipAka udaya thavAnA kAraNe anukrame bAhya ane abhyantara saMpattinI prApti thAya che. cotrIsa atizayo, chatra-cAmarAdi vibhUti, traNa gaDha, samavasaraNa, devaduMdubhi A saghaLI bAhya saMpattinI prApti thAya che ane anaMta kevalajJAna, anaMta kevaladarzana, anaMta cAritra ane anaMta vIrya Ama anaMta catuSTaya e saghaLI abhyattara saMpattinI prApti thAya che. ATalI badhI saMpatti hovA chatAM paNa kyAMya Asakti nahIM, mamatA nahIM, mAna-abhimAna nahIM-eTale niranubaMdha (navo karmabaMdha na karAve tevI saMpattinI prApti rUpI phaLa jaNAvyuM. A rIte A jIva samApattithI jinabhaktirUpa phaLanI prApti, ane te jinabhaktithI tIrthakara nAmakarmano baMdha, ane tenAthI bAhya-abhyattara niranubaMdha evI saMpatti A jIva prApta kare che. jo matha dhyAnazUnyatvenA satna neti rati - upara jaNAvyuM tema dhyAnayukta hoya to ja ArAdhanA saphaLa che. anyathA eTale ke dhyAnazUnyapaNe jIva koI paNa ArAdhanA kare to te saphaLa nathI - A vAta jaNAve che - itthaM dhyAnaphalAdyuktaM, viMzatisthAnakAdyapi / kaSTamAtraM tvabhavyAnAmapi no durlabhaM bhave // 5 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 3) 789 gAthArtha :- A pramANe dhyAnanA upayogapUrvaka vizasthAnakanI ArAdhanA vagere paNa karavI yogya che (ucita che. phaLa ApanAra che), paraMtu kaSTamAtra rUpe karAtI ArAdhanA to A saMsAramAM abhavya jIvomAM paNa durlabha nathI. paNa TIkA :- "sthati phartha-pUrvovanapraznAreba, thAnanA-trividhyAnopayokAr viMzatisthAnakAdyapi-viMzatisthAnatapaHpramukhaM guNibahumAnena, yuktaM-kartumucitam / abhavyAnAM tu-anyat samyagdarzanAdiguNibahumAnadhyAnopayogazUnyaM viMzatisthAnAditapovyUha kaSTamAtraM-kAyaklezarUpaM bhave-saMsAre, no durlabhaM bAhyAcaraNaM jainoktamapi bahuzaH abhavyaiH kRtapUrvamiti // 5 // | vivecana :- dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanI ekatA e samApati, tenA phaLa rUpe jinabhaktinI tanmayatA e Apatti. (prApti) kahevAya che ane tenA phaLa rUpe tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thavAthI bAhya-abhyattara saMpatti ema dhyAnanAM traNa prakAranAM kramazaH phaLo che. dhyAnathI jIvanI kevI ane keTalI Urdhvagati thAya che te A gALAmAM samajAvyuM che. A samajAvyA pramANe samApatti, Apatti (prApti) ane saMpatti ema traNa prakAranuM dhyAnaphaLa che. tevA prakAranA upayoga pUrvaka karAyela vizasthAnakano tapa vagere yogya che. kAraNa ke te tapa karatAM vizasthAnakamAM je je sthAnanI ArAdhanA karAya che. te te sthAnamAM vartatA guNI puruSo pratyenuM hRdayamAM atyanta bahumAna varte che. kAraNa ke dhyeyanI sAthe ekAgratA che mATe AvA prakAranA guNI puruSo uparanA bahumAnapUrvaka karAto tapa tIrthakara nAmakarmanA baMdha dvArA Apatti (prApti) ane saMpatti ApanAra bane che mATe karavo ucita che. AvA prakAranA upayogathI zUnya tapa AtmAnA kalyANa karanAro thato nathI, samyagdarzana, samyajJAna ane samyakakyAritrAdi guNo jemAM che evA guNavAna puruSonA bahumAna rUpa dhyAnano upayoga jyAM nathI evuM vIzasthAnakAdinuM karAtuM tapa vagere (tathA bhinna bhinna jAtanA tapano samUha), te kaSTamAtra jANavuM, kAyAne klezamAtra ApanAruM jANavuM, guNInA bahumAnanA upayoga rUpa dhyAnathI zUnya tapa AtmAnA kalyANane karanAruM nathI. AvuM tapa A saMsAramAM durlabha nathI. abhavya jIvo paNa AvuM upayogazUnya tapa ghaNIvAra kare che. jainazAstromAM kaheluM evuM tapa upayoga zUnyapaNe abhavya jIvo vaDe paNa bhUtakALamAM ghaNIvAra karAyuM che. tenAthI AtmAnuM kalyANa bIlakula thatuM nathI. sArAMza e che ke guNinuM bahumAna hRdayamAM AvavuM joIe ane te bahumAna uparokta dhyAna dvArA Ave che. paNa
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAre 780 dhyAnASTa - 30 atha dhyAnakArakasya svasvarUpaM nidarzayan zlokatrayamAha have dhyAna karanArA dhyAtAnuM potAnuM vizeSa svarUpa jaNAvatAM traNa zloko dvArA A viSaya dekhADe che. jitendriyasya dhIrasya, prazAntasya sthirAtmanaH / sukhAsanasya nAsAgranyastanetrasya yoginaH // 6 // ruddhabAhyamanovRtterdhAraNAdhArayA rayAt / prasannasyApramattasya cidAnandasudhAlihaH // 7 // sAmrAjyamapratidvandvamantaraiva vitanvataH / dhyAnino nopamA loke sadevamanuje'pi hi // 8 // gAthArtha - jitI che Indriyo jeNe evo, dhIra svabhAvavALo, prazAnta hRdayavALo, sthira che AtmA jeno evo, sukhapUrvaka Asana upara beThelo, nAsikAnA agrabhAga upara sthApita karyuM che netra jeNe evo ane yogadazA saMpanna evo, Ill dhyeya upara cittane sthira bAMdhavA rUpa dhAraNAnI dhArA vaDe vegapUrvaka rokI che bAlvendriyone anusaranArI mananI vRtti jeNe evo, prasanna mudrAvALo, pramAda vinAno, jJAnanA AnaMdarUpa amRtano AsvAda mANanAro evo jIva, IINI potAnA AtmAnI aMdara ja anupama AtmadazAnA anubhava rUpI sAmrAjyane vistAravA rUpa dhyAnavALo je AtmA che tene samajAvavA mATe deva-mAnavathI bharelA evA samasta A lokamAM koI upamA maLatI nathI. II8. TIst :- "jitendriyeti" "ruddhabAhyeti" "sAmrAjyamiti" evaMvidhasya dhyAninaH hIti nizcitam, sadevamanuje'pi loke-sasuranare loke / tiryagnArakAgrahaNaM tu tayordurgatitvAt / ityanena tribhuvane upamAnAsAdRzyam / tattvajJAnAnubhavalInasya sahajAnandavilAsakasya tulanA kena kriyate ? iti / kiM kurvatastasya ? antareva -AtmAntaramadhye eva apratidvandvaM-bAhyAbhyantaravipakSarahitaM sarvaparabhAvAgamyaM sAmrAjyaM -svaguNasampatsvabhAvaparivAropetaM rAjyaM svAdhInaM vitanvataH-vistArayataH svaguNAnandAsaGkhyeyapradezanirvyAghAtaM svarAjyamanubhavataH / ataH sarvANyapi SaSThyantAni dhyAnino vizeSaNAni saMyojyAni /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka- 30 791 vivecana :- A traNa gAthAmAM kahevAtAM vizeSaNovALA dhyAna karanArA mahAtmAne sarakhAvI zakAya, upamAthI samajAvI zakAya evI koI vastu, deva ane manuSyothI bharelA A vizvamAM nathI, sArAMza ke Akho A loka asaMkhya devo ane apAra manuSyothI bharapUra bharelo che. paNa temAM koI evo jIva nathI ke je jIvane dhyAnastha evA A muninI sAthe sarakhAvI zakAya. ahIM mUlazlokamAM hi zabda che teno artha nizcita karavo, evI koI upamA ja nathI ke jenI sAthe A mahAtmAne sarakhAvI zakAya, tathA A loka deva-manuSyatiryaMca ane nArakInA jIvo, ema cAra prakAranI gatinA jIvothI bharelo che. chatAM ahIM mUlagAthAmAM devamanune lakhIne temAM je tiryaMca ane narakanuM grahaNa karyuM nathI tenuM kAraNa e che ke te banne gati to ghaNI halakI ja che jo UMcI gatimAM upamA maLatI nathI to nIcI gatimAM to upamA maLavAnI ja kyAM che? ema samajIne durgati hovAthI te banne gatinuM agrahaNa karela che. A rIte vicAratAM traNe bhuvanamAM paNa A mahAtmAne samajAvI zakAya evI upamAnuM sAdezya prApta thatuM nathI arthAt anupama che. saMsAramAM rahela sarve jIvo (pachI bhale te deva hoya athavA manuSyAdi hoya to paNa) IndriyonA sukhamAM ane bhogavilAsamAM DubelA che ane A dhyAnastha mahAtmA to AtmatattvanA jJAnanA anubhavamAM lIna thayelA che. AtmAnA guNonA anubhavano je sahaja AnaMda che temAM vilAsa karanArA che arthAt svabhAvasukhamAM magna che. te mahAtmAnI tulanA konI sAthe karAya? arthAt koInI sAthe tulanA na karI zakAya tevA A mahAtmA che. A mahAtmA evuM te zuM kArya kare che? ke jethI temanI tulanA lokamAM prApta thatI nathI. to jaNAve che ke - A mahAtmA potAnA AtmAnI aMdaranA madhyabhAgamAM ja jyAM koI bAhyazatru paNa nathI ane jyAM koI abhyattara zatru paNa nathI evuM sarvathA apratispardhI = zatru vinAnuM rAjya bhogave che. sarvathA parabhAvathI agamya evuM sAmrAjya bhogave che. potAnA ja guNonI saMpatti rUpa svabhAvadazAnA parivArathI yukta evuM ane svAdhIna evuM AtmaguNonuM rAjya bhogave che tathA potAnA ja guNonA AnaMdathI vyApta evA asaMkhya AtmapradezomAM koIpaNa prakArano vyAghAta na thAya tevI rItanuM rAjya anubhave che. saMsAranA rAjAonAM rAjyo parAdhIna hoya che aMdaranA ane bahAranA aneka zatruovALAM hoya che. parimita AnaMdavALAM hoya che. jyAre A munimahAtmAnuM AtmaguNonuM sAmrAjya alaukika che tethI carAcara evA A lokamAM tenI upamA ghaTatI nathI. (A AThamA zlokano bhAvArtha thayo). A kAraNathI chaThThA ane sAtamAM zlokamAM SaSThI vibhakti jene aMte che evAM sarve paNa vizeSaNo A dhyAnamAM joDavAM.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra dhyAnavAna A mahAtmA potAnA AtmAnI aMdara ja svAdhIna, ajAtazatruvALuM guNonA AnaMda rUpa sAmrAjya bhogave che mATe teone upamAthI sarakhAvI zakAya evI koI upamA A saMsAramAM maLatI nathI. 792 thabhUtasya dhyAnina: ? A dhyAnI mahAtmA kevA che ? A vAta 11 vizeSaNo vaDe have samajAve che. jitendriyasya- jitAni svarUpopayogIkRtAni paudgalikavarNAdiSvapariNamanAd jitAni indriyANi yena saH, tasya / dhIrasya svavIryasAmarthyena parISahopasarge'kampasya svarUpaniSThasya / punaH prazAntasya kaSAyanokaSAyodrekarahitasya / dhIraH prazAnta eva AtmAnamAsvAdayati, punaH sthirAtmanaH sthiraH AtmasvarUparamaNe AtmA yasya saH, tasya / sukhAsanasya - sAdhanapariNatau sukhamaya AtmA yasya saH, tasya / punaH nAsAgranyastanetrasya nAsAgre cApalyarodhanAya nyaste sthApite netre yena saH, tasya / yoginaH- samyagdarzanajJAnacAritraratnatrayIpariNatasya // 6 // paramAtmAnuM (eTale ke parama evA potAnA AtmAnuM) dhyAna karanArA jJAnI mahAtmA puruSa kevA hoya che ? te anukrame 11 vizeSaNo vaDe samajAve che. (1) khitendriyasya - je mahAtmAe Indriyo jitI che te, eTale ke Indriyo upara kaMTrola meLavyo che te, arthAt potAnI pAMce Indriyone ane manane AtmasvarUpamAM ramaNatAnA ja mAtra upayogavALI karI che ane pudgala saMbaMdhI varNa, gaMdha, rasa ane sparzamAM je AsaktibhAva pUrvakALe hato te tyajIne temAM pariNAma na pAme evI rIte jitI che Indriyo jeNe evA A mahAtmA puruSa che. (2) dhIrasya dhIrajaguNavALA eTale ke potAnA AtmAnuM vIrya pragaTa karavAnA sAmarthya thakI game tevA prabaLa parISaha-upasargo Ave to paNa akaMpa rahenArA ane AtmasvarUpamAM ja sthira rahenArA evA je mahAtmA te dhIra. (3) prazAntasya vaLI atizaya zAntasvabhAvavALA eTale ke krodha, mAna, mAyA, lobha ema cAra kaSAya ane hAsyAdi nava nokaSAyonI pariNati vinAno je AtmA dhIrasvabhAvavALo hoya te prazAnta ja hoya che ane Avo dhIra tathA prazAnta jIva ja Atmatattvano (AtmatattvanA guNono) AsvAda mANI zake che. www
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 793 (4) sthirAtmanaH - vaLI AtmAnA svarUpanI ramaNatA karavAmAM eTale ke AtmAnA guNomAM ja 2maNatA karavAno AnaMda mANavAmAM sthira-acalita svabhAvavALo che AtmA jeno evA mahAtmA. (5) suhvAsanasya - AtmatattvanI sAdhanAmAM sukhapUrvaka beThelA-sukhamaya che Asana jenuM arthAt AtmatattvanI guNopAsanA karavAnI pariNitamAM ja sukhamaya (AnaMda AnaMda mAnanAro) che AtmA jeno evA mahAtmA. (6) nAsAgranyastanetrasya caMcalatA-asthiratA rokavA mATe nAsikAnA agrabhAga upara sthApana karyAM che banne netro jeNe evA mahAtmA, netrano evo svabhAva che.ke dRSTimAM AvanArA sajIva-nirjIva padArtho upara pharyA karavuM ane tenA vadi bAhya guNo joIne aMjAyA karavuM. rAga-dveSanA pariNAmamAM javuM. ane tenAthI vikArI thavuM AvA prakAranI AvatI vibhAvapariNatine rokavA mATe ja banne netrone nAsikAnA agrabhAga upara sthira karavAmAM Ave che. jethI AvA vikArI bhAvo na thAya. (7) yozina: - AtmAne mokSanI sAthe joDe tene yoga kahevAya che. nizcayanayathI samyagdarzana-samyajJAna ane samyakcAritra A ratnatrayIno je pariNAma e ja mokSano mArga che ane vyavahAranayathI tenA upAyabhUta guruvinayAdine yoga kahevAya che. AvI ratnatrayImaya pariNAma rUpa yogadazAmAM ane guruvinaya Adi upAyomAM je mahAtmA pariNAma pAmyA che te yogI. uparokta sAta vizeSaNovALA mahAtmA dhyAna dharavAvALA che ane A lokamAM upamA na ApI zakAya tevA che. Ama sAta vizeSaNonuM varNana chaThThI gAthAmAM thayuM. bAkInAM cAra vizeSaNo have sAtamI gAthAmAM samajAve che. ruddhabAhya (mano) vRtteH- ruddhA bAhyendriyAnusAriNI manaso vRttiryena saH, tasya / indriyAnuyAyimanovRttinivRttasya, kasmAd ? dhAraNAdhArayA rayAt - dhyeye cittasya sthirabandhanaM dhAraNA, tasyA dhArA tayA, rayAd - vegAd / ruddhamanasaH tattvadhyAnaM sunizcitaM bhavati / punaH prasannasya - kAluSyarahitasya, apramattasya- ajJAnAdyaSTapramAdanivRttasya / puna: vivAnanasudhAnihaH - cit jJAnaM, tasyAnanta:, sa va sudhA amRta, tAM teDhIti, tasya liha: - jJAnAnandAsvAdakasya etAdRzasya dhyAninaH AtmikasAmrAjyAnubhavaM vistArayataH tulyatvaM kena bhavati ? na kenApi // 7 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnASTaka - 30 ataH sarvaparabhAvaparityAgasvarUpAvalokanatattvaikatvadhyAnAmRtasvabhogyabhoktuH paramasAmrAjyam / ataH sarvaprakAreNa tadeva karaNIyam / yadarthaM racayanti yamaniyama - pracArAn, saMkocayanti zarIramAsanamudrAdibhiH sAdhayanti recakapUrakakumbhakaiH prANam, vasanti nirjane vane, tyajanti sarvendriyaviSayAn, tatsAmyasukhamUlamAtmaikatvopayogaM sAdhyaM svahitArthibhiH // 8 // // iti vyAkhyAtaM dhyAnASTakam // (8) hraddhavAdya (mano) vRtta: zarIramAM bahAra dekhAtI je Indriyo che tene bAhyendriya kahevAya che te pAMca bAhmendriya che. dareka Indriyo eka eka viSayane jANavAmAM sahakArI kAraNa che arthAt nimitta kAraNa che. sparzanendriya sparzane jANavAmAM, rasanendriya rasane jANavAmAM, ghrANendriya gaMdhane jANavAmAM, cakSurindriya rUpane jANavAmAM ane zrotrendriya zabdane jANavAmAM nimittakAraNa che. temAM mana bhaLavAthI rAga ane dveSa thAya che. te te IndriyathI te te viSaya jANIne temAM ISTAniSTa buddhi utpanna thAya che. A ISTAniSTa buddhi arthAt rAga -dveSavALI Atma pariNati ja navo karmabaMdha karAvavAmAM kAraNa bane che. tethI yogIpuruSo potAnA manane bAhya IndriyonA AdhInapaNe pravartAvatA nathI. bAhya Indriyone anuyAyI mananI je pravRtti hatI tene aTakAvanArA A yogI puruSa hoya che. te te Indriyo dvArA te te viSayo jANavA chatAM, anubhavavA chatAM, temAM rAga-dveSa ane ISTAniSTa buddhine na karanArA hoya che. 794 - " jJAnasAra prazna :- Indriyone AdhInapaNe pravartatA manane aTakAvavAmAM yogI puruSo kema saphaLa thAya che ? kema samartha bane che ? uttara :- dhArAdhAravA vet = dhyeya evA paramAtmAmAM cittane sthira karavuM te dhAraNA. yogadazAnAM ATha aMgomAMnuM A eka aMga che. tenI tIvra dhArA te kAle pravarte che. tenA kAraNe yogI puruSo vege vege manane aTakAvI zake che manane dhyeya evA paramAtmAnA guNonA dhyAnamAM ja joDI dIdhuM che. tethI te mana IndriyonA viSayomAM joDAtuM nathI ane rAgAdi vikAro thatA nathI. tenAthI karmanA Azravo thatA nathI. tathA manane vikArI bhAvothI aTakAvyuM hoya to ja tattvajJAna nizcitapaNe thAya che. tattvajJAna prApta karavAmAM koI prakAranuM vighna upasthita thatuM nathI. (9) prasannastha A yogI sadAkAla prasanna mudrAvALA ane prasanna hRdayavALA
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI dhyAnASTaka - 30 795 hoya che kAraNa ke hRdayamAM koIpaNa prakAranA krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga-dveSa-vAsanA ke vikAra Adi kaluSita bhAvo nathI, je AtmAmAM kaluSitabhAvo hoya che te ja ciMtAonA kAraNe aprasanna hRdaya ane aprasanna mukhamudrAvALA hoya che. jemAM kaluSitatA nathI te nirupAdhika hovAthI sadA prasanna prasanna ja hoya che. (10) apramattasya ajJAna Adi ATha prakAranA pramAda vinAnA A yogI jANavA. ajJAna Adi ATha pramAdo pravacanasArodvAra dvAra 207 ane gAthA 1222-1223 ne anusAre A pramANe che - - mAo ya muNiMdehiM, bhaNio abheo / aNNANaM saMsao ceva, micchAnANaM taheva ya // 1222 // rAgo doso saibbhaMso, dhammammi ya aNAyaro | jogANaM duppaNihANaM, aTThahA vajjiyavvao // 1223 // munIzvara puruSo vaDe pramAda ATha prakArano kahevAyo che. (1) ajJAna (2) saMdeha (3) viparItajJAna (4) rAga (5) dveSa (6) vismaraNazIlatA (7) dharmamAM anAdara ane (8) mana-vacana-kAyAnuM duSTatAkaraNa. (11) vivAnanvasudhAni jJAnanA AnaMdarUpI amRtano AsvAda mANanArA A yogI hoya che. arthAt jJAnanA AnaMdanI niraMtara mastI hoya che. teno ja AsvAda teone amRtathI paNa adhika madhura lAge che. temAM ja racyA-pacyA rahe che. uparokta agiyAra vizeSaNothI yukta evA yogI puruSa jyAre dhyAnadazAmAM vartatA hoya che tyAre anupama evA AdhyAtmikadazAnA zreSTha sAmrAjyano anubhava karatA hoya che AvA AdhyAtmika dazAnA zreSTha sAmrAjyanA anubhavane dina-pratidina potAnA AtmAmAM vRddhi pamADatA mahAyogInI tulanA-sarakhAmaNI A lokamAM konI sAthe karI zakAya ? arthAt koInI sAthe na karI zakAya. A rIte vicAra karIzuM to nakkI samajAze ke sarvathA parabhAvadazAno tyAga karIne, zuddha-nirmaLa AtmasvarUpanuM ja mAtra avalokana karIne AtmatattvanI sAthe aikyatA karavAmaya dhyAna dharavA rUpa amRta ja svabhogya che. bAkI badhuM viSapAna-tulya che. AvA prakAranuM zreSTha dhyAna rUpI amRta je svabhogane yogya che tene bhogavanArA yogIne parama sAmrAjya hoya che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnASTaka - 30 jJAnasAra koI paradravyanI AdhInatA nahIM, koI paradravyanI apekSA nahIM, koI paradravyanI mamatA nahIM, potAnA AtmaguNonI sAthe ja AnaMda, temAM ja saMpUrNatA, AvuM sAmrAjya yogIne hoya che. A sAmrAjya to je mANe te ja jANe, vAcAthI samajAvI paNa na zakAya. adbhuta, anupama ane sarvathA parathI nirapekSa hoya che. mATe AtmArthI jIve sarva prakAre tevA sAmrAjyanI prApti mATe prayatnazIla banavuM joIe. 796 AvA prakAranuM sarvathA parathI nirapekSa AtmatattvanuM sAmrAjya prApta karavA mATe yogI puruSo yama-niyama Adi bhedone jIvanamAM Acare che, Asana ane bhinna bhinna mudrAo dvArA potAnA zarIrano saMkoca kare che. recaka-pUraka ane kuMbhaka evA prANAyAma dvArA zuddha prANane sAdhe che. mohasaMjJAne toDavA mATe nirjana jaMgalamAM rahe che. pAMce IndriyonA viSayone tyaje che. tethI je AtmAoe potAnA AtmAnuM hita karavuM che tevA svahitArthI AtmAoe "samabhAvadazAnuM anaMta anaMta sukha che mUlamAM jene" evA prakAranA AtmAnA guNonI sAthe ekatA-tanmayatAnA upayogane ja sAdhya banAvavo joIe. bhogasukhonI buddhi rAgAdi karAvavA dvArA saMsAra paribhramaNa karAvanArI che. puNya-pApakarmane AdhIna tenI prApti che; parAdhIna che. parapadArtha che. AtmAnuM svarUpa nathI. mATe uttama AtmAoe te parapadArthanI mamatA-mUrchA tyajIne svaguNaramaNatAno ja Azraya karavo joIe. A pramANe trIzamA dhyAnASTakanA arthanuM vivecana samApta thayuM. // 8 // trIzamuM dhyAnASTaka samApta
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha ekatriMzattamaM tapo'STakam // atha tapo'STakaM vitanyate / tatra paudgalikasukhAbhilASarANAM yatkaSTakSamaNam, athavA lokasajJAbhItAnAM parAdhInAnAM dInatayA AhAratyAgarUpaM na tapaH, AzravamUlatvena kaSAyodayAzritatvAt karmabandhakatvAcca / pUrvAntarAyodayAsAtAvedanIyavipAka eva zrIprajJApanAvRttau nirUpita eva / AcArAGgacUrNau cApi "aGgatthasuttaM savvamavi vivAgaM" iti vacanAt / ato'bhinavendriyasukhAbhilASarahitasya nirmalAtmadravyasAdhakasya kaSTAcaraNaM tapa iti / atra paJcavastuke upavAsAdiSu asAtAnirjareti, bhojane sAtAnirjarA sAmye upavAsAdikaraNaM kimarthamiti ? tatrocyate-bhojanAdiSu SaTakAyaparimanthaH, upavAse ca tadabhAvAd azubhanavakarmabandhAbhAve saMvarapUrvakasakAmanirjarAmUlatvAd hitam / have tapa aSTaka samajAvAya che. dhyAna e tapano ja eka bheda hovAthI ane bAhyatapa tathA svAdhyAyAdi abhyattara tapa dhyAnamAM viziSTapaNe upakAraka-sahAyaka hovAthI dhyAnASTakanI pachI tapa aSTakanuM varNana karAya che. pudgala saMbaMdhI pAMca IndriyonAM sukhonI ja abhilASAmAM rAMka banelA (arthAt bhoganA abhilASI banelA) jIvonuM je duHkha sahana karavA rUpa kaSTakArI tapa che te tapa nathI, tathA lokasaMjJAthI bhayabhIta thayelA ane parAdhIna jIvoe dInatApUrvaka AhAranA tyAga rUpa karelo je tapa che te paNa tapa kahevAto nathI. sArAMza ke A bhavamAM kaMIka tapa karyo haze to bhavAntaramAM svarganAM sukha, devendrapaNuM, cakravartIpaNuM, rAjarAjavIpaNuM ItyAdi sukho maLaze, A bhavamAM paNa mAna-pAna-pratiSThA ane viziSTa vastunI prabhAvanA maLaze. Ama paulika sukhonI ja abhilASA rAkhIne je tattva na samajelA ajJAnI jIvo tapa kare che te tapa, tapa kahevAto nathI kAraNa ke A bhava ane parabhavamAM sAMsArika sukho meLavavAnI abhilASAmaya rAgadazA rUpa kaSAyanA udayano Azraya che mATe tathA tevA rAganA kAraNe navAM navAM karma baMdhAtAM hovAthI Azrava mUlaka A tapa che. mATe je tapa Azrava karAve tene tapa kema kahevAya ? tathA Aje pajusaNa parva cAle che jo huM kaMI tapa nahIM karuM to loko mane khAudharo kaheze AvI je lokasaMjJA, tenAthI bhayabhIta thaIne, koI mane khAudharo na kahe ane mAruM 19
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 798 tapoSTaka - 31 jJAnasAra kharAba na lAge mATe huM Aje tapa karuM Ama samajIne lokasaMjJAnA bhayathI je tapa kare tathA khAvA-pIvAnA viSayamAM parAdhIna hoya ane para pAsethI AhAra-pANI upalabdha thAya tema na hoya eTale tapa karavAnI IcchA na hoya to paNa dInatAthI (lAcArIthI) je tapa karavo paDe te tapa paNa tapa kahevAto nathI. kAraNa ke A tapamAM paNa lokasaMjJAno bhaya, mAnasaMjJA, mAruM kharAba na dekhAvuM tathA parAdhInatA vagere kAraNothI karAtA tapamAM udvega ane AhAra na ApanArA upara dveSa-krodha ItyAdi kaSAyonA udayano Azraya hovAthI ane tenA kAraNe navA navA karmanA baMdhanuM kAraNa hovAthI A tapa paNa tapa kahevAto nathI. je tapanI pAchaLa kaSAyonI mAtrA kAma karatI hoya ane kaSAyonA kAraNe tathA Arta-raudradhyAnanA kAraNe navo navo karmabaMdha thato hoya te tapa, tapa kahevAto nathI. A bhavamAM ke parabhavamAM paudgalika sukhonI lAlasAthI je tapa karAya, lokasaMjJAnA bhayathI je tapa karAya tathA parAdhInatAnA kAraNe AhAra-pANI na maLavAthI je tapa karAya te pUrvabhavamAM bAMdhelA aMtarAyakarma ane asAtAvedanIya karmano vipAkodaya ja samajavo. A pramANe zrI prajJApanAjI sUtranI TIkAmAM kahyuM che. mohadazA pUrvaka karAyelA tapane nirjarA karAve evo tapa kahevAto nathI Avo je tapa karAya che te pUrvakRta aMtarAyakarma ane sudhAtRSAdi vedanIyakarmano udaya mAtra ja samajavo. AcArAMganI cUrNimAM paNa Ama ja kahela che. uparanI carcAthI samajAze ke A bhavasaMbaMdhI ke parabhavasaMbaMdhI pAMca IndriyonAM navAM navAM sukhonI abhilASAthI rahita evA, ane nirmaLa-zuddha AtmadravyanA (kSayopazamabhAvanA ane kSAvikabhAvanA guNonA) sAdhaka evA AtmAno, mohane jitavAnA bhAvapUrvakano je AhAranA tyAgAdi rUpa kaSTakArI AcAravizeSa tene tapa kahevAya che. AvA tapane ja karmonI nirjarAnuM sAdhana hovAthI tapa kahevo ucita che. pUjya zrI haribhadrasUrijI kRta paMcavastukaprakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "upavAsAdi tapa karo to duHkha sahana karavAthI asatAvedanIyakarmanI nirjarA thAya ane bhojana karo to zarIre sAtA upaje eTale sAtavedanIyakarmanI nirjarA thAya, Ama upavAsAdi tapa karavAmAM ane bhojana karavAmAM ema banne prasaMgomAM anukrame asAtA ane sAtA vedanIya karmonI nirjarA to samAna ja che. banne prasaMgomAM nirjarA to thAya ja che tethI sAmyapaNuM dekhAya che, to pachI upavAsAdi tapa zA mATe karavo? sukhapUrvaka karmonI nirjarA
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI, tapoSTaka - 31 799 jo karI zakAtI hoya to duHkha sahana karIne nirjarA kema karavI? Avo koI prazna kare to teno uttara A pramANe che - bhojana vagere karavAmAM cha kAyanI (ripattha = hiMsA) hiMsA thAya che ane upavAsAdi karavAmAM te cha kAyanI hiMsAno abhAva che tethI upavAsAdimAM cha kAyanI hiMsA vagere Azravono tyAga hovAthI tevA AzravothI baMdhAnArA navA navA azubha karmabaMdhono paNa abhAva thavAthI teTalA aMze saMvara thAya che. ane IcchApUrvaka karma khapAvavA mATe ja A tapa karelo che. tethI sakAmanirjarA rUpa tapa che. A pramANe saMvarapUrvakanI sakAmanirjarAvALo A upavAsAdi tapa hovAthI tapa karIne karmonI nirjarA karavI temAM hita che. paNa bhojana karIne sAtAnI nirjarA karavI temAM AtmAnuM hita nathI. temAM cha kAyanI hiMsA hovAthI ane rAgamUlaka te tapa hovAthI AzravamUlaka che. Avo viveka svabuddhithI karavo. tathA cAsyAtmanaH sAtAvipAke sarAgahetutvena iSTasaMyogaikatvatA anAdisahajapariNamanAd AtApanAdiSu karmavipAkopayogatvena tathApariNamanAd asaGgatAkAraNatvAt tyAga eva sAdhanamUlaJca / bharatAdayaH nidarzanam, taccAlpakAlasAdhanAsiddhivatAm, na hi cirakAlasAdhanAvatAM sAtAdi, zubhasannikarSe avyApakatvapariNAmaH / uktaJca vizeSAvazyake-"ratikSamatvaM tvalpAnAM tenAtApanAdi karaNamucitaM munInAm" nikSepanayAnAM vyAkhyA tu-nAmatapaH sthApanAtapaH sugamam / dravyatapaH AhAratyAgAdi, bhAvatapaH AtmasvarUpaikAgratvarUpam / atra dravyapUrvakabhAvatapograhaNamiti / upavAsAdi tapa karIne asAtAnI nirjarA karavAmAM cha kAyanI hiMsA vagere Azrava na hovAthI saMvarapUrvakanI sakAma nirjarA che ane bhojana karIne sAtAdinI nirjarA karavAmAM chakAyanI hiMsA vagere Azrava hovAthI navA navA karmabaMdhanA Azravo che tathA sAtAnA vipAkakAle bhojanAdi karanArA A AtmAne bhojananA padArtho upara prItivizeSa thavAthI parasanA AsvAdana dvArA sarAgatAnuM kAraNa paNa banavAthI ISTa padArthanI sAthenA saMyoganI ekatA rUpe A jIva rAgabhAve pariNAma pAme che. kAraNa ke anAdikALathI ISTanA saMyogamAM rAgabhAve pariNamana pAmavuM Avo mohodayanA kAraNe jIvano sahaja pariNamana svabhAva che. Ama rAgabhAva thavAthI ghaNAM navAM karmono baMdha paNa thAya che tene badale upavAsAdi tapa karavAmAM ane AtApanA Adi levAmAM pUrve bAMdhelAM karmonA vipAkonI ja ciMtavanA-vicAraNA vagere hovAthI tevA prakAranA zubhabhAvamAM pariNAma pAmavAthI ane jeTalo jeTalo AhArAdi bAhya bhAvono tyAga kare che teTalI teTalI asaMgatA AvavAnuM kAraNa paNa bane che mATe
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAnasAra 800 tapoSTaka - 31 AhArAdi bAhya bhAvono tyAga karavo e ja AtmatatvanI sAdhanAnuM mUla che ane te ja tapa hitakArI-kalyANakArI che. prazna :- bharata mahArAjA, marUdevA mAtA vagere mahAtmAoe to koIpaNa prakAranA khAsa tapavizeSa karyA nathI. zAstromAM teoe koI tapavizeSa karyo hoya tevuM saMbhaLAtuM nathI. bakke marUdevA mAtA rAjamAtA hovAthI ane bharata mahArAjA cakravartI rAjA hovAthI parasa bhojana vagere dvArA sAtAno ja anubhava karanArA hatA, teo upavAsAdi tapa ane AtApanA Adi kaSTa sahana karyA vinA saMsAra taryA ja che ne ? to ame paNa bharatAdinI jema tapa Adi karyA vinA pAMca IndriyonA bhogo bhogavatAM AtmakalyANa kema na sAdhI zakIe ? uttara :- A prazna barAbara nathI. kAraNa ke bharatAdinAM je udAharaNo che te laghukarmI jIvonAM che. tethI apavAdarUpa banAvo che. te mahAtmAo alpakALanI sAdhanA mAtrathI siddhi prApta karavAne yogya hatA. AvA jIvonuM udAharaNa sarvane na levAya. loTarI lAgavAthI koI dhanavAna thaI jAya paNa te rAjamArga nathI. tethI dareke potapotAnA dhaMdhA tyajIne loTarInI TIkITo levI te hitAvaha nathI. koIne makAnano pAyo khodAvatAM dhanano carU nIkaLe eTale dareke makAno pADIne khodAvavAM ane dhananA carU meLavavA e rAjamArga nathI. tethI bharatAdinAM udAharaNo e apavAda rUpa che te jIvo laghukarmI hatA. alpakALanI sAdhanAthI siddhi meLavavAne zaktimAna hatA. paraMtu bIjA jIvone mATe A apavAdamArga zreyaskara nathI. sAmAnyathI sarve jIvomAM bhArekarmI jIvo ja vadhAre hoya che. teo cirakALanI sAdhanAne yogya hoya che. mATe AvA prakAranA cirakALanI sAdhanAthI siddhi meLavavAne yogya evA cirakAlanI sAdhanAvALA jIvone parasa bhojanAdi dvArA sAtAdino anubhava karavo ane te dvArA nirjarA karavI, e zakya nathI. AtApanAdi ane upavAsAdi karavAM e ja ucita che. AvA bhogAsakta jIvone sAtAdi zubhapadArthono saknikarSa thaye chate (sAnukULa saMjogo maLe cha0) avyApakatAno (asaMga dazAno-anAsakata dazAno) pariNAma Avavo zakya nathI, rAjapATa ane bhogavilAsamAM rahIne vairAgya prApta karavo te rAjamArga nathI. kadAca koIne vairAgya AvI jAya to paNa te sarva mATe mArgarUpa gaNAya nahIM. pRthvIcaMdra-guNasAgara ane vijayazeTha-zeThANI jevA mahAtmAo koIka ja nIkaLe ke jeo rAjagAdI upara, lagnanI corImAM ane eka ja zayyAmAM sahazayana karavA chatAM mohane jItanArA banyA hoya. A udAharaNo apavAdarUpa che rAjamArga nathI. mATe AtApanAdi
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 801 ane upavAsAdi karavAM e ja kalyANaprAptino sAco rAjamArga che zrI vizeSAvazyakabhASyamAM kahyuM che ke - "sukhapUrvaka karmo khapAvavApaNuM alpa jIvomAM ja hoya che, sarvamAM nahIM, tethI AtApanA Adi karavAM e ja munio mATe ucita mArga che." have nikSepa ane nayonI vyAkhyA kahevAya che. pUrve nipA samajAvyA che tene anusAra nAmatapa ane sthAnatapa sugama che mATe svayaM samajI levuM. AhArAdi padgalika padArthono je tyAga karavo te dravyatA. viSaya ane kaSAyonI vAsanA choDIne zuddha evA AtmatattvanA svarUpamAM ja ekAgra thavuM, vibhAvadazA tyajI svabhAvadazAmAM joDAvuM te bhAvatapa kahevAya che. ahIM bhAvatapa atyanta upakAraka che. e vAta sAcI che. paraMtu te bhAvatapa dravyatapa pUrvakano hovo jarUrI che. dravyatA vinA kevaLa ekalA bhAvatapanI vAta sarva jIvo mATe rAjamArgarUpa nathI. tethI ahIM AtmatattvanI sAdhanA ane ArAdhanAmAM dravyatapa pUrvaka bhAvatapanuM grahaNa karavuM. kevaLa ekalA bhAvatapane pradhAna karIne dravyatAno apalApa karavo te ucita nathI. (1) karmanirjarA mATeno AtmasaMkalpa e naigamanayathI tapa. (2) paugalika sukha-nirapekSa mana ane upavAsAdi mATe samartha zarIra e saMgrahAyathI tapa. (3) upavAsa vagere karavA te vyavahAranayathI tapa. (4) karmanirjarAnuM ciMtana e RjusUtranayathI tapa. (5) karmanirjarA karavA dvArA jJAnAdi guNonA prAkaTya vaDe te guNonI kaMIka anubhUti thavI te zabdanayathI tapa. (9) cha mAsI tapa AdinI yogyatAvALA jIvano karmanirjarA dvArA jJAnAdi guNono vizuddhatarapaNe anubhava thavo e samabhirUDhanayathI tapa. (7) utkRSTa tapasvIne utkRSTa nirjarA-janita jJAnAdi guNonI pUrNapaNe je anubhUti thavI e evaMbhUtanayathI tapa. jJAnameva budhAH prAhuH, karmaNAM tApanAttapaH / tadAbhyantarameveSTaM, bAhyaM tadupabRMhakam // 1 // gAthArtha :- jJAna ja karmone tapAvanAra hovAthI yathArtha tapa che ema paMDita puruSo kahe
