Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahopAdhyAyazrImadyazovijayajIviracita bdAtriMzadAtriMzikAprakaraNam / bhAga-1 (1 thI 7 batrIzI) : parizIlana : pU.A.bha.zrI.vi. candraguptasU.ma. : prakAzaka : zrI anekAnta prakAzana jaina rIlijIyasa TrasTa : Arthika sahakAra : pU. gaNivarya zrI nayabhadra vi.ma.sA.nA sadupadezathI vardhamAna bhakti zve.mU.pU. irAnIvADI jaina saMgha - kAMdIvalI-vesTa, muMbaI. tathA - devakInagara zve.mU.pU. jaina saMgha - borIvalI-vesTa, muMbaI.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyavizArada mahAmahopAdhyAyazrImadyazovijayajIviracita dvAtriMzadvAtriMzikAprakaraNam // prathama bhAga [1 thI 7 batrIzI -- parizIlana - pUjyapAda vyAkhyAnavAcaspati A.bha.zrI.vi. rAmacandra sU.ma.sA.nA paTTAlaMkAra pU. paramazAsanaprabhAvaka A.bha.zrI.vi. mukticandra sU.ma.sA.nA ziSya pU. paramasamatAniSTha A.bha.zrI.vi. amaragupta sU.ma.sA.nA ziSya pU.A.bha.zrI.vi. candragupta sU.ma.sA. prakAzana zrI anekAnta prakAzana jaina rIlijIyasa TrasTa Arthika sahakAra pU.A.bha.zrI.vi. rAmacandra su.ma.sA.nA paTTAlaMkAra pU.paM.pra.zrI bhadraMkara vi.ga.ma.sA.nA ziSyaratna pU.A.bha.zrI vi. kuMdakuMda sU.ma.sA.nA ziSyaratna 108+66 vardhamAnatapanI oLInA ArAdhaka pU. gaNivarya zrI nayabhadra vi.ma.sA.nA sadupadezathI vardhamAna bhakti je.mU.pU. irAnIvADI jaina saMgha - kAMdIvalI-vesTa, muMbaI tathA - devakInagara zve.mU.pU. jaina saMgha borIvalI-vesTa, muMbaI.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ + dvAtriMzadvAtriMzikAprakaraNam - prathama bhAga ja AvRtti : prathama nakala : 500 * mUlya : rU. 800/- (seTanA : bhAga-1 thI 4) * prApti sthAna : * mukuMdabhAI Ara. zAha 5, navaratna phaleTsa, navA vikAsagRha mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007. * jatInabhAi hemacaMda zAha 'komala' chAparIyAzerI, mahIdharapurA, surata-395 003. * pramodabhAi choTAlAla zAha 102, vorA AziSa, paM. solIsITara roDa, malADa (isTa) , muMbai-400 097. * vijayakarabhAI kAMtilAla jhaverI premavardhaka phleTsa, navA vikAsagRha mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007. * sUryakAMtabhAi caturalAla zAha C/o. paMkaja ejansIjha : 22, sAivihAra, 'gurudeva' hoTalanI upara, mu.po. kalyANa (ji. ThANe) 421 401. sUcanA : A pustaka jJAnakhAtAnI rakamanA upayogathI chapAyeluM hovAthI tenI saMpUrNa kiMmata athavA yogya nakaro jJAnakhAtAmAM ApIne A pustakano upayoga karavA zrAvakone bhalAmaNa che. je mudraka : Tejas Printers F/5, Parijat Complex, Swaminarayan Mandir Road, Kalupur, AHMEDABAD-1. PH. (079) (O) 22172271 (R) 29297929 (M) 98253 47620
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve pUjyapAda mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAe viracelAM graMtharatnomAMthI 'dvatrizadvAtrizikA' nAmanA graMtharatnanuM parizIlana karavAnA prAraMbhe prathama dAnadvAtrizikAnuM parizIlana A pustakamAM karAyuM che. A pUrve dIkSAdvatrizikAnuM parizIlana pragaTa thayuM che. A rIte dareka dvatrizikAnuM parizIlana pragaTa karavAno vicAra che. pUjyapAda mahAmahopAdhyAyajI mahArAjAnA graMtharatno aMge huM kazuM jaNAvuM - enA badale jijJAsu AtmAo e graMtharatnonA adhyayana dvArA graMtharatnono pAvana paricaya prApta karI le - e ja sAruM che. jijJAsuvarganI anukULatA mATe A eka alpa prayatna che. nIce jaNAvelA pUjyapAdazrInA pAvana paricayanA mananathI samajAze ke apratima pratibhAnA svAmI dvArA nirmANa pAmelA graMthanuM parizIlana karavA mATe A prayatna kharekhara ja alpatama che. anaMtopakArI devAdhideva zrI mahAvIra paramAtmAnA paramatAraka zAsananI ujavalaprabhAne ujjavalatama banAvanArA samartha aciMtya prabhAvazALI pUjaya paramagItArtha AcAryabhagavaMtAdi divyapuruSonI pAvana paraMparAmAM pUjayapAda mahAmahopAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAjAnuM je sthAna che - teno ochAvattA pramANamAM ApaNane saune sArI rIte paricaya che. AjathI traNaso varSa pUrve thaI gayelA upAdhyAyajI mahArAjAnA e jIvanakALano vicAra karIe to pUjyapAdazrIjInuM nirmaLa sAdhanAmaya jIvana; abhuta ane camatkArapUrNa jaNAze. eka bAju kriyAnuM zaithilya ane bIjI bAju ajJAnanuM sAmrAjaya: AvI viSamasthitimAM nirmaLa cAritranI sAdhanA sAthe zuddhakriyA ane samyajJAnathI potAnA jIvanane vAsita banAvavAnuM kArya keTaluM kaparuM che - e ApaNe samajI zakIe chIe. bhUtakALanI viziSTa sAdhanA na hoya to koI paNa rIte; kaThora sAdhanAmaya jIvana jIvavAnuM sadabhAgya prApta thAya nahi. vi.saM. 1665mAM uttaragujarAtanA dhINoja gAmanI bAjunA kanoDa gAmamAM jeozrIno puSya janma thayo hato - te pUjya upAdhyAyajI ma.ne bAlyakALamAM ja potAnI adbhuta smaraNazaktinA prabhAve paramapAramezvarI pravrajayAnI prApti thaI hatI. prasaMga evo banelo ke - pU. upAdhyAyajI ma.nI mAtAne zrI bhaktAmarastotranuM zravaNa karyA vinA bhojana nahi karavAno niyama hato. e pramANe ekavAra potAnA putranI sAthe zrI bhaktAmarastotranuM zravaNa karavA pU. gurubhagavaMta pAse teozrI gayAM hatAM. te vakhate te stotranA eka vAranA ja zravaNathI pUjyazrIne yAda raheluM. tyAra bAda eka vAra varasAdanA kAraNe pUjyazrInI mAtA stotranuM zravaNa karavA pU. gurubhagavaMta pAse jaI zakyAM nahi. traNa divasanA upavAsanA aMte pU. upAdhyAyajI mahArAjAe potAnI mAtAne upavAsanuM kAraNa pUchatAM mAtAnA niyamane jANyo. tyAra bAda temanI dAna batrIzI: eka parizIlana
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMmatipUrvaka mAtAne bhaktAmara stotra saMbhaLAvyuM ane pAraNuM karAvyuM. A rIte pUjyazrInI adbhuta smaraNazaktinA prasaMgane jANIne pU. gurubhagavaMta pUjayazrInI mAtA pAse pUjyazrInI mAMgaNI karI ane tyAra bAda atyaMta ullAsapUrvaka pUjaya upAdhyAyajI mahArAjanI mAtAe potAnA putranuM pUjaya gurudevazrIne samarpaNa karyuM. A rIte kAlAMtare ratnatrayInI nirmaLa sAdhanAmAM pUjayazrI lIna banyA. prabaLa jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamanA prabhAve utkaTa prakharapratibhAdi asAdhAraNa sAmarthyathI pUjyapAdazrIe khUba ja alpasamayamAM gaNanApAtra samyajJAnanuM saMpAdana karyuM. paramazraddheya ananyasAdhAraNa buddhipratibhAdi guNothI bhAvita zraddhAsaMpanna zrAvakavarganI sahAyathI pUjayazrIne vidyAnA dhAma samAna kAzImAM adhyayana karavAnI anukULatA maLI. tyAMnI traNa varSanI sthiratA daramyAna nyAyazAstronuM paripUrNa adhyayana karI ane keTalAMka varSa kAzInI AjubAju rahI anyadarzanazAstronuM talasparzI adhyayana karI pUjayazrIe parasamayanuM rahasya prApta karyuM. e vakhate anya paMDitone vAdamAM harAvanAra samarthavAdIne potAnI anekAMtavAdanI vijayavaMtI zailIthI harAvIne pUjayazrIe potAnA adhyApakaguruvarga dvArA nyAyavizArada'nuM biruda prApta karyuM. A prasaMga, pUjayazrI mATe ja nahi paraMtu samagra paramatAraka zrI jinazAsana mATe gauravaprada hato. je vakhate jainetara dArzanika vidvAno, jainono paDachAyo paNa potAnI upara na paDe enI kALajI rAkhatA hatA; tevA vakhate evA vidvAnavarga dvArA A rIte "nyAyavizArada' tarIkenuM biruda prApta karavuM e kharekhara ja zrI jinazAsananI sarvoparitAno ja eka vijaya hato. A rIte kAzImAM paradarzananuM paripUrNa adhyayana karI pUjaya upAdhyAyajI mahArAja gujarAtamAM vicaratA hatA. te daramiyAna moTe bhAge graMthAlekhanamAM tatpara banI teozrI vyAkhyAnAdinI pravRttithI para rahetA. kahevAya che ke eka gAmamAM pUjayapAda mahAmahopAdhyAya zrImad vinayavijayajI mahArAja jyAre pravacana karatA hatA tyAre jainetara vidvAno vyAkhyAna daramyAna prazno pUchI-pUchIne pUjayazrIne mUMjhavavAno prayatna karatA hatA. eTale ekavAra pUjaya upAdhyAyajI mahArAja vyAkhyAna mATe birAjamAna thayA ane vyAkhyAnanI zarUAtamAM ja prazno pUchanArane jaNAvI dIdhuM ke prazna daramyAna pa vargano koI paNa varNa uccAravAno nahi ane tenA javAbamAM paNa 1 vargano koI paNa varNa uccAravAmAM nahi Ave. pAchaLathI praznakartAonI e aMgenI azakti jANIne teone game te rIte prazno pUchavAnI rajA ApI. ane pUjyazrIe to varganA uccAraNa vinA ja sarva praznonA javAba ApI vidvAnone potAnA zabda uparanA prabhutvanI pratIti karAvI hatI. AvI to kaMI keTalIya kiMvadattIo pUjayazrInA viSayamAM pracalita che. kahevAya che ke pUjayazrI jayAre kAzIthI vidyAbhyAsa karI gujarAtanA koI eka gAmamAM padhAryA tyAre eka divasa sAMjanA pratikramaNa daramyAna pUjyazrIne koI eka zrAvake sajajhAya dAna batrIzI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ bolavAnI vinaMtI karI. tyAre pAMca gAthAnI nAnI sakjhAya pUjyazrI bolyA. tethI e zrAvake moTI sajhAya pharamAvavA jaNAvyuM. paraMtu tyAre pUjyazrIe "nathI AvaDatI' ema jaNAvyuM. eTale pelA zrAvake kahyuM ke "zuM kAzImAM rahIne ghAsa kApyuM?" tyAra bAda bIjA divase sAMje pratikramaNamAM sajajhAya bolavAnA prasaMge pUjyazrIe samakitanA saDasaThabolanI ke sADAtraNaso gAthAnI stavanarUpa sajajhAyanI navI ja racanA karavA sAthe bolavAnI zarUAta karI. eka pachI eka DhALo bolAtI gai. paNa sajajhAya pUrNa thatI na hovAthI pelA zrAvake kahyuM ke "basa have !" tyAre pUjayazrIe paNa kahyuM ke "nA, A to kAzImAM kApelA ghAsanA pULA bAMdhuM chuM." A sAMbhaLI zrAvake avinaya aMge pUjayazrInI kSamA yAcI. A prasaMga sAco hoya ke na paNa hoya paraMtu pUjayazrInA vartamAna sAhitya uparathI teozrInuM graMtha racavAnuM adbhuta sAmarthya spaSTapaNe pratIta thAya che. pUjyazrInA viSayamAM evI paNa eka vAta cAle che ke pUjyazrI potAnI sthApanAjInI ThavaNI upara cAra dhvajA rAkhatA hatA. tenI pAchaLa hetu e hato ke "cAre dizAmAM je koI vidvAna hoya te teozrIne jItIne potAnI vijayazrI phelAve." AvuM jANIne eka vRddhAe pU. upAdhyAyajI mahArAjanuM mAna dUra karavA teozrIne kahyuM ke "sAheba ! jo ApazrI cAra dhvajA rAkho, to anaMtalabdhisaMpanna zrI gautamasvAmI mahArAjA keTalI dhvajA rAkhatA haze !' vRddha zrAvikAnA kathananuM tAtparya jANIne pUjyazrIe turata ja ThavaNI uparathI dhvajAo dUra karI. pUjyapAda mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnA jIvanaprasaMgomAM AvI keTalIya vAto prasiddha che. te keTalA aMze sAcI che e to anaMtajJAnIo jANe. paraMtu teozrIe racelA vividha graMthomAM potAnA hRdayanA je bhAvonuM pratibiMba saMkramAvyuM che - e jotAM upara jaNAvelI vAtomAM vizvAsa mUkavAnuM mana thatuM nathI. teozrInI sarvatomukhI pratibhA; nirmaLa samyagdarzana; samyaphacAritra pratyeno avihaDa rAga; zrI jinAjJA pratyenuM asAdhAraNa samarpaNa; zrI vItarAga paramAtmAnA vacana pratyeno adbhata rAga; paramatAraka zrI jinAgamonuM talasparzI parizIlana; devAdhideva zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananI prAptithI anubhavelo svAbhAvika AnaMda... vagerenA yathArthasvarUpe darzana karAvanArA teozrInA graMthonA parizIlanathI AtmAne je AnaMdanI anubhUti thAya che te varNanAtIta che. teozrI dvArA sarjAyelA agAdha sAhityamAMthI Aje je bhAga upalabdha che e paNa ApaNA saunA paramapuNyodayanuM ja eka phaLa che. enI pratye udAsInatA batAvavAnuM mumukSu AtmAne to koI paNa rIte na pAlave. 1444 graMthonA praNetA sUripuraMdara AcAryabhagavaMta zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA graMtho ApaNA sudhI pahoMcyA emAM ekamAtra pUjayapAda upAdhyAyajI mahArAjanA nirmaLa prayatna kAraNa che. teozrInA samakAlIna zrI AnaMdaghanajI mahArAja, mahAmahopAdhyAya zrI mAnavijayajI eka parizIlana
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAja; mahAmahopAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAjA Adi aneka vidvAna zAstrakAra paramarSionI apekSAe pUjayazrInI zAstraracanA-paddhati, padArthanA paramarahasyane prApta karAvavA mATenuM eka anokhuM viziSTa sAdhana che. zrImad AnaMdaghanajI mahArAjanI adhyAtmikatA e vakhate khUba ja prasiddha hatI. pUjya upAdhyAyajI mahArAjAne teozrIne maLavAnI ghaNI ja bhAvanA hatI. ekavAra pUjyazrI adhyAtmabhAvane uddezI vyAkhyAna karI rahyA hatA, tyAre zrotAvargamAM eka vRddha sAdhu paNa hatA. vyAkhyAnathI prabhAvita banelA e zrotAvargamAM pelA vRddhasAdhunA mukha para joie tevI prasannatA na jaNAi, tyAre pU. upAdhyAyajI mahArAje temane vyAkhyAna karavA vinaMtI karI. e mujaba traNa kalAka teoe pravacana karyuM. tenAthI prabhAvita banI pUjyazrIe temane temanuM nAma pUchyuM tyAre zrImad AnaMdaghanajI mahArAjano pU. upAdhyAyajI mahArAjane paricaya thayo. e vakhate ATha zlokanI aSTapadIthI temanI stavanA karI hatI. kahevAya che ke e vakhate zrImad AnaMdaghanajI mahArAje paNa e ja rIte aSTapadIthI pUjayazrInI paNa stavanA karI hatI, paraMtu e aSTapadI atyAre upalabdha nathI. zrImad AnaMdaghanajI, e vakhate kharA arthamAM avadhUta tarIke prasiddha hatA. koI koI vAra ja teozrI janasaMparkamAM AvatA. moTe bhAge teo janasaMparkathI dUra rahetA. temanI AdhyAtmikatAnI sAthe camatkArazakti vagere anekAneka siddhio paNa prasiddha hatI. kahevAya che ke eka vAra rAjAnI rANIne putra thato na hovAthI rAjAnA durAgrahathI zrImad AnaMdaghanajIe eka tAvIja banAvIne rANIne bAMdhavA ApyuM. yogAnuyoga thoDA samaye rANIe putrane janma Apyo. rAjAe khuza thaIne AnaMdaghanajI mahArAjane khabara ApyA ane jaNAvyuM ke "ApanI kRpAnuM phaLa che." tyAre AnaMdaghanajI mahArAjAe tAvIja maMgAvIne temAMno kAgaLa rAjAne vaMcAvyo. temAM lakhyuM hatuM, "rAjAkI rAnIko laDakA ho yA na ho usameM AnaMdaghanajI ko kyA?" A vAMcIne rAjAne AnaMdaghanajInI nispRhatAnI khAtarI thaI. zrImad pAse suvarNasiddhi hatI. kahevAya che ke e aMge pU. upAdhyAyajI mahArAje teozrI pAse prArthanA karI hatI. paraMtu zrImad vAta uDAvI dIdhI. evuM paNa kahevAya che ke zrImad AnaMdaghanajI mahArAje suvarNasiddhi ApavA mATe pU. upAdhyAyajI mahArAjAne potAnI pAse bolAvyA hatA. pUjayazrIne bolAvyA eTale teozrI AvelA. ATha divasa sudhI dhIraja rAkhIne koI ja vAta na karI paNa tyAra bAda pUjyazrIe potAne zA mATe bolAvyo che-e pUchyuM. tyAre zrImad AnaMdaghanajI mahArAje jaNAvyuM ke "kAma vagara to nahi ja bolAvyA hoya ne? suvarNasiddhi ApavAnI bhAvanAthI tamone bolAvyA hatA, paraMtu have bhAvanA nathI." A pramANe kahIne pUjya upAdhyAyajI mahArAjane teozrIe suvarNasiddhi ApI nahi. A baMne vAtamAM keTalo aMza sAco che - e kahevuM zakya dAna batrIzI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. paraMtu mahAmahopAdhyAyajI mahArAjA pAse je siddhi hatI tenI AgaLa suvarNasiddhinuM koI ja mUlya nathI. AtmAne paramAtmA banAvI zake evA zuddhajJAnapravAhane vahevarAvavAnuM sAmarthya e vakhate mAtra pUjayazrImAM hatuM. Aja sudhImAM paNa AvA samartha graMthakAraparamarSinI prApti ApaNane thaI nathI. AjanuM vAtAvaraNa jotAM AvA samartha zaktisaMpanna jJAnI bhagavaMtono bhaviSyamAM suyoga maLe - evuM paNa jaNAtuM nathI. kAzImAM adhyayanakALa daramyAna gaMgAnadInA kinAre ekavIsa divasanI sAdhanA dvArA jeoe sarasvatIdevIne siddha karI hatI, teozrIne suvarNasiddhi maLe ke nA maLe ethI zo pharaka paDavAno hato? teozrIe sarasvatI devInI kRpAthI sarjelA graMthonuM mUlya suvarNathI paNa vizeSa che. paraMtu bhautika suMdara sAmagrImAM ja zreyaH samajanArAone e samajAvavAnuM koI paNa rIte zakya nathI. zrI vItarAgaparamAtmAnuM paramatAraka zAsana AvA koI paNa bhautika camatkArothI prabhAvavaMtuM nathI, paraMtu tenA lokottara svarUpanA kAraNe ja prabhAvavaMtuM che. e lokottara svarUpanA darzana karAvavAno prayatna karanArA paramopakArI zAstrakAra paramarSio ja kharekhara paramazAsana prabhAvaka che. adhyAtmasAra; adhyAtmoniSad adhyAtmamatakhaMDana; adhyAtmamataparIkSA; nayarahasya; nayapradIpa; nayopadeza; nyAyAloka; jainatarkabhASA; jJAnabiMdu; nyAyakhaMDanakhAdya; mArga parizuddhi; upadezarahasya; vairAgyakalpalatA; kAtrizatAtrizikA; jJAnasAra; yatilakSaNasamuccaya; gurutattvavinizcaya; sAmAcArI-prakaraNa; pratimAzataka; bhASArahasya; adhyAtmopadeza; syAdvAdarahasya; pramANarahasya; anekAntavyavasthA; jJAnArNava; dharmaparIkSA ane paMcanigraMthI... vagere anekAneka graMthonA sarjanathI pUjaya upAdhyAyajI mahArAjAe ApaNI upara khUba khUba anugraha karyo che. tema ja syAdvAdakalpalatA, karmaprakRti, SoDazakaprakaraNavRtti, yogavizikA, aSTasahasrIvivaraNa Adi aneka TIkAgraMthonuM sarjana karI pUjyazrIe anya zAstrakAra paramarSionA zAstranA paramArthane ApaNA sudhI pahoMcADyo che. saMskRta-prAkRtabhASAmAM racAyelA agAdha sAhitya sivAyanuM gujarAtI ke hiMdI vagere bhASAmAM pUjyazrIe raceluM sAhitya paNa khUba ja vizALa che. dravyaguNaparyAyano rAsa, jaMbusvAmIno rAsa, samAdhizataka, samatAzataka, 350, 150 ane 125 gAthAnAM stavano; mauna ekAdazInuM stavana, traNa covIzI, aDhAra pApasthAnakanI sajhAya, ATha yogadaSTinI sajhAya, samakitanA saDasaTha bolanI sajhAya, agiyAra aMganI sajajhAya ane saMyamazreNInI sajhAya vagere aneka kRtio dvArA pUjaya upAdhyAyajI mahArAjAe AgamagraMthonA gUDha bhAvone khUba ja spaSTapaNe samajAvavAno prayatna karyo che. A badhuM sAhitya jotAM te vakhatanA vidvAnavarge pUjyazrIne zrutakevalInI pratIti karAvanArA tarIke varNavyA che - te yathArtha lAgyA vinA nahi rahe. eka parizIlana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte 80 varSanA potAnA jIvanano lagabhaga samagra samaya zrutajJAnanI upAsanAmAM vyatIta karanArA pUjyapAda upAdhyAyajI mahArAjA vi.saM. 1734nA mahAsuda-5nA divase DabhoI mukAme kALadharma pAmyA. teozrIe AraMbhelI zrutasAdhanA A rIte virAma pAmI. pUjyazrInI ananyasAdhAraNa jJAnopAsanAe dareka zrutapremI bhavyAtmAonA hRdayamAM pUjayazrIne pratiSThita karyA che. zrI arihaMta paramAtmAnA paramatAraka zAsananA koI paNa upAsaka; pUjayazrIne kyAre paNa bhUlI zakaze nahi. aMte pUjyapAdazrInA agAdhajJAnapravAhamAM nimagna banI ApaNA AtmAne paramAtmA banAvavA ApaNe sau prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka abhyarthanA che... - A.vi. candraguptasUri jaina upAzraya chAparIyA zerI, mahIdharapurA, surata. vi.saM. 2056, kA.va. 5, zanivAra dAna batrIzI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namo 5 tthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa dvAtriMzato vAcakamukhyajAta-dvAtriMzikAnAM budhadurgamANAm / bhavantu gamyA avizAlabodhai buddhyeti sArArthamihAtanomi // aindravRndavinatAghriyAmalaM yAmalaM jinapatiM samAzritAm / yogino'pi vinamanti bhAratI bhAratI mama dadAtu sA sadA // indronA samudAyathI jeozrInAM caraNayugala sArI rIte namaskRta thayelAM che te zrI jinezvaradevane AzrayIne rahelI jeNIne yogIo paNa sArI rIte name che te bhAratI-sarasvatI mane bhAratI-vANIne sArI rIte sadA Ape. __zreyobhUtAnekazAstrArthasaGgrahaM manasikRtya dvAtriMzikAprakaraNamArabhamANo granthakAro dAnadharmasya prAthamyena paramamaGgalarUpatvAdAdau tadvAtriMzikAmAha kalyANasvarUpa aneka zAstranA arthono manamAM saMgraha karIne kAtrizadvAaizikA prakaraNano prAraMbha karanArA graMthakAra paramarSi cAra prakAranA dharmamAM prathama hovAthI paramamaMgalasvarUpa dAnanI batrIzI (dvAaizikA) prathama kahe che. arthAt dAnadvatrizikAnI racanA prathama kare che- aindrazarmapradaM dAnamanukampAsamanvitam / bhaktyA supAtradAnaM tu mokSadaM dezitaM jinaiH // 1-1 // aindreti-anukampAsamanvitamanukampApUrvakaM dAnam / indrasya sambandhyaindraM yaccharma tatpadaM / sAMsArikasukhAntarapradAnopalakSaNametat sveSTabIjapraNidhAnArthaM cetthamupanyAsaH / bhaktyA supAtradAnaM tu jinairbhagavadbhimokSadaM dezitaM, tasya bodhiprAptidvArA bhagavatyAM mokSaphalakatvAbhidhAnAt / / 1-1 / / anukaMpAthI yukta dAna IndrasaMbaMdhI sukhane ApanAruM che. ane bhaktipUrvaka supAtrane apAtuM dAna to mokSane ApanAruM che - A pramANe zrI jinezvara devoe upadezya che. A pramANe prathama zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke, sAmAnyathI ahIM "dAnadvAtrizikA" (dAna-batrIzI)mAM anukaMpAdAna ane supAtradAna - A be dAnano vicAra karyo che. emAM anukaMpApUrvaka je dAna che tene anukaMpA-samanvita dAna kahevAya che. IsaMbaMdhI je sukha che tene aindrazarma kahevAya che. anukaMpAsamanvita dAna ApavAthI Indra saMbaMdhI sukha prApta thAya che. ahIM Indra saMbaMdhI sukhathI sAMsArika sukhamAtranuM grahaNa karavAnuM che. anukaMpAdAnathI koI paNa sAMsArika sukha prApta thatuM hoya che. Ama chatAM "aindrazarmapradam" A pramANe nirdeza karavAnuM kAraNa e che ke che A, graMthakArazrInuM ISTa bIja che. tenA praNidhAna mATe teno prathama nirdeza eka parizIlana
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ To . karyo che. anyathA A lokanAM sAMsArika sukhono prathama nirdeza karIne tenAthI paralokasaMbaMdhI indra vagerenA sukhano saMgraha karyo hota. - bhaktithI apAtuM supAtradAna mokSane ApanAruM che - tema zrI jinezvaradeve varNavyuM che. supAtradAna samyagdarzananI prApti dvArA mokSaphaLanuM kAraNa che - e pramANe zrI bhagavatIsUtramAM jaNAvyuM che. ll1-15 anukaMpA ane bhaktinA viSaya jaNAvAya che- anukampA'nukampye syAd bhaktiH pAtre tu saGgatA / anyathAdhIstu dAtRRNAmaticAraprasaJjikA // 12 // anukampeti-anukampA'nukampye viSaye / bhaktistu pAtre sAdhvAdau saGgatA syAt samucitaphaladA syAd / anyathAdhIstu anukampye supAtratvasya supAtre cAnukampyatvasya buddhistu dAtRRNAmaticAraprasaJjikA'ticArApAdikA / atra yadyapi supAtratvadhiyo'nukampye'saMyatAdau mithyArUpatayA'ticArApAdakatvaM yujyate, supAtre'nukampyatvadhiyastu na kathaJcit, tatra glAnatvAdidazAyAmanyadA'pi ca sveSToddhArapratiyogiduHkhAzrayatvarUpAnukampyatvadhiyaH pramAtvAt, tathApi svApekSayA hInatve sati sveSToddhArapratiyogiduHkhAzrayatvarUpamanukampyatvaM tatrAprAmANikameveti na doSaH / apare tvAhuH-tatra prAguktaM nirvizeSaNamanukampyatvaM pratIyamAnaM sAhacaryAdidoSeNa yadA hInatvabuddhiM janayati tadaivAticArApAdakaM nAnyadA, anyathAdhiyo hInotkRSTayorutkarSApakarSabuddhyAdhAnadvAraiva doSatvAd / ata eva na cAnukampAdAnaM sAdhuSu na sambhavati, "AyariyaaNukaMpAe gaccho aNukaMpio mahAbhAgo" iti vacanAdityaSTakavRttyanusAreNAcAryAdiSvapyutkRSTatvadhiyo'pratirodhe'nukampA'vyAhateti / etannaye ca supAtradAnamapi grahItRduHkhoddhAropAyatveneSyamANamanukampAdAnameva, sAkSAtsveSTopAyatveneSyamANaM cAnyatheti bodhyam / / 1-2 // "anukaMpya(anukaMpApAtra)mAM anukaMpA hoya ane sAdhu mahAtmA vagere satpAtramAM bhakti saMgata che. AnAthI viparIta buddhi eTale anukaMpyane supAtra mAnavAnI ane supAtrane anukaMpya mAnavAnI buddhi dAtAone aticAranuM kAraNa bane che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. Azaya e che ke anukaMpA karavA yogyane anukaMpya kahevAya che. anukaMpyamAM anukaMpyatvanuM jJAna hoya ane tenI anukaMpA karAya to ucita che. anukaMpyane ApeluM anukaMpAdAna yogya che. AvI ja rIte pU. sAdhubhagavaMtAdi bhakti karavA yogya hovAthI satpAtra che. evA satpAtramAM bhaktithI ApeluM supAtradAna yogya che. paraMtu AnAthI viparIta rIte anukaMpApAtrane satpAtra ane satpAtrane anukaMpApAtra mAnIne anukrame bhaktipUrvaka supAtradAna ane anukaMpAdAna karavAthI te te pravRtti dAtAne aticAranuM kAraNa bane che. nyAyanI paribhASAmAM A vAta samajAvavI hoya to; "supAtratvaprakAraka anukaMpyavizeSyaka buddhi ane satpAtravizeSyaka dAna batrIzI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukaMpya_prakAraka buddhithI te te buddhipUrvaka anukrame supAtradAna karavAthI ane anukaMpAdAna karavAthI aticAranuM ApAdana thAya che. A pramANe samajAvI zakAya. kahevAno Azaya eTalo ja che ke anukaMpApAtranI bhakti na hoya ane bhaktipAtra sAdhubhagavaMtAdi svarUpa satpAtranI anukaMpA na hoya. anyathA evuM karanArane aticAra lAge che. jo ke anukaMpApAtra asaMyati jIvomAM supAtratvanI buddhi karavAthI e buddhi mithyA hovAthI aticAranuM kAraNa bane e samajI zakAya che, paraMtu saMyati evA supAtramAM anukaMpyatvanI buddhi mithyA na hovAthI tene aticAranuM kAraNa tarIke mAnavAnuM koI paNa rIte ucita nathI. kAraNa ke pU. sAdhubhagavaMto jyAre glAna (bimAra) hoya athavA to vihArAdi vakhate bhUkhyA tarasyA hoya tyAre teozrImAM duHkha hoya che. e duHkhano uddhAra karavAnI dAtAne icchA hoya che. tethI sva(dAtA)ne iSTa evA duHkhoddhArano pratiyogI je duHkha che teno Azraya pU. sAdhu-sAdhvI vagere satpAtra che ane temAM duHkhAzrayatA rahI che, te svarUpa ja anukaMpyatva che. jeno uddhAra karavAno hoya tene teno pratiyogI kahevAya che. duHkhanA uddhArano pratiyogI duHkha che. AthI samajI zakAze ke potAne iSTa evA duHkhoddhAranA pratiyogI evA duHkhanA Azraya svarUpa anukaMpya to satpAtra paNa che. tethI satpAtramAM anukaMpyatvanI buddhi mithyA nathI, to satpAtramAM anukaMpyatvanI buddhine aticAranuM kAraNa mAnavAnuM ucita kaI rIte gaNAya ? topaNa pU. sAdhubhagavaMtomAM potAnI (dAtAnI) apekSAe hInatva(halakApaNuM) na hovAthI sthApekSA rInaviziSTatAdRzavAzrayatna svarUpa anukaMpyatva prAmANika na hovAthI koI doSa nathI. kahevAno bhAva e che ke anukaMpya (anukaMpApAtra) tene kahevAya che, ke jemAM potAne ISTa evA duHkhoddhAranA pratiyogI evA duHkhanuM Azrayatva hoya ane potAnI apekSAe hInatva paNa hoya. satpAtramAM tevA prakAranA duHkhanuM Azrayatva hovA chatAM dAtAnI potAnI apekSAe hInatva nathI. kAraNa ke dAtAnI apekSAe pU. sAdhubhagavaMtAdi satpAtra UMcA che, halakA nathI. tethI AvA satpAtramAM upara jaNAvyA mujabanA anukaMpyatvanI buddhi mithyAsvarUpa ja che. ane AthI ja te aticAranuM kAraNa bane che. AthI spaSTa che ke "anyathAthItu vAtanetivArasA ' - A pramANe jaNAvavAmAM koI doSa nathI. bIjA lokonuM A viSayamAM ema kahevuM che ke - sAmAnya rIte potAne iSTa evA duHkhoddhAranA pratiyogI evA duHkhanA Azrayane ja anukaMpya kahevAya che. emAM potAnI apekSAe hInatAnuM jJAna thavuM ja joIe - e jarUrI nathI. AvA prakAranuM anukaMpyatvanuM jJAna satpAtramAM thAya topaNa doSa nathI. doSa tyAre Ave che ke jyAre supAtra (satpAtra) evA sAdhubhagavaMtonI sAthe sahavAsAdi doSane laine teozrImAM hInatvanI buddhine anukaMpyatva utpanna kare; tyAre AvI anukaMpyatvanI buddhi aticAranuM kAraNa bane che. jayAre anukaMpyatvabuddhi hInatvanI buddhine utpanna eka parizIlana
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ na kare tyAre te anukaMpyatvanI buddhi aticAranuM kAraNa banatI nathI. anyathA(mithyA)buddhio, hIna ane utkRSTamAM anukrame utkarSa(sArApaNuM) ane apakarSa(halakApaNuM)nI buddhi utpanna karAvavA dvArA ja aticAra-svarUpa doSanuM kAraNa bane che, nahi to nathI banatI. AthI ja anukaMpAdAna sAdhumahAtmAone apAtuM nathI evuM nathI. arthAt pU. sAdhubhagavaMtone vize paNa anukaMpAdAna karI zakAya che. kAraNa ke "AcAryabhagavaMtanI anukaMpA karavAthI samagra gacchanI anukaMpA thAya che' - A pramANe zAstravacana che. zrI aSTaka prakaraNanI TIkAnA anusAre AcAryabhagavaMtAdine vize jo utkRSTatva(utkarSa)nI buddhino pratirodha (pratibaMdha) thayo na hoya to pU. AcAryabhagavaMtAdinI paNa anukaMpA karI zakAya che, emAM koI doSa nathI. A matamAM bhaktithI kareluM supAtradAna paNa; supAtra(grahaNa karanAra)nA duHkhane dUra karavAnA upAyarUpe hoya to anukaMpAdAnasvarUpa ja che. paraMtu e dAna sAkSAta potAnuM (dAtAnuM) je ISTa mokSa che; tenA upAya svarUpe apAtuM hoya to supAtradAna che. graMthakAra paramarSie "svAliyA dInatve sati vaiSNoddhAratiyojitu vAyatvamanuSyatvam - A pramANe anukaSpanuM svarUpa jaNAvyuM che - e mujaba pU. AcAryabhagavaMtAdi supAtranI anukaMpA na hoya. "sAyariya-kSaypAI cho anuvako mahAmAyo A vacanamAM kanumA zabda bhaktisvarUpa arthane samajAve che - e pramANe zrIkalpasUtranI TIkAmAM mahAmahopAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAjAe jaNAvyuM che. tethI ja zrIkalpasUtramULamAM bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAnI anukaMpAthI haribaigameSI deve garbhasaMharaNa karyuM - A pramANe jaNAvyuM che. tyAM paNa anukaMpAno artha; zrI mahAvIra paramAtmA pratyenI bhakti - A pramANe karyo che. tyAM garbhanuM saMharaNa bhagavAnanuM duHkha dUra karavA mATenuM na hatuM - e suprasiddha che... ityAdi vicAravAthI samajI zakAze ke bIjAoe jaNAvelI vAtamAM graMthakArazrIne ruci nathI. 1-rA. anukaMpAnuM svarUpa jaNAvAya che tatrAdyA duHkhinAM duHkhodidhIrSAlpAsukhazramAt / pRthivyAdau jinArcAdau yathA tadanukampinAm // 1-3 // tatreti-tatra bhaktyanukampayormadhye AdyA'nukampA duHkhinAM duHkhArtAnAM puMsAM duHkhoddidhIrSA duHkhoddhArecchA / alpAnAmasukhaM yasmAdetAdRzo yaH zramastasmAd / itthaM ca vastugatyA balavadaniSTAnanubandhI yo duHkhiduHkhoddhArastadviSayiNI svasyecchA'nukampeti phalitam / udAharati-yathA jinArcAdI kArye pRthivyAdau viSaye tadanukampinAmitthambhUtabhagavatpUjApradarzanAdinA pratibuddhAH santaH SaTakAyAn rakSantviti pariNAmavatAmityarthaH / yadyapi jinArcAdikaM bhaktyanuSThAnameva, tathApi tasya samyaktvazuddhyarthatvAttasya cAnukampAliGgakatvAttadarthakatvamapyaviruddhameveti paJcaliGgyAdAvitthaM vyavasthiterasmAbhirapyevamuktam / / 13 / / 10 dAna batrIzI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukaMpA ane bhakti e bemAM anukaMpA, duHkhano uddhAra karavAnI icchAne kahevAya che. e icchAne pUrNa karatI vakhate je prayatna karAya che te prayatna alpa jIvone asukha thAya evo hoya che. dA.ta. zrI jinezvaradevanI pUjA karatI vakhate pRthvIkAyikAdi jIvone vize tenI anukaMpA karanArA jIvo te jIvonI jema anukaMpA kare che; tema ahIM paNa samajavuM. "zrI jinezvaradevanI pUjAmAM pUjA karanArA; pRthvIkAyAdi jIvonI jema anukaMpA kare che tema alpa jIvone jenAthI asukha thAya che evA prayatnathI duHkhIonA duHkhano uddhAra karavAnI je icchA che tene anukaMpA ane bhakti e bemAMthI pahelI anukaMpA kahevAya che." - A pramANe trIjA zlokano zabdazaH artha che. Azaya e che ke bhakti ane anukaMpA - e benuM svarUpa varNavatAM prathama anukaMpAnuM svarUpa A zlokathI varNavyuM che. jenAthI alpa jIvone asukha thAya che evA zrama-prayatnane 'abhyAsukhazrama' kahevAya che. asukha eTale sukhano abhAva. koI paNa jIvane duHkha pahoMcADavAno pariNAma na hovAthI ane sukha prApta karAvAtuM na hovAthI ahIM 'suva' padano prayoga karyo che. alpa jIvone asukha thAya evA zramathI duHkhInA duHkhane dUra karavAnI icchAne anukaMpA kahevAya che. AthI samajI zakAze ke paramArthathI balavat aniSTano ananabandhI evo je duHkhInA duHkhano uddhAra; tenI icchAne anukaMpA kahevAya che. je ISTanI prApti pachI narakAdi aniSTanI prApti thAya che te ISTane balavad aniSTano anubaMdhI kahevAya che. koI paNa ISTanI prApti mATe pravRtti karIe to dareka pravRtti vakhate zrama vagere aniSTanI prApti to thatI ja hoya che. paraMtu te balavat hotuM nathI. ahIM paNa duHkhInA duHkhano uddhAra karavA svarUpa iSTanI pravRtti vakhate evuM nA banavuM joie ke jethI bhavAMtaramAM ApaNe durgatinAM bhAjana banavuM paDe. ethI ja jaNAvyuM che ke alpa jIvone jethI asukha thAya evA prayatnathI ja duHkhInA duHkhano uddhAra karavo. jenAthI ghaNA jIvone asukha thatuM hoya evo prayatna balavat aniSTano anubaMdhI bane che. tethI tenI vyAvRtti karavA zlokamAM "nya' padano prayoga karyo che. alpa jIvone thatuM asukha paNa Ama to aniSTa ja che; paraMtu balavad na hovAthI balavad aniSTano ananubaMdhI 'abhyAsukhazrama" che. zlokanA "vyAvI..." A uttarArdhathI upara jaNAvelI vigata daSTAMtathI samajAvI che. eno Azaya e che ke; zrI jinezvaradevanI pUjA karatI vakhate pRthvIkAya, aplAya... vagere jIvone asukha thatuM hoya che. Ama chatAM pUjA karanAranA manano bhAva e che ke AvA prakAranI bhagavAna zrI jinezvaradevanI pUjAnAM darzanAdithI pratibodha pAmelA bhaviSyamAM chakAya jIvonI rakSA karavAvALA bane. A rIte sarva jIvonI rakSAnA pariNAma sAthe pUjA prasaMge thoDA jIvone eka parizIlana