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 802 tapoSTaka - 31 jJAnasAra che ane te abhyattaratA ja ISTa che. tathA upavAsAdi je bAhya tapa che te abhyattaratapanI vRddhi-puSTi karanAro che (tethI te tapa paNa) ISTa che. !!! TIkA - "jJAnameva vadhA: prati"-vadhA: patA:, zarmA-mAtmapravezasNshlissttaanaam, tApanAt tIkSNaM jJAnameva tapaH prAhuH / tattapaH AbhyantaramantaraGgaM prAyazcittAdikamiSTam, bAhyamanazanAdikam-tadupabRMhakamAbhyantaratapovRddhihetuH / dravyanikSepasya kAraNarUpatvAt, dravyatapaso'pi bhAvatapasaH kAraNatvameva, tena iSTam III. vivecana :- paMDita puruSo jJAnane ja tapa kahe che. kAraNa ke jJAnadazA ja A jIvanA pUrvakRta karmone tapAve che, bALe che. pUrvakAlamAM karelAM karmone je tapAve te tapa kahevAya che ane jJAna ja karmone tapAve che. mATe jJAnane paMDitapuruSo tapa kahe che. jJAnAvaraNIya Adi karmo AtmAnA pradezonI sAthe ekameka thayelAM che. pradeza pradeza anaMtA anaMtA karmapradezo tanmayapaNAne pAmelA che. tene tapAvavAnuM kAma-bALavAnuM kAma tINa evuM jJAna ja karI zake che. zAstronuM UMDuM evuM adhyayana ja karmone bALI zake che. mATe jJAna e ja tapa che. A jJAnadazAne je tapa kahevAya che te abhyantaratapa jANavo. prAyazcitta Adi cha prakArano je tapa che temAM (svAdhyAya eTale) jJAna e paNa tapa kahela che. A vAta tenI aMdara samajavI. prAyazcitta-vinaya-vaiyAvacca-svAdhyAya-dhyAna ane vyutsarga ema cha prakAranA abhyattara tapanI aMdara jJAnarUpa tapa jANavo. upavAsa-ekAzanAdi anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza ane saMlInatA rUpa je cha prakArano bAhya tapa che te jo abhyattara tapanI vRddhino hetu hoya to te paNa kAraNamAM kAryano upacAra karIne tapa kahevAya che. kAraNa ke upavAsAdimaya anazana vagere cha prakArano je dravyatA (bAhyatapa) che te bhAvatapanuM kAraNa che. sarva ThekANe dravyanikSepo bhAvanikSepAnuM kAraNa hoya che ane bhAvanikSepAnuM jo kAraNa banatuM hoya to ja dravyanikSepAne dravyanikSepo kahevAya che. tethI upavAsAdi dravyatapa (bAhyatapa) tevo karavo joIe ke je tapa karavAthI svAdhyAya, vaiyAvacca, dhyAna vagere bhAvatapanI (abhyatara tapanI) vRddhi thAya. teTalI ane tevI mAtrAe ja bAhyatAne karavo joIe ke jenAthI bhAvatapanI vRddhi thAya, uttama AtmAoe A gAthAnA bhAvArthane hRdayathI barAbara samajIne yathAzakti bAhyatAmAM paNa avazya joDAvuM. chatAM adhika bAhya tapa karavAthI bhAvatapa sIdAya - pIDAya hAni pAme Avo bAhya tapa mArga ucita nathI. ema paNa dhyAnamAM rAkhavuM. /1/
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapoSTaka - 31 AnusrotasikI vRttirbAlAnAM sukhazIlatA / prAtistrotasikI vRttirjJAninAM paramaM tapaH // 2 // jJAnamaMjarI 803 gAthArtha :- ajJAnI jIvonI sukhazIlatAvALI je pravRtti che te saMsArapravAhane anusaranArI AnusrotasikI vRtti che. paraMtu jJAnI mahAtmAonI utkRSTa tapa karavA rUpa je pravRtti che te saMsAramAM sAme pravAhe cAlavA rUpa prAtisrotasikI vRtti che. 2aa TIkA :- ''AnusrotasiLIti''-saMsArapravAhapaddhati: anAvipravRtti: Anusrotasikii vRtti: bAlAnAM mUDhAnAm, sukhazIlatA - indriyasukhamagnatA - sukhAbhilASatA / prAtistrotasikI- pravAhasammukhatAM - saMsArasammukhatvamapahAya saMsAraparAGmukhI pravRttiH, tadeva paramaM tapaH jJAninAmuktamiti / AtmadharmAnugasaMsArapratikUlapravRttistapa ucyate / ityanena prAyazcittAdibhAvatapaH pariNAmaH svarUpatanmayatvaM tatkaraNIyam / tattapasA eva sakalakarmakSayaH // 2 // vivecana : - anAdi kALathI cAlyA AvatA saMsAranA pravAhane anusaravAvALI sAMsArika sukhanI je pravRtti che eTale ke sukhazIlatA che, pAMca IndriyonA 23 viSayomAM sukhanI buddhipUrvakanI je magnatA che tathA te te bhogasukhomAM ja je sukhanuM abhilASIpaNuM che, te bAlajIvonI arthAt ajJAnI jIvonI mohodayajanya svAbhAvika cAla che tene AnusrotasikI vRtti kahevAya che. nadInA pANIno pravAha je bAju vaheto hoya te bAju temAM nAkhelI vastu taNAya tene AnusrotasikI vRtti kahevAya che. mohamAM mUDha banelA saMsArI jIvo sukhazIlapaNAmAM ane IndriyonA sukhomAM magna banelA che tene anusaravuM e nadInA pravAhane anusaravAnI jema hovAthI AnusrotasikI vRtti kahevAya che. AvI vRtti mohAndha jIvonI hoya che. "khAo, pIo ane majhA karo", "A bhava mIThA, parabhava koNe dIThA' AvAM vAkyo bolIne ajJAnI jIvo mohAnya dazAmAM pote paNa varte che ane parane paNa joDe che. te vRtti ajJAnI jIvonI che ane saMsAra-pravAhane anusaranArI hovAthI tene anusrotasikIvRtti kahevAya che. paraMtu jJAnI puruSonI vRtti tenAthI ulaTI hoya che tene prAtisrotasikI vRtti kahevAya che. nadInA pANIno pravAha je bAju jato hoya te bAju je na kheMcAya paNa pANInA pravAhanI sAme ja cAle te prAtisrotasikI vRtti kahevAya che. jemake haMsa Adi uttama pakSI nadImAM sAme pravAhe cAle che. tema je mahAtmA sukhI hoya, dhanavAna hoya, rUpavAna hoya,
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 804 tapoSTaka - 31 jJAnasAra yuvAna hoya chatAM, pAMca IndriyonA viSayo AtmAne rAgAdi mohadazA karAvavA dvArA narakanigodamAM laI janArA che. Ama samajIne je teno tyAga kare che saMsAranI sanmukhatAne tyajIne saMsAranI vimukhatAne je seve che. bhoga yogya kALa hovA chatAM ane bhoganAM anekavidha sAdhano-viSayo sAme hovA chatAM tene tyajIne je tyAgI bane che tenA tyAgane tapa kahevAya che. jJAnI mahAtmAono Avo utkRSTa tapa hoya che tene prAtisrotasika vRtti kahevAya che. Atmatattvane anukUla ane saMsArIbhAvane pratikUla evI je pravRtti tene tapa kahevAya che. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca Adi karavAnuM mana thAya, AvA prakAranA bhAvatapanI AcaraNAno je pariNAma thAya che te ja AtmAnA zuddha svarUpanI tanmayatA che. vibhAvano tyAgapariNAma e ja svabhAvane anusaravAnI manovRtti che. jIvanamAM A ja karavA jevuM che. A ja bhavamAM niyamo mokSa thavAno che, Ama jANatA hovA chatAM, rAjAsAI kuTuMbamAM uchera hovA chatAM, bhogasAmagrImAM moTA thayA hovA chatAM nadInA sAmA pravAhe cAlavAnI jema utkaTa jJAna-dhyAna mArga ArAdhavo ane temAM sahAyaka evo bAhyatapa karavo e ja prAtisrotasikI vRtti che ane tene ja bhAvatapa kahevAya che. AvA prakAranA tapa dvArA ja sakala karmono kSaya thAya che. mATe dravyatapa karavApUrvaka bhAvatapa ArAdhavo joIe. rA. dhanArthinAM yathA nAsti, zItatApAdi dussaham / tathA bhavaviraktAnAM, tattvajJAnArthinAmapi // 3 // gAthArtha :- jema dhananA arthI jIvone ThaMDI-garamI vagere prasaMgo duHsaha hotA nathI tema saMsArathI virakta ane tattvajJAnanA arthI jIvone paNa zIta-tApAdi dussaha hotA nathI. 3ll 'TIkA :- "thanArthanAma" yathA thanArthanAM zIta-tApati durda nAti, dhanopArjanakuzalAH zItAdikaM sarvamapi kSamante / tathA tattvajJAnArthinAM bhavaviraktAnAmanazanAdikaM tapo na dussaham / kAryArthI kAraNe na pramAdyati / ataH paramAnandakAryakartA anazanAditapaHkaSTAnuSThAne na dussahatvaM manyate // 3 // vivecana :- jema dhananA arthI jIvone ThaMDI-garamI ane Adi zabdathI bhUkha-tarasa vagere dussaha hotAM nathI. eTale ke dhana upArjana karavAmAM ja racyA-pacyA rahenArA jIvo ThaMDI-garamI, bhUkha ane tarasa vagere sarva prakAranI pratikUlatA sahana kare che. dhana upArjananI
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 805 prIti sarva duHkha bhUlAvI de che tevI ja rIte tattvajJAnanA arthI ane sAMsArika bhAvothI virakta banelA AtmArthI mumukSu jIvone anazana-uNodarI-vRttisaMkSepa-rasatyAga ItyAdi bAhyatapa ane prAyazcitta-vinaya-vaiyAvacca ItyAdi abhyattara tapa Acaravo dussaha lAgato nathI. karma khapAvavAnI ane Atmatattva sAdhavAnI eTalI badhI tAlAvelI lAgI hoya che ke dussaha vastu paNa susaha thaI jAya che. kAryano arthI jIva tenA kAraNasevanamAM kyAreya pramAda karato nathI. parIkSAmAM pAsa thavA rUpa kAryano arthI jIva tenA upAyabhUta vAMcana-paThana-pAThanamAM kyAreya pramAda karato nathI. naphAno arthI jIva tenA kAraNabhUta evo vepAra karavAmAM kyAreya pramAda karato nathI. nirogI thavAno arthI jIva tenA upAyabhUta auSadha levAmAM kyAreya pramAdI banato nathI. tema ahIM paNa samajavuM. A kAraNathI AtmAnA anaMta guNonA sukhasvarUpa paramAnaMdanuM kArya karavAno artha evo ArAdhaka-sAdhaka jIva anazana vagere tapazcaryA karavA rUpa kaSTakArI anuSThAna AcaravAmAM paNa kyAreya dussahapaNuM mAnato nathI. paNa hoMze hoMze te te anuSThAna karavAmAM joDAya che. te mumukSu jIva manamAM samaje che ke jo yathArtha kAraNa sevIzuM to ja yathArtha kAryanI siddhi thavAnI che. III sadupAyapravRttAnAmupeyamadhuratvataH / jJAninAM nityamAnanda-vRddhireva tapasvinAm // 4 // gAthArtha :- uttama ane sAcA upAyamAM pravartelA jJAnI ane tapasvI mahAtmAone upeyanI madhuratA jaNAvAthI haMmezAM AnaMda AnaMdanI vRddhi ja hoya che. TIkA :- "hupAti" tapasvinAM tIvratonAnAM mAsaviSaUHsAnta sarvAhAraparihArAtApanAkAyotsargAdijinakalpaparihAravizuddhimunInAM jJAninAM sUkSmAnantasvaparaparyAyavivekamagnIkRtacaitanyAnAm tapasvinAM parISahAdau vananadIgahvaravAse'pi AnandavRddhireva / yathA hi kazcidadhamarNaH prAptadravyopacayaH uttamarNAya draviNaM ddn| AtmAnaM dhanyameva manyate, athavA labdhisiddhyarthI pUrvasevAyAmudbAhuH adhomukhAdi mahAkaSTAnuSThAnamapi tatsiddhisAdhyAbhilASI yathAtyantakaSTaM ceSTate tathA harSameti, evaM 1. ahIM rA dhAtu trIjo gaNa laIe to - rU5 thAya. athavA rat dhAtu pahelo gaNa laIe to AtmapadI che eTale rat na thAya paNa mAtmA nityam vicArIe to ja A rUpa saMgata thAya.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 806 tapoSTaka - 31 jJAnasAra paramAnandAvyayazuddhAtmasiddhisAdhanArthI tadvighAtakakarmakSayAya tapaHkaSTAdiSu AtmAnamAnandayati / vivecana :- jJAnI ane tapasvI mahAtmAone AtmatattvanI sAdhanA ja atizaya priya hovAthI temAM AvatI muzkelIo dussaha lAgatI nathI. je mahAtmAone upeya vastunI (meLavavA lAyaka padArthanI) madhuratA hRdayamAM samajAI hoya che. te mahAtmAone te upeyanI madhuratAnA kAraNe tenA upAyomAM jarA paNa dussahatA anubhavAtI nathI. A kAraNe ja tIvra tapamAM magna banelA evA tapasvI ane mAsa-be mAsa-traNa mAsathI prAraMbhIne cha mAsa sudhInA tapane AcaranArA mahAtmAone sarva prakAranA AhArano tyAga karavAmAM, AtApanA levAmAM, kAyotsargAdi karavAmAM, jinakalpa AcaravAmAM ane parihAravizuddhi tapa karavAmAM layalIna banelA jJAnI munione, sUma (atIndriya arthAt anubhava jJAnathI gamya) evA anaMta anaMta svadravya ane paradravyanA paryAyono viveka (bheda) karavAmAM ja magna banelI che cetanA jenI evA tapasvI mahAtmAone upasarga-pariSaha Adi rUpa pratikULatAo Ave to paNa AnaMda AnaMdanI vRddhi ja hoya che. tathA vanamAM, nadIkAMThe ke guphA jevA nirjana sthAnomAM vasavATa karavo paDe to paNa AtmatattvanI sAdhanAnI sAnukULatA hovAthI AnaMda-AnaMdanI choLo ja uchaLatI hoya che. ArAdhaka AtmAone ArAdhanAnI ja mIThAza anubhavAtI hovAthI tenA upAyabhUta jJAna-dhyAna ane tapamAM ja rasikatA varte che, tethI bAhya AhArAdinA tyAgamAM, nirjana sthAnanA vasavATamAM ane upasarga-parISahAdi rUpa pratikULatAo sahana karavAmAM ja vadhAre vadhAre AnaMdanI vRddhi anubhavAya che. A vAta eka udAharaNathI samajAve che. jema koI eka puruSane dhaMdhAmAM nukazAna thavAthI dhAro ke te puruSa devAdAra thayo che. tyArabAda pAMca-daza varSe koI paNa prakAranA vepArAdinA upAyo vaDe tene ghaNuM dhana prApta thayuM che. Avo prApta thayo che dhanano samUha jene evo te devAdAra puruSa potAnI pAse dhana mAgatA evA leNadArane leNAnuM dhana ApatAM potAnA AtmAne dhanya dhanya mAne che. hAza, mArA mAthethI ATalo bojo ocho thayo athavA gayo. Ama samajIne nizciMta thAya che. tenI jema A tapasvI AtmA ArAdhanA karIne AnaMda pAme che. athavA bIjuM paNa eka udAharaNa Ape che ke jema vaikriyalabdhi, AkAzagAminI labdhi vagere labdhionI siddhino artha jIva labdhinI prAptinA pUrva sevAkALamAM, UMcA karyA che bAhu jeNe ane nIce karyuM che mukha Adi aMga jeNe ema mahAkaSTadAyI dharma anuSThAna
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 807 AcaravA chatAM paNa labdhionI siddhi rUpa sAdhyano tIvra abhilASI che mATe jema atyanta kaSTakArI AcaraNA paNa Acare che. jarA paNa muMjhAto nathI, kheda pAmato nathI, thAkato nathI ke kaMTALato nathI paraMtu mane avazya alpakALamAM ja labdhionI siddhi thaze ema harSa pAme che, kaSTa hovA chatAM sAdhyanI madhuratAthI AnaMda pAme che. evI ja rIte paramAnandamaya,ane kyAreya vyaya na pAme tevA zuddha-nirmaLa AtmatattvanI siddhinI sAdhanAno arthI, AtmArthI, mumukSu jIva, AtmatattvanAM vighAtaka evAM karmono kSaya karavA mATe tapa-jJAna-dhyAna Adi kaSTakArI anuSThAno AcaravAmAM paNa potAnA AtmAne AnaMdita ja kare che. AtmA AnaMdamaya ja bane che. jarA paNa kheda-thAka, bhaya ke udvega A AtmA karato nathI. sAdhyanI siddhinuM lakSya ja A AtmAne ATalo badho utsAhita kare che. kutaH ? ityAha-upeyamadhuratvataH upeyasya-mokSasya nirmalAvyayapadasya yanmadhuratvaMmAdhuryaM tasmAt, siddhimAdhuryaratastatsAdhanopAyabhUtaM niSparigrahatvAdi sarvaM hitaM jAnAti / kathambhUtAnAM tapasvinAM ? sadupAyapravRttAnAm san-zobhanaH, upAyaH-sAdhanaM saMvaranirjarArUpaM, tatra pravRttAnAm-udyatAnAm / ityanena svadharmasAdhane sAdhUnAmAnandaH, na duHkham / yasya sAdhane kaSTatvabuddhiH, sa na sAdhakaH / uktaJca SoDazake - khedodvegakSepotthAnabhrAntyanyamudrugAsaGgaiH / yuktAni hi cittAni, prabandhato varjayenmatimAn // 14/3 // // 4 // devAdAra dhana kamAya to leNadArane ApavAmAM AnaMda mAne athavA labdhio meLavavAno arthI jIva pUrvasevAmAM kaSTa hoya to paNa AnaMda ja mAne evI rIte mokSanI sAdhanA karanAro AtmA kaSTakArI tapa Adi anuSThAna AcaravAmAM ghaNo ja AnaMda mAne che tathA te kArya karavAmAM ghaNo utsAha dharAve che. tenuM kAraNa zuM? kayA kAraNe ATalo badho AnaMdita hoya che ? teno uttara ApatAM jaNAve che ke - 3peyamathurasvati: upeya eTale meLavavA lAyaka evuM mokSa pada arthAt nirmaLa, kyAreya nAza na pAme tevuM avyaya, guNAtmaka ane anaMta sukhanA sthAnabhUta evuM je mokSasthAna che, tenI je madhuratA che. arthAt te mokSanA sukhanI je mIThAza che te mIThAzano ghaNo ja rasa lAgyo che. tenAthI kaSTakArI tapa-japa-sAdhanA ane dhyAnAdi anuSThAnomAM paNa jIvane duHkhano anubhava thato nathI paraMtu AnaMda AnaMda ja thAya che. siddhidazAnI mIThAzamAM rakta banelA te mahAtmA puruSa, tenA sAdhana rUpe upAyasvarUpa rahelA evA niSparigrahatAdi kaSTakArI
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 808 tapoSTaka - 31 jJAnasAra sarve paNa anuSThAnone hitakArI ja che-kalyANakArI ja che ema jANe che. jyAM kalyANa ane hita ja dRSTigocara thatuM hoya tyAM kaSTakArI AcaraNa paNa sukhadAyI ja dekhAya che ane te te AcaraNa karavAmAM A jIva utsAhita ane AnaMdita hoya che. duHkhamAM sukha mAnanArA A tapasvI mahAtmAo kevA hoya che ? te jaNAve che ke "muktipada meLavavAnI je laganI lAgI che. hRdayamAM sAdhya sAdhavAnI tIvra je bhAvanA pragaTI che" tethI tenA suMdara upAyabhUta-prabaLa kAraNa svarUpa je saMvara ane nirjarAmaya dharmAnuSThAna che te dharmAnuSThAnomAM pravartelA arthAt te dharmAnuSThAno AcaravAmAM ghaNA ja udyamazIla banelA mahAtmAone koIpaNa kaSTakArI anuSThAnomAM duHkha lAgatuM nathI. Ama A uparokta kathanathI samajAze ke potAnA AtmAnA dharmanI sAdhanA karavAmAM sAdhu-saMtone AnaMda AnaMda ja hoya che kyAreya kyAMya duHkha hotuM nathI. jo AtmAne upAyamAM duHkhabuddhi hoya che to te AtmA sAco sAdhaka nathI. ArAdhaka nathI. tene sAdhyanI mIThAza lAgI nathI Ama jANavuM. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijIe SoDazaka prakaraNamAM Ama kahyuM che ke - kheda, udvega, lepa, utthAna, brAnti, anyamud, roga ane AsaMga A cittanA ATha doSo che te doSothI bharelA cittamAMthI buddhizALI mahAtmAe atyanta prayatnapUrvaka (atizaya baLa vAparavApUrvaka) te doSono tyAga karavo joIe. 14-3 uparanI carcAthI samajAze ke jyAre sAdhyanI mIThAza hRdayamAM vartatI hoya che tyAre sAdhananI pravRtti duHkhadAyI hoya to paNa te jIvane te pravRtti sukhadAyI ja lAge che. jo itthaM ca duHkharUpatvAt, tapo vyarthamitIcchatAm / bauddhAnAM nihatA buddhibauddhAnandaparikSayAt // 5 // gAthArtha :- A rIte tapa karavo te duHkharUpa hovAthI vyartha che Ama mAnanArA bauddhadarzananA anuyAyIonI buddhi jJAnasaMbaMdhI AnaMdano nAza thayela hovAthI haNAyelI che Ama samajavuM. pI. TIkA - "rgha ra Tuti " rUlya yattapa: kRmiti mAsanapUrvama, tattapa: vyartha-niSphalam / kasmAt ? duHkharUpatvAt / tapaHkaraNe eva duHkhodvegau, yatra 1. pUjya upAdhyAyajI ma. vauddha nAgarikSayAt Avo pATha lakhe che ane TIkAkArazrI devacaMdrajI mahArAjazrI vInantarikSayAt pATha lakhe che tattvakevaligamya jANavuM.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 809 anAdaraH sa kathaM hitAya bhavati ? tathA icchatAmiti parabhAvasukhamicchatAM-vAJchatAM bauddhAnAM buddhiH nihatA-nizcayena hatA / kasmAt ? bauddhAnandaparikSayAt bauddhAnandaH bauddhaM-jJAnaM, tasya AnandaH, tasya parikSayAt jJAnAnandadhArAkSayAt kaSTarUpaM tapaH niSphalam // 5 // vivecana :- bauddhadarzananA anuyAyIonuM mAnavuM AvuM che ke "je tapa che te kaSTarUpa che" tapa e duHkhadAyI che tethI tapa karavo nakAmo che tapa e kevaLa duHkha ja ApanAra che. AvA prakAranA tapa pratyenA anAdarabhAva-aprItibhAvanA jJAnapUrvakanuM karAtuM tapa vyartha che. niSphaLa che. AtmakalyANa karanAruM nathI. kAraNa ke tevA prakArano te tapa duHkharUpa che. tapa pUrvakanuM anuSThAna AcaravAmAM duHkha ane uga ja thAya che. tethI je anuSThAnamAM AdarabhAvapratibhAva na hoya te dharma anuSThAna AtmAnA hita mATe kema thAya? AvA prakAranI yukti-dalIla karatA ane phakta pAMca IndriyonAM viSayasukho ja IcchatA tathA parabhAvanA sukhanI ja mano-vAMchAvALA evA bauddhadarzananA anuyAyI jIvonI buddhi ja bhraSTa thaI gaI hoya ema lAge che. arthAt teonI buddhi nakkI cAlI gaI hoya ema lAge che. kAraNa ke buddhisaMbaMdhI arthAt jJAnasaMbaMdhI Atmika guNono je svAbhAvika AnaMda che te AnaMdano AvA bhogI AtmAomAM kSaya thayelo che. bhogapriya ane viSayasukhanA laMpaTa jIvomAM jJAnasukhanA AnaMdanI dhArAno parikSaya thayela hovAthI bhAvadayAnA pAtra AvA jIvone A tapa kaSTarUpa lAge, tethI karmakSayanI ane AtmazuddhinI nirmaLa bhAvanA na hovAthI teoe karelo tapa niSphaLa thAya arthAt kaSTarUpa paNa bane ane niSphaLa paNa jAya. pUjya TIkAkArazrI devacandrajIma.zrIe parikSat zabda laIne artha karela che. jyAre pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrInA mUlazlokamAM parikSayAt zabda jovA maLe che. jo aparikSaya zabda laIe to Avo artha karavo ke jJAnasaMbaMdhI AtmAnuM je nirmaLa sukha che te sukhanA AnaMdano tapa-anuSThAnakALe parikSaya thato nathI paNa te sukhanA AnaMdanI vRddhi thAya che mATe tapa-anuSThAna kaSTarUpa nathI. jene temAM AnaMda nathI tene kaSTarUpa ane niSphaLa bane che. uttama AtmAone tapa-AcaraNakALe jJAnanA sukhano AnaMda aparikSayarUpa hovAthI "tapane kaSTadAyI" mAnanArI bauddhonI buddhi haNAyelI samajavI. pA yatra bahma jinArcA ca, kaSAyANAM tathA hatiH / sAnubandhA jinAjJA ca, tattapaH zuddhamiSyate // 6 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 810 tapoSTaka - 31 jJAnasAra gAthArtha :- jyAM brahmacarya che (athavA jJAnadazA jAgRta che) jinezvaraprabhunI pUjA che. kaSAyono nAza che ane daDha Agraha sAthe jinezvaraprabhunI AjJAnuM pAlana che. te ja sAco zuddha tapa kahevAya che. ll TIkA :- "yatra vrati' yatra-min tAsi drA-maithunatyA: viSayAnaakaH asti / yatra jinAnAmarcA-pUjA-tattvabhaktivarddhate / punaH yatra kaSAyANAM krodhAdInAM rutiH-nAza:, -puna: satra kinAjJA-zrIvItarANoktapravanapaddhatiH sAnuvasthA-sApekSA, tattapaH zuddhamiSyate / bhAvanA ca-prathamamindriyAbhilASanirAse zAntapariNatyA siddhAntoktavidhinA nirabhilASasya tapaH vizuddhaM bhavati / anAdiparabhAvasukhaspRhayA kiM kena na kRtaM kaSTAnuSThAnam ? yacca svarUpanirAvaraNArthaM niHsaGganirmohatattvaikatvarUpaM vyAghAtakaparabhAvAhArAdigrahaNanivAraNalakSaNaM tapaH zreSThamiti / uktaJca - niraNaTANaM mayamoharahiyaM suddhatattasaMjuttaM / ajjhatthabhAvaNAe, taM tavaM kammakhayaheuM // 1 // // 6 // vivecana :- sAmAnyathI AhArAdi para-pudgaladravyanA grahaNano je tyAga karAya che tene tapa kahevAya che. paraMtu te tapamAM paNa zuddha tapa kone kahevAya? te viSaya A zlokamAM samajAve che - je tapanA AcaraNakALe brahmacaryanuM pAlana karAya, maithunasevanano tyAga karavAmAM Ave, sAthe sAthe viSayasevananI abhilASAno paNa tyAga karAya tathA jinezvara paramAtmAnI pUjA karAya eTale ke jinezvara paramAtmAnI tAtvika-sAcI bhaktinI vRddhi karavAmAM Ave, tathA je tapa karavAnA AcaraNakALe krodha-mAna-mAyA ane lobha Adi kaSAyono nAza karavAmAM Ave tathA je tapa-AcaraNakALe jinezvara paramAtmAnI AjJAnuM savizeSa pAlana-ArAdhana karavAmAM Ave, eTale ke zrI vItarAga paramAtmAnA kahevA pravacananI je paddhati (rItabhAta) che. vItarAgaprabhunA zAsanamAM tapa karavAnI je rIta batAvavAmAM AvI che te rItabhAtanI apekSA rAkhIne tene anusarIne ja je tapa karavAmAM Ave, alpa mAtrAmAM paNa tenuM ullaMghana karavAmAM na Ave. AvA prakAranI vidhipUrvaka karAyelo je tapa che te ja sAco ane zuddha tapa che. zuddha tapanuM A lakSaNa jANavuM. upara kahelI vAtano bhAvArtha evo che ke sauthI prathama pAMca IndriyonA viSayasukhanI abhilASAno tyAga karIne-viSayasukhanI abhilASAthI rahita thaIne zAntapariNatipUrvaka siddhAntamAM kahelI vidhi mujaba bhogonI ke parabhavamAM viSayasukhanI abhilASA vinA AtmazuddhinI buddhi rAkhIne je tapa karAya te ja tapa vizuddha tapa kahevAya che.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 811 anAdi kALathI lAgelI parabhAvanA (paudgalika padArthonI sAthenA tathA anya jIvonI sAthenA) bhogasukhonI je spRhA, te spRhA vaDe kayA jIva dvArA zuM zuM kaSTakArI anuSThAno nathI karAyAM? arthAt mohasaMjJApUrvaka to A jIva vaDe bhavobhavamAM ghaNAM ghaNAM kaSTakArI anuSThAno karAyAM che. paraMtu te sarvemAM mohabuddhi hovAthI te anuSThAnane zuddha tapa kahevAtuM nathI. paraMtu A AtmAnuM je zuddha-nirmaLa kSAvikabhAvanuM akhaMDa anaMta svarUpa che te svarUpane AvaraNa vinAnuM karavA mATe eTale ke je sattAgata svarUpa che tene Avirbhata karavA mATe parapadArthonA saMga vinAnuM, rAga-dveSa ane kaSAyonI pariNati vinAnuM, AtmAnA zuddha svarUpAtmaka nirmaLa tattvanI sAthe ekatA karavArUpa je tapa karAya te tapa zreSTha tapa samajavo. ahIM tapa eTale ke AtmatattvanA bAdhaka evA parabhAvarUpa AhArAdinA grahaNanuM je nivAraNa karavuM te tapa samajavo. AtmAnuM svarUpa aNAhArI che. temAM bAdhaka AhAragrahaNa che. vaLI te AhAragrahaNa e pugala grahaNa che tethI parabhAvarUpa che mATe teno Atmavizuddhi mATe je tyAga karAya tene tapa kahevAya che. Avo zreSTha tapa karavA lAyaka che. zAstramAM kahyuM che ke - "gADarIyA pravAhathI karAyelA tapathI, sUtramAM kahelI vidhithI nirapekSapaNe karAyelA tapathI, lokasaMjJAthI karAyelA tapathI ane oghasaMjJA-bhayasaMjJAdi dvArA karAyelA tapathI je bhinna tapa che te ja niranuSThAna tapa jANavo. AvA prakArano je tapa ke je tapa gADarIyA pravAharUpa nathI, vidhinirapekSa nathI lokasaMjJA-oghasaMjJA ane bhayasaMjJAthI karAyela nathI. Avo je tapa abhimAna ane ajJAnadazA rahitapaNe karAya, zuddhatattvanI prAptinuM lakSya karIne tenAthI yuktapaNe je tapa karAya ane te paNa adhyAtmanI bhAvanApUrvaka je tapa karAya, te ja tapa karmonA kSayanuM kAraNa bane che. mATe AtmArthI jIve Avo zreSTha uttama tapa karavo joIe. all tadeva hi tapaH kArya, durthyAnaM yatra no bhavet / yena yogA na hIyante, kSIyante nendriyANi vA // 7 // gAthArtha :- je tapa AcaravAmAM durthAna na thAya, je tapa karavAthI mana-vacana ane kAyAnA yogo DhIlA na paDe ane je tapathI IndriyonI zakti kSaya na pAme tevo ane teTalo ja tapa karavo joIe. III TIkA :- "tava dIti' rIti nizcitam, tava tA: vAI-verIyama, yatra
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 812 tapoSTaka - 31 durdhyAnaM - pudgalAzaMsArUpamaniSTatArUpaM no bhavet / yena tapasA yogA:- manovAkkAyarUpAH, na hIyante - svarUparamaNaM tattvAnubhavataH na hIyante / yatra indriyANi na kSIyante dharmasAdhanasvAdhyAyAhiMsAditatkAryapravRttirna kSIyate kSayaM na labhate / ityanena sAdhanI - bhUtacetanAvIryANAM hAni: na syAt, tattapaH zuddhaM kAryaM karttavyamiti // 7 // jJAnasAra vivecana :- vAstavikapaNe jo vicArIe to te ja tapa karavo joIe ke je tapa karavAthI (1) durdhyAna na thAya, (2) mana-vacana ane kAyAnA yogo nAza na pAme ane (3) IndriyonI zakti kSINa na thAya. A traNa jAtanI nukazAnI na Ave tevo tapa kartavya che. (1) durdhyAna be prakAranuM che ArtadhyAna ane raudradhyAna. te bannenA cAra-cAra bheda hovAthI kula ATha bhedavALuM durdhyAna che. temAM prathamanA be bhedano ahIM ullekha kare che bAkInA bhedo svayaM upalakSaNathI samajI levA. managamatA ISTa pudgalanA saMyoganI AzaMsA karavI te ISTa saMyoga ArtadhyAna ane aNagamatA pudgalono saMyoga thayo hoya tyAre te pudgaladravyono viyoga kema thAya ? Ama pudgaladravyo pratye aniSTatAbuddhi rAkhavI te aniSTaviyoga ArtadhyAna. ISTano saMyoga Icchavo, ISTano viyoga hoya to saMyoga kema thAya ? tevI AzaMsA karavI. ISTano saMyoga hoya to te saMyoga dIrghakALa kema rahe ? AvI IcchAo karavI. tathA aniSTa vastuno saMyoga thayo hoya to teno viyoga kema thAya ? aniSTano saMyoga hoya tyAre paNa tenA pratye nAkhuzIbhAva-aniSTatAbuddhi-anAdarabhAva rAkhavo A saghaLuMya durdhyAna kahevAya che. tapa evo karavo ane eTalo karavo ke jenAthI AvuM durdhyAna na thAya. kAraNa ke tapa karIne karmo khapAvavAM che. jyAre durdhyAnathI junAM karmo khapatAM to nathI paNa navAM karmo ghaNAM baMdhAya che. mATe durdhyAna na thAya tevo ane teTalo tapa karavo. (2) mana vacana ane kAyAnA yogo DhIlA na paDe, sAdhanA karavAmAM-ArAdhanA karavAmAM mana vacana kAyAno sAtha-sahakAra barAbara maLato ja rahe, jarA paNa DhIlAza na Ave tevo ane teTalo tapa karavo. kAraNa ke tapa karIne paNa Atma-sAdhanA cAlu ja rAkhavAnI che. Atma-svarUpanI ramaNatA karavAmAM, zuddha tattvano anubhava karavAmAM, mana-vacana-kAyAnA yogo hAni na pAme tevo tapa karavo. (3) AMkha-kAna-nAka-jIbha ItyAdi Indriyo kSaya na pAme, IndriyonI zakti kSINa na thaI jAya tevo ane teTalo tapa karavo. dharmanAM kAryonI sAdhanA, svAdhyAya tathA ahiMsA Adi je je uttama-dharma anuSThAno che te te kAryo karavAnI pravRtti kSaya na pAme, kAnathI
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka- 31 813 dezanA sAMbhaLavAnI zakti, cakSuthI vAMcavAnI ane pratimAdarzananI zakti, jIbhathI dezanA ApavAnI zakti kSaya na pAme, dareka sAdhanAmAM IndriyonI zakti cAlu rahe tevo tapa karavo. AtmAnI cetanAzakti ane pragaTa thayelI vIryazakti dharmanAM anuSThAnonuM AcaraNa karavAmAM sAdhanabhUta che. AvI sAdhanabhUta A cetanAzakti ane vIryazakti hAni na pAme kSINa na thaI jAya tevo ane teTalo tapa karavo joIe. A pramANe tapa karavo te zuddha tapa jANavo. llNA mUlottaraguNazreNiprAjyasAmrAjyasiddhaye / bAhyamAbhyantaraM cetthaM, tapaH kuryAd mahAmuniH // 8 // gAthArtha :- mUlaguNonI ane uttaraguNonI zreNInuM vizALa sAmrAjya siddha karavA mATe mahAmunie bAhyatapa ane abhyantara tapa A rIte karavo joIe. TIkA :- "mUnottaramuti" mahAmuni:-parameninja: rUltha tapa: suryAt ! vibhUta tapaH ? mUlottaraguNazreNiprAjyasAmrAjyasiddhaye mUlA:-mUlabhUtA jJAnacAritrAdayaH guNAH, uttarA:-samitiguptyAdayaH guNAH, teSAM zreNi:-vizeSataH guNaprAgbhAvarUpA, tayA prAjya-pracuraM yatsAmrAjya-prabhutvaM, tasya siddhiH-niSpattiH, tasyai ityanena svakIyaguNaprabhutvaniSpattyarthaM bAhyaM lokollAsakAraNatvAt prabhAvakatAmUlamAbhyantaramanyalokaiH jJAtumazakyaM svaguNaikatArUpaJca tapaH kAryam / vivecana :- je kharekhara vAstavika mahAmuni che paramanirjhanya mahAtmA che. rAga-dveSa -parigrahAdika gAMThathI je atyanta mukta che tevA munimahArAje Avo tapa karavo joIe. prazna :- Avo eTale kevo tapa karavo joIe? te to samajAvo. uttara :- samyagdarzana, samyajJAna ane samyakacAritra A ratnatrayI e mUlaguNa kahevAya che ane tenI prAptinA upAyabhUta pAMca samiti, traNa gupti ane paMcAcAranuM pAlana ItyAdi je guNo che. te uttaraguNo kahevAya che. te ratnatrayI svarUpa mUlaguNonI ane samiti-gupti rUpa uttaraguNonI je zreNI eTale ke mUlaguNo ane uttaraguNonuM kramazaH uttarottara vizeSa-vizeSa pragaTIkaraNapaNuM-pragaTa karavApaNuM. tenA vizALa sAmrAjyanI siddhi mATe bAhya ane abhyattara tapa mahAmunie karavo joIe. tapanA prabhAve uttarottara guNonI zreNi pragaTa thAya che. AvaraNabhUta karmono kSayopazama ane kSaya vadhatAM guNono AvirbhAva 20
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 814 tapoSTaka - 31 thAya che. mATe banne prakArano tapa Acaravo joIe potAnA AtmAnA ja guNo che. karmothI AvRta che te guNonuM prabhutva pragaTa karavA mATe tapa avazya karavo joIe. upavAsa, chaThTha, aTTama, aTTAI ItyAdi je tapa che te bAhya tapa kahevAya che. lokone A tapa karavAmAM savizeSa ullAsa hoya che. tathA caMpA zrAvikA AdinI jema A bAhya tapa karanArA jIvo zAsananI prabhAvanAnuM kAraNa paNa bane che. tapa karanArA tapasvIono jyAre varaghoDo nIkaLe che, bahumAnano prasaMga racAya che, tyAre ghaNA jIvo tenI anumodanA paNa kare che te joIne ghaNA jIvo dharma pAme che. akabara bAdazAhane dharmaprAptimAM caMpAzrAvikAno tapa kAraNa banyo hato A rIte lokonA ullAsanuM kAraNa hovAthI ane prabhAvakatAnuM mUla kAraNa hovAthI A tapane bAhyatapa kahevAya che. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca ItyAdi je tapa che te abhyattara tapa che. anya loko vaDe je tapa jANI zakAto nathI te abhyantara tapa jANavo. AtmAnI potAnA guNonI sAthe je ekatA, potAnA guNonI sAthe lInatA, te anya loko vaDe jANavI azakya che mATe tene abhyattara tapa kahevAya che. Ama A banne prakArano tapa uttama munijIvoe (tathA ArAdhaka evA gRhastha jIvoe paNa) karavo joIe. tapo dvividham / saMvarAtmakaM nirjarAtmakam / tatra saMvarAtmakaM jJAnacAritrayoH tIkSNatvam, sacetanAvIryAdInAM svarUpaikatvam / dvitIyaM tu jJAnacAritravIryabhogaguNasaGkarasambhavaM guNAsvAdaikatvAnubhavavat sarvaparabhAvAspRhatArUpam / jaghanyataH aMzatyAgapUrvakadezato'nIhAguNaikatvam, utkRSTataH zukladhyAnacaramAdhyavasAyalakSaNam / parabhAvAsvAdanalolAzuddhapariNAmamapahAya svarUpAnandamagnatArUpaM karaNIyam / abhinavakarmAgrahaNarUpasaMvaraH pUrvasattAgatAdikarmanirjaraNAtmakaM tapaH / tapasA hi devAdiphalAbhilASa eva na yuktaH / nirjarAtmakena kathaM zubhabandhaH ? yacca tapovadbhiH devAyuHprabhRti nibaddhaM, tattaporAgAdiprazastAdhyavasAyahetukamiti ___ataH sarvakarmApagamaprAdurbhUtAnantajJAnadarzanasiddhisukhaM tasyotsargakAraNaM tapaH / AdhyAtmikaM parabhAvazUnyasvabhAvaikatvAnubhavatIkSNatvalakSaNaM paramaM sAdhanam / iti vyAkhyAtaM tapo'STakam / tadvyAkhyAne ca sAdhanasvarUpamapi vyAkhyAtam / rUti vyApadyAta tapoSTabhram |
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 815 tapa be prakArano hoya che eka saMvarAtmaka tapa ane bIjo nirjarAtmaka tapa. je bAhyatA che te AhAranA tyAganI pradhAnatAvALo che. temAM AhAra meLavavAmAM, AhAra banAvavAmAM ane AhArano upabhoga Adi karavAmAM AraMbha-samAraMbha hovAthI te AhAranA tyAgamAM AvA AraMbha-samAraMbhano tyAga vizeSa thavAthI teTalA pramANamAM AzrayonuM viramaNa thavAthI A tapa saMvarAtmaka che. anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa vagere tapa AraMbha-samAraMbhanA tyAga svarUpa hovAthI AzravonI hInatAnA kAraNe saMvarAtmaka tapa kahevAya che. jeTalA aMze zarIrathI banI zake teTalo AhAra tyAga karavAthI svAdhyAya, dhyAna -tattvaciMtana, manana vadhAre vadhAre thavAthI ane ALaza, pramAda, abrahmanA bhAvo ghaTI javAthI jJAna ane cAritraguNanI tIvadazA khIle che. jJAna-cAritraguNanI vRddhi thAya che. tathA pragaTa thayelI cetanA ane pragaTa thayeluM vIrya AhArAdi meLavavA rUpa, banAvavA rUpa ane AhArAdino upabhoga karavA rUpa vibhAvadazAmAM je vaparAta, tene badale te cetanA ane vIryaguNa AtmasvarUpAtmaka jJAna-cAritrAdi guNonI vRddhimAM vaparAya che. guNonI sAthe ekatA rUpa bane che, jeTaluM te vibhAvathI virAma pAmyuM teTalA Azrava aTakyA che mATe saMvarAtmaka A bAhyatA che. bIjo prAyazcittAdi je abhyattara tapa che te nirjarAtmaka che. prApta karela jJAnaguNa, prApta karela cAritraguNa, prApta karela vIryaguNa, ane prApta karela upabhogaguNa Ama Avirbhata guNonI mizratAthI utpanna thayelo ane AtmaguNonA AsvAdananI sAthe ekatAnA anubhava vALo sarvaprakAranA parabhAvadazAnI spRhA-IcchA nahIM karavA rUpa je tapa che te nirjarAtmaka bIjo tapa che. prAyazcittAdi je cha prakArano abhyattara tapa che te jJAnAdi guNonI mizratAthI thayelo che. te tapa jeTalA aMze joramAM thAya teTalA aMze guNonA AsvAdavALo che ane parabhAvanI aspRhatAvALo tapa che tenAthI pUrvabaddha karmonI nirjarAvizeSa thAya che. mATe te tapa nirjarAtmaka tapa che. A tapa AcaravAmAM jaghanyathI jeTalA aMze bAhyabhAvono tyAga karAya che teTalA aMze teTalA bAhya aMzano tyAga karavApUrvaka dezathI paNa "anIhA" (aspRhatA-nirIkatAnirmamatvabhAva) nI sAthe ekatA thavA rUpa nijaguNanI ekatA thAya che. A AtmA teTalI mAtrAe paNa parabhAva tyajIne svabhAvadazAnI sAthe aikyatA prApta kare che mATe te nirjarAtmaka tapa che. tathA utkRSTathI zukladhyAnavALI dazAnA aMtima adhyavasAyasthAnane prApta karavArUpa saMpUrNapaNe parabhAvadazAnA tyAgavALI ane utkRSTapaNe svabhAvadazAnI sAthe ekatAvALI je avasthA te utkRSTathI nirjarAtmaka tapa jANavo. sArAMza ke jeTalA jeTalA
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 816 tapoSTaka - 31 jJAnasAra aMze vibhAvadazAno tyAga karIne A jIva svabhAvadazAnA kSAyopathamikabhAvanA ane sAyikabhAvanA guNo prApta karIne te guNonI sAthe ekatA pAmavA rUpa tapa kare che te nirjarAtmaka bIjo tapa kahevAya che. A kAraNe AtmArthI mumukSu jIvoe parabhAvanA AsvAdananI lIlA rUpa (paulika bhautika sukhonA AnaMdanI lIlA rU5) azuddha adhyavasAyono tyAga karIne potAnA AtmAnA kSAyopathamika ane kSAyika bhAvanA zuddha guNAtmaka svarUpanA AnaMdamAM magnatA prApta karavA rUpa bhAva ta5 (abhyantaratapa-nirjarAtmaka tapa) karavo joIe. A tapa saMvarAtmaka paNa che ane nirjarAtmaka paNa che. kAraNa ke jeTalA aMze parabhAvadazAnI ramaNatAno tyAga che teTalA aMze navA navA karmabaMdhanA kAraNarUpa kArmaNavargaNAnA pulonuM agrahaNa thavA rUpa saMvara paNa che ane pUrvakALamAM bAMdhelAM ane hAla sattAmAM rahelAM evAM sattAgata karmonI tathA Adi zabdathI hAla baMdhAtAM evAM paNa keTalAMka karmonI nirjarA karavA rUpa A tapa che tethI te nirjarAtmaka paNa che. Ama parabhAvadazAnA tyAgapUrvaka svabhAvadazAnI ekatA rUpa je tapa che te tapa saMvarAtmaka ane nirjarAtmaka ema ubhayAtmaka che. AvA prakAranA tapa vaDe devabhava Adi puNyanI IcchA karavI te yogya nathI. nirjarA karAve evA tapathI zubhakarmano baMdha thAya A vAta kema ghaTe? arthAt tapa nirjarA karAve paNa pApano baMdha to na karAve paNa puNyano baMdha paNa na karAve. prazna :- AvA prakArano tapa karanArA tapasvI jIvo zubha bhAvavALA hovAthI deva AyuSya (Adi puNyaprakRtio)no baMdha to kare che (narakAyuSya Adi azubha pravRtio bAMdhatA nathI) to zubhakarma bAMdhatA hovAthI AzravavALA che, tene saMvarAtmaka tapa kema kahevAya? jyAM Azrava hoya, baMdha hoya, tyAM saMvara che Ama kema kahevAya? arthAtuM na kahevAya. to tame AvA tapane saMvarAtmaka tapa kema samajAvo cho? uttara :- uttama tapa AcaraNa karavAvALA mahAtmA puruSo vaDe je deva AyuSya, devagati, paMcendriyajAti, vaikriyazarIra Adi puNya prakRtio baMdhAya che te puNyakarmano baMdha tapa vaDe thato nathI paNa tapaguNa uparano rAga ane Adi zabdathI tapaguNavALA tapasvI vagere puruSo uparano je guNAnurAga che ane te guNAnurAganA kAraNe tathA AvA tapaguNamAM ane tapasvIone je avarodha karanArAM tattvo che te tattvo upara je nAkhuzI bhAva rUpa
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 817 jJAnamaMjarI tapoSTaka - 31 prazasta Sa che tevA prakAranA rAga ane dveSa Adi rU5 prazasta kASAyika adhyavasAyanA kAraNe A puNyaprakRtio baMdhAya che. tapa ane tapasvI uparano guNAnurAga ane tenA avarodhaka tattvo uparanA dveSathI puNyaprakRtio baMdhAya che. paNa tapathI puNyaprakRtio baMdhAtI nathI. nizcayanayathI koI paNa kaSAya prazasta kahevAtA nathI kAraNa ke kaSAyamAtra baMdhahetu che tethI temAM prazastatA kema hoI zake? paNa vyavahAranaya upacAragrAhI che mATe jyAM guNonI rakSAmAM, guNonI vRddhimAM ane guNonI puSTimAM rAgAdi kaSAyo karAyA hoya to te kaSAyo guNonA avarodha dUra karavAmAM madadagAra hovAthI nizcayathI aprazasta hovA chatAM upacArathI tene prazasta kahevAya che ane te kaSAya hovAthI baMdha-heturUpa che paNa ta5 guNa baMdhaheturUpa nathI. guNo kyAreya baMdhahetu banatA nathI. jo guNo karmabaMdhanA hetu banatA hoya to siddhabhagavaMtonA AtmAne anaMtaguNo pragaTa hovAthI sauthI vadhAre karma baMdhAya. paNa Ama thatuM nathI. mATe tapaguNa deva AyuSyAdinA baMdhanuM kAraNa nathI. paNa prazasta rAgAdi kASAyika adhyavasAya ja puNyabaMdhanuM kAraNa che. A kAraNathI have samajAze ke sarve paNa karmono apagama vizeSa thavAthI pragaTa thayelA anaMtajJAna-anaMtadarzana Adi guNovALI siddhidazA e ja sukharUpa che. tenuM rAjamArge kAraNa tapa che (saMvarAtmakatapa ane nirjarAtmaka tapa ema banne tapa siddhisukhanuM kAraNa che). parabhAvadazAno tyAga ane svabhAvadazAnI sAthe ekatAno je anubhava karavo, tevI tIvradazA rU5 adhyAtma e ja muktinuM parama sAdhana che. A pramANe tapanA aSTakanuM varNana karyuM te karavAthI muktisukhanA parama sAdhana (bhUta tapa)nuM varNana pUrNa thayuM. ahIM tapanA aSTakanuM vivecana samApta thAya che. dA. ke ekatrIsamuM tapoSTaka samApta MI[- w "ka '" ' 5S
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dvAtriMzattamaM sarvanayAzrayaNASTakam // athAnekanayAtmake jainamArge ekAntatApakSapAtaparityAgena sarvanayeSu samabhAvarUpapariNAmaH rAgadveSAbhAvalakSaNasvasvasthAnasAdhanavijJAnaramaNAdhyavasAyaH kAryaH / ekAntagraha eva mithyAtvam / sarvatra sApekSatA samyagdarzanam / tacca yathArthopayoginAM yathArthapravRttimatAM ca bhavati / ataH ekatAgrahatyAgasarvanayasamAzrayaNopadezakaM dvAtriMzattamamaSTakamuvAca zrImadyazovijayopAdhyAyaH paramarahasyajJAtA / are nAsti dharmaH bAhyapaddhatyA / nimittakAraNarUpA sA / zrIpaJcamAGge prANAtipAtasaMvarAdayaH sarve amUrtA jIvasvarUpA uktAH / yena hi jIvasvabhAvarUpaH zuddhanirvikalparatnatrayIlakSaNadharmaH pratItaH / sa eva samyagdRSTiH / na hi kuzakAzAvalambanena samudrataraNaM bhavati / uktaJca zrIharibhadrapUjyaiH AyappabhavaM dhammaM, AyaMtiyaM appaNo sarUvaM ca / daMsaNanANacarittegattaM jIvassa pariNAmaM // 1 // vivecana :- anya darzano vastunA svarUpane ekAntapaNe jaNAve che jyAre jainadarzanakAro vastunA svarUpane anekAntapaNe jaNAve che. banne darzano vacce A ja pAyAno moTo taphAvata che. hakIkatathI vastunuM potAnuM svarUpa svayaM anekAntamaya ja che. ekAntarUpa nathI. paraMtu mithyAtvamohanA udayathI ane tevA prakAranA mithyArdaSTi guruonI nizrAthI tathA mithyAzAstronA satata abhyAsathI te te jIvonI dRSTi ekAntatA tarapha atyanta vaLI jAya che. te jIvone te ja dekhAya che bIjI bAjunuM svarUpa dekhAtuM nathI. eTale te jIvo vastunuM pAramArthika sAcuM svarUpa "je che ane jevuM che te svarUpa ane tevuM svarUpa samajI'" zakatA nathI. vastunuM potAnuM svarUpa ja anekAntAtmaka hovAthI jainadarzana jema che tema anekAnta rIte samajAve che tethI jainadarzana aneka jAtanI dRSTio vALuM (aneka nayovALuM) che. naya eTale dRSTi, naya eTale apekSA, naya eTale vivakSA. aneka nayAtmaka (aneka dRSTiovALA) evA jaina darzanamAM "ekAnta AgrahavALA' pakSapAtano tyAga karIne sarva nayomAM "samadaSTi" karavI joIe = samabhAva rUpa AtmapariNAma karavA jevo che, koIpaNa bAjuno rAga ke koIpaNa bAjuno dveSa karyA vinA,
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 819 koIpaNa bAju khoTI rIte kheMcAyA vinA jyAM jyAM je je bhAva upakAraka hoya tyAM tyAM tene tene pradhAna karIne zeSane gauNa karIne pota potAnA abhiprAyane yathAsthAne sAdhanadazA siddha thAya e rIte jJAnadazAmAM ramaNatAno pariNAma karavA jevo che. jema 25-30 varSanI uMmaravALI eka vivAhita strI che tene piyarapakSavALA putrI tarIke ane zvasurapakSavALA putravadhU tarIke dekhe che ane tene anukULa vyavahAra kare che te ja barAbara ucita che. pitRpakSavALAnI apekSAe putrI che eTale zvasurapakSavALA paNa tene putrI tarIke mAnI le te barAbara nathI tevI ja rIte zvasurapakSavALAnI apekSAe putravadhU che te dekhIne pitRpakSavALA paNa tene putravadhU mAnI le ane tevo vyavahAra kare te ucita nathI. te jIvamAM putrIpaNuM ane putravadhUpaNuM ema ubhayasvarUpa che ane ubhayasvarUpa mAnavuM te ja ucita che. koIpaNa bAju rAga ane dveSa na karatAM taTasthapaNe je vastu jema che te vastune tema mAnavI, samajavI ane tene anurUpa AcaraNa karavuM A ja jainadarzana che. koIpaNa bAjuno ekAnta Agraha e ja mithyAtva che. kAraNa ke vastunuM potAnuM svarUpa ekAnta che ja nahIM, ane ekAnta mAnIe eTale ulaTuM mAnyuM mATe te mAnyatA mithyAbuddhi che. sarva ThekANe vastunuM svarUpa sApekSa che ane te sApekSatA ja svIkAravI joIe. jemake A strIno jIva, tenAM mAtA-pitAdi pitRpakSanI apekSAe putrIrUpe che. paNa sAsu-sasarA Adi zvasurapakSanI apekSAe avazya putravadhUrUpe ja che. Ama sApekSatA svIkAravI te ja samyagdarzana che paraMtu AvuM samyagdarzana-sAcI buddhi yathArtha upayogavALA ane yathArtha pravRttivALA jIvone ja Ave che. vastunA svarUpane UMDANathI jANe ane jANIne yathArtha rIte prayoga kare tevA tattvanI ughADavALA jIvonI ja dRSTi A pramANe sApekSatAvALI bane che. A kAraNe ekAnta Agraha tyajIne sarve paNa nayono yathAsthAne Azraya karavApUrvaka upadeza ApanAruM (yathArtha tattva samajAvanAruM) A batrIsamuM carama aSTaka paramarahasyanA jANakAra paramapUjya upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjazrI jaNAve che - are he jIva ! dharmakriyA karavAnI je je bAhyapaddhati che te te bAhya paddhatirUpa kriyAmAtra vaDe dharma thato nathI. te dharmakriyA to Atmadharma pragaTAvavAmAM mAtra nimittabhUta che. kAraNa ke dharma to AtmAnA pariNAmarUpa che. pAMcamuM aMga je zrI bhagavatIjI che temAM kahyuM che ke "prANAtipAta jIvonI hiMsAne aTakAvavA rUpa je AtmapariNAma che. arthAt prANAtipAtano saMvara karavo, mRSAvAdano saMvara karavo ItyAdi amUrta evA jIvanA svarUpAtmaka je zuddha pariNAmo che, adhyavasAyo che, tene dharma kahyA che. dharma e AtmAno saMvarAtmaka AtmapariNAma che, te pariNAma prApta karavAmAM kAraNabhUta dharmakriyA che tethI te =
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 820 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra kriyA upacA2e dharma che. vAstavikapaNe jo vicAra karIe to dharmakriyA e mana-vacana ane kAyAnA zubhayoga-sevana rUpa che ane zubha yogasevana e zubha Azrava che baMdhahetu che. tethI te kriyA e dharma nathI paraMtu sAmAyika, pratikramaNa, pUjA-sevA, vaiyAvacca Adi dharmakriyA dvArA prANAtipAtAdi 18 pApasthAnakonA viramaNa rUpa AtmapariNAma te saMvaradharma siddha thAya che. tethI te kriyAmAM dharmano upacAra karavAmAM Ave che. paramArthathI to zuddha nirvikalpaka evo ratnatrayInA lakSaNavALo AtmAno je zuddha svabhAva te dharma kahyo che jainadarzanamAM mohanA vikalpo vinAno zuddha guNAtmaka je AtmapariNAma che te dharma tarIke prasiddha che. AvA prakArano dharma jenAmAM pragaTa thayo hoya te samyagdaSTi kahevAya che. ghAsanA taNakhalA mAtranA avalaMbanathI kaMI saMsAra tarAto nathI, saMsAra taravA mATe majabUta AlaMbana joIe. A jIvano anAdi kALathI mohamaya pariNAma che je azuddha che ane karmabaMdhanA hetubhUta che. tethI mohanA vikalpone jitanAro, jJAnAdi ratnatrayInA guNamaya, sudRDha AtmapariNAma e dharma che. tevA pariNAmathI saMsAra tarAya che. tevo pariNAma lAvavAmAM nimittabhUta bananArI dharmakriyAne yogAtmaka zubha Azrava hovA chatAM paNa vizeSapaNe saMvara-nirjarAnuM kAraNa hovAthI upacAre dharma kahevAya che. pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe kahyuM che ke - "dharma e AtmAmAMthI ja utpanna thayelo che. AtmAnI sAthe ja saMbaMdhavALo che, AtmAnuM ja svarUpa che, darzana-jJAna ane cAritranI ekatArUpa che tathA AtmAnA zuddha pariNAmAtmaka che.'' re bhavya ! hitAya vadAmaH / sarvAgameSu dharma AtmanaH zuddhA pariNatireva / nimittasyopAdAnaprAkaTyahetutvAd bAhyAcaraNAdikaM sAdhakairabhyasyam, tathApi dharmahetutvenopAdeyaM zraddhAvadbhiH tat / svAtmakSetravyApakarUpAnantaparyAyalakSaNaM dharmaH uttarAdhyayanAvazyakAdisarvasiddhAntAzaya iti / tacca ( sa ca ) rAgadveSarahitAnAM bhavati / rAgadveSAbhAvaH sarvajIveSu sarvapudgaleSu samatvaM kRtvA AtmaguNeSu jJAnAdiSu kAraNakAryarUpeSu bahupariNatipariNateSu rAgadveSAbhAvapariNateSu gauNamukhyatvatArUpapariNAmaparihAraH samaH sAdhyaH, pUrvaM mithyAtvodayena mukhye mukhyatvabodhapUrvakaikAntavAdaH / sa ca samyagdarzanena kAraNakAryatayA ayaM mukhyazcAyaM gauNaH / na hi anantaparyAyAtmake vastuni kasyApi svaparyAyasya gauNamukhyatve, kSayopazamajJAnena sarvadharmANAmekasamayAvabodho durlabhaH, asaGkhyeyasamayenApi dezajJAyakatvAt / tasya jJAnaM gauNamukhyatArUpeNa pravartate / uktaJca tattvArthe
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka- 32 821 "arpitAnarpitasiddheH (adhyAya 5 sUtra 31) sUtrasya vyAkhyAne, sarvajJAnAM tu sarvamapi ekasamayenaiva jJAtatvAd na gauNamukhyatAjJAnam / vacasi kramavartitvAd (gauNamukhyatA) bhavati / evaM nyUnazaktyA gauNamukhyatvam, na rAgadveSapariNatyA / rAgadveSapariNAmo bandhahetuH / ataH nayasvarUpeNa yathArthabodhAya vastuvivecanaM hitam, na raktadviSTatA / tena jJAnasAmyaM karaNIyam / jJAnasAmyameva cAritram / tadarthameva nirUpayati - vivecana :- he bhavya jIva ! huM tArA hita mATe tane kaMIka kahuM chuM. te tuM sAvadhAnIthI sAMbhaLa. sarve paNa AgamazAstromAM A AtmAnI zuddha-nirmaLa pariNatine (AtmapariNAmane) ja dharma kahelo che. "vatthalahAvo thappo' vastuno sahaja-svabhAva te dharma che. bAhya je koI nimitta che, te nimitta upAdAnamAM rahelI upAdAnatAnI pragaTatAnuM kAraNavizeSa hovAthI sAdhaka AtmAo vaDe bAhya AcaraNA Adino (dharmakriyAono) nimittarUpe abhyAsa karAya che. sArAMza ke dharmanI kriyAo e dharma nathI. zubha yoga che ane dharma to AtmAno nirmaLa je AtmapariNAma che te che. paraMtu dharmakriyAo te pariNAmanuM nimittakAraNa hovAthI sAdhaka AtmAo te kriyAono vyavahAra kare che. dharmakriyAo e mana-vacana-kAyAnA zubha yoga svarUpa che tethI zubha AzrayasvarUpa che, to paNa AtmAnA zuddhapariNAmAtmaka dharmano hetu hovAthI zraddhAvALA mumukSu AtmArthI sAdhaka jIvo vaDe te dharmakriyAonuM AcaraNa upAdeya che. svIkAravA yogya che. kartavya che. jema jema AtmapariNAmamAM dharmatattvanI siddhi thatI jAya che tema tema prAthamika kakSAnI kriyAo chuTatI jAya che ane upara uparanI sAdhaka kriyAo pakaDAtI jAya che. saMpUrNa zuddha Atmadharma pragaTa thatAM sarva kriyAothI rahita thaIne A AtmA mana-vacana ane kAyAnA zubha ke azubha ema tamAma yogakriyA vinAno ayogI bane che. potAnA AtmakSetramAM ja vyApakapaNe rahelA anaMta (guNAtmaka) je paryAyo che te ja dharma che A pramANe zrI uttarAdhyayanasUtramAM ane zrI Avazyaka sUtra Adi sarva siddhAntazAstromAM kaheluM che. sarve paNa siddhAntakArono A ja Azaya che ke AtmAno zuddha-nirmaLa-guNAtmaka je paryAya-te ja dharma che. bAhya dharmakriyA te dharmanuM nimittakAraNa che. " = te zuddha AtmapariNAmAtmaka je dharma che te rAga-dveSarahita mahAtmAone ja hoya che. rAga-dveSavALA AtmAonuM citta cokakhuM hotuM nathI tethI teonuM jJAna paNa zuddha hotuM nathI. rAgadveSanA kAraNe teonuM jJAna pakSapAtavALuM hoya che eTale ja yathArtha hotuM nathI. ekAntAgrahavALuM thaI jAya che. | sarve paNa jIvadravyo pratye ane sarve paNa pudgaladravyo pratye samAnapaNuM manamAM karIne A rAga-dveSano abhAva prApta karavA jevo che. koIpaNa jIvadravya potAnA pUrve bAMdhelA karmonA udayanA AdhAre ane ghAtI karmonA kSayopazamanA AdhAre te te bhAve pariNAma pAme
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 822 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra che. temAM jIvano potAno zuM doSa? jema caMDakauzikanA jIvane pUrve bAMdhelA krodhamohanIya karmanA udayathI krodhIpaNuM AvyuM, temAM te jIvano zuM doSa? zA mATe dveSa karavo joIe? zAlibhadranA jIve munine umadAbhAvathI khIra vahorAvI puNya bAMdhyuM, te puNyanA udayathI 99 peTIo dhananI AvatI hatI temAM rAga karavA jevo zuM che? ema sarve jIvo karmAdhIna che karmonA udayathI sArA-kharAba bane che jIvono bIcArAono zuM doSa? rAga ane dveSa kyAM karavA jevo che ? kyAMya karavA jevo nathI. tevI ja rIte pudgaladravya paNa pariNAmI che, bhinna bhinna varNa-gaMdha-rasa ane sparzamAM pariNAma pAme che. kyAreka zubha ane kyAreka azubha varNAdi bhAve pariNAma pAme, AvA prakAranuM parivartana pAmavuM e pudgaladravyano pAriNAmika svabhAva che AmAM zuM rAga karavA jevo ? ane zuM Sa karavA jevo? jema koI eka naTa judA judA veSa paherIne judAM judAM pAtro bhajave temAM zuM gamADavA jevuM? ane zuM na gamADavA jevuM? mATe he jIva! sarve paNa jIvo karmodayane AdhIna che ane sarve pulo pAriNAmikabhAvane AdhIna che. tethI rAga-dveSa karavA jevo nathI, samatva (samAnapaNuM) ja hRdayamAM rAkhavA jevuM che. sarve paNa AtmAonA jJAna-darzana-cAritrAdi guNo kSayopazamabhAvanA hovAthI hAnivRddhivALA che. vadha-ghaTa thavAvALA che pUrvakAlIna guNo uttarakAlIna guNonA kAraNa che ane uttarakAlIna guNo pUrvakAlIna guNonA kAryarUpa che. Ama A guNo kAraNarUpe ane kAryarUpe bhinna bhinna prakAre bahujAtanA pariNAmo rUpe pariNAma pAme che. A sarve guNonA pariNAmo rAgathI ke dveSathI thatA nathI, dravyano sahaja pariNAmika svabhAva che mATe thAya che, eTale rAga ane dveSanA abhAvapUrvaka dravyamAM pAriNAmika svabhAve ja aneka pariNAmo thAya che. temAM A pariNAma mukhya che ane A pariNAma gauNa che AvA vicAro karavA te ucita nathI, koI jIva manuSya hoya ke marIne gadheDo thayo hoya to A banne paryAyo jIvanA te te AyuSyakarmanA udayane AdhIna thaIne banyA che temAM manuSyaparyAya sAro ane gadheDAno paryAya kharAba AvI vicAraNA karavI te ucita nathI. kAraNa ke tevA vicAro karavA te gamA-aNagamA rUpa rAga-dveSanA pariNAma che. jIva dravya to svayaM pAriNAmika bhAvavALuM hovAthI karmonA udaya ane kSayopazamane anusAre pariNAma pAmyA ja che. pugaladravya paNa pAriNAmika bhAvavALuM hovAthI varNAdimAM zubhAzubha rUpe pariNAma pAme ja che. tethI temAM A mukhya ane A gauNa che evI kalpanA karavI te ucita nathI. A rIte gauNa-mukhyatA rUpa je pariNAma che teno parihAra (tyAga) karIne sarvatra "samatva" ja rAkhavuM e ja zreyaskara che. sArAMza ke jIva potAnA guNa-paryAyomAM ane pudgaladravya tenA potAnA varNAdi
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 823 guNa-paryAyomAM pariNAmika bhAve pariNAma pAme che temAM jIvane karmono udaya ane kSayopazama nimittakAraNa che ane pugaladravyane te te dravya-kSetrAdi sAmagrI nimittakAraNa che. kyAMya padArthanuM pariNamana rAga-dveSathI thatuM nathI to pachI gauNa-mukhya pariNAma zA mATe karavo ? mATe samatva ja sAdhya che. AtmAnI traNa avasthA che (1) mithyAtvAvasthA-bAdhakAdazA-bahirAtmadazA-pahelA guNaThANAvALI dazA (2) samyakatvAvasthA-sAdhakAvasthA-antarAtmadazA-guNasthAnaka cArathI bAra sudhInI dazA, (3) kevalI avasthA, siddhadazA-paramAtma dazA-teramA-caudamA guNaThANAvALI dazA ane muktadazA. A traNa avasthAmAMthI prathamanI avasthA mithyAtvanA udayavALI che tethI tyAM mukhyadharmamAM mukhyapaNAno ane gauNadharmamAM gauNapaNAno bodha karavApUrvaka ekAnta AgrahavAda jIvane thAya che. gauNa-mukhyano bodha to che paNa sAthe sAthe tevA prakArano AgrahavizeSa paNa che. A prathama avasthAnI vAta kahI. have bIjI avasthA samyakatvavALI che. cArathI bAra guNaThANAvALI sAdhakadazA che. attarAtmadazA che tyAM samyagdarzana dvArA jyAM jyAM je je upakArI hoya, jarUrI hoya, tyAM tyAM te te mukhya ane jyAM jyAM je je upakArI na hoya tyAM tyAM te te gauNa, Ama gauNa-mukhyapaNAno bodha che paNa sApekSatApUrvakano A bodha hoya che. kAraNa ke anaMta anaMta paryAyAtmaka vastumAM badhA ja paryAyo potAnA ja hovAthI koIpaNa ekAda svaparyAyanI mukhyatA ke ekAda svaparyAyanI gauNatA hoI zakatI nathI, badhA ja paryAyo te vivakSita ekadravyanA ja che. kone gauNa kahevA? ane kone mukhya kahevA? mATe kAryasAdhakatAnI dRSTie sApekSatApUrvaka gauNa-mukhyano bodha hoya che. tethI ja te samyagdaSTi kahevAya che. chaghasthajIvone kSAyopathamika jJAna hoya che ane kSayopazamabhAvanA jJAna vaDe sarvadharmono (sarvaparyAyono) ekasamayamAM ekI sAthe bodha thavo durlabha che. asaMkhyAta samayo sudhI eka upayoga cAle che, te paNa vastunA anaMtadharmomAMthI dezabhAgane ja jaNAve che. sarvabhAgane nahIM, have jyAM sarvadharmo ekI sAthe jaNAtA ja nathI to tyAM gauNa-mukhyano ekAnta vyavahAra kema thAya ? mATe sApekSatAe ja gauNa-mukhyano bodha A jIva kare che. tattvArthAdhigama sUtramAM "marpitAnarvitasiDa" adhyAya 5 sUtra 31 nA vyAkhyAnamAM A viSaya jaNAvelo che. AtmAnI trIjI avasthA kevalI avasthA, tyAM sarvajJa hovAthI ekasamayamAM ja sarvadharmo dekhAtA hovAthI teone koI gauNa ane koI mukhya hotuM nathI, sarvadharmo eka sAthe dekhAya che ane samAnapaNe jaNAya che. mAtra vAcA kramavartI hovAthI bolavAmAM, zrotAone
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 824 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 samajAvavAmAM kramazaH vANI nIkaLe che Ama ekI sAthe anaMta paryAyone jANe che paNa ekI sAthe bolI zakAtA nathI. ekI sAthe bolavAnI zakti (zArIrika zakti) zarIra svabhAvanA kAraNe nyUna hovAthI gauNa-mukhyatA che paNa rAgadveSanA pariNAmathI gauNa-mukhyatA nathI. bhagavAna sarvadharma sAthe jANe che sAthe dekhe che. paNa sAthe bolI zakatA nathI. tethI bolavAnI prakriyAmAM upakAra thAya te rIte prarUpavAnA bhAvomAM gauNa-mukhya kare che paNa temAM teone rAga-dveSanA pariNAma hotA nathI. prabhu to vItarAga che, rAgadveSano pariNAma e to karmabaMdhano hetu che. je kevalI prabhune nathI. A rIte mithyAtvI jIvane ekAnta-Agraha pUrvaka gauNa-mukhyatAnI dRSTi hoya che. samyagdaSTi jIvane sApekSavAda pUrvaka gauNa-mukhyatAnI dRSTi hoya che ane kevalI bhagavaMtone ekIsAthe na bolI zakavAnA kAraNe gauNa-mukhyatA hoya che. mATe gauNa-mukhyatA avazya jANavA jevI che jo jANI hoya to bhUla na thAya. yathAsthAne teno upayoga thAya. jyAM jyAM je je gauNa-mukhya karavA jevuM hoya ane te jo jANyuM hoya to A jIva tyAM tyAM te te gauNamukhya karI zake ane yathArtha kArya karIne phaLa prApta karI zake te mATe gauNa-mukhyatAnA svarUpane samajAvanArA nayo jANavA jarUrI che. tethI nayonuM svarUpa kahevAya che. nayonuM svarUpa jo jANyuM hoya to ja vastuno sAco yathArthabodha thAya che. tethI yathArthabodha mATe nayonA svarUpa dvArA vastunuM vivecana karavuM temAM ja ziSyavarganuM hita samAyeluM che paNa rAga-dveSano pariNAma karavo temAM hita samAyeluM nathI. tethI yathArtha jJAna prApta karavA dvArA "samatA" samAnapaNuM ja meLavavA lAyaka che. yathArtha jJAna prApta karIne sarvatra samabhAva rAkhavo. rAga-dveSa na karavo te ja utkRSTa cAritra che savAso gAthAnA huMDInA stavanamAM upAdhyAyajI mahArAjazrIe kahyuM che ke - jJAnadazA je AkarI, teha caraNa vicAro . nirvikalpa upayogamAM, nahI karmano cAro te (DhALa-3, gAthA-3) A rIte rAga-dveSa na thAya ane sarvatra samabhAva rahe te mATe vastunA anaMtaparyAyAtmaka yathArtha svarUpane jANavA sAru nayo jANavA jarUrI che. tethI te mATe ja nayonuM svarUpa jaNAve che. dhAvanto'pi nayAH sarve, syurbhAve kRtavizramAH / cAritraguNalInaH syAditi sarvanayAzritaH // 1 // gAthArtha - sarve paNa nayo potapotAne mAnya svarUpa sthApana karavA mATe doDatA hovA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 sarvanA , 825 chatAM zuddhAtmadharmamAM vizrAnti karanArA bane che tethI cAritraguNamAM lIna banelA muni mahArAjA sarve nayono Azraya kare che. tenA TIkA :- "chAvatto navA" kuti, sarve navA thAvAH-svarvapakSasthaapnpurHsraa api bhAve-zuddhAtmadharmaNi kRtavizramAH syuH-sthirA bhavanti / ataH muni:-cAritraphulliIna:, vayarivartIzvara vAritra, tava duH, tatra strInA -vardhamAnaparyAyaH sarvanayAzritaH syAt / dravyanaye-kAraNatvagrAhake, bhAvanaye -tatkAryatvagrAhake, kriyAnaye-sAdhanodyamarUpe, jJAnanaye-tadvizrAmarUpe, Azrita:AsaktaH syAd-bhavedityarthaH / uktaJcAnuyogadvAre - savvesipi NayANaM, bahuvihavattavvayaM NisAmittA / taM savvaNayavisuddha, jaM caraNaguNaTThio sAhU // 1 // (anuyorArasUtra-606, 29-242) ata uktaM zrIbhagavatITIkAyAm - jar3a jiNamayaM pavvajjai, tA mA vavahAraNicchae muyaha / ikkeNa viNA titthaM, chijjai aNNeNa u taccaM // ataH sAmyaM hitam / punastadeva draDhayati - vivecana :- sarve paNa nayo potapotAno pakSa sthApana jarUra kare che. potapotAnA pakSanuM sthApana karavAmAM kuzaLa hovA chatAM paNa aMte to zuddha Atma-dharmAtmaka bhAvanI prAptimAM ja sthira thanArA che. pratyeka nayo potAne mAnya vAta raju karIne te vAta sAdhyanI sAthe joDanArA hoya che. to pachI sAdhya sAdhavAnI abhilASAvALA sAdhakamunie zA mATe koI paNa nayano anAdara karavo joIe? koIpaNa nayano anAdara karavo ucita nathI. pratyeka nayo zuddha Atmadharma rUpa sAdhyane ja sAdhavAmAM ja joDAyelA che AvuM samajanAra muni cAritraguNamAM lIna thayA chatA sarva nayono Azraya kare che. koIpaNa nayane svIkAratA nathI ema nahIM paNa badhA nayono Adara kare che. kAraNa ke badhA ja nayo potapotAnI vAta raju karavA dvArA aMte to ISTa sAdhyanA ja sAdhaka hoya che. jema koIpaNa eka gAmamAM AvavAnA aneka mArgo hoya to bhinna bhinna evA te mArgothI jo vivakSita gAmamAM barAbara praveza thato ja hoya to kayA mArgano anAdara karAya? koIpaNa mArgano anAdara na karAya-tema ahIM samajavuM. amadAvAda zaheramAM praveza