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ asukha thAya che. AvI pUjA saMbaMdhI prayatnavizeSathI sarva jIvonA duHkhanA uddhAranI icchA svarUpa anukaMpA bhagavAna zrI jinezvaradevanI pUjA karanArA kare che. joke zrI jinezvaradevonI pUjA e bhaktyanuSThAna hovAthI tene u52 jaNAvyA mujaba anukaMpApUrvakanuM anukaMpAnuSThAna kahevAnuM ucita nathI, paraMtu zrI jinezvaradevanI pUjA samyagdarzananI zuddhi - nirmaLatA mATe che; ane samyagdarzananuM liMga (kAryasvarUpa liMga) anukaMpA che. tethI te mATe paNa zrI jinapUjA che - ema mAnavAmAM koi virodha nathI. zrI paMcaliMgI vagere graMthamAM e pramANe vyavasthA hovAthI ame paNa e mujaba kahyuM che. 1-3aa alpAsukhazramAdityasya kRtyamAha anukaMpAnA svarUpamAM 'alpAmuhazrAv' AnA ullekhanuM prayojana jaNAvAya che-- tokAnAmupakAraH syAdArambhAd yatra bhUyasAm / tatrAnukampA na matA yatheSTApUrttakarmasu // 1-4 // stokAnAmiti - spaSTaH / navaramiSTApUrtasvarUpametad - " RtvigbhirmantrasaMskArairbrAhmaNAnAM samakSataH / antarvedyAM hi yaddattamiSTaM tadabhidhIyate || 1 || vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / annapradAnametattu pUrtaM tattvavio vivuM: ra|| rUti ||1-4|| gAthAno artha spaSTa che ke jyAM ghaNA jIvono AraMbha(hiMsAdi) thavAthI thoDA jIvone upakAra thAya che; tyAM iSTa ane pUrNa karmanI jema anukaMpA manAtI nathI. yajJAdi anuSThAna karAvanArA Rtvik brAhmaNo dvArA maMtrAdisaMskArapUrvaka brAhmaNo samakSa aMtarvedikAmAM je apAya che te iSTa karma che. ane vAvaDIo, kUvA, taLAva, yakSAdicaityo ane annapradAna : A badhAne pUrva karma kahevAya che. ahIM samajI levuM joie ke iSTa ke pUrta karma sthaLe nahi-jevA thoDA mANasone dekhIto (pAramArthika nahi) lAbha thato hoya che; tethI thoDA loko upara upakAra thato hoya topaNa mahAAraMbhAdinA kAraNe cikAra pramANamAM jIvonI hiMsA vagere thAya che. mATe iSTApUrNa-karmasthaLe anukampA manAtI nathI. zrI jinapUjAdi vakhate; pRthvIkAyAdi thoDA jIvo upara apakAra bAhyadRSTie thavA chatAM bhaviSyamAM pUjAdinAM darzanAdithI pratibodha pAmelA jIvo sakala jIvonI rakSA karanArA bane, AvI bhAvanAthI ghaNA jIvo upara upakAra thAya che. tethI pUjAdi anuSThAnamAM anukaMpAno Azaya spaSTa che. iSTApUrta karmamAM mAtra gaNatarInA ja jIvonA paNa laukika lAbhano ja Azaya hovAthI saheja paNa anukaMpA nathI. ahIM yAda rAkhavuM joie ke anukaMpA paNa lokottara lAbha (dharma) mATe vihita che. mAtra aihika lAbhanA AzayathI karAtAM anuSThAno anukaMpAnA AzayavALAM nathI. iSTApUrva karmomAM graMthakArazrIe spaSTapaNe anukaMpAno abhAva jaNAvyo che, dAna batrIzI 12
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ tethI teno upadeza apAya nahi. vAvaDIo, kUvA, taLAva ke sarovara khodAvavAM, yakSAdinAM caityo banAvavA ane annazALA vagere kholAvavI... ityAdi pUrNa karyo che. narakAdi gatimAM laI janArAM e karmono upadeza sarvathA tyAjaya che. ll1-4 nanvevaM kAraNikadAnazAlAdikarmaNo'pyucchedApattirityata Aha upara jaNAvyA mujaba pUrtakarmamAM anukaMpA manAtI na hoya to dAnazALAdi paNa pUrNa karma hovAthI; viziSTa kAraNe karAtAM e karma paNa nahi karavAM joIe. ema thAya to dAnazALAdi karmanA ucchedano prasaMga Avaze - A zaMkAnuM samAdhAna karatAM kahe che ke puSTAlambanamAzritya dAnazAlAdikarma yat / tattu pravacanonnatyA bIjAdhAnAdibhAvataH // 1-5 // puSTAlambanamiti-puSTAlambanaM sadbhAvakAraNamAzritya yaddAnazAlAdikarma pradezisampratirAjAdInAM / tattu pravacanasya prazaMsAdinonnatyA bIjAdhAnAdInAM bhAvataH siddherlokAnAm / / 1-5 // zrI tIrthaMkara paramAtmAnA pravacananI prazaMsA, stavanA vagerenA kAraNe je unnati thAya che, tethI lokone samyagdarzanAdinA bIjanuM AdhAna ane krame karI bIjano praroha vagere thAya che, tethI AvA puSTa AlaMbana svarUpa sadbhAvakAraNanI apekSAe pradezI ke sammati rAjA vagerenuM dAnazALA vagere kArya hatuM. tethI temAM pUrtakarmatvano prasaMga nathI. pravacananI unnatino je sadbhAva che te puSTa AlaMbanane AzrayIne karAtAM dAnazALAdi karmo icchApUrti nathI. II1-pA puSTAlaMbane karAtAM dAnazALAdi karmo iSTApUrNa nathI - tenuM kAraNa jaNAvAya che bahUnAmupakAreNa nAnukampAnimittatAm / atikrAmati tenAtra mukhyo hetuH zubhAzayaH // 1-6 // bahUnAmiti-tato nirvRtisiddhabahUnAmupakAreNAnukampAnimittatAM nAtikrAmati / tena kAraNenAtrAnukampocitaphale mukhyaH zubhAzayo heturdAnaM tu gauNameva, vedyasaMvedyapadastha eva tAgAzayapAtraM tAgAzayAnugama eva ca nizcayato'nukampeti phalitam / / 1-6 / / Azaya e che ke dAnazALAdi karmathI pravacananI unnati dvArA lokone bIjAdhAnAdinI siddhi thAya che ane tethI kAlAMtare mokSanI siddhi thAya che. A rIte ghaNA jIvone upakAra thato hovAthI te dAnazALAdi karmo anukaMpAnAM nimittonuM atikramaNa karatAM nathI. tethI ahIM anukaMpAnA ucitaphaLanI prAptimAM mukhya hetu zubhAzaya (zubhabhAva svarUpa puSTa AlaMbana) che. dAnazALAdinA nirmANathI apAtuM annAdinuM dAna to gauNa kAraNa che. upara jaNAvyA mujabano zAsanonnatino bhAva vedasaMvedyapadanI prApti thayA pachI ja Ave che. mokSa ane saMsAranI prAptinA je hetuo eka parizIlana
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ che tene yathArthapaNe jANavAnuM je AzayavizeSe bane che te AzayavizeSane vedyasaMvedyapada kahevAya che, jenI prApti cothA guNasthAnake ane pAMcamI daSTimAM thAya che. AvA Azayane anusaravAthI ja nizcayathI anukaMpAnI prApti thAya che. ISTa ke pUrva karmamAM eno saMbhava nathI. ll1-ell etadeva nayapradarzanapUrva prpnycytiAzayavizeSathI ja phalavizeSanI prApti thAya che - A vAta nayane AzrayIne jaNAve che kSetrAdi vyavahAreNa dRzyate phalasAdhanam / nizcayena punarmAvaH vatta: wAme Il9-9ii. kSetrAdIti-vyavahAreNa pAtrAdibhedAt phalabhedo, nizcayena tu bhAvavaicitryAdeveti tattvam / / 1-7 / / zlokArtha spaSTa che ke vyavahAranayane AzrayIne bhaktipAtra ane anukaMpApAtra A pramANe pAtravizeSAdine AzrayIne; dAnanuM phaLavizeSa prApta thAya che. nizcayanayanI apekSAe bhAvavizeSane kAraNe ja phalavizeSanI prApti thAya che. ll1-7ii. kAlAlambanasya puSTatvaM spaSTayitumAha kSetrAdivizeSane AzrayIne phaLavizeSanI prApti thAya che - A pramANe je jaNAvyuM che, tyAM kALanI puSTAlaMbanatA (mukhyatA) jaNAvAya che kAle'lpamapi lAbhAya nAkAle karma bahapi / vRSTau vRddhiH kaNasyApi kaNakoTi vRthA'nyathA // 1-8 // tti rUti spaSTa: II9-8 kahevAno Azaya e che ke yogya kALa(avasare) alpa evuM paNa karma, lAbhanuM kAraNa bane che. paraMtu akALe (anavasare) ghaNuM paNa karma lAbha mATe thatuM nathI. vRSTi(varasAda) thaye chate ekAda kaNanI karoDagaNI vRddhi thAya che. paraMtu varasAda thayo na hoya to puSkaLa kaNanI paNa vRddhi thatI nathI - e spaSTapaNe samajI zakAya che. tethI koI paNa jAtanuM zrI jinapUjAdi anuSThAna; zAstramAM jaNAvelA te te niyata kALe ja karavAno Agraha rAkhavo joIe. anyathA te pramANe na karavAthI te te anuSThAno arthahIna thaze. I1-8|| avasarAnuguNyenAnukampAdAnasya prAdhAnyaM bhagavadRSTAntena smrthyitumaahavasarocita anukaMpAdAnanA prAdhAnyanuM samarthana karavA bhagavAnanuM daSTAMta jaNAvAya che- dharmAGgatvaM sphuTIkartuM dAnasya bhagavAnapi / ata eva vrataM gRhNan dadau saMvatsaraM vasu // 1-9 // dAna batrIzI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAGgatvamiti- - ata eva kAle'lpasyApi lAbhArthatvAdeva dAnasyAnukampAdAnasya dharmAGgatvaM sphuTIkartuM bhagavAnapi vrataM gRhNan saMvatsaraM vasu dadau / tatazca mahatA dharmAvasare'nuSThitaM sarvasyApyavasthaucityayogena dharmAGgamiti spaSTIbhavatIti bhAvaH / tadAha - "dharmAGgakhyApanArthaM ca dAnasyApi mahAmatiH / avsthaucityyogena sarvathaivAnujampayA ||9||" kRti ||9-3|| yogya avasare alpa paNa kArya lAbha mATe ja thatuM hovAthI anukaMpAdAna dharmanuM aMga che - e spaSTa karavA mATe dIkSA grahaNa karatI vakhate bhagavAne paNa eka varSa sudhI suvarNa-mahoronuM dAna ApyuM. tethI dharmanA avasare AdareluM anukaMpAdAna badhAne potAnI avasthAne anurUpa dharmanuM kAraNa bane che - e spaSTa thAya che. aSTakaprakaraNamAM paNa jaNAvyuM che ke; "badhAne potAnI avasthA pramANe anukaMpAthI kareluM dAna paNa dharmanuM kAraNa bane che - e jaNAvavA mATe buddhinA nidhAna zrI tIrthaMka252mAtmAe vArSikadAna ApyuM hatuM." AthI samajI zakAze ke anukaMpAdAnanuM keTaluM mahattva che. anukaMpAdAna paNa vivekapUrvaka karatAM AvaDe to cokkasa ja dharmanuM aMga banyA vinA nahi rahe. vartamAnamAM sAcuM kahIe to dAnanuM svarUpa ja badalAyuM che. anukaMpAdAna je AzayathI vihita che te Azaya to lagabhaga lupta thayo che. anukaMpAdAna karatI vakhate eTalo to upayoga rAkhavo ja joie ke e dAna pUrNakarma na bane; paraMtu dharmanuM aMga bane. sarvathA viveka vinA karAtuM e dAna pUrNakarmanuM ja kAraNa banaze. 1-95 nanvevaM sAdhorapyetadApattirityata Aha upara jaNAvyA mujaba anukaMpAdAna dharmanuM aMga banatuM hovAthI pU. sAdhubhagavaMtoe paNa te karavuM joie - ema mAnavAno prasaMga Avaze tethI tenA nivAraNa mATe jaNAvAya che-- sAdhunA'pi dazAbhedaM prApyaitadanukampayA / dattaM jJAtAd bhagavato raGkasyeva suhastinA // 1- 10 // sAdhunApIti-sAdhunApi mahAvratadhAriNApi dazAbhedaM prApya puSTAlambanamAzrityaitaddAnamanukampayA dattaM suhastineva raGkasya tadAha - zrUyate cAgame 'AryasuhastyAcAryasya raGkadAnamiti' / kuta ityAha- bhagavataH zrIvardhamAnasvAmino jJAtAt / taduktam - " jJApakaM cAtra bhagavAnniSkrAnto'pi dvijanmane / devadUSyaM dadaddhImAnanukampAvizeSataH / / 1 / / " iti / prayogazcAtra dazAvizeSe yaterasaMyatAya dAnamaduSTam, anukampAnimittatvAd, bhagavadvijanmadAnavadityAhuH / / 1-10 / / 1 bhagavAna zrI vardhamAnasvAmInA dRSTAMtathI Arya zrI suhastisUri mahArAjAe raMkane jema dAna ApyuM hatuM; tema sAdhubhagavaMte paNa puSTa AlaMbana svarUpa dazAvizeSamAM dAna ApyuM che. arthAr mahAvratadhArI evA sAdhumahAtmAne paNa pUrve jaNAvyA mujaba zAsananI unnati svarUpa puSTa eka parizIlana 15
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaMbane anukaMpAdAna karavAmAM doSa nathI. anukaMpAdAna; dazAvizeSamAM doSAvaha nathI - e jaNAvatAM aSTaka prakaraNamAM pharamAvyuM che ke "A viSayamAM daSTAMta svarUpa bhagavAna che. sarvaviratidharmano svIkAra karyA pachI paNa anukaMpAvizeSathI cArajJAnavALA paramAtmAe brAhmaNane devadUSya ApyuM hatuM. A rIte devadUSyane ApanArA bhagavAna zrI vardhamAnasvAmI A viSayamAM daSTAMta svarUpa che." AthI samajI zakAze ke "dazAvizeSamAM sAdhubhagavaMtoe kareluM dAna; duSTa nathI. kAraNa ke te anukaMpAnuM nimitta che, bhagavAne brAhmaNane ApelA dAnanI jema.' - A pramANe anumAna karI; dazAvizeSe kareluM anukaMpAdAna duSTa nathI eno nirNaya karI zakAya che. 1-10nA A rIte puSTaAlaMbane paNa pU. sAdhubhagavaMto anukaMpAdAna kare to asaMyatine poSavAnA kAraNe narakAdigatiyogya karmabaMdhano prasaMga Avaze - A zaMkA jaNAvavApUrvaka tenuM samAdhAna karAya che- na cAdhikaraNaM hotad vizuddhAzayato matam / api tvanyadguNasthAnaM guNAntaranibandhanam // 1-11 // na ceti-na caitatkAraNikaM yatidAnamadhikaraNaM matam / adhikriyate AtmA'nenAsaMyatasAmarthyapoSaNata ityadhikaraNam / kuta ityAha-vizuddhAzayato'vasthaucityenAzayavizuddharbhAvabhedena karmabhedAd / anarthAsambhavamuktvA'rthaprAptimapyAha / 'api tviti' abhyuccaye / anyadadhikRtaguNasthAnakAnmithyAdRSTitvAderaparamaviratasamyagdRSTyAdikaM guNAnAM jJAnAdInAM sthAnaM mataM guNAntarasya sarvaviratyAdernibandhanam / / 1-11 // "puSTa AlaMbane kareluM A anukaMpAdAna; vizuddha Azaya hovAthI adhikaraNarUpe manAtuM nathI. paraMtu vartamAna guNothI bhinna evA guNonuM sthAna manAya che; je bhaviSyamAM prApta thanArA guNanuM kAraNa che...' A pramANe agiyAramA zlokano akSarArtha che. Azaya e che ke koI prabaLa kAraNe pU. sAdhubhagavaMte kareluM anukaMpAdAna adhikaraNa banatuM nathI. arthAt asaMyatinA sAmarthyane (tene dAna ApavA dvArA) puSTa karavAthI AtmA narakAdi gatino bhAjana banato nathI. kAraNa ke potAnI kakSA mujaba ucita pravRttino vizuddha Azaya che. eka ja sarakhuM dekhAtuM karma (kAya) paNa bhAva-Azaya judo hovAthI juduM che - e samajI zakAya che. tethI pU. sAdhubhagavaMte kareluM anukaMpAdAna; narakAdi gati prAyogya karmabaMdhanA kAraNa svarUpa adhikaraNa to nathI ja; paraMtu guNAMtaranA kAraNabhUta anya guNonuM sthAna che. A rIte puSTa kAraNe karAtA anukaMpAdAnamAM anartha nathI - e jaNAvIne artha(isTa)prAptine jaNAvI che. zlokamAM mAre tu zabda amyuccaya arthamAM prayukta che. eka vastu jaNAvyA pachI ene ja daDhatApUrvaka prakAramaMtarathI jaNAvAya che, tyAre amyuccaya hoya che. upara jaNAvyA mujaba ahIM anukaMpAdAnamAM anartha nathI - e jaNAvIne arthaprAptine jaNAvI che. tethI e sUcita thAya che ke koI paNa rIte anarthanuM kAraNa; e anukaMpAdAna nathI. 16 dAna batrIzI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM anyat eTale mithyASTinA guNasthAnaka vagerethI bhinna aviratasamyagdaSTinA guNasthAnakAdi; tenA je samyajJAnAdi guNo tenuM sthAna A anukaMpAdAna che; je, sarvavirati vagere guNonuM kAraNa che. kAraNa ke cothA, pAMcamA guNasthAnake rahelA jIvone kAlAMtare chaThThA, sAtamA guNasthAnakanI prApti thAya che. II1-11 nanvevaM "gihiNo veyAvaDiaM na kujjA" ityAdyAgamavirodhaH ? ityata aahpuSTAlaMbane paNa A rIte pU. sAdhubhagavaMto anukaMpA kare to "jiLio vecAvaDAM na Maa..." - arthAt "gRhasthanuM vaiyAvRjya na karavuM...' - A pramANenA AgamanA vacanano virodha Avaze... AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- vaiyAvRttye gRhasthAnAM niSedhaH zrUyate tu yaH / sa autsargikatAM bibhran naitasyArthasya bAdhakaH // 1-12 // vaiyAvRttya iti-gRhasthAnAM vaiyAvRttye tu sAdhoryo niSedhaH zrUyate, sa autsargikatAM bibhrannaitasyApavAdikasyArthasya bAdhakaH / apavAdo [tsarga bAdhate na tUtsargo'pavAdamiti / / 1-12 / / zlokArtha spaSTa che. Azaya e che ke gRhasthonuM vaiyAvRtya karavAno pU. sAdhubhagavaMto mATe zrI dazavaikAlika vagere AgamamAM je niSedha karAyo che; te niSedha autsargika che. ane kAraNika anukaMpAdAna pU. sAdhubhagavaMto kare - e vidhAna ApavAdika che. tethI apavAda vihita anukaMpAdAnano bAdhaka autsargika vaiyAvRtyaniSedha thai zakaze nahi. kAraNa ke apavAda utsargano bAdha kare che, paraMtu utsarga apavAdano bAdha karato nathI... e spaSTa che. ll1-12ll sUtrAntaraM samAdhatte AvI ja rIte "sUyagaDAMga' sUtramAM je jaNAvyuM che teno paNa virodha Avato nathI te jaNAvAya che- ye tu dAnaM prazaMsantItyAdisUtre'pi saGgataH / vihAya viSayo mRgyo dazAbhedaM vipazcitA // 1-13 // ye tviti-ye tu dAnaM prazaMsantItyAdisUtre'pi "je u dANaM pasaMsaMti vahamicchaMti pANiNaM / je a NaM paDisehaMti vitticcheaM karaMti te / / 1 / / " iti sUtrakRtasUtre'pi dazAbhedaM vihAya saGgato yukto viSayo vipazcitA mRgya aidamparyazuddhyA vicAraNIyaH / na tu padArthamAtre mUDhatayA bhAvyam, apuSTAlambanaviSayatayaivAsyopapAdanAd / Aha ca-"ye tu dAnaM prazaMsantItyAdi sUtraM tu yatsmRtam / avasthAbhedaviSayaM draSTavyaM tanmadAtmamaH II" rUtti 19-9rUA. eka parizIlana
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ "jeo anukaMpAdAnane prazaMse che...' ityAdi "zrI sUtrakRtAMga' mAM je jaNAvyuM che te paNa puSTAlaMbana svarUpa dazAvizeSane choDIne anya viSayamAM hovAthI teno viSaya anyatra yukta che te buddhimAne vicAravuM joIe." A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke "zrI sUtrakRtAMga' sUtramAM jaNAvyuM che ke, "je 4 vALa pasaMsati va rjIti ghaoni I ne A vi dikSeti vicchei raMti te " arthAt jeo anukaMpAdAnane; te karavuM joIe - ityAdi rIte prazaMse che teo prANIonA vadhane Icche che. ane jeo anukaMpAdAnano, te karavuM nA joie - ItyAdi rIte niSedha kare che; teo AjIvikAno viccheda kare che. AthI puSTAlaMbane jeo anukaMpAnuM dAna kare che, temane A rIte prANIvadhanuM pApa lAge che - ema spaSTa rIte upara jaNAvelA vacanathI jaNAya che. tethI sUtrakRtAMga sUtrano virodha Ave che; paraMtu e vacana paNa apuSTAlaMbane jeo anukaMpAdAna kare che temane uddezIne che. puSTAlaMbane karAtA anukaMpAdAnanI tyAM vAta nathI. A pramANe "zrIsUTatAM' sUtrano viSaya dazAvizeSane AzrayIne hovAthI tenAthI bhinna viSayamAM te sUtrano koI virodha nathI.. e pramANe buddhimAna AtmAe sUtranA tAtparyathI vicAravuM joie. paraMtu padArthamAtramAM mUDhatA dhAraNa karavI nA joie. apuNAlaMbananA viSayarUpe ja e sUtrane saMgata karyuM che. AthI ja aSTaka prakaraNamAM pharamAvyuM che ke - je 7 vAna prAMnti - ityAdi je sUtra A anukaMpAdAnanA viSayamAM yAda karAya che te sUtrano viSaya avasthAvizeSane AzrayIne mahAtmAoe jovo joIe. 1-1all puna: zakta pU. sAdhubhagavaMtone puNyabaMdha iSTa-upAdeya na hovAthI puNyabaMdhanA kAraNabhUta evA anukaMpAdAnane teo kaI rIte karI zake, AvI zaMkA kare che- nanvevaM puNyabandhaH syAt sAdho na ca sa iSyate / puNyabandhAnyapIDAbhyAM channaM bhuGkte yato yatiH // 1-14 // nanviti-nanvevamapavAdato'pi sAdhoranukampAdAne'bhyupagamyamAne puNyabandhaH syAd, anukampAyAH sAtabandhahetutvAt / na ca sa puNyabandha iSyate sAdhoH / yato yasmAdyatiH puNyabandhAnyapIDAbhyAM channaM bhuGkte II9-94|| zlokArtha spaSTa che. Azaya e che ke A rIte apavAdathI paNa pU. sAdhubhagavaMto anukaMpAdAna kare to temane puNyabaMdhano prasaMga Avaze. kAraNa ke anukaMpAdAnathI puNyabaMdha thAya che. e puNya pU. sAdhubhagavaMtane ISTa nathI. tethI teozrIe apavAdathI paNa anukaMpAdAna karavuM nA joie. "pU. sAdhubhagavaMtone puNyabaMdha ISTa nathI evuM nathI.' - A pramANe nahIM kahevuM dAna batrIzI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ joIe. kAraNa ke pU. sAdhubhagavaMto gRhasthothI chAnI rIte je gocarI vApare che tenI pAchaLa e hetu rahyo che ke puNyabaMdha ane anyane pIDA na thAya. kahevAnuM tAtparya e che ke pU. munibhagavaMto gRhasthathI chAnI rIte bhikSA na vApare ane temanA dekhatA gocarI vApare to koI vAra koI gRhastha khAvAnuM mAMge tyAre jo pU. munibhagavaMto tene te Ape to puNyabaMdha thAya ane na Ape to tene duHkha thAya. tethI baMne prasaMgane dUra karavA mATe pU. munibhagavaMto gRhasthanA dekhatAM gocarI vAparatA nathI. /1-14 etadeva spaSTayati puNyabaMdha ane anyapIDanane laIne pU. munibhagavaMto pracchanna rIte gocarI vApare che, te spaSTa karAya che- dInAdidAne puNyaM syAttadadAne ca pIDanam / zaktau pIDA'pratIkAre zAstrArthasya ca bAdhanam // 1-15 // dInAdIti-prakaTaM bhojane dInAdInAM yAcamAnAnAM dAne puNyaM syAt / na cAnukampAvAMsteSAmadatvA kadApi bhoktuM zaktaH / atidhASryamavalambya kathaJcitteSAmadAne ca pIDanaM syAtteSAM tadAnImaprItirUpaM zAsanadveSAtparatra ca kugatisaGgatirUpam / tadaprItidAnapariNAmAbhAvAnna doSo bhaviSyatItyAzaGkyAha-zaktI satyAM pIDAyAH paraduHkhasyApratIkAre'nuddhAre ca zAstrArthasya parAprItiparihAraprayalapratipAdanarUpasya bAdhanaM, rAgadveSayoriva zaktinigUhanasyApi cAritrapratipakSatvAt / prasiddho'yamarthaH saptamASTake / / 1-15 // dIna, kRpaNa, aMdha vagerene bhojana vagere ApavAthI puNya baMdhAze. dInAdine bhojanAdi na ApIe to tene pIDA thaze. zakti hovA chatAM pIDAno pratIkAra na karAya to zAstramAM vihita evA teno bAdha thaze." A pramANe paMdaramA zlokano artha che. teno Azaya spaSTa che ke; pU. sAdhumahAtmAo pragaTa bhojana kare to jyAre dIna vagere loko mAMge tyAre temane bhojanAdinuM dAna karavAthI puNyabaMdha thaze. kAraNa ke jemane anukaMpAno pariNAma che teo ApyA vinA vAparI zakatA nathI. atyaMta dhRSTatAnuM AlaMbana laIne jo dInAdine dAna ApavAmAM na Ave to dInAdine aprIti thAya; zrI jainazAsana pratye dveSa thAya ane paralokamAM kugati prApta thAya; AvA prakAranI pIDA, te dInAdine thAya. "dInAdine bhojanAdi nahi ApavAnuM zAstrathI vihita che, tethI e mujaba pU. munibhagavaMto bhojanAdi temane Ape nahi ane tethI temane pIDA thAya - e vAta sAcI che. paraMtu pU. sAdhubhagavaMtone; dInAdine pIDA pahoMcADavAno pariNAma na hovAthI temane koI doSa nathI." - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke zakti hovA chatAM pIDA-paraduHkhano uddhAra karavAmAM na Ave to; bIjAnI aprItinA parivAra mATe prayatna karavo joIe' - A zAstrArthano bAdha thaze. kAraNa eka parizIlana 19
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke rAgadveSanI jema; zaktine chupAvavAnuM paNa cAritra mATe bAdhaka che. rAga ane dveSa jema cAritrano ghAta kare che tema zaktine chupAvavAthI paNa cAritrano ghAta thAya che. Azaya e che ke zakti hovA chatAM zrI tIrthaMkara paramAtmAnA vacana mujaba dharma na karIe to vIryaMtarAya karmano baMdha thAya che, jenA vipAkamAM AtmAnA koi paNa guNane pragaTa karavAmAM saheja paNa ullAsa ja Avato nathI. pariNAme AtmAne cAritrAdi koI guNanI prApti thatI nathI. eka rIte vicArIe to samajAze ke mohanIya vagere karmamAM aMtarAya karma bahu ja kharAba che. mohanIyAdi karmanA kSayopazamanI ADe AvanArA varyAtarAya karmanA baMdhathI sarvathA dUra rahevuM joie. AtmAnA anaMtAnaMta guNone rokavAnuM kAma Ama joIe to ekalA vIryaMtarAye karyuM che. anAdikALathI guNa vagaranA to chIe ja. paraMtu jyAre guNathI paripUrNa banavAnI sAmagrI pUrNatAne pAmI hoya tyAre A varSItarAyanA vipAke e avasarane tadana arthahIna banAvyo che. zaktinuM nigUhana (chupAvavuM te) samagra guNonuM AcchAdana che. mATe guNanA arthI janoe zakti chupAvyA vinA zakti pramANe AgamanA vacana mujaba tenA pAlanamAM prayatnazIla banavuM joie. vIryAtarAyakarmanA vipAkanI bhayaMkaratA na samajAya tyAM sudhI upara jaNAvelo artha nahi samajAya. jijJAsuoe aSTaka prakaraNamAM sAtamA aSTakanuM adhyayana karI levuM joIe. te aSTakamAM upara jaNAvelI vAta spaSTa karI che. // 1-15 A rIte kAraNe dAna ApavAthI; pU. sAdhubhagavaMtone vihita pravRttinA kAraNe puNyabaMdha thavA chatAM koI doSa nathI.' - A pramANe mAnavAmAM dUSaNottara jaNAvAya che - kiM ca dAnena bhogAptistato bhavaparamparA / dharmAdharmakSayAnmukti mumukSo neSTamityadaH // 1-16 // kiM ceti-kiM ca dAnena hetunA bhogAptirbhavati tato bhavaparamparA mohadhArAvRddhaH / tathA dharmAdharmayoH puNyapApayoH kSayAnmuktiH, iti hetorado'nukampAdAnaM mumukSorneSTam / / 1-16 / / zlokano artha spaSTa che. kahevAnuM tAtparya e che ke kAraNe paNa pUrve jaNAvyA mujaba pU. sAdhumahAtmAo anukaMpAdAna Ape to temane puNyabaMdha thavAthI tenA vipAkathI bhoganI prApti thAya; ane tethI mohanI dhArA vadhavAthI krame karI bhavanI paraMparA sarjAya. kAraNa ke dharmAdharmasvarUpa puNya pApanA kSayathI mukti thAya che. tethI muktimAM bAdhaka evuM A anukaMpAdAna mumukSu evA pU. munibhagavaMto mATe ucita nathI - e spaSTa che. ||1-16ll siddhAntayati upara jaNAvelI zaMkAnuM samAdhAna karI; pU. sAdhubhagavaMtoe anukaMpAdAne kAraNe karavuM joIe' - e vAtanuM samarthana karAya che - ran dAna batrIzI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ naivaM yatpuNyabandho'pi dharmahetuH zubhodayaH / vahnerdA vinAzyeva nazvaratvAt svato mataH // 1- 17 // naivamiti - naivaM yathA prAguktam / yadyasmAtpuNyabandho'pi zubhodayaH sadvipAko dharmaheturmataH / taddhetubhireva dazAvizeSe'nuSaGgaH puNyAnubandhipuNyabandhasambhavAt prANAtipAtaviramaNAdau tathA'vadhAraNAt / na cAyaM muktiparipanthI, dAhyaM vinAzya vahneriva tasya pApaM vinAzya svato nazvaratvAd nAzazIlatvAt / zAstrArthAbAdhena nirjarApratibandhakapuNyabandhAbhAvAnnAtra doSa iti garbhArtha H || 1-17 / / pUrve zaMkAkAre jaNAvyA mujaba pU. sAdhubhagavaMtone, kAraNe paNa karAtA anukaMpAdAnathI je aniSTa puNyabaMdha thAya che... ityAdi je vAta che te barAbara nathI. kAraNa ke je puNyabaMdha thAya che; te paNa zubhanA udayavALo arthAt sadvipAkavALo ane dharmamAM kAraNabhUta che. anukaMpAdAnanI pravRttithI ja puSTAlaMbanasvarUpa dazAvizeSamAM anuSaMgathI puNyAnubaMdhI puNyano saMbhava hovAthI bhogAdinI prApti thAya che. prANAtipAtaviramaNAdi svarUpa mahAvratAdinA pAlanamAM A rIte puNyAnubaMdhI puNyano saMbhava mAnyo che; je, mokSaprAptimAM vighnasvarUpa nathI. agninI jema potAnA dAhya(iMdhana-bALavAyogya)no nAza karI potAnI meLe nAza pAmavAnA svabhAvavALuM te puNyAnubaMdhI puNya che. puNyAnubaMdhI puNya; pApano nAza karI potAnI meLe ja nAza pAme che. jyAM zAstra-pratipAdita arthano bAdha-virodha thavAthI nirjarAnI pratye pratibaMdhaka evo puNyabaMdha thAya che tyAM doSa che. dazAvizeSamAM karAtA anukaMpAdAnathI zAstrArthano bAdha thato na hovAthI tyAM nirjarAnI pratye pratibaMdhaka evA puNyano abhAva hovAthI koi doSa nathI. ||1-17nA ApavAdika anukaMpAdAnathI thanArA puNyabaMdhathI bhoganI prApti paNa thatI nathI. ane tethI bhavaparaMparAno prasaMga Avato nathI, e jaNAvAya che-- eka parizIlana bhogAtirapi naitasmAdabhogapariNAmataH / mantritaM zraddhayA puMsAM jalamapyamRtAyate // 1- 18 // bhogAptiriti - bhogaprAptirapi naitasmAdApavAdikAdanukampAdAnAd / abhogapariNAmato bhogAnubhavopanAyakAdhyavasAyAbhAvAt / dRSTAntamAha-mantritaM jalamapi puMsAM zraddhayA bhaktyA amRtAyate'mRtakAryakAri bhavati / evaM hi bhogahetorapyAtrAdhyavasAyavizeSAdbhogAnupanatirupapadyata iti bhAvaH / / 1-18 / / Azaya e che ke kA2Ne (apavAde) karAtA anukaMpAdAna vakhate tenAthI prApta thanArA puNyAnubaMdhI evA puNyathI maLelI bhogasAmagrIno bhoga karavAno pariNAma - adhyavasAya na hovAthI kharI rIte bhoganI prApti vagere thatI nathI. maMtreluM jaLa paNa zraddhAne laine jIvone 21
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ amRtanuM kArya karI ApanAruM bane che; tema ahIM puchAlaMbane kareluM anukaMpAdAna bhoganuM kAraNa hovA chatAM bhogano pariNAma na hovAthI bhoganI prApti thatI nathI. AthI spaSTa rIte samajI zakAya che ke zAsananI prabhAvanA vagere puSTa AlaMbanane laine anukaMpAdAna karavAthI pU. sAdhubhagavaMtone koI doSanI prApti thatI nathI. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke upara jaNAvelI vAtane anulakSI dareka sAdhu-sAdhvIne evI anumati apavAda paNa nathI. pU. gItArtha sAdhumahAtmAne ja evo viziSTa adhikAra che. zAsanaprabhAvanAnA yathArtha arthano jene saheja paNa khyAla nathI evA lokone evI ApavAdika pravRtti karavAno koI ja adhikAra nathI. zAsananI ArAdhanA ane zAsananI prabhAvanA : e baMneno paramArtha samajAya to cokkasa ja vivekapUrvaka vartI zakAze. AjanI anukaMpAdAnanI pravRtti khUba ja vicitra che. zAstrIya rIte vicArIe to samajAze ke AjanI anukaMpAdAnanI pravRttine anukaMpAdAna tarIke varNavI zakAya evuM nathI. sAmA jIvanA mAtra duHkhano uddhAra karavAnI bhAvanAthI ja zrI vItarAga paramAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba anukaMpAdAna vivekapUrvaka karavAnuM che. enA badale moTA bhAge sAmA jIva upara upakAra karavAnI bhAvanAthI anukaMpAdAna thavA mAMDyuM che. AvI to kaMIkeTalI ya vikRtio anukaMpAdAnanI pravRttimAM pravezI che. AtmArthI janoe pU. gItArtha gurubhagavaMta pAsethI e jANI levI joie. ll1-18 nanvidaM haribhadrasammatyA bhavadbhirvyavasthApyate tenaiva cAbhinivizyoktamityAzaGkyAha, ahIM kAraNavizeSamAM pU. sAdhubhagavaMto anukaMpAdAna kare - e vAtanuM samarthana; pUjyapAdazrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAnA aSTaka prakaraNanAM vacanothI karAyuM che. paraMtu teozrIe potAnI anukaMpAdAna ApavAnI pravRttinA samarthana mATe abhinivezakadAgraha)thI aSTaka prakaraNamAM e pramANe jaNAvyuM che, tethI te pramANabhUta na manAya-A pramANe zaMkA karIne samAdhAna karAya che- na ca svadAnapoSArthamuktametadapezalam / haribhadro hAdo'bhANId yataH saMvignapAkSikaH // 1-19 // na ceti - na ca svadAnasya svIyAsaMyatadAnasya poSArthaM samarthanArthamuktametadapezalamasundaram / yato yasmAt saMvignapAkSiko haribhadro'daH prAguktaM hi nizcitamabhANIt / na hi saMvignapAkSiko'nRtaM bUte / taduktaM saptaviMzatitamASTakavivaraNe-"svakIyAsaMyatadAnasamarthanAgarbhArthakamidaM prakaraNaM sUriNA kRtamiti kecitkalpayanti / haribhadrAcAryo hi bhojanakAle zaGkhavAdanapUrvakamarthibhyo bhojanaM dApitavAniti zrUyate / na caitatsaMbhAvyate, saMvignapAkSiko hyasau, na ca saMvignasya tatpAkSikasya vA'nAgamikArthopadezaH sambhavati, 22 dAna batrIzI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvahAniprasaGgAd / Aha ca-"saMvigno NuvaesaM Na dei dubbhAsiaM kaDuvivAgaM / jANato tammi tahA matadaoro 3 mitte 19 rUti 9-93II. "potAnI anukaMpAdAnanI pravRttinA samarthana mATe pU.A.bha. zrI haribhadrasUrimahArAjAe e (pU. sAdhubhagavaMtoe kAraNe anukaMpAdAna karavuM joie - e) jaNAvyuM che mATe te ucita nathI - A pramANe nahIM kahevuM joie; kAraNa ke e vAta saMvignapAkSikaevA pU. zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe nizcitapaNe jaNAvI che." A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke potAnI asaMyatane dAna ApavAnI je pravRtti hatI; tenA samarthana mATe zrI aSTaka prakaraNamAM graMthakAra paramarSizrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe "kAraNe pU. sAdhubhagavaMto anukaMpAdAna karI zake'... vagere jaNAvyuM che, mATe te suMdara nathI - A pramANe zaMkA karanArAnuM kahevuM che. enA samAdhAnamAM ahIM jaNAvyuM che ke; e zaMkA barAbara nathI. kAraNa ke zrI aSTaka prakaraNanA racayitA zrI haribhadrasUri mahArAjA saMvignapAkSika hatA. nizcita rIte teozrIe jaNAvelI e vAta sarvathA sAcI che. kAraNa ke saMvignapAkSika asatya bolatA nathI. e ja vAta sattAvIzamA aSTakanA vivaraNamAM jaNAvI che. potAnI asaMyatane dAna ApavAnI pravRttinA samarthana mATe A aSTaka che - ema keTalAka loko mAne che. bhojanakALe pU.A.bha. zrI haribhadrasUri mahArAjA zaMkha vagADavA pUrvaka arthIone dAna apAvatA hatA ema kahevAya che. paraMtu A saMbhavita nathI. kAraNa ke graMthakArazrI saMvignapAkSika hatA. je saMvigna athavA saMvignapAkSika hoya che teozrI Agamaviruddha (anAgamika) arthano upadeza ApatA nathI. kAraNa ke AgamabAhya arthanA upadezathI saMvigna athavA saMvignapAkSikanuM svarUpa ja rahetuM nathI, tenI hAni thAya che. AthI kahyuM che ke AgamathI viruddha evA arthano upadeza; paramArthathI anupadeza che. anupadeza duvacana svarUpa che ane bhavAMtare te kaDavA vipAkane ApanAro che - ema jANatA hovAthI saMvigna ke saMvignapAkSiko anupadeza ApatA nathI. temanA vacanamAM tathAkAra (svIkAra) karavo joIe. e mujaba na karIe to atathAkAra mithyAtvasvarUpa che.. ityAdi barAbara samajI levuM joIe. 1-1lI. anukaMpAdAnanuM svarUpa varNavIne have supAtradAnanuM svarUpa varNavAya che- bhaktistu bhavanistAravAJchA svasya supAtrataH / tayA dattaM supAtrAya bahukarmakSayakSamam // 1-20 // bhaktistviti - bhaktistu svasya supAtrato bhavanistAravAJchA / ArAdhyatvena jJAnaM bhaktiH, ArAdhanA ca gauravitaprItihetuH kriyA gauravitasevA cetyetadapi phalato naitallakSaNamatizete / tayA bhavatyA supAtrAya dattaM bahukarmakSaye kSamaM samarthaM bhavati / / 1-20 / / eka parizIlana