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 826 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra karavA mATe judA judA cheDAothI judA judA aneka mArgo Aje paNa jovA maLe che. te tamAma mArgo te mArge cAlanArAne amadAvAda zaheramAM pahoMcADe che. to pachI kayA mArgano anAdara karAya? amadAvAda pahoMcavA mATe A mArga sAco ane A mArga khoTo, Ama kema kahevAya ? badhA ja mArge amadAvAda pahoMcADe che. tema muni paNa sarvanayone yathAsthAne svIkAre che. karmonA samUhane caya kahevAya che. te karmasamUhane (vaya ne) khAlI kare-nAza kare tene cAritra kahevAya che. AvA prakArano cAritra nAmano je guNa che te guNamAM lIna thanArA muni sarvanayone yathAsthAne svIkAranArA-joDanArA hoya che, paraMtu koIpaNa nayane toDanArA hotA nathI. dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya ema be nayo che. dravyadRSTi e dravyArthikanaya, A naya trikALavartI padArthane grahaNa karanAra che. tethI bhUtakALamAM vartatA kAraNane paNa svIkAre che mahattva Ape che jyAre paryAyArthika naya pragaTa thayelA paryAyane pradhAnatAe dekhe che tethI te vartamAna kAlagrAhI naya che. A naya vartamAnakALe pragaTa thayelA kAryane dekhe che. kAryane vadhAre mahatva Ape che. A rIte kAraNane mukhyatve pradhAna karanArA dravyArthikanayanuM ane kAryane mukhya karanArA paryAyArthikanayanuM ema banne nayonuM munimahArAjazrI yathAsthAne yogya rIte kuMjana kare che, svIkAra kare che. koIno paNa anAdara karatA nathI. yathAsthAne te te nayane joDe che. jenAthI AtmAnuM hita thAya. jema koI manuSya saMsAra choDIne navavidha bAhya parigraha tyajIne dIkSA le tyAre cAritraguNa Avyo ema dravyArthikanaya samaje che. cAritraprAptinI pUrvakAlIna kAraNAvasthA AvI eTale cAritra AvyuM ja samajI lo. paraMtu paryAyArthikanaya kahe che ke A to haju kAraNAvasthA AvI. jyAre vaDIdIkSA le, pAMca mahAvrata uccare tyAre kAryarUpe cAritraguNa jIvamAM pragaTa thAya. A dRSTie paryAyArthikanayanI vAta paNa barAbara sAcI che. A ja pramANe kriyAnaya sAdhanano udyama karavAnI pradhAnatA jaNAve che. ane jJAnanaya AtmasvarUpamAM sthira thavA rUpa sthiratAtmaka kAryane pradhAnapaNe jaNAve che. kriyAnaya ema jaNAve che ke cArathI bAra guNasthAnakamAM vartatA jIvo upara uparanA guNone meLavavA mATe tenA sAdhana rUpe rahelI pUrvakAlIna dharmakriyA kare to ja tenA phaLarUpe te te guNanI A jIvamAM prApti thAya, tArU hoya paNa jo taravAno udyama na kare to te kema tarI zake? mATe sAdhanarUpe udyama karo to ja phaLaprApti thAya ema kriyAnaya kriyAnI ja vadhAre pradhAnatA jaNAve che ane jJAnanaya kahe che ke cArathI bAra guNasthAnakomAM ArohaNa karatAM jeTalA jeTalA guNono A jIvane AvirbhAva thayo che te ja A jIvanuM cAritra che. pragaTa thayelA A guNo ja jIvane
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 827 tAranAra che. Ama banne nayonI vAta sApekSapaNe sAcI hovAthI munimahArAja yathAsthAne badhA ja nayono Azraya svIkAre che. koIno paNa anAdara karatA nathI. bIje gAma javuM hoya to ghoDAno Azraya paNa levo paDe che ane ISTa sthAna Ave tyAre ghoDAno tyAga paNa karavo paDe che tema sAdhya sAdhavuM hoya tyAre sAdhana svIkAravuM paNa paDe che ane sAdhya siddha thaI jAya pachI tyajI paNa devuM paDe che sAdhyanI siddhi sudhI sAdhananuM grahaNa ane anurUpa udyama svIkAravAno hoya che ane sAdhyanI siddhi thAya tyAre vizrAnti svIkAravAnI hoya che Ama muni yathAsthAne nayonuM yuMjana kare che. anuyoga dvAra nAmanA sUtramAM kahyuM che ke - "sarve paNa nayonuM bahu prakAranuM vaktavya sAMbhaLIne cAritra rUpa guNamAM sthira evo sAdhu sarvanayothI vizuddha (arthAt sarva nayone sammata) evuM je vacana che teno Azraya kare che" bhagavatIjI sUtranI TIkAmAM paNa kahyuM che ke - "jo jinezvaraprabhuno siddhAnta (pravacana) tame svIkAra karatA ho to vyavahAranaya athavA nizcayanaya A bannemAMthI eka paNa nayane choDo nahIM (tajo nahIM) kAraNa ke eka vyavahAranaya vinA tIrthano uccheda thaze ane anya evA nizcayanaya vinA satyano uccheda thaze'' A pramANenAM zAstravacano hovAthI tathA banne nayo svIkArIe to ja hita thAya che Ama anubhavasiddha vAta hovAthI sAmyatA rAkhavI e ja kalyANakArI che. A ja vAtane vadhAre majabUta kare che. pRthag nayA mitha: pakSa - pratipakSakadarthitAH / samavRttisukhAsvAdI, jJAnI sarvanayAzritaH // 2 // gAthArtha :- bhinna bhinna rIte joDAyelA A nayo paraspara pakSa-pratipakSabhAvavALA thayA chatA viDaMbanA pAme che. paraMtu samatAbhAvanI vRttithI sukhanuM AsvAdana karanArA jJAnI puruSa sarve paNa nayono yathAsthAne Azraya kare che. // 2 // TIkA :- "pRthanayA kRti'' te mitha:-paraspara, pRtha-minaM minam, pakSaprtipksskdrthitaaH-vaadprtivaadkdrthnaaviddmbitaa nayA durnayA ityarthaH / ata eva jJAnI yathArthabhAsanayA sarvanayAzritaH - sarvanayamArgasApekSAvabodhamagno bhavati / kathambhUto jJAnI ? samavRtti:-iSTAniSTatvatAbhAvaH, tasya sukhAsvAdanazIlaH / uktaJca -
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 828 jJAnasAra sarvanayAzrayaNASTaka - 32 anyonyapakSapratipakSabhAvAt, yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan, na pakSapAtI samayastathA te // 30 // (cAmara sno-30) udadhAviva sarvasindhavaH, samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhinnAsu saritsvivodadhiH // 1 // (siddhasenIyAvaMzatrizivama 24-1) | vivecana :- A dravyArthika-paryAyArthika nayo, vyavahAra-nizcayanaya, jJAna-kriyA naya tathA naigamAdi nayo paraspara sAma sAmA joDAyA chatA potapotAnA pakSanuM ja sthApana karavAmAM ane sAmA pakSanuM khaMDana karavAmAM ja athaDAyA chatA vairAyamANa vRttivALA thaIne-vAdIprativAdI bhAvavALA banIne viDaMbanA pAme che. tyAre A navo nayapaNe rahetA nathI paNa durnayapaNAne pAme che. jyAre banne nayo sAmasAme potapotAnA pakSano bacAva kare che ane sAmA pakSanuM khaMDana kare che tyAre jANe paraspara duzmana hoya tevA vairavRttivALA banIne potapotAnA pakSano paNa nAza karavA rUpa viDaMbanAne pAme che. A kAraNathI ja samyajJAnavALA muni yathArthajJAna prApta karavA vaDe yathAsthAne sarvanayonA mArgane (sarva niyonI vAtane) sApekSapaNe joDatA chatA sAcA jJAnamAM magna bane che. arthAt sAcuM jJAna pAme che. A muni kevA che? samabhAvanI vRttinA sukhanuM AsvAdana karavAnA svabhAvavALA che eTale ke mane A ISTa che ane mane A aniSTa che evI ISTAniSTanI kalpanA vinA bane nayonI vAta sAMbhaLIne taTasthabhAva rAkhavA pUrvaka bannenuM yathAsthAne yujana karavA pUrvaka sukhano AsvAda mANanArA A muni sarva nayono Azraya kare che. (sarva no svIkAre che). dravyathI AtmAne nitya paNa mAne che ane paryAyathI AtmAne anitya paNa mAne che. vyavahAranayathI sAdhananI AvazyakatA paNa svIkAre che ane nizcayanayathI sAdhyanI AvazyakatA paNa svIkAre che kriyAnayathI sAdhyanI utpAdaka kriyA paNa hovI jarUrI mAne che ane jJAnanayathI sAdhyanI prAptinuM jJAna hovuM paNa jarUrI mAne che Ama sarve paNa nayonI yathAsthAne AvazyakatA svIkAre che jethI laDhavADa baMdha thaI jAya che ane paraspara . samatva prApta thAya che. uparanI carcA yuktiyukta che te mATe tenA anusaMdhAnamAM keTalAka sAkSIpATho TIkAkArazrI devacaMdrajI ma.zrI Ape che.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 829 he jinezvara prabhu! je pramANe anya darzanIonA vAdo vAdI-prativAdI bhAvavALA hovAthI paraspara matsarI che, tevuM tamAruM zAsana sarve paNa nayone samAna IcchatuM hovAthI IrSALu nathI (arthAt kaSAya vinAnuM samyajJAna rUpa che). (anyayogavyavacchedikA zloka 30 TIkA syAdvAdamaMjarI) he nAtha ! jema samudramAM sarve nadIo samAya che tema tamArAmAM sarve darzano (sarve darzanonA bhinna bhinna nayo-abhiprAyo) samAyA che. paraMtu bhinna bhinna nadIomAM jema samudra dRSTigocara thato nathI tema te te anya darzanomAM ApazrI (Apano anekAntavAda rUpa sApekSasiddhAnta) kyAMya dRSTigocara thato nathI. (pUjya siddhasenajIkRta trizArnAiziva zloka 14-5). uktaJca sammatau - Na ya taio asthi Nao, Na ya sammattaM Na tesu paDipuNNaM / jeNa duve egaMtA, vibhajjamANA aNegaMto // 14 // jaha ee taha aNNe, patteyaM duNNayA NayA savve / haMdi hu mUlaNayANaM, paNNavaNe vAvaDA tevi // 15 // savvaNayasamUhammi vi, Natthi Nao ubhayavAyapaNNavao / mUlaNayANa u ANaM, patteyaM visesiyaM biMti // 16 // tamhA savvevi NayA, micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNaNissiyA uNa, havaMti sammattasabbhAvA // 21 // (sanmatipraraNAtuM 2, mathA-24-25-6-22) rUDhi iArA dravyArthika ane paryAyArthika A be vinA trIjo koI naya nathI ane te banne nayo ekalA judA judA hoya to temAM vastunuM paripUrNa svarUpa AvatuM nathI. tethI ekalA ekalA A bane naya samyakatvasvarUpa nathI. kAraNa ke te banne ekAntarUpa che. ane vastunA apUrNa svarUpane samajAvanArA che. paraMtu jo te bane naya sApekSa bane to anekAntasvarUpa ane pUrNa svarUpane jaNAvanArA banI zake che. 14 jevI rIte A banne nayo chuTA chuTA hoya to durnaya che (mithyASTi che, tevI ja rIte anya nayo (naigamAdi uttarabheda rUpa sAte nayo) paNa pratyeka (eTale paraspara nirapekSa)
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 830 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra hoya tyAre te sarve nayo durnaya ja che (mithyASTi ja che, kAraNa ke te uttaranayo paNa potapotAnA mUlanayonI vAtane ja saMsAramAM vadhAre jorazorathI doharAvanArA (gAnArA-prarUpaNA karanArA) hoya che. 1po. sarve nayonA samUhamAM paNa ubhayavAdane (sAmAnya-vizeSa ema bannene ekI sAthe) jaNAvanAro koI naya nathI. kAraNa ke te sarve paNa dareka nayo potapotAnA mUlabhUta nayanI AjJAne ja vadhAre ne vadhAre jorazorathI kahe che. paNa sApekSapaNe ubhaya vAtane kahetA nathI. 16ll tethI sarve paNa nayo pota potAnA pakSamAM pratibaddha (AgrahI) hoya to te mithyASTi che ane paraspara nizrAvALA (sApekSa dRSTivALA) hoya to te ja sarve paNa naya samyakatvanA sadbhAvavALA bane che. ra1 pUjyapAda zrI siddhasenadivAkarasUrijI racita sanmati prakaraNa kASTha prathama gAthA 14-15-16-21. ItyAdi, vizeSa artho te graMthanI gAthAothI jANI levA. rA sAta vAthayanAda - sAmyatAne jaNAvatAM kahe che - "nApramANaM pramANaM vA, sarvamapyavizeSitam / vizeSitaM pramANaM syAditi sarvanayajJatA // 3 // gAthArtha :- sarve paNa vAkya jo avizeSita hoya to te apramANa paNa nathI ane pramANa paNa nathI paraMtu jo vizeSita hoya to ja te pramANa che. Ama samajIne sarvanayonuM jJAna prApta karavuM joIe. TIkA :- "nApramANiti" sarva vAvAjona gAma, na, vA-3thavA pramANamapi na, vidhiniSedhopadezaH / prathamaM tadeva pramANam, guNavRddhau dhyAnalInAnAM tadevApramANam / yaccAneSaNIyAdikaM pUrvamapramANaM tadeva gItArthAdiSu pramANam / bhagavatITIkAto jJeyam / tatrApi gAthA - paramarahassamisINaM, sammattagaNipiDagahatthasArANaM / pariNAmiyaM pamANaM, NicchayamavalaMbamANANaM // 602 // (1ovastuvarA mAthA 602) paJcavastuTIkAyAm-esaNamAI taNuyogA ityAdi sarvamapyavizeSitam / anyasamayasthaM sadvacanaM vizeSarahitam, vizeSitaM-vizeSaNasaMyojitaM pramANaM syAt /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 831 viSayaparizodhakanayayojitaM pramANaM syAt / upalakSaNAt svasamayavacanamapi ananuyogoktamapramANaM bhavati, paJcamAGge maNDukazrAvakAdhikArato jJeyam / uktaJca - vivecana :- sarve paNa vAkyo jo vizeSaNa vinAnAM hoya (koIpaNa jAtanI vivakSA karyA vinAnAM hoya) to te vAkyo ekAtte apramANa paNa nathI athavA pramANa paNa nathI. vivakSA vinAnAM te saghaLAM paNa vAkyo vidhi ke niSedhano upadeza ApavA samartha thatAM nathI, vizeSaNa sahita karo (vivakSA yukta karo) to ja te apramANa athavA pramANa bane che. jemake "vItarAgaprabhunI dravyapUjA karavI joIe" ATaluM mAtra vAkya lakhAya ke bolAya to te pramANa (satya-svIkAravA yogya) paNa nathI tathA apramANa (asatya-na svIkAravA yogya) paNa nathI. kAraNa ke koNe pUjA karavI joIe? ane koNe na karavI joIe? te spaSTa karyuM nathI arthAt evuM vizeSaNa AgaLa lakhyuM nathI mATe karavI ja joIe, ema vidhi paNa jaNAvatuM nathI ane na karavI joIe ema niSedha paNa jaNAvatuM nathI. paraMtu jo AgaLa "zrAvaka-zrAvikAe" athavA "sAdhu-sAdhvIjIe" Ama vizeSaNa lagADAya (vivakSA karAya) to ja te vAkya pramANa athavA apramANa bane che. jo zrAvakazrAvikA zabda joDAya to zrAvaka-zrAvikAe vItarAgaprabhunI dravyapUjA karavI joIe A vAkya pramANabhUta bane-svIkAravA yogya bane kAraNa ke dravyapUjA sAvadya che ane zrAvakazrAvikA sAvadhanA adhikArI che. paNa "sAdhu-sAdhvIjIe vItarAgaprabhunI dravyapUjA karavI joIe AvI jo vivakSA karAya to te vAkya apramANa bane che kAraNa ke sAdhu-sAdhvIjI sAvadhanA tyAgI che. Ama vAkyanI AgaLa jo vizeSaNa lagADo ke kaI apekSAe tame A vAkya bolo cho? te jo spaSTa karo to ja te vAkya pramANa che ke apramANa che? A vAta spaSTa thAya. vizeSaNa vinA vidhi-niSedhano upadeza thaI zakato nathI. "pArzvanAtha prabhu pUrve thayA ATaluM ja mAtra vAkya bolo to te pramANa ke apramANa na kahevAya, kAraNa ke konAthI pUrve thayA? te vivakSA spaSTa karI nathI "mahAvIrasvAmI prabhuthI pUrve thayA" Ama vizeSaNa joDo to ja te vAkya pramANa gaNAya, anyathA zrI neminAtha prabhunI pUrve athavA zrI naminAtha prabhunI pUrve thayA. Avo khoTo artha paNa thaI zake, mATe pramANa ke apramANa gaNAtuM nathI. tethI vizeSaNa joDo (vivakSA karo) to ja te te vAkya pramANa hoya to pramANa ane apramANa hoya to apramANa Thare che. prathamaM tava pramAm = pahelAM je vAkya pramANa hoya che te ja vAkya jIvamAM guNonI vRddhi thaye chate dhyAnadazAmAM lIna thayelA mahAtmAo mATe apramANa gaNAya che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 832 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra jemake paDilehaNa-pratikramaNa-devavaMdana ItyAdi dharmakriyAonuM AcaraNa prathamAvasthAmAM munione kartavya hoya che tethI te te kArya karavuM joIe. A vAkya prathamAvasthAmAM pramANa gaNAya che. paraMtu aneka prakAranA guNonI vRddhi thaI hoya ane uccatara dhyAnadazAmAM ArUDha thayA hoya tyAre te te dharmakriyAonuM AcaraNa dhyAnAdi-uccataradazAnuM bAdhaka hovAthI "karavuM joIe" A vAkya tyAM apramANa bane che jemake bAhubalijI muni tathA tIrthaMkarabhagavaMto dIkSitAvasthAmAM dhyAnastha hoya che tyAre uccatara dazA hovAthI ApaNA jevA sAmAnya mANasonI jema AcaraNa teonuM hotuM nathI. gRhasthapaNAmAM dAna kartavya hoya che te ja gRhastha jyAre sAdhu thAya tyAre sAdhupaNAmAM paulikadAna akartavya thAya che. kAraNa ke jo sAdhupaNAmAM paulika-dAna cAlu rAkhe to saMgraha cAlu ja rahe, je sAdhupaNAnI sAthe bAdhaka che. Ama aneka udAharaNathI A vAta samajAya tema che ke vivakSA vinAnuM vAkya pramANa ke apramANa gaNAtuM nathI. vaSyaneSavyAvi = evI ja rIte aSaNIya AhArAdi (AdhAkarmI Adi doSo vALo eTale ke sAdhune na kalpe tevo AhAra vagere) pUrvakAlamAM eTale sAmAnya sAdhune levo kalpa nahIM, eTale Avo doSita AhAra grahaNa karavo te apramANa kahevAya paraMtu gItArtha muni hoya ane Adi zabdathI mAMdA muni hoya roga muni hoya ItyAdi kAraNavizeSa hoya to rAgAdi doSo lAge tema nathI, Asakti thAya tema nathI mATe tevA gItAryAdi munione AvA kAraNe aneSaNIya AhArAdinuM grahaNa apramANa na gaNAya paNa pramANa gaNAya. bhagavatIjI sUtranI TIkAmAM paNa Ama ja lakhyuM che. tyAMnI gAthA A pramANe che. "samasta gaNipiTaka (dvAdazAMgI)no sAra jeoe hastagata karyo che evA RSimunionuM A ja parama rahasya (parama mAhAbhya) che ke nizcayanayanuM avalaMbana lenArA mahAtmAone "cittano zuddha-azuddha pariNAma" e ja pramANa kahevAya che bAhya zuddhi-azuddhi teone sparzatI nathI "azuddha AhAra paNa gItArthone zuddhinuM kAraNa bane che ane zuddha AhAra paNa sAmAnya munione AsaktinuM kAraNa bane tevo saMbhava hovAthI azuddhinuM kAraNa bane che. A gAthA paMcavastuprakaraNamAM paNa che . 602, tathA oghaniryuktimAM paNa che 761. - paMcavastukaprakaraNa nAmanA graMthanI TIkAmAM paNa pakSaUTHI taUTyo ItyAdi pAThathI A ja hakIkata kahI che. vizeSa pATha tathA tenA artha tyAMthI joI levA vinaMti che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 833 A pramANe sarve paNa vacano avizeSita hoya eTale ke vizeSaNa (vivakSA) rahita hoya to te apramANa ke pramANa gaNAtAM nathI. anyadarzananAM zAstromAM kaheluM jo sarvacana hoya (satyavacana hoya) to paNa jo vizeSaNarahita hoya to teno svIkAra ke asvIkAra karAto nathI paNa vizoSitam = vizeSaNathI saMyukta jo hoya eTale ke te te dravya-kSetra-kALabhAve upakAraka thAya tevI vivakSA jo karAya to ja te sarvacana paNa pramANa bane che anyathA nahIM. jyAM jyAM je je viSayano upakAra thAya tema hoya tyAM tyAM te te rIte viSayanA parizodhaka rIte nayanI yojanA no karAya to sarvacana pramANa bane che jemake anya nyAya darzana ane vaizeSika darzanamAM kahyuM che ke "mokSe jatAM jIvanuM jJAna ane sukha nAza pAme che" have jo mokSamAM jatAM A jIvamAMthI jJAnano sarvathA nAza thato hoya ane AtmA jaDa ja banI jato hoya to mokSe javAno koI artha ja na rahe, koI mukti mATe prayatna karaze ja nahIM evI ja rIte jo sukhano nAza ja thato hoya to saMsAra ja zuM khoTo ? saMsAramAM kyAreka to sukha maLe che. mATe vivakSA vinAno A artha barAbara nathI - pramANa nathI. paNa jo AvI vivakSA karAya ke "mokSe jatAM chAghasthika jJAnano arthAt kSAyopathamika bhAvanAM jJAnono nAza thAya che, to te vAkya pramANa bane. kAraNa ke kSAyopathamika bhAvanAM jJAno nAza pAme ane kSAyikabhAvanAM nirmaLa zuddha kevaLajJAnAdi pragaTa thAya A artha pramANa gaNAya tathA je karmabaMdhano hetu che te sAMsArika bhogasukha nAza pAme paNa AtmikaguNonuM sukha pragaTa thAya che A artha pramANa gaNAya. evI ja rIte anyadarzanamAM kahyuM che ke "AtmA sarvavyApI che" A vAkya jo Atmadravyane sarvavyApI kahe to apramANa che paNa jJAnathI AtmA sarvavyApI che AvI vivekSA jo karAya to pramANa paNa banI zake che. Ama anyadarzananAM sarve paNa vAkyo sarvacana hoya to paNa jo vizeSaNa (vivakSA) rahita hoya to apramANa bane che ane jo vizeSaNa lagADyuM hoya eTale ke viSayanA upakAraka tarIke vivakSA karAI hoya to pramANa bane che. 3patnakSaVI= adhyAhArathI e paNa samajI levuM ke jainadarzanamAM kahelAM vacano paNa jyAM jyAM jevA jevA anuyogathI (jevA jevA bhAvathI - jevA jevA prasaMgathI) kahevAyAM hoya tevI tevI vivakSA jo na karAya ane tevA anuyoga vinA manaphAve tema svacchaMdapaNe vivakSA karAya to svazAstra gata vacana hoya to paNa tyAM te svacchaMdatAnuM prerakatva hovAthI apramANa bane che. jema ke jainadarzanamAM kahyuM che ke "jaine karmo khapAvavA tapa karavo joIe" A vAkya jainadarzana sammata hovA chatAM "svAdhyAya vaiyAvacca Adi anya yogo sIdAya nahIM tema" AvI vivakSA jo na karIe to pramANa gaNAtuM nathI. ItyAdi samajI levuM. A viSaya
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 834 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra pAMcamA aMgarUpa bhagavatIjI sUtramAM maMDukazrAvakanA adhikArathI jANI levo. anyazAstromAM paNa A viSayamAM A ja pramANe kahyuM che te sAkSIpATho A pramANe che - suttattho khalu paDhamo, bIo nijjuttimIsio bhaNio / taio ya niravaseso, esa vihI hoi aNuoge // 4 // (Avazyakaniyukti gAthA-24) anuyogazUnyaM vacanaM na pramANaM bhavati / uktaJca - aparicchiyasuaNihasassa, kevalamabhiNNasuttacArissa / savvujjameNa vi kayaM, aNNANatave bahuM paDai // 415 // (upadezamAlA gAthA 415) punaH mAtrArthe: (mikAvArthe:) - tatrApi na ca dveSaH, kAryo viSayastu yatnato mRgyaH / tasyApi na sadvacanam, sarvaM ca yatpravacanAdanyat // 16-3 // (SoDazaBRUT 26-3) iti vicArya syAdvAdopayogena sarvanayajJatA kAryA / punaH sAmyamavalambanIyaM pakSaparihAreNa AtmadharmaniSThatA hitA / // 3 // jyAre jyAre sUtra saMbaMdhI anuyoga-vyAkhyAna karavAnuM hoya, sUtronA artho samajAvavAnA hoya tyAre tyAre (1) sUtrano mAtra artha ja samajAvAya A prathamavidhi, (2) tyArabAda sUtranI sAthe sparzavALI niyuktithI mizrita artha kahevAya, A bIjI vidhi, ane (3) tyArabAda prAsaMgika-aprAsaMgika evA ghaNA vivecanavALo saghaLo artha kahevAya A trIjI vidhi. Ama sUtrano artha samajAvavAnI anuyoganI bAbatamAM traNa prakAranI vidhi zrI tIrthakaragaNadhara bhagavaMtoe kahelI che. (Avazyakaniyukti gAthA-24) abhyAsa karanArA ziSyavarganI matino vyAmoha na thAya, eTale ke bhaNanArA ziSyonI mati muMjhAya nahIM eTalA mATe sUtronA arthonI vAcanA ApatAM prathama sUtra saMbaMdhI ja mAtra artha samajAvavo joIe, sUtra saMbaMdhI prAthamika artha samajAvyA pachI sUtromAM AvatA zabdo ane padono vyutpattisiddha artha tathA niyuktithI thato je artha hoya teno anuyoga-vyAkhyAna kare. A artha ApavAnI bIjI vidhi jANavI. tyArabAda ziSyonI buddhi vizALa banatAM te
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 835 te sUtramAM AvatI prAsaMgika vAto ane bIjI keTalIka tenA anusaMdhAnavALI aprAsaMgika vAto ema vistRta saghaLo artha trIjIvAramAM ziSyone samajAvavo. A pramANe sUtrono anuyoga ApavAnI traNa prakAranI vidhi zrI tIrthaMkara bhagavaMtoe tathA gaNadhara bhagavaMtoe zAstromAM jaNAvelI che. Ama AvazyakaniyuktimAM parama pUjya zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIjIe kahela che. AvA prakAranA traNa jAtanA anuyoga vinAnuM (viziSTa artha karyA vinAnuM) vacana pramANa gaNAtuM nathI, kAraNa ke kayA saMdarbhamAM lakhAyeluM A vAkya che. te samajyA vinA jo vAkyo bolAya to ziSyo Azaya samajyA vinA anya saMdarbhamAM lagADI de to ghaNuM nukazAna thaI jAya mATe anuyoga karAyeluM vacana ja pramANa gaNAya che upadezamAlAmAM zrI dharmadAsagaNijIe paNa kahyuM che ke - "AgamonA arthano sAra jeoe jANyo nathI tathA sUtronA vistRta artho jeNe bhedyA nathI (kholyA nathI) tevA jIvo dvArA sarvaprakAranA udyama vaDe karAyeluM je je dharma anuSThAna hoya che te ajJAnatapamAM arthAt ajJAnAnuSThAnamAM ja gaNAya che (upadezamAlA gAthA-415). tathA pUjyapAda zrI haribhadrasUrijI ma.zrIe SoDazakaprakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "tyAM paNa (anyadarzananAM zAstro saMbaMdhI arthamAM) kyAreya paNa dveSa na karavo, paraMtu prayatna karavApUrvaka yathArtha artha saMgata kema thAya ? teno mArga vicAravo. kaI kaI apekSAe A artha saMgata thAya ? te saMbaMdhI viSaya vicAravo. kAraNa ke jinezvaraprabhunA pravacanathI je je anyadarzananAM vacano hoya che te sarve sacana (yuktiyukta vacana) hotAM nathI. (temAMthI je je vacano jainadarzanane anusArI vacano hoya che sApekSavacano hoya che te ja koIka sacana hoya che saghaLAM sacana hotAM nathI. mATe dveSa karavo ucita nathI. paNa buddhithI viveka karavo ucita che. A pramANe vicArIne sarva ThekANe syAdvAdano upayoga rAkhIne sarvanayonuM jANakArIpaNuM meLavavA jevuM che. jemake "pattharanA putaLA rUpe banAvelI gAyane "koIe A gAya che" Ama kahyuM tethI te sAMbhaLIne naigamanayathI Aropita A gAya che ema jANavuM, paNa vAstavika A gAya che ema na jANavuM. tethI te pattharanI gAyane joIne gAyanuM jJAna thAya 1. ahIM TIkAmAM hemAcArye: pATha che. paNa A gAthA SoDazakaprakaraNanI che ane SoDazakaprakaraNa pUjya zrI haribhadrasUrijIe banAvela che tethI A pATha azuddha lakhAyo hoya ema lAge che athavA hemasuvarNa tulya nirmaLa evA AcArya zrI haribhadrasUrijI AvI upamA ApavA mATe lakhyo hoya to jJAnI jANe. paNa ahIM kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajI na levA.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 836 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 che mATe upacarita gAya jarUra kahevAya, paNa dohavA besAya nahIM. Ama paNa jANavuM joIe. A rIte bIjA nayonuM paNa jJAna hovuM jarUrI che. A rIte sarve paNa nayono abhyAsa karI koI eka pakSanA Agrahano tyAga karI jyAM je upakArI hoya tyAM te joDIne sarva dharmo pratye samabhAvanuM AlaMbana laIne potAnA AtmAnA dharmamAM sthiratA meLavavI e ja hitakArI che. ekAnta Agraha hitakArI nathI. sApekSavAdI thavuM, samanvayavAdI thavuM paNa BhADI na thaj. // 3 // loke sarvanayajJAnAM, tATasthyaM vApyanugrahaH / syAtpRthaGnayamUDhAnAM, smayArtirvAtivigrahaH // 4 // gAthArtha :- A saMsAramAM sarvanayone jANanArA mANasonI aMdara taTasthapaNuM (eTale samavRttipaNuM) tathA anugraha buddhi (upakAraka buddhi) hoya che. paraMtu bhinna-bhinna eka-eka nayanA AgrahavALA jIvomAM mAnonmAnanI (abhimAnanI) pIDA tathA atizaya kalezavRtti mAtra 4 Doya:cha. // 4 // st :- "loke sarveti" loke-dakSajanasamUhe sarvanayajJAnAM-sarvanayarahasyavijJAnAM tATasthyaM-taTasthatvaM-pArzvavartitvam, vA iti vyavasthAyAm / api-samuccaye, anugrahaH -upakArAya bhavati / sarvatra parIkSakatvaM hitam / pRthaGnayamUDhAnAM-ekaikanayapakSagrahavartinAma, smayAtiH-mAnonmAnapIDA, vA-athavA, ativigrahaH-kadAgrahaH syAt -bhavati / uktaJca - kAlo sahAva NiyaI, puvakayaM purisakAraNegaMtA / micchattaM te ceva u, samAsao hoMti sammattaM // 3-53 // (sanmatiprakaraNakANDa-3-53) atra puruSAkArasya upAdAnakAraNatvAd mukhyatvam, kAlasvabhAvapUrvakRtAnAM tu nimittAsAdhAraNApekSAkAraNatvam, niyatezca kAraNatvamaupacArikam, asyA anityatvaM vicArAmRtasaGgrahe uktamasti iti niyatapakSaH (niyatipakSaH) AjIvikAnAM mithyAgraharUpaH, na jainAnAm, evamaMzasyApi jainamArge vivakSitatvAt samuccayavacanam // 4 // vivecana :- A saMsAramAM je nipuNa eTale ke catura, samaju manuSyavarga che tevA janasamUhamAM sarva nayone yathArthapaNe jANanArA tathA jyAM jyAM je je nayanI pradhAnatA karavAthI
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 837 jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 sAdhyanI siddhi saMgata thatI hoya tyAM tyAM te te nayanI pradhAnatA karanArA ane bIjA nayanI gauNatA karanArA vicakSaNa puruSomAM ja taTasthapaNuM ane anugrahabuddhi saMbhave che. taTasthapaNuM eTale madhyasthapaNuM athavA jyAM je yogya hoya, tenA paDakhe ubhA rahevApaNuM, AvA jIvomAM hoya che. kadAgraha vinAnA hovAthI jyAM jyAM je je upakArakabhAva hoya tyAM tyAM te te bhAvanI paDakhe A mahAtmAo ubhA rahe che potAne koI bAjuno haThAgraha na hovAthI jene pradhAna karavAthI sAdhyanI siddhi thAya tema hoya tyAM tenI pradhAnatA karI le che. vAM zabda ahIM vyavasthA arthamAM che eTale AvA madhyastha puruSo sarvanayone jANatA hovAthI taTastha rahe che tethI ja hRdaya sAcuM che mATe sAco upakAra karI zake che. haMmezAM hRdayamAM anugrahabuddhi ja hoya che, karUNALu svabhAva hoya che. dIrghadraSTi hoya che, sApekSahRdaya hoya che, A kAraNe ja AvA jIvo klezamukta, jaDatAmukta ane kadAgrahamukta hoya che. sarva sthAnomAM potAnI buddhi doDAvIne parIkSA karIne upakAraka rIte pravarte che tethI teomAM sarvatra parIkSakapaNuM hoya che ane teo sarvatra hitakAraka bane che. je AtmAo eka eka nayane ja jANIne tenA AgrahavALA bane che bIjI bAjuno naya, bIjI bAjunI vAta, jeo sAMbhaLatA nathI avadhAratA nathI teo potAnI mAnelI mAnyatAnA haThAgrahI thayA chatA abhimAnI-garviSTha bane che ane bIjI bAjunA ajANa hovAthI bIjI bAjunA jANakAra puruSonI sAthe atyanta laDhavADavALA bane che. tethI atyanta klezavALA, jaDatAvALA ane kadAgrahavALA bane che. jyAre juo tyAre dharmacarcAne badale vAdavivAda ane laDhavADa, niMdA-TIkA ja hoya che. mATe ekAntavAdano Agraha duHkhadAyI, klezadAyI ane kaSAya vadhAranAra ja che. pUjyapAda AcArya ma. zrI siddhasenadivAkarasUrijIe sanmatiprakaraNamAM kAMDa-3 gAthA pa3 mAM kahyuM che ke - "kAla, svabhAva, niyati, pUrvakRta (kama), ane puruSa rUpa kAraNa, A pAMcenA ekAntavAdo mithyAtva che ane te pAMce vAdo yathArthapaNe samanvaya pAme to sApekSa thavAthI samyakatva bane che. ll3-53 A gAthAmAM puruSakAraNa zabdano artha puruSamAM (kartAmAM) rahelI kAraNatA evo artha karavo. jethI je kartA evo puruSa kArya AraMbhe che te kartA te kAryanuM upAdAna kAraNa hovAthI mukhya kAraNa che. jemake je AtmA mokSaprApti mATeno puruSArtha AraMbhe che te puruSa muktiprAptinuM upAdAna kAraNa hovAthI mukhya che. bAkInAM cAre kAraNomAM kAla e nimittakAraNa che, svabhAva e asAdhAraNa kAraNa che, pUrvakRta karma e apekSAkAraNa che ane niyati e