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ "potAne supAtrathI (arthAt supAtrane dAna ApavA vagerethI) bhavathI pAra pAmavAnI je icchA che tene bhakti kahevAya che. e bhaktipUrvaka supAtramAM ApeluM dAna; ghaNAM karmono kSaya karavA samartha bane che." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke supAtra pU. sAdhubhagavaMtAdine dAna ApIne potAne saMsArathI nistAra pAmavAnI icchAne bhakti kahevAya che. 'A grahaNa karo ane mane saMsArathI pAra utAro' - AvI bhAvanApUrvaka dAna ApavAthI bhaktipUrvaka supAtradAna thAya che. ArAdhyasvarUpe supAtrAdinA jJAnane paNa bhakti kahevAya che. 'A mArA ArAdhyaArAdhanIya che' AvA prakAranA jJAnane bhakti kahevAya che. kahevAno Azaya e che ke supAtrane ArAdhya mAnavAno pariNAma ja bhakti che. ArAdhanAnA viSayane ArAdhya kahevAya che. gauravAnvita supAtra evA pU. sAdhumahAtmAdinI prItinI kAraNabhUta evI dAnAdi kriyAne ArAdhanA kahevAya che. dAnAdi kriyAthI joke pU. sAdhubhagavaMtAdine teo rAgAdhIna na hovAthI koi paNa rIte prItino saMbhava nathI. paraMtu ahIM gauravita pU. sAdhubhagavaMtAdinI, dAnAdi kriyA svarUpa je sevA che tene ArAdhanA kahevAya che, tethI koi doSa nathI. mULa zlokamAM bhavanistAranI icchAne bhakti kahI che ane TIkAmAM jJAnavizeSane bhakti tarIke varNavyuM che. Ama joie to baMnemAM pharaka che. paraMtu tAdaza icchA ke tAdazajJAna svarUpa bhaktithI bhavanistArasvarUpa phaLa prApta thatuM hovAthI phaLane AzrayIne bhaktinA svarUpamAM koi ja pharaka nathI. jenuM phaLa eka - tulya - che; te kAraNamAM phaLane AzrayIne bheda mAnavAnuM koi kAraNa nathI... te samajI zakAya che. AvI bhaktithI supAtramAM ApeluM dAna; ghaNAM karmono kSaya ka2vA mATe samartha bane che. gRhasthajIvanamAM samyagdarzanAdinI prApti mATe supAtradAna jevuM koi uttama sAdhana nathI. khUba ja saraLatAthI sevI zakAya evuM e adbhuta sAdhana che. supAtradAnamAM kai vastu apAya che enuM mahattva nathI paraMtu kevI bhaktithI apAya che enuM mahattva che. vastu uttamamAM uttama hoya paraMtu bhavanistAranI bhAvanA na hoya to tevA supAtradAnathI koi vizeSa lAbha nahi thAya. 'ApIne chUTA nathI thavuM paNa ApIne mukta thavuM che' - AvI bhAvanA keLavyA vinA supAtradAna sArI rIte karI zakAze nahi. ||1-20nA tathAdi supAtradAnanuM parizuddha svarUpa samajAvAya che-- 24 pAtradAnacaturbhaGgyAmAdyaH saMzuddha iSyate / dvitIye bhajanA zeSAvaniSTaphaladau matau // 1-21 // dAna batrIzI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtreti-pAtradAnaviSayiNI yA caturbhaGgI-saMyatAya zuddhadAnaM, saMyatAyAzuddhadAnam, asaMyatAya zuddhadAnam, asaMyatAyAzuddhadAnam, ityabhilApA / tasyAmAdyo bhaGgaH samyagatizayena zuddha iSyate, nirjarAyA eva janaka-tvAt / dvitIyabhaGge kAlAdibhedena phalabhAvAbhAvAbhyAM bhajanA vikalpAtmikA / zeSau tRtIyacaturthabhaGgau aniSTaphaladau ekAntakarmabandhahetutvAnmatau / / 1-21 // supAtradAnane AzrayIne cAra bhAMgA (vikalpa-prakAra) thAya che. temAM prathama bhAMgo zuddha che. bIjo bhAgo koI vAra zuddha ane koivAra azuddha (phaLanI pratye aprayojaka) manAya che. bAkInA be bhAMgA aniSTa phaLane ApanArA che." A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke saMyata(supAtrone zuddhadAna ApavuM; saMyatane azuddhadAna ApavuM; asaMyatane zuddhadAna ApavuM ane asaMyatane azuddhadAna ApavuM. A rIte pAtradAna(supAtradAnane AzrayIne)nA viSayamAM cAra bhAMgA thAya che. AmAMno prathama bhaMga (saMyatane zuddhadAna) atyaMta zuddha che; kAraNa ke te nirjarAne ja karAve che. sAme supAtra hoya ane ApavAnI vastu niravadya (acitta) eSaNIya (pU. sAdhumahAtmAne cAle evI) ane kathya (betALIsa doSathI rahita) hoya; AvA vakhate bhaktipUrvaka je supAtradAna thAya te khUba khUba nirjarAnuM kAraNa bane - e samajI zakAya che. joke A rIte saMyatAtmAne zuddhadAna ApavAnuM eTaluM saheluM nathI. hRdayanI atizaya udAratA hoya to zuddha vastunuM dAna karI zakAya. zuddha vastu koI vAra hoya to te vakhate saMyatAtmAno yoga maLI ja jAya evuM koI vAra ja bane. saMyatAtmAno yoga maLe tyAre zuddha vastu taiyAra karavA besIe to koivAra koIne koI doSa lAgI jAya evuM bane. tethI sadAne mATe zuddha dravya ApaNI pAse hoya to supAtradAna zuddha thAya. paraMtu e mATe haiyAnI udAratA ThIka ThIka pramANamAM hovI joie. zrI zAlibhadrajInA jIve ane zrIguNasAra zreSThI vagere puNyAtmAoe karelA supAtradAnane niraMtara yAda rAkhavAthI supAtradAnanA prathama bhaMganI saMzuddhatA barAbara samajAze. saMyogo mujaba maryAdAnuM pAlana karavAnA badale maryAdAnA pAlana mATe saMyogo UbhA karavAthI ja paramapade pahoMcavAnuM zakya banaze. anyathA koI paNa rIte paramapade nahi pahoMcAya. supAtrane zuddhadAna ApavA mATe zuddha dravya ane supAtra baMnenI apekSA che. game te ApavAthI ane game tene ApavAthI supAtradAna vizuddha thatuM nathI - e yAda rAkhavuM joIe. saMyatAtmAne azuddhadAna ApavAthI kAlAdinI apekSAe nirjarArUpa phaLa maLe athavA na paNa maLe tethI A bIjA bhAgamAM vaikalpika zuddhatA che. Azaya e che ke duSkALa vagerenA kALane kAraNe, athavA to viziSTa dravyanA kAraNe, aTavI vagere kSetranA kAraNe ke rogAdibhAvanA kAraNe saMyatAtmAne koI vAra azuddha dAna ApavAno prasaMga Ave to evA dAnathI karmanirjarAsvarUpa phaLanI prApti thAya che. paraMtu duSkALasvarUpa kAlAdinuM koI kAraNa na hoya ane saMyamAtmAne eka parizIlana 25
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddhadAna apAya to tethI nirjarAsvarUpa phaLanI prApti thatI nathI. A rIte saMyatAtmAne azuddhadAna ApavAthI kAlAdi kAraNanI apekSAe ane kAlAdi kAraNanA abhAvanI apekSAe nirjarA svarUpa phaLanI prApti ane teno abhAva hovAthI bIjA bhAMgAmAM phaLane AzrayIne vikalpAtmaka bhajanA che. asaMyatane zuddhadAna ApavA svarUpa trIjo bhAMgo ane asaMyatane azuddhadAna ApavA svarUpa cotho bhAMgo - A baMne bhAMgA to aniSTa phaLane ja ApanArA che; kAraNa ke asaMyatane zuddha ke azuddha dAna ApavAthI ekAMte karmabaMdha thAya che - ema manAya che. I1-21|| supAtradAnanA prathama bhAMgAnI zuddhi jaNAvAya che- zuddhaM dattvA supAtrAya sAnubandhazubhArjanAt / sAnubandhaM na badhnAti pApaM baddhaM ca muJcati // 1-22 // zuddhamiti-supAtrAya pratihatapratyAkhyAtapApakarmaNe zuddhamannAdikaM datvA sAnubandhasya puNyAnubandhinaH zubhasya puNyasyArjanAt sAnubandhamanubandhasahitaM pApaM na badhnAti / baddhaM ca pUrvaM pApaM muJcati tyajati / itthaM ca pApanivRttau prayANabhaGgAprayojakapuNyena mokSasaulabhyamAveditaM bhavati / / 1-22 / / supAtrane zuddhadAna ApyA pachI anubaMdhasahita zubhapuNyanuM upArjana thatuM hovAthI anubaMdhasahita pApano baMdha thato nathI ane pUrve baMdhAyelAM pApathI mukta thavAya che." - A pramANe bAvIsamA zlokano artha che. Azaya khUba ja spaSTa che ke - jeoe bhUtakALamAM karelAM pApa karmanI AlocanAdi dvArA teno kSaya karyo che ane bhaviSyamAM te pApakarma nahi karavAnI pratijJA karI che evA saMyatAtmAne zuddha anna, vastra vagere ApavAthI sAnubaMdha-puNyAnubaMdhI puNyanuM upArjana thAya che. tethI pApAnubaMdhI pApano baMdha dAtAne thato nathI; ane supAtradAnane karanAro pUrve baMdhAyelAM pApathI mukta bane che. A rIte krame karI che te pApanI nivRtti thaye chate mokSamArga taraphanA prayANano bhaMga karanAra puNya na hovAthI mokSanI prApti sulabha bane che. kAraNa ke ahIM je puNya che te mokSa taraphanA prayANano bhaMga karanAruM nathI. II1-2rA. saMyatone azuddha vastunuM dAna ApavAsvarUpabIjA bhAMgAmAM phaLanI vaikalpikatA jaNAvAyache- bhavet pAtravizeSe vA kAraNe vA tathAvidhe / azuddhasyA'pi dAnaM hi dvayorlAbhAya nAnyathA // 1-23 // bhavediti-pAtravizeSe vA AgamAbhihitasvarUpakSapakAdirUpe, kAraNe vA tathAvidhe durbhikSadIrghAdhvaglAnatvAdirUpe AgADhe / azuddhasyApi dAnaM hi supAtrAya dvayordAtRgrahItrorlAbhAya bhaved, dAturvivekazuddhAntaHkaraNatvAd, grahItuzca gItArthAdipadavattvAt / nAnyathA pAtravizeSasya kAraNavizeSasya vA virahe / / 1-23 // dAna batrIzI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ "supAtravizeSamAM athavA tevA prakAranA kAraNavizeSe azuddha evuM paNa dAna baMnenA (lenAra ane ApanA2nA) lAbha mATe thAya che. anyathA azuddhadAna lAbha mATe thatuM nathI." - A pramANe trevIzamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke AgamamAM jaNAvyA mujaba pU. gItArtha abhyastayogI vagere viziSTa mahAtmAne azuddha AhAranuM pradAna karavAthI tema ja pUrve jaNAvyA mujaba duSkALa, aTavI vagerenuM ullaMghana ane roga vagere kAraNe mahAtmAne azuddha AhArAdinuM pradAna karavAthI mahAtmA ane dAna ApanAra gRhastha - e baMnene lAbha thAya che. kAraNa ke dAna ApanAra gRhastha vivekathI zuddha aMtaHkaraNavALo che; ane mahAtmA gItAryAdipadanA svAmI che. anyathA supAtra gItArtha na hoya athavA to duSkALAdi kAraNa na hoya to saMyatAtmAne azuddhadAna ApavAthI lenAra ane ApanAra baMnene lAbha thato nathI. / / 1-23 / / nanvevaM saMyatAyAzuddhadAne phale dvayorbhavatu bhajanA, dAturbahutaranirjarA'lpatarapApakarmabandhabhAgitvaM tu bhagavatyuktaM kathamapavAdAdAvapi bhAvazuddhyA phalAvizeSAdityata Aha upara jaNAvyA mujaba saMyatane azuddhadAna ApavAthI phaLanI prApti thAya athavA na paNa thAya e barAbara che. paraMtu saMyatane azuddhadAna ApavAthI dAtAne karmanirjarA ghaNI thAya che ane pApabaMdha khUba ja alpa thAya che - A pramANe je bhagavatIsUtramAM lakhyuM che te kai rIte saMgata thAya ? kAraNa ke apavAdathI paNa azuddhadAna ApavAthI; AjJApAlanano bhAva hovAnA kAraNe phaLamAM pharaka paDato nathI - A zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che-- athavA yo gRhI mugdho lubdhakajJAtabhAvitaH / tasya tatsvalpabandhAya bahunirjaraNAya ca // 1-24 // athaveti-athavA pakSAntare / yo gRhI mugdho'satzAstrArtho lubdhakajJAtena mRgeSu lubdhakAnAmiva sAdhuSu zrAddhAnAM yathAkathaJcidannAdyupaDhaukanenAnudhAvanameva yuktamiti pArzvasthapradarzitena bhAvito vAsitaH / tasya tatsaMyatAyAzuddhadAnaM tu mugdhatvAdeva svalpapApabandhAya bahukarmanirjaraNAya ca bhavati // 1-24 / / "athavA je gRhastha zikArInA dRSTAMtathI bhAvita evo mugdha che tene, saMyatane azuddhadAna ApavAthI khUba ja alpapApano baMdha thAya che ane karmanirjarA ghaNI thAya che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke pUrva zlokathI 'saMyatane azuddhadAna ApavAthI' grahaNa karanAra saMyatanI apekSAe ane duSkALAdi kAraNanI apekSAe je phaLanI prApti vaikalpika hatI te batAvI che. have A zlokathI dAna ApanAra gRhasthanI apekSAe phaLanI vaikalpikatA jaNAvAya che. zlokamAMnuM 'athavA' A pada AvA prakAranA pakSAMtarane jaNAve che. je gRhastha mugdha che; eTale ke sat zAstrono artha jANato nathI ane pAsasthAthI bhAvita che, te mugdha evo gRhastha saMyatane azuddhadAna Ape to tethI tene alpa pApabaMdha ane ghaNAM eka parizIlana 27
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanI nirjarA thAya che. pArthastha - pAsatthAoe e gRhasthane evuM samajAvyuM che ke, jema zikArI loko game te rIte mRgalAonI pAchaLa doDyA ja kare che tema gRhastha paNa sAdhubhagavaMtane game te rIte dAnAdi ApavA dvArA anusaravuM joie. vastu kevI che... vagere jovAnI jarUra nathI. ApavAthI ghaNo ja lAbha che... vagere sAMbhaLIne gRhastha atyaMta mugdha hovAthI zAstranA paramArthane samajyA vinA jyAre saMyatAtmAne azuddhadAna Ape che tyAre te gRhasthane atyaMta alpapApano baMdha thAya che; ane karmanI nirjarA ghaNI thAya che. AthI samajI zakAze ke dAtA gRhastha upara jaNAvyA mujaba pAsatthAthI bhAvita ane mugdha na hoya tyAre tene, saMyatane azuddhadAna ApavAthI karmanirjarA svarUpa phaLanI prApti thatI nathI, anyathA thAya che. A rIte bIjA bhAgamAM dAtAnI apekSAe phaLanI vaikalpikatA A gAthAthI jaNAvI che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke pahelA ane bIjA bhAMgAmAM saMyatane ja dAna ApavAnI vAta che. bhaktipUrvaka dAna ApavAnA pAtra tarIke ahIM saMyatane ja jaNAvyA che. asaMyatane dAna ApavAnuM to ISTa ja nathI. ghare AvyA che mATe ucita karavuM paDe te judI vAta che. paraMtu bhakti karavI hoya to supAtranI ja karavAnI hoya. mATe dAnamAM pAtrApAtrano viveka pUrNapaNe hovo joIe. anyathA vivekahIna pravRtti anarthanuM kAraNa banyA vinA nahi rahe. II1-24 upara jaNAvyA mujaba saMyatane azuddhadAna ApavAthI phaLanI prAptimAM je vikalpa darzAvyo che tenuM zrI sthAnAMgAdi sUtranA pAThathI samarthana karAya che itthamAzayavaicitryAdatrAlpAyuSkahetutA / yuktA cAzubhadIrghAyu hetutA sUtradarzitA // 1-25 // itthamiti-itthamamunA prakAreNa / AzayavaicitryAdAvabhedAd / atra saMyatAzuddhadAne / alpAyuSkahetutAzubhadIrghAyuhetutA ca / sUtradarzitA sthAnAGgAdyuktA yuktA / mugdhAbhiniviSTayoretadupapatteH / zuddhadAyakApekSayAzuddhadAyake mugdhe'lpazubhAyurbandhasambhavAt / kSullakabhavagrahaNarUpAyA alpatAyAzca sUtrAntaravirodhenAsambhavAditi vyaktamadaH sthAnAGgavRttyAdau // 1-25 / / "A rIte saMyatane azuddhadAna ApavAthI bhAvavizeSane laine alpazubhAyuSya karmano baMdha ane azubha dIrgha AyuSyano baMdha thAya che - A pramANe zrI sthAnAMgasUtramAM jaNAvelI vAta saMgata thAya che." A pacIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke saMyatone azuddhadAna ApavAthI phaLa maLe paNa kharuM ane na paNa maLe - A pramANe phaLanI bhajanA ekavIsamA zlokamAM varNavI che. prakArAMtare e ja vAta covIsamA zlokamAM jaNAvI che. enuM samarthana A zlokamAM zrI sthAnAMgasUtranA anusaMdhAnathI karyuM che. 28 dAna batrIzI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ eno bhAvArtha e che ke A rIte saMyatane azuddhadAna ApavAthI AzayanI vilakSaNatAnA kAraNe dAna ApanArane alpa zubha-AyuSya karmano baMdha thAya che. ane koI vAra azubha dIrgha AyuSyakarmano baMdha thAya che. saMyatane azuddhadAna ApanAra dAtA jo mugdha hoya ane pAsatkAdithI "saMyatane koI paNa rIte ApavAthI ekAMte lAbha ja thAya che .. ityAdi rIte bhAvita hoya to te dAtAne alpasthitivALuM zubha AyuSyakarma baMdhAya che ane dAtA saMyatanI pratye dveSa, asUyA ke mAtsarya vagerethI abhiniviSTa (abhinivezavALo) hoya ane tethI saMyatane azuddha dAna ApI cAritrathI bhraSTa karavAnA Azayane te dharato hoya tyAre tevA abhiniviSTa dAtAne; saMyatane azuddha dAna ApavAthI dIrghasthitivALuM azubha AyuSyakarma baMdhAya che. saMyatane zuddhadAna ApanAra dAtAnI apekSAe saMyatane azuddhadAna ApanAra mugdha dAtAne alpazubha AyuSyakarmanA baMdhano saMbhava che - e samajI zakAya che. zrI sthAnAMgasUtramAM saMyatane azuddhadAna ApavAthI "alpa AyuSyakarmano baMdha thAya che' - A pramANe je jaNAvyuM che, te alpa AyuSya; nigodanA mullaka bhavo(eka zvAsozvAsamAM sattarathI adhika bhavo)nI apekSAe samajavuM joIe." - A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke anya graMthamAM zrI bhagavatIsUtra vageremAM) jaNAvelI upara jaNAvyA mujabanI vAtano tethI virodha Avaze. tyAM paNa mugdhadAtAne AzrayIne saMyatanA azuddhadAnamAM alpa zubhAyuSyakarmanA baMdhanI ja kAraNatA varNavI che. zrI sthAnAMgasUtranI TIkAmAM e khUba ja spaSTapaNe varNavyuM che. jijJAsuoe tyAMthI ja jANI levuM joie. /I1-2pA saMyatane azuddhadAna ApavAthI mugdha ane abhiniviSTa dAtAnI apekSAe phaLanI prApti ane phaLanI aprApti (aniSTanI prApti) svarUpa je phaLanI bhajanA batAvI che - te azuddhadAna; AdhArmika(pU. sAdhu-sAdhvIne uddezIne banAvela)nA dAna svarUpa nahIM hovuM joie. kAraNa ke AdhArmika azana-pAnAdinuM dAna ekAMte duSTa che. dAtA gRhastha; mugdha hoya ke abhiniviSTa hoya - baMnene; AdhAkarmikanuM dAna saMyatane ApavAthI ekAMte doSanI ja prApti thAya che, phaLanI prApti thatI nathI. zrI bhagavatIsUtramAM je lakhyuM che ke saMyatane azuddhadAna ApavAthI dAtAne ghaNI nirjarA thAya che ane alpatara (khUba ja alpa) karmabaMdha thAya che. temAM paNa "azuddha pada; AdhAkarmika azana-pAnAdine choDIne sacittasaMbaddhAdi azuddha azanapAnAdine jaNAve che, AdhAkarmikanA dAna svarUpa azuddhane nahi, kAraNa ke AdhArmikanuM dAna to ekAMte duSTa ja che." AvI mAnyatAnuM nirAkaraNa chavvIsamA zlokathI karAya che- yastUttaraguNAzuddhaM prajJaptiviSayaM vadet / tenADatra mananA sUtra vRSTa sUtrane tham ? -2ddA . eka parizIlana
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ yastviti-yastvAdhAkarmikasyaikAntaduSTatvaM manyamAnaH prakRte'rthe / prajJaptigocaraM bhagavatIviSayam / uttaraguNAzuddhaM vadet / zakyaparityAgabIjAdisaMsaktAnnAdisthale'pyaprAsukAneSaNIyapadapravRttidarzanAt / tena caivaM yUkAparibhavabhayAt paridhAnaM parityajatA / atra viSaye / sUtrakRte / bhajanAsUtram / kathaM dRSTam / evaM hi tadanAcArazrute zrUyate-"ahAgaDAiM bhuMjaMti annamanne sakammuNA / uvalitte viyANijjA aNuvalitte tti vA puNo / / 1 / / " atra hyAdhAkarmikasya phale bhajanaiva vyaktIkRtA, anyo'nyapadagrahaNenArthAntarasya kartumazakyatvAt, svarUpato'sAvadye bhajanAvyutpAdanasyAnatiprayojanatvAcceti saGkSapaH / / 1-26 // AdhAkarmikadAnane ekAMte duSTa mAnanAra; zrI bhagavatIsUtranA vacanane uttaraguNane AzrayIne azuddhane jaNAvanAruM kahe che, teNe A viSayamAM (AdhArmika dAnanA viSayamAM) phaLanA vikalpane jaNAvanArA "sUtrakRta" sUtranA pAThane kevI rIte joyo ?" - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke saMyatane azuddhadAna ApavAthI mugdha evA dAtAne alpazubha AyuSyakarmano baMdha thAya che ane abhiniviSTa dAtAne dIrgha azubha AyuSya karmano baMdha thAya che. e pramANe A pUrve jaNAvyuM che. e viSayamAM zaMkA karanAre zaMkA karatAM jaNAvyuM che ke saMyatane azuddhadAna ApavAthI dAtAne AzrayIne zrI sthAnAMgasUtramAM je bheda (phaLano bhedo jaNAvyo che; tema ja zrI bhagavatIsUtramAM paNa saMyatane azuddhadAna ApavAthI ghaNI karmanirjarA ane alpatarapApabaMdha thAya che - A pramANe je jaNAvyuM che, tyAM "azuddha padathI AdhArmikane choDIne anya uttaraguNAzuddhadAnane AzrayIne azuddhadAna samajavuM joie. kAraNa ke saMyatane AdhAkarmika dAna ApavAthI ekAMte doSa lAge che. "zrI sthAnAMga ane zrI bhagavatIsUtramAM upara jaNAvyA mujaba azuddhadAnane jaNAvavA mATe "aprAsuka' ane "aSaNIya' zabdano prayoga hovAthI AdhArmikadAna svarUpa paNa azuddhadAna tarIke gRhIta che. tethI saMyatane AdhArmika azuddhadAna ApavAthI ekAMte doSa lAge che - e vAta barAbara nathI.." - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke je azanapAnAdimAM sacitta bIja vagere hoya ane prayatnavizeSathI dUra karI zakAya tema hoya evA paNa azanapAnAdine "amAsuka ane aneSaNIya' zabdathI jaNAvavAnI pravRtti dekhAya che. saMsaphata azanapAnAdi vizodhikoTi prakAranA azuddha che ane AdhArmikAdi avizodhikoTi prakAranA azuddha che. je doSane AhArAdimAMthI dUra karIne AhArAdi zuddha-nirdoSa) karI zakAya che tene vizodhikoTi prakAranA doSa kahevAya che ane je AdhArmikAdi doSane koI paNa rIte dUra karI zakAtA na hovAthI AhArAdi azuddha ja rahe che; te doSone avizodhikoTi prakAranA doSa kahevAya che. saMsaphata azanapAnAdi uttaraguNAzuddha che ane AdhArmikAdi mUlaguNAzuddha che. tethI zrI sthAnAMgAdisUtramAM jaNAvelI e vAta uttaraguNAzuddha dAnane AzrayIne che paraMtu AdhArmikadAnane 30 dAna batrIzI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzrayIne e vAta nathI. AdhArmikadAna to ekAMte duSTa che... AvI mAnyatA zaMkAkAranI che. tenuM nirAkaraNa karatAM zlokanA uttarArdhathI pharamAvyuM che ke AdhArmikadAna ekAMte duSTa che AvI potAnI mAnyatAnI hAni na thAya e mATe zaMkAkAre zrI bhagavatI vagere sUtranA pAThamAM "azuddha' (aprAsuka-aSaNIya) padathI AdhArmikane choDIne anya uttaraguNAzuddhadAna ja vivakSita che - A pramANe kahIne zrI bhagavatIsUtrano virodha dUra karyo paraMtu Ama karavAthI zrI sUtrakRtasUtramAM jaNAvelI vAtano virodha Ave che te nA joyuM. jU karaDavAnA bhayathI zarIra paranAM kapaDAM to dUra karyA paraMtu tethI nAgA dekhAIzuM - eno vicAra na karyo. jU karaDavAthI koI nAgA thatA nathI. zaMkA karanAre zrI bhagavatIsUtranA virodhane dUra karI zrI sUtrakRtasUtranA virodha sAme na joyuM. zrI sUtrakRtasUtramAM spaSTapaNe jaNAvyuM che ke - "AdhAkarmika AhArAdino jeo paraspara upayoga kare che teo potAnA karmathI (AdhArmika AhArAdinA upayoganA kAraNe baMdhAyelAM karmathI) lepAyelA jANavA; athavA nahi lepAyelA jANavA." Azaya e che ke saMyatane AdhArmika levAthI ane dAtA gRhasthane AdhAkarmika ApavAthI svakarmano lepa thAya che athavA nathI paNa thato. A rIte AdhArmika AhAra vagerene lenAra ane ApanAra baMnene AzrayIne phaLano vikalpa jaNAvyo che. AdhArmikadAna; jo ekAMte duSTa hoya to zrI sUtrakRtasUtramAM jaNAvelI vAtamAM virodha Avaze. tethI zaMkAkAranI vAta barAbara nathI. AdhAkarmikadAna lenAra gItArtha hoya ane dravya, kSetra, kALa ke bhAvanA AlaMbane letA hoya to teozrIne karmabaMdha thato nathI. paraMtu evuM na hoya to teozrIne karmabaMdha thAya che. AvI ja rIte AdhArmika dAna ApanAra gRhastha pAsatyAdithI bhAvita mugdha hoya to tene te vakhate karmabaMdha thato nathI, paraMtu AdhArmika dAna ApanAra gRhastha abhiniviSTa hoya to tene tevuM azuddhadAna ApatI vakhate karmabaMdha thAya che. zrI sUtrAkRtAMga sUtramAM e rIte saMyatane AdhArmika dAna ApavAthI phaLanI bhajanA spaSTapaNe jaNAvI che. AdhAkarmikadAnane ekAMte duSTa mAnanArane zrI sUtrakRtAMga sUtrano virodha spaSTa che. zrI sUtrakRtasUtrano virodha dUra karavA mATe AdhArmikadAnane ekAMte duSTa mAnanAra ema kahI zakaze nahi ke sUtranI vAta AdhArmika lenAra saMyatamAtra mATe che paraMtu AdhArmikadAna ApanAra gRhastha mATe nahi. Avo artha nahi karI zakavAnuM kAraNa e che ke sUtramAM "anyonya' padano prayoga che. teno artha paraspara' - A pramANe hovAthI AdhArmikadAna ApanAra ane lenAra - baMnenA mATenI e vAta che. tethI upara jaNAvelA arthathI judo artha karavAnI koI ja zakyatA nathI. zrI sUtrakRtasUtramAM mahAkAhuM muMnaMti.. ItyAdi je pATha che te; svarUpathI je asAvadyagRhastha potAnA mATe kareluM che; tenA upayogamAM phaLanI bhajanAne jaNAve che. A dhArmika to ekAMte duSTa ja che. yathAkRta (gRhastha potAnA mATe banAvela) azanAdinA paribhoganA viSayamAM eka parizIlana 31
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga ke dveSane AzrayIne phaLanI prAptino abhAva ane karmabaMdha thAya che tema ja rAga ke dveSanA abhAvane AzrayIne karmabaMdhano abhAva thAya che. ityAdi jaNAve che." A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke svarUpathI asAvadya azanAdinA dAnamAM ke paribhogamAM phaLano vikalpa jaNAvavAnuM koI ja tAtparya nathI. te parizuddha hovAthI temAM vastutaH koI doSa nathI. rAgAdine laIne doSa to sarvatra che. enuM nirUpaNa karavAnuM ahIM koI prayojana nathI. 1-26ll asaMyatane zuddhadAna ApavuM ane asaMyatane azuddhadAna ApavuM - A trIjA ane cothA bhAMgAne AzrayIne aniSTa varNavAya che- zuddhaM vA yadazuddhaM vA'saMyatAya pradIyate / gurutvabuddhyA tatkarmabandhakRnnAnukampayA // 1-27 // zuddhaM ceti-asaMyatAya yacchuddhaM vA'zuddhaM vA gurutvabuddhyA pradIyate / tadasAdhuSu sAdhusaMjJayA karmabandhakRt / na punaranukampayA, anukampAdAnasya kvApyaniSiddhatvAd, "aNukaMpAdANaM puNa jiNehi na kayAi simiti" vavanA 9-rA. zlokArtha spaSTa che. Azaya e che ke supAtrane AzrayIne dAnanA pahelA ane bIjA prakAranA phaLanuM varNana karyuM. have je supAtra nathI evA asaMyatane AzrayIne zuddhadAna ApavA svarUpa trIjA bhAMgAnuM ane azuddhadAna ApavA svarUpa cothA bhAMgAnuM varNana A zlokathI karyuM che. asaMyatane guru mAnIne zuddha ke azuddha dAna ApavAmAM Ave to asAdhumAM sAdhupaNAnI buddhinA kAraNe karmabaMdha thAya che. asAdhune sAdhu mAnavAnuM kAma khUba ja kharAba che. asAdhune sAdhu mAnIne temane azuddha ke zuddha dAna ApavuM e to ethIya bhayaMkara che. emAM to ekAMte zrI tIrthaMkara paramAtmAnA paramatAraka vacananI ghora avajJA thAya che. sAdhu ane asAdhu - e be vaccenA bhedane samajyA vinA asAdhune sAdhu mAnI bhakti karavAthI zrI sarvajJabhagavaMtonI sarvajJatA uparano avizvAsa vyakta thato hoya che. jeozrInA paramatAraka vacanathI ja supAtradAnanI pravRtti zarU karI hoya ane te vakhate supAtra-kupAtrano viveka paNa na hoya - e khUba ja vicitra manodazAne varNave che. mAtra veSa joIne ke sAmAnya bAhya guNone joIne supAtradAna karavAthI karmabaMdha thAya che. mokSaprAptinuM je kAraNa hatuM te karmabaMdhanuM jo kAraNa banatuM hoya to tenuM kAraNa e che ke supAtra ane kupAtrano viveka karyo nathI. supAtradAna karanAre e viveka cUkavo nA joie. supAtra ane kupAtra - baMne upara samadaSTi rAkhIne bhakti karavAthI supAtranI avajJA thatI hoya che. susAdhu ane kusAdhu vacceno bheda parakhavAnuM saraLa nathI. e mATe khUba ja upayogapUrvaka prayatna karavo paDe. "saMyata ane asaMyatanI vaccenA pharakane jovAnI AvazyakatA nathI. game tema toya ApaNA 32 dAna batrIzI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ karatAM sArA che. temanI bhakti karavAmAM ekAMte lAbha che.".. vagere vAtono A zlokanI sAthe meLa bese evo nathI. evI vAtone kAne dharyA vinA saMyata ane asaMyatano viveka karIne ja supAtradAna karavuM joie. anyathA apAtrane-asaMyatane- saMyata mAnIne zuddha ke azuddha dAna ApavAthI karmabaMdha ja thaze. ahIM yAda rAkhavuM joie ke asaMyatane dAna ApavAno niSedha nathI. asaMyatane guru mAnIne ja dAna ApavAno niSedha che. asaMyatanAM duHkha dUra karavAnI bhAvanAthI athavA to ghare AvyA che to aucitya jALavavuM joIe - evI bhAvanAthI asaMyatane anukaMpAdAna ke ucitadAna ApavAno niSedha nathI. e dAnathI karmabaMdha thato nathI. kAraNa ke anukaMpAdAnano koI paNa sthAne zrI jinezvaradevoe niSedha karyo nathI... ityAdi pU. gItArtha bhagavaMto pAsethI barAbara jANI levuM joie. I1-2zA asaMyatane zuddha ke azuddha dAna ApavAthI je aniSTa prApta thAya che tenI bhayaMkaratAne daSTAMtathI jaNAvAya che- doSapoSakatAM jJAtvA tAmupekSya dadajjanaH / . prajvAlya candanaM kuryAt kaSTAmagArajIvikAm // 1-28 // toti-spaSTa: Il9-28. asaMyatane guru mAnIne bhaktipUrvaka dAna ApavAthI tenI asaMyatatA svarUpa doSanuM poSaNa thAya che - ema jANavA chatAM tenI upekSA karIne jeo asaMyatane zuddha ke azuddhadAna Ape che teo caMdananAM kASThane bALIne kolasA banAvavAno kaSTamaya vyApAra(dhaMdho) kare che - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke - ApaNI pAse caMdananAM kASTha hoya ane tene bALIne kolasA banAvIne jIvanano nirvAha karavAno ApaNane prasaMga Ave to e keTaluM kharAba kahevAya - e ApaNe samajI zakIe chIe. basa! AvI ja sthiti; asaMyatane saMyata mAnIne dAna ApavAthI sarjAya che. caMdananA kASThanI kiMmata keTalI ane kolasAnI kiMmata keTalI - eno jene khyAla che; te mANasa caMdananAM kASThanA aMgArAthI AjIvikA calAvavAno vicAra paNa nA kare. supAtradAnanuM mahattva jene khyAlamAM che, te kupAtrane supAtra mAnIne dAna ApavAno vicAra na ja kare - e samajI zakAya che. vartamAnamAM upara jaNAvelI vAtanI ghora upekSA sevAya che. mArga darzAvavAnA sthAnethI paNa supAtra-kupAtrano viveka karavA pratye durlakSya karAya che - e khUba ja anucita che. mArgadarzakoe gRhastha dAtAone saMyata ane asaMyatano bheda spaSTapaNe samajAvavo joIe. sAthe sAthe asaMyatane bhaktipUrvaka dAna ApavAthI khUba ja aniSTa thAya che - e paNa samajAvavuM joie. eka parizIlana 33
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhAne sarakhA mAnavAnI vAta A zlokane anurUpa nathI. mAtra potAnA svArthanI siddhi mATe zAstra-nirapekSa vAto karavAthI paramatAraka zrI jinazAsananuM gaurava vadhatuM nathI. ll1-28 dAnanA cAra bhAMgA(prakAra)nuM nirUpaNa karIne have supAtranA prakAra jaNAvAya che ataH pAtraM parIkSeta dAnazauNDaH svayaM dhiyA / tat tridhA syAnmuniH zrAddhaH samyagdRSTistathAparaH // 1-29 // gata rUti spaSTa: I9-21 saMyatane zuddhadAna ane kAraNe azuddhadAna ApavAthI ISTanI prApti thAya che; ane asaMyatane zuddha ke azuddhadAna ApavAthI aniSTanI prApti thAya che. tethI dAna ApavAmAM tatpara evA gRhastha pAtra(sadasatpAtra)nI parIkSA karavI joie. te pAtra (satpAtra) traNa prakAranuM che. muni, zrAvaka ane samyagdaSTi: A traNa pAtra, dAna ApavA mATe yogya che. kahevAno Azaya e che ke supAtradAna karavAnI bhAvanAvALAe supAtrane barAbara zodhI levuM joIe. je supAtra na hoya tene supAtra mAnIne dAna ApavAthI je aniSTanI prApti thAya che; tenAthI dUra rahevA supAtrane jANI levAnuM khUba ja Avazyaka che. sarvaviratine dharanArA pU. munibhagavaMto, dezaviratine dharanArA zrAvako ane samyagdarzanane dharanArA samyagdaSTi AtmAo satpAtra che. enI bhakti bhAvathI nistAranArI che. gRhasthajIvanamAM mokSasAdhaka yoganI prApti mATe je prayatna karavo paDe che - e prayatnanI apekSAe khUba ja alpa prayatna supAtradAnano yoga prApta thato hoya che. supAtradAna mATe koI sAdhana prApta karavAnuM nathI. potAnI pAse je che teno upayoga karI supAtradAna karavAnuM che. bhavathI nistaravAnI bhAvanA hoya to e mATe supAtradAna jevuM koi saraLa ane sarasa sAdhana nathI. koNa jANe kema enI upekSA sevAya che - e samajAtuM nathI. jyAM paNa thoDIghaNI pravRtti dekhAya che; tyAM bhavathI nistaravAnI bhAvanAnAM darzana bhAgye ja thatAM hoya che. moTA bhAge, "ApavAthI maLe che' - evI bhAvanA tyAM kAma karatI jovA maLe che. ApavAthI maLe che emAM nA nahi. paraMtu ApavAnuM, meLavavA mATe nathI - e yAda rAkhavuM joIe. pU. munibhagavaMtone munibhagavaMta tarIke jANIne jema supAtradAna karavAnuM che tema zrAvakone ane samyagdaSTi AtmAne paNa te te svarUpe jANIne ja (parIkSA karIne ja) supAtradAna karavuM joIe. lokottara mArganI potapotAnI yogyatA mujaba yathAzakti ArAdhanA karanArA paramatAraka satpAtranI bhakti karavAthI bhavathI tarAya che. gRhasthajIvanamAM parama Avazyaka evA A supAtradAnanI pratye je upekSA sevAya che te koIpaNa rIte ahitakara banyA vinA nahi rahe. Aje dAnanI pravRtti ThIka ThIka vadhI che paNa sAthe sAthe upara jaNAvyA mujabanA supAtradAnanI pravRtti pramANamAM khUba 34 dAna batrIzI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja ghaTI che; ane haju paNa ghaTatI raheze. pAtrApAtrano viveka karavAnuM to dUra rahyuM paraMtu tene samajavAnuM paNa have Avazyaka jaNAtuM nathI. supAtratamuni, zrAvaka ane samyagdaSTi AtmAo)nI bhaktinA nAme; supAtranI avajJA ane apAtranI bhakti yojanApUrvaka thaI rahI che. e pravRttinI sAthe ApaNane koI saMbaMdha nathI. A zlokamAM jaNAvyA mujaba satpAtrane oLakhIne supAtradAnamAM prayatnazIla banI rahIe - eTaluM ja jaNAvavAnuM ahIM tAtparya che. A saMsArathI pAra UtaravAnI bhAvanAvALA AtmAoe satpAtranI parIkSA karIne ja supAtradAnamAM pravRtta banavuM joIe. f/1-2lA. satpAtranI parIkSA karIne temane ApelA dAnanA phaLane varNavAya che- eteSAM dAnametatsthaguNAnAmanumodanAt / aucityAnativRttyA ca sarvasampatkaraM matam // 1-30 // eteSAmiti-eteSAM munizrAddhasamyagdRzAM dAnam / etatsthAnAmetavRttInAM guNAnAmanumodanAttadAnasya tadbhaktipUrvakatvAd / aucityAnativRttyA svAcArAnullaGghanena ca / sarvasampatkaraM jJAnapUrvakatvena paramparayA mahattvapUrva matam II9-rU|. pU. munibhagavaMto, zrAvako ane samyagdaSTi AtmAone kareluM dAna; teozrInA guNonI anumodanAthI ane aucityanuM atikramaNa na karavAthI sarvasaMpattine karanAruM che. A pramANe trIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke pU. munibhagavaMtAdine jyAre dAna apAya che tyAre teonI pratye bahumAna hovAthI dAna dvArA teozrInA jJAnAdiguNonI anumodanA thAya che. tema ja A dAna supAtramAM ja karyuM hovAthI ane apAtramAM karyuM na hovAthI aucityanuM paNa pAlana thAya che. supAtradAna karavA svarUpa potAnA AcAranuM ullaMghana e vakhate nathI. tethI pU. munibhagavaMtAdine apAtA dAnathI pU. munibhagavaMtAdimAM rahelA te te guNonI anumodanA ane aucityanuM anatikramaNa(anupAlana) thatuM hovAthI e supAtradAna jJAnapUrvakanuM hovAthI sarvasaMpattine ApanAruM che; arthAt paraMparAe mahAnaMdasvarUpa mokSane Ape che. AthI samajI zakAze ke mokSaprApaka anuSThAnanuM mahattva kharI rIte tenI jJAnapUrvakatA ane aucityanI atikramaNatAnA abhAvane laIne che. zrI vItarAgaparamAtmAe prarUpelAM te te mokSaprApaka anuSThAno karatAM pUrve te mATe apekSita jJAna meLavI levuM joie ane jJAnapUrvaka ja te te anuSThAna karavAM joIe. e vakhate eno paNa khyAla rAkhavo joie ke aucityano bhaMga na thAya. je dAna supAtramAM vihita hoya e dAna apAtra-kupAtramAM apAya to aucityano bhaMga spaSTa che. aucityanuM atikramaNa-e moTo doSa che. lokottara anuSThAna aucityanA abhAve eka parizIlana
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghutAne pAme che. paraMparAe guNa ane guNInI avajJAne karanArAM e anuSThAno mokSabAdhaka banI ya che. // 1-3011 pUrve jaNAvyA mujaba supAtrane dAna karavAthI paraMparAe mokSanI prApti thAya che - e vAta sAcI; paraMtu pU. munibhagavaMtone dAna ApavAthI AraMbhAdi thatA nathI; paNa zrAvaka ke samyagdaSTi AtmAne bhojanAdi karAvatI vakhate AraMbhAdi thAya che. tethI AraMbhAdi doSavALA dAnathI mokSanI prApti kaI rIte thAya - A zaMkAnuM nirAkaraNa karavA ekatrIsamo zloka che. zubhayoge'pi yo doSo dravyataH ko'pi jAyate / kUpajJAtena sa punarnAniSTo yatanAvataH // 1-31 // zubhayoge'pIti-pAtradAnavabuddhInAM sAdharmikavAtsalyAdau zubhayoge'pi prazastavyApAre'pi yaH ko'pi dravyato doSo jAyate / sa kUpajJAtena AgamaprasiddhakUpadRSTAntena / yatanAvato yatanAparAyaNasya / nAniSTaH, svarUpataH sAvadyatve'pyanubandhato niravadyatvAt / tadidamuktam-"jA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa | sA hoi NijjaraphalA ajjhatthavisohijuttassa / / 1 / / " atra hi apavAdapadapratyayAyA virAdhanAyA vyAkhyAnAt phalabhedaupayiko jJAnapUrvakatvena kriyAbheda eva labhyate / yattu varjanAbhiprAyajanyAM nirjarAM prati jIvaghAtapariNAmAjanyatvena jIvavirAdhanAyAH pratibandhakAbhAvatvenaivAtra hetutvamiti kazcidAha sAhasikaH, tasyApUrvameva vyAkhyAnamapUrvameva cAgamatarkakauzalaM kevalAyAstasyAH pratibandhakatvAbhAvAt jIvaghAtapariNAmaviziSTatvena pratibandhakatve ca vizeSaNAbhAvaprayuktasya viziSTAbhAvasya zuddhavizeSyasvarUpatve vizeSyAbhAvaprayuktasya tasya zuddhavizeSaNarUpasyApi sambhavAjjIvaghAtapariNAmo'pi devAnAMpriyasya nirjarAhetuH prasajyeta / atha varjanAbhiprAyeNa jIvaghAtapariNAmajanyatvalakSaNaM svarUpameva virAdhanAyAstyAjyate'to neyamasatI pratibandhiketi cet, kimetadvirAdhanApadapravRttinimittaM vizeSaNaM vA ? Adhe pravRttinimittaM nAstipadaM cocyata ityayamunmattapralApaH / antye coktadoSatAdavasthyamiti ziSyadhyandhanamAtrametad / atha yaddharmaviziSTaM yadvastu nijasvarUpaM jahAti sa dharmastatropAdhiriti niyamAdvarjanA'bhiprAyaviziSTA hi jIvavirAdhanA jIvaghAtapariNAmajanyatvaM saMyamanAzahetuM parityajatItibhAvArthaparyAlocanAdanupahitavirAdhanAtvena pratibandhakatvaM labhata ityupahitAyAstasyAH pratibandhakAbhAvatvamakSatamiti cenna, prakRtavirAdhanAvyaktI jIvaghAtapariNAmajanyatvasyAsattvena tyAjayitumazakyatvAd / ata eva tatprakArakapramitipratibandharUpasyApi tadAnasyAnupapatteH / syAdetad varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTavirAdhanAtvena pratibandhakatve na ko'pi doSaH, pratyuta varjanAbhiprAyasya pRthakkAraNatvAkalpanAllAghavamiti, maivaM, vizeSaNavizeSyabhAve vinigamanAvirahAd / anyathA doSAbhAvaviziSTabAdhatvenaiva duSTajJAne pratibandhakatvaprasaGgAd, vizeSyAbhAvasthale'tiprasaGgAcca / tasmAdvarjanAbhiprAyasyaiva phalavizeSe nizcayato hetutvaM, vyavahAreNa ca tattadvyaktInAM bhAvAnugatAnAM nimittatvamiti sAmpratam / vipazcitaM cedamanyatreti neha vistaraH / / 1-31 / / 38 dAna batrIzI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdharmikavAtsalya vagere zubhayogomAM dravyathI (bhAvazUnya) AraMbhAdi je koI doSa thAya che; te doSa, yatanAmAM tatpara evA ArAdhakane kUvAnA daSTAMtathI aniSTa nathI. kahevAno Azaya e che ke satpAtramAM dAna ApavAno bhAva jemane che; temane sAdharmikavAtsalya, prabhAvanA vagere svarUpa zubhayoga (prazasta anuSThAna) karavAmAM je koI rAMdhavA vagere svarUpa AraMbhAdi doSa prApta thAya che; te doSa kUvAnA daSTAMtathI temanA mATe aniSTanuM kAraNa banato nathI. kAraNa ke yatanAmAM prayatnazIla evA e AtmAono zubhayoga, svarUpathI sAvadya hovA chatAM anubaMdha(bhAva)thI niravagha (pAparahita) che. anyatra (ghaniryukti... vageremAM) paNa e vAta jaNAvI che ke - sUtramAM jaNAvelI vidhithI yukta ane adhyAtmanI vizuddhithI yukta evA yatanAparAyaNa AtmAne te te zubhayoganI pravRtti vakhate je virAdhanA thAya che; te nirjarAsvarUpa phaLane ApanArI bane che. sAdharmikavAtsalyAdi vividha anuSThAno zAstramAM je pramANe vihita che te pramANe vidhipUrvaka te te anuSThAnone karanAra ane AtmAnI zubha pariNatine dhAraNa karanAra AtmA jayaNApUrvaka te te zubhayogane kare tyAre je koI jIvanI virAdhanA thAya te virAdhanA te AtmAne karmanI nirjarA svarUpa phaLane ApanArI bane che. ahIM je virAdhanAne karmanirjarAnI kAraNa tarIke varNavI che, te virAdhanA ApavAdika jANavAnI che. AdhAkarmikAdi doSathI dUSita AhArAdi grahaNa karatI vakhate tema ja nadI vagere UtaratI vakhate pUjya sAdhubhagavaMtAdine je virAdhanAno prasaMga Ave che, te virAdhanA zrI tIrthaMkaraparamAtmAnI AjJA-sApekSa hovAthI tene (virAdhanAne) ApavAdika (apavAdapada-pratyayika) virAdhanA kahevAya che. tene choDIne bIjI badhI virAdhanA; AjJAnirapekSa hovAthI ApavAdika nathI. yatanA (jIvAtanA pariNAmano abhAva, jIvarakSAno pariNAma... vagere) karavAmAM tatpara evA AtmAone apavAde thatI virAdhanA karmanirjarAnuM kAraNa bane che. bIjI virAdhanA to pApabaMdhanuM ja kAraNa bane che. virAdhanA, virAdhanAsvarUpe eka hovA chatAM phaLano je pharaka che te tenA upAyabhUta kriyAvizeSanA kAraNe che. sAdharmikavAtsalyAdi kriyA jJAnapUrvakanI ane yatanApUrvakanI hovAthI temAM thatI virAdhanAnA kAraNe karmanI nirjarA thAya che. bIjI virAdhanA; tevA prakAranI jJAnAdipUrvakanI kriyA saMbaMdhI na hovAthI tenAthI pApano baMdha thAya che, karmanirjarA thatI nathI. AthI samajI zakAze ke yatanA(jayaNA)nA pariNAmavALA AtmAne zubhayogamAM paNa je koI dravyathI doSa thAya che; te doSa Agamaprasiddha kUvAnA dAMtathI aniSTa banato nathI. pANI meLavavAnI icchAthI kUvo khodatI vakhate thAka lAge, tarasa lAge, dhULathI kapaDAM-zarIra kharaDAya ane kAdava vagere UDe... ItyAdi aniSTa prApta thAya che, paraMtu e badhAM ja aniSTo kUvAnA pANIthI dUra thAya che. AvI eka parizIlana 37.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja rIte zrI vItarAga paramAtmAnI AjJA mujaba vidhipUrvaka jayaNAthI sAdharmikavAtsalyAdi zubhayoga karatI vakhate je koI jIvavirAdhanAdi svarUpa doSa thAya che te; te anuSThAnathI thatI karmanirjarAnA kAraNe dUra thAya che. A rIte upara jaNAvyA mujaba yatanAvaMtane zubhayogamAM je koI doSa utpanna thAya che te aniSTa thato nathI. ahiMsAdi dharma jema karmanirjarAnuM kAraNa che; tema apavAda-padapratyayika virAdhanA (sAdharmikavAtsalyAdi zubhayogamAM upara jaNAvyA mujaba thatI virAdhanA) paNa karmanirjarAnuM kAraNa che. A viSayamAM keTalAka loko ema kahe che ke - jyAM varjanano abhiprAya (jIvavirAdhanA na thAya - evI IcchA) che tyAM je nirjarA thAya che tenI pratye; jIvaghAtanA pariNAma vinA thayelI jIvavirAdhanA pratibaMdhakanA abhAva rUpe kAraNa che. sAmAnya rIte koI paNa kAryanI pratye kAraNasAmagrI kAraNa che. e sAmagrI hovA chatAM koI pratibaMdhaka hoya to kArya thatuM nathI. tethI kAraNasAmagrInI sAthe pratibaMdhakano abhAva paNa kAryamAtranI pratye kAraNa hoya che. agnithI dAhanI utpatti thAya che. paraMtu caMdrakAMta maNi, maMtra ke auSadhivizeSanI vidyamAnatAmAM dAha thato na hovAthI dAhanI pratye maNimaMtrAdi pratibaMdhaka manAya che ane teno abhAva (pratibaMdhakAbhAva) dAhanI pratye kAraNa manAya che. tema nirjarAnI pratye jIvavirAdhanA pratibaMdhaka hovA chatAM upara jaNAvyA mujaba sAdharmikavAtsalyAdi zubhayogamAM jIvavirAdhanAthI paNa nirjarA thatI hovAthI varjanAbhiprAyathI thanArI e viziSTa nirjarAnI pratye; jIvaghAtapariNAmathI ajanya (nahi thayelI) jIvavirAdhanA svarUpa pratibaMdhakAbhAva kAraNa che. ane jIvaghAtapariNAmathI janya jIvavirAdhanA tAdaza (tevA prakAranI) nirjarAnI pratye pratibaMdhaka che. - A pramANe keTalAka lokonuM je kathana che te apUrva vyAkhyAna svarUpa che ane AgamanI tarka (vicAraNA) - kuzaLatA paNa temanI apUrva che ! kAraNa ke kevaLa virAdhanAne teo pratibaMdhaka mAnatA nathI, jIvaghAtanA pariNAmathI janya evI virAdhanAne teo pratibaMdhaka mAne che. e viziSTa virAdhanAnA abhAvane; pratibaMdhakanA abhAva svarUpe teo nirjarAnI pratye kAraNa mAne che. jIvaghAtapariNAmajanya jIvavirAdhanA svarUpa pratibaMdhakano abhAva traNa prakArano che. viziSTa eTale vizeSaNaviziSTa vizeSya. jIvaghAtapariNAmajanya jIvavirAdhanAne pratibaMdhaka mAnIe to tyAM "jIvaghAtapariNAmajanyatva' e jIvavirAdhanAnuM vizeSaNa che ane jIvavirAdhanA tenuM vizeSya che. koI vAra vizeSaNa na hovAthI; koI vAra vizeSya na hovAthI ane koI vAra baMne na hovAthI viziSTano abhAva prApta thAya che, jene anukrame vizeSaNAbhAvaprayukta viziSTAbhAva; vizeSAbhAvaprayukta viziSTAbhAva ane ubhayAbhAvaprayukta viziSTAbhAva kahevAya che. ghaTaviziSTa paTano abhAva; ghaTanA abhAvanA kAraNe, paTanA abhAvanA kAraNe ane 38 dAna batrIzI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaTa ane paTa - e benA abhAvanA kAraNe jema traNa rIte maLe che tema jIvaghAtapariNAmajanya jIvavirAdhanAno abhAva paNa traNa rIte maLe che. jayAM jIvaghAtano pariNAma nathI ane jIvavirAdhanA che; jyAM jIvaghAtapariNAma che, paNa jIvanI virAdhanA nathI ane jyAM jIvaghAtano pariNAma nathI tema ja jIvavirAdhanA paNa nathI. ahIM badhe ja jIvaghAtapariNAmathI janya jIvavirAdhanAno abhAva che. je loko jIvaghAtapariNAmajanya jIvavirAdhanAne nirjarAnI pratye pratibaMdhaka mAnIne tenA abhAvane nirjarAnI pratye kAraNa mAne che; temane e traNe sthaLanA abhAvane nirjarAnI pratye kAraNa mAnavAno prasaMga Avaze. tethI jyAM jIvaghAtano pariNAma nathI paraMtu jIvavirAdhanA che (sAdharmikavAtsalyAdimAM) eTale ke jyAM viziSTAbhAva zuddhavizeSyasvarUpa che tyAM jema nirjarAnI prApti thAya che, tevI ja rIte jyAM jIvaghAtano pariNAma che ane jIvavirAdhanA nathI; jayaNA vinA karAtA koI kAryamAM) eTale ke jyAM viziSTAbhAva zuddha vizeSaNa svarUpa che tyAM paNa jIvaghAtanA pariNAmathI nirjarA mAnavAno e mUrkha lokone prasaMga Avaze. ahIM yAda rAkhavuM joie ke dareka vakhate vizeSaNAbhAvaprayuktaviziSTAbhAva (ghaTAbhAvaprayukta ghaTaviziSTapaTAbhAva) zuddhavizeSya (paTa) svarUpa ja bane che ane vizeSyAbhAvaprayukta viziSTAbhAva (paTAbhAvaprayukta ghaTaviziSTapaTAbhAva) zuddhavizeSaNa (ghaTa) svarUpa ja bane che - evuM nathI. ghaTaviziSTa paTanA abhAva sthaLe e barAbara che paraMtu ghaTAbhAvaviziSTa paTa athavA to ghaTaviziSTa paTAbhAva. ityAdinA abhAva sthaLe evuM nahi bane - e bhaNAvanAra pAsethI barAbara samajI levuM joie. (nyAyanI paribhASAthI sarvathA aparicita evA vAMcako mATe A ekatrIsamA zlokanuM vivaraNa thoDuM nahi, ghaNuM agharuM jaNAze. paraMtu eno koI ja vikalpa nathI. jijJAsue thoDI sthiratA keLavI adhyApaka pAsethI samajI levAno prayatna karavo joIe.) vizeSaNAbhAvaprayukta viziSTAbhAva ane vizeSAbhAvaprayukta viziSTAbhAva sarvatra zuddhavizeSya svarUpa ane zuddhavizeSaNa svarUpa nathI hoto. e AzayathI ja "zuddhavizeSatve' ane "zuddhavizeSavpacApi - A ullekha che. upara jaNAvyA mujaba jIvaghAtapariNAmathI janya evI virAdhanAne; varjanAbhiprAyathI utpanna thanArI nirjarAnI pratye pratibaMdhaka mAnIe ane kevaLa virAdhanAne pratibaMdhaka na mAnIe to; jIvaghAtapariNAmathI janya evI virAdhanAno vizeSyAbhAvane laIne je abhAva zuddhavizeSaNasvarUpa (jIvaghAtapariNAmasvarUpa) che tenAthI paNa nirjarAnI utpattino prasaMga Ave che. tenA nivAraNa mATe ema kahevAmAM Ave ke - varjanAbhiprAyasthaLe je virAdhanA thAya che; tenuM jIvaghAtapariNAmajanyatva je svarUpa che - te varjanAbhiprAyanA kAraNe rahetuM nathI. Azaya e che ke jIvaghAtanA pariNAmathI je janya che tene ja virAdhanA kahevAya che. jemAM eka parizIlana 39
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvaghAtapariNAmajanyatva nathI te virAdhanA nathI. varjanAbhiprAya sthaLe varjanAbhiprAya(jIvano ghAta na thAya evI IcchA)nA kAraNe visadhanAnuM "jIvaghAtapariNAmajanyatva' svarUpa ja rahetuM nathI. tethI "jIvaghAtapariNAmajanyatva' svarUpa vagaranI te virAdhanA asat che. asat evI te virAdhanA; nirjarAnI pratye pratibaMdhaka banatI nathI. pratibaMdhaka to je sat - vidyamAna hoya te bane che - A pramANe kahenArane pUchavuM joie ke- virAdhanAnuM A "jIvavirAdhanAjanyatva' je svarUpa che te "virAdhanA' padanI pravRtti(padaprayogAtmaka vyavahAra)nuM nimitta che ke virAdhanA padArthanuM vizeSaNa che? kAraNa ke baMne vikalpamAM doSa che. varjanAbhiprAyasthaLe "jIvanI virAdhanA che- e pramANe padano prayoga karAya che ane e padanA prayoganuM kAraNabhUta "jIvaghAtapariNAmajanyatva' svarUpa nathI- e paNa jaNAvAya che. padanI pravRttinA nimittanA abhAvamAM padanI pravRtti to unmatta mANaso kare che. rakta (lAla) padanI pravRttinuM nimitta lAla raMga che. enA abhAvavALA pILAdivasamAM koI "rakta padano prayoga karatuM nathI. AthI samajI zakAya che ke - 'virAdhanA' padanuM jIvaghAtapariNAmajanyatvAtmaka pravRttinimitta nathI ane virAdhanA che - A pramANenAM vacana unmattano pralApa che. bIjo vikalpa svIkArIe to upara jaNAvelo doSa kAyama ja che. "jIvaghAtapariNAmajanyatva'; e virAdhanAnuM jo vizeSaNa hoya to nirjarAnI pratye "jIvaghAtapariNAmajanyatvaviziSTa virAdhanA' pratibaMdhaka hovAthI jayAM virAdhanA nathI ane mAtra jIvaghAtapariNAma che, tyAM vizeSyAbhAvaprayukta viziSTAbhAva sthaLe) nirjarAnI Apatti Avaze - e upara jaNAvyuM che ja. AthI upara jaNAvyA mujaba kevaLa jIvaghAtapariNAmathI nirjarAne mAnavAnI Apattine dUra karavA je kahyuM che te zraddhAsaMpanna (vizvAsa rAkhanArA) ziSyanI buddhine chetaravA svarUpa che. jIvavirAdhanA jo upAdhisahita na hoya to ja te pratibaMdhaka bane che. upAdhisahita virAdhanA to pratibaMdhakAbhAva svarUpa hovAthI tevA sthaLe pratibaMdhakAbhAvasvarUpa kAraNa hovAthI nirjarA svarUpa phaLanI prApti thAya che. Azaya e che ke koI paNa vastu pratibaMdhaka bane ke kAraNa bane to tenI vAstavikatAne laIne te bane. upAdhinA kAraNe vastu aupAdhika bane che. te vAstavika rahetI nathI. je dharmathI viziSTa je vastu potAnA svarUpano tyAga kare che te dharma te vastumAM upAdhi che. (dA.ta. japApuSpaviziSTa sphaTika vastu potAnA zvetatAsvarUpano tyAga kare che tethI japApuSpa sphaTikamAM upAdhi che tene laIne sphaTika lAlarUpa dhAraNa kare che, je sphaTikanI aupAdhikatA che.) ahIM varjanAbhiprAya sthaLe varjanAbhiprAyaviziSTa virAdhanA; varjanAbhiprAyanA kAraNe jIvaghAtapariNAmajanyatvAtmaka potAnA svarUpano tyAga kare che. tethI tyAM varjanAbhiprAya upAdhi che. e upAdhithI rahita ja virAdhanAne pratibaMdhaka manAya che ane tenA abhAvane nirjarAnI 40 dAna batrIzI
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratye kAraNa manAya che. A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke varjanAbhiprAya sthaLe je virAdhanA che te virAdhanAmAM; jIvaghAtapariNAmajanyatvAtmaka saMyamanAzahetu(saMyamanA nAzanuM kAraNa)svarUpa potAnuM svarUpa che ja nahi, tethI varjanAbhiprAyanA kAraNe teno tyAga azakya che. saMyamajIvanamAM jyAre jIvaghAtano pariNAma Ave che tyAre te pariNAmanA kAraNe je paNa pravRtti thAya te saghaLIya saMyamanA nAzanuM kAraNa bane che. jIvaghAtapariNAmathI janya virAdhanAmAM saMyamanA nAzanI kAraNatA che. saMyamanAzanI kAraNatA jIvaghAtapariNAmajanyatva svarUpa che ane te virAdhanAnuM svarUpa che. paraMtu varjanAbhiprAyasthaLe virAdhanAmAM jIvaghAtapariNAmajanyatva svarUpa potAnuM svarUpa ja na hovAthI varjanAbhiprAyane kAraNe teno (virAdhanAnA svarUpano) tyAga zakya ja nathI. vidyamAnano tyAga hoya che, je vidyamAna nathI teno tyAga azakya che. 'varjanAbhiprAya-svarUpa upAdhinA kAraNe jIvaghAtapariNAmajanyatvAtmaka virAdhanAsvarUpanI hAni thAya che' - eno artha e che ke sAmAnyathI virAdhanAmAM jIvaghAtapariNAmajanyatvanuM je pramAtmaka jJAna thatuM hatuM te jJAnano pratibaMdha thAya che. varjanAbhiprAyanA kAraNe virAdhanAmAM tevuM jJAna na thavA svarUpa ja ahIM virAdhanAnA svarUpanI hAni-tyAga che. tethI varjanAbhiprAyaviziSTa nirjarAsthaLe upAdhi(varjanAbhiprAyasvarUpa upAdhi)viziSTa virAdhanA pratibaMdhaka na hovAthI nirjarA thavAmAM koi doSa nathI. japApuSpaviziSTa sphaTika sthaLe paNa tenI zvetatAno tyAga zvetatAnA jJAnanA pratibaMdha svarUpa che. A pramANe paNa kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke sphaTikamAM to zvetatA che ane japApuSpanA kAraNe tenI zvetatA pratIta thatI nathI. paraMtu ahIM to varjanAbhiprAya sthaLe virAdhanAmAM jIvaghAtapariNAmajanmatva che ja nahi. tethI tenA jJAnane rokavAnuM kArya varjanAbhiprAyathI kai rIte thAya ? ghaTamAM paTatva na hovAthI paTatvanuM jJAna thatuM nathI eno artha e nathI ke daMDAdinA kAraNe ghaTamAM paTatvanuM jJAna thatuM nathI. AthI samajI zakAze ke varjanAbhiprAyane upAdhi mAnavAnuM zakya nathI. jenA abhAvanA kAraNe ja jenuM jJAna thatuM na hovA chatAM tenA jJAnano pratibaMdha karanAra tarIke bIjAne mAnavAnuM ucita nathI. anyathA game tene game tenA jJAnano pratibaMdha karanAra mAnavAnI Apatti Avaze. AthI samajI zakAze ke jIvaghAtapariNAmathI janya evI virAdhanAne; varjanAbhiprAyaviziSTa nirjarAnI pratye pratibaMdhaka mAnavAnuM tema ja upAdhirahita virAdhanAne pratibaMdhaka mAnavAnuM ucita nathI. "upara jaNAvyA mujaba jIvaghAtapariNAmajanya virAdhanAdine pratibaMdhaka mAnavAnuM bhale ucita na hoya paraMtu varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTa virAdhanAne pratibaMdhaka mAnavAmAM koi doSa nathI. eTaluM ja nahi, ema karavAmAM varjanAbhiprAyane nirjarAnI pratye svataMtra kAraNa mAnavAnI jarUra na paDavAthI lAghava thAya che." - A pramANe kahevAnuM barAbara nathI. kAraNa ke varjanAbhieka parizIlana 41
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAyAbhAvaviziSTa virAdhanAne pratibaMdhaka mAnIe to virAdhanAviziSTa varjanAbhiprAyAbhAvane paNa pratibaMdhaka mAnavAno prasaMga Avaze. varjanAbhiprAyAbhAvane ja vizeSaNa banAvavuM joie ane virAdhanAne ja vizeSa mAnavuM joIe - evA niyamamAM koI pramANa nathI. varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTa virAdhanAne pratibaMdhaka manAya to virAdhanAviziSTa varjanAbhiprAyAbhAvane pratibaMdhaka kema na manAya - A rIte baMnene pratibaMdhaka mAnavAnA prasaMgathI to gaurava che. joke varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTa virAdhanA ane virAdhanAviziSTa varjanAbhiprAyAbhAva e baMnemAM arthanI dRSTie koI pharaka paDato na hovAthI Arthika gaurava nathI. paraMtu A rIte jene pratibaMdhaka manAya che ane jene svataMtra kAraNa manAya che te pratibaMdhakanA vizeSaNa tarIke te kAraNanA abhAvane laIne pratibaMdhaka mAnavAmAM lAghava iSTa hoya to duSTajJAna; doSAbhAvaviziSTabAdha svarUpe ja anumitinI pratye pratibaMdhaka che - ema mAnavAno prasaMga Avaze. Azaya e che ke zaku vetaH ItyAkAraka anumitinI pratye zaku pItaH (zvatatkAmAvavAna) AvA prakAranuM bAdhajJAna pratibaMdhaka che. paraMtu pattimAdi (pILiyo vagere) doSa sthaLe zaku vItaH AvuM jJAna thAya to te jJAna pratibaMdhaka thatuM nathI. AthI samajI zakAze ke doSa(pirimAdi)nA abhAvamAM ja bAdhajJAna anumitinI pratye pratibaMdhaka banatuM hovA chatAM bAdhajJAnamAM pratibaMdhakatA bAdhasvarUpe ja manAya che, doSAbhAva(pittiyAdidoSAbhAva)viziSTa bAdharUpe pratibaMdhakatA manAtI nathI. arthAt bAdhajJAna pratibaMdhaka che, doSAbhAvaviziSTa bAdhajJAna pratibaMdhaka manAtuM nathI. doSAbhAva svataMtra rIte pratibaMdha prayojaka manAya che. nirjarAnI pratye varjanAbhiprAya kAraNa che. virAdhanA pratibaMdhaka che. jyAM virAdhanA che ane sAthe varjanAbhiprAya che tyAM virAdhanA pratibaMdhaka banatI nathI. varjanAbhiprAyanA abhAvamAM ja virAdhanA pratibaMdhaka bane che. tethI jo varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTa virAdhanAne pratibaMdhaka mAnavAmAM Ave to bAdhajJAnane paNa bAdhasvarUpe pratibaMdhaka na mAnatA doSAbhAvaviziSTa bAdha svarUpe ja pratibaMdhaka mAnavAnI Apatti Avaze... e adhyApaka pAsethI samajI levuM joIe. varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTa virAdhanAne nirjarAnI pratye pratibaMdhaka mAnavAthI doSAbhAvaviziSTabAdhasvarUpe duSTajJAnane (bAdhAdidoSaviSayakajJAnane); anumiti(parvato vahinAnuM...... ityAdi svarUpa jJAna)nI pratye pratibaMdhaka mAnavAnI Apatti Ave che - te ISTa ja che. kAraNa ke tyAM paNa lAghava thAya to te ISTa che, tethI varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTavirAdhanAne pratibaMdhaka mAnavAmAM koI doSa nathI." - A pramANe kahevAnuM paNa ucita nathI. kAraNa ke jyAM varjanAbhiprAyAbhAvasvarUpa vizeSaNa che ane virAdhanAsvarUpa vizeSya nathI, tyAM vizeSyanA abhAvanA kAraNe (vizeSyAbhAvaprayukta); varjanAbhiprAyAbhAvaviziSTa virAdhanAno (pratibaMdhakano) abhAva hovAthI nirjarA svarUpa phaLanI prAptino aniSTa prasaMga Avaze. jyAM dAna batrIzI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ varjanAbhiprAya na hoya ane virAdhanA paNa na hoya evA sthaLe varjanAbhiprAya na hovAthI karmabaMdha thAya che, nirjarA thatI nathI. tethI varjanAbhiprAyanA abhAvathI viziSTa virAdhanAne pratibaMdhaka mAnavAnuM sarvathA anucita che. A rIte nirjarAnI pratye jIvaghAtapariNAmajanyatvaviziSTa virAdhanAdine pratibaMdhaka mAnIne tenA abhAvane nirjarAnI pratye kAraNa mAnavAthI doSa Ave che. tethI nirjarAnI pratye je kAraNa che te jaNAvatAM graMthakArazrI pharamAve che ke varjanAbhiprAya ja nirjarA svarUpa phaLavizeSanI pratye nizcayanayathI kAraNa che. mULa zlokamAM yatanAparAyaNa AtmAne; kUpadaSTAMtathI dravyathI thatI virAdhanAne je nirjarAnI kAraNa tarIke varNavI che - te vyavahAranayanI apekSAe che. varjana(jIvavirAdhanAno parihAra)nI bhAvanAne anusaranArI sAdharmikavAtsalyAdinI te te pravRttio nirjarAnuM kAraNa bane che. A batrIzInA A ekatrIsamA zlokathI jaNAvelI vAta; dArzanikaparibhASAthI jeo paricita nathI, temane te samajavAnuM thoDuM agharuM che, jijJAsuoe e mATe pUrato prayatna karI adhyApakAdi pAsethI samajI levI joie. // 1-31 prakaraNanA arthano upasaMhAra karatAM jaNAvAya che- itthaM dAnavidhijJAtA dhIraH puNyaprabhAvakaH / yathAzakti dadad dAnaM paramAnandabhAg bhavet // 1-32 // tyAti-spaSTa: I9-rUA. A rIte dAna ApavAnI vidhinA jJAtA ane dharmanI prabhAvanAne karanArA evA dhIra AtmAo potAnI zaktinuM atikramaNa karyA vinA dAna ApavAthI paramAnaMdanA bhAjana bane che arthAt mokSane prApta kare che. A pramANe batrIzamA zlokano artha che. eno Azaya yAda rAkhyA vinA chUTako nathI. game te dAna hoya paraMtu te vidhipUrvaka ja karavuM joie. avidhipUrvaka dAna ApavAthI mokSanI prApti thatI nathI. pAtrApAtrano viveka; Adara, satkAra ane sanmAnAdi; tyAganI vRtti; A lokAdinA phaLanI anapekSA; taravAnI bhAvanA ane nyAyasaMpannavibhAvAdi... vagere dAnavidhinAM aMgo che. dAna ApanArA dhIra hovA joIe. game tevI kharAba sthitimAM paNa dAna ApavAnI pravRttithI vicalita banavuM nA joie. duHkha veThI levAnI vRtti hoya ane bIjI koI icchA na hoya to dhIraja khUTatI nathI. nAmanAdinI kAmanA hoya ane agavaDa nA paDe evI bhAvanA hoya to dAnadharma zakya nahIM bane. A rIte dAna karanArA dharmanA prabhAvaka banI zake che. gRhastho A dAnadharmanI ArAdhanA dvArA sAcI rIte dharmanI prabhAvanAne karanArA bane che. potAnAM nAma ke kIrti vagereno vicAra karyA vinA mAtra tyAga karavAnI vRttithI ane eka parizIlana 43
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ taravAnI bhAvanAthI supAtradAnAdi zakti anusAra vihita che. ApaNI zakti keTalI che teno sArI rIte kyAsa kADhI zaktine chupAvyA vinA ane zaktinuM atikramaNa karyA vinA dAna ApavAnuM che. AvI jAtanuM dAna ja mokSanuM kAraNa bane che. bacAvIne ApavAnI vRtti dAnane yathAzakti banavA detI nathI. AjanI paristhiti tadana vicitra che. yathAzakti vidhi ane dharmanI prabhAvanA vagere; dAnamAM ja nahi, dareka dharmAnuSThAnamAM kvacita ja jovA maLe. aMte paramapuNyodaye prApta thayelI sAmagrIno pUrNapaNe upayoga karI dAnadharmanI ArAdhanA dvArA, zlokanA aMte jaNAvyA mujaba ApaNe sau paramAnaMdanA bhAjana banI rahIe... e ja eka zubhAbhilASA. ll1-3rA. // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM prathamA dAnadvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 44 dAna batrIzI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyA dezanA-dvAtriMzikA prArabhyate AdyAyAM dvAtriMzikAyAM dAnamuktaM, tadantarAyabhIrutvaM ca mukhyo guNaH, tacca dezanAvivekanirvAhyamitIyamadhunA vivicyate pahelI batrIzImAM dAnanuM varNana karyuM. dAnAMtarAyano bhaya hoya to; paramArthathI dAnanI pravRtti zakya bane che. A loka vagere saMbaMdhI phaLanI AzaMsAe Aja sudhI dAnanI pravRtti thatI ja AvI che. paraMtu "zakya hovA chatAM dAna karavAmAM Ave nahi to dAnAMtarAyakarma baMdhAze..." vagere zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacanAnusAra dAnAMtarAyanA bhayane laIne dAnanI pravRtti thAya to te dAna paramArthika bane che. dAnAMtarAyanuM bhIrutva (bhaya) - e mukhya guNa che. kAraNa ke cAra prakAranA dharmamAM prathama dharmasvarUpa dAnanI pAramArthikatA tene laine che. e mukhya guNanI prApti; te te AtmAne tene yogya dezanA ApavAthI karAvI zakAya che. tethI A bIjI batrIzImAM dezanAnA vivekanuM nirUpaNa karAya che- yathAsthAnaM guNotpatteH suvaidyeneva bheSajam / bAlAdyapekSayA deyA dezanA klezanAzinI // 2-1 // yathAsthAnamiti-suvaidyena bheSajamiva / bAlAdyapekSayA bAlAdyAnuguNyena / dezanA deyA / sAdhuneti zeSaH / kiM bhUtA ? klezanAzinI bhAvadhAtusAmyena doSApahA / kuta ityAha-yathAsthAnaM sthAnamanatikramya / guNotpatteH / yathA hi sadapyauSadhaM taruNAdiyogyaM bAlAdInAM na guNAya tathA dharmadezanA'pi madhyamAdiyogyA bAlAdInAM na guNAyeti yathAsthAnametanniyogo nyAyyaH // 2-1 // "sAro vaidya jema davA Ape tema bAlAdi jIvone anukULa paDe te rIte klezano nAza karanArI dezanA ApavI joIe. kAraNa ke sthAnanuM atikramaNa na karavAthI guNanI utpatti thAya che." - A pramANe pahelA zlokano artha che. Azaya e che ke zrI vItarAga paramAtmAe upadezelA paramatAraka mokSamArganI dezanA pU. gItArtha sAdhubhagavaMtoe ApavI joie; je rAga, dveSa ane moha svarUpa klezano nAza karanArI che. rAgAdibhAvadhAtuonuM sAmya (anudrikta avasthA) prApta thavAthI e paramatAraka dezanA rAgAdijanya doSane dUra karanArI che. sAro vaidya rogInI avasthA joIne jema davA Ape che tema pU. gItArtha gurubhagavaMte paNa bAlAdi jIvone hitanuM kAraNa bane ane temanuM ahita na thAya - e rIte bAlAdi jIvone anukULa evI dezanA ApavI joie. bAlAdi jIvone anukULa evI dezanAno artha e nathI ke bAlAdi jIvone game evI dezanA. temanuM ekAMte jemAM hita samAyuM che evI dezanAne ja bAlAdianuguNa(anukULa) dezanA kahevAya che. ekAMte paramakalyANane karanArI evI dezanA bAlAdi eka parizIlana 45