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 838 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra aupacArikakAraNa che. vAstavikatA e che ke pAMca kAraNo maLe to kArya thAya che tethI pAMceno samanvaya te ja samyakatva che. eka ekano pakSa kheMcavo te ekAntavAda thavAthI mithyAtva che. kAla pAkyo hoya tyAre ja kArya thAya che strImAM garbhadhAraNanI zakti hovA chatAM yuvAvasthAno kALa Ave tyAre ja A kArya thAya che. bAlyAvasthA ke vRddhAvasthAnA kALamAM A kArya thatuM nathI. mATe kAla paNa avazya kAraNa che. jenAmAM je kArya karavAno svabhAva hoya tenAthI te ja kArya thAya che bIjuM kArya thatuM nathI. jemake ghauMnA dANA vAvo to te dANA ghauM ja ugADI zake che, juvAra nahIM, ane juvAra vAvo to te dANA juvAra ja ugADI zake che, ghauM nahIM, mATe svabhAva paNa kAraNa che. je dravyamAM je paryAya banavo niyata hoya te dravyamAM ja te paryAya bane che anya dravyamAM te paryAya banato nathI, marIcInA jIvamAM mahAvIrasvAmI banavAno paryAya niyata hato, tethI teno kAla pAkatAM te ja jIva mahAvIra svAmI bane che. mATe niyati paNa kAraNa che. jIvamAM je sukha-duHkha, rAjA-raka, rogI-nirogI Adi avasthAo Ave che temAM pUrve bAMdhelAM karmo paNa avazya kAraNa che tethI pUrvakRta karma paNa kAraNa che tathA jIvano tevo tevo sAnukuLa-pratikuLa puruSArtha paNa sAruM-kharAba banavAmAM kAraNa che. Ama A pAMca kAraNono samudAya (samanvaya) e ja vivakSita kAryanuM janaka hovAthI kAraNa che. A pAMcamAMthI saMsArI lokonI dRSTi je kAraNa tarapha DhaLI jAya che tenI ekAnta pakkaDa vadhI jAya che ane te jIva te ja ekane kAraNa mAnI tenAM ja gANAM gAya che. A ekAntavAda che, mithyAtva che. A pAMcamAM koI nimittakAraNa che jemake kAla, koI asAdhAraNa kAraNa che jemake svabhAva, koI mAtra apekSAkAraNa che jemake karma, koI upAdAna kAraNa che jemake puruSa ane koI aupacArika kAraNa che jemake niyati. A pAMcamAM kAla nimittabhAve kAraNa bane che svabhAva asAdhAraNapaNe kAraNa bane che. karma apekSArUpe kAraNa bane che puruSa pote kArya rUpe pariNAma pAme che mATe upAdAnapaNe kAraNa bane che ane niyati sattAgata che, pragaTapaNe nathI. mATe aupacArika kAraNa bane che. niyati paNa sarvathA ekAnta niyata nathI. jo sarvathA niyata hoya to ekAntavAda thaI jAya, nizcayanayathI niyati niyata che vyavahAranayathI niyati paNa aniyata che. je manuSya yuvAna hoya, nirogI hoya, lAMbo samaya Ave tema hoya chatAM Aga lAge, pANInuM pUra Ave, makAna paDe to te ja kAle mRtyu pAme che. tene vyavahAranayathI akAle maryo kahevAya che. bhagavAna vicare tyAM chae Rtuo samakAle phaLe, bIjI Rtuono kALa pAkyo nathI to paNa phaLa-mATe niyati paNa bIjA kAraNone AdhIna hovAthI sarvathA niyata nathI kathaMcit niyata che. ane kathaMci aniyata paNa che. tyAM paNa syAtuM paNuM che.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 839 A kAraNe ja vicArAmRtasaMgraha nAmanA graMthamAM niyatinI anityatA kahelI che. AjIvikamatavALAno ekAnta je niyatino pakSa che, je jema thavAnuM hoya che te tema ja thAya che A paNa mithyAtva che. AvA prakArano ekAnta niyatino pakSa e jainonI mAnyatA nathI. A pramANe jainamArgamAM aMze aMze niyati paNa mAnelI che, aMze aMze kAla, svabhAva, pUrvakRta paNa mAnelA che. mATe pAMceno sApekSapaNe samuccaya e ja kAryanuM kAraNa che Ama anekAntavAda-syAdvAda e ja yathArthadarzana che. tethI yathAsthAne upakArI thAya te rIte sarve nayono Azraya svIkAravo joIe. jo zreyaH sarvanayajJAnAM, vipulaM dharmavAdataH / zuSkavAdavivAdAcca, pareSAM tu viparyayaH // 5 // gAthArtha :- sarva nayone jANanArA puruSonI daSTi dharmavAda-svarUpa hovAthI vizALa yaza pAme che paraMtu tenAthI para evA ekAntavAdIonI dRSTi zuSkavAda rUpa hovAthI ane vivAdarUpa hovAthI viparIta phaLa ApanAra arthAt apayaza ane akalyANa karanArI bane che ||po. TIkA :- "zreyaH sarveti" satra 2 zrIdamitrovatAcha (aSTavA 22 zno 2) vAdatrayasvarUpaM tad yathA zuSkavAdaH vivAdaH dharmavAdaH / kaNThatAluzoSaNamAtraH zuSkavAdaH, yathArthatAzUnyaH kaSAyopaSTambhatvAt tyAjyaH / parapakSaparAjayabuddhayA svapakSasthApanapuraHsaraH (vAdaH) vivAdaH, so'pi heyaH / tattvajJAnI parasparatattvAvabodhAya tattvArthinaM prati yad vadati sa dharmavAdaH / / sarvanayajJAnAM-sarvanayajJAnavatAM dharmavAdato vaktA tattvakathanarasikaH, zrotA ca tattvajJAnarasikaH iti ubhayoryathArthayoge dharmakathanato vipulaM zreyaH-kalyANam / yadi ca na zrotA tAdRk tathApi tattvabodhanecchayA dharmakathanaM hitAya / ca-punaH zuSkavAdAt, ca-punaH vivAdAt pareSAmekAntadRSTInAM viparyayaH-azreyaH-akalyANam / sUkSmArthakathanaM pAtrayogyatayA dharmahitakaraNaM tu bhAvAnukampA / // 5 // | vivecana :- paramapUjya 1444 graMthonA praNetA zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe SoDazaka prakaraNanA 12mA SoDazakamAM kahyuM che ke - zuSkavAdo vivAdazca, dharmavAdastathAparaH / ityeSa trividho vAdaH, kIrtitaH paramarSibhiH // 1 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 840 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra zuSkavAda, vivAda tathA dharmavAda ema traNa prakArano vAda (dharmacarcA) paramarSi puruSo vaDe kahevAyo che. A traNa vAdanuM varNana aSTakajImAM che. teno saMkSepamAM sArAMza A pramANe che. vAda eTale dharmasaMbaMdhI carcA, te traNa prakAranI che. eka zuSkavAda, bIjI vivAda ane trIjI dharmavAda. jema sukAM pAMdaDAmAM rasa na hoya tema je vAdamAM kaMI rasa prApta na thAya, phaLa prApta na thAya, zuSka pAMdaDAnA jevo je vAda te zuSkavAda arthAt je vAda-carcA karavAmAM kaMTha ane tAla Adi aMgomAM zoSAvAnuM ja mAtra bane, koIne dharmanI yathArthatAnI prApti na thAya te zuSkavAda. A vAda yathArthabodhathI zUnya che. mAtra paraspara kaSAyono ja uttejaka che tethI tyAjya che. bIjo je vAda te vivAda, jyAM sAmenA pakSano parAbhava karavAnI buddhithI ane potAnA pakSanI sthApanA karavAnI buddhithI je vAda karAya te vivAda kahevAya che te paNa kaSAyajanaka hovAthI tyAjya che. paraMtu trIjo je vAda che te dharmavAda svIkAravA jevo che, jyAM tattvajJAnI mahAtmA sva-paranA tattvabodha mATe tattvanA sAcA arthI jIvo pratye tattva samajAvavA je je vAkyo bole te dharmavAda kahevAya che. A vAda sva-parano upakAra karanAra che mATe upAdeya che. sarve paNa nayonA jANakAra ane vizALa anubhava dharAvanAra evA vaktA-gurujI tattvanuM svarUpa kahevAmAM samajAvavAmAM ghaNA rasika hoya ane zrotA jIvo tattvajJAna meLavavAmAM ghaNA ja rasika ane utsuka hoya, Ama bane jIvono yathArtha milApa thaye chate A bannenI vacce guru-ziSyabhAve je dharmasaMbaMdhI kathana thAya, gurujI karuNAbhAve samajAve ane ziSya vinayabhAve pUche ane samaje. A rIte dharmacarcA dvArA jyAM nirmaLa jJAnanI prApti thAya te dharmavAda kahevAya. tenAthI vaktA-zrotA ema bannenuM vizALa kalyANa thAya. ziSya tattvajJAna pAmavAthI kalyANanA mArge AgaLa vadhe ane gurujI paropakAra karavA dvArA potAnuM kalyANa karanArA bane. kadAca zrotAjIvo haju eTalI UMcI bhUmikA na pAmyA hoya to paNa tattvano yathArtha bodha karAvavAnI IcchAthI gurujI paropakAra bhAve bole che eTale gurujInuM AvA prakAranuM dharmakathana avazya hita mATe ja thAya che. paraMtu zuSkavAdathI ke vivAdathI vaktAnuM ke zrotAnuM hita-kalyANa thatuM nathI. kAraNa ke jainadarzana jenA hRdayamAM pariNAma nathI pAmyuM te jIvo vaktA hoya ke zrotA hoya paNa mithyAtvamohanA udayavALA hovAthI koIpaNa ekabAju DhaLelI daSTivALA hoya che arthAt ekAntadaSTi che. jemake bauddhadarzanavALA sarve paNa vastuone kSaNika mAne che, teo paryAyArthika nayanI ekAntadaSTivALA che. sAMkhyo, naiyAyiko ane vaizeSiko AtmA AkAza Adine nitya
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 841 mAne che eTale dravyArthikanayanI ekAntadaSTivALA che. Ama badhA ja paradarzanakAro mithyAtvamohanA udayanA kAraNe ekAntadaSTivALA che ane vastunuM svarUpa ekAnta nathI tethI ayathArtha svarUpa samajatA ane ayathArtha svarUpa parane samajAvatA A ekAntadaSTivALAonuM to akalyANa ja thAya che. kyAMka sUkSma sUma arthanuM kathana karAya che, kyAMka kyAMka sUkSma arthanuM kathana nathI paNa karAtuM, tenuM kAraNa e che ke sAMbhaLanArA zrotAvarganI keTalI ane kevI pAtratA che ? te joIne kathana karAya che. pAtranI yogyatAne anusAra karAyeluM dharmakathana zrotAmAM dharma prApta karAvavA dvArA hita karanAra bane che ane potAnAmAM paranuM kalyANa karavAnI bhAvanA rUpa bhAva anukaMpA hovAthI potAnuM paNa te jIva kalyANa kare che. Ama dharmavAda ubhayanuM kalyANa karanAra che zuSkavAda ane vivAda tevA prakAranuM kalyANa karanAra nathI. paNa akalyANa karanAra che. pA. matha sanmAprazaMsanAmI - have satyamArganI (ane satya mArga prakAzita karanAranI) prazaMsA karatAM jaNAve che ke - prakAzitaM janAnAM yairmataM sarvanayAzritam / . citte pariNataM cedaM, yeSAM tebhyo namonamaH // 6 // gAthArtha :- je mahAtmAo vaDe sarve paNa nayonA AzrayavALo mata (syAdvAda siddhAnta) manuSyone prakAzita karAyo che ane jeonA cittamAM A mArga pariNAma pAmyo che te bannene mArA vAraMvAra namaskAra ho. llll TIkA :- "praznAzitaniti" -sarvasAvALA : satharzanazAnavAritraprinntaiH zrIharibhadrAdibhiH saMvignapAkSikaiH yathArthopadezakaiH sarvanayAzritaM syAdvAdagarbhitaM matamiSTaM zAsanaM mokSAGgarUpaM prakAzitam, tebhyo namaH / zuddhopadezakA eva vizve pUjyAH / uktaJca bhavabhAvanAyAm bhadaM bahussuANaM, bahujaNasaMdehapucchaNijjANaM / ujjoiabhuvaNANaM, jhINami vi kevalamayaMke // 506 // te pujjA tiyaloe, savvattha vi jANa nimmalaM nANaM / pujjANa vi pujjayarA, nANI ya carittajuttA ya // 505 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 842 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 atha upadezamAlAyAm - sAvajjajogaparivajjaNAo, savvuttamo jaidhammo | bIo sAvagadhammo, taio saMviggapakkha ho // 519 // sujjhai jaI sucaraNo, sujjhai sussAvago vi guNakalio / osannacaraNakaraNo, sujjai saMviggapakkharuI // 513 // saMviggapakkhiyANaM, lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi, jeNaM kammaM visohaMti // 514 // suddhaM susAhudhammaM, kahei niMdai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANa purao, hoi ya savvomarAyaNio // 515 // vaMdai, na ya vaMdAvai, kiikammaM kuNai kAravai neva / attaTThA na vi dikkhar3a, dei susAhUNa boheuM // 516 // jJAnasAra ityAdiguNopetairyadupadiSTaM tatsatyam / ca- punaH idaM syAdvAdagarbhitaM tattvadharmasvarUpaM yeSAM citte pariNataM zraddhAnabhAsanaramaNAdaratayA vyAptaM tebhyo'pi namaH -praNAmo'stu / sarvajJoktamArgAnusAriNo'pi dhanyAH, kiM tatpariNAmapariNatAnAm / namaH sarvajJazAsanAya / namaH sarvajJamArgavarttipuruSasaGghAya // 6 // vivecana :- mokSaprAptinuM kAraNa bane evo syAdvAdathI suzobhita dharma je mahAtmA puruSo vaDe jaNAvAyo che te mahAtmA puruSone mArA bhAvapUrvaka namaskAra hojo. prazna :- mokSaprAptinuM kAraNa bane evo dharma kayA kayA mahAtmAoe ane kevA mahAtmAoe jaNAvyo che ? uttara :- traNe kALanuM sarvajJAna jene che evA tIrthaMkara bhagavantoe kevalajJAnathI jevuM jagata che tevuM joIne pachI sau prathama teoe prakAzita karyuM che. tyArabAda teonI vANIne anusaranArA gaNadhara bhagavaMtoe, sAmAnya-kevalIbhagavaMtoe, samyagdarzana-samyajJAna ane samyakcAritra Ama ratnatrayI jeomAM pariNAma pAmI che evA saMvignapAkSika yathArtha-upadezaka 2500-2600 varSanA gALAmAM thayelA aneka AcArya bhagavaMtoe ane aneka upAdhyAyajI bhagavaMtoe jevA ke pU. zrI haribhadrasUrijI Adi arthAt pU. zrI jinabhadragaNijI, pU. zrI siddhasena divAkarasUrijI, pU. zrI bhadrabAhusvAmIjI. pU. zrI umAsvAtijI, kalikAlasarvajJa
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 843 zrI hemacaMdrAcAryajI ane upAdhyAya zrI yazovijayajI Adi mahAtmA puruSoe bhagavAna zrI mahAvIra prabhunI vANIne anusAra sarvanayAzrita A dharma prakAzita karyo che, aneka zAstraracanA dvArA syAdvAdagarbhita dharma vistAryo che. dravyArthikanayathI nitya, paryAyArthikanayathI anitya, nizcayanayathI sAdhyanI pradhAnatAvALo, vyavahAranayathI sAdhananI pradhAnatAvALo, kriyAnayathI kriyAnI apekSAvALo ane jJAnanayathI jJAnanI apekSAvALo Ama syAdvAdathI garbhita rAga-dveSa rahita thaIne muktinuM kAraNa bane tevo dharma prakAzita karyo che. teone vAraMvAra hRdayanA atyanta bahumAnapUrvaka amArA namaskAra hojo. teo zuddha mArganA upadezaka che. tethI ja samasta vizva vaDe pUjya che. anaMta upakAra karanArA che ane amArA to savizeSe upakArI che. ame je kaMI pAmyA chIe temAM A saghaLA AcArya mahArAjAo ane upAdhyAyajI bhagavaMtono parama upakAra che. bhavabhAvanA nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - kevalajJAna-kevaladarzana rUpI caMdramA AthamI gaye chate prakAzita karyuM che traNe bhuvana jeNe evA ane bahu jIvoe karelA saMdeho jeone pUchI zakAya evA arthAtu aneka manuSyonA pUchAtA praznonA yathArtha upadeza ApavA dvArA ApyA che uttaro jeoe evA bahuzrutapuruSonuM kalyANa thAo." l/506ll "jeo traNe lokamAM pUjya che. jeonuM jJAna traNe lokamAM atyanta nirmaLa che. jeo pUjyone paNa pUjanIya che tathA jeo jJAnI che ane cAritrasaMpanna che." pa0pA. tathA zrI upadezamAlAmAM pUjya dharmadAsagaNijIe paNa kahyuM che ke - "traNa jAtanA jIvo ArAdhaka che sAvadhayogano sarvathA tyAga karIne sarvottama sAdhudharma pALanArA prathama ArAdhaka che, zrAvakadharma pALanArA bIjA ArAdhaka che ane saMveganA (vairAgyanA) pakSa vALo mArga che jeone te trIjA ArAdhaka jANavA." pa1 "uttama cAritravALA muni zuddha thAya che. samyagdarzanAdi guNothI vibhUSita evo zrAvaka paNa zuddha thAya che tathA cAritra ane kriyAmAM DhIlo paNa saMveganA pakSanI (vairAgyanI) rucivALo jIva paNa zuddha thAya che. Ama traNa prakAranA jIvo ArAdhaka jANavA." pa13 saMvegapAkSika jIvonuM lakSaNa zAstromAM saMkSepathI A pramANe kahyuM che. teo cAritra ane kriyAmAM DhIlA hovA chatAM paNa (pariNAmanI dhArA nirmaLa hovAthI) karmono nAza kare che. pa14
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra "sadA zuddha sAdhudharmano ja upadeza Ape che. potAnA (zithila) AcAranI niMdA kare che. zrutajJAnIonI samakSa ane tapasvIonI samakSa sauthI laghu thaIne varte che. 515 844 "pote munione vaMdana kare che paNa bIjA munio pAse potAnI jAtane vaMdAvatA nathI, anya munionI pote sevA-vaiyAvacca kare che paNa pote sevA-vaiyAvacca karAvatA nathI, potAnA nAme koIne dIkSA ApatA nathI paNa potAnI pAse koI pratibodha pAme to bodha pamADIne uttama munione soMpI de che. 516 // pUjya upAdhyAyajI ma.zrIe 125 gAthAnA stavanamAM sAtamI DhALamAM A ja vAta kahI che. te gAthAo A pramANe che - je muniveSa zake navi chaMDI, caraNa karaNa guNa hINAjI / te paNa mAragamAMhe dAkhyA, muniguNapakSe lInAjI // mRSAvAda bhavakAraNa jANI, mArga zuddha prarUpejI / vaMde; nava vaMdAve munine, Apa thaI nija rUpejI // 1 // muniguNa rAge pUrA zUrA, je je jayaNA pAlejI / te tehathI zubha bhAva lahIne, karma ApaNAM TAlejI // Apa hInatA je muni bhAkhe, mAna sAMkaDe lokejI / e durkhara vrata ehanuM dAkhyuM, je navI phule phokejI // 2 // prathama sAdhu bIjo vara zrAvaka, trIjo saMvega pAkhIjI / e traNe zivamAraga kahIe, jihAM che pravacana sAkhIjI // zeSa traNa bhava mAraga kahIe, kumata kadAgraha bharIyAjI / gRhI yatiliMga kuliMge lakhIe, sakala doSanA darIyAjI III vagere - AvA prakAranA guNothI bharapura bharelA mahApuruSo vaDe dharmano je upadeza apAyo che je granthasarjana karAyuM che. te ja mArga satya che. AvA prakAranA anekAntavAdathI yukta dharmane samajAvanArA tIrthaMkara bhagavaMta Adi mahAtmA puruSone amArA niraMtara namaskAra hojo. tathA AvA prakAranA sarvanayonA AzrayavALuM syAdvAda garbhita evuM tAttvika dharmanuM svarUpa je mahAtmAonA manamAM pariNAma pAmyuM che, je mahAtmAone AvA prakAranA dharmasvarUpa upara saMpUrNa zraddhA thaI che AvA dharmanA svarUpanuM yathArtha jJAna thayuM che AvA
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 845 jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 prakAranA dharmanA svarUpamAM jeonI ramaNatA pragaTI che ane te dharmanA svarUpa upara ghaNo ja AdarabhAva vikasyo che. Ama zraddhA-jJAna-ramaNatA ane AdarabhAva vaDe AvA prakArano dharma je mahAtmAonA cittamAM pariNAma pAmyo che, teone paNa amArA namaskAra ho, amArA vaMdana ho, teo paNa amArA upara upakAra karanArA che. sarvajJa bhagavaMtoe kahelA mArgane anusaranArA mahAtmAo paNa dhanyavAdane pAtra che. to pachI tevA prakAranA dharmanA pariNAmathI raMgAyelA mahAtmAonI to vAta karavI ja zuM? sarvajJa bhagavaMtanuM zAsana ja sarvottama zAsana che te zAsanane je pAmyA che, je anusare che, je upadeze che, jenA cittamAM A zAsana rame che, te saghaLA mahAtmAo dhanyavAdane -abhinaMdanane pAtra che. tethI sarvajJabhagavaMtanA mArgamAM vartanArA samasta zrI saMghane amArA namaskAra ho. llll nizcaye vyavahAre ca, tyaktvA jJAne ca karmaNi / ekapAkSikavizleSamArUDhAH zuddhabhUmikAm // 7 // amUDhalakSyAH sarvatra, pakSapAtavivarjitAH / jayanti paramAnandamayAH sarvanayAzrayAH // 8 // gAthArtha:- nizcayanayamAM ja athavA vyavahAranayamAM ja tathA jJAnanayamAM ja ke kriyAnamAM ja ekAnta pakSapAtavALo je bhrama che te bhramane tyajIne zuddha bhUmikA upara ArUDha thayelA, tathA lakSyane jarA paNa nahIM cukelA, tathA sarva prasaMgomAM pakSapAta vinAnA, sarvanayono svIkAra karanArA tethI ja parama AnaMdamAM vartanArA mahAmunio jaya pAme che vijaya pAme che. 7-8 TIkA - "nizcaya rUti samUDhanasya ti" avaMvidhA: puruSA: naryAnti-sarvorveja vartante iti / kathambhUtAH puruSAH ? nizcaye-zuddhAtmapariNatirUpe, ca-punaH vyvhaarevIrthapravartanarUpe, ca-puna: sane-3yo nakSa, Rni-kriyApakSe, pAkSikavishlessm-ekaantaagrhruupN bhramasthAnaM tyaktvA-apahAya, zuddhabhUmikAM-jJAnaparipAkarUpAM bhUmikAmArUDhAH prAptAH jJAnAnubhavasthAnasthAH / punaH-amUDhalakSyAH-lakSya-vedhyaM, athavA lakSya-zuddhAtmasvarUpaM, tatra amUDhAH-mUDhatArahitAH amUDhAH / lakSye-tatsvarUpe ye te sarvatra jIvAjIvAdau iSTAniSTavastuni pakSapAtaH-ekAntatAgraharUpaH, tena vivrjitaa:hitA:, parama:-mamUrti mAno veSa te tanmayA: | sarve ra te nAza sarvanayA:, 22
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 846 sarvanayAzrayaNASTaka - 32 jJAnasAra teSAmAzrayAH-AdhArAH sarvanayAzrayAH / evaMsvarUpAH puruSAH jynti-smygdrshnaadimuLapUM: ! vivecana :- sarve nayone samAnapaNe svIkAratA ane jyAM jyAM je nayanI pradhAnatAthI upakAra thAya tema hoya tyAM tyAM te te nayane pradhAna karatA evA je puruSo che te puruSo sarva ThekANe vijaya pAme che. sarva puruSomAM utkarSapaNe-prabhAvakapaNe varte che. sarva puruSomAM teo zreSTha che. te puruSo kevA prakAranA che ? to jaNAve che ke - koIpaNa eka nayano atyanta Agraha rAkhatA nathI. jyAM jyAM je je nayane pradhAna karavAthI AtmAnuM hita thAya tema che tyAM tyAM te te nayane pradhAna kare che eTale yathAsthAne sarve paNa nayone svIkAre che. zuddha AtmAnI nirmaLa pariNatine pradhAna karavI arthAt sAdhyane mukhya karavuM te nizcayanaya, sAdhyane sAdhavA mATe bhinna bhinna prakriyAo dvArA vIryane pravartAvavuM, arthAt sAdhyane sAdhI Ape evI sAdhanabhUta kriyAne pradhAna karavI te vyavahAranaya, upayogane mukhya karavo-bhAvane pradhAna karavo te jJAnanaya. kriyAne pradhAna karavI te kriyAnaya, Ama bhinna bhinna nayomAM koIpaNa eka nayano ja Agraha rAkhavo. bIjA nayane na svIkAravo te ekapAkSika- vizleSa kahevAya che. arthAt ekAnta Agraha-kadAgraha-haThAgraha-ekAntavAda kahevAya che. vastunuM yathArthasvarUpa anekAntAtmaka che tethI AvA prakArano ekAnta Agraha rAkhavo te bhrama sthAna che bhramAtmakabuddhi che mithyAkalpanA che. te miththAbuddhino tyAga karIne-tyajI daIne uttama puruSo zuddha bhUmikA upara ArUDha thayelA hoya che jJAnanI paripakvatA rUpa nirmaLa anubhavane pAmelA hoya che. tethI ja ekAnta eka nayano Agraha rAkhatA nathI. vaLI amUDha lakSyavALA hoya che lakSyano artha vedhya paNa thAya che ane sAthe evuM zuddha AtmasvarUpa paNa thAya che. jema pAradhI vidhavA lAyaka mRgAdi vadhyane haNavAmAM amUDha -bhrama vinAno, sAvadhAna hoya che athavA pakSI upara bANa calAvanAra jema viMdhya pakSIne viMdhavAmAM sAvadhAna hoya che tema A mahAtmA puruSo zuddha AtmasvarUpa prApta karavAmAM mUDhatA vinAnA hoya che barAbara jAgrata hoya che sAvadhAna hoya che. eTale ke amUDha lakSyavALA hoya che. tathA je AtmAne zuddha AtmasvarUpa prApta karavuM che te mahAtmA puruSo sAme ISTamanagamatI jIvavastu Ave ke ajIva vastu Ave tathA aniSTa-aNagamatI jIvavastu Ave ke ajIva vastu Ave paNa kyAMya rAga athavA haiSa karatA nathI. gamo-aNagamo sevatA nathI,
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI sarvanayAzrayaNASTaka - 32 847 koI bAjuno kyAreya pakSapAta karatA nathI. sarvatra madhyastha bhAvavALA ja rahe che. sarvatra pakSapAtathI vajitapaNe ja varte che. pakSapAtavALuM hRdaya na hovAthI teone rAga ane dveSa thatA nathI. rAga-dveSa na hovAthI mana atyanta nirmaLa ane zuddha hoya che, tethI sadAkALa parama AnaMdavALA eTale ke advitIya, anupama, amUrta evo AnaMda varte che jene evA A mahAtmA puruSo hoya che. zabdothI avarNanIya evA pAramArthika AnaMdavALA hoya che. tathA yathAsthAne upakAra thAya te rIte sarve paNa nayono svIkAra karanArA hoya che. koIpaNa nayano apalApa na karanArA sarvanayonA AzrayavALA hoya che. AvA prakAranA dilAvara-dilavALA vizALa-hRdayavALA sarve bhAvone yathAsthAne joDanArA, rAga-dveSa-kaSAyAdithI kaluSita bhAva vinAnA, samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra Adi Atmika guNovALA A puruSo jagatamAM jaya pAme che vijaya pAme che. prabhAvaka tarIke vicare che. zAsananA sAcA prabhAvaka puruSo che. ityanena svasattAdharmasAdhanodyatasvakAyacetanAdipariNatirUpacakrasya sAdhanavyApArapravRttasya prerakAH samastaparabhAvaprasaGgavarjitAH syAdvAdanayamArgopalakSitayathArthavastusvarUpA AcAryopAdhyAyAH jayanti / vizvavizvavyAmohanivAraNapravaNavAkyAmRtadAnanirastAnAdimohakAlakUTAH svatattvAnantasampadvilAsalIlAkalitAH nirgranthA api mahArAjAH, asaGgA api anantaguNasaMdhAraNAvyAptAH, nirAkulA api svatattvasAdhanavyAkulAH, vanavAsino'pi svaparyAyamakarandapAnamagnAH zrImatsarvajJoktAjJAnirvAhadhauryAH mArgAnusArito yathAzaktiguNapravarddhananibaddhalakSAH dravyabhAvasAdhanena zuddhaparamAtmasAdhyadattadRSTayaH te eva jJAnasAragrahaNakuzalA iti // 7-8 // ityanena sarvanayAzrayaNASTakaM vyAkhyAtam / dvAtriMzadaSTakavivaraNaM nirUpitam / vivenaca :- upara samajAvelA viSaya pramANe yathAsthAne sarva no joDIne potAnA AtmAmAM sattArUpe (apragaTabhAve) rahelA anaMtaguNamaya Atmadharmane sAdhavAmAM ja udyamavALI banAvI che potAnI kAyA jeoe evA tathA cetanya Adi (cetanya ane viryAdi) guNonI pariNati svarUpa guNonA cakrane (samUhane) paNa sAdhanAmAM joyuM che jeNe evA, sAdhaka AtmAone tathA AtmasAdhanAnA vyApAramAM pravartelA AtmAone saMpUrNa rIte preraNA karanArA-upadeza, hitazikSA ane heya-upAdeyano viveka karAvavA dvArA mArgamAM
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 848 jJAnasAra sarvanayAzrayaNASTaka- 32 majabUta karanArA evA zAsananA mobhabhUta AcArya mahArAjAo tathA upAdhyAyajI mahArAjAo jaya pAme che. vaLI te AcArya mahArAjAo ane upAdhyAyajI mahArAjAo samasta parabhAvadazAnA paricayanA tyAgI che. svabhAvadazAmAM ja eTalA badhA layalIna che ke kyAreya vibhAvadazAmAM svapnamAM paNa joDAtA nathI eTalA badhA mohadazAnA tyAgI che. nitya saMvegI ane vairAgI che tathA anekAntavAdanA niraMtara abhyAsanA kAraNe sAte nayo dvArA dravyArthika -paryAyArthikanaya dvArA ane nizcaya-vyavahAra naya dvArA jANyuM che sAcuM-pathArtha vastunuM svarUpa jeoe evA parama upakArI A guru bhagavato jaya pAme che vijaya pAme che. (1) samasta vizvane vyAmohita karanArI vibhAvadazAnA viSanuM nivAraNa karavAmAM pravINa-catura evAM suvAkyo rUpI amRtanuM dAna karavAthI nAza karyuM che anAdi kAlIna mohadazArUpI kAlakUTa viSa jeoe evA A mahAtmAo che. (2) potAnA AtmatattvanI zuddha-nirmaLa anaMta guNasaMpattino ja vilAsa (anubhava) karavAnI lIlAthI yukta evA A mahAtmAo che. (3) nirgastha hovA chatAM paNa "mahArAjA" nI padavIvALA arthAt bAhya bhautika saMpattinA tyAgI hovAthI nirjhantha, paNa Atmika akhaMDa, avinAzI anaMtaguNonI saMpattivALA hovAthI cakravartI rAjA karatAM paNa moTA rAjA arthAt mahArAjA. (4) asaMga hovA chatAM paNa anaMtaguNonI samyaka prakAre dhAraNA karavAmAM racyApacyA rahelA, bAhyasaMpattithI saMga vinAnA paNa AntarikaguNonI dhAraNAmAM lAgI cukelA. (5) Akula-vyAkulatA vinAnA zAnta hovA chatAM paNa potAnA AtmatattvanI sAdhanA karavAmAM vyAkula banelA A mahArAjAo bhautikabhAvonA yogamAM anAkula che paNa AtmatattvanI sAdhanAmAM vyAkula che evA A mahAtmAo che. (6) vanavAsI che paNa potAnI AtmatattvanI sugaMdhanuM pAna karavAmAM magna, vanavAsI hovAthI gharanI jema tela, attara, pAvaDara AdinI paulika sugaMdha nathI chatAM AtmatatvanA guNonI sugaMdhano anubhava karanArA A mahAtmAo che. (7) zrImAnuM (bhAvalakSmIvALA) evA zrI sarvajJa tIrthakara bhagavaMtonI AjJAnuM nirvahana (pAlana) karavAmAM agresara che.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvanayAzrayaNASTaka - jJAnamaMjarI 849 (8) tIrthaMkara prabhunA mArgane ja barAbara anusaranArA hovAthI jarA paNa vAMkA na cAlanArA ane yathArtha evI AtmaguNonI ja vRddhi karavAmAM bAMdhyuM che lakSya jeoe evA A mahAtmAo che. - 32 (9) dravyasAdhanA ane bhAvasAdhanA dvArA (eTale ke bAhya AcaraNa vaDe ane Antarika AcaraNa vaDe) zuddha evI parama AtmadazA rUpa svasAdhya sAdhavAmAM ja sthira karI che dRSTi jeoe evA je mahAtmAo che. te ja mahAtmAo A jJAnasArano abhyAsa karavA dvArA tattvane grahaNa karavAmAM kuzaLa banI zake che. A graMtha vairAgyano che. jeonI dRSTi bhogamAM ja che teone A viSaya joIe tevo rucavAno nathI. bhogavirakta jIvo ja A graMtha bhaNavAnA adhikArI che. jeo kaMIka vairAgI che saMvega-nirveda pariNAmI che Atmatattva prApta karavAnA arthI che, bAhya ADaMbarathI jeonuM citta virAma pAmyuM che, kaSAyo zAnta thayA che. AtmA Tharela banyo che. mAnapAnanI manovRtti jeonI dUra thaI che AvA AtmArthI jIvo ja AvA graMthane bhaNavAnA adhikArI che. A pramANe sarvanayAzrayaNa nAmanuM batrIsamuM aSTaka samApta thayuM. A pramANe ahIM batrIse aSTaka samApta thAya che. batrIsamuM sarvanayAzrayaNASTaka samApta batrIse aSTaka samApta Zhu
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 850 32 aSTakono upasaMhAra jJAnasAra sAmpratamupasaMhArAyAhasarvASTakAnAM bhAvanAbhidhAnakathanaM nirdizati - pUrNo magnaH sthiro'moho, jJAnI zAnto jitendriyaH / tyAgI kriyAparastRpto, nirlepo niHspRho muniH // 1 // gAthArtha :- A AtmA svaguNothI pUrNa che. temAM ja magna ane sthira thavA jevuM che. tenAthI ja moharahita bane che tathA jJAnI ane zAnta thavAya che. A rIte Indriyone jitane tyAgI thaI kriyAmAM tatpara thaI svaguNothI tRpta thayo chato saMsArI bhAvothI nirlepa bane che tyAra bAda A muni parapadArthonI spRhA vinAno thAya che. tenA TIkA :- "pUuf" rUti, manoviparamAvAnantaprasighasane vyartha nIvaDUMTIvyaapttvaadpuurnn eva / sa svarasAsvAdanena svatattvAnantakapUrNaH tadAsvAdAbAdhAdisarvaguNaniSpattau pUrNa iti pUrNatvasvarUpAbhidhAyakaM prathamASTakam / ya pUrNaH sa eva magnaH, tadanubhave lInaH, sA eva lInatA yA svarUpe bhavati, parabhAvalInatA hi anantasaMsArabhramaNamUlam, ata eva sA magnatA anAdinA tyaajyaa| yA svarUpamagnatA sA eva magnatA iti tatpratipAdanArUpaM dvitIyASTakam / - yo magnaH sa sthiro bhavati, nyUnasya grahaNecchayA cApalyam, pUrNasya grAhyAbhAvAt sthairyam (ataH sthirASTakam) / vivecana :- A AtmA anAdi kALathI parabhAvano (paulika viSayono) anaMtIvAra AsvAda mANavA chatAM paNa "tRSNAothI gherAyelo che. mATe sadAkALa apUrNa ja rahe che. sarve bhAvomAM viSayo meLavyA ane bhogavyA to paNa kyAreya dharAyo nathI. viSaya-bhogonI tRSNA adhurI ja rahI che. A ja jIva potAnA AtmAnA guNonA rasano jo anubhava kare to te anubhava vaDe potAnA anaMta svarUpano bhoktA banyo chato potAnI pUrNatAno anubhava kare che. AtmAnA nirmaLa zuddha svarUpane koIpaNa jAtanI jarA paNa bAdhA na Ave te rIte potAnA pUrepUrA jeTalA che teTalA saghaLA ya anaMta guNo pragaTa thaye chate koIpaNa guNanI pragaTatA bAkI na hovAthI tRSNAno ja abhAva thavAthI sAco pUrNa bane che. A mATe sauthI prathama AtmAnuM pUrNa svarUpa potAnA guNothI che, parabhAvathI nathI. A vAta samajAvavA prathama pUrNASTaka kahyuM che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 851 jJAnamaMjarI 32 aSTakono upasaMhAra je jIva pUrNa bane che te ja potAnI prApta thayelI pUrNatAmAM magna bane che. pragaTa thayelI pUrNatAno anubhava karavAmAM magna bane che - lIna bane che. sAcI lInatA e che ke je svarUpasaMbaMdhI lInatA hoya, parabhAvanI lInatA to A jIve anaMtIvAra bhogavI che, paNa te lInatAe AtmAno kaMI upakAra na karyo, te lInatA to anaMtasaMsAranA paribhramaNanuM mUlakAraNa banI che tenAthI ja A jIva anaMta janma-maraNanI paraMparAmAM rakhaDyo che A lInatA to anAdikALathI che ja, te kaMI prApta karavA jevI nathI paNa tajavA jevI che. AtmasvarUpamAM je magnatA che te ja sAcI magnatA che ane te AdaravA jevI che. A magnatA prApta thayA pachI kyAreya jatI nathI mATe bIjuM magnASTaka samajAvyuM che. je magna bane che te ja sthira banI zake che. je AtmA pUrNa nathI hoto, tene meLavavAnuM kaMIka bAkI rahe che. te bAkI rahelI vastu meLavavAnI IcchAthI lAlasAnA kAraNe prAptamAM paNa magna banI zakato nathI ane aprAptane meLavavAnI tAlAvelImAM te jIva sadA asthira-caMcaLa ane duHkhI-duHkhI ja rahe che. je pUrNa hoya che tene have grAhya koI padArtha bAkI na hovAthI caMcaLatAno abhAva hoya che tethI anupama sthiratA pragaTa thAya che. A mATe trIjuM sthiratASTaka kahyuM che. ya: sthira:, : modI-modAdita (mata: modaSTabhram) | modAditIrthava tattvajJatA bhavati / tena tattvajJAnASTakaM paJcamam / yo jJAnI, sa eva zAntaH, upazamavAn bhavati, ataH zamASTakam, yaH zAntaH sa eva indriyANi jayati, ataH indriyajayASTakam / yaH indriyavijayI, sa eva tyAgI-parabhAvaparihArI bhavati / uktaJca - bAndhavadhanendriyatyAgAt, tyaktabhayavigrahaH sAdhuH / tyaktAtmA nirgranthaH, tyAktAhaGkAramamakAraH // 173 // (prazamarati sno-73) (ata: tyASTim) | sa va vavanAnumato sarito mati, ataH kriyASTakam / ata eva tRptaH-AtmA santuSTaH, tena tRptyaSTakam / yastRptaH, sa nirlepaHrAgAdileparahitaH, tena nirlepASTakam / nirlepo niHspRho bhavati, tena niHspRhaassttkm| (: ni:spR: sa muni: maunavAnuM mati, te maunASTakam) II vivecana :- je AtmA potAnA svasvarUpamAM sthira thAya che tene ja parapadArthanA mohano tyAga thAya che tethI te ja jIva amohI arthAtuM moharahita bane che mATe cothuM mohatyAgASTaka kahyuM che. je jIva parapadArthanA mohano tyAgI thAya che te ja AtmA potAnA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 852 32 aSTakono upasaMhAra jJAnasAra zuddha svarUpanA tattvano sAco jJAtA banI zake che tethI pAMcamuM tattvajJAnASTaka kahyuM che. je AtmA AtmAnA svarUpano tattvajJAnI bane che te ja AtmA rAga-dveSa upara vijayavALo banavAthI zAnta thaI zake che. tevA jIvamAM ja upazama bhAva prApta thAya che. te mATe che zamASTaka kahyuM che. je jIva zAnta hoya che te ja potAnI pAMca Indriyono vijaya karI zake che. samatAbhAva vinA Indriyavijaya zakya nathI te mATe sAtamuM IndriyajayASTaka kahela che. je AtmA IndriyonA viSayono vijetA bane che te ja AtmA IndriyonA viSayono tyAga karI zake che. viSayothI dUra rahI zake che te mATe AThamuM tyAgASTaka samajAvela che. A bAbatamAM prazamaratiprakaraNamAM pUjyapAda zrI umAsvAtijI mahArAjazrI jaNAve che ke - "baMdhuono, dhanano ane IndriyonA viSayono tyAga karavAthI bhaya ane klezathI mukta banelA sAdhu ahaMkArano (mAnAdi kaSAyono) ane mamakArano (mamatAdino) tyAga karIne sAcA tyAgI nigraMtha mahAtmA bane che." A kAraNathI AThamuM tyAgASTaka kahyuM che. tyAgI banelA muni vacanAnuSThAnanA krama pramANe (eTale ke bAhyabhAvono tyAga karyo che) eTale vadhAre vadhAre zAstra abhyAsa karIne zAstronAM vacanone anusAra anusAra asaMga dazA lAvavAnI bhAvanAthI dharmakriyAmAM lIna thAya che. A kAraNathI navamuM kriyASTaka kahyuM che. A pramANe samyajJAna, samyakatyAga ane samyakriyA prApta thavAthI khuza khuza thayelo A AtmA ghaNo ja tRpta bane che saMtuSTa bane che te mATe dazamuM tRpti aSTaka samajAvyuM che. je AtmA svabhAvamAM tRpta bane che te vibhAvadazAthI nirlepa bane che e jIvane vibhAvadazAno lepa have Takato nathI te mATe agiyAramuM nirlepASTaka kahyuM che ane nirlepa AtmA ja niHspRha bane che. mATe bAramuM niHspRhASTaka kahela che ane je AtmA bAhyabhAvothI niHspRha thAya che te ja AtmA bAhyabhAvothI mauna svIkAre che eTale yathArtha muni bane che mATe teramuM maunASTaka kahela che. ll1|| punaH - tathA vidyAvivekasaMpanno, madhyastho bhayavarjitaH / anAtmazaMsakastattvadRSTiH sarvasamRddhimAn // 2 // gAthArtha - vidyA ane vivekathI saMpanna evo AtmA madhyastha, nirbhaya, asvaprazaMsaka thayo chato tattvadRSTivALo banIne sarva samRddhivALo bane che. rA.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI 32 aSTakono upasaMhAra 853 TIkA :- "vidyAvizvati" avaMvidha: zarada vidyAvizvasampanA-vidA -zrutAbhyAsaH, vivekaH-svaparavibhajanAtmakaH, tAbhyAM sampannaH, tatkathite vidyASTakavivekASTake / yo hi vidyAvivekasampannaH, saH madhyasthaH-iSTAniSTe vastuni rAgadveSarahito bhavati, tena mAdhyasthyASTakam / madhyastho hi bhayarahitaH, tena bhayavivarjanASTakam / bhayarahitasya nAtmazlAghA iSTA, ityanena anAtmazaMsA bhavati tannirUpaNASTakam / yaH laukikazlAghAkIAdyabhilASarahitaH sa tattvadRSTiH, tena tattvadRSTyaSTakam / yasya tattvadRSTiH, sa eva sarvasamRddhiH paramasampadAvAn bhavati, tena sarvasamRddhayaSTakam // 2 // vivecana :- tyAgI, nirlepa, niHspRha ane maunI AvA AvA guNovALo pavitra AtmA vidyA ane viveka guNothI saMpanna bane che. vidyA eTale zrutazAstrono abhyAsa ane viveka eTale svadravya ane paradravyano bheda karavo, te bane guNothI yukta AtmA thAya che te kAraNe caudamuM vidyASTaka ane paMdaramuM vivekASTaka samajAvela che. je AtmA zAstrAbhyAsa rUpa vidyArthI ane sva-parano bheda karavA rUpa vivekathI saMpanna thAya che. te AtmA madhyastha bane che. game tevI ISTa athavA aniSTa vastuono yoga thAya to paNa te AtmA temAM rAga-dveSa vALo thato nathI. arthAtu rAga-dveSarahita madhyastha bane che. te kAraNe vidyASTaka ane vivekASTaka pachI soLamuM madhyasthASTaka kaheluM che. je AtmA madhyastha hoya che koIpaNa bAjuno pakSapAta hoto nathI tene koIthI DaravAnuM rahetuM nathI arthAt bhayarahita hoya che kAraNa ke koIpaNa bAjuno khoTI rIte pakSa karyo nathI mATe koI jAtano bhaya nathI tethI sattaramuM nirbhayASTaka kahela che. bhayarahita je AtmA hoya che tene kyAreya AtmaprazaMsA karavAnuM mana thatuM nathI, potAnI prazaMsA pote karavI te AvA prakAranA nirbhaya jIvane ISTa nathI tethI "anAtmazaMsA" thAya che mATe aDhAramuM anAtmazaMsASTaka kahela che. je AtmA laukika prazaMsA ane kIrti Adi rUpa potAnI prazaMsAne Icchato nathI ane anAtmazaMsaka bane che te ja paramArtha tattvane dekhanAra bane che eTale tenI dRSTi sAcI daSTi thAya che arthAt tattvadRSTi thAya che mATe ogaNIzamuM "tattvadRSTiaSTaka" kahela che. je jIva tattvadRSTivALo bane che te ja potAnA AtmAmAM bharelI anaMta anaMta guNonI samRddhi che tene dekhe che ane tene ja prApta karavA prayatna karato chato potAnA AtmaguNonI sarvasamRddhi meLave che te mATe vazam sarvasamRddhi aSTaka kaheluM che. rA.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 854 32 aSTakono upasaMhAra dhyAtA karmavipAkAnAmudvigno bhavavAridheH / lokasaMjJAvinirmuktaH, zAstradRg niSparigrahaH // 3 // gAthArtha :- tattvadRSTi ane sarvasamRddhine dekhanAra AtmA karmavipAkonuM ciMtana karanAra bane che bhavasAgarathI udvegI bane che. laukikasaMjJAno tyAga karanAra ane zAstrAnusAriNI dRSTivALo banIne niSparigrahI thAya che. gA jJAnasAra TIkA :- '"ghvAoti'' ya: samRddha: sa Ane vicitravipAjoye rmavipALAnAM jJAtA dhyAtA ca bhavati / ( ataH karmavipAkASTakam) / yaH karmavipAkadhyAnI sa eva bhavAt-saMsArAt udvignaH bhavati, ata eva bhavodvegASTakam / yaH bhavodvignaH, sa lokasaMjJAmukto bhavati, tena lokasaMjJAtyAgASTakam / sa eva zAstradRk ca punaH niSparigrahaH bhavati / ata eva tatprarUpakASTakadvayam / (zAstrASTakaM parigrahASTakaM ca ) // 2 // vivecana :- je AtmA AtmikaguNonI samRddhivALo banyo che te AtmA puNya-pApa karmonA citra-vicitra udayakALe caDatI-paDatInA avasare potAnAM ja karmono vipAka che AvI vicAraNAvALo thAya che. karmonA ja vipAkone jANanAro ane tenuM ja ciMtana-manana karanAro bane che. tethI ekavIzamuM karmavipAkaciMtanASTaka kahela che. je AtmA karmonA vipAkonuM ciMtanamanana kare che te ja AtmA A saMsArathI udvega pAme che. karmonAM mAThAM phaLo jANavAthI saMsArathI nirasa bane che te mATe bAvIzamuM bhavodvegASTaka kahyuM che. je AtmA bhavathI udvegI bane che te lokasaMjJAne anusaranAro banato nathI. paNa lokasaMjJAno tyAgI bane che te kAraNe trevIzamuM lokasaMjJAtyAgASTaka kahela che. je lokasaMjJAno tyAgI bane che te ja AtmA paramArthathI zAstrAnusAriNI dRSTivALo ane parigrahano tyAgI bane che. niraMtara zAstrAbhyAsanA kAraNe zAstra taraphanI ja pradhAna dRSTivALo thAya che ane tethI ja navavidha bAhyaparigrahane choDIne aMdarathI mamatA-mUrchA Adi bhAvaparigrahano paNa tyAgI bane che te mATe covIzamuM zAstradRSTiaSTaka ane pacIzamuM parigrahatyAgASTaka kahela che. IIII zuddhAnubhavavAn yogI, niyAgapratipattimAn / bhAvArcAdhyAnatapasAM bhUmiH sarvanayAzrayI // 4 // "
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI 32 aSTakono upasaMhAra gAthArtha :- je AtmA niSparigrahI bane che te ja AtmA nirmaLa-zuddha AtmatattvanA anubhavavALo bane che yogI bane che. karmone bALavA rUpa niyAga karanAro bane che bhAvapUjA vALo, dhyAnavALo ane sarvanayonA Azraya svarUpa bane che. II4 // 855 TIkA :- '"zuddheti'' yo nizriH, sa va zuddhAtma-tattvAnumavavAnuM mati / tenAnubhavASTakam / yaH svarUpAnubhavI sa eva yogI - yogadhyAnamayaH / yaH yogI sa eva nizcayena karmayAgakartA tatprarUpakASTakadvayam / (yogASTakaM niyAgASTakaJca ) / sa eva bhAvArcA - bhAvapUjA tathA dhyAnaM dhyeyaikatvaM tadeva tapa:, teSAM bhUmiH - sthAnaM bhavati / etatsvarUpanirUpakamaSTakatrayam / ( bhAvapUjASTakaM dhyAnASTakaM tapo'STakaJca ) / tataH sarvanayAzrayaNaM-samyagjJAnaM tatprarUpakaM dvAtriMzattamamaSTakam / -- vivecana :- je niSparigrahI bane che, saMsArIbhAvonI mamatAne choDanAro bane che, te ja AtmA zuddha evA AtmatattvanA anubhavavALo bane che. tethI chavIzamuM anubhavASTaka kahela che, je AtmA AtmasvarUpano anubhavI bane che te ja AtmA yogI thAya che, yogadazA upara ArUDha thaI zake che mATe sattAvIzamuM yogASTaka kahela che. je yogI bane che te ja AtmA nizcayathI karmone bALIne khAkha karavA rUpa karmayAga karanAra thAya che tethI aThThAvIzamuM karmayAgASTaka samajAvela che. je AtmA karmone bALI nAkhavA svarUpa niyAga karanAra thAya che te ja AtmA bhAvapUjAne ane dhyAnane karanAra thAya che. dhyAna eTale dhyeyanI sAthe ekAkAratA, AvuM dhyAna karanAro AtmA ja bAhya ane abhyantara evo je tapa che te tapane AcaranAra bane che. arthAt tapanI bhUmi-tapanuM sthAna-tapasvI bane che te mATe te bhAvapUjA, dhyAna ane tapanA svarUpanuM nirUpaNa karanArAM traNa aSTaka kahyAM che. ogaNatrIzamuM bhAvapUjASTaka, trIzamuM dhyAnASTaka ane ekatrIzamuM tapoSTaka kahela che. tyArabAda sarve paNa nayono svIkAra karavA rUpa samyajJAnAtmaka batrIzamuM aSTaka sarvanayAzrayaNa kahela che sarvopari evuM A batrIsamuM aSTaka yathAsthAne sarve paNa nayono svIkAra karavAnuM jaNAve che. koIpaNa bAjuno pakSapAta karyA vinA ane koIpaNa nayano tyAga karyA vinA yathAsthAne upakAra thAya te rIte te te nayono samanvaya karIne samyajJAna prApta karavuM A ja saMsAra taravAno sAco upAya che AvuM samyajJAna ja bhavodhino pAra pamADanAra thAya che. tethI A batrIzamuM aSTaka kahIne A graMtha samApta karela che.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAranI garimA "jJAnasAra e bhavodidha taravAmAM vahANa che" evaM kAraNakAryapUrvakAdhikAradvAtriMzatphalakopetaM jJAnasAraM nAma yAnapAtram / yadArUDhAH mithyAjJAnabhramaNabhISaNamatattvaikatvatArUpajalagambhIram, asaMyamapAthodhimullaGdhya samyagdarzanapratolImaNDitam, samyagjJAnanidhAnopetam, samyakcAritrAnandAsvAdamadhuram, asaGkhyeyapradezasvasaMvedyatattvavedakatAsampatpravaNam, jinapravacanaprAkArotsargApavAdaparikhAsaMyutam, nayagamanikSepAnekaguNaughaM labhante syAdvAdapattanaM bhavyAH / iti jJAnasAraphalopadezakaM granthasya maulirUpamantyAdhikAramAha zrImatpAThakendraH 118 11 856 vivecana :- uparanI paMktiomAM nIce mujabanI kalpanA karI che (1) jJAnasAra e batrIsa pATIyAonuM baneluM vahANa che. (2) asaMyama - (avirati) e samudra che. (3) syAdvAda e sAmA kinArAnuM bhavyanagara che. (4) mithyAjJAna-mithyAtattvano Agraha e pANI che. (5) samyagdarzana e sAmA nagarano daravAjo che. (6) sabhyajJAna e dhanano bhaMDAra che. (7) samyakcAritra e AnaMdanA AsvAdanI madhuratA che. (8) AtmatattvanuM saMvedana e saMpatti che. (9) jinezvara prabhunuM pravacana e killo che. jJAnasAra (10) utsarga ane apavAdanuM nirUpaNa e killAne pharatI khAI che. (11) sAta nayo ane cAra nikSepA e aneka jAtanI suMdaratAno samUha che. upara pramANe 11 judI judI rIte upamAo ApIne TIkAkArazrI devacaMdravijayajI mahArAjazrI jJAnasArano mahimA samajAve che ke A jJAnasAra nAmano je graMtha upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe banAvyo che te A saMsArasAgara taravAmAM zreSTha vahANa samAna che. vahANa jema lAkaDAnAM pATIyAM paraspara joDavAthI bane che. ema pUrva pUrva adhikAro kAraNa svarUpe ane pachI pachInA adhikAro kArya svarUpe ema kAraNa-kAryatAnA saMbaMdha vALA batrIsa adhikAro rUpI batrIsa pATIyAM paraspara jaDIne banAvela A jJAnasAra e kharekhara saMsArasamudra taravAmAM yAnapAtra-vahANa che. moTI sTImara che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAranI garimA 857 yadArUDhAH je vahANa upara caDhelA bhavya loko syAdvavAda nAmanA bhavyanagarane prApta kare che. asaMyama eTale aviratibhAva, pAMce IndriyonA viSayo sevavA, aneka prakAranAM pApo karavAM, aDhAre pApasthAnako sevavAM te rUpI pAthodhi = samudra che. te samudramAM agAdha pANI che. viparIta jJAnarUpI bhramaNAthI bhayaMkara banela ane mithyAtattvanI sAthe ja ekatAviparItabuddhi e rUpI agAdha pANIthI bharelo ane ghaNo UMDo A samudra che. paNa jo jJAnasArano abhyAsa karavA dvArA te vahANa upara je je bhavya jIvo caDhe che te te bhavya jIvo AvA samudrane paNa oLaMgIne sAmA kinAre rahelA "syAdvAdanagaramAM" sukhe sukhe pahoMcI jAya. jJAnamaMjarI A syAdvAda nagara kevuM che ? jema bhavyanagarane cAre tarapha killo hoya ke jethI cora -luMTArA praveza na karI zake-tema A syAdvAdanagarane jinezvara paramAtmAnAM pravacana rUpI suMdara ane majabUta kIllo che. jethI mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyo rUpI baMdhahetuo A nagaramAM pravezI zakatA nathI ane AtmAnA samyaktvAdi guNasamUhane luMTI zakatA nathI. kadAca koI luMTArA kIllo kudIne aMdara praveza karavAnI hiMmata kare to tevI hiMmata ja na karI zake ane aMdara AvIne lokasamUhane luMTI na zake te mATe utsarga ane apavAda mArgane jaNAvavA rUpI kIllAnI cAre bAju UMDI khAI karI che. ke jethI koI luMTArA sAhasa karIne kIllA upara caDhe ja nahIM AvA prakAranA kIllAvALuM A nagara che. A nagaramAM rahenArA bhavya jIvo sukhe sukhe praveza-nirgamana karI zake te mATe samyagdarzana rUpI suMdara eka daravAjo (pravezadvAra) che tenA vaDe suzobhita A nagara che. A nagaramAM samyajJAna rUpI ghaNA dhanabhaMDAro che. jema dhanabhaMDAro vaDe gAma zobhe tema samyajJAna vaDe syAdvAdanagara zobhA pAme che. tathA samyak AcaraNA rUpI ghaNA ja AnaMdanA AsvAdanI madhuratAthI bharapUra bhareluM A nagara che. je gAmanA loko AnaMdanI madhuratA mANatA hoya te ja nagara prazaMsAne pAme che tema A syAdvAdanagaramAM vasatA lokomAM samyak AcaraNA rUpI AnaMdanI lahero uchaLe che. darekanA mukha upara AnaMdanuM teja jhaLake che. mukha upara ghaNI sArI kAnti ane ojasa camake che. je nagaramAM vasatA lokonA gharomAM sukhasaMpatti hoya dhanAcatA hoya to ja te nagara zobhA pAme che. tevI ja rIte syAdvAdanagaramAM vasatA sarve lokonA eka eka AtmAmAM je asaMkhya Atmapradezo che temAMnA eka eka AtmapradezamAM potAnA AtmAnuM ja anubhavavA yogya je tattvasaMvedanajJAna che te rUpI saMpattithI bharapUra bhareluM A nagara che. tathA je nagaramAM rastAo, taLAvo, vAvaDIo, bAga-bagIcAo ItyAdi hoya to te gAmanI zobhA,
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 858 jJAnasAranI garimA jJAnasAra vadhAre tevA prakAranA sukhakArI ane AnaMdadAyaka viSayono samUha hoya to ja te nagara zobhAne pAme che tema A syAdvAdanagaramAM paNa nizcaya-vyavahAra naya, naigamAdi sAta naya ane nAma-sthApana Adi cAra nikSepa ItyAdi bhavya racanAo rUpI sukhakArI kAryono samUha varte che tethI A nagara zobhAvALuM che. bhavyajIvo A jJAnasAra nAmanA vahANa upara jo caDhaze (jo A zAstrano hRdayanA bhAvapUrvaka abhyAsa karaze) to ajJAna dazA rUpa amApa pANIthI bharelA asaMyama ane kaSAyo rUpI bhavasAgarane oLaMgIne bhuMgaLayukta daravAjAvALA, khAIyukta killAvALA, aneka prakAranA bhaMDAravALA, AnaMdanI laharIovALA, Atmika saMpattivALA ane aneka prakAranI zaheranI suvidhAvALA syAdvAdanagaramAM avazya sukhe sukhe praveza pAmaze. have pAThakomAM (upAdhyAyomAM) IndrasamAna evA zrImAnuM yazovijayajI mahArAjazrI jJAnasArASTakanA phaLano upadeza samajAvavA rUpa A graMthanuM ghaNuM ja kiMmatI mUlya kahe che. lAkho-karoDo ane abajo rUpiyAthI paNa je mApI na zakAya tevuM amUlya mUlya A graMthanuM che. AvuM varNana karavA rUpe granthanI samApti sUcaka kaLaza svarUpa antima adhikAra have pachInI 5 thI 12 gAthAmAM jaNAve che. jo spaSTaM niSTaGkitaM tattvamaSTakaiH pratipannavAn / munirmahodayaM jJAnasAraM samadhigacchati // 5 // gAthArtha :- batrIza aSTako dvArA spaSTa jaNAvAyelA, tattvane pAmanArA muni jJAnanA sAra rUpa mahodayane (mokSanI prApta kare che. paNa TIkA :- "WI nahUitamiti" muni -trivataviSathI, aSTavaiH spaNuM- tattvaM-vastudharmaM AtmapariNamanarUpam niSTaGkitam-nirdhAritam pratipannavAn-aGgIkRtavAn / sa muniH mahodayaM-mokSarUpaM jJAnasAraM-jJAnasya sAraM cAritraM, tathA parAM-muktiM, samadhigacchati-prApnoti / uktaJca (zrIvizeSAvazyakabhASye) sAmAiamAIaM, suanANaM jAva biMdusArAo / tassa vi sAro caraNaM, sAraM caraNassa nivvANaM // 1126 // taM prApnoti // 5 //
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 859 vivecana :- upara kahelAM batrIza aSTako dvArA atyanta spaSTapaNe nizcaya pUrvaka samajAvAyeluM-nirdhArita kareluM je zuddha tattva che te zuddha AtmatattvanA pariNamana svarUpa vastudharmane je muni mahArAjA hRdayanA ghaNA ja ahobhAvapUrvaka-sAcA dilathI svIkAre che. te muni mahArAjAnA hRdayano palaTo thAya che. traNe kALe pAMce IndriyonA viSayo vinAnA thaI jAya che. mohane jitanArA banI jAya che. bhoga, parigraha, mamatA, kaSAya ItyAdi malInabhAvothI alipta banI jAya che bhavasukhathI ugI banI vairAgI thaI tyAgI banI AtmatattvanI sAdhanAmAM joDAI jAya che. A rIte uttama avasthAne pAmelA A muni jJAnanA sArabhUta cAritrane prApta karIne mahodayasvarUpa parama evI muktidazAne jaldI jaldI prApta kare che. ahIM TIkAkArazrI devacaMdrajI mahArAjazrIe TIkAmAM "tathA pAM-muktim" Ama lakhyuM che. eTale mUlazlokamAM para zabda hovo joIe paNa hAla te zabda mUlamAM daSTigocara thato nathI. tethI "jJAnasAra" zabdanA ja arthamAMthI be bhAva kADhavA ucita lAge che. jeo A batrIsa aSTako bhaNIne paramArthatattvano svIkAra kare che te munimahArAjA jJAnanA sArane (eTale ke cAritrane tathA parA-zreSTha evI muktine) prApta kare che. cAritra ane parama evI mukti A banne bhAvo jJAnanA sAra svarUpa che. tethI jJAnasAra zabdamAMthI ja Avo artha karavo. zrI upAdhyAyajI mahArAjazrIe ja savAso gAthAnA stavananI DhALa trIjImAM kahyuM che ke - Atama ajJAne karI, je bhavaduHkha lahIe Atama jJAne te Tale, ema mana saddakIe rA. jJAnadazA je AkarI, teha caraNa vicAro ! nirvikalpa upayogamAM, nahi karmano cAro phA eTale jJAnanuM phaLa cAritra che ane cAritranuM phaLa mukti che. tethI cAritra ane mukti A bane jJAnanAM (anaMtara ane paraMparA rUpe) phaLa kahevAya che. zrI vizeSAvazyakabhASyamAM zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe gAthA 1126 mAM kahyuM che ke - "sAmAyikathI AraMbhIne vAvatuM lokabiMdusAra nAmanA caudamAM pUrva sudhInuM samasta jJAna te zrutajJAna che. teno sAra (phaLa) cAritra che ane te cAritrano paNa sAra nirvANa (mukti) che." jJAnasAra aSTakano hRdayanA bhAvapUrvaka suMdara abhyAsa karanAra tathA tenuM ciMtana, manana-nididhyAsana karanAra AtmA avazya te phaLane eTale cAritrane ane nirvANane prApta kare ja che. paNa
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAranI garimA nirvikAraM nirAbAdhaM, jJAnasAramupeyuSAm / vinivRttaparAzAnAM mokSo'traiva mahAtmanAm // 6 // gAthArtha :- vikAro vinAno ane bAdhA-pIDA vinAno evo jJAnano je sAra che tene pAmelA ane aTakI gaI che paranI AzA jene evA mahAtmA puruSone A bhavamAM ahIM ja mokSa che. // 6 // 860 " jJAnasAra TIkA :- "nirvinAmiti'' mahAtmanAM-samyAAtmabhAvapariLatAnAm traivaasminnev bhave mokSaH / yadyapi sakarmakatve mokSAbhAva eva, tathApi atrAnandasamatAzIlAnAM svabhAvasukhalInAnAM varNikArUpeNa mokSasyAropaH kathitaH / kathambhUtAnAM mahAtmanAm ? nirvikAraM vikArarahitaM, nirAbAdhaM - sarvabAdhA pudgalasaMyogarUpA, tayA rahitam, jJAnaM tattvabodhaH, tasya sAraM tattvaikatvarUpaM cAritramupeyuSAM prApnuvatAm, punaH kathambhUtAnAM mahAtmanAm ? vinivRttA parasya AzA yeSAM te, teSAM vinivRttaparAzAnAMsarvathA pudgalAzArahitAnAM nirvAJchakAnAmihaiva mokSa iti // 6 // vivecana :- je mahAtmA puruSonA hRdayamAM sabhyaprakAre Atmatattva pariNAma pAmyuM che. AtmAnI nirmaLa-zuddha avasthA meLavavAnI ja laganI lAgI che ane karmodayajanya sukhAdi bhAvomAMthI jenuM citta uThI gayuM che. paudgalika sukhonI AzAo jeoe tyajI dIdhI che AvA mahAtmA puruSone to A ja bhavamAM mokSa thAya che. athavA ahIM ja mokSa che. jo ke A kALa avasarpiNIno che pAMcamo Aro che. bharatakSetra che eTale AvA vairAgI mahAtmAo hoya to paNa teo ATha karmonA udayavALA che, guNasthAnaka 6-7 che, kSapakazreNI-prathamasaMghayaNa ane kevalajJAnAdi bhAvo A kALe ane A kSetre hAla nathI. tethI mokSaprAptino paNa jo ke abhAva che, to paNa AvI UMcI bhUmikAnI dazA upara pahoMcelA mahAtmAo AtmaguNonA AnaMdamAM ane samatAmAM jhulanArA thAya che tathA svabhAvasukhamAM ja layalIna bane che. tethI bhale sAkSAt mokSa nathI to paNa mokSanA sukhanI vAnagI rUpe ahIM mokSano Aropa karelo che. jANe kaMIka aMze mokSanA sukhano AsvAda mANatA hoya tevuM sukha hAla ahIM paNa teone hoya che. tethI samudranA ke nadInA kinArA pAse jatAM dUrathI ja ThaMDaka ane pavana AvavAthI samudra Avyo, nadI AvI, Ama jema Aropa karIne bolAya che, tema ahIM mokSanA sukhano AMzika vAnagI rUpe anubhava thato hovAthI AvA prakAranA mahAtmAone ahIM ja mokSa che ema kahela che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 861 A mahAtmAo kevA che ? te vAta be vizeSaNothI samajAve che. nirvikAra ane nirAbAdha evA jJAnasArane pAmelA mahAtmAo che A eka vizeSaNa thayuM tathA vinivRttaparAzA vALA mahAtmAo che A bIjuM vizeSaNa che. teno bhAvArtha A pramANe che - vikAra rahita evo jJAnano sAra pAmelA, je jJAnasAra bhaNavAthI mohanA tamAma vikAro jenA jIvanamAMthI cAlyA jAya che. tathA saMsAramAM sarve paNa bAdhAo (pIDAo) pudgaladravyanA saMyogathI ja Ave che, saMyoga thAya teno viyoga thAya ja, tenI viyogakAle pIDA Ave ja, AvA prakAranI pIDA vinAno je jJAnano sAra che tene pAmelA A mahAtmAo che. vikArono ane mohajanya pIDAono nAza kare ane AtmAne vAstavika zAnti Ape evo suMdara je jJAnano sAra che tene pAmelA A mahAtmAo che. tethI A bhavamAM ja ane ahIM ja mokSa che. tathA paradravyanI AzA jemanA jIvanamAMthI cAlI gaI che tevA mahAtmAo che, sarvathA pudgaladravyanI AzA vinAnA, niHspRha, vAcchA vinAnA mahAtmAo che, mATe A ja bhavamAM mokSa che, jJAnasAranA abhyAsathI, ciMtana-mananathI eTalI badhI UMcI dazAmAM varte che ke jANe mokSanA sukhano ja AsvAda ahIM ja mANatA hoya tevA che. Nell cittamArdIkRtaM jJAnasAra-sArasvatormibhiH / nApnoti tIvramohAgni-zleSazokakadarthanAm // 7 // gAthArtha - jJAnasAranI vANInI Urmio vaDe jenuM citta bhInuM bhInuM karAyuM che te mahAtmAonuM citta tIvra moha rUpI agninA dAhajanya zokanI pIDAne kyAreya pAmatuM nathI. INA TIkA :- "viiira" jJAnasAutha granthaH tasya sarasvatI-vApI, tasthA me UrmayaH-kallolAstaiH yeSAM cittamArdIkRtam, teSAM jIvAnAM tIvro mohAgneH AzleSaH tena yaH zokaH, tasya kadarthanA-pIDA, tAM nApnoti / ityanena jJAnasArAsAravarSaNArTIkRtacittAnAM mohAgnitApo na bhavati // 7 // vivecana :- jJAnasAra che nAma jenuM evo je A 32 aSTakono banAvelo mahAgraMtha che temAM AlekhAyelI vANInI urmio (kallolo) dvArA je mahAtmAonuM citta bhInuM bhInuM thayuM che. jeonA hRdayamAM jJAnasArASTakanA vairAgyavardhaka zloko hAlatAM-cAlatAM-uThatA-besatAM ema koIpaNa kAmakAja karatAM jIbha upara rame che. vAraMvAra A zlokonuM ja jeone raTana cAle che. tenA kAraNe jeonuM citta saMvega-nirveda ane vairAgyAdi guNothI bhInuM bhInuM banyuM
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 2 jJAnasAranI garimA jJAnasAra che te mahAtmAonA cittane tIvra moha rUpI, agninuM ( pa =) AliMgana kyAreya thatuM nathI. ane tenA kAraNe tevA agnino dAha teone saMbhavato nathI. tethI tevA moharUpI agninA saMyogathI thanArA evA dAhathI utpanna thanArI pIDA paNa kyAreya thatI nathI. teo to mohAgnine bujhavanArA bane che. mohasAgarane taranArA bane che. moharAjA teono vALa paNa vAMko vALI zakato nathI.' Iii. acintyA kApi sAdhUnAM, jJAnasAragariSThatA / gatiryayordhvameva, syAdadhaHpAtaH kadApi na // 8 // gAthArtha :- sAdhu mahAtmAomAM AvelI jJAnasArASTakanI A garimAM koI acinya che ke jenA dvArA te jIvonI niyamA Urdhva gati ja thAya che, kyAreya adhaHpAta thato nathI. ITA TIkA :- "matrijyA vApItyAra" no bhavya ! sadhUna-paramaniSpatinAM kApi acintyA-cintitumazakyA, jJAnasAragariSThatA asti / jJAnaM-yathArthasvaparAvabodhaH, tasya sAraM cAritraM-vairAgyatA, tasya gariSThatA-garimA-gurutvaM tatsvarUpamacintyaM-durvicAram / anyA gurutA adhogamanahetuH, jJAnagurutvamUrdhvatAhetuH, ata evAcintyeti / yayA-gariSThatayA Urdhvagatireva syAt, adhaHpAtaH kadApi na bhavati / UrdhvatA dravyato jIvebhyaH uccatvagotrodayAdirUpA, kSetrataH UrdhvalokagamanarUpA, bhAvataH samyaktvAdyuttarottaraguNArohaNarUpA, tena yo jJAnagariSThaH, sa UrdhvatvaM -svargApavargalakSaNaM samyakcAritrAdiguNalakSaNamUrdhvatvaM prApnoti // 8 // vivecana :- je je sAdhusaMta-mahAtmA puruSo jJAnasArASTakano abhyAsa kare che, jJAnasAra kaMThastha kare che, pratidina svAdhyAya kare che teonI jJAnagauravatA koI acijya che. he bhavya jIva! paramapadanA sAdhaka evA mahAtmA puruSo jJAnasAra bhaNIne tenA jJAnathI gauravazAlI bane che, te jJAnanI gariSThatA (gauravatA) koI acinya che. ciMtavI paNa na zakAya tevI che. jarA sAvadhAnIthI sAMbhaLa. bhAvArtha A pramANe che ke yathArtha rIte svadravya ane paradravyano viveka thavo arthAt 1. tIvraSadAnisnepAvara InAn A pAThane badale bIjI keTalIka pratomAM tIvrapohAni nopoSakarthanAjU Avo paNa pATha che. teno artha uparanA arthane anusAra karavo. "te mahAtmAone tIvra moharUpI, agnijanya dAha (baLatarA)thI thanArI aMgonA zoSAvAnI pIDA thatI nathI. TIkAkArazrIe prathama pATha pramANe artha samajAvela che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 863 svadravya ane paradravyano bheda buddhimAM Avavo te sAcuM samyajJAna kahevAya che. te jJAnano sAra cAritra che. cAritra eTale vairAgyadA, te vairAgyadazAnI je garimA che. arthAt gurutA che te gurutAnuM svarUpa acittva che buddhimAM na utare tevuM che. duHkhe du:khe arthAt mahAmuzkelIe samajAya tevuM che. kAraNa ke je je padArtho gurutAvALA hoya che (jemake patthara-lokhaMDa-retI vagere padArtho) te te padArtho gurutAnA kAraNe nIce jAya che eTale anya padArtha saMbaMdhI gurutA adhogamananuM kAraNa bane che jyAre jJAnasAra dvArA AvelI gauravatA urdhvatAnuM (Urdhvagati karAvavAnuM) ja kAraNa bane che mATe acittva che. saMsAramAM koIpaNa pudgaladravya gurutvadharmavALo hoya tyAre te nIce jAya che ane jJAnasAra jeNe kaMThastha karyuM hoya che eTale tenuM jJAna prApta karIne jeNe gurutA (gauravatA) prApta karI hoya che te gurutA UrdhvagatinuM ja kAraNa bane che. kyAreya paNa adhaHpAta thato nathI. mATe ja jJAnasAradvArA maLelI gauravatA koI adbhuta che, acittva che, jagatane Azcarya pamADe tevI che. UrdhvatA dravyathI, kSetrathI ane bhAvathI ema bhinna bhinna jAtanI hoya che. tyAM dravyathI UrdhvatA eTale uccagotranA udaya Adi janma dhanavaMtapaNuM, uMcA kulamAM utpanna thavApaNuM, viziSTa vivekIpaNuM, ItyAdi UrdhvatA jANavI, kSetrathI UrdhvatA eTale Urdhvaloka tarapha gamana thavA rUpa UrdhvatA jANavI ane bhAvathI UrdhvatA eTale samyaktva-dezaviratisarvavirati-kSapakazreNi ane kevalajJAnAdi uttarottara guNonI vRddhi thavI, adhika adhika guNo upara ArohaNa karavuM te bhAvaUrdhvatA jANavI. je je mahAtmA puruSo jJAnasArASTaka bhaNIne tenA jJAnanI garimAne prApta kare che te te mahAtmAo svarga ane apavarga pAmavA rUpa kSetra saMbaMdhI UrdhvatA paNa pAme che ane samyakcAritra vagere guNo pAmavA rUpa bhAvaUrdhvatAne paNa pAme che (tathA jJAnasAranA abhyAsathI dedIpyamAna mahAtmAo yaza-kIrti-prazaMsA-mAnamobho-pratiSThA vagere rUpa dravya-UrdhvatA paNa pAme che) Ama A jJAnadazAnI gauravatA jIvane niyamA UrdhvatA ja ApanAra che. mATe acittva che. // 8 // punaH jJAnakriyAbhyAM mokSaH, na hyekasyApi virodhakaH sAdhako bhavati, kriyA hi vIryavizodhirUpA, jJAnaJca cetanAvizodhirUpam, cetanAvIryayoH zodhiprAptayoH satoH eva sarvasaMvaraH / tathApi kriyAtaH jJAnasyAdhikyaM darzayati jo ke jJAna ane kriyA Ama bannenA yoge ja jIvane mokSa thAya che vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke '"nALiirayAddi moskvo'' mATe banne sAthe maLe to ja mokSa thAya che