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvone anuguNa ja ApavAnA vidhAnanuM kAraNa e che ke yathAsthAne guNanI utpatti thAya che. sthAnanuM - yogyatAnuM - atikramaNa (ullaMghana) karyA vinA koI paNa kAma karAya to guNanI utpatti thAya che, anyathA doSanI prApti thAya che. te te jIvone temanI yogyatA mujaba dezanA ApavAthI temane guNanI prApti thatI hoya che. vAta paNa samajAya tevI che. sArI paNa davA yuvAnAdi rogIne; roga dUra karavA mATe yogya hoya to paNa te davA bAla ke kumArAdine guNakAriNI nathI ja. tema ja madhyama vagere AtmAne klezano nAza karanArI paNa dezanA; bAlAdi jIvone guNane karanArI nathI ja. tethI paramatAraka evI dezanAno yathAsthAne ja niyoga nyAyasaMgata che. game tene game tevI dezanA na apAya. yogyane tene ucita ja dezanA ApavI joIe. 2-1 vipakSe bAdhamAha yathAsthAne dezanA ApavAnA badale ayogyane te te dezanA ApavAmAM Ave to doSanA prasaMgane jaNAvAya che- unmArganayanAt puMsAmanyathA vA kuzIlatA / sanmArgadumadAhAya vahijvAlA prasajyate // 2-2 // unmArgeti-anyathA yathAsthAnaM dezanAyA adAne / puMsAM dhyAndhyakaraNadvAreNonmArganayanAd vA kuzIlatA prasajyate / kiMbhUtA ? sanmArgadumANAM dAhAya vahijvAlA / anAbhogenApi svataH pareSAM mArgabhedaprasaGgasya prabalApAyahetutvAditi bhAvaH / / 2-2 // yathAsthAne dezanA ApavAnA badale asthAne dezanA ApavAmAM Ave to puruSone unmArge lai javAnA kAraNe kuzIlatA prApta thaze, je; sanmArgasvarUpa vRkSanAM dAha mATe agninI jvALA jevI che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. eno Azaya e che ke bAlAdi jIvone temanI yogyatA mujabanI dezanA ApavAnA badale tenAthI viparIta dezanA ApavAmAM Ave to bAlAdi jIvone; temanI buddhine aMdha karavA dvArA unmArge laI javAthI kuzIlatA prApta thAya che, je; sanmArgasvarUpa vRkSane bALI nAkhavA mATe agninI javALA jevI che. sanmArganI prApti karAvavA mATe paramatAraka pU. gItArtha gurubhagavaMtanI dezanA jevuM bIjuM koI sAdhana nathI. e dezanAnA niraMtara puNya-zravaNathI bAla, madhyama ane paMDita evA mumukSu janone sanmArganI (mokSamArganI) prApti thatI hoya che. paraMtu bAlAdi jIvone bAlAdi-yogya dezanA ApavAnA badale tenAthI viparIta madhyamAdiyogya dezanA ApavAmAM Ave to te te jIvonI buddhino bheda thato hovAthI teone te dezanA (asthAna-dezanA) unmArge laI jAya che. tethI dharmadazakanI e dezanAmAM kuzIlatAno prasaMga Ave che. je; mumukSu zrotAvargane sanmArganI prApti karAvavAnuM kAraNa hatI, te dezanA zrotAne unmArge laI jAya to temAM kuzIlatAno prasaMga Ave 46 dezanA batrIzI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ - e samajI zakAya che. cAlu vyavahAramAM paNa jeo sanmArge cAlatA hoya che, temanI AMkhe pATA bAMdhI temane unmArge lai javAnI pravRttimAM kuzIlatA pratIta thAya che. tema ahIM lokotta2mArgamAM paNa viparIta(asthAna-parasthAna)dezanA dvArA bAlAdi jIvonI buddhino bheda thavAthI te jIvone unmArge lai javAthI dharmadezakanI dharmadezanAsvarUpa pravRttimAM kuzIlatA pratIta thAya che. jenI jevI yogyatA che tene te mujaba apAtI dezanAne yathAsthAnadezanA ke svasthAnadezanA kahevAya che. tenAthI viparIta rIte yogyatAnuM atikramaNa karIne apAtI dezanAne asthAna ke parasthAna dezanA kahevAya che. viparIta dezanAnA zravaNathI zrotAne taddana ja viruddha arthanuM jJAna thavAthI pUrve jANelA ane vartamAnamAM jaNAtA (jJAta ane zAyamAna) arthanA viSayamAM buddhino vyAmoha thAya che, ene buddhinI aMdhatA kahevAya che. A aMdhatAnA kAraNe zrotA unmArge jAya che, jemAM asthAna-dezanA kAraNa bane che. dharmadezakanI te kuzIlatA che. ajJAna ke anupayogathI paNa potAne kAraNe thato bIjAnI buddhino bheda; prabaLa apAyanuM kAraNa che. mATe parasthAnadezanAnA parihAra mATe dharmadezake khUba ja apramatta rahevuM joie. ane vAraMvAra bAlAdi jIvonI yogyatAne khUba ja sUkSma rIte jovI joie. anyathA parasthAnadezanAnA kAraNe kuzIlatAno prasaMga Avaze. ahIM prasaMgathI yAda rAkhavuM joie ke vartamAnamAM keTalAka AcAryabhagavaMtAdi dharmadezako mArgAnusArI dezanAne paNa parasthAnadezanA tarIke varNavI rahyA che. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacanane anusarI mokSaikalakSI dezanAnA dharmadezakonI dezanAne paNa; parasthAna dezanA tarIke varNavanArAonI manodazA taddana vicitra che. saMsArathI mukta banelAnI avasthA svarUpa mokSa che; ane enAthI taddana ja viparIta svabhAvavALo saMsAra che. "sakalakarmakSayasvarUpa mokSa mATe paNa dharma ka2vAno ane sakalakarmamaya saMsAranA sukha mATe paNa dharma karavAno. baMdhana ane mukti : baMne mATe dharma karavAno..." vagere prakAranA upadezane ApanArA e upadezakone mokSaikalakSI dezanA pa2sthAnadezanArUpe jaNAya che. paraMtu A batrIzInA bIjA zlokathI samajAveluM parasthAnadezanAnuM svarUpa evuM nathI. bAlAdi jIvone; madhyamAdi jIvo mATe yogya evI dezanA ApavAmAM Ave to te dezanA parasthAnadezanA che. vartamAnamAM prAyaH bAla, madhyama ane paMDita H A traNeya zrotAothI yukta sabhA hoya che. AvA vakhate dharmadezako te te jIvonI mukhyatA rAkhIne dezanA ApatA hoya che. eTalAmAtrathI e dezanA parasthAnadezanA na bane. jIvavizeSane tenI ayogyatAne laine koi vAra koi viSayamAM buddhibheda thAya - e banavAjoga che. AvuM to zrI vItarAgaparamAtmAnI dezanAnA niyamita zravaNathI paNa pAkhaMDI jano mATe banatuM hoya che. paraMtu eTalAmAtrathI te dezanAne parasthAnadezanAsvarUpe varNavavAnuM sAhasa karavuM nA joie. lokonA buddhibhedanI ciMtA karavA pahelAM khoTI rIte parasthAnadezanAne varNavanArAe potAno eka parizIlana 47
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhibheda zAthI thayo che - e vicAravuM joIe. tyAM sudhI ApaNe emanI vAtamAM AvI na jaie tenI takedArI rAkhIe. ra-rA nanvevaM "na bhavati dharmaH, zrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt / buvato'nugrahabuddhyA vaktustvekAntato bhavatIti" vAcakavacanaM vyAhanyeta, ataH khalu anugrahadhiyA AgamArthopadezamAtrameveSTasAdhanatayA pratIyate, zroturbhAvastu durgraha ityAzaGkAyAmAha jo upara jaNAvyA mujaba parasthAnadezanA ApavAthI dhamadizakane kuzIlatAnI prApti thatI hoya to vAcakavarya zrI umAsvAti bhagavaMte pharamAvelI vAtano virodha Avaze. teozrI pharamAve che ke; "hitakara evAM vacanonA zravaNathI badhA ja zrotAone ekAMte dharmanI prApti thatI nathI. paraMtu zrotAnI upara anugraha karavAnI buddhithI dhamadazanA ApanAra vaktA(vyAkhyAtA)ne ekAMte dharma(karmanirjarA) thAya che. jo parasthAnadezanA ApanArane upara jaNAvyA mujaba kuzIlatAno prasaMga Avato hoya to upara jaNAvelA vacanano virodha Avaze. tethI umAsvAti mahArAjAnA vacanathI kharekhara to ema jaNAya che ke dharmadezake AgamanA arthano upadeza Apavo temAM tenuM ekAMte hita che. zrotA kevo che ane kevo nahi - e jovAnI AvazyakatA nathI. Ama paNa zrotAnI mananI pariNatine jANavAnuM kaparuM che." - A pramANenI zaMkAnuM samAdhAna karAya che. anugrahadhiyA vaktumitvaM niyamena yat / bhaNitaM tattu dezAdipuruSAdividaM prati // 23 // anugraheti-anugrahadhiyA vakturdharmopadeSTu - dharmitvaM nirjarAbhAgitvam / niyamenaikAntena / yagaNitaM tattu dezAdIn puruSAdIMzca vetti yastaM prati / na tu tadjJAne zaktimasphorayataM prati / / 2-3 // "anugraha karavAnI buddhithI vyAkhyAtAne cokkasapaNe nirjarA thAya che - e pramANe je kahyuM che, te; deza vagere ane puruSa vagere(zrotAdi)ne jANanArA vyAkhyAtAne AzrayIne kahyuM che." - A pramANe trIjA zlokano artha che. Azaya e che ke zrI umAsvAtijI mahArAjAe ra mavati tharma.' ItyAdi kArikA dvArA; "vaktAne zrotAnI upara anugraha karavAnI buddhie dharmadazanA ApavAthI ekAMte nirjarAnuM te bhAjana bane che' - e je jaNAvyuM che te; deza ane kAlAdinA tema ja bAlAdi svarUpa puruSa(zrotA) ane tenI pariNati vagerenA je jANakAra che tevA dharmopadezakone AzrayIne jaNAvyuM che. je dharmopadezako deza ke kAlAdine ane puruSa ke tenI pariNati vagerene jANavA mATe prayatna karatA nathI temane AzrayIne e vAta karI nathI. dezAdi ane puruSAdine jANyA vinA anugrahabuddhithI paNa dezanA ApavAthI te dharmopadezakone nirjarA thatI nathI. paraMtu te upadezakone kuzIlatAno prasaMga Ave che. ra-3 48 dezanA batrIzI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanu puruSAdibhedena dezanAbhedo na yuktaH, rAjaraGkayorekarUpeNaiva dezanAbhidhAnAt / tathA cAcArasUtraM"jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthai / jahA tucchassa katthai tahA puNNassa katthai" (AcArAMgasUtra 101 patra 145) iti / sUtrollaGghanaM ca mahate'nayetyAzaGkyAha A rIte bAlAdi jIvone AzrayIne dezanAmAM bheda karavo (pheraphAra karavo) : e yogya nathI. kAraNa ke rAjA ane raMkane ekasarakhI ja dezanA ApavAnuM vidhAna che. zrI AcArAMgasUtramAM (phU.naM.101) jaNAvyuM che ke; puNyazALI rAjA vagerene jevI dezanA apAya che tevI ja dezanA garIba vagere tuccha janone apAya che. jevI dezanA tuccha garIba vagerene apAya che, tevI ja dezanA rAjA vagere puNyavaMta AtmAne apAya che. AthI samajI zakAya che ke zrI AcArAMgasUtramAM jIvamAtrane ekasarakhI ja dezanA ApavAnuM pharamAvyuM che. tethI bAlAdi jIvone AzrayIne dezanAmAM pheraphAra karavAnuM ucita nathI. kAraNa ke sUtra-AgamanuM ullaMghana mahAna anarthanuM kAraNa che - AvI zaMkAnuM nirAkaraNa karAya che ko'yaM puruSa ityAdivacanAdata eva ca / parSadAdivivekAcca vyakto mandasya nigrahaH // 2-4 // ko'yamiti-ata eva ca viparyaye doSAdeva ca / ko'yaM puruSa ityAdivacanAnandyAvazyakAdau / parSadAdInAM vivekAdvivecanAcca / mandasya dezAdipuruSAdijJAnAbhAvavato vaktuH / nigraho'pasiddhAntalakSaNaH / vyaktaH prakaTa eva / ayaM bhAvaH-uktAcArasUtraM sAdhodharmavyAkhyAne nirIhatAmAtradyotakameva / rAjAderabhiprAyAnanusaraNe prakaTadoSopadarzanapUrvamanupadameva tatra puruSAdidezAdiparijJAnavattvena dezanAdhikAritvAbhivyaJjanAt / taduktaM-"avi ya haNe aNAiyamANe etthaM pi jANa seyaM ti Natthi keyaM purise kaMca Nae tti" / (AcArAMgasUtra 102 patra 145/146) kiM caivaM puruSAdiparijJAnAnAvazyakatve parSadAdiguNadoSopavarNanaM tatra tatra vyarthaM viti ri-4. "yathAsthAnadezanA ApavAmAM na Ave to parasthAnadezanA ApanAra vaktAne kuzIlatAsvarUpa doSano prasaMga Avato hovAthI ja choDa puruSa... ityAdi vacanathI (zrI AcArAMgamAM) puruSAdine jANavAnI ane parSadAdinA vivecanathI (zrI naMdIsUtrAdimAM) parSadAne jANavAnI vAta karIne; tema karavAmAM na ja Ave to parasthAnadezanAne ApanArA maMdano nigraha spaSTapaNe jaNAvyo che." - A pramANe cothA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke yathAsthAnadezanA ApavAmAM na Ave ane upara jaNAvyA mujabanA zrI AcArAMgasUtranA vacanAnusAra rAjA ane raMkane ekasarakhI ja dezanA ApavAnI hoya to; zrI AcArAMgasUtramAM ja AgaLa jaIne je jaNAvyuM che ke "koNa puruSa che..." vagere - te, dharmadazake jovuM joIe. tema ja zrI naMdIsUtra vageremAM parSadAdinuM vistArathI varNana karyuM che. eka parizIlana 49
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ethI e cokkasa che ke dharmadazake puruSAdine ane parSadAdine jANIne ja dharmadezanA ApavI joIe. AthI ja A pramANe na karavAmAM Ave to dezAdi ane puruSAdinA jJAnanA abhAvavALA maMda padizakano nigraha eTale ke apasiddhAMta bolavAthI thanAro parAbhava spaSTa che - A pramANe paNa tyAM tyAM jaNAvyuM che. A badhuM tyAre ja saMgata bane ke jyAre puruSAdine AzrayIne dezanAmAM bheda mAnIe. jo jIvamAtrane ekasarakhI ja dezanA ApavAnI hoya to puruSAdinA jJAnanuM vidhAna, parSadAdinuM vivecana ane maMdano parAbhavaH A badhAne jaNAvavAnuM koI ja prayojana rahetuM nathI. mATe yathAsthAnadezanA ApavAnA badale asthAna dezanA ApavAthI kuzIlatAno prasaMga Ave che - e samajI zakAya che. joke A rIte yathAsthAnadezanA ja ApavAnI hoya to zrI AcArAMgasUtranA nadI puvy/ tya. A sUtrathI ekasarakhI ja dezanA ApavAnA vidhAnano virodha Ave che; paraMtu teno parihAra karatAM graMthakArazrI pharamAve che ke; te (na purasa.. ityAdi) sUtrano artha e che ke pU. sAdhubhagavaMto vyAkhyAna karatI vakhate zrotA pAsethI koI phaLanI IcchA na rAkhe. AvI nirIhatAmAtrane jaNAvanAruM e sUtra che. puruSa vagereno ane parSadAdino vicAra karavAnI jarUra nathI-e jaNAvanAruM e sUtra nathI. zrI AcArAMgasUtramAM e sUtrathI jaNAvelI e vAtano paramArtha samajAvatI vakhate te sUtranI TIkAmAM zrI zIlAMkAcArya mahArAjAe paNa upara jaNAvelI vAta jaNAvI che. "nadI puvo.." A sUtra vyAkhyAtAnI nirIhatAmAtrane jaNAvanAruM na hoya ane rAjArekane ekasarakhI dezanA ApavAnuM vidhAna karanAruM hoya to; rAjAdinA abhiprAyanuM anusaraNa karavAmAM na Ave to je doSa Ave che te AgaLanA ja sUtramAM AcArAMgamAM jaNAveluM saMgata nahi bane. e sUtramAM te pramANe jaNAvavApUrvaka spaSTapaNe jaNAvyuM che ke dezAdi ane puruSAdinA jJAnavALAne ja dezanAno (dazanA ApavAno) adhikAra che. vida.. ityAdi sUtramAM jaNAvyuM che ke "rAjAnA abhiprAyano Adara na karIe to te mAre paNa; tethI tuM ahIM jANa ! AvI dharmadazanAmAM zreya-puNya nathI. A puruSa koNa che, kayA devane mAne che... vagere jANIne ja dharmadezanA karavI joie." dharmadezanA karatI vakhate A rIte puruSAdinuM jJAna Avazyaka che. puruSAdinuM jJAna Avazyaka na hoya to zrI naMdIsUtra vagere graMthamAM parSadAdinA guNa ane doSanuM varNana karavAnuM arthahIna banI jaze. tethI samajI zakAze ke puruSAdivizeSane AzrayIne dezanAno bheda(pharaka) karavAnuM yukta ja che. anyathA parasthAnadezanAthI kuzIlatA prApta thaze. ra-4 - dezAdi ane puruSAdinA jJAnanI apekSA rAkhyA vinA dhamedazanAne ApanArA dharmadazakane kuzIlatA prApta thAya che - e jaNAvyuM. have AvA dharmadezakonI dezanAthI zrotAone je aniSTa thAya che te jaNAvavA mATe pAMcamo zloka che- 50 dezanA batrIzI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAtavAgavivekAnAM paNDitatvAbhimAninAma / viSaM yadvarttate vAci mukhe nAzIviSasya tat // 2-5 // ajJAteti-ajJAto vAgvivekaH zuddhAzuddhayogyAyogyaviSayatvAdirUpo yaisteSAM / paNDitatvAbhimAninAm / vAci bhASAyAM / viSaM yanmithyAtvarUpaM vartate / tadAzIviSasya vyAlasya mukhe na / anekajanmaduHkhadaM hokamanyaccaikajanmaduHkhadameveti / / 2-5 // vANI saMbaMdhI vivekanuM jemane jJAna nathI ane potAnI jAtane jeo paMDita mAne che; temanI vANImAM je jhera che te jhera AzIviSasarpanA mukhamAM nathI." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. enuM tAtparya e che ke - huM je boluM chuM te zuddha (mArgAnusArI) che ke azuddha; zrotA yogya che ke ayogya tema ja deza ane kALa ucita che ke anucita che... vagere saMbaMdhI vacanaviveka jemane jJAta nathI ane potAnI jAtane pAchA paMDita mAne che, temanI vANImAM je mithyAtvasvarUpa viSa che, tevuM viSa AzIviSasarpanA mukhamAM nathI. arthAt AzIviSanA mukhamAM je viSa che tenAthI bhayaMkara evuM viSa; e vivekarahita dharmadezakonA vacanamAM che. kAraNa ke AzIviSasarpanA mukhamAMnuM viSa eka ja maraNanuM kAraNa bane che. paraMtu potAnI jAtane paMDita mAnanArA ane vacananA vivekathI ajJAta evA dharmadazakonA vacanamAM raheluM mithyAtvasvarUpa viSa anekAneka maraNanuM kAraNa bane che. A rIte eka viSa (mithyAtvasvarUpa viSa) aneka janmanAM duHkhonuM kAraNa che ane bIjuM viSa (sarpanA mukhamAM raheluM) eka janmanA ja duHkhane ApanAruM che. AthI samajI zakAze ke jemane deza, kALa, puruSa ane vacananI zuddhi vagerenuM jJAna nathI ane pAchA potAnI jAtane paMDita mAnIne dharmadezanA karavAnI pravRtti kare che; e dharmadazako mithyAtvasvarUpa viSane zrotAonA hRdaya sudhI niraMtara pahoMcADyA ja kare che. potAne to AvI pravRttinA kAraNe kuzIlatA prApta thayelI ja che. paraMtu e pravRttithI zrotAone paNa mithyAtva-viSanI bAdhA kare che. tethI ubhaya(vaktA ane zrotA)ne mATe ahita karanArI AvI parasthAnadezanAnI pravRtti koI paNa rIte dUra karavI joIe. jemane dezAdinuM ke zudhyAdinuM jJAna nathI evA lokoe mauna rahevuM joIe. paraMtu AvA loko jayAre potAnI jAtane paMDita mAne che; tyAre teo bolyA vagara rahI zakatA nathI. ane niraMtara vacana dvArA mithyAtvasvarUpa viSane vamatA hoya che. mumukSue AvA avasare khUba ja upayogapUrvaka vartavuM joIe. anyathA e mithyAtvaviSanI bAdhA-pIDA bhogavavAno prasaMga Avaze. vartamAnanI viSama sthitinI utpattimAM evA dhamadazakoe puSkaLa phALo Apyo che. e pravRttine aTakAvavAnuM ApaNI zakti bahAranuM che. paraMtu emAM ApaNe AvI na jaIe - eTale mAtra cokkasapaNe dhyAnamAM rAkhI zakIe. ra-pI eka parizIlana
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAdInAM lakSaNamAha upara jaNAvyA mujaba e siddha thayuM ke bAlAdi jIvone bAlAdi-yogya dezanA ApavI. have te bAlAdi jIvonuM sAmAnyathI lakSaNa jaNAvAya che- tatra bAlo rato line vRttAnveSI tu madhyamaH / paNDitaH sarvayatnena zAstratattvaM parIkSate // 2-6 // tatreti-tatra teSu bAlAdiSu madhye / liGge liGgamAtre / rato bAlaH, liGgamAtraprAdhAnyApekSayA'sadArambhatvAt / vRttAnveSI tu vRttaprAdhAnyApekSI tu madhyamaH, bAlApekSayA madhyamAcAratvAt / yastu sarvayalena zAstratattvaM parIkSate sa paNDitaH, tattvatastasya mArgAnusAritayotkRSTAcAratvAt // 2-6 // bAlAdi jIvomAM liMgamAtramAM je rakta(rAgI) che tene bAla kahevAya che, vRtta(AcAra)ne ja mukhya mAnanAro madhyama che ane je pUrNa prayatna zAstratattvane parIle che te paMDita che." - A pramANe chaThThA zlokano sAmAnya artha che. Azaya spaSTa che ke bAla, madhyama ane paMDitaH A traNa prakAranA zrotAone temane ucita dezanA ApavAnI che. emAM bAlajIvo asaduasuMdara (kharAba) AcAravALA; AgamamAM jeno niSedha che tene AcaravAvALA ane dezakALAdine AzrayIne zakya hovA chatAM e pramANe sadAne mATe nahi AcaranArA hoya che. tethI lagabhaga teo AcAranA mahattvane samajatA hotA nathI. temanI daSTie bAhya veSaAkArane dhAraNa karavA mAtrathI te vaMdanAdine yogya hoya che. tethI teo liMga-bAhyaveSaAkAramAM ja rAgI hoya che. evA bAhyaveSAdine dhAraNa karanArAne bAlajIvo dharmI mAnI le che. sAmAnya rIte madhyama ane paMDitajano paNa AcAra ane tattva(zAsatattva)nI sAthe veSane paNa mAne che. paraMtu teo bAlanI jema liMgamAtranuM ja prAdhAnya mAnatA nathI. tethI zlokamAMnA nika padano artha liMgamAtra karyo che. bAlajIvonI apekSAe madhyamabuddhivALA jIvono AcAra, madhyama koTino hoya che. temane vizeSa jJAna na hovAthI zuM karavAthI vizeSa lAbha thaze athavA zuM karavAthI alAbha thaze.. ityAdinI samajaNa hotI nathI. teo zAstramAM je pramANe zabdathI jaNAvyuM hoya te mujaba karatA hoya che. paraMtu tenA paramArthane jANatA nathI. gurulAghavanA jJAnathI karI zakAtA evA kAryane teo karatA nathI. mAtra sUtramAM jaNAvelA te te kAryane teo kare che. tethI te madhyama AcAravALA che. mAtra veSane joyA vinA AcArane paNa teo anveSe che. bIjAne dharmI tarIke mAnavAmAM teo mAtra veSanI apekSA rAkhatA nathI, paraMtu sAthe sAthe AcAranI mukhyatA rAkhe che. dharmIpaNAmAM AcAra mukhya che - evI mAnyatAne teo sevatA hoya che. tethI AcArahIna evA veSadhArIne teo vaMdanIya vagere mAnatA nathI. 52 dezanA batrIzI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDitajano to pUrNa prayatna zAsatattvane jotA hoya che. veSa ane AcArane joyA pachI paNa dharmAtmAnI pravRtti zAstrAnusArI che ke nahi... vagere khUba ja sUkSma rIte jue che. paMDitajano jJAna, darzana ane cAritra : e traNanuM anusaraNa karatA hoya che. temano AcAra utkRSTa koTino hoya che. zAstranA tattva-paramArthanI parIkSA karIne ja teo bIjAne dharmI tarIke mAne che. A rIte bAla, madhyama ane paMDita janone oLakhIne temane ucita dezanA ApavI joie. Ara-6ll bAhyaliMga paNa aparigrahatAdine jaNAvanAruM hovAthI bAhyaliMgane pradhAna-mukhya mAnanArane bAla kema kahevAya che - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- gRhatyAgAdikaM liGgaM bAhaM zuddhiM vinA vRthA / na bheSajaM vinArogyaM vaidyaveSeNa rogiNaH // 2-7 // gRheti-gRhatyAgAdikaM bAhyaM bahirvati liGgam / zuddhiM vinA antastattvavivekamantarA / vRthA nirarthakaM / na hi rogiNo bheSajopayogaM vinA vaidyaveSadhAraNamAtreNArogyaM bhavati / ata evaitatparairapi mithyAcAraphalamucyate, tallakSaNaM cedaM-"bAhyendriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran / indriyArthAn vimUDhAtmA mithyAvAra: sa 3te chA" ti ra- zlokArtha spaSTa che ke - gRhatyAgAdi bAhya liMga AMtarika zuddhi vinA nirarthaka che. rogIne auSadha vinA vaidyaveSa dharavA mAtrathI Arogya prApta thatuM nathI. kahevAno Azaya e che ke koI paNa jAtanA AcAra ke vicArane prAdhAnya ApyA vinA mAtra bAhya veSa-AkArane pradhAna mAnanArA kharA arthamAM bAla che. kAraNa ke AMtarika cittapariNatinI zuddhi vinA bAhya veSanuM koI ja mahattva nathI. te bAhyaliMga nirarthaka che. tenAthI anAdinA bhavaroganuM nivAraNa thatuM nathI. sAmAnya koTinA rogIno roga davA vinA dUra thato nathI. vaidyano veSa dhAraNa karavA mAtrathI rogIne ArogyanI prApti thatI nathI - e spaSTapaNe samajI zakAya che. dharmanA arthI hovA chatAM mAtra veSane (bAhya liMgane) ja pradhAna mAnanArA evA jIvo bAla che. bAla jIvo dharmanA arthI nathI hotA evuM nathI. paraMtu vizeSa jJAnano abhAva hovAthI teo AMtarika zuddhi vinA bAhya veSanI nirarthakatAne samajI zakatA nathI. aMtaHkaraNamAM pragaTa thayelA tattvavivekane AMtarika zuddhi kahevAya che. AvI zuddhi; vizeSa jJAnathI prApta thatI hoya che, je; bAlajIvone hotI nathI. AMtarika tattvaviveka vinAnuM bAhyaliMga nirarthaka hovAthI ja anya vidvAnoe paNa tene mithyAcAranA phaLavALuM varNavyuM che. mithyAcAravALA jIvonuM svarUpa varNavatAM teoe jaNAvyuM che ke; je bahArathI IndriyonuM niyamana karIne manathI pAMceya indriyonA viSaya-rUpAdinuM smaraNa kare che te vimUDha AtmAno mithyAcAra kahevAya che. janmAMtaramAM upArjelA akuzala karmano ja eka parizIlana 53
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vipAka che ke bhoga ane upabhogathI rahita banI buddhimAna AtmAo jene niMdanIya gaNe che evA bAhyaliMgamAtrane dhAraNa karI kaSTamaya jIvana jivAya che. - A badhuM samajavA jeTalI pAtratA jemanAmAM nathI evA jIvo kharekhara ja bAla che. mAtra veSane - AkArane - pradhAna mAnavAthI temane dharmatattva samajAvavAnuM ghaNuM ja kaparuM che. //ra-LI. madhyamajIvo vRtta(AcAra)ne pradhAna mAne che. te vRttanuM svarUpa jaNAvAya che- gurudoSakRtAM vRttamapi tyAjyaM laghutyajAm / jADyatyAgAya patanaM jvalati jvalane yathA // 28 // gurviti-vRttaM khalu asadArambhanivRttimadanuSThAnaM, tacca kArya hetUpacAreNa yaccAritramucyate tatkSAyopazamikatvAcchuddhameva, yattu kIrtyAdyarthaM tadvadAbhAsate, tallaghutyajAmapi sUkSmadoSAkaraNayalavatAmapi / gurUn doSAn pravacanopaghAtakAriNaH kurvanti ye teSAM sambandhi tyAjyam / yathA jADyatyAgAya aGgazaityApanayanAya jvalati jvalane patanam // 2-8 // nAnA(sUkSma) doSono tyAga karanArA ane moTA doSone AcaranArAnuM vRtta paNa heya koTinuM che, koI paNa rIte AdaraNIya nathI. zarIranI ThaMDI(TADha)ne dUra karavA baLatA evA agnimAM koI paDatuM nathI" - A pramANe AThamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke madhyamabuddhi jIvo AcArane pradhAna-mukhya mAne che. mAtra veSane teo pradhAna mAnatA nathI. prANAtipAta, mRSAvAda vagere AzravonI jemAM nivRtti che, evA sadanuSThAnane ahIM vRttaAcAra manAya che. joke AtmAnI sarvasAvadyathI virAma pAmavAdinI pariNatine ja vAstavika rIte vRtta-AcAra kahevAya che. evI pariNati (pariNAma-bhAva) vinA; sarvathA niravadya (zuddha) jaNAtAM paNa bAhya anuSThAnone AcAra tarIke manAtAM nathI. paraMtu sarvasAvadya yogathI virAma pAmavAnA pariNAmapUrvakanA te anuSThAnamAM pariNAmano (kAryamAM kAraNano) upacAra karavAthI te anuSThAnane paNa vRtta-AcAra kahevAya che, je; cAritrasvarUpa che ane cAritramohanIyakarmanA kSayopazamathI pragaTeluM hovAthI zuddha che. je lokonuM kIrti, mAna, sanmAna ane saMsAranAM sukho vagerenA uddezathI zuddha cAritra jevuM anuSThAna dekhAya che; te anuSThAnane ahIM vRtta tarIke varNavyuM nathI. apramArjanA, apratilekhanAdi svarUpa sUkSma doSono tyAga karanArA ane sanmArga tema ja tenA ArAdhakAdinI niMdA karavA vagere svarUpa moTA doSone sevanArA, evA lokonuM e anuSThAna (sadanuSThAna-jevuM dekhAtuM) sarvathA tyAjaya che. koI paNa rIte e upAdeya nathI. kAraNa ke pravacanano upaghAta (vinAza) karanArA e moTA doSone laIne; zuddha cAritra jevAM dekhAtAM paNa anuSThAno mokSanAM kAraNa banatAM nathI. mATe evAM anuSThAno koI paNa rIte pradhAna nathI. A vAtane daSTAMtathI samajAvatAM zlokanA 54 dezanA batrIzI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarArdhamAM jaNAvyuM che ke zarIramAM game teTalI zItatA hoya paraMtu tenA tyAga mATe anivAraNa mATe) baLatA agnimAM paDavAnuM koI paNa rIte ucita nathI. zarIranI zItatAne dUra karavA agnimAM paDavAnuM jeTaluM bhayaMkara che, eTaluM ja bhayaMkara; nAnA doSanA parivAra mATe prayatna karanArA ane moTA doSone majethI AcaranArAnuM vRtta paNa che. ra-8 paMDita jano sarva prayatna zAstratattvane parIkSe che - e pramANe chaThThA zlokamAM jaNAvyuM che, tyAM zAstratattvanuM svarUpa jaNAvAya che. zAstratattvaM budhajJeyamutsargAdi-samanvitam / tad dRSTeSTAviruddhArthamaidamparyavizuddhimat // 2-9 // zAstreti-zAstratattvaM budhajJeyaM paNDitaikagamyam / utsargAdibhiH samanvitam / AdinA'pavAdanizcayavyavahArAdigrahaH / taddaSTeSTAbhyAM pratyakSAdinAgamAntareNa cAviruddhArtham / tathA aidamparyavizuddhimat tAtparyataH zuddham ri-3/ utsarga ane apavAda vagerethI yukta; daSTa ane ISTa pramANathI aviruddha ane tAtparyane AzrayIne zuddha evuM zAsatattva paMDitajanothI ja joya che." - A pramANe navamA zlokano artha che. Azaya e che ke zAstratattva bAla ke madhyama jIvo samajI zakatA nathI. mAtra paMDitajano ja samajI zake che. te zAstratattva utsarga ane apavAda tema ja vyavahAra ane nizcaya... vagerethI samanvita hoya che. tyAM; te te svarUpe jaNAvelo je artha che te daSTa ane ISTa pramANathI aviruddha (abAdhita) hoya che. pratyakSa ane anumAna pramANane daSTa pramANa kahevAya che. ane AgamapramANane ISTa pramANa kahevAya che. je zAstramAM jaNAvelo artha pratyakSa ane anumAna pramANathI bAdhita na hoya te zAstra ja ' tAttvika che. pratyakSa ane anumAna pramANathI bAdhita evo artha jo zAstra jaNAve to tenuM pratyakSa ane anumAna pramANathI ja nirAkaraNa thavAthI te zAstramAM tattva (prAmANya) rahetuM nathI. AvI ja rIte zAstramAM AgamamAM) jaNAvelo artha zAstrAMtarathI(AgamAMtarathI) bAdhita na hoya to ja te zAstra pramANabhUta manAya che. AgamAMtarano virodha Ave e rIte jo Agama; padArthanuM nirUpaNa kare to tenuM nirAkaraNa AgamAMtarathI ja thaI jAya. tethI te AgamanI prAmANikatA nahIM rahe. je zAstranAM vAkyonuM tAtparya bAdhita na hoya te zAstratattva daMparya(tAtparya-kahevAno Azaya)nI zuddhivALuM che. AvuM zAstratattva paMDito sivAya bIjA koI samajI zaktA nathI. arthAt AvuM zAstratattva jeo samaje che te ja paMDitajano che. dharmanA svarUpamAM niraMtara zAstratattvanuM darzana karavAmAM paMDita puruSo prayatnazIla hoya che. bAhyaveSa ane AcAra game teTalA sArA hoya paraMtu eka parizIlana
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM zAsatattva jovA na maLe to bAhyaveSAdinuM koI paNa jAtanuM mahattva nathI - e vAta teo sArI rIte samaje che. ra-lA zAstratattva je rIte prApta thAya che; te upAyo jaNAvavA pUrvaka tenuM svarUpa jaNAvAya che- zrutacintottarotpannabhAvanAbhAvyamastyadaH / zrutaM sarvAnugAd vAkyAt pramANanayavarjitAt // 2-10 // zruteti-zrutacintAbhyAmuttarotpannA yA bhAvanA tayA bhAvyaM sugrahatAtparyakam / adaH zAstratattvamasti / tatra zrutaM sarvAnugAt sarvazAstrAvirodhinirNItArthAt / vAkyAt / pramANanayavarjitAt pramANanayAdhigamarahitAt / padArthamAtrAvagrahottarasya vAkyArthasya kathambhAvAkAGkSAgarbhatvenehArUpatvAt pramANanayAdhigamayozca kRtsnaikadezApAyarUpatvAt // 2-10 // "zrata ane ciMtA(zrutajJAna ane ciMtAjJAna)thI uttarakSaNamAM utpanna thanArI bhAvanA(bhAvanAjJAna)thI bhAvya-thanAruM A zAstratattva che. tyAM zrutajJAna tene kahevAya che ke je; sakalazAstranA avirodhI evA arthane jaNAvanArA ane pramANa tathA nayathI rahita vAkyathI utpanna thayeluM hoya che." - A pramANe dasamA zlokano artha che. Azaya e che ke, have pachInA zloko(11-12-13)thI zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAnanuM svarUpa varNavyuM che, e pramANe zrata ane ciMtA jJAnathI uttaramAM utpanna thanArI bhAvanA che. te bhAvanAjJAnathI zAstratattvano paramArtha sArI rIte grahaNa karAya che. ekalA zrutajJAnathI ke ciMtAjJAnathI e zakya banatuM nathI. e mATe bhAvanAjJAna Avazyaka che. bhAvanAjJAna; zrutajJAna ane ciMtAjJAnathI utpanna thAya che. zrutajJAna ane ciMtAjJAnanI upayogitA ja e che, jethI te baMne jJAnanA uttarakALamAM bhAvanAjJAna thAya che. enAthI vAkyartha pAramArthikasvarUpe jaNAya che. A pramANe A zlokanA pUrvAddhathI; paMDitajano jenI parIkSA kare che te zAsatattvanuM nirUpaNa pUrNa thayuM. joke ATalA nirUpaNathI zAstratattvano spaSTa khyAla Avato nathI. paraMtu have pachI bhAvanAjJAnanA nirUpaNa vakhate e mATe prayatna karAze. - have A zlokanA uttarArdhathI traNa jJAnamAMnA zrutajJAnanuM nirUpaNa karAya che. A zlokano uttarAddha ane agiyAramo saMpUrNa zloka : ema doDha zlokathI zrutajJAnanuM svarUpa varNaveluM hovAthI A zlokanA uttarAddha-mAtranA vivecanathI e aMge (zrutajJAnanA svarUpa aMge) cokkasa khyAla nahIM Ave. tethI ahIMnA vivecananuM anusaMdhAna karI AgaLanA (11mA) zlokanuM vivecana jovuM. ahIMnA pramANanayatAnuM sarvAnuI6 vAcAr - A paccamyanta pado; agiyAramA zlokamAM utpanna ahIM joDavAnAM che. sakalazAstranA avirodhI evA arthano nirNaya je vAkyathI pada dezanA batrIzI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che, te vAkyane sarvAnuga vAkya kahevAya che. "ra hiMsthat sarvabhUtAni'; "rAkRtaM vahetuM ane banAvatta yA vagere vAkyo (hiMsA karavI nahi; asatya bolavuM nahi ane na ApelI vastu grahaNa karavI nahi ItyAdi arthane jaNAvanArAM vAkyo) sarvAnuga vAkya che. kAraNa ke te vAkyathI jaNAvelo artha koI paNa zAstrathI viruddha nathI. sarvAnugavAkyathI je jJAna thAya che te zrutajJAna che. A jJAna, pramANa ane nayanA jJAnathI nirapekSa hoya che. Azaya e che ke sAmAnya rIte zrutajJAnAdi traNeya jJAno vAkyathI thAya che. sarvAnugavAkyathI zrutajJAna thAya che - e kahevAno artha e nathI ke e vAkyathI ciMtAjJAna ke bhAvanAjJAna thatAM nathI. sarvAnugavAkyathI jyAre zravaNamAtranA kAraNe jJAna thAya che ane tyAre pramANa ke nayanA jJAnanI apekSAe arthanI vicAraNA hotI nathI tyAre e jJAna zrutajJAnasvarUpa hoya che. zrutajJAnamAM pramANanayanA adhigamano abhAva hoya che. kAraNa ke vAkyanA zravaNamAtrathI padArthamAtrano avagraha thAya che. tyAra bAda; "A artha kayo haze"!.. ItyAdi svarUpa AkAMkSA(jijJAsA)garbhita vAkyarthanI IhA thAya che, je; zrutajJAnasvarUpa che. pramANano adhigama samagrAMcanA apAya svarUpa che ane nayano adhigama vastunA ekadezanA apAya svarUpa che. tethI apAyarUpa pramANanayano adhigama zrutajJAnamAM na hoya - e samajI zakAya che. Ara-10nA zrutajJAnanA svarUpanuM nirUpaNa pUrNa karAya che- utpannamavinaSTaM ca bIjaM koSThagataM yathA / parasparavibhinnoktapadArthaviSayaM tu na // 2-11 // utpannamiti-utpannamityatra prAktanapaJcamyantasyAnvayaH / jJAnamiti vyavahitottarazlokasthamatrAnuSajyate / evamagre'pi / avinaSTaM ca yathA koSThagataM bIjaM / parasparavibhinnoktA ye padArthAstadviSayaM tu na / tasya saMdeharUpatvAt / yaistu vAcyA(kyA)rthamAtraviSayasyAtra vyavaccheda ucyate tairvizakalitasyaivAyameSTavyaH, na tu dIrdhekopayogAnusyUtasya padavAkyamahAvAkyaidamparyArthamUrtikasya, tasyopadezapadaprasiddhatvAditi dhyeyam / yadvA tatra svatantrasaMjJAvyavaccheda eveSyate iti na doSaH // 2-11 // pUrvazlokamAMnA paMcamyanta sarvAnu... ItyAdi padono ane teramA zlokamAMnA "jJAna padano ahIM utpanna nI sAthe anvaya (saMbaMdha) che. tethI "pramANanayavarjita sarvAnugavAkyathI thayeluM koThImAM rahelA bIja jevuM ane paraspara bhinna rIte jaNAvelA padArthone nahi jaNAvanAruMevuM zrutajJAna che." A pramANe agiyAramA zlokano artha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba hiMyA sarvabhUtAni ItyAdi sarvAnugavAkya(sarvazAstrAvirodhI)thI zrutajJAna utpanna thAya che, je koThImAM rahelA bIja jevuM che. e bIjathI aMkurAdi utpanna thayelA na hovA chatAM temAM aMkurAdine utpanna karavAnI yogyatA rahelI che. eka parizIlana 57
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ tema zrutajJAnathI ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna thayeluM ja che; evuM nathI. paraMtu temAM te baMne jJAnane prApta karAvavAnI yogyatA rahelI che. sAmagrIvizeSanuM saMnidhAna prApta thAya to cokkasa ja zrutajJAnathI ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAna thAya che. A zrutajJAna paraspara bhinna(viruddha)svarUpe jaNAvelA padArthanuM avagAhana karAvatuM nathI. kAraNa ke paraspara vibhinna (viruddha) arthAvagAhI jJAna saMzayasvarUpa hoya che ane zrutajJAna to dasamA zlokamAM jaNAvyA mujaba ihAsvarUpa che. IhA apAyane karAvavAmAM tatpara hoya che. ane saMzaya apAyane avarodhavAmAM tatpara hoya che. tethI saMzaya ane ihAmAM bheda che. je loko; "zrutajJAnamAM padArthamAtrano ja bodha hoya che ane vAkyarthamAtrano bodha hoto nathI' - e pramANe mAne che, temaNe; "vizakalita(paraspara asaMbaddha) ja vAkyartha bodha zrutajJAnamAM hoto nathI.' - A pramANe mAnavuM joie. kAraNa ke dIrgha eka upayogathI anusmRta (avirata pravAhavALo) evo padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha ane aidatparyArtha svarUpavALA viSayano bodha zrutajJAnamAM hoya che evuM upadezapadamAM jaNAvyuM che. vAkyarthamAtrano bodha zrutajJAnasthaLe hoto nathI - ema mAnI levAmAM Ave to upadezapada nI sAthe virodha Avaze. joke padArthamAtrano paNa bodha zrutajJAnasthaLe mAnavAmAM na Ave to upadezapadano virodha Ave che. paraMtu ahIM paraspara vibhinna padArthaviSayaka ja bodhano vyavaccheda karyo hovAthI koI doSa nathI. zrutajJAna vAkyarthamAtraviSayaka hoya che - A pramANe jaNAvyA pachI kharI rIte padArthamAtraviSayaka hotuM nathI e kahevAnI AvazyakatA nathI. kAraNa ke saMzliSTa padasamudAyasvarUpa ja vAkya che. tadarthaviSayakazrutajJAna mAnavAmAM koI doSa nathI. ane asaMzliSTa padono samudAya vAkyasvarUpa na hovAthI tadarthaviSayaka zrutajJAna mAnavAno koI prasaMga ja nathI. | 'padasamUhasvarUpa vAkya che' - ema mAnavAmAM Ave to asaMzliSTa padArthaviSayaka zrutajJAna hotuM nathI - ema jaNAvavAnuM Avazyaka che. paraMtu upadezapadamAM zrutajJAnanA viSaya tarIke padArthamAtrane paNa varNavyo hovAthI tenA virodhano prasaMga Avaze. tethI ahIMyA tatra... ityAdi graMtha che. eno Azaya e che ke padArthajJAna(padArthamAtraviSayaka jJAna)ne "zrutajJAnanuM nAma apAtuM nathI. paraMtu saMzliSTa padArthajJAnane zrutajJAna kahevAya che, te vAkyarthaviSayakajJAnasvarUpa hovAthI koI virodha nathI. navamA zlokathI AraMbhIne A zloka sudhInA traNa zlokamAM jaNAvelI vastune jijJAsuoe samajI levA mATe pUrato prayatna karI levo joie. vAMcatAMnI sAthe samajAya evI e vastu nathI. saMskRta bhASA ke dArzanikonI paribhASA vagerenuM prAthamika paNa jJAna na hoya tyAre - A badhuM samajavAnuM ghaNuM ja agharuM che. ahIM jaNAvelI vAtano thoDoghaNo khyAla Ave - e mATe nIce jaNAvyA mujaba thoDuM samajI levuM joIe. paTe dezanA batrIzI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnyathI padArthajJAna, vAkyarthajJAna, mahAvAkSArthajJAna ane aidatparyArthajJAna : A pramANe cAra prakAranuM jJAna che. "ra hiMzAt sarvabhUtAni' ityAdi vAkyonAM te te padonA arthanA jJAnane padArthajJAna kahevAya che. saMpUrNa vAkyarthanA jJAnane vAkyarthajJAna kahevAya che. pUrvAparavAkyarthanA jaNAtA virodhane dUra karavAnA jJAnane mahAvAkyartha jJAna kahevAya che ane te te vAkyanA tAtparyArthanA jJAnane aidaMparyArtha jJAna kahevAya che. hiMsthA... ityAdi vAkyanAM padono niSedha vagere je artha che tenA jJAnane padArthajJAna kahevAya che. hiMsA nahIM karavI joie.. ityAdi AkAra (svarUpa) vAyArthajJAna kahevAya che. hiMsA nahi karavI; to vihArAdi vakhate nadI UtaravAdinuM vidhAna kaI rIte zakya bane? arthAt na bane; tethI apavAdasvarUpe mamatvAdi doSanA parivAra mATe nadI UtaravAdi vakhate hiMsA thavA chatAM doSa nathI. utsargathI hiMsA karavI nA joIe. paraMtu ApavAdika hiMsA, doSanuM kAraNa banatI nathI. tene paNa doSanuM kAraNa mAnI levAmAM Ave to mamatvAdi utkaTa doSono parihAra zakya nahi bane. AvA prakAranA jJAnane mahAvAkyarthajJAna kahevAya che. ane "aMte to bhagavAna zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA ja pramANa che. tenI ArAdhanAmAM ja dharma che ane tenI virAdhanAmAM adharma ja che. ahiMsA ke hiMsAmAM dharma ke adharma nathI' - A pramANenA jJAnane aidaMparyArthajJAna kahevAya che. AvI rIte zAstranA darekedareka vAkyanA audampardhArthane mumukSu AtmAoe jANI levo joIe. zrutajJAna vAkyarthanA jJAna svarUpa che. ciMtAjJAna mahAvAkyarthanA jJAna svarUpa che; ane bhAvanAjJAna aidatparyArthanA jJAna svarUpa che... ityAdi vyavasthita rIte samajI levuM joie. padArthajJAnano upara jaNAvyA mujaba vAkyarthajJAnamAM samAveza ke asamAveza karI zrutajJAnasvarUpe padArthajJAnane varNavI zakAya che athavA nathI paNa varNavAtuM. ra-11 have ciMtAmaya jJAnanuM svarUpa varNavAya che- mahAvAkyArthajaM sUkSmayuktyA syAdvAdasaGgatam / cintAmayaM visarpi syAt tailabindurivAmbhasi // 2-12 // - maheti-mahAvAkyArthena vastvAkAGkSArUpeNa janitaM / sUkSmayA sUkSmabuddhigamyayA yuktyA / syAdvAdena saptabhaGgyAtmakena saGgataM jJAnam / ambhasi tailabinduriva / visarpi pravardhamAnaM cintAmayaM syAt / / 2-12 / / "mahAvAkyArthathI utpanna thayeluM, sUkSma yuktithI syAdvAdasaMgata ane pANImAM vistaratA telanA biMdunI jema vistaratuM ciMtAmaya jJAna che - A pramANe bAramA zlokano akSarArtha che. Azaya e che ke vAkyathI jema zrutajJAna thAya che tema ciMtAmayajJAna paNa tenAthI thAya che. vAkyarthajJAna pachI te vAkyathI anya te te vAkyanA arthanI sAthe pUrvavAWArtha saMgata kaI rIte thAya - AvI AkAMkSA-jijJAsA hoya che. tethI ciMtAmayajJAna mahAvAkyarthasvarUpa te eka parizIlana 59
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ te vastunI AkAMkSAthI utpanna thatuM hoya che. koI paNa prANInI hiMsA karavI nahi... ityAdi vAkyarthane jANyA pachI zrI jinezvaradevonAM maMdira baMdhAvavAM; navakalpI vihAra karavA tema ja eka paga pANImAM ane eka paga bahAra UMce addhara rAkhIne nadI UtaravI... vagere kaI rIte zakya bane; e badhAM vAkyono artha kaI rIte saMgata karavo.. vagere jijJAsA thAya che. e jijJAsAsvarUpa mahAvAkyarthanA kAraNe pUrvamAM thayeluM jJAna; saMbaMdhita sakala vAkyarthanuM avagAhana kare che. pANImAM paDeluM telanuM biMdu jema badhe phelAya che tema ciMtAjJAna; aneka viSayomAM vistare che. A rIte te te vAkyArthasApekSa arthano nirNaya sUkSmayuktipUrvaka thAya che. sUkSma evI buddhithI samajI zakAya evI yuktine sUkSma yukti kahevAya che. te te arthano, anekavidha apekSAe pUrvAparanA virodhane dUra karI je nirNaya karAya che te nirNaya saptabhaMgI svarUpa syAdvAdathI saMgata hoya che. sattva-asattva; nityatva-anityatva ane bhinnatva-abhinnatva... vagere dharmono te te apekSAe eka ja ghaTAdi vastumAM svIkAra karavo - tene "syAdvAda' kahevAya che. pramANa ane nayavAkyathI evo syAdvAdasaMgata bodha thato hoya che. vastunA samagra svarUpane jaNAvanArAM te te vAkyone pramANavAkya kahevAya che. ane vastunA eka aMzane (asamagra svarUpane) jaNAvanArAM vAkyane nayavAkya kahevAya che. baMnne vAkyone AzrayIne saptabhaMgI pravarte che. koI paNa vastune jaNAvavA mATenA vacananA prakArane bhaMga kahevAya che. sthAnti; canniti cAti nAsti; cAlavAvya; ati vya; cAti savaH ane cAti nati kavaravyaH - A pramANe saptabhaMgI che. A pramANe sAta bhaMgone choDIne anya AThamo bhaMga nathI. naya, pramANa ane saptabhaMgInuM svarUpa vistArathI samajavA mATe tenI jijJAsAvALAe ratnAkarAvatArikA, jainatarkabhASA vagere graMthonuM adhyayana karI levuM joie. 1ra-12 bhAvanAmaya jJAnanuM svarUpa jaNAvAya che sarvatrAjJApuraskAri jJAnaM syAd bhAvanAmayam / azuddhajAtyaratnAbhAsamaM tAtparyavRttitaH // 2-13 // sarvatreti-sarvatra mahAvAkyanirNIte'rthe / vipakSazaGkAnirAsadAyA'ya / AjJApuraskAri bhagavadAjJAprAdhAnyadyotakam / tAtparyavRttito jAyamAnaM jJAnaM bhAvanAmayaM syAd / azuddhajAtyaralasya svabhAvata eva anyajIvaralebhyo'dhikajJAnadIptisvabhAvasya bhavyarUpasya AbhAsamaM kAntitulyam / ekasya vAkyasya kathaM zrutAdayo vyApArA iti parapratyavasthAne tu yathendriyasya tava savikalpake jananIye sannikarSAdaya ityuttaramadhikamupadezarahasye vipazcitamasmAbhiH // 2-13 / / 60 dezanA batrIzI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tAtparyane AzrayIne dareka sthAne bhagavAna zrI jinezvaradevonI AjJA ja pradhAna che - e pramANenuM, azuddha jAtyaratnanI kAnti jevuM je jJAna che; tene bhAvanAmayajJAna kahevAya che." - A pramANe teramA zlokano artha che. Azaya e che ke mahAvAkya(vAkyono samudAya)thI dravyakSetra-kAlAdinI apekSAe tema ja utsagadinI apekSAe je arthano nirNaya thAya che te badhAM sthAne aMte eka ja tAtparya che ke bhagavAna zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA je pramANe che tema karavuM. bhagavAnanI AjJA hoya to karavuM, bhagavAna niSedha karatA hoya to na karavuM. kAraNa ke bhagavAnanI AjJAmAM ja dharma che, anyathA adharma che. AvI rIte dareka pravRtti-nivRttiprasaMge AjJAne AgaLa karanAruM arthAt AzAnI pradhAnatAne jaNAvanAruM je jJAna thAya che; tene bhAvanAmaya jJAna tarIke varNavyuM che. A jJAnathI vipakSanI zaMkAnuM nirAkaraNa thavAthI pravRttinivRttimAM daDhatA Ave che. kahevAno Azaya e che ke koinI paNa hiMsA karavI nahi e samajayA pachI zrI jinamaMdirAdinA nirmANakAryathI ane nadI UtaravAdinI pravRttithI je hiMsA thAya che tenA kAraNe pUrve jANelI vAtano virodha Ave che. tene dUra karavA mATe vicAravAthI e samajAya che ke zrI jinAlayAdinA nirmANa AdimAM svarUpahiMsA che, anubaMdhahiMsA nathI. zrI vItarAgaparamAtmAe anubaMdhahiMsAno niSedha karyo che, svarUpahiMsAno nahi. tethI koi virodha nathI. AvuM samajAyA pachI paNa anubaMdhahiMsAsthaLe ane svarUpahiMsAsthaLe hiMsA to thAya che ja, to eka sthaLe doSa ane bIjA sthaLe doSano abhAva kaI rIte manAya? AvA prakAranI vipakSa(virodha)nI zaMkA thatI hovAthI hiMsAnI nivRttimAM ane zrI jinAlayAdinA nirmANAdimAM daDhatA rahetI nathI. AvA samaye bhAvanAmayajJAnathI bhagavAnanI AjJAnuM prAdhAnya barAbara jaNAya che. tethI te samaje che ke bhagavAna jenI nA pADe te nahIM karavAnuM ane bhagavAna jenI AjJA(vidhAna) Ape te karavAnuM. A samajaNathI mumukSuone pravRtti-nivRtti pratye khUba ja daDhatA prApta thAya che, je; mArgamAM sthiratA ane dhIratA pratye anivArya che. AvI rIte sarvatra mahAvAkyathI nirNaya karelA arthamAM vidhi ke niSedhanuM tAtparya bhagavAnanI AjJA ja che. dareka arthanA tAtparyane jaNAvanAruM bhAvanAmaya jJAna che. A jJAna jene prApta thayuM hoya te jIvanuM svarUpa anya jIvo karatAM adhika dedIpyamAna hoya che. khANamAM paDelA jAtyaratnanI prabhA; te azuddha (asaMskRta) hovA chatAM bIjAM ratnonI kAntinI apekSAe jema adhika hoya che tema bhAvanAmayajJAnavALA bhavya AtmAnI prabhA; anya jIvaratnanI prabhA karatAM adhika hoya che. tethI A bhAvanAmaya jJAnane azuddha jAtyaratnanI AbhA samAna varNavyuM che. bhAvanAjJAnavALA kevalajJAnI nathI; tethI zuddha nathI. paraMtu anyajIvonI apekSAe te bhavyAtmAonA jJAnanI AbhA adhika hoya che. eka parizIlana
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ "ra hiMsAt sarvabhUtAni... ItyAdi eka vAkyathI zruta, ciMtA ane bhAvanA svarUpa vyApAra kaI rIte saMgata thAya? kAraNa ke eka vAkyathI eka zruta (zrutajJAnanA kAraNabhUta) svarUpa vyApAra thaI jAya to tenAthI bIjo vyApAra thaI zakaze nahi." - A pramANe naiyAyika zaMkA kare to temane jaNAvavuM ke tamArA potAnA matamAM nIto tha: (ghaTa nIlarUpAzraya che)... ItyAdi eka ja jJAnamAM cakSusvarUpa eka ja indriyanA saMyoga, saMyukta samavAya ane saMyuktasamavetasamavAya... ityAdi aneka samikarSa hoya che. ane tethI savikalpaka jJAnanI utpatti thAya che - e badhuM jema tame saMgata karo cho tema eka vAkyanA kRtAdi vyApAra paNa saMgata karI levA. AthI vizeSa A viSayamAM graMthakArazrIe "zrI upadezarahasya'mAM jaNAvyuM che. jijJAsuoe te graMthanuM avalokana karavuM joie. ra-13 zrutamaya ane ciMtAmaya jJAna daramyAna je avasthAvizeSa hoya che; te jaNAvAya che- Adye'viruddhArthatayA manAka syAd darzanagrahaH / dvitIye buddhimAdhyasthyacintAyogAt kadA'pi na // 2-14 // Adya iti-Adhe zrutamaye jJAne sati / manAg ISad / aviruddhArthatayA svAbhimatasya darzanagraho bhavati, asmadIyaM darzanaM zobhanaM nAnyadityevaMrUpaH / dvitIye cintAmaye jJAne sati / buddhernayapramANAdhigamarUpAyA mAdhyasthyena svaparatantroktasya nyAyabalAyAtasyArthasya samarthanasAmarthyAvizeSarUpeNa cintAyogAt kadApi na syAdarzanagrahaH / ata evAnyatrApyavisaMvAdino'rthasya dRSTivAdamUlakatvAttannirAkaraNe dRSTivAdasyaiva tattvato nirAkaraNamiti vyaktamupadezapade / / 2-14 / / "zrutamaya jJAna hote chate aviruddha (sarvasaMmata) arthanA kAraNe thoDo potAnA darzanano Agraha thAya che. ciMtAmaya jJAna hoya tyAre buddhinI madhyasthatAthI arthanI vicAraNAnA kAraNe kyAre paNa potAnA darzanano graha thato nathI." - A pramANe caudamA zlokano artha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba sarva zAstrano avirodhI evo je artha che (hiMsA karavI nahi.. vagere) tene jaNAvanArA vAkyathI zrutajJAna thAya che. e vakhate zrutajJAnavALAne arthano virodha jaNAto na hovAthI; "badhAM zAstro potAnI mAnyatAnuM ja nirUpaNa kare che; tethI potAnuM darzana sAruM che bIjAnuM nahi' - AvI jAtano potAnA darzana pratye thoDo Agraha thAya che. vizeSa jJAna na hovAthI thayelo e Agraha kadAgrahasvarUpa na hovAthI alpa che. anyathA ene utkaTa kahyo hota. mAtra zrutajJAnanA kAraNe jIvane ema lAge che ke potAnuM ja darzana sAruM che. pU. gurudevazrInI paramatAraka dezanAnA zravaNathI vAstavikatAnuM jJAna thavAthI e Agraha nAza pAme che. bIjuM ciMtAmayajJAna thaye chate naya ane pramANathI prApta thayelA jJAnanA mAdhyazmanA kAraNe kyAre paNa upara jaNAvyA mujaba potAnA darzana saMbaMdhI thoDo paNa Agraha thato nathI. naya ane dezanA batrIzI 62
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANanA adhigamathI jema svadarzanamAM jaNAvelA arthanI vAstavikatAnuM samarthana karI zakAya che tema paradarzanamAM jaNAvelA arthanI paNa yathAsaMbhava vAstavikatAnuM samarthana karI zakAya che. AvA prakAranA samAna(tulya) sAmarthyane mAdhyacya kahevAya che. mAtra svadarzanamAM jaNAvyuM che mATe sAruM che ane paradarzanamAM jaNAvyuM che mATe khoTuM che - ema samajIne sva-paradarzanamAM jaNAvelA arthanuM samarthana ke nirAkaraNa karavuM, te mAdhyastha nathI. vastunI vAstavikatA ane avAstavikatAne joine tenuM samarthana ke nirAkaraNa karavAmAM mAdhyacyuM che. AvuM sAmarthya naya ane pramANanA adhigamathI svaparadarzanamAM jaNAvelA padArthanA viSayamAM ekasarakhuM hoya che. badhAne sarakhA mAnavA athavA e viSayamAM tadana mauna sevavuM - e mAdhyacyuM nathI. jemAM jeTalI vAstavikatA che temAM tenuM pakSapAta vinA samarthana karavAnuM je sAmarthya che; te mAdhyacyuM che. naya ane pramANanI apekSAe karAtI vicAraNAnA kAraNe e mAdhyacya prApta thAya che. tenA yoge AtmAne svadarzana pratye thoDo paNa Agraha thato nathI. potAnA e sAmarthyathI paradarzanamAM varNavelI vastunI vAstavikatAnuM samarthana, jeTalA paNa aMze zakya hoya teTalA aMzamAM ciMtAjJAna vakhate karI levAya che. paradarzananI vAta che mATe tenuM nirAkaraNa karavuM evuM ciMtAmayajJAna vakhate banatuM nathI. AthI ja "upadezapadamAM spaSTapaNe jaNAvyuM che ke paradarzanamAM paNa avisaMvAdI je artha jaNAya che te dRSTivAdamUlaka hovAthI tenuM nirAkaraNa karavAthI kharI rIte daSTivAdanuM ja nirAkaraNa thAya che. Azaya e che ke- sarvadarzanonuM (pravAdonuM) mULa daSTivAda che. jainadarzananI sAthe avisaMvAdI evo je koi artha anyadarzanamAM jaNAya che te daSTivAdamAMthI Avelo che. Ama chatAM te anyadarzanamAM hovAthI tenuM nirAkaraNa karAya to kharI rIte tethI daSTivAdanuM ja nirAkaraNa thAya che, je mumukSuo mATe yogya nathI. ahIM yAda rAkhavuM joie ke anyadarzanamAM je visaMvAdI artha che, tenuM nirAkaraNa karavAmAM koI doSa nathI. je koI doSa che te tyAM che ke jyAM avisaMvAdI artha hovA chatAM mAtra anyadarzanano hovA mAtrathI tenuM nirAkaraNa karavAmAM Ave che. arthanA nirAkaraNano hetu tenI visaMvAditA hovo joIe, te paradarzanokta che tethI te nirAkArya nathI. arthanI nirAkAryatA tenI visaMvAditAnA kAraNe che. ra-14o. bhAvanAmayajJAnanI avasthAvizeSa jaNAvAya che- sarvatraiva hitA vRttiH samApattyAnurUpayA / jJAne saJjIvinIcArajJAtena carame smRtA // 2-15 // sarvatreti-sarvatraiva bhavyasamudAye / hitA hitakAriNI / vRttiH pravRttiH / samApattyA sarvAnugrahapariNatyA / anurUpayA ucitayA / saJjIvinIcArajJAtena carame jJAne bhAvanAmaye smRtA / atrAyaM bhAvArtho vRddhairupa eka parizIlana
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ dizyate--yathA kila kayAcit striyA kRtrimagavIkRtasya svapatyurvaTavRkSAdhaHsthitayA vidyAdharIvacanenopalabdhasvabhAvalAbhopAyabhAvaM saJjIvinIsaddhAvaM tatra viziSyAjAnAnayA tatpradezavartinI sarvaiva cAristasya cAritA anuSaGgataH saJjIvinyupabhogAcca sa puruSaH saMvRtta iti / evaM sarvatraiva kRpAparaM bhAvanAjJAnaM bhavati, hitaM tu yogyatAniyatasambhavamiti / / 2-15 / / chelle bhAvanAmayajJAna hote chate badhe sthAne ucita anugraha karavAnA pariNAmanA kAraNe saMjIvinIyukta cAro carAvavAnA daSTAMtathI hitakAriNI pravRtti thAya che." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. eno Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba sarvazAstranAM vAkyonA tAtparyane AzrayIne bhAvanAmayajJAnamAM zrI vitarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJAnuM ja prAdhAnya samajAya che. A asAra saMsAramAMthI mukta banAvanArI ekamAtra e paramatAraka AjJAnI ja ArAdhanA che. "dareka bhavyAtmAone eno yoga thAya to teo badhA A asAra saMsArathI mukta banI zake" AvA prakAranI anugrahanI pariNati svarUpa (te te jIvone) ucita evI samApattithI bhAvanAmaya jJAna vakhate je koI pravRtti thAya che te hitakAriNI ja bane che. dekhItI rIte te hitakAriNI na dekhAya topaNa aMte (pariNAme) te hitane karanArI bane che. e samajAvavA mATe ahIM sajIvinIcAranuM daSTAMta jaNAvyuM che. teno Azaya vRddha puruSo nIce jaNAvyA mujaba varNave che. koi eka strI hatI. potAnA patine vaza karavA teNIe koI parivrAjikAe darzAvelA upAya vaDe baLada banAvyo. pachI bahu ja duHkha thayuM. te kRtrima baLadane te strI dararoja caravA mATe laI jAya che. eka vAra vaDanA vRkSa nIce beselI te strIe vidyAdharInA vacanathI baLadane puruSa banAvavAnA upAya tarIke saMjIvinIne jANI. paraMtu saMjIvinI vizeSane jANatI na hovAthI te strIe te vaDanA vRkSanI nIceno badho ja cAro baLadane carAvyo. kAlAMtare te baLadane cArAnI sAthe saMjIvinI caravAmAM AvI. ane tethI baLada pAcho puruSa thayo. ahIM cAro carAvavAnI pravRtti pariNAme jema hitakAriNI banI tema bhAvanAmaya jJAna sarvatra kRpAparAyaNa hoya che. sAmI vyaktinuM tethI hita thAya ja evo ekAMte niyama nathI. kAraNa ke hita to tenI yogyatA mujaba thatuM hoya che. yogyatA siddhimAtranuM pradhAna kAraNa che. ayogyane koI paNa kAryanI pratye adhikAra nathI. (A zlokanA bhAvAnuvAda vakhate trizAstrizikSA mA.9; (prakAzaka: divyadarzana TrasTadhoLakA) A pustakamAM "svasiddhAMta sarvadarzanonA samUha rUpa che AvI buddhinI thayelI vyutpattinA prabhAve anyadarzanamAM rahelA jIvo para paNa anugraha karavAnI pariNati UbhI thAya che... vagere je jaNAvyuM che, te vicAraNIya che.) ra-15ll 64 dezanA batrIzI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ etasyaiva phlmbhissttautibhAvanAjJAnanA ja phaLano prabhAva jaNAvAya che- etenaivopavAsAdevaiyAvRttyAdidhAtinaH / nityatvamekabhaktAde jAnanti balavattayA // 2-16 // eteneti-etenaiva bhAvanAjJAnenaiva / upavAsAdevaiyAvRttyAdibalavadguNaghAtinaH sakAzAt / balavattayA nityatvaM sArvadikatvam "aho NiccaM tavokamma" ityAdyAgamaprasiddhamekabhaktAderjAnanti nizcinvanti upadezapadAdikartAraH / anyathA hi yathAzrutArthamAtragrAhI ekabhaktApekSayopavAsAdereva balavattvazrayaNAt pUrvAparavirodhodbhAvanenaiva mriyeteti bhAvaH / vistarastUpadezarahasye // 2-16 / / "vaiyAvRtyAdiguNano nAza karanArA upavAsAdinI apekSAe nitya ekAzanAdine A bhAvanAmaya jJAnathI ja balavat tarIke zAstrakAro jANe che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. Azaya e che ke sAmAnya rIte zrI dazavaikAlikAdimAM pharamAvyuM che ke saMyamanA anupAlanano virodha na Ave te rIte dehanA pAlana mATe nitya ekAzana - A tapa zreSTha che. tema ja ekAzana karatAM upavAsAdi zreSTha che - ema paNa zAstramAM jaNAvyuM che. to e be kaI rIte saMgata thAya? A pramANenI jijJAsAmAM bhAvanAjJAnathI mumukSu AtmAne samajAya che ke upavAsAdi tapa karyA pachI prabaLa evA vaiyAvRjya, svAdhyAya, vihAra ane pratilekhanAdi vihita kriyAo vagere guNono nAza thato hoya to; AvA upavAsAdi tapa karatAM evA guNonI prApti ke rakSA mATe kAraNabhUta nitya ekAzana zreSTha che. bhAvanAjJAnathI ja e samajI zakAya che. bhAvanAjJAna na hoya to A rIte samajI nahi zakAya. upara jaNAvyA mujaba bhAvanAjJAnathI ja; balavAna evA vaiyAvRjyAdiguNanI hAni karanArA upavAsAdi tapa karatAM karI ciMtavanuM ityAdi Agamaprasiddha nitya ekAzanAdi tapa zreSTha-balavAna che. - A pramANe zrI upadezapadAdinA kartA zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA nizcita kare che. anyathA A bhAvanAjJAna na hoya to yathAzrutArthamAtrane grahaNa karanAra, ekAzana karatAM upavAsa ja balavAna che - ema samajIne pUrvAparavAkyanA virodhanuM ulkAvana karavAmAM ja potAnuM jIvana pUrNa karaze. vistArathI A badhuM samajavAnI bhAvanA jemane hoya temaNe upadezarahasyanuM avalokana karavuM joie. hatrirAzivA' mA-7 (prakAzaka : divyadarzana TrasTa-dhoLakA) A pustakamAM A zlokanI (2-10nI) TippaNImAM tenA bhAvAnuvAdakAre je jaNAvyuM che te tadana vicitra che. eno khyAla Ave-e mATe e aMge "zrI jinazAsananI mosaikalakSitAmAM thoDuM jaNAvyuM hatuM. te ahIM paNa jaNAvavAnuM Avazyaka hovAthI nIce jaNAvyuM che. eka parizIlana ha5
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanAdvAtrizikAnA bhAvAnuvAdakAre bhAvanAjJAnanuM svarUpa samajAvatI vakhate... "dharma mokSa mATe ja karavo joIe - AvA matalabanA zAstravacana parathI bhAvanAmayajJAna sudhI na pahoMcanAra ne mAtra padArthajJAnano jJAtA banelo kahevAto vidvAna ATalo bodha karI le che ke, dharmanuM prayojana mokSa ja hovuM joie? paNa pachI jyAre arthazAmamittAvira tharSe Ititavyam AvuM zAstravacana enI sAme upasthita thAya che tyAre e bhAvanAmayajJAnane pAmelo na hovAthI ATalo saraLa viSayavibhAga karI zakato nathI ke dharmanuM prayojana batADavAnA adhikAramAM tema ja Azayazuddhi aMgenA adhikAramAM, "dharma mokSa mATe ja karavo joIe evuM vidhAna AveluM che, jyAre "arthakAma mATe zuM karavuM evI jijJAsAnA adhikAramAM eno niravadya upAya darzAvavA mATe tema ja pApakriyAomAMthI jIvane bahAra kADhI vadhu ne vadhu dharmakriyAo tarapha vALavAnA abhiprAyathI "arthakAmanA icchuke paNa dharma ja karavo joIe' ityAdi vidhAna AveluM che. mATe AmAM koI vAstavika virodha nathI"... ityAdi jaNAvyuM che. A aMge jaNAvavAnuM ke - dezanAlAtrizikAnA soLamA zlokanI TippaNImAM anuvAdakAre jaNAvelI vigata taddana khoTI che. upara jaNAvyA mujabanA evA koI adhikAra zAstrakArazrIe pADyA nathI ane tethI viSayavibhAga karavAnI paNa AvazyakatA nathI. e mATe bhAvanAjJAnano upayoga karavAnI jarUra nathI. zAstrakAra paramarSionI vAtane samajavA mATe bhAvanAjJAnanI AvazyakatA che. vAtane vikRta svarUpe jaNAvavA mATe bhAvanAjJAnano upadeza nathI. mokSa mATe ja dharma karavo joie ane arthakAmanA icchuke paNa dharma ja karavo joIe - AvA bhAvane spaSTapaNe jaNAvanArAM te te vAkyomAM koI ja virodha nathI. dharmanA mukhya phaLane darzAvanArAM ane dharmanA AnuSaMgika phaLane darzAvanArAM te te vAkyomAM paraspara koI ja virodha nathI. eka vastunA te te sahakArI kAraNavizeSanA saMbaMdhathI judAM judAM phaLa hoya - e samajI zakAya che. khetI karavAnA kAraNe anAja prApta thAya che ane ghAsa paNa prApta thAya che. emAM koI ja virodha nathI. vivAda emAM ja che ke anAja mATe khetI kare che ke ghAsa mATe khetI kare che? anAja mATe khetI karAya ke ghAsa mATe khetI karAya? saMsAranAM paudgalika sukhone tRNathI paNa tuccha koTinAM varNavavAnuM kArya zAstrakAroe karyuM che ke nahi? AnuSaMgika phaLane uddezIne pravRtti hoya ke mukhya phaLanI icchAe pravRtti hoya? dharmathI mokSa maLe che ane paudgalika sukho paNa maLe che. emAM koI ja virodha nathI. paraMtu dharmathI zuM meLavavuM; mukhya phaLa mokSa ke AnuSaMgika phaLa paudgalika sukho - e mATe vivekanI jarUra che, je bhAvanAjJAnathI ja maLI zake che. bhAvanAjJAna vinAnA vivekahIna bane che. mAtra padArthAnathI sUtranA arthamAM goTALA kevA kare che - e dezanA-dvAaizikAnA zlo.naM.16nI TippaNI jovAthI barAbara samajI zakAze. dezanA batrIzI
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanADhAtrizikAnA zloka naM.16 mAM ja bhAvanAjJAnanI upayogitAne samajAvatAM mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAe pharamAvyuM che ke balavat evA vaiyAvacca vagere guNano ghAta (hAni) karanArA upavAsa karatAM zrI dazavaikAlikasUtramAM jaNAvyA mujabanAM nitya ekAzana zreSTha che - A pramANe bhAvanAjJAnathI ja pU. sAdhubhagavaMto samajI zake che, anyathA bhAvanAjJAnane pAmyA vinAnA padArthamAtranA jJAtAo to nitya ekAzana karatAM vaiyAvRtyAdi balavad guNanA ghAtaka paNa upavAsane zreSTha samaje che. AthI samajI zakAze ke - dezanAdvAtrizikAnA soLamA zlokamAM je jaNAvyuM che ane tenA vivaraNakAre TippaNImAM je jaNAvyuM che - e benA AzayamAM ghaNuM aMtara che. enuM kAraNa vivaraNakAranuM ajJAna nathI; paraMtu bIjA ja koI kadAgraha vagere che - e spaSTa che... khera ! enI sAthe ApaNane koI ja nisabata nathI. ra-16 bhAvanAjJAnathI jema ISTanI siddhi thAya che tema tenA abhAvamAM aniSTanI prApti thAya che, te jaNAvAya che- vinaitannUnamajJeSu dharmadhIrapi na zriye / gRhItaglAnabhaiSajyapradAnAbhigraheSviva // 2-17 // vineti-etadbhAvanAjJAnaM vinA / nUnaM nizcitaM / dharmadhIrapi dharmabuddhirapi / na zriye cAritralakSmyai prabhavati / gRhIto glAnabheSajyapradAnasya abhigraho glAnAya mayA bhaiSajyaM dAtavyamityevaMrUpo yaisteSu iva ajJeSu pUrvAparAnusandhAnavikaleSu / / 2-17 / / bhAvanAjJAnano abhAva hoya to glAnane auSadha ApavAnA abhigrahavALA sAdhuonI jema ajJa(ajJAnI) mANasone vize cokkasa ja dharmabuddhi paNa kalyANakAriNI thatI nathI." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. Azaya e che ke "mAre glAnane auSadha ApavuM joIe- AvA prakArano abhigraha cAturmAsa daramyAna keTalAka sAdhubhagavaMtoe grahaNa karyo hato. A rItano abhigraha dhAraNa karavAnI temanI buddhi dharmaviSayaka(dharmanI) hovA chatAM temane bhAvanAjJAna na hovAthI e buddhi temanA mATe jema kalyANakAriNI na banI tema bhAvanAjJAna vinA dharmabuddhi paNa kalyANakAriNI thatI nathI. ra-1LA. abhigraha dhAraNa (davA ApavAno abhigraha dhAraNa) karavAnI dharmabuddhi paNa kalyANakAriNI kema nA banI te spaSTapaNe jaNAvAya che- teSAM tathAvidhAprAptau svAdhanyatvavibhAvinAm / cittaM hi tattvataH sAdhuglAnabhAvAbhisandhimat // 2-18 // eka parizIlana
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ teSAmiti-teSAM gRhItoktAbhigrahANAM / tathAvidhasya glAnasyAprAptau / svAdhanyatvavibhAvinAm 'aho'hamadhanyo na siddhaM me vAJchitam" ityevamAlocanaparANAM / cittaM hi yataH / tattvato'bhigrahaviSayAprAptauM zokagamanalakSaNAdAvAt / sAdhUnAM glAnabhAve'bhisandhimadabhiprAyAnvitaM bhavati / bhAvanAnvitazca naivaM pratijAnIte / yataH parairapyevamiSyate / yadAha tArAvAptau rAmaM prati sugrIvaH-"aGgeSveva jarAM yAtu yattvayopakRtaM mama / naraH pratyupakArAya vipatsu labhate phalam / / 1 / / " iti / evaM dAnadIkSAdikamapi bhAvanAM vinA sthUlabuddhyA na zriye, kiM tvanarthakRdeva / yaduktamaSTake-"evaM viruddhadAnAdau hInottamagateH sadA / pravanyavivighAne zAstronyAyAdhate chA rUti ||ra-18 "glAnane auSadha pradAna karavAno abhigraha jemaNe dhAraNa karyo che temane glAna mahAtmAonI prApti nahi thavAthI potAnI jAtane teo adhanya mAnavA lAgyA. tethI tattvathI (bhAvathI) teonuM citta, "sAdhubhagavaMto mAMdA thayA hota to sAruM !' AvA abhiprAyavALuM che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke jeoe upara jaNAvyA mujaba abhigraha dhAraNa karyo. paraMtu sadbhAgye e vakhate koi ja mahAtmA mAMdA na paDyA. tyAre abhigrahadhArI A mahAtmAne ema thayuM ke "aho ! huM adhanya chuM; mAruM abhISTa siddha na thayuM." - A pramANe vicAranArA e mahAtmAonuM citta abhigrahano viSaya (bImAra sAdhumahAtmA) na maLavAthI zokAtura banyuM. AthI tattvadRSTie to e citta; pU. sAdhubhagavaMto mAMdA paDe to sAruMAvI bhAvanAvALuM che. AvI bhAvanA koI paNa rIte kalyANakAriNI nathI. jene bhAvanAjJAna che te A pramANe pratijJA karatA nathI. teo pratijJAno paramArtha samajatA hovAthI koI bImAra paDaze to temane davA lAvI ApavAnI pratijJA kare che. potAnI pratijJA pUrNa thAya - e mATe pU. sAdhubhagavaMtonI bImArIne teo icchatA nathI. AthI ja anyadarzanakAroe paNa e pramANe mAnyuM che. zrI rAmacaMdrajI dvArA sugrIvane tArAnI prApti thaI tyAre sugrIve zrI rAmacaMdrajI pratye kahyuM ke je tamArA vaDe mArI upara tArAne prApta karAvIne upakAra karAyo che te upakAra zarIramAM ja vilIna thAo. kAraNa ke e upakAra raheze to mAre pratyupakAra karavA ApazrInI vipattinI rAha jovI paDaze. upakAranuM phaLa pratyupakAra sAmA mANasanI vipattimAM ja maLatuM hoya che. tethI upakAranuM astitva ja na rahe- e sAruM che. AvI ja rIte bhAvanAmaya jJAnanA abhAvamAM mAtra sthUla buddhithI karAtAM dAna-dIkSAdi kAryo paNa anarthane ja karanArAM che. kalyANakArI nathI. tethI ja A vAta jaNAvatAM zrI aSTaka prakaraNamAM jaNAvyuM che ke sadAne mATe hIna pAtrAdine uttama mAnavAthI viruddhakoTinAM dAnAdimAM tema ja zAstra jaNAvelI maryAdAthI viparIta rIte dIkSAdi ApavAthI dharmano vyAghAta ja thAya che. Azaya e che ke sAmAnya rIte supAtradAnAdi karatI vakhate dravya, kSetra, kALa ke bhAvano vicAra dezanA batrIzI 68
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyA vinA akathya vastune vahorAvavAthI tema ja apAtrane nirdoSa vahorAvavAthI dharma thato nathI. paraMtu dharmano vyAghAta thAya che. bhAvanAjJAna na hovAthI, "dAna ApavuM joie' ema samajIne pAtra ke kathya vagereno viveka karyA vinA karAtAM dAnAdithI dharmano vyAghAta thAya - e samajI zakAya che. AvI ja rIte zAstramAM yogya mumukSune dIkSA ke dezavirati vagerenuM pradAna karavA jaNAvyuM hovA chatAM bhAvanAjJAnanA abhAve pUrvAparanuM anusaMdhAna karyA vinA game te rIte dIkSA ApavAthI paNa dharmano vyAghAta thAya che. jeTalA divasa pALaze teTalo to lAbha che ne - ema samajI game tene dIkSA ApavAnuM kArya bhAvanAmaya jJAnanuM nathI. nAnAmAM nAnA kAryane, pariNAme sArAmAM sArA phaLane ApanAruM banAvavAnuM kAma jo koI karatuM hoya to te bhAvanAmaya jJAna kare che. tenA abhAvamAM moTAmAM moTuM kArya paNa anarthanuM ja kAraNa bane che. A bhAvanAjJAnanuM varNana karatI vakhate jJAtrizat tiiza0 mA.(prakAzaka : divyadarzana TrasTa-dhoLakA) mAM bhAvAnuvAdakAre je jaNAvyuM che, tenuM vivekapUrvaka parIkSaNa karavuM joIe. unmArgamAMthI mArgastha banAvanAruM ane mArgamAMthI unmArge jatAM aTakAvanAruM A bhAvanAmaya jJAna che - ATaluM yAda rAkhIne bhAvAnuvAdamAMnI te pustakamAMnI vAtano vicAra karavAthI anupapatti jaNAze. ra-18mA itthaM ca bhAvanaiva sarvakriyAjIvAturiti nigamayati A rIte bhAvanA ja sarvakriyAone kriyA svarUpe rAkhanArI che; te daDhatApUrvaka sahetuka) varNavAya che tasmAd bhAvanayA bhAvyaM zAstratattvaM vinA param / paralokavidhau mAnaM balavannAtra dRzyate // 2-19 // tasmAditi-paralokavidhau dharmakriyAyAM mAnaM pramANaM balavadanyAnupajIvi // 2-19 // upara jaNAvyA mujaba bhAvanAjJAna vinAnI saghaLIya dharmakriyAo anarthane karanArI hovAthI e nizcita thAya che ke bhAvanAjJAnathI bhAvita banelA zAstratattvane choDIne bIjuM koi; paralokanI sAdhanAmAM prabaLa pramANa nathI." - A pramANe ogaNIzamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke paralokamAM kalyANa thAya e mATe je dharmakriyAo karAya che, te dharmakriyAo vivakSita (isTa) phaLane ApavA samartha tyAre ja bane che ke jyAre te bhAvanAmayajJAnathI bhAvita evA zAsatattvane anusaratI hoya, anyathA te kriyAo pramANabhUta banatI nathI. sarva dharmakriyAonuM prAmANya; A rIte bhAvanAmaya jJAnathI upajIvI che. bhAvanAjJAnanA prAmANyane AdhIna badhI kriyAonuM prAmANya che. paraMtu bhAvanAjJAnanuM prAmANya A rIte koi bIjAnA prAmANyane AdhIna nathI. e jJAna svayaM pramANabhUta che. bIjA koInA AdhAre bhAvanAjJAnamAM prAmANya AdhArita eka parizIlana 69
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAya nathI. tethI sarva kriyAone kriyAsvarUpe jivADanAruM A bhAvanAmaya jJAna che. bhAvanAjJAnathI bhAvita evA zAsatattvane paMDitajano parIkSe che. /ra-19mAM bAlAdi jIvonuM svarUpa A rIte varNavyuM. have temane kevI dezanA ApavI te jaNAvAya che- bAhakriyApradhAnaiva deyA bAlasya dezanA / sevanIyastadAcAro yathA'sau svAsthyamaznute // 2-20 // vAti-spaSTa: ra-20.. "bAhyakriyApradhAna ja dezanA bAlajIvone ApavI joIe. ane te bAhya AcAro upadezake bAlajIvonI sAme pALavA joie, jethI bAlajIvo svAcya pAmI zake." - A pramANe vizamA zlokano artha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba bAlajIvo bAhyaliMga(vezaAkArAdi)ne joIne tenI mukhyatAe dharmane mAnatA hoya che. tethI AvA jIvone bAhya-AkArakriyA-pradhAna dezanA ApavI joIe. have pachInA zlokamAM jaNAvyA mujaba lokottara dharmanA evA utkaTa koTinA bAhya AcAra samajAvavA ke jethI e sAMbhaLIne bAlajIvone bAhyakriyAonI apekSAe paNa laukika dharma karatAM lokottara dharma sarvazreSTha jaNAya. AvA AcAronI apekSAe lokottara dharma sahaja rIte ja sarvazreSTha jaNAvatI vakhate upadezake e takedArI rAkhavI joIe ke pote je AcAronuM varNana kare te badhA ja bAlajIvonI sAme saraLatAthI pALIne batAvavA. anyathA upadezaka e pALe nahi ane mAtra upedaza ApyA kare to bALa jIvone ema thAya ke "bole che kAMI ane kare che kAMI." AvuM thavAthI teo upadezakanA vacana upara zraddhA keLavI nahi zake ane mithyAtvano tyAga karI zakaze nahi. mithyAtvanA tyAgamAM ane samyagdarzananI prAptimAM ja koI paNa dharmAtmAnuM svAcya samAyeluM che. A eka ja zlokamAM graMthakArazrIe bAlajIvone kevI dezanA ApavI joIe te spaSTa rIte saMkSepathI jaNAvyuM che. bAlajIvo saMsAranA sukhanA arthI hoya che ane temane saMsAranA sukha mATe dharmano upadeza Apavo joIe evI vAta karI nathI. AcAranI dRSTie paNa lokottara mArganA ArAdhaka pU. nirgastha sAdhubhagavaMto sarvazreSTha che-e samajAvavAnI ane tenI pratIti karAvavAnI vAta ahIM upadezakane AzrayIne jaNAvI che. bAlajIvone ApavAnI e dezanAnuM svarUpa joIe to samajAze ke vartamAnanI dezanApaddhatinuM stara keTaluM nIcuM AvyuM che. pU. sAdhubhagavaMtonI bAhyakriyAonI mukhyatAe ja bAlajIvone dezanA ApavAnA badale mAtra saMsAranA sukhane prApta karavAnA upAya svarUpe apAtI dezanA bAlajIvo mATe paNa hitakAriNI nathI. pU. munibhagavaMtonA AcAro pratye Adara hoya to ja evI dezanA ApI zakAze. mAnava banAvavAnI vAta sAdhu na rahevAnI bhAvanAmAMthI to dezanA batrIzI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmI nahi hoya ne? - evI zaMkA jAgyA vagara rahetI nathI. darda utkaTa hoya to auSadha vadhu utkaTa hovuM joIe. kALa viSama hoya to thoDuM vadhu sattva keLavavuM joie ne ? ApaNe AcAra pALatA nathI mATe AcAra kahevAnuM mAMDI vALavAnuM yogya nathI. AcArakathana to karavAnuM ja, e sAthe AcAra-pAlana paNa karavA mATe prayatna karatA rahevAnuM. ra-2nA bAlajIvone bAhya-AcArapradhAna ja dezanA ApavAnI che. temAM keTalAka bAhya AcAro jaNAvAya che- samyagloco dharAzayyA tapazcitraM parISahAH / alpopadhitvamityAdi bAhya bAlasya kathyate // 2-21 // samyagiti-AdinA'nupAnatkatvaM, rajanyAM praharadvayaM svApaH, mahatI piNDavizuddhiH, dravyAdyabhigrahAH, vikRtityAgaH, ekasikthAdipAraNakam, aniyatavihArakalpaH, nityaM kAyotsargazca ityAdikaM gRhyate / / 2-21 / / "sArI rIte loca karavo; pRthvI upara zayana karavuM; bhinna bhinna jAtanA tapa karavA; parISaho sahana karavA ane alpa upAdhi rAkhavI.. ityAdi bAhya (jonAranI najare dekhAya tevA) AcAro bAlajIvone kahevAya che." - A pramANe ekavIzamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke bAlajIvone pU. sAdhubhagavaMtonA bAhya AcAro kevA hoya che te jaNAvatI vakhate jaNAvavuM ke mAthAnA ane dADhImUchanA vALano loca sArI rIte karavo. koI paNa jAtanI arati vagere na karavI. "dehaduHkha mahAphalam - ema samajIne loca karavo. paraMtu astrA vagerethI hajAmata karavI nahi. pRthvI upara saMthAro pAtharIne zayana karavuM. palaMga vagereno upayoga karavo nahi. be upavAsa, traNa upavAsa vagere tapa karavo. sudhA, tRSA, uSNa, zIta ane vadhu vagere bAvIza parISaho sahana karavA. koI paNa jAtanI dInatA na rAkhavI. tema ja sAdhupaNA mATe Avazyaka eTalI ja upadhi (vastra-pAtrAdi) rAkhavI. koI paNa vastu mUkI rAkhavI paDe ane bIjA dvArA maMgAvavI paDe eTalI upadhi na rAkhavI. alpa ja upadhi rAkhavI. A badhA bAhya AcAro bAlajIvone kahevA. zlokamAMnA 'ri padathI sUcavelA bIjA paNa AcAro kahevA. jema ke cAlatI vakhate khullA page ja cAlavuM. pagamAM koI paNa jAtanA caMpala ke pAvaDI vagere dhAraNa karavA nahi. rAtre be prahara ja nidrA levI. pahelA ane chellA praharamAM UMghavAnuM nahi, svAdhyAya ja karavAno. potAnA mATe rAMdheluM, kApeluM ke kharIdeluM hoya te bhikSAmAM levAnuM nahi. betALIza doSathI rahita ja bhikSA levAnI... vagere piMDavizuddhinuM pAlana agharuM che. dravyane AzrayIne amuka ja vastu levAnI. kSetrane AzrayIne amuka ja jagyAmAM levAnI. kALane AzrayIne amuka ja kALe ane bhAvane AzrayIne amuka ja pAsethI levAnI vagere abhigraha dhAraNa karavA. dUdha, dahIM, ghI eka parizIlana
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere vigaIno tyAga karavAno. tapamAM eka, be vagere ja dravya vAparavAnAM athavA eka, be vagere koLiyA vAparavAnA. sadAne mATe aniyatapaNe vihAra karavAno, eka ja sthAne nahi rahevAnuM ane sadAne mATe kAyAno tyAga karavo, mamatva nahi rAkhavAnuM... A badhA paNa bAhya AcAro bAlajIvone jaNAvavA. ane avasare avasare tenI AgaLa sevIne batAvavA. koI vAra ApaNAthI e zakya na hoya topaNa bAlajIvonI dekhatAM apavAda nahi sevavA. anyathA upadezakanI pratye azraddhA thavAthI zrotA(bAlajIvo)one mithyAtvanI vRddhino prasaMga Avaze. bAlajIvone uddezIne varNavelA pU. sAdhubhagavaMtonA bAhya AcAro kharekhara ja sarvazreSTha che. bIjA koI paNa dharmamAM AvA AcAro upadezelA nathI. sAdhupaNAnuM bAhya svarUpa paNa keTaluM agharuM che - e AthI samajI zakAya che. duniyAnA dArzanikonI jyAM najara paNa pahoMcI nathI evA AcArone AtmasAt karanArA pU. munibhagavaMtonuM bAhya svarUpa paNa adbhuta che. munijIvananI sarva - zreSThatAno paricaya karavA mATe A AcAronuM parizIlana niraMtara karavuM joIe. keTalIka vAra bAhya AcAro paNa AMtarika pariNAmonuM pratibiMba pADatA hoya che. AvA prakAranA bAhya AcAronI upekSA kharI rIte AMtarika azraddhAlane sUcavanArI che. samyagloca; dharA zavyA; citra tapa; parISaha; alpopadhitva; pAdatrANarahitatva; be praharanI rAtre nidrA; piMDavizuddhi; dravyAdi-abhigraha; vigaIno tyAga; ekasikvAdi pAraNuM; aniyatavihArakalpa ane nitya kAyotsarga. A badhA AcAro upara eka vAra najara sthira karavAnI jarUra che. zrotA-gaNamAMthI sAcA bAlajIvo to lagabhaga adazya thayA che. enA abhAvamAM upara jaNAvyA mujabanI dezanA na paNa thAya to ciMtA karavAnI AvazyakatA nathI. paraMtu A AcAro munijIvanamAMthI adazya thAya to zuM thAya - e ciMtA karyA vinA cAle evuM nathI. game te rIte e AcAro pratye zraddhA keLavIne enI dezanA dvArA bAla-jIvonA hitanI ciMtA karavI joie. anyazrI zrI jinazAsananI dezanApaddhati lupta thaze. ra-21|| madhyamajIvone ApavA yogya dezanAnuM varNana karAya che madhyamasya punarvAcyaM vRttaM yatsAdhusaGgatam / samyagIryAsamityAdi trikoTIzuddhabhojanam // 2-22 // madhyamasyeti-AdinA'nyapravacanamAtRgrahaH / tisraH koTyo rAgadveSamoharUpAH kRtakAritAnumatibhedena hananapavanaya vA ra-rarA. "madhyama koTinA jIvone; sArI rIte isamiti, bhASAsamiti vagerenuM pAlana karavuM tema ja trikoTI parizuddha bhojana grahaNa karavuM vagere je pU. sAdhubhagavaMtonuM savRtta che - te jaNAvavuM." A pramANe bAvIzamA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya e che ke 72 dezanA batrIzI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyamabuddhivALA jIvo vRtta(AcAra)ne prAdhAnya Ape che. tethI temane te vRtta samajAvavuM. bAhyadRSTie prasiddha evA AcAro bAlajIvone samajAvavAnA che. ane madhyamabuddhivALA jIvone AMtarika dRSTie (lokamAM aprasiddha) prasiddha evA AcAro samajAvavAnA che. te jANavAthI zrotAne ema samajAya che ke loko to jANatA ja nathI evA AcAro A sAdhubhagavaMto pALe che. pAMca samiti ane traNa gupti svarUpa aSTa pravacanamAtAnuM pAlana karavA svarUpa pU. sAdhubhagavaMtonuM savRtta madhyamabuddhivALAne jaNAvatI vakhate samiti-guptinuM vistArathI varNana karavuM. sAthe sAthe tenuM pAlana karIne paNa batAvavuM. tyAra bAda bIjA AcAra tarIke trikoTIparizuddha bhojana jaNAvavuM. rAgathI, dveSathI ke ajJAnathI grahaNa kareluM ke vApareluM je na hoya te trikoTIparizuddha bhojana kahevAya che. potAnA mATe kareluM, karAveluM ke anumodeluM je na hoya te trikoTiparizuddha bhojana kahevAya che. tema ja potAnA mATe kApeluM, rAMdheluM ke kharIdeluM je na hoya tene trikoTiparizuddha bhojana kahevAya che. AvA bhojanane ja pU. sAdhubhagavaMto grahaNa karatA hoya che ane vAparatA hoya che. je AvuM parizuddha bhojana na hoya tene teo grahaNa karatA nathI... A badhuM madhyamabuddhivALA jIvone samajAvavuM. anyadarzanamAM A AcAranuM darzana nahi thAya. tenI vAta paNa sAMbhaLavA nahi maLe. / / 2-22 madhyamabuddhivALAne ja samajAvavAnA keTalAka AcAro jaNAvAya che-- vayaHkrameNAdhyayanazravaNadhyAnasaGgatiH / sadAzayenAnugataM pAratantryaM gurorapi // 2-23 // vaya iti-kramo'tra prathame vayasyadhyayanaM dvitIye'rthazravaNaM tRtIye ca dhyAnena bhAvanamityevaMrUpaH / sadAzayaH saMsArakSayaheturgururayamiti kuzalapariNAmaH || 2 - 23 / / - "vayanA krame adhyayana, zravaNa ane dhyAna karavuM tema ja sadAzayathI yukta gurunuM pAratantya rAkhavuM... A paNa madhyamabuddhivALA jIvone samajAvavuM." - A pramANe trevIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke pU. sAdhubhagavaMtoe prathama vayamAM sUtranuM adhyayana karavuM joie. madhyama vayamAM arthanuM zravaNa karavuM joie ane chellI vayamAM dhyAnathI AtmAne bhAvita banAvavo joie : A pU. sAdhubhagavaMtono AcAra che. - A pramANe madhyamabuddhivALAne samajAvavuM. niraMtara svAdhyAyamAM lIna rahenArA pU. sAdhubhagavaMtonI jJAnasaMpAdananI paddhati samajI levAnI AvazyakatA che. zAstrIya rIte sAmAnyathI bAra varSa sudhI sUtra bhaNavAnuM che ane tyAra bAda tenA arthanuM zravaNa ka2vAnuM che. A rIte sUtra ane artha : ubhayanA jJAtA banyA pachI dhyAnathI AtmAne bhAvita banAvavo joie. pU. sAdhubhagavaMtone uddezIne ahIM adhyayanAdino vicAra karyo hovAthI sAmAnya rIte dIkSA grahaNa karelA divasathI vayanI gaNatarI karavAnI che. eka parizIlana 73
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamajIvananAM zarUAtanAM varSomAM sUtranuM adhyayana; vaccenAM varSomAM arthanuM adhyayana ane chellAM varSomAM dhyAnathI AtmAne bhAvita karavAnuM - A pramANe pU. sAdhubhagavaMtono AcAra madhyamajIvone jaNAvavo joie. taduparAMta sadAzayathI guruparataMtryanI sevA paNa pU. sAdhubhagavatono AcAra che - te madhyamajIvone samajAvavuM. 'A mArA bhavanistAraka che, saMsArano aMta lAvavAmAM nimitta che..." ityAdi svarUpa adhyavasAyane ahIM sadAzaya tarIke varNavyo che. AvA ekamAtra sadAzayathI pU. gurudevazrIne AdhIna thaIne rahevuM tene guruparataMtrya kahevAya che. agharuM che A guruSArataMtrya! svArthamUlaka guruparataMtra haju saheluM che. paraMtu upara jaNAvyA mujaba sadAzayathI anugata evuM gurupArataMtrya ghaNuM ja agharuM che. mahAtyAgI(?) ane mahAtapasvI(?)one paNa e keLavavAnuM banatuM nathI. eTaluM ja nahi, jarUrI paNa lAgatuM nathI. potAnI icchAthI mANasa duHkha veThI zake che paraMtu koinI AjJAmAM rahevAnuM kharekhara ja atizaya kaSTaprada che. paudgalika ISTano viyoga ane aniSTano saMyoga jeTalo pIDAkAraka che enA karatAM kaMIkaguNo pIDAkAraka koinI AjJA mAnavAno prasaMga che. jenA vinA cAle evuM nathI, e ja jo A rIte aniSTa, agharuM ane atyaMtakaSTaprada jaNAya to bhavanistAra kaI rIte thAya? - A badhuM madhyamabuddhivALA jIvone pU. sAdhubhagavaMtonA savRttamAM jaNAvavuM. ra-23 paMDitajanone ucita dezanAne jaNAvAya che vacanArAdhanAd dharmo'dharmastasya ca bAdhanAt / dharmaguhyamidaM vAcyaM budhasya ca vipazcitA // 2-24 // vacaneti-vacanArAdhanAdAgamArAdhanayaiva dharmaH / tasya vacanasya bAdhanAdevAdharmo nAnyatraikAnta ityetadupasarjanIkRtasakalakriyaM pradhAnIkRtabhagavadvacanaM dharmaguhyaM budhasya vipazcitA vAcyaM, vcnaaytttvaatsrvaanuSThAnaya ra-24 vacananI ArAdhanAthI dharma che ane adharma vacananA bAdhathI thAya che - A dharmanuM rahasya vidvAne paMDitajanone samajAvavuM joIe" - A pramANe covIzamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke bhAvanAjJAnathI bhAvavAyogya vastunA aidatparyane mAnanArA paMDitajanone vidvAna dharmopadezake dharmanuM parama rahasya samajAvavuM joIe. zrI tIrthaMkaraparamAtmAe prarUpelA paramatAraka Agamane anusAre ja ArAdhanA karavAthI dharma thAya che. ane e paramatAraka Agamano bAdha thavAthI (Agamaviruddha vartavAthI) adharma thAya che. A dharmanuM parama rahasya che. paramAtmAnA vacananI ArAdhanAmAM ja dharma che ane te vacananI bAdhAmAM ja adharma che - Avo ekAMta; koI paNa kriyA vageremAM nathI. ahiMsAdimAM ekAMte dharma nathI ane hiMsAdimAM 74 dezanA batrIzI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAMte adharma nathI. zrI tIrthaMkaraparamAtmAnA vacanAnusAra ahiMsAdimAM dharma che ane tenI bAdhAnusAra temAM adharma che. AvI ja rIte zrI tIrthaMkara paramAtmAnA vacanAnusAra yatanApUrvaka nadI UtaravAdimAM thatI hiMsAmAM adharma nathI ane vacananirapekSa temAM adharma che. A rIte ahiMsAdimAM kathaMcit dharma che ane hiMsAdimAM kathaMcit adharma che. vacananI ArAdhanAmAM ke bAdhAmAM anukrame ekAMte dharma ane adharma che. A rIte badhI ja kriyAone gauNa banAvI che ane bhagavAnanA paramatAraka vacanane pradhAna banAvyuM che jemAM evuM dharmaguhya-rahasya paMDita-jIvone samajAvavuM. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelAM saghaLAMya anuSThAno teozrInA paramatAraka vacanane AdhIna che. vacana karatAM anuSThAna koi paNa rIte mahAna nathI - e niraMtara yAda rAkhavuM. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacananA prAdhAnyane samajavAnuM khUba ja agharuM che. paMDitajanone e samajAya che. AjJAnuM prAdhAnya samajAvavA dareka dharmAnuSThAnanA rahasyane samajAvavAnuM Avazyaka bane che. aMte dharmanA parama rahasya-rUpe AjJAnI pratIti thAya che. vidvAna dharmopadezaka sivAya e rIte AjJAnI pradhAnatAne varNavavAnuM bIjA upadezako mATe zakya nathI. bhAvanAjJAnathI bhAvita upadezaka na hoya to kevI sthiti nirmANa pAme che - tenuM varNana karavAnI jarUra nathI. ochAvadhatA pramANamAM eno anubhava ApaNane che ja. //ra-24 bhAvanAmaya jJAnathI dharmanA rahasyabhUta AjJAnA prAdhAnyane prApta karavAthI prApta thatA phaLane jaNAvAya che- itthamAjJAdaradvArA hRdayasthe jine sati / bhavet samarasApattiH phalaM dhyAnasya yA param // 2-25 // itthamiti-itthamanayA rItyA / AjJAdaradvArA bhagavadvacanabahumAnadvAreNa / hRdayasthe dhyAnasAkSAtkRte jine sati bhavet / samarasApattiH samatApattiH / yA dhyAnasya paraM prakRSTaM phalaM / tadAha-"saiSeha yogimAteti" itthaM ca samApattisajJakAsaGgAnuSThAnaphalakasya vacanAnuSThAnasya AjJAdaradvAraivopapatterayameva garIyAniti phalitam / kriyAntare ca naitadupapattiH, na ca tadanantaraM bhagavadanudhyAnAdupapattiH, aniyamAdanuSaGgata evaasa mavAati ra-ra1/ A rIte AzAdara dvArA zrI jinezvaradeva hRdayastha bace chate "samarasApatti prApta thAya che, je dhyAnanuM zreSTha phaLa che." - A pramANe pacIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke bhagavAna zrI jinezvaradevonA vacana pratyenA bahumAna dvArA zrI tIrthaMkaraparamAtmA hRdayastha bane che. vihitA te te anuSThAna karatI vakhate tema ja te te niSiddhanI nivRtti vakhate niraMtara bhagavAnanA vacanamAM prAdhAnyano upayoga hovAthI paramAtmAnuM ja dhyAna hoya che. A dhyAna dvArA paramAtmAno sAkSAtkAra thAya che. tene ja ahIM paramAtmAnI hRdayasthatA jaNAvI che. eka parizIlana 75
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAtmA hRdayastha banyA pachI AtmAne samarasApatti prApta thAya che. samarasApattino artha samatApatti che. paramAtmAnI sAthe jIvAtmAnI samAna avasthAne samatApatti kahevAya che. dhyAnanA parama phaLa tarIke A samarasApattine varNavI che. "mokSanA bIjabhUta samyagdarzanAdi svarUpa yoganA svAmIonI A samatApatti mAtA che.' - A pramANe zrI SoDazaka prakaraNamAM sarveda yonimAtA A graMthathI jaNAvyuM che. e vAta khUba ja saraLatAthI samajI zakAya evI che. kAraNa ke zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelAM paramatAraka vacanonuM prAdhAnya na samajAya to AtmAne yoganI prApti ja thAya ema nathI. yogIjanono janma ja upara jaNAvyA mujaba vacanamaya samApattithI thato hoya che. AthI samajI zakAze ke samApattisvarUpa asaMgAnuSThAna jenuM phaLa che te vacanAnuSThAna AjJAnA Adara dvArA ja upapanna thAya che, tethI AjJAno Adara ja zreSTha che. kahevAno Azaya e che ke sadanuSThAna cAra prakAranuM che. sAmAnya rIte prItinA kAraNe thatuM anuSThAna prItyanuSThAna che. pavitratAnA kAraNe thatuM anuSThAna bhajyanuSThAna che. mAtra zrI tIrthaMkaradevoe upadezeluM anuSThAna che mATe je anuSThAna karAya che te vacanAnuSThAna che. ane vacanAnuSThAnanA abhyAsAtizayathI svAbhAvika rIte thatA anuSThAnane asaMgAnuSThAna kahevAya che. asaMgAnuSThAnanI prAptithI AtmA zrI tIrthaMkara paramAtmAnA vacanamaya bane che. mukhyapaNe sAmarthyayogamAM prApta thanAruM asaMgAnuSThAna; samarasApatti(samApatti-samatApatti)svarUpa che. ane te vacanAnuSThAnanuM ekamAtra phaLa che. vacananI pavitra ArAdhanAno e ekamAtra uddezya hoya che. bhagavAnanI AjJA pratye bahumAna na hoya to vacanAnuSThAnanI prAptinI ja saMbhAvanA nathI, tethI tenA phaLasvarUpe prApta thanArA samApattisvarUpa asaMgAnuSThAnanI saMbhAvanA paNa rahetI nathI. A rIte zrI tIrthaMkara paramAtmAnI paramatAraka AjJA pratyeno Adara zreSTha che. mumukSuoe AjJA pratye Adara keLavI levo joie. AjJAnuM prAdhAnya nahi samajanArA paMDita nathI; e yAda rAkhavAnuM Avazyaka che. - bhagavAna zrI jinezvaradevonA vacanapUrvakanA anuSThAnathI jema asaMgAnuSThAnanI prApti thAya che, tema vacananirapekSa ke vacananA upayogathI zUnya evA anuSThAnathI asaMgAnuSThAnanI prApti thatI nathI. tethI vacana pratyeno Adara ja zreSTha che. "upayogazUnya ke vacananirapekSa evI kriyA pachI bhagavAnanuM anudhyAna thavAthI asaMgAnuSThAnanI prApti thaI zake che. tethI vacanapUrvakanI ja kriyAthI samApatti thAya che ane tazirapekSa evI kriyAMtaromAM tenI upapatti thatI nathI." - A pramANe kahevAnuM ayukta che." A mujaba nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke vacananirapekSAdi kriyAo prasaMge cokkasapaNe bhagavAnanuM anudhyAna thAya ja evo niyama nathI. kvacit evI kriyAo pachI jyAM paNa asaMganI prApti thAya che, tyAM paNa bhagavAnanA anudhyAnathI ja thAya che. tethI asaMgAnuSThAnanI prAptimAM prAdhAnya to bhagavAnanI AjJAnA AdaranuM ja rahe che. e dezanA batrIzI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdaranA saMbaMdhathI ja anyatra kriyAMtaramAM samApattinI prayojakatA hovAthI kriyAMtaranuM prAdhAnya nathI. (gauNatva che) - e spaSTa che - A badhuM ja paMDitajanone samajAvavuM. covIzamAM ane pacIzamA zlokamAM jaNAvelI vAtano koI paNa jAtanA kadAgraha vinA vicAra karavAthI bhAvanAjJAna; vacana pratyeno Adara; samApatti; asaMgAnuSThAna ane paMDitajanone ApavA yogya dezanA vagereno spaSTa khyAla AvyA vinA nahi rahe. chellA be zlokamAM sAmarthyayoganI najIkamAM pahoMcavA mATenI paramatAraka bhUmikAnuM, saMkSepathI paNa khUba ja spaSTa nirUpaNa che. samagra prakaraNano sAra bhagavAna zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacananA AdaramAM samAviSTa che. mumukSujanoe e AdaranI prakarSa avasthAne prApta karavA zrI vitarAgaparamAtmAnI AjJAne AtmasAt karI levI joie.. A jaNAvavAnuM kAraNa e che ke "katrizAzivarA' mA." (prakAzaka: divyadarzana TrasTa-dhoLakA) A pustakanA pe.naM.55 mAM anuvAdakazrIe je jaNAvyuM che, tenI vicitratAno vAMcakone khyAla Ave. anuvAdakazrInI dRSTie je sAcuM che te kSaNavAra mAnI laIe ke zAstranA nAme daMbha karanArAne AzrayIne sAcuM che. paraMtu emAM zAstra ke zAstravidono kayo aparAdha che ke anuvAdakazrIne A rIte vikRta lakhavAnI AvazyakatA UbhI thAya. anuvAdakazrIe potAnuM lakhANa niSpakSabhAve zAMtithI vAraMvAra vAMcI levuM joIe, jethI teo samajI zakaze ke pote karelI TIkAnA bhoga pote ja banyA che. potAnA anuyAyIvargane e badhuM vAraMvAra vaMcAvavAnI jarUra che. dvAtrizadvatrizikA jevA AtmalakSI Akara graMthanA anuvAda vakhate anuvAdakazrIe potAnI jAta chupAvI nathI - e ApaNuM kharekhara ja sadbhAgya che. anyathA ApaNane teozrIno paricaya karavAnI taka maLI nahi. zAstranA nAme potAnI kadAgrahapUrNa mAnyatAonuM samarthana karavAnI vRtti jema bhAvanAmaya jJAnanuM lakSaNa nathI tema varSothI jenuM lakhI-bolIne samarthana karatA AvelA; teno mAtra eka vyakti pratyenAM dveSa, irSyA ane mAtsarya vagerenA kAraNe tyAga karavAnI pravRtti paNa bhAvanAmaya jJAnanuM lakSaNa nathI. potAne ISTa evA arthane siddha karavA zAstra jovAM nathI, zAstrakArone aprAmANika gaNAvavA che ane zAstranA jANakAronI mazkarI karavI cheH - A badhI pravRtti bhAvanAmaya jJAna mATe ahitakAriNI che. vyavahAra-nizcaya; utsargaapavAda ane sApekSa-nirapekSa... vagere vikalpagarbhita vAto karI anuvAdakAre vicitra rajUAta karI che. enI pAchaLanI emanI bhAvanA game te hoya paraMtu e pravRtti bhAvanAzAnathI AtmAne dUra karanArI che. //ra-2pa A rIte bAla, madhyama ane paMDita jIvone ApavAyogya dezanAnuM varNana pUrNa thayuM. bAlAdi jIvone upara jaNAvyA mujaba te te nayanI dezanA kaI rIte apAya? kAraNa ke dezanA to sarvanayonI - pramANabhUta ApavI joIe. AvI zaMkA karIne tenuM samAdhAna karAya che- eka parizIlana
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezanaikanayAkAntA kathaM bAlAdyapekSayA / iti ceditthameva syAt tabuddhiparikarmaNA // 2-26 // dezaneti-dharmaguhyAnuktau bAlAdyapekSayA / ekanayAkrAntA vyavahArAdimAtrapradhAnA / dezanA kathaM yujyate ? "egaM te hoi micchattaM" iti vacanAditi ceda-itthameva bAlAdyapekSayA vyavahArAdimAtraprAdhAnyenaiva / tabuddherbAlAdibuddheH parikarmaNA arthAntaragrahaNasaukaryarUpA syAd / itthaM cAtrArthAntarapratipakSAbhAvAnnayAntaravyavasthApanapariNAmAcca na doSaH, ziSyamatiparikarmaNArthamekanayadezanAyA api sammatyAdau vyutpAdanAt / / 2-26 / / bAlAdi jIvone dharmanuM rahasya kahevAmAM na Ave to mAtra vyavahAra ke nizcayanayanI pradhAnatAe dezanA ApavAnuM kaI rIte yogya che? - A pramANe zaMkA nahi karavI joie. kAraNa ke bAlAdi jIvonI buddhi A rIte ja parikarmita thatI hoya che. - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba bAlajIvone bAhya AcAranI mukhyatAe; madhyamajIvone AtyaMtara AcAranI mukhyatAe vyavahAranayapradhAna dezanA ApavAnI che ane paMDitajanone dharmanA rahasyanI pradhAnatAe nizcaya(AMtarika AjJA-bahumAnAdi-pariNati) nayapradhAna dezanA ApavAnI che. paraMtu A rIte eka nayapradhAna dezanA ApavAnuM ucita nathI. kAraNa ke AvI ekAMtadezanAmAM mithyAtvadoSano prasaMga Ave che. - A pramANe zaMkAkAranuM kahevuM che. tenA samAdhAnamAM graMthakArazrI pharamAve che ke A rIte bAlAdi jIvonI apekSAe vyavahAra ke nizcayAdinI mukhyatAe ja dezanA ApavAthI bAlAdi jIvonI buddhi parikarmita bane che. sAmAnya rIte vartamAnamAM bAlAdi jIvone vyavahArAdinayanI mukhyatAe je artha jaNAvAya che; tenAthI bIjo nizcayAdinayanI mukhyatAe je artha jaNAvAya, te artha svarUpa arthAtarane bhaviSyamAM saraLatAthI grahaNa karI zakavAnuM sAmarthya ahIM buddhinuM parikarma che. yadyapi A rIte paNa bAlAdi jIvone ekAMtadezanA ApavAthI mithyAtvano prasaMga Ave ja che. kAraNa ke ekAMtamAM mithyAtva che. paraMtu ahIM bAlAdi jIvone vyavahArAdipradhAna dezanA ApatI vakhate nizcayAdi-arthAtaranA pratipakSa tarIke vyavahArAdinuM prAdhAnya jaNAvAtuM nathI. tema ja bhaviSyamAM buddhinI parikarmitatAmAM nizcayAdinayAMtaranA vyavasthApanano pariNAma che. AthI samajI zakAze ke nizcayAdinayAMtaranI vyavasthApanAnA pariNAmakALe vyavahArAdinayapradhAna dezanA nizcayAdinayasvarUpa arthAtaranA pratipakSa svarUpa na hovAthI paramArthathI koI doSa nathI. ziSyanI buddhine parikarSita karavA mATe vyavahArAdinayapradhAna dezanAnuM paNa samarthana sammatitakadigraMthamAM karAyuM che. ll2-26ll upara jaNAvyA mujaba bAlAdi jIvone apAtI ekanayAkrAMtadezanAmAM koI doSa na hoya topaNa te dezanAthI tattvajJAnanI prApti thatI na hovAthI tene pramANabhUta kaI rIte manAya? - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che 78 dezanA batrIzI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANadezanaiveyaM tato yogyatayA matA / dravyataH sApi no mAnaM vaiparItyaM yayA bhavet // 2-27 // pramANeti-tadiyaM yogyatayA pramANadezanaiva / matA / vyutpAdayiSyamANanayAntarasamAhAreNa tattvopapatteH / tadAvena tatphalasambhavAcca / dravyataH phalAnupayogalakSaNAt / sApi pramANadezanApi / no mAnaM na pramANaM / yayA vaiparItyaM dhyAndhyalakSaNaM bhavet / / 2-27 / / bAlAdi jIvone apAtI vyavahArapradhAnAdi dezanA; temanI buddhinI parikarmitatAthI anyanayAdine grahaNa mATe yogya bane che. tethI tene laine A dezanA paNa pramANadezanA ja manAya che. jenAthI buddhinI viparItatA thAya che - evI pramANadezanAthI tattvaprApti thatI na hovAthI te dravyathI ja (apradhAna dravyathI ja) pramANadezanA hovAthI te pramANa manAtI nathI.' - A pramANe sattAvIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke bAlAdi jIvone vyavahArapradhAnAdi dezanA ApavAthI temanI buddhi parikarmita bane che. tethI bhaviSyamAM te AtmAone nayAMtara(nizcayAdi)nI vyutpatti karAvAya che, jethI temane krame karI tattvajJAnanI prApti thAya che. A rIte pramANadezanAthI sAdhya evuM kArya paNa te te nayonI dezanA dvArA krame karI thatuM hoya che. pramANadezanAnA kArya(vastutattvanI prApti)ne siddha karavAnI yogyatA hovAthI te te nayonI dezanA paNa pramANadezanA che. bAlAdi jIvone apAtI vyavahAra pradhAna dezanA ane buddhi parikarSita thaye chate bhaviSyamAM ApavAmAM AvanArI nayAMtara(nizcaya)pradhAnAdi dezanA e benA samAhArathI tattvajJAnanI prApti thAya che. bAlAdi jIvone tattvajJAnanI prApti mATe A ja rIta che. e sivAya bIjo koI upAya nathI. AnAthI taddana viparIta e che ke bAlAdi jIvone vastunA samagra svarUpane jaNAvanArI pramANabhUta dezanA apAya to te pramANabhUta manAtI nathI. kAraNa ke evI dezanA mATe bAlAdi jIvo parikarmita buddhivALA na hovAthI yogya nathI. tethI tevA jIvone tevI dezanA ApavAthI te jIvone buddhinA nAza svarUpa viparItatAnI ja prApti thatI hoya che. pramANabhUta dezanAnA phaLa tarIke tattvajJAnanI prApti na thavAthI bAlAdi jIvonI apekSAe te dezanA dravyadezanA bane che. kAraNa ke je; phaLanI pratye kAraNa banatuM nathI te apradhAnadravya che, bhAva ke pradhAnadravya svarUpa nathI manAtuM. AthI samajI zakAze ke ayogya jIvone apAtI pramANabhUta dezanA apradhAnadravyadezanA-svarUpa hovAthI apramANa che, pramANabhUta nathI. enI apekSAe bAlAdi jIvone vyavahArapradhAnAdi dezanA ApavAthI; temanI buddhine parikarSita karavA dvArA kAlAMtare nayAMtaranI vyutpatti karAvavAthI tattvajJAnanI prApti thaI zake che. tethI nayapradhAna dezanA paNa pramANadezanA mATe yogya hovAthI pramANabhUta che. 2-2thI eka parizIlana 7e