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 864 jJAnasAranI garimA jJAnasAra A bannemAMthI koI ekano paNa virodha jo karavAmAM Ave to virodha karanAra AtmA AtmadazAno sAdhaka bane nahIM, kAraNa ke je kriyA che te vIryaguNanI nirmaLatA rUpa che ane je jJAnaguNa che te cetanAnI nirmaLatA rUpa che. cetanA ane vIrya A banne AtmAnA ja guNo che ane guNo vizuddhine pAmyA chatA sarva-saMvarabhAva lAve che. sarvathA karmabaMdha aTakAve che. mATe bannenI AvazyakatA che. to paNa bannemAM taratamatA che, kriyA karatAM jJAnanI adhika AvazyakatA che eka guNa prakAza-Atmaka che bIjo guNa eTalo prakAzAtmaka nathI. vaLI jJAna e AtmAno guNa che mokSamAM paNa rahenAra che kriyA e zubhayoga che, zubha karaNavIrya che ane te ane heya che. chelle ayogI thavAnuM che. mAtra labdhivIryavALA ja banavAnuM che. A rIte jJAnaguNanI kriyAthI je adhikatA che te have jaNAve che. klezakSayo hi maNDUkacUrNatulyaH kriyAkRtaH / thataNUkazo, jJAnavRtaH punaH II gAthArtha :- kriyAthI karAyelo karmono kSaya deDakAnAM (mRtazarIronA) cUrNatulya jANavo paraMtu jJAnasAra vaDe karAyelo karmono kSaya baLelA tenA cUrNatulya jANavo. .. TIkA - "phlezakSo dvIti' rIti-nizcitam, kSiti:-yiodyavihitA klezakSayaH-karmakSayo maNDUkacUrNatulyo jJeyaH / yathA maNDUkacUrNaM punaH ghanayogatastatrAnekAbhinavamaNDUkotpattirbhavati / tathA kriyayA azubhakarma kSayati, tathApi zubhAnAM pracurA vRddhiH, punaH zubhopayogakAle azubhAnAM vRddhiH iti jJeyam / 'purA-pUrvam, (punastathA) jJAnasArakRtaH karmakSayaH dagdhataccUrNasadRza iti, ityanena jJAnAnandena kRtaH karmakSayaH punaH na prabhavati / yathA-maNDUkacUrNaH dagdho na maNDUkotpattiheturbhavati / etadupadezapadAtsarvaM jJeyam / (upadezapadaprakaraNa gAthA 191) Agame'pi "sIlaM seyaM suaM seyaM (bhagavatIsUtra zataka 8 uddeza 10 sUtra 355) ityAlApakena, tathA paJcanirgranthIzatake munInAmalpazrutavatAmAhArAdi saMjJA'sti, bahuzrutAnAmAhArAdisaMjJAniSedha iti sarvatra vocam II 1. ahIM TIkAmAM purA-pUrvam lakhyuM che paNa pUrvAparasaMkalanAmAM saMgata thatuM nathI. tathA mUlazlokamAM purA zabda ja nathI. mATe punaH-tathA hovuM joIe. mUlazlokamAM punaH zabda che ane teno artha barAbara saMgata thAya che. tattva kevalI bhagavAna jANe.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 865 vivecana - dharmakriyA saMbaMdhI udyama vaDe karAyelo karmono kSaya deDakAnA zarIranA cUrNatulya jANavo. eTale ke je deDakAMo pANInA mojAo sAthe kinAre AvI gayAM ane pachI pANI utarI gayuM tyAre deDakAM kinArAnI retImAM ja bharAI gayAM, pANI na AvavAthI te deDakAM duHkhI thayAM athavA mRtyu pAmyAM, have te deDakAMnAM mAtra zarIro (mRtazarIro) ja rahyAM, A jIvo samucchima hovAthI pharIthI pANIno yoga thatAM tyAM aneka navAM navAM deDakAMnI utpatti thAya che. te ja rIte dharmakriyA karavA dvArA azubhakarmono kSaya jarUra thAya che. to paNa mana-vacana-kAyAnA zubhayoga hovAthI zubhakarmono baMdha pracUrapramANamAM (ghaNo) thAya che. vaLI jyAre te zubha karma udayamAM Ave che ane tene bhogavavAno kAla thAya che tyAre A jIva mohane vaza thayo chato bIjAM ghaNAM azubhakarmo pAchAM bAMdhe che te mATe kriyAkRta karmano kSaya maMDUkanA cUrNatulya jANavo. bahukiMmatavALo nathI, alpakiMmatavALo che. paraMtu jJAnasAra bhaNavAthI karAyelo karmono kSaya bALI nAkhelAM te zarIronA cUrNa tulya samajavo. eTale ke je je deDakAM mRtyu pAmyAM che teonAM mRtazarIrono agnisaMskAra karIne jo bALI nAkhavAmAM Ave to te rAkhamAM pharIthI navAM deDakAMnI utpatti thatI nathI. tema jJAna dvArA nirmaLa adhyavasAyo AvavAthI saMvega-nirveda ane vairAgyanA zuddha avyavasAyothI je karmono kSaya thAya che. temAM yogapravRtti na hovAthI navAM zubhakarmono baMdha thato nathI, mAtra zuddha upayoga hovAthI nirjarAvizeSa ja thAya che. A pramANe jema deDakAMnA zarIra bALI nakhAyAM hoya to navA navA deDakAnI utpattino hetu banato nathI. tema ahIM paNa jJAnapUrvaka karAyelo karmakSaya pharI baMdha na thato hovAthI dagdhatacUrNatulya che. A viSaya pUjya zrI haribhadrasUrijIkRta upadezapadathI samajI levo, te graMthamAM 191 mI gAthAmAM A viSaya che. te gAthA A pramANe che - ettocciya avaNIyA, kiriyAmetteNa je kilesA u / maMDukacuNNakappA, aNNehi vi vaNiyA NavaraM // 191 // gAthArtha :- A kAraNathI ja kriyAmAtra vaDe karAyelo je karmono kSaya che te deDakAMnA cUrNatulya che anya darzanakAro vaDe paNa A rIte varNana karAyuM che. 1915 tathA bhagavatIjI sUtra nAmanA AgamamAM paNa kahyuM che ke "parva va7 sI<< serca 2, suyaM sevaM 2, suyaM seya rU, sIne seve 4, te daye teo ItyAdi pATha (zataka 8 uddeza 10 sUtra 3pa4-355) thI jANI levo. A AlAvAmAM paNa A ja hakIkata kahelI che. tathA paMcanirjhanthI zataka nAmanA graMthamAM alpadyutavALA munione AhArAdi saMjJA hoya che ane bahuzrutavALA munione AhArAdi saMjJA hotI nathI Ama kahyuM che, tyAM alpazruta
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 866 jJAnasAranI garimA hovAthI AhArAdimAM moha jora kare che eTale karmabaMdha vadhAre thAya che ane bahu-zratavALAne zrutanA baLathI mohano nAza karyo hovAthI AhArAdimAM mohasaMjJA uchaLatI nathI. eTale vadhAre baMdha thato nathI. ItyAdi pAThono AdhAra ahIM svayaM jANavo. hA jJAnapUtAM pare'pyAhuH, kriyAM hemaghaTopamAm / yuktaM tadapi tadbhAvaM, na yadbhagnApi sojjhati // 10 // gAthArtha - paradarzanakAro paNa jJAnapUrvakanI karAyelI pavitra kriyAne suvarNanA ghaTanI upamA Ape che te paNa yogya ja che. kAraNa ke suvarNanA ghaTamAM je ghaTapaNuM che te bhAgye chate paNa suvarNapaNuM nAza pAmatuM nathI. 10 TIkA - "jJAnapUtAmiti" jJAnapUtAM-jJAnena pavitra kriyAM-amatho vyApArAtma, hemaghaTopamAM-suvarNakalazasadRzIM pare'pi-anyayUthikA api AhuH / etad yuktam / tadapi-hemaghaTe bhagne api tadbhAvaM-hemamaulyaM nojjhati / tathA sadjJAnayuktA kriyA, tataH patitasya bhagnasyApi nAdhikasthitibandhaH / "bandheNa na volai kayAvi" iti vacanAt / jJAnI kriyAyuktaH sthitikSayaM karoti / tataH patito'pi tat sthitisthAnaM nAtikrAmati / ato jJAnapUrvikA eva tathyA / tathA ca aupapAtikAGge-mithyAdRSTiH ekAntena dravyayatiliGgakriyAyuktaH navamagraiveyakAntaM gacchati / tathApi sthitau pUrNabandhaka eva / samyagdRSTipratipattau tatpatito'pi-mithyAtvabhAvaM gato'pi ekakoTAkoTyantarasthitiM badhnAti, nAdhikA bajAti / ataH jJAnasyAdhikatvam // 10 // - vivecana :- ekalI kriyAmAtrathI karAyelo karmono kSaya maMDUkanA cUrNatulya (mRtazarIratulya) hoya che ane ekalA jJAnamAtrathI karAyelo karmono kSaya dagdhatacUrNa tulya hoya che ane banne sAthe hoya to karAyelo karmono kSaya apUrva hoya che Ama jainadarzanakAra to kahe ja che paraMtu anya darzanakAro paNa dhArmika kriyA ane jJAnanI bAbatamAM Ama ja kahe che tenI vAta karatAM graMthakArazrI jaNAve che ke - jJAnapUrvakanI (jJAna dvArA pavitra thayelI) dharmakriyAne eTale ke mana-vacana-kAyAnA zubha yogavyApAra svarUpa kriyAne suvarNanA kaLazanI tulya che ema anyayUthiko (paradarzanakAro) paNa kahe che ane para-darzanakAro Ama je kahe che te barAbara yogya ja che. kAraNa ke jyAre jyAre suvarNano ghaTa bhAMge-tuTe-phuTe to paNa suvarNabhAvane tyajato nathI. arthAt sonAno ghaTa bhAMgI jAya to ghaTapaNe ja cAlyuM jAya che paNa suvarNapaNe kAyama rahe che. suvarNapaNuM cAlyuM
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA 867 jatuM nathI. tevI ja rIte samyajJAnapUrvaka karAyelI dharmakriyA paNa tevI ja jANavI. AvI dharmakriyA karIne jIva jo patana pAmelo hoya to paNa adhika sthitibaMdha karato nathI. paDe to paNa baMdhanuM ullaMghana na kare" AvuM zAstravacana hovAthI, bhAvArtha evo che ke dharmakriyAthI yukta evo samyajJAnI AtmA karmonI pUrvakALamAM bAMdhelI 70-80-30 ane 20 koDAkoDI sAgaropamanI sthitino kSaya karIne mAtra eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdara kaMIka nyUna (aMtaHkoDAkoDI sAgaropamanI) sthiti kare che. tyAra bAda samyakatvathI paDIne te jIva dhAro ke mithyAtvaguNasthAnake jAya, to paNa aMtaHkoDAkoDI pramANa je sthitisthAna prApta karyuM che tenuM ullaMghana karato nathI. arthAt adhikasthiti bAMdhato nathI. A kAraNathI jJAnapUrvaka karAyelI dharmakriyA ja sAcI kriyA che. upakAra karanArI kriyA che. ahIM karmagraMthakArano mata evo che ke sthiti adhika bAMdhe, paNa rasa adhika na bAMdhe ane siddhAntakArano mata evo che ke patita thayelo jIva sthiti paNa adhika na bAMdhe ane rasa paNa adhika na bAMdhe. A rIte samyajJAnI AtmA kadAca patana pAme to paNa pariNAmanI dhArAmAM tIvra kaSAyo na AvavAthI karmonI sthiti-rasanA baMdhanuM ullaMghana karatA nathI. zrI aupapAtika upAMgamAM (uvavAI sUtramAM) kahyuM che ke mithyASTi jIva kadAca sAdhupaNuM lahe, utkRSTapaNe dharmakriyA kare, dravyathI muninuM liMga ane munipaNAnI kriyAthI yukta thAya, to paNa mithyAdRSTi hovAthI samyajJAnI nathI. mATe ekAnta vadhAremAM vadhAre navamA greveyaka sudhI ja jAya che. (paNa anuttaravAsI devamAM ke mokSamAM te jIva jato nathI) ane pariNAmanI dhArA mithyAtvamohavALI hovAthI pUrepUro 70-40-30-20 koDAkoDI sAgaropamano sthitibaMdha karI zake che. mATe te zreSTha nathI. paraMtu jo samyagdaSTipaNuM svIkAryuM hoya, samyakatva prApta thaI cUkyuM hoya to pachIthI kadAca te jIva paDe to paNa eTale ke mithyatvadazA pAme to paNa eka koDAkoDI sAgaropamanI aMdara ja (kaMIka nyUna ja) sthiti bAMdhe che paNa adhikasthiti bAMdhato nathI. A kAraNe ja jJAnanI adhikatA che jJAna e dIpakatulya prakAzaka che tethI jJAna pAmelA AtmA kadAca paDe to paNa te AtmAnA pariNAma atizaya patanane pAmatA nathI. 10 puna: draDhati - pharIthI A ja vAtane majabUta kare che. kriyAzUnyaM ca yad jJAnaM, jJAnazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM, bhAnukhadyotayoriva // 11 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 868 jJAnasAranI garimA jJAnasAra gAthArtha :- kriyA vinAnuM ekaluM je jJAna hoya che ane jJAna vinAnI ekalI je dharmakriyA hoya che A bannenI vacce sUrya ane AgIyA jeTaluM aMtara jANavuM. 11 TIkA :- "kriyAzUti " yar jJAnaM tattvAvavo: satavasaMvedyavernarUpa, kriyAzUnyaM-dravyakriyA AzravarodhanAtmikA, tayA zUnyaM, ca-punaH kriyA jJAnazUnyA, tayoH antaraM bhAnukhadyotayoriva jJeyam / bhAnutulyaM jJAnam, khadyotaprakAzatulyA kriyA jJAnazUnyA jJeyA iti // 11 // | vivecana :- jJAna ane kriyA A bannenI vacce aMtara keTaluM? te have samajAve che. tattvano samyagu bodha te jJAna kahevAya che. je jJAna yathArthapaNe sva-saMvedanasvarUpa che, AtmadazAnA anubhavAtmaka che paNa tevA jJAnavALo AtmA dhAro ke kriyA na karato hoya, kevaLa ekaluM jJAnamAtra hoya ane dharmakriyA eTale ke dravyakriyA ke je dharma kriyA sAvadyayoganA paccakakhANapUrvaka karAI hoya eTale Azrayono virodha karavApUrvaka karAI hoya, paNa jJAnanA upayogavALI na karAI hoya, eTale mAtra dravyakriyA ja hoya. to A bemAM aMtara keTaluM ? (1) dravyakriyAthI zUnya ekaluM tattvanA bodha rUpa jJAnamAtra hoya ane (2) jJAnathI zUnya ekalI dravyakriyA mAtra jIvanamAM jo AvI hoya to A bannenI vaccenuM aMtara sUrya ane AgIyA tulya jANavuM. jJAna sUryasamAna che ane jJAnazUnya evI dharmakriyA AgIyAnA prakAzatulya jANavI. kriyA kadAca jIvanamAM na hoya paNa tAttvika jo jJAna hoya to pariNAma ghaNA komaLa hoya che. tIvra rAga-dveSa thatA nathI, kaSAyonI mAtrA ghaNI ochI hoya che, bhava uparano nirveda pariNAma hoya che, tethI junAM karmono kSaya vadhAre pramANamAM thAya che ane navAM karmono baMdha alpamAtrAmAM thAya che. jyAre kriyAmAtra hoya ane jJAna na hoya to te kriyA mAnAdinuM, svaprazaMsAnuM ane paudgalika pralobhanonuM paNa kAraNa bane che. mATe karmonI nirjarA ochI karAve ane baMdha ghaNIvAra vadhAre paNa karAve. mATe sUrya ane AgIyA vacce jeTaluM aMtara che teTaluM ja aMtara kevaLa ekalA ekalA jJAna ane kriyA vacce che. zrI yogadaSTisamuccayamAM, zrI dravyaguNaparyAyanA rAsamAM ane zrI AThadaSTinI sakjhAyamAM paNa A ja bhAvArtha mahAtmA puruSoe kahelo che - tAttvikaH pakSapAtazca, bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM, bhAnukhadyotayoriva // 223 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 869 jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // caya gAthA-223-224) nANa rahita je zubhakriyA, kriyA rahita zubha nANa, yogadaSTisamuccaye kahio aMtara khajuA bhANa II15-3 khajuA samI kriyA kahI, nANa bhANa sama joya, kaliyuga eha paTaMtaro, viralA bujhe koI II15-4nI kriyAmAtra kRta karmakSaya, dardUra cUrNa samAna, jJAnakiu upadezapade, tAsa chAra sama jANa, 1pa-po (dravyaparyAyano rAsa DhANa 15 // 1 // 3-4-5) zuddhabhAva ne sunI kriyA, bahumAM aMtara keto jI.. jhaLahaLato suraja ne khajuo, tAsa tejamAM jetojI (heSTinI saAya 5 8-6) // 11 // cAritraM viratiH pUrNA, jJAnasyotkarSa eva hi / jJAnAdvaitanaye dRSTi daiyA tadyogasiddhaye // 12 // gAthArtha - parabhAvadazAthI pUrepUrI virati levI arthAt parabhAvanuM viramaNa te ja cAritra che ane sarvathA parabhAvanuM viramaNa e jJAnano utkarSa ja che. tethI jJAnayoganI siddhi mATe jJAnAdvaitavAdamAM ja dRSTi sthira karavI. {/1ro st :- "cAritramiti" pUrNA viratiH cAritraM svarUparamaNaM, tad jJAnasyaivotkarSaH, hIti nizcitaM jJeyam / jJAnasya utkRSTAvasthA cAritram / jJAne evaikatvaM cAritram / AtmanaH mUlavyAkhyAyAM jJAnadarzanaguNadvayamayatvameva / uktaM ca zrIvizeSAvazyake, uvavAI upAMge'pi-asarIrA jIvaghaNA uvauttA dasaNe ya nANehiM (sUtra 43) ityAdivacanAt / ato jJAne sthiratvaM cAritram / jJAnasyAnandaH sukhaM jJAnaprakarSAvabodhaH sukham iti bhASyokteH / tathA jJAnasyAsvAdanaM bhogaH, evaM bhAvanA / pRthagguNAnAM bhAvanApi vizeSAvazyake yataH cAritrajJAnAdayaH pRthagguNA icchanti / ityAdikaM tena anopayogamayasyAtmanaH jJAnaM mukhyatvena ucyate /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 870 jJAnasAra jJAnasAranI garimA ___jJAnAdvaitanaye jJAnamevAtmA, jJAnameva sAdhyam, jJAnanirAvaraNatA siddhiH / evaM dRSTiH deyA, kimartham ? tadyogasiddhaye-jJAnayogasya siddhyarthaM-niSpattyartham / ato jJAnapUrvikA kriyA hitA / tena jJAne sparzAkhye mahAnabhyAso vidheyaH, iti rahasyam / jJAnatyAge na siddhiH, sarvatra sAdhane jJAnameva pradhAnamiti jJAnasArasyArthitayA bhavitavyam vivecana :- saMpUrNa virati te cAritra kahevAya che. parabhAva dazAthI saMpUrNapaNe virAma pAmavo, eTale ke svabhAvadazAmAM ja ramaNatA karavI tenuM nAma cAritra che. svabhAvanuM AcaravuM te ja cAritra che. have svabhAva zuM che ? jJAnadazA, tethI jJAnano ja atyanta utkarSajJAnasvabhAvamAM ramavuM tenuM ja nAma cAritra che Avo artha nizcita thAya che. jJAnanI je utkRSTa avasthA te ja cAritra jANavuM, jJAnanI aMdara ekAkAra thavuM, jJAnadazAmAM layalIna thavuM te ja cAritra jANavuM. "AtmA" kone kahevAya ? Avo jyAre prazna Ave ane tenA uttaramAM jyAre AtmAnI mUlathI vyAkhyA karavAmAM Ave tyAre "jJAna ane darzana ema be guNavALApaNuM" e AtmAnuM lakSaNa che. tattvArthasUtra adhyAya bIjAmAM "payoo nakSapAm 2-8, vighoSTaturkhaH 2-1" A bane sUtromAM upayoga e jIvanuM lakSaNa kahyuM che ane te upayoga jJAna tathA darzana ema be prakAre che. ethI ja jJAna-darzana ema be guNavALApaNuM e jIvanuM lakSaNa che. ema zrI vizeSAvazyakabhASyamAM paNa zrI jinabhadragaNijIe kahyuM che. uvavAI nAmanA prathama upAMgamAM paNa "azarIrI evA muktigata jIvo darzana ane jJAna ema upayogathI upayukta hoya che" Ama ja kahyuM che. tattvArthasUtra, zrI vizeSAvazyaka bhASya ane zrI uvavAI sUtra ItyAdi pATho jotAM jJAna-darzana ema be ja guNo jIvanA kahevAyA che. cAritra guNa kahevAyo nathI. tethI A bane guNomAM sthira thaI javuM e ja cAritra jANavuM, paNa zubhayogAtmaka je kriyA che te cAritra nathI. jJAnano je AnaMda te ja pAramArthika sukha guNa paNa jANavo. jJAnano prakRSTa rUpe je avabodha te ja sukhaguNa che Ama bhASyamAM paNa kahyuM che. kAraNa ke paDilehaNa karavuM, devavaMdana karavuM, vihAra karavo, vAcanA levI-devI, loca karavo ItyAdi kAyikAdi saMbaMdhI je zubha kriyA che, te to zubhayoga che e cAritra nathI. cAritra e to AtmAno guNa che A kAyikAdi kriyA to zubhayoga hovAthI zubhaAzrava che mATe te cAritra nathI, paraMtu te kriyAo dvArA jeTalI jeTalI bAhyabhAvanI virati thAya che ane svabhAva-dazAmAM ramaNatA thAya che te
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 871 jJAnamaMjarI jJAnasAranI garimA cAritra che ane te jJAna-ramaNatA ja che. jo AcaraNAne cAritra kahIzuM to caudamAM guNaThANe ane muktimAM azubha ke zubha koIpaNa jAtanI AcaraNA na hovAthI cAritra nathI, ema kahevuM paDaze. mATe kAyika AcaraNA e cAritra nathI paNa svabhAvamAM ramaNatA e cAritra che. - paraMtu kezaloca, paDilehaNa, devavaMdana ItyAdi je zubhakriyAo che. te zArIrika mamatA Adi rUpa mohakSayanuM kAraNa che. tethI zubhakriyAne paNa upacAre cAritraguNa kahevAya che vAstavikapaNe to te zubhayoga che. tethI ja siddhabhagavaMtone "no carittA, no parittA' kahevAya che. evI ja rIte sAtavedanIyano je udaya te sukha che Avo artha karIe te barAbara nathI. kAraNa ke jo Avo artha karIe to te sukha to audayikabhAvanuM thayuM, vibhAvadazA ja thaI, muktinA jIvone audayikabhAva nathI, sAtAvedanIyanA udayajanya sukha tyAM nathI. mATe sAtAnA udayajanya sukha, te sukha ja nathI duHkha mAtra ja che. "sAlAsAyaM kuMvaravi' AvuM zAstrakAranuM vacana che. mATe jJAnano AnaMda-svabhAvadazAno AnaMda te ja sAcuM sukha che AvuM sukha muktimAM che. tathA jJAnano AsvAda mANavo te ja bhoga-upabhoga che Ama bhAvanA bhAvavI, AtmAnA jJAnaguNano bhoga-upabhoga te ja sAcuM sukha che. upara pramANe je bhAvanA samajAvI te jJAnaramaNatA-e ja cAritra, jJAnano AnaMda te ja sukha, jJAnano upayoga karavo te ja vIrya, bhoga, upabhoga. Ama jJAnaguNamaya jIva che bIjA badhA ja guNo jJAnanA ja svarUpAtmaka che tethI sarve guNo jJAnamAM ja samAI jAya che Ama abhedanaya laIne A vAta samajAvI, jJAnAdvaita-eka jJAna guNa ja AtmAno che. sarve guNo temAM ja samAyelA che. zrI viSeSAvazyakabhASyamAM pRthakapaNe paNa guNonI bhAvanA jaNAvelI che. bhedanayanI pradhAnatA karo to guNono paraspara bheda paNa che. jJAna-darzana-cAritra-sukha tapa-vIrya-bhogaupabhoga ema aneka guNo A jIvanA che. A sarve guNo kaMIka aMze pRthaka pRthaka che ema paNa tyAM samajAvela che. bhedanayanI apekSA karIe to anaMtaguNo che temAM paNa upayogamaya AtmA che Ama jyAre AtmAnA lakSaNanuM varNana karavAmAM Ave tyAre to mukhyatve jJAna ja levAya che tethI jJAna e pradhAnatAe jIvano guNa che. bhedanayathI bhale aneka guNo hoya ane pRthaka pRthaka hoya to paNa "jJAnAdvaitanayathI" - abhedanayathI jJAna e ja AtmA che. jJAna e ja sAdhya che. jJAna-ramaNatAe ja svabhAvadazA che. jJAna uparanI AvaraNatA dUra karavI arthAt nirAvaraNatA meLavavI e ja siddhi che. A pramANe dRSTi karavI. prazna :- zA mATe jJAnane ja sAdhya banAvavuM ?
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 872 jJAnasAranI racanAnAM kSetrAdi uttara :- jJAnayoganI siddhi mATe jJAnane ja lakSya banAvavuM, jJAna ja meLavavA jevo guNa che. jJAnapUrvaka karAyelI dharmakriyA ja AtmAnA hita mATe thAya che. tethI jJAnaguNa ja prApta karavA jevo che. tathA tenI prApti mAtra thAya eTaluM ja nahIM, paNa teno AtmAne sparza thAya, AtmA temAM tanmaya banI jAya tevI spardhAtmaka jJAnaguNa meLavavA mATe ghaNo ghaNo abhyAsa karavo joIe. uparokta kathanano A sAra jANavo. jo jJAnano tyAga karavAmAM Ave to A AtmAnI siddhi kyAreya na thAya, saMsAramAM paNa che je kArya karavuM hoya tenuM jJAna ja, teno anubhava ja hovo joIe to ja te kArya karI zakAya che to Atma-kalyANanI sAdhanA karavAmAM to jJAna vizeSe karIne Avazyaka che. te mATe AvA prakAranA jJAnasAra bhaNavAnA abhyAsI jIve vizeSa karIne jJAnaguNa pAchaLa atizaya prayatnazIla thavuM jarUrI che. ll1rA atha zrImadyazovijayopAdhyAyaiH etad jJAnasArAbhidhaM zAstraM racitam / tatkSetrAdipratipAdakaM vRttamucyate - siddhiM siddhapure purandarapuraspardhAvahe labdhavAn / ciddIpo'yamudArasAramahasA dIpotsave parvaNi // etadbhAvanabhAvapAvanamanazcaJcaccamatkAriNAm / taistairdIpazataiH sunizcayamatairnityo'stu dIpotsavaH // 13 // - gAthArtha :- zrI yazovijayajI upAdhyAya vaDe A jJAnasAra nAmanuM zAstra racAyuM, tenAM kSetra vagerene pratipAdana karanAro zloka kahe che. kyAre banAvyuM? kyAM banAvyuM? te kSetra ane kALa kahenAro A zloka che - "IndranA nagaranI sAthe spardhA kare evI zobhAvALA siddhapura nAmanA nagaramAM A jJAnarUpI dIpaka udAra ane zreSTha teja vaDe dIpatA evA dIpAvalinA mahAna utsavavALA parvanA divase ja siddhine (samAptine) pAmyo. A granthanI UMDI UMDI bhAvanAo bhAvavA dvArA pavitra banelA manamAM uThatA aneka manohara camatkAravALA vidvAna jIvone tenAthI sArI rIte nizcita karelA siddhAnto rUpI te te seMkaDo dIvaDAo vaDe nitya dIpAvalI hojo. ll13 vivecana :- "siddha siddhapura ti" pracaH siddhapura nA sUtraracanayA siddhiM labdhavAn / punaH udArasAramahasA-pradhAnasAratejasA dIpotsave parvaNi dIpAlikAdine sampUrNatAM gataH /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI jJAnasAranI racanAnAM kSetrAdi 873 kathambhUto'yaM granthaH ? ciddIpa:-jJAnapradIpaH / etadbhAvanabhAvapAvanamanazcaJcaccamatkAriNAM jIvAnAmetasya granthasya bhAvana-bhAvanA-AtmatanmayatA tasyA bhAvA arthollAsAH samAdhyavasAyAH, taiH pAvanaM-pavitraM mana:-cittaM, tatra caJcan-manohArI camatkAro yeSAM te, teSAm / taistaiH-nirmalopayogalakSaNaiH dIpazataiH suSThu nizcayovastudharmaH tasya yad jJAnaM, tadeva matamiSTaM teSAM jJAnacamatkAriNAM dIpotsavaH nitya:nirantaraH, astu-bhavatu / ityanena yathArthajJAnagRhItAtmarasamagnAnAM nityaM dIpotsava evAsti // 13 // vivecana :- paramapUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrIno banAvelo A jJAnasAra nAmano graMtha sUtraracanA svarUpe siddhapura nagaramAM siddhine (samAptine) pAmyo. kyAre samApti pAmyo ? pradhAna ane zreSTha evA teja vaDe dIpato evo jJAnarUpI dIpaka samAna A grantha dIpotsava nAmanA parvanA divase arthAt dIvALInA divase samAptine pamyo. A jJAnasAra nAmano graMtha kevo che? jJAnarUpI dIpakanI tulya che. jema dIpaka gharamAM aMdhakArano nAza kare ane prakAza phelAve che. tema A jJAnasAra nAmano graMtha AtmAmAM ajJAnano nAza kare che ane jJAnaprakAza phelAve che. A mATe graMtha e jJAnarUpI dIpaka che. tethI A graMthamAM kahelA bhAvono niraMtara abhyAsa karatAM-niraMtara cintana-manana karatAM AtmAnI tanmayatA thavAthI hRdayamAM uThelA bhAvArtho saMbaMdhI harSollAso dvArA samatA bhAvanA nirmaLa adhyavasAyo vaDe pavitra banelA manamAM utpanna thayA che manohara aneka camatkAro jeone evA te mahAtmAone tevA tevA prakAranA zuddha upayoga-(nirmaLa dazA) rUpa seMkaDo divAo dvArA nitya dIvALI hojo. A graMthanuM paThana-pAThana karatAM karatAM manamAM sunizcita bhAvo dvArA aneka camatkAro jeone sarjAyA che. sArI rIte nizcayapUrvaka vastudharmanuM jJAna thavAthI jeonuM hRdaya harSathI nAcI uThyuM che. jenuM citta aneka camatkAro pAmyuM che. jeono AtmA ja badalAI gayo che, tathA jJAnasAra dvArA abhuta bodha pAmavAthI camatkArika banelA evA mahAtmAone nirantara dIpAvalI hojo - sArAMza ke jJAnasAra aSTakanuM satata adhyayana karavAthI yathArtha jJAna prApta karavA dvArA grahaNa karAyelA AtmarasamAM ja magna banelA mahAtmAone nitya dIvAlI ja hoya che. 13
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 874 jJAnasAranI racanAnAM kSetrAdi keSAJcidviSayajvarAturamaho cittaM pareSAM viSA - vegodarkakutarkamUrchitamathAnyeSAM kuvairAgyataH / lagnAlarkamabodhakUpapatitaM cAste'pareSAmapi; stokAnAM tu vikArabhArarahitaM tad jJAnasArAzritam // 14 // gAthArtha :- AzcaryanI vAta che ke keTalAka jIvonuM citta pAMca IndriyonA viSaya saMbaMdhI jvara vaDe (tAva vaDe) pIDAyeluM che. bIjA keTalAka jIvonuM citta mithyAtva rUpI viSanA AveganA pariNAme utpanna thayelA kutarkothI mUrNita thayeluM che. anya keTalAka jIvonuM citta kutsita vairAgyane lIdhe lAgelA haDakavA-vALuM che vaLI apara eTale bIjA keTalAka jIvonuM citta kugurunA yoge ajJAna rUpI kuvAmAM paDeluM che, paraMtu koI bhAgyazALI alpajIvonuM ja citta darzanamoha ane cAritramohanA vikArothI rahita nirmaLa ane zuddha je dekhAya che. te jJAnasAranA Azrayane kAraNe ja (arthAt je jJAnasArano abhyAsa kare che te ja mohadazAnA vikArothI rahita hoya che.) I/14 TIkA :- "veksiMviti" maho rUti maza, phreSAgnid gIvAnAM citta-ma: viSayAH-indriyAbhilASAH eva jvaraH tena AturaM-kliSTaM manaH asti / punaH pareSAM keSAJcid manaH viSAvegodarkakutarkamUrchitam iti viSasya-mithyAtvasya AvegaH-tvarA, tasya udarkaH-udayaH, tena kutarkastena mUrcchitaM-vyAkulIbhUtaM manaH asti / anyeSAM jIvAnAM kuvairAgyataH-duHkhagarbhamohagarbhavairAgyataH "lagnAlarka-lagnaH AlarkaH-haDakavAya iti lokabhASA yasya tad manaH asti / ca-punaH apareSAMkuguruvAhitAnAM kubodhakUpapatitaM-kujJAnakUpapatitaM manaH asti / tu-punaH vikArA:indriyakAmAH teSAM bhAraH, tena rahitaM jJAnasArAzritaM-jJAnasAre-paramAtmasvarUpe AzritaM vyAptaM manaH stokAnAmasti / iha khalu jagati kAmodvignAH-svarUpopayogalInacittAH zuddhasAdhyadRSTayaH puruSAH stokA eva // 14 // vivecana :- A saMsAramAM jIvonAM mana bhinna bhinna jAtinAM hoya che. temAM paNa mohanA udayanI AdhInatA vALA jIvo ghaNA hoya che. mohanA kSayopazama ane kSayavALA jIvo bahu alpa ja hoya che. bhogI jIvo ghaNA hoya che paNa yogI jIvo bahu ja thoDA hoya che. mithyASTi jIvo ghaNA che samyagdaSTi jIvo ghaNA alpa che. A vAtane dhyAnamAM rAkhIne A gAthAno artha vicArIe.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI cAritralakSmInI sAthe lagna 875 (1) keTalAka jIvonAM citta pAMca IndriyonA viSayonI abhilASA rUpI jvarathI pIDAyelAM hoya che. viSayonI abhilASA rUpI tAvathI taraphaDe che. (2) reSAM bIjA keTalAka jIvonAM citta mithyAtva rUpI viSanA Avega (baLa-) pUrvakanA udayane kAraNe utpanna thayelA kutarko dvArA mUrchita thayelAM che arthAt AkulavyAkula thayelAM hoya che. mithyAtvanA udayane kAraNe samajavAne badale samajAvanArane phasAvavA ghaNA khoTA kutarko karanAruM ja citta hoya che. samajAvanArane samajavAne badale harAvavA prayatna kare che. - (3) anya-keTalAka jIvonuM citta kuvairAgyanA kAraNe eTale ke duHkhagarbhita ane mohagarbhita vairAgyanA kAraNe lAgelA haDakavAvALuM hoya che. arthAt khoTA vairAgyanA kAraNe mAtra viSayAbhilASAthI ja je te dharma AcaraNa kare evuM citta hoya che. (4) a52-keTalAka jIvonuM citta kuguruonI jALamAM phasAyelA arthAt khoTA ane mohAndha kuguruonI vAcanAthI khoTA saMskArane pAmelA che te jIvonuM citta ajJAnadazAmAM ja vadhAro thavAthI kuzAna (ajJAna) rUpI kUvAmAM DubeluM hoya che. (5) paraMtu pAMca IndriyonA viSayavikAronA bhArathI rahita, jJAnanA sArabhUta evA AtmAnA parama svarUpamAM Azraya pAmeluM mana atizaya alpajIvonuM ja hoya che. kahevAno sAra e che ke A jagatamAM pAMca IndriyonA viSayothI udvegI banelA ane potAnA AtmAnA zuddha svarUpanA upayogamAM ja lIna cittavALA tathA AtmakalyANa rUpa zuddha sAdhya ja prApta karavAnA lakSyavALA jIvo atizaya alpa ja hoya che. 14 punaH granthAbhyAsarUpaM phalaM darzayati vaLI A jJAnasAra nAmanA granthano abhyAsa karavAthI je phaLa prApta thAya che te dekhADe che - - jAtodrekavivekatoraNatatau dhAvalyamAtanvate, (ti) hRdgehe samayocitaH prasarati sphItazca gItadhvaniH / pUrNAnandaghanasya kiM sahajayA tadbhAgyabhaGgyA'bhava-; nnaitadgranthamiSAtkaragrahamahazcitraM caritrazriyaH // 15 // gAthArtha :- pragaTa thayelA atizaya vivekarUpI toraNonI mAlAo baMdhAI che jemAM evA, ane ujvaLatAne vistAratA evA hRdayarUpI gharamAM jyAre avasarane ucita vizALa
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 876 cAritralakSmInI sAthe lagna jJAnasAra maMgaLagItono dhvani prasare che tyAre, pUrNa AnaMdanA ghana svarUpa evA AtmAne svAbhAvika evI te AtmAnI bhAgyalakSmI udayamAM AvI hoya evI nItirIti pramANe cAritra rUpI lakSmInI sAthe A graMthanA (abhyAsanA) bahAnAthI AzcaryakArI pANigrahaNa-mahotsava (lagnamahotsava) jANe pravartato hoya zuM? arthAt AtmAnuM ane cAritra-lakSmInuM lagna levAyuM hoya ema jANavuM. ./15 TIkA :- "gAtodrati" tisthamiSAnta-jJAnasarasthAgAvyAnAhU cAritrazriyaH karagrahamahaH-pANigrahaNamahotsavaH prasarati iti saNTaGka, zeSaM svata Uhyam 21 vivecana :- anAdikALathI A AtmA bhogI, avirati, mohabdha ane viSayasukhano arthI hato. jJAnasAra nAmano grantha tenA hAthamAM AvavAthI, teno abhyAsa thavAthI te jIvanI pariNati badalAI gaI. bhogImAMthI A jIva yogI thayo, aviratimAMthI viratidhara thayo. mohAlpamAMthI nirmohI banyo ane viSayasukhano arthI hato temAMthI AtmArthI thayo. Ama saghaLI paristhiti palaTAI gaI, A ja vAtane A zlokamAM kavirAja alaukika rIte raju kare che. A jJAnasArASTaka nAmano je grantha che teno abhyAsa karavAthI A jIvanuM cAritralakSmInI sAthe lagna thayuM. koIpaNa kanyA athavA kanyAnAM mAtA-pitA jamAI keTaluM bhaNelo che? te khAsa dekhe che. kAraNa ke bhaNelo hoya to ja kamANI karI zake ane potAnI putrI tathA teno parivAra saMsAranA sukhe sukhI thAya, eTale bhaNelAne ja kanyA Ape, ane kanyA paNa bhaNelAne vara tarIke Icche. A kAraNathI jyAM sudhI A jIva jJAnasAra bhaNyo na hato tyAM sudhI rakhaDato hato, koI Atmika-dhanavALI kanyA ApatuM na hatuM, paNa jJAnasArASTaka bhaNyo, vairAgI banyo, mohane jitanAra banyo, eTale cAritra rUpI lakSmInI sAthe teno saMbaMdha thayo, AtmAno ane cAritralakSmIno karagrahamata-pANigrahaNa mahotsava thayo. arthAt A bannenuM lagna levAyuM. jyAre lagna levAya che tyAre gharamAM toraNo baMdhAya che mATInAM makAna hoya to khaDIthI dhoLavAmAM ane bIjAM makAnone kalarathI raMgavAmAM Ave che. raMgarogAna karavAmAM Ave che arthAt ghara zobhAvavAmAM Ave che badhI ja baheno dhavala-maMgala gAya che A tamAma vAto dvArA kavizrI A lagnaprasaMgane ahIM rajU kare che - (1) jJAnasAra bhaNavAthI pragaTa thayelI atizaya ghaNA vivekavALI je buddhi che te