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAdi jIvone eka nayanI dezanA paNa je rIte ApavAnI che te jaNAvAya che- Adau yathAruci zrAvyaM tato vAcyaM nayAntaram / jJAte tvekanaye'nyasmAt pariziSTaM pradarzayet // 2-28 // AdAviti-Adau prathamaM / yathAruci zrotRrucyanusArinayAnuguNyena / zrAvyaM jinavacanaM / tataH svapAratantryaM buddhiparikarmaNAM ca zroturjJAtvA nayAntaraM vAcyam / anyasmAt svavyatiriktAttvekasminnaye zrotrA jJAte sati pariziSTamajJAtanayAntaraM pradarzayed / aprAptaprApaNagarIyastvAnmahatAmArambhasya // 2-28 / / "zarUAtamAM zrotAnI ruci pramANenA nayane anukULa evuM zrI jinavacana saMbhaLAvavuM, tyAra pachI zrotAne bIjA nayanuM zravaNa karAvavuM. A rIte eka nayanI vAta zrotAe jANI lIdhI hoya tyAre bAkInI badhI vAto jaNAvavI." A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke jyAre bAlAdi zrotA dharmazravaNa mATe upasthita thAya tyAre dharmadazake sauthI prathama zrotAne je nayamAM ruci hoya te nayane anukULa evI zrI jinavacananI vAta karavI. tyAra pachI zrotA potAne parataMtra thayo che ke nahi, tema ja tenI buddhi parikarmita thaI che ke nahi te jANIne potAnA siddhAMtathI atirikta evA nayAMtaranuM pratipAdana karavuM. AthI zrotA eka nayano jJAtA bane eTale pachI zrotAne jenuM jJAna nathI evA bAkInA ajJAta nayAMtaronuM pratipAdana karavuM. kAraNa ke mahApuruSonI pravRtti; bIjAne je aprApta che tene prApta karAvanArI hovAthI zreSTha che. dharmanA paramatAraka evA upadezakAdi mahAtmAo ApaNane nahi maLelA jJAnAdiguNonI prApti thAya e mATe pravRtti karatA hoya che. e mujaba potAnI pAse upasthita zrotAne AkRSTa karavA dharmopadezaka tenI ruci pramANenA nayane anukULa zrI jinavacananI dezanA Ape che. zrotA AkRSTa na bane to dharmanA upadezakanI vAta upayogapUrvaka te nahi sAMbhaLe. ane zrotAnI buddhi parikarmita bane nahi to tene bIjA nayonI vAta samajAze nahi. tethI dharmopadezake te te zrotAne prathama tenI ruci mujaba ane tyAra bAda navAMtarasApekSa evuM zrI jinavacana samajAvavuM joIe. A rIte AkRSTa zrotA ane parikarmitabuddhivALo zrotA pariziSTa arthazravaNa karavA mATe yogya bane che, je; krame karI tattvajJAnanI prAptinuM kAraNa bane che. ra-28 mahAtmAono koI paNa kAryano AraMbha aprAptanI prApti karAvavA mATe hoya che te vAtanuM daSTAMtathI samarthana karAya che- saMvignabhAvitA ye syu ye ca pArdhasthabhAvitAH / muktvA dravyAdikaM teSAM zuddhoJchaM tena darzitam // 2-29 // 80 dezanA batrIzI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvigneti-saMvignabhAvitA bAlAH paNDitAzca syuH, pArthasthavAsitA bAlAH syuH, tatra pArthasthavAsitA bAlA AbhinivezikAzca bodhyAH / ye saMvignabhAvitA bAlAste'pariNatA yathApariNatimajAnAnA dravyAdikamavizeSatayA ekAntavyavasthAnAH / tena hetunA / ye saMvignabhAvitAH syuH, ye ca pArzvasthabhAvitAH, teSAM dravyAdikaM muktvA / AdinA kSetrAdigrahaH / zuddhoJchaM zuddhapiNDavidhAnaM darzitaM-"saMviggabhAviANaM luddhayadiTuMtabhAviANaM ca / muttUNa khittakAlaM bhAvaM ca kahiMti suddhaMcha / 9 / " ityAdinA bRhatkalpAdau / atra hi saMvignabhAvitAn prati dravyAdikAraNeSvazuddhasyApi vyutpAdanaM, pArzvasthabhAvitAn prati ca zuddhoJchavidhereva tatsArthakamiti labhyate / itarattu piSTapeSaNatulyamiti // 2-29 / / "jeo saMvignothI bhAvita che ane jeo pArzvasthathI bhAvita che temane dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI vivakSA karyA vinA zuddha piMDa ja grahaNa karanArA pU. sAdhubhagavaMto hoya che-A pramANe jaNAvavAnuM zAstramAM jaNAvyuM che." - A pramANe ogaNatrIzamI gAthAno sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke A pUrvenA zlokamAM jaNAvyuM che ke akhAtane prApta karAvavA mATeno koI paNa mahAtmAono kAryAraMbha hoya che. e mujaba dharmopadezako zrotAnI ruci mujaba zrI jinavacananuM puNyazravaNa karAvIne tenI sva-parataMtratAne ane buddhinI parikarmitatAne jANIne nayAMtaranuM zravaNa karAve che. A vAtanuM samarthana karatAM A zlokamAM jaNAvyuM che ke saMvigna ane pArthasthathI bhAvita evA zrotAne dravya, kSetra vagerenA kAraNe grahaNa karAtA azuddha piMDane choDIne mAtra zuddha piMDa ja pU. sAdhubhagavaMtone grahaNa karavAno che - e samajAvavAnuM zAstramAM jaNAvyuM che. mokSanI tIvra abhilASAvALA - saMvigna mahAtmAothI bhAvita bAlajIvo ane paMDitajIvo hoya che. pArzvasthavAsita bAlajIvo hoya che ane te ahIM abhinivezavALA samajavA. saMvigna mahAtmAothI bhAvita paNa pariNata(paripakva) thayelA na hovAthI teo ema ja mAne che ke pU. sAdhubhagavaMtoe zuddha ja piMDa grahaNa karavo joIe. dravya, kSetra, kALa ane bhAvane AzrayIne teo saMyogavizeSamAM azuddha paNa piMDane laI zake che e vAtane teo jANatA nathI. dahIM vagere viziSTa dravya; aTavI vagere kSetra; duSkALAdi kALa ane rogAdi bhAvavizeSane laIne pU. sAdhubhagavaMtone azuddha piMDa grahaNa karavAno niSedha nathI - A vAta saMvinrabhAvita evA apariNata zrotAne khyAlamAM na hovAthI tenI ruci anusAra tene zuddha piMDanI upAdeyatA samajAvavI. kAraNa ke teo dravyAdinI vizeSatAne dhyAnamAM lIdhA vinA ekAMte zuddha ja piMDa pU. sAdhubhagavaMte grahaNa karavo joIe - evuM mAne che. tethI temane temanI ruci anusAra te samajAvavuM. A rIte "gAvI yathAvi zrAvya AnuM samarthana thayuM. have to vAvyaM nAndaram AnuM samarthana karAya che. Azaya e che ke zrotAne je vastunI khabara nathI te vastu paNa avasare tene jaNAvavAnI che. pArthastha(sAdhupaNAnA AcAramAM zithila)thI bhAvita evA abhinivezavALA zrotAne eka parizIlana 81
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArthasthoe evuM samajAvyuM hoya che ke pU. sAdhubhagavaMtone vahorAvavAthI bahu lAbha maLe che. zikArI jema zikAra(mRgAdi)nI pAchaLa paDe che tema gRhasthoe pU. sAdhubhagavaMtone game te rIte vahorAvavuM joIe. pArthasthonA AvA paricayanA kAraNe ane potAnA abhinivezanA kAraNe e zrotAne bIjI vAtanuM koI ja jJAna hotuM nathI. tethI AvA pArzvasthabhAvita zrotAne; pU. sAdhubhagavaMtoe zuddha piMDa ja grahaNa karavo joie A vAta ja samajAvavI. paraMtu dravya, kSetra, kALa ane bhAvane AzrayIne azuddha piMDa paNa laI zakAya che - e vAta na samajAvavI : A pramANe zrI bRhatkalpamAM jaNAvyuM che. tyAM pharamAvyuM che ke saMvignabhAvita ane zikArInA dRSTAMtathI bhAvita(pAsthathI bhAvita abhinivezI) zrotAne kSetra, kALa ane bhAva (tema ja dravya)ne choDIne (arthAt tene laIne azuddha piMDa grahaNa karavAnI vAtane choDIne) zuddha ja piMDa jaNAvavo. ahIM samajI levuM joie ke saMvignabhAvita zrotAone temanI ruci mujaba zuddha piMDa jaNAvyA pachI dravyAdi kAraNe azuddha piMDa paNa pU. sAdhubhagavaMto laI zake che - e jaNAvavuM. pArthasthabhAvita zrotAone to, zuddhapiMDa ja grahaNa karavAno che - te jaNAvavuM. AnAthI bIjuM jaNAvavAnuM piSTapeSaNa (pIselAne pIsavuM) jevuM nirarthaka che. kAraNa ke saMvi ane pArthasthathI bhAvita te te zrotAne; anukrame zuddha ane azuddha piMDa pU. sAdhubhagavaMto grahaNa karI zake che - enI jANa che ja. tethI te jaNAvavAnuM arthahIna che. kAraNa ke moTAono prayAsa aprAptanI prApti mATeno hoya che. tAra-2 upara jaNAvyA mujaba saMvignabhAvitAdi mATe je rIte dezanA ApavAnI, te jaNAvyuM. have jo zrotA kunayAdinI dezanAthI bhAvita hoya ane abhinivezavALo hoya to zuM karavuM te jaNAvAya che durnayAbhiniveze tu taM dRDhaM dUSayedapi / duSTAMzacchedato nAjhI dUSayed viSakaNTakaH // 2-30 // durnayeti-parasya kudezanayA durnayAbhiniveze tvekAntagraharUpe jJAte / taM durnayaM / dRDhaM dUSayedapi / yato duSTAMzasya chedato viSakaNTako'GghI na dUSayedevamihApi durnayalavacchede dvAvapi nayau susthitA-vavatiSThete iti / na caivamitarAMzapratikSepAdunayApattistasya prakRtanayadUSaNAtAtparyeNa nayAntaraprAdhAnya-grAhakatvena pareSAM tarkavadanugrAhakatvena tatra tatra vyavasthitatvAt / nirNItametannayarahasye // 2-30 // "ekAMtagrahasvarUpa durnayano abhiniveza hoya to te durnayane daDhatApUrvaka dUSita karavo joie. kAraNa ke duzaMzanA chedanathI viSakaMTaka pagane pIDA pahoMcADato nathI." - A pramANe trIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - kudezanA(parasthAnadezanA unmArgadazanAdi)nA zravaNanA kAraNe zrotAne durnaya(duSTana-nayAbhAsa)mAM abhiniveza che- evuM 82 dezanA batrIzI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAya to te durnayAmAM dRDhatApUrvaka dUSaNa batAvavAM. kAraNa ke duSTAMzanA ucchedathI jema jherI kAMTo pagane viSanI bAdhAthI dUSita karato nathI tema ahIM paNa te durnayanA duSTa aMzano cheda karavAthI baMne nayo susthita thAya che. dharmopadezaka je vAta jaNAve che te eka naya ane zrotA je samaje che temAMnA duSTa aMzathI rahita je vAta che te bIjo naya : A baMnne nayo susthita bane che. joke A rIte durnayanA duSTa aMzano uccheda karavAthI itarAMzano pratikSepa karavAnA kAraNe potAnA nayamAM durnayatvano prasaMga Avaze. kAraNa ke naya, bIjA nayano pratikSepa karanArA nathI hotA. bIjA nayano pratikSepa karanArA nayane durnaya kahevAya che. paraMtu prakRtisthaLe durnayane dUSita karavAnuM tAtparya na hovAthI koI doSa nathI. Azaya e che ke durnayanAM dUSaNa batAvatI vakhate e nayamAMnA duSTa aMzano ja uccheda karavAnuM tAtparya che. ema karavAthI durnayanA duSTa aMzano nAza thavAthI te sunaya bane che ane nayAMtaranI vAtanuM vyavasthApana thAya che. anyadarzanakAronI ekAMtavAdanI kudezanAthI jene ekAMte nityatva ke ekAMte anityatvano abhiniveza che, evA zrotAne ekAMtavAdanI mAnyatAmAM daDhatApUrvaka dUSaNa batAvavAthI zrotAne, abhinivezano nAza thavAthI anyadarzanakAranI vAta keTalA aMzamAM sAcI che - eno spaSTa khyAla Ave che. ane sAthe sAthe dharmopadezaka - pU. gurubhagavaMte jaNAvelI svadarzananI (jaina darzananI) vAtanI pAramArthikatAno paNa khyAla AvI jAya che. A rIte durnayanA duSTa aMzano uccheda karavAthI nayAMtaranuM prAdhAnya grahaNa karAvI zakAya che, tethI durnayatvano prasaMga Avato nathI. nyAyadarzanAdimAM tarka ayathArthajJAnarUpa hovA chatAM anumAnamAM vyabhicArazaMkAnI nivRtti karAvavA dvArA anumAna-prAmANyano anugrAhaka hovAthI tarkanI prAmANyopayogitAdi jema manAya che tema ahIM paNa durnayanA duSTAMzano pratikSepa hovA chatAM prakRtanamAM durnayatvano prasaMga Avato nathI. eka naya bIjA nayano pratikSepa kare tyAre nayAMtarane dUSita banAvavAnuM tAtparya hoya ane nayAMtaranA prAdhAnyanuM grAhakatva na hoya to pratikSepa karanAra nayamAM durnayatvano prasaMga Ave che. tarkanI anugrAhakatAdinuM svarUpa nyAyanI paribhASAne samajanArA sArI rIte samajI zake che. nyAyanI paribhASAnA jeo sAva ja ajANa che; temane upara jaNAvelI vigata samajavAnuM agharuM che. sthUla daSTie upara jaNAvelI vigata samajavI hoya to e rIte samajavI joie ke bahArathI jotAM ema lAge ke pravRtti duSTa che, paraMtu tenI pAchaLano uddeza upara jaNAvyA mujaba nayAMtaranA prAdhAnyanA vyavasthApanano hoya. AvA sthaLe koI ja doSa nathI. uddeza nirdoSa hoya to pravRttinI duSTatAno vicAra karavAnI AvazyakatA nathI. satyano asvIkAra : e nayAMtaranI durnayatAnuM bIja che. asatyAMzane dUra karavAthI durnayatAno prasaMga Avato nathI. nayarahasyamAM graMthakArazrIe A viSayano nirNaya karyo che. vizeSa jijJAsuoe te graMthanuM adhyayana karavuM joIe. //ra-3nA eka parizIlana
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNArthano upasaMhAra karatAM vAstavika-dhamedazanA-pradAtA pU. gItArthabhagavaMtonI stavanA karAya che jAnAti dAtuM gItArtho ya evaM dharmadezanAm / kalikAle'pi tasyaiva prabhAvAd dharma edhate // 2-31 // nAnAtIti-vya: ra-rUA. "A pramANe bAlAdi jIvone temanI temanI yogyatA mujaba dharmadezanA ApavAnuM je pU. gItArtha gurubhagavaMta jANe che, temanA ja prabhAvathI kalikAlamAM paNa dharma zobhe che." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. Azaya khUba ja spaSTa che. zrI tIrthaMkara paramAtmAe upadezelA paramatAraka dharmano prasAra dareka bhavyAtmAonA hRdaya sudhI karavA mATe dhamadazanA vinA bIjo koI upAya nathI. e paramatAraka dharmadizanA ApavAno adhikAra mAtra pU. gItArtha gurubhagavaMtane che. pU. gItArtha gurubhagavaMta dezanA ApavAnA vidhinA jANakAra hovA joIe. teozrInA aciMtya sAmarthyathI kalikAlamAM paNa dharma dIpe che. zlokamAM jaNAvelI A vAta niraMtara vicAravI joIe. zrI vItarAgastavamAM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe paNa e vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke zraddhAsaMpanna zrotA hoya ane suMdara buddhimAna vaktA hoya to e baMnnenA yoge kalikAlamAM paNa bhagavAnanA zAsananuM sAmrAjya ekachatrI banI jAya. vartamAnanI chinna-bhinna paristhitinuM mukhya kAraNa AjanI dezanA-paddhati che. upara jaNAvyA mujabanI zAstrIya rIte dezanA ApavAnuM jayArathI baMdha thayuM; tyArathI AjanI veravikhera sthitinI zarUAta to thaI ja gayelI. mana badalAya eTale pravRtti badalAvAnI ja. mokSanuM arthIpaNuM nAza pAme eTale badhuM ja naSTa che. mokSanI sAdhanAno e (mokSanuM arthIpaNuM) to prANa hato. enA nAza pachI zuM bacavAnuM hatuM? je gItArtha pU. gurubhagavaMto, kalikAlajevA kharAba kALamAM paNa dharmane dItimAna rAkhI zake che, emAM ekamAtra A dharmadezanAno ja prabhAva che. zAstrIya rIte dezanA ApavAnuM kArya badhA ja dharmadazako kare to cokkasa ja dharmano vAstavika prabhAva vadhyA vinA nahi rahe. zlokamAM jaNAvyA mujaba dharmadezanA, zAstrIya rIte ja pU. gItArtha gurubhagavaMtoe ja ApavI joie. anyathA dhamedazanAthI dharmanI vRddhi nahIM thAya - e bhUlavuM nA joie. ra-31 zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananA ekamAtra prabhAvaka evA pU. gItArtha gurubhagavaMtane namaskAra karI A prakaraNanuM samApana karAya che- 84 dezanA batrIzI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArthAya jagajjantuparamAnandadAyine / munaye bhagavaddharmadezakAya namo namaH // 2-32 // tAryAti-vya: ri-rUrI jagatanA jIvone paramAnaMda ApanArA ane bhagavAna zrI jinezvara devoe prarUpelA dharmanI dezanAne ApanArA gItArtha munibhagavaMtane namaskAra ho...! namaskAra ho...! - A pramANe batrIzamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke pU. gItArtha munibhagavaMto zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA ja paramatAraka dharmanI dezanA Ape che. e paramatAraka dezanA dvArA teozrI jagatanA jIvone paramAnaMdanuM pradAna kare che. zrI tIrthaMkara paramAtmAe prarUpelA paramatAraka dharmanI dezanAne choDIne bIjuM koI evuM sAdhana nathI ke jethI vAstavika paramAnaMda prApta karI zakAya. anaMtaduHkhamaya A saMsAramAM sukhano leza paNa nathI. puNyanA udayathI prApta thanArAM paulika sukho paNa pariNAme duHkharUpa hovAthI vastutaH e duHkhasvarUpa che. Adhi, vyAdhi ane upAdhithI saMtapta samasta jagatanA trividha tApane dUra karI paramAnaMdano anubhava karAvanArI paramatAraka dhamadazanA che. duHkhamAM duHkha bhulAvI de ane sukha yAda Ave nahi: e rIte paramAnaMdano anubhava dharmadazanAnA puNyazravaNathI thAya che. A pramANe pU. gItArtha munibhagavaMto bhagavAne prarUpelA dharmanI dezanAne ApavA dvArA jagatanA jIvone paramAnaMdanuM pradAna kare che. AvA paramatAraka pU. gItArtha gurubhagavaMtanI dharmadazanAnA zravaNathI ApaNe paNa parama AnaMdano anubhava karavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. ra-3rA ne rUti rezanA-dArjirizA analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha mArgadvAtriMzikA prArabhyate dezanayA mArgo vyavasthApya iti tatsvarUpamihocyate bIjI dezanA-dvArnAizikAmAM dezanAvidhinuM varNana karyuM. have e paramatAraka dezanAthI je mArganuM vyavasthApana karAya che te mArganuM svarUpa jaNAvAya che- mArgaH pravartakaM mAnaM zabdo bhagavatoditaH / saMvignAzaThagItArthAcaraNaM ceti sa dvidhA // 3-1 // mArga iti-pravartakaM svajanakecchAjanakajJAnajananadvArA pravRttijanakaM / mAnaM pramANaM / sa ca bhagavatA sarvajJenodito vidhirUpaH zabdaH / saMvignAH saMvegavanto azaThA abhrAntA gItArthAH svabhyastasUtrArthAsteSAmAcaraNaM ceti dvidhA vidheriva ziSTAcArasyApi pravartakatvAt / tadidamAha dharmaralaprakaraNakRd-"maggo AgamaNII ahavA saMviggabahujaNAiNNaM tti / / 3-1 / / pravartaka pramANane mArga kahevAya che. zrI sarvajJa bhagavaMtano zabda ane saMvigna, azaTha evA gItArtha puruSonuM AcaraNa : e be rIte mArga be prakArano che." - A pramANe pahelA zlokano artha che. Azaya e che ke bAla, madhyama ane paMDita janone temanA mATe ucita evI dezanA ApavA dvArA zuddhasaMyamanI prApti karAvavA mATe dharmadazakano prayatna hoya che. zuddha saMyamanA upAyane mArga kahevAya che. ahIM pravartaka evA pramANane mArga tarIke varNavyuM che. ISTanI prApti mATe je pravRtti karAve che te pravartaka che. ISTavastune prApta karavAnA upAyanuM jJAna thAya eTale te upAyane prApta karavAnI icchA thAya ane e icchA iSTa vastunA upAyamAM pravRtti karAve che. A rIte samajI zakAya che ke pravRttinI pratye icchA kAraNa che. ane IcchAnI pratye jJAna kAraNa che. ISTa vastunI prAptinA upAyonuM jJAna karAvanAra pramANa pravartaka che. pravRttijanaka (utpanna karanAra) je icchA; e icchAnuM janaka je jJAna; te jJAnane utpanna karavA dvArA je pravRttine utpanna kare che; tene pravartaka kahevAya che. AvuM pravartaka je pramANa che; tene mArga kahevAya che, je zuddhasaMyamanA upAya svarUpa che. e mArganA AsevanathI AtmAne zuddhasaMyamanI prApti thAya che. A mArga be prakArano che. zrI sarvajJabhagavaMte kahelo vidhisvarUpa zabda mArga che ane saMvigna, azaTha evA gItArthamahAtmAonuM AcaraNa pramANa-mArga che. Azrava (prANAtipAtAdi karmabaMdhakAraNa)no tyAga karavo joIe ane saMvara(tapa vagere)nuM upAdAna karavuM joie. ityAdi vidhisvarUpa zabdo(vacano) zrI sarvazabhagavaMte kahelA che. e vacanothI upara jaNAvyA mujaba jJAna thavAthI AzravanA tyAganI ane saMvaranA upAdAnanI icchA thAya che, jethI AtmA AzravanA 86 mArga batrIzI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAgamAM ane saMvaranA upAdAnamAM pravRtta thAya che ane tethI krame karI AtmAne zuddhasaMyamanI prApti thAya che. AvI rIte zrI sarvajJaparamAtmAno zabda pravartaka banato hovAthI te mArga che. saMvega(mokSa prApta karavAno tIvra abhilASa)vaMta AtmAne saMvigna kahevAya che. abrAMta (bhramathI rahita) janone azaTha kahevAya che. ane sArI rIte sUtra ane arthano abhyAsa jeoe karyo che; teo gItArtha che. mokSanI tIvra abhilASA hovA chatAM ane bhrAMtAvasthA na hovA chatAM sUtra-arthanuM jJAna na hovAthI agItArtha AtmAonuM AcaraNa pramANa manAtuM nathI. sUtrArthanuM sArI rIte jJAna hoya ane bhramathI rahita hoya topaNa mokSanI abhilASA na hovAthI asaMvignonuM AcaraNa pramANa manAtuM nathI. kAraNa ke mokSano Azaya na hovAthI AcaraNano uddeza ucita nathI. tema ja mokSanI tIvra abhilASA hoya ane sArI rIte sUtra tathA arthano abhyAsa paNa karyo hoya topaNa bhrAMta (koI pUrvagrahAdi doSanA kAraNe artha karatI vakhate bhrama thayo che jemane evA) janonuM AcaraNa pramANa nathI. azaTha, saMvigna ane gItArtha evA eka-be AtmAone anupayogAdinA kAraNe viparIta AcaraNa thavAno saMbhava hovAthI saMvigna, azaTha ane gItArtha evA ghaNA AtmAonuM ja AcaraNa pramANa che - A vastune jaNAvavA vinAzanArthAvaraNam ahIM saMvinAzakatArthanAmAvaram - A pramANe bahuvacananI vivakSA karI che. zrI sarvajJabhagavaMtanA paramatAraka vacanathI jema pravRtti thAya che tema saMvigna, azaTha ane gItArtha evA ziSTa janonA AcArathI paNa iSTopAyamAM pravRtti thAya che. ziSTa janonI te te pravRttine joIne te te pravRtti karavA jevI che - evuM jJAna thAya che ane tethI ziSTonI pravRttine jonArA te te pravRtti kare che. zrI sarvajJaparamAtmAnA vidhi - svarUpa zabdonI jema ziSTa janono AcAra paNa pravartaka hovAthI mArga che. A rIte mArga be prakArano che. A ja vAta zrI dharmaratnaprakaraNamAM jaNAvI che. "mo zAmaLAruM." A 80mI gAthAnA pUrvAddhamAM jaNAvyuM che ke AgamanI nIti mArga che ane saMvigna evA ghaNA AtmAonuM AcaraNa mArga che. zrI vitarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacanane Agama kahevAya che. tenI nIti utsarga ane apavAda svarUpa che; je zuddhasaMyamanA upAya svarUpa che; te mArga che. athavA saMvigna bahu janoe AcareluM mArga che... dharmaratnaprakaraNamAM khUba ja spaSTapaNe mArganuM svarUpa varNavyuM che. vistArathI jANavAnA arthIe tyAMthI jANI levuM. ahIM e vAta saMkSepathI jaNAvI che. 3-1 zrI sarvajJaparamAtmAe kahelo vidhisvarUpa zabda mArga che. paraMtu saMvigna, azaTha ane gItArtha AtmAonuM AcaraNa paNa mArga che -e mAnavAnuM barAbara nathI, kAraNa ke vAkyArtha-jJAnAdinA krame bhAvanAjJAnamAM pradhAnapaNe AjJAnuM ja prAmANya varNavyuM che. AjJAnA prAmANyathI jadareka anuSThAnonuM prAmANya vyavasthita che. ziSTAcAranI prAmANikatA paNa zrI sarvajJaparamAtmAnA zabdanI eka parizIlana
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAmANikatAne laine che. tethI spaSTa che ke zrI sarvajJaparamAtmAno zabda ja mArga che. ziSTAcArane mArga mAnavAnI AvazyakatA nathI... AvI zaMkAnA samAdhAnamAM jaNAvAya che- dvitIyAnAdare hanta prathamasyApyanAdaraH / jItasyApi pradhAnatvaM sAmprataM zrUyate yataH // 3-2 // dvitIyeti-dvitIyasya ziSTAcaraNasya anAdare pravartakatvenAnabhyupagame / hanta prathamasyApi bhagavadvacanasyApi anAdara eva / yato jItasyApi sAmprataM pradhAnatvaM vyavahArapratipAdakazAstraprasiddhaM zrUyate / tathA ca jItaprAdhAnyAnAdare tatpratipAdakazAstrAnAdarAvyaktameva nAstikatvamiti bhAvaH // 3-2 // "ziSTAcaraNane pravartaka tarIke AdaravAmAM na Ave to zrI sarvajJaparamAtmAnA vacanano paNa vastutaH anAdara ja thAya che. kAraNa ke vartamAnamAM jItAcAranuM paNa prAdhAnya prasiddha che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI sarvajJa bhagavAnano zabda ane saMvignAzaTha evA gItArthapuruSonuM AcaraNa (ziSTAcaraNa) : A be prakAranA mArgamAM bIjA ziSTAcArane mArga tarIke mAnavAmAM na Ave to kharI rIte prathama zrI sarvajJabhagavaMtanA zabdane paNa mArga mAnavAmAM Adara raheto nathI. kAraNa ke AgamavyavahAra; zrutavyavahAra ane dhAraNAvyavahArAdi vyavahAra pratipAdaka zAstramAM jItavyavahAranuM paNa prAdhAnya varNaveluM che. Ama chatAM jItavyavahAra - ziSTAcaraNa(saMvigna, azaTha, gItArthamahAtmAonuM AcaraNa)nA prAdhAnyano Adara na karIe to jItavyavahAranA prAdhAnyane jaNAvanArA zAstrano anAdara sahaja rIte ja thaI jAya che. ane tethI zAstrano anAdara karavA svarUpa nAstikatA pragaTa rIte prApta thAya che, je mithyAtvanuM liMga che. mithyAtva, khUba ja bhayaMkara koTinuM pApabaMdhanuM kAraNa che. mithyAtvanA kAraNe baMdhAtA pApanI tIvratAno khyAla na hoya to tenA kAraNe thatA karmabaMdhane nivAravAnuM zakya nahi bane. nAstikatA badhA ja pApanuM mULa che. zrI sarvajJabhagavaMtanA vacanano anAdara kayuM pApa nahi karAvee eka prazna che. kharI rIte Agama pratye anAdara karavAnuM koI ja kAraNa nathI. tethI vyavahAranuM pratipAdana karanArA zAstramAM jaNAvyA mujaba jItavyavahAra svarUpa ziSTAcaraNane paNa pramANamokSamArga mAnavo joie. ahIM yAda rAkhavuM joie ke - game tenA AcaraNanuM pramANa mAnavAnI vAta nathI. paNa saMvigna, azaTha ane gItArtha evA mahAtmAonA ja AcaraNanuM pramANa mAnavAnI vAta che. saMvigna azaTha ane gItArtha kone kahevAya che enuM nirUpaNa spaSTapaNe zAstra kareluM ja che. e mujaba ja AcaraNane mokSamArga tarIke mAnavAnuM ucita che. dasa-vIsa jaNA bhegA thaI potAnI jAtane gItArtha saMvigna mAnI, zAstranirapekSa nirNayo kare ane ene mArga svarUpe pramANabhUta mArga batrIzI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzAve ? enI ahIM vAta nathI. AjanI vartamAna sthitimAM navA mArgane sthApana karyA vinA zAstrIya praNAlikAnuM vyavasthApana karavAmAM ApaNA saunuM hita che. mArga to sunizcita che; e mArge kyAre cAlavuM che - eno ja nizcaya karavAnI AvazyakatA che. aciMtya puNyaprabhAve prApta thayelA paramatAraka mArganI ArAdhanA karavAnI zakti hovA chatAM e mArgane choDIne navo mArga sthApavAnI pravRtti sva-paranA hitanuM kAraNa nahi bane. (3-rA saMvigna, azaTha ane gItArtha evA mahAtmAonA AcaraNane joIne te mujaba pravRtti karanArA; "eke karyuM mATe bIjAe karyuM - A nItithI pravRtti karatA hovAthI te eka rIte aMdhaparaMparA che. kAraNa ke e vakhate koI jJAna nathI... AvI zaMkAnuM nirAkaraNa karAya che anumAya satAmuktAcAreNAgamamUlatAm / pathipravartamAnAnAM zaGkayA nAndhaparamparA // 3-3 // anumAyeti - uktAcAreNa saMvignAzaThagItArthAcAreNa / AgamamUlatAmanumAya / satAM mArgAnusAriNAM / pathi mahAjanAnuyAtamArge / pravartamAnAnAmandhaparamparA na zaGkanIyA / itthaM cAtrAgamabodhiteSTopAyatAkatvamevAnumeyam, AgamagrahaNaM cAndhaparamparAzaGkAvyudAsAyeti nAgamakalpanottaraM vidhyarthabodhakalpanAdvAravyavadhAnena pravartakatAyAH zabdasAdhAraNyakSatiH, apratyakSeNAgamena prakRtArthasya bodhayitumazakyatvAd, vyavasthitasya cAnupasthiteH sAmAnyata eva tadanumAnAt / tadidamuktaM-"AyaraNA vi hu ANatti / " vastuta upapattikena ziSTAcAreNaiva vidhyarthasiddhAvAgamAnumAnaM bhagavadbahumAnadvArA samApattisiddhaye iti draSTavyam / / 3-3 / / "saMvigna, azaTha evA gItArthamahAtmAonA AcaraNathI AgamamUlakatAnuM anumAna karIne mArge pravartanArA mArgAnusArI AtmAonI te te pravRttimAM aMdhaparaMparAnI zaMkA nahi karavI joIe." - A pramANe trIjA zlokano artha che. Azaya e che ke saMvigna, azaTha ane gItArtha evA ziSTa janonuM AcaraNa joine "eke karyuM mATe bIjAe karyuM ane bIjAe karyuM mATe trIjAe karyuM. A rIte jaDatApUrvaka koI paNa AcaraNa karAya to aMdhaparaMparAnI zaMkA ucita ja che. paraMtu tevA prakAranA ziSTa puruSonA AcaraNamAM AgamamUlakatAnuM anumAna karIne (e AcaraNane AgamamUlaka mAnIne) e AcaraNathI, mahAjano dvArA anusarAyelA mArgamAM pravRtti karanArA mArganusArI - sapuruSo mATe "aMdhaparaMparA'nI zaMkA karavAnuM ucita nathI. "A AcaraNa AgamamUlaka che. kAraNa ke te saMvigna, azaTha ane gItArtha evA ziSyoe AcaryuM che." - A pramANe ziSTonA AcaraNamAM AgamamUlakatAnuM anumAna karIne ziSTonA AcaraNathI pravRtti karanArane "aMdhaparaMparAno doSa nathI. paraMtu mAtra AgamamUlakatAnuM anumAna karIne ziSTa puruSonA AcaraNathI anya loko te AcaraNamAM pravRtti nahi karI zake, kAraNa ke pravRttinI pratye ISTasAdhanatAnuM jJAna kAraNa che. AgamamUlakatvanuM jJAna thayA pachI paNa ISTasAdhanatAnuM eka parizIlana 89
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna nahi hoya to AgamamUlaka paNa AcaraNamAM pravRtti nahi thAya. tethI zlokamAMnA gAmamUtratAnanumApa A padono artha spaSTa karAya che - tyaM vAtra ityAdi graMthathI. Azaya spaSTa che ke ziSTapuruSo je AcaraNa kare che te AgamamAM jaNAvelA ISTanuM sAdhana che. dA.ta. saMyamanuM pAlana. ziSTajano saMyamapAlanAdi je anuSThAna kare che te iSTanAM sAdhana che. jo te ISTanAM sAdhana na hota to ziSTa jano tenuM AcaraNa na karata.- A rIte ziSTa janonA AcaraNamAM Agama dvArA jaNAvAyelI ISTasAdhanatAnuM anumAna karIne anya jano; mahAjano dvArA anusarAyelA mArgamAM pravRtti kare che. ISTasAdhanatAnuM ane AgamamUlatAnuM ahIM jJAna hovAthI pravRtti zakya bane che. yadyapi ziSTajanonA AcaraNathI anya janonI pravRtti upapanna thAya e mATe ziSTajanonA AcaraNamAM iSTasAdhanatAnA anumAnathI ja nirvAha thaI jAya che. kAraNa ke pravRttinI pratye iSTasAdhanatAnuM jJAna kAraNa che. tethI AgamamUlakatAnA anumAnane sUcavavA mATe zlokamAM kAma" padanuM grahaNa nirarthaka che. paraMtu ziSTapuruSonA AcaraNathI pravartanArA sapuruSonI pravRttimAM aMdhanI paraMparAno doSa na Ave e mATe mULamAM "kAma' padanuM grahaNa karyuM che. mULamAM "jJAna" padanuM upAdAna na karIe to ISTasAdhanatAnuM anumAna karIne ziSTAcaraNathI pravRtti to zakya banaze; paNa upara jaNAvyA mujaba emAM aMdhaparaMparAnI zaMkAnuM nirAkaraNa nahi thAya - e spaSTapaNe samajI zakAya che. kAraNa ke "kAma' padanA upAdAnathI ziSTAcAranI AgamamUlakatAno nirNaya thAya che. ziSTAcAra AgamUlaka che ane ajJAnamUlaka nathI. tethI temAM aMdhaparaMparAnI zaMkAno avakAza nathI. zrI sarvajJaparamAtmAnA vidhisvarUpa zabdothI mumukSu AtmAo ISTasAdhanatAnuM jJAna karIne te te anuSThAnamAM pravarte che tema ja upara jaNAvyA mujaba ziSTAcArathI paNa temAM AgamamUlakatAnuM anumAna karIne te Agama dvArA ISTasAdhanatAnuM jJAna thavAthI mumukSu AtmAo te te anuSThAnamAM pravarte che. tethI zabda(Agama) tathA ziSTAcAra baMnenI pravartakatA ekasarakhI ja hovAthI ziSTAcAramAM zabdasAdhAraNya (zabda jevuM ja prAmANya) Ave che." - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke zrIsarvajJaparamAtmAnA paramatAraka vidhisvarUpa zabdathI(AgamathI). vidhyartha-iSTasAdhanatAno bodha sAkSAta thAya che. ziSTAcAramAM to AgamamUlakatAnuM anumAna karIne vidhyarthabodhanI kalpanA karAya che. "A AcaraNa ziSTapuruSonuM hovAthI AgamamUlaka che ane ziSTapuruSo A AcaratA hovAthI te ISTasAdhana che.' - A rIte AgamamUlakatAnuM anumAna karyA pachI ziSTa janonA AcaraNathI pravRtti thavA pUrve vidhyartha(iSTasAdhanatA)nA bodhanI kalpanA karavI paDe che. te dvArA tyAM te te anuSThAnamAM pravRtti thAya che. bhagavAnanA vacanathI to vidhyarthano bodha turata ja thato hovAthI zabdamAM(AgamamAM) pravakatA vyavadhAna vinA che ane ziSTAcaraNamAM 90 mArga batrIzI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravartakatA vyavadhAna sAthe che. tethI upara jaNAvyA mujaba ziSTAcaraNamAM pravartakatA zabdasAdhAraNa (AgamanI pravartakatA jevI) nathI. yadyapi ziSTAcaraNamAM AgamamUlatAnuM anumAna karIne; je kalpita Agama che te AgamathI ja ISTasAdhanatAno bodha karI levAthI pravartakatAmAM vyavadhAna nahi rahe ane tethI zabdasAdhAraNyano (Agama jevI ja pravartakatA mAnavAno) prasaMga Avaze; paraMtu Agama pratyakSa na hovAthI; kalpita Agama vidhyartha-ISTasAdhanatAno bodha karAvI zakaze nahi. tethI ziSTAcAramAM pravartakatA vidhyarthabodhakalpanAdhAranA vyavadhAnayukta hovAthI zabdasAdhAraNyano prasaMga Avaze nahi. ziSTa jano je AcaraNa kare che te AgamamUlaka che. te AcaraNa saMbaMdhI Agama yadyapi vyavasthita che, temanA mATe te pratyakSa che, paraMtu ziSTAcaraNane joIne pravRtti karanArAne vyavasthita te AgamanI upasthiti nathI. tethI anupasthita AgamathI vidhyartha-iSTasAdhanatAno bodha zakya nathI. ziSTAcaraNathI AgamamUlakatAdinuM anumAna karIne te te anuSThAnamAM pravRtti karanArAne AgamanI upasthiti yadyapi che; paraMtu ziSTAcaraNamAM AgamamUlakatAnuM je anumAna karAya che, te sAmAnyathI ja AgamanuM anumAna karAya che, cokkasa akSarovALA vizeSa AgamanuM anumAna karAtuM nathI. tethI ziSTAcaraNasthaLe AgamathI (kalpita AgamathI) vidhyartha-ISTasAdhanatAno bodha zakya nathI. ane tethI upara jaNAvyA mujaba zabdasAdhAraNyano prasaMga paNa Avato nathI. AthI spaSTa che ke ziSTapuruSonuM AcaraNa paNa mArga che. te mujaba anyatra kahyuM che ke - AcaraNA (ziSTAcaraNa) paNa AjJA (mArga) che. ziSTa-saMvigna, azaTha ane gItArtha - evA mahAtmAonA AcaraNane joine; temAM avisaMvAdI (cokkasa phaLane ApanAruM) iSTa-sAdhanatAnuM jJAna karavA dvArA te AcaraNathI pravRtti zakya che. tema ja temAM avisaMvAditva hovAthI aMdhaparaMparAnI zaMkAno paNa saMbhava nathI. tethI AgamamUlakatAnuM anumAna karavAnI AvazyakatA nathI. kahevAno Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba ziSTAcaraNa e eka jAtano mokSamArga che. sarvajJabhagavAnanA zabdo jema pravartaka che, tema mumukSuone mokSamArganI pravRtti karAvavAnuM kArya ziSTAcaraNathI paNa thAya che. ziSTAcaraNamAM AgamamUlakatvanuM ane ISTasAdhanatvanuM anumAna karIne ziSTajanoe anusarelA mArgamAM mumukSu AtmAo pravRtti kare che. ziSTonA AcaraNamAM A rIte pravartakatA rahelI che. ahIM yadyapi AgamamUlakatAnA anumAnanI jarUra nathI. kAraNa ke ziSTonuM AcaraNa; ziSTonuM hovAthI e avisaMvAdI ISTanuM sAdhana che - ema samajIne mumukSu AtmAonI pravRtti temAM thaI zake che. tethI temAM AgamamUlakatAnuM anumAna karavAnI AvazyakatA nathI. paraMtu A ja AzayathI zaMkAnuM samAdhAna karatAM vastu 35ttina. ityAdi graMthathI jaNAvyuM che ke - upapattika(avisaMvAdI) evA ziSTAcArathI vidhyartha-iSTasAdhanatAnuM jJAna (anumAna) karIne ziSTa janonA AcaraNamAM eka parizIlana
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravartakatA siddha thaI jAya che. tethI ziSTAcAramAM AgamamUlakatAnuM anumAna karavAnI AvazyakatA yadyapi nathI; paraMtu AgamamUlakatAnuM anumAna karavAthI bhagavAnanI pratyenA bahumAnathI paramAtmAnI sAthe samApatti (paramAtmAnA paramatAraka vacananI sAthe ekarUpatA) prApta thAya che. A samApattinI prApti mATe zlokamAM AgamamUlakatAnA anumAnane ziSTAcAramAM karavAnuM pharamAvyuM che.. ityAdi bhaNAvanAra pAsethI barAbara samajI levuM joie. 'dvatrizaddvatrizikA jevA graMthanA parizIlanamAM AthI vadhAre saraLa karavAnuM zakya nathI. akSarazaH graMthanA arthane samajAvatI vakhate dArzanika paribhASAno upayoga karyA vinA bIjo koI upAya nathI. mukhyapaNe AvA graMthonuM parizIlana dArzanikabhASAnA paricito mATe che. bIjA lokone ahIM jaNAvelI badhI ja vAto samajAya evuM to nahi bane. 3-3 saMvigna, azaTha ane gItArtha evA mahAtmAonuM AcaraNa pramANa(mArga) che : enuM samarthana karAya che sUtre saddhetunotsRSTamapi kvacidapodyate / hitade'pyaniSiddhe'rthe kiM punarnAsya mAnatA // 3-4 // sUtra iti-sUtre Agame / utsRSTamapi utsargaviSayIkRtamapi / saddhetunA puSTenAlambanena / kvacidapodyate apavAdaviSayIkriyate / hitade'pISTasAdhane'pi / aniSiddhe sUtrAvArite / kiM punarasya ziSTAcArasya na mAnatA na pramANatA / / 3-4 / / AgamamAM utsargasvarUpe paNa jaNAveluM; koI vAra puSTa (prabaLa) AlaMbanane laIne apavAdasvarUpe (utsargathI judA