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI cAritralakSmInI sAthe lagna 877 toraNonI mALA che. gharamAM ThekaThekANe jema toraNo bAMdhe che tema A AtmAnA gharamAM ghaNo viveka pragaTyo che. heya-upAdeyano jabarajasta viveka jAgyo che. heyamAM heya buddhi ane upAdeyamAM upAdeya buddhi pragaTI che. Ama vivekarUpI toraNo camake che. (2) jJAnathI thayeluM ajavALuM e dhoLAza vistArAI che, jema khaDI AdithI gharane dhoLatAM ujAsa Ave tema jJAnanA baLathI hRdayagharamAM ujvaLatAno vistAra thayo che. (3) ahIM hRdaya-citta-mana e ghara samajavuM. (4) jema lagnaprasaMge baheno hoMze-hoMze dhavalamaMgaLa gAya che tema ahIM jJAnasArASTakanA zlokono sphIta-vizALa gItadhvani-dhavaLamaMgaLa-guMjArava gavAya che. hRdayamAM A zlokonuM ghaNuM ja raTana cAle che. AdhyAtmika rasapUrvaka zlokonuM niraMtara guMjana cAle che. (5) vararAjA lagnanA kAraNe harSaghelA hoya che tema A AtmA cAritralakSmInI sAthe potAnAM lagna levAyAM hovAthI pUrNa AnaMdanA dhanavALo thayela che. (6) je puruSane khAsa koI kanyA ApatuM na hatuM, je gharanI koI viziSTa Ijjata na hatI, te puruSa deza-videzamAM ghaNuM bhaNIne Avyo eTale sArA gharanI viziSTa kanyA sAthe lagna levAya che tyAre bannenAM bhAgya ughaDyAM ema kahevAya che. je puruSane koI kanyA ApatuM na hatuM tene uMcA gharanI viziSTa kanyA maLI eTale puruSanuM bhAgya khIlyuM-ughaDyuM kahevAya ane kanyAne Avo bhaNelo-gaNelo vara maLyo eTale kanyAnuM paNa bhAgya khIlyuM, A banneno saMbaMdha bhaNatarathI thayo, puruSa deza-videzamAM ghaNuM bhaNyo to A saMbaMdha thayo. tema A jIva jJAnasArASTaka bhaNyo, jJAnI banyo, vairAgI banyo, to cAritra rUpI lakSmInAM mAtApitAe potAnI cAritra-lakSmI kanyAne paraNAvI. tethI tAmiSAt A jJAnasArASTaka nAmanA granthanA abhyAsanA bahAnAthI sahanayA tatvA yamakyA te bannenuM bhAgya khIlavAnIughaDavAnI svAbhAvika nItirItithI triM - Azcarya upajAve tevo prama pANigrahaNa mahotsava-lagnaprasaMga viM na gamavat jANe zuM na thayo hoya ? arthAt thayo che. = kyAM vararAjAnuM ghara ! ane kyAM kanyAnuM ghara ! kanyA uMcA gharanI che sukhI gharanI che. vararAjA eTalA uMcA gharanA nathI paNa bhaNatara che, eTale uMcA gharanI kanyA maLI. ema ahIM jJAnasArASTakano abhyAsa karyo eTale cAritralakSmI kanyA maLI. tethI A lagna lokomAM Azcarya upajAvanAra che mATe citra zabda lakhyo che. vararAjAnuM bhAgya khIlyuM ke uMcA gharanI kanyA maLI tema ahIM potAnuM svAbhAvika bhAgya khIlyuM. tathAbhavyatA pAkI Atmahita thavAno samaya Avyo eTale te rIte cAritralakSmI kanyA maLI.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 878 svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala jJAnasAra TIkAkArazrIe A zlokano bhAvArtha lakhavAnuM TALyuM che eka kAraNa e che ke A lagnanI vAta che je sAMsArika vAta kahevAya. bIjuM kAraNa e che ke zlokanA zabdo jotAM ja artha samajAI jAya tema che, sahelo artha che, mATe svayaM jANI levA bhalAmaNa karI che. jJAnasArASTaka nAmanA granthanA abhyAsanA bahAnAthI AtmAnI sAthe cAritra rUpI lakSmIno lagnamahotsava pravarte che Ama saTA-saMbaMdha karavo. bAkIno viSaya svayaM jANI levo. /15 bhAvastomapavitragomayarasaiH liptaiva sarvatra bhUH, saMsiktA samatodakairatha pathi nyastA vivekasrajaH / / adhyAtmAmRtapUrNakAmakalazazcakre'tra zAstre puraH; pUrNAnandaghane puraM pravizati svIyaM kRtaM maGgalam // 16 // gAthArtha :- A zAstramAM uMcA uMcA bhAvonA samUha rUpI kAmadhenu gAyanA pavitra chANa vaDe bhUmi sarva bAju lepAyelI che tathA samatArasanA pANI vaDe A zAstranI bhUmi upara chaMTakAva karAyelo che. tathA mArgamAM vivekarUpI puSpanI mALAo pAtharelI che. AgaLa upara adhyAtmarasa rUpI amRtathI bharapUra bharela pUrNa kAmakuMbha sthApana karelo che. A rIte pUrNa AnaMdanA samUha svarUpa A AtmA potAnA zuddhasvarUpAtmaka nagaramAM (gharamAM) praveza karate chate svayaM suMdara maMgaLa karAyuM che. 16/ * TIkA :- "mAvato rUtyAdri vRtta" pUnAne-zuddhAtmAne pura pravati svIyaM kRtaM maGgalamiti vAkyamiti' - zuddha AtmajJAna thayuM che jene evo pUrNa AnaMdanA samUha svarUpa A AtmA jyAre potAnA nagaramAM (svabhAvadazAmAM) praveza kare che tyAre A zlokamAM kahyA pramANenuM svayaM maMgala karAyuM che. ema jANavuM arthAt A AtmA anAdi kALathI bhava-aTavImAM rakhaDato hato, tene sadguruno yoga thayo, sadgurue upadeza ApI mokSamArga tarapha A jIvane vALyo, rastAmAM koI takalIpha na paDe eTale jJAnasAranuM bhAtuM sAthe bAMdhI ApyuM pachI A jIva koIpaNa jAtanA mAnasika vikalpo vinA mokSa taraphano mArga kApavA lAgyo, Ama A AtmA svabhAva-dazA tarapha vaLIne sva-nagaramAM praveza kare che tyAre maMgaLabhUta kuMbha-kaLazanI kalpanA karelI che. A pramANe A zlokano sAra che. 1. ahIM TIkAnAM padonA artho barAbara samajAya eTalA mATe svataMtrapaNe TIkA na lakhatAM anvaya svarUpe TIkAnAM vAkyo lakhIne artha samajAvela che.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala 879 je bhavaaTavImAM anAdikALathI A jIva rakhaDato hato, te aTavI kevI che ? te bhavaaTavInuM svarUpa nIce mujaba sAta vizeSaNothI jaNAve che. (1) viSamarogazokAdikaNTakAkulAyAm = jema aTavI kAMTA-kAMkarA vagerethI bharapUra bharelI hoya che, tema A bhava aTavI bhayaMkara roga ane zoka vagere duHkho rUpI kAMTAothI bharelI che. - (2) antarAyovavAnavyAhAra yiotitApataptAyAm - pUrve bAMdhelA aMtarAya karmanA udayathI nathI prApta thayo AhArAdino yoga jene evA A jIvanAM ati-udvega ane dveSanAM duHkho rUpI tApathI tapelI A bhava aTavI che. eTale ke aprApta AhArAdinA yogane kAraNe atinA tApathI tapelI bhUmivALI A bhavaaTavI che. (3) mahAvyasanasahastrasiMhavyAghravyAptAyAm moTAM moTAM duHkho rUpI hajAronI saMkhyAmAM siMha ane vAgha vagere hiMsaka prANIothI vyApta A aTavI che. aTavImAM jema hajAro siMha ane vAgha, varU, sarpa Adi hiMsaka prANIo hoya che tenAthI aTavI duHkhadAyI thAya che tema A bhavaaTavI paNa jalodara, kensara, TIbI, DAyAbITIza Adi mahAduHkho, patino viyoga, patnIno viyoga, putrano viyoga, dhanano viyoga ItyAdi hajAro duHkhothI bharapUra bharelI che. = (4) prAvayanivRttupaTAdhATIdudvAra niMtIpaLAyAm - khoTuM tattva samajAvanArA mithyAtvI kuguruo rUpI luMTArAonI dhADanA huMkArAvALA bhAre zabdonI garjanAthI bhayaMkara banelI A aTavI che. jema aTavImAM luMTArAonI dhADa paDe ane "lUMTo-luMTo, mAromAro" nA avAjothI AkhI aTavI bharI de che tema A bhava aTavI paNa kuguruonI mithyAvANI dvArA jyAM tyAM Atma-dhana luMTAI rahyuM che. koI bacAvavAne samartha nathI evI A bhavATavI che. (5) vaivavetAnatrAsitAyAm - mithyArdaSTi devo rUpI rAkSaso vaDe trAsa pAmelI A bhavaaTavI che. jema koI aTavImAM rAkSasono ghaNo trAsa hoya tema A bhavaaTavImAM mithyArdaSTi devo sAmAnya prajAne aneka jAtanI pIDA kare che evI A bhavATavI che. indriyaviSayasukhabuddhilakSaNabhrAntimarumarucikAbhUmibhUtAyAm (6) pAMca IndriyonAM viSaya-sukho bhogavavAnI buddhi svarUpa bhrAnti utpanna karanArI, jhAMjhavAnA jaLanI bhUmi jevI bhUmi che je aTavImAM, tevI A bhavATavI che, arthAt aTavImAM jema jhAMjhavAnA jaLano bhrama mAtra thAya, paNa tyAM jaIe to pANI maLe nahIM, tema bhavATavImAM viSayasukhonI =
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 880 svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala jJAnasAra bhrAnti mAtra thAya paNa sukho prApta thAya nahIM. kAraNa ke jhAMjhavAnA jaLamAM jema jaLa che ja nahIM tema Indriyajanya sukhomAM sukha che ja nahIM, bhrama mAtra che. duHkha mAtra ja che. (7) strIvilAsAdiviSavRkSacchAyAyutAyAm strIonI sAthe bhogavilAsa (strIne AzrayI puruSanI sAthenA bhogavilAsa) Adi svarUpa viSanAM (jheranAM) vRkSonI chAyAthI bharelI A bhavATavI che. jema aTavImAM viSamaya vRkSo hoya ane tenI chAyAmAM je Ave te bhAna bhUlI jAya tevI ja rIte A bhavATavI paNa bhogavilAsothI bharapUra bharelI che. temAM phasAyelo jIva AtmAnA svarUpanuM bhAna bhUlI jAya che. AvA prakAranAM sAta vizeSaNo vALI A bhava-aTavI bhayaMkara che. temAM phasAyelo jIva du:khI du:khI che. have te jIva kevo che ? Ama jIvanAM 5 viSeSaNo kahe che. = (1) anAdisaMsArasaMsaraNamithyAtvAsaMyamakaSAyayogahetucatuSTayopacitajJAnAvaraNAdikarmavRtAnantaparyAyasya anAdi kALathI saMsAramAM cAre gatinI aMdara rakhaDapaTTI karatAM karatAM mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga Ama cAra prakAranA karmabaMdhanA hetuo dvArA tIvra bAMdhelAM jJAnAvaraNIya vagere karmothI DhaMkAyA che anaMta anaMta guNa-paryAyo jenA evo A jIva bhava aTavImAM rakhaDe che. bAMdhelAM ghanaghAtI Adi karmothI A jIvanA guNo ane guNasaMbaMdhI paryAyo AvRta thayelA che. eTale ja kevalajJAnAdi guNo hovA chatAM kaMI kAma ApatA nathI. = (2) atavyAtmasAdhanasya saMsAramAM aneka-aneka bhavo karavA chatAM paNa nathI prApta thayuM AtmatattvanuM sAdhana jene evo A jIva che. AtmatattvanI sAdhanA thAya evI sAdhanasAmagrI A jIva pAmyo nathI. = (3) dhanAvipipAsAvyAnonanetrasya = dhana vagere bhoga sAmagrInAM sAdhano meLavavAnI pipAsAmAM ja Akula-vyAkula che netro jenAM evo jIva, saMsAramAM rahelA jIvo sadA dhanAdi bhoga sAmagrI meLavavAmAM ja vyagra hoya che. tethI A jIva paNa dhanAdimAM ghaNo lubdha che. (4) tallAbhAdiyojanAdigmUDhasya te dhana vagere bhoga sAmagrI vadhAre vadhAre pramANamAM kema maLe ? Ama tenA lAbha vagerenI yojanA karavAmAM ja digmUDha banelo, arthAt yojanA karavAmAM ja A jIva evo lAgI gayo che ke zuM karavuM ane zuM na karavuM ? tenuM bhAna bhUlI gayelo A jIva che. = (5) paribhramataH jIvasya kadAcit jagadupakAraparavidyAdharavara: guruH, tasya saMyogo khAta: = saMsAranI cAre gatimAM paribhramaNa karatA arthAt janma, jarA, mRtyu Adi aneka
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 881 jJAnamaMjarI svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala duHkhothI duHkhI thayelA ane ahIM tahI rakhaDatA evA A jIvane (tenI bhavitavyatA pAkI hoya tyAre bhAgyayogathI) kyAreka jagatanA jIvono upakAra karavAmAM ja parAyaNa evA ane zreSTha vidyAne (zAstrIya jJAnane) dhAraNa karavAvALA uttama evA je gurumahArAjazrI, temano bheTo thAya che. mahA bhayaMkara bhava-aTavImAM Ama tema paribhramaNa karatA jIvane upakAraparAyaNa uttama gurujIno bhAgya pAkavAthI malApa thAya che. guruNApi mArgabhraSTamita ita: paribhramantaM dInamazaraNamavalokyoktaM, he bhadra ! zruNu, tavAnandakandopamaM mahodayanagarasya mArgam / ___ yatra sadAgamasarAMsi tattvapIyUSapUrNAni, AcAryopAdhyAyanirgranthAdayo nAgarikAH, samyagdarzanajJAnopayoganirdhAritamArgapracArAH, yatra kSAntyAdidharmasamyaktvAdiguNasthAnAnyeva vizrAmabhUmayaH, svAdhyAyavidhigItavRndamanoharA paddhatiH, tattvAnubhavatattvaikatvAdayaH zramamantareNa mArgalaGghanopAyAH, yamaniyamAdyaSTAGgAni vAhanAni, zrImadarhanmahArAjanItinigRhItataskarAkuTilAH cAritrAcArapravINasAmAyikAdisaMyamasthAnasannivezAH, yatra zraddhAdhAraNAnirdhAritasiddhipuragamananirvyAghAtapracAra ratnatrayIlakSaNam / pravartaya tadmArge, yena karmASTazatruvyUhakSayaM kRtvA nirmalAnandaM zuddhamavyAbAdhamapunarAvRtti mahitamanantajJAnadarzanapUrNaM paramAvyayamamUrtAsaGganirAmayaM nirvANanagaraM drakSyasi nirAbAdham / mArgathI bhraSTa thayelA, saMsAramAM ahIM tahIM rakhaDatA-bhaTakatA lAcAra, azaraNa evA atyanta duHkhI A jIvane joIne karuNArasanA mahAsAgara evA gurujI vaDe paNa kahevAyuM ke he bhadra ! tane AnaMda-AnaMdanA atyanta mUlabhUta-pAyAnI upamAvALo evo mahodayanagara pahoMcavAno mArga huM tane kahuM chuM te tuM sAMbhaLa. huM tane je mArga kahuM chuM te mArga tane mahAna udayavALA (jyAM koIpaNa prakAranuM duHkha nathI tevA) nagaramAM pahoMcADaze ane tuM ghaNo sukhI sukhI thaIza. sAvadhAnIthI mArI vAta sAMbhaLa. A mArgamAM nIce mujabanI badhI ja sAnukuLatAo goThavAyelI che. kyAMya jarA paNa muzkelI na paDe tevo A mArga che. (1) je mArgamAM tattvajJAna rUpI pIyUSathI bharapUra bharelAM evAM uttama AgamazAstrorUpI nirmaLa, zuddha ane svaccha sarovaro rahelAM che. tAre jeTaluM amRta pIvuM
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 882 svabhAvadazAnI prAptimAM maMgala hoya teTaluM pIje, kyAreya khUTe nahIM evAM A sarovaro che. je sarovaromAM UMDuM UMDuM sUkSma tattvajJAna-jaLa bhareluM che. (2) AcAryo, upAdhyAyo ane nirgastha munio vagere, mahAtmAo A mArganA nAgariko che. AvA sajjana, sadAcArI ane niHspRha-nirlepa AtmAo jyAM nAgarika hoya tyAM luMTAvAnuM to hoya ja nahIM, ulaTuM bhUlA paDelAne mArge caDAvanArA nAgariko che. (3) samyagdarzana ane samyajJAnanA upayoga svarUpa nizcita karelA che javAAvavAnA moTA moTA rastAo jemAM evo A mArga che. jema upayogapUrvaka cAle ane cAlavAnA rastAo vyavasthita hoya to athaDAya nahIM, pIDAya nahIM. tema ahIM samyagdarzana ane samyajJAnanA upayoga pUrvaka cAlavAnuM che eTale kyAMya athaDAvAnuM banavAnuM nathI. (4) jyAM cAlatAM cAlatAM loko thAke to vizrAmA khAvAnI bhUmio che. kaI bhUmio che? kSamA Adi daza munidharmo ane samyaktvAdi cAra thI bAra guNasthAnako, A saghaLI rAtavAso rahevA mATenI-thAka utAravA mATenI vizrAmabhUmio che. (reSTa erIyA che) A dharmasthAnomAM ane guNasthAnakomAM he bhadra ! tuM vadhAre samaya ArAma laI zakIza. tyAM tane koI bhaya nathI. pIDA nathI. (5) je mArgamAM svAdhyAya karavA rUpI vidhipUrvaka saMgItanA samUhanI manohara racanA goThavAyelI che. arthAt A mArgamAM niraMtara Atmatattvano svAdhyAya karavAno che, jethI rasto kyAM pUro thaI gayo te khabara paNa na paDe, jema koI rastA upara AdithI aMta sudhI saMgItanI surAvalI goThavI hoya to te sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM keTaloya mArga kapAI jAya, thAka lAge nahIM, tema ahIM manohara svAdhyAyanI paddhatinI racanA karelI che. dararoja amuka sUtrono ane amuka vAcanAno svAdhyAya karavAno hoya che. (6) jyAM Atmatattvano anubhava karavo ane AtmatattvanI vicAraNAmAM ekatA karavI vagere vagere mArga pasAra karavAnA evA evA suMdara suMdara upAyo goThavelA che ke jenAthI tuM jarA paNa parizrama karyA vinA turata surata A mArga kApI zakIza. (7) yama-niyama-Asana-prANAyAma-pratyAhAra-dhAraNA-dhyAna ane samAdhi ema yoganAM ATha aMgo e A mArga kApavA mATenAM vAhano che (hAthI-ghoDA ane kAranuM kAma kare che. tane jaldI jaldI muktinagara laI jaze.) (8) zrI arihaMta paramAtmA rUpI mahArAjAnI kaDaka nItithI dabAI gayA che arthAt pakaDAI gayA che moharAjAnA sainiko rUpI coro jemAM evAM akuTila arthAt saraLa tathA
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI nirvANanagaranI prApti 883 cAritrAcAranuM pAlana karavAmAM barAbara pravINa evAM sAmAyikAdi saMyamasthAno rUpI saMnivezo (nAnI nAnI nagarIo-poLo-galIo) che je mArgamAM tevo A mArga che. (9) zraddhA ane samyajJAna A banne guNo vaDe atyanta nizcita karelo siddhipura (muktinagare) pahoMcADavAmAM koIpaNa jAtano vyAghAta (bhaya-pIDA-duHkha) na Ave tevo atizaya vizALa ratnatrayInI sAdhanA svarUpa pAko roDa rasto che jyAM, tevo A mArga che. he bhadra ! tuM mArA kahevAthI A mArge pravRtti kara. tane koI takalIpha nahIM paDe, bhava aTavI tuM pAra utarI jaIza, A mArga upara cAlavAthI ATha karmarUpI zatruonI vyuharacanAno nAza karIne tuM have kahevAtA 11 vizeSaNo vALA nirvANanagarane joIza (pAmIza, meLavIza). te nirvANanagara kevuM che? te sAMbhaLa, tenA 11 vizeSaNo tuM jANa (1) nirmaLa AnaMda vALuM (2) AThe karmono kSaya hovAthI atyanta zuddha (3) tyAM janma-jarA-mRtyunI pIDA na hovAthI avyAbAdha. (4) jyAM gayA pachI pharIthI bhavATavImAM pAchuM AvavAnuM nathI tevuM apunarAvRtti. (5) sarve jJAnI ane uttama AtmAo vaDe pUjAyeluM. (6) anaMta anaMta jJAna-darzana guNothI pUrNa. (7) atyanta avinAzI arthAt paramAvyaya. (8) rUpa-rasAdi paudgalika guNo vinAnuM - amUrta. (9) paradravyono sarvathA saMga jyAM nathI tevuM asaMga. (10) zarIra nathI mATe zArIrika rogo vinAnuM nirAmaya. (11) Adhi-vyAdhi-upAdhi vinAnuM arthAt nirAbAdha. he bhadra! AvA prakAranAM agiyAra vizeSaNovALA bhavya evA A nirvANanagaranuM A mArge cAlavAthI tane darzana thaze. tena bhavyena zramaNAdisahAyena gRhItastanmArgaH / tato guruNApi pAtheyopamaM dattaM jJAnasArAkhyaM yathArthopadezamUlaM zuddhAnubhavAsvAdamadhuratAsvAdaM samatArasazItalajalam / tena nirvikalpaM pravRtto mArgollaGghanena / gurujInI upara mujabanI vANI sAMbhaLIne bhavATavIthI ugI banelA (nirvedaguNavALA) ane AvA prakAranA nirvANanagaranA rAgI (saMvegaguNavALA) A jIve te
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 884 nirvANanagaranI prApti jJAnasAra mArga svIkAryo, rastAmAM kaMI zaMkA Adi thAya to tenuM mana cilata na thaI jAya te mATe thoDAka munio sAthe mokalyA. eTale zramaNAdinI sahAya sAthe A jIve A mArga pakaDyo. A mArge cAlavA mAMDyuM. prazna :- ziSya :- gurujI ApazrInA kahevAthI ane ApanA ziSyonI mane sahAya che eTale A mArge huM prayANa to AdaruM chuM. paraMtu rastAmAM mane bhUkha-tarasa lAge to zuM karavuM ? mAre kaMIka khANI-pINI to sAthe joIe ne ? uttara H- gurujI :- bhadra ! tuM ciMtA na kara. madhurarasavALuM bhojana ane zItaLa jala, A banne vastuo bhAtA rUpe huM tane sAthe bAMdhI ApuM chuM. le, A jJAnasArASTaka nAmanuM bhAtAnuM poTaluM tArI pAse rAkha, jemAM yathArtha upadezanuM mUla raheluM che. temAM zuddha AtmadazAnA anubhava rUpI madhuratara mIThAza rahelI che. tathA samatArasa rUpI zItaLa pANInI boTala bharelI che. tethI khANI-pINInuM A poTaluM mAthA upara (magajamAM-buddhimAM) upADI le. have tuM nirbhaya-nirvikalpa thayo chato prayANa kara, prayANa kara, samaya na gumAva. AvA prakAranA zubha kAryamAM vighno ghaNAM saMbhave che. te bhadra jIva vaDe have mAnasika tamAma bhayo ane vikalpo tyajIne mArga kApavAmAM ja jorazorathI pravRtti AraMbhAI. (doDavAnuM cAlu karAyuM). AnaMda AnaMdanI choLo uchaLatI ja rahI ane harSaghelo jIva AgaLa cAlyo. muktinagara tarapha ja badghardaSTi vALo banyo. ataH paramapAtheyopamaM jJAnasAraM mokSamArgaM gacchatA sukhanirvAhArthamabhyasyam / tasya ca cirakAlInAkSayatattvahetubhUtA tadAsvAdavRddhikaraNArthaM vihitA iyaM TIkA tattvArtha-vizeSAvazyaka-dharmasaMgrahaNI - karmaprakRtyAdigranthAlambanapUrvakaM mayA devacandreNa svaparopakArAya tattvabodhanI nAmnI, sA ca ciraM nandatAdAcandrArkam / atra ca yanmayA svamatidoSeNa bhrAmikaM bhASitaM tacchodhayantu dakSAH paropakArapravaNAH / santo hi guNagrAhakA eva, na khalu punaH matsariNo bhavanti / tena satAM prauDhAnandakArI evaiSA TIkA samAptA iti // 16 // A kAraNathI mokSamArga tarapha prayANa karatA (sarve paNa) jIvone sukhe sukhe nirvAha thAya (mArga kapAya) te mATe zreSTha bhAtAtulya A jJAnasArASTakano avazya abhyAsa karavo joIe. mokSamArge prayANa karanArA uttama jIvane A graMtha khANI-pINI tulya-bhAtA samAna ghaNo ja upakArI che. tethI ja devacaMdrajI che nAma jenuM evA mArA vaDe sva ane paranA
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 885 jJAnamaMjarI jJAnasAranA kartAnI pATaparaMparA upakAra mATe ghaNA lAMbA kALa sudhI akhaMDita tattvaprAptinA hetubhUta evI A saMskRta TIkA jJAnasAranA AsvAdamAM vizeSavRddhi karavA sAru banAvAI che. te TIkA zrI tattvArthasUtra-vizeSAvazyakabhASya-dharmasaMgrahaNI ane karmaprakRti vagere mahAgranthonuM AlaMbana levA pUrvaka banAvAI che. A TIkAnuM "tattvabodhanI" evuM sArthaka nAma che. A TIkA AkAzamAM vAvacaMdra-sUrya tape tyAM sudhI vRddhi pAmo. arthAt anaMtakALa sarva jIvone sukhadAyI thAo. kSatinI kSamAyAcanA A TIkA lakhavAmAM mArAthI potAnI matinA doSathI bhramaNAtmaka (ayathArtha) je kaMI kahevAI gayuM hoya, te paropakAra karavAmAM parAyaNa evA he catura puruSo ! tame sudhArajo. kAraNa ke saMtapuruSo sadA guNonA ja grAhaka hoya che. teo kyAreya matsarI-IrSALu hotA nathI. teone atizaya ghaNA AnaMdane karanArI A TIkA ahIM samApta thAya che. [1 atra sUtrakRcchrIyazovijayopAdhyAyAH nyAyAcAryA vAgvAdinIlabdhavarAH durvAdimadAbhrapaTalakhaNDanapavanopamAH, teSAM prazastiH - gacche zrIvijayAdidevasuguroH svacche guNAnAM gaNaiH / prauDhiM prauDhimadhAmni jItavijayaprAjJAH parAmaiyaruH // tatsAtIrthyabhRtAM nayAdivijayaprAjJottamAnAM zizoH / zrImanyAyavizAradasya kRtinAmeSA kRtiH prItaye // 17 // gAthArtha :- zrI vijayadevasUrIzvarajI Adi uttama suguruonA svaccha evA ane guNonA samUha vaDe viziSTa tejasvI evA arthAt viziSTa tejanA sthAnabhUta evA (tapAgacchamAM zrI jItavijayajI paMDita zreSTha tejane dhAraNa karanArA thayA. temanA samAnatIrthika (gurubhAI) evA zrI nayavijayajI nAmanA uttama paMDita mahArAjazrI thayA, temanA ziSya ane nyAyavizArada evA yazovijayajInI A racanA paMDita puruSonI prIti mATe thajo. ll17ll TIkA :- "cchati"-tapa che zrI vinayavasUrivaraTUTI Tche zrIjItavijayaprAjJAH, teSAM sAtIrthyadharAH zrInayavijayaprAjJAH, teSAM ziSyeNa zrImad yazovijayopAdhyAyena vihito'yaM jJAnasArAkhyaH dvAtriMzadaSTakapramANo granthaH sUtrataH /
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnasAra 886 jJAnasAranA kartAnI pATaparaMparA tad-TIkA ca zuddhamArgadarzakena zrIkharataragacchIyena sadupAdhyAyazrIdIpacandrANAM ziSyeNa devacandragaNinA kRtA jJAnamaJjarI iti zreyaH / ta zrI jJAnasArasUtra sapUI I (sthA rUra X 8 = radda + 27 = 273 iyatparimitAH zlokAH) | ti zrI jJAnasArasUtra saMpUrNam pUjyapAda prAtaHsmaraNIya zrI hIrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pUjaya zrI vijayasenasUrIzvarajI thayA, temanA ziSya pUjya vijaya devasUrIzvarajI thayA, A AcArya mahArAjazrInA hAthe pATaNamAM vikrama saMvata 1688 mAM pU. upAdhyAyajI ma.zrInI dIkSA thaI. tethI vijayadevasUrijI ma.zrIthI pATaparaMparA lakhI che. temanA kALe paMDita zrI jitavijayajI ma.zrI ane paMDita zrI nayavijayajI ma.zrI A banne gurubhAIo thayA ke jeo pUjya upAdhyAya zrI kalyANavijayajInA ziSya-upAdhyAya zrI lAbhavijayajInA ziSyo hatA. zrI jitavijayajI: moTA ane zrI nayavijayajI nAnA banne eka ja gurujI zrI lAbhavijayajInA ziSyo hatA. temAMnA nAnA gurubhAI zrI nayavijayajInA ziSya zrI yazovijayajI upAdhyAyajI mahArAjazrI thayA. teoe A jJAnasArASTaka nAmanI kRti-racanA banAvI che je graMtha sUtrathI batrIsa aSTaka pramANa che. tethI 32 aSTakanA 32 x 8 = 256 zloko che tathA 17 gAthAo upasaMhAra svarUpa che. te maLIne kula 273 gAthAno A graMtha che. te jJAnasAra graMtha upara "jJAnamaMjarI" nAmanI TIkA zuddhadharmamArganA upadezaka ane zrI kharataragacchamAM thayelA uttama evA upAdhyAya zrI dIpacaMdravijayajInA ziSyaratna zrI devacandragaNijI vaDe karAI che. A pramANe jJAnAsArASTaka tathA jJAnamaMjarI TIkA samApta thaI.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 887 jJAnamaMjarI TIkAkArazrInI prazasti TIkAkAraH svaprazastiM nivedayati namaH syAdvAdarUpAya, sarvajJAya mahAtmane / devendravRndavandyAya, vIrAya vigatAraye // 1 // syAdvAda svarUpAtmaka, sarvajJa, mahAtmA, devendronA samUha vaDe vaMdAyelA, cAlyA gayA che duzmano jenA evA vIraprabhune namaskAra hojo. I15 zrIgautamAdyAH pravarA munIzA, devarddhiparyantamameyabodhAH / teSAM suvaMze varabhAskarAbhaH, zrIvardhamAno munirAD babhUva // 2 // aparimita bodhavALA jJAnI mahApuruSo zrI gautamasvAmIthI prAraMbhIne zrI devardhigaNi mahArAjA sudhI aneka thayA, teonA nirmaLa vaMzamAM tejasvI sUryasamAna zrI vardhamAna munirAja thayA. rA saMvegaraGgazAlAgranthArthakathanasUtradharatulyaH / surirjinezvarAkhyaH, siddhividhisAdhane dhIraH // 3 // saMvegaraMgazALA nAmano je graMtha che teno artha kahevAmAM sUtradhAra tulya evA ane muktinI vidhinI sAdhanA karavAmAM dhIra evA zrI jinezvarasUrIzvarajI thayA..3 tacchiSyA jinacandrAkhyAH, sUrayo guNabhUrayaH / tacchiSyAbhayadevAryA, gacche kharatarezvarAH // 4 // 'yena navAGgIvRttirupapAtikopAGgavRttivistAraH / vidadhe paJcAzakAdivRttiryA bodhavRddhikarA // 5 // 1. zrI jinezvarasUrijIe vikrama saMvata 1080 mAM durlabharAjanI sabhAmAM caityavAsI munione jItIne "kharatara" birUda prApta karyuM hatuM tyArathI kharataragaccha kahevAyo. juo kharataragacchanI paTTAvalI. 2. nava aMga sUtro upara TIkA racanArA (navAMgavRttikAra) evA zrI abhayadevasUrijI kharataragacchanA hatA evuM A prazastimAM TIkAkArazrIe kahyuM che. ane te zrI abhayadevasUrijI caMdragacchanA hatA evo ullekha bIjA aneka granthomAM maLe che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888 jJAnasAra TIkAkArazrInI prazasti ghaNA guNo vALA temanA ziSya zrI jinacaMdrasUrijI thayA. temanA ziSya kharataragacchanA nAyaka zrI abhayadevasUrijI thayA. jo je zrI abhayadevasUrijI vaDe nava aMgasUtronI TIkA, uvavAI nAmanA upaganI TIkAno vistAra ane bodhanI vRddhi kare tevI paMcAzaka AdinI TIkA racAI che. pA. tatpaTTe jinavallabhasUrijinadattasUrayo'bhUvan / paTTAnukramabhAnurjAto, jinakuzalasUriguruH // 6 // temanI pATe zrI jinavallabhasUrijI-zrI jinadattasUrijI vagere AcAryo thayA, ema pATanA anukramamAM sUryasamAna zrI jinakuzalasUrijI nAmanA gurujI thayA. ll teSAM vaMze jAto guNamaNiratnAkaro mahAbhAgyaH / kalikAlapaGkamagnaoNllokAn nistAraNe dhIraH // 7 // zrImajinacandrAhvaH, sUrinavyArkadIdhitipratApaH / yasyAvadAtasaGkhyA, gaNyate no surAdhIzaiH // 8 // temanA vaMzamAM guNo rUpI maNionA mahAsAgara, mahAbhAgyazALI, kalikAla rUpI kAdavamAM phasAyelA lokono uddhAra karavAmAM dhIra-vIra, navA ugatA sUryanA kiraNo tulya pratApavALA evA zrI jinacaMdrasUrijI thayA, jemanA guNonI saMkhyA Indro vaDe paNa gaNI na zakAya teTalA guNo hatA. 7-8 tacchiSyAH pAThakAH zrImatpuNyapradhAnasaJjitAH / sumateH sAgarAH ziSyAsteSAM vidyAvizAradAH // 9 // 1. ahIM zrI abhayadevasUrijIne zrI jinacaMdrasUrijInA ziSya kahyA che paraMtu sthAnAMgasUtrAdinI vRttinI prazastimAM teo zrI jinezvarasUrijInA ane buddhisAgarasUrijInA ziSya hatA ema lakhe che. teono janma vikrama saMvata 1072 mAM thayo ane 1139 mAM svargavAsa thayo. teoe 12 aMga paikI nava aMgo upara ane uvavAI upAMga upara vRtti lakhI che. 2. A zrI jinakuzalasUrijI caityavaMdanakulakanI vRttine karanArA hatA. teo 50mI pATe kharataragacchamAM thayA. temano janma vikrama saMvata 1337 mAM, dIkSA 1347mAM, AcAryapada 1377 mAM ane svargavAsa 1389 mAM phAgaNa vada amAvAsyAe thayo.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 889 jJAnamaMjarI TIkAkArazrInI prazasti temanA ziSya zrI puNyapradhAna nAmavALA upAdhyAya thayA, temanA ziSya vidyAmAM vizArada evA zrI sumatisAgarajI thayA. lA. tacchiSyA sAdhuraGgAkhyA, rAjasArAH supAThakAH / sarvadarzanazAstrArthatattvadezanatatparAH // 10 // temanA ziSya sAdhuraMga nAmanA muni thayA ane temanA ziSya rAjasAra nAmanA uttama upAdhyAya thayA. jeo sarvadarzana zAstronA arthonAM tattvo samajAvavAmAM sadA tatpara rahetA. 1oll. tacchiSyA jJAnadharmAkhyAH, pAThakAH paramottamAH / jainAgamarahasyArtha-dAyakA guNanAyakAH // 11 // temanA ziSya parama-uttama evA jJAnadharma nAmanA upAdhyAyajI thayA jeo jaina AgamonAM rahasyonA arthone samajAvanArA ane guNonA nAyaka hatA. ll11 teSAM ziSyA mahApuNyakAryasaMsAdhanodyatAH / pAThakA dIpacandrAkhyAH ziSyavargasamanvitAH // 12 // teonA ziSya upAdhyAya zrI dIpacaMdrajI mahArAjazrI thayA ke jeo potAnA ziSyavarga sAthe mahA puNyakAryo siddha karavAmAM udyamazIla hatA. ll1rI yena zatruJjaye tIrthe, kunthunAthArhataH punaH / caitye samavasaraNe ca, pratiSThA vihitA varA // 13 // caturmukhe somajitA kRte yaH pUrNatAM vyadhAt / pratiSThAM naikabimbAnAM, cakre siddhAcale girau // 14 // ahammadAvAdamadhye, sahasraphaNAdyanekabimbAnAm / caityAnAJca pratiSThAM, cakAra yo dharmavRddhaye // 15 // je zrI dIpacaMdrajI upAdhyAya vaDe zatruMjayagirirAja upara caityamAM tathA samavasaraNamAM paramAtmA zrI kuMthunAthanI zreSTha pratiSThA karAvAI. tathA te ja zatruMjayagirirAja upara somajIe (somAzAha) karAvelA caumukhajInA maMdiramAM tathA bIjAM paNa aneka pratimAjInI
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89) jJAnasAra TIkAkArazrInI prazasti pratiSThA zrI dIpacaMdrajI upAdhyAyazrIe karAvI, tathA amadAvAda zaheranI aMdara sahastraphaNA pArzvanAtha vagere aneka pratimAjInI tathA aneka caityonI pratiSThA paNa dharmanI vRddhi thAya te mATe karAvI. ll13-14-1pI. tacchiSyeNa svabodhArthaM, devacandreNa dhImatA / vyAkhyAtA sugamA zuddhA, TIkeyaM tattvabodhanI // 16 // temanA ziSya dhImAna zrI devacaMdrajI vaDe potAnA bodhane mATe sugama ane zuddha evI tattvabodhanI nAmanI A TIkA karAI. 16ll syAdvAdasya rahasyAnAM, jJAnAllabdhodayena ca / devacandreNa bodhArthaM, suTIkeyaM vinirmitA // 17 // syAdvAda dharmanAM rahasyonuM jJAna thavAthI prApta thayelA puNyodayavALA evA zrI devacaMdrajI vaDe potAnA bodhane mATe A suMdara TIkA banAvAI. ll17ll saMvadresanidhijaladhicandramite (1795) kArtike site pakSe paJcamyAM navyapure kRteyaM jJAnamaJjarI // 18 // vikrama saMvata 1795 mA varSe kArataka mAsanA zukla pakSanI paMcamInA divase jAmanagaramAM (navApurAmAM) A jJAnamaMjarI nAmanI TIkA racAI 18 vAcanAtpaThanAdasyA, yo lAbho me samAgataH / tenAhaM bhavyasaGghazca, bhavatAM dharmasAdhakaH // 19 // A jJAnamaMjarI TIkAnuM vAMcana karavAthI ane bhaNavAthI mArA AtmAne je lAbha thayo tenAthI huM ane bhavya evo caturvidhazrIsaMgha dharmasAdhanAra banajo. 19 jayatu jinarAjasya, zAsanaM duHkhanAzanam / jJAnAnandavilAsADhyaM sarvasaMpadvivardhanam // 20 // duHkhono nAza karanAra, sarvasaMpattine vadhAranAra ane jJAnanA AnaMdanA vilAsathI bharapUra bhareluM evuM jainazAsana jaya pAmo, jaya pAmo. 2ll
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnamaMjarI antima maMgala 891 maGgalaM bhagavAn vIro, maGgalaM gautamaH prabhuH / maGgalaM sthUlabhadrAdyA, jainadharmo'stu maGgalam // 21 // bhagavAna zrI mahAvIraprabhu maMgalarUpa ho, zrI gautamasvAmI maMgalarUpa ho, dhUlibhadra Adi munio maMgalarUpa ho ane jainadharma maMgalarUpa ho. ra1. prazastimAMthI jaNAtI pATaparaMparA zrI vardhamAnasUrijI 8 zrI jinacaMdrasUrijI zrI jinezvarasUrijI 9. zrI sumatisAgarajI zrI jinacaMdrasUrijI 10. zrI mAdhuraMgajI zrI abhayadevasUrijI 11. zrI rAjasAgarajI zrI jinavallabhasUrijI 12. zrI jJAnadharmajI zrI jinadattasUrijI 13. zrI dIpacaMdrajI 7. zrI jinakuzalasUrijI 14. zrI devacaMdrajI - je che $ $ + | | ti zrI jJAnasArIvA jJAnamArI sapUuf , jJAnasAra samApta ja jJAnamaMjarI TIkA paNa samApta che
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ BHARAT GRAPHICS - Ahme Ph: 079.22134176, M : 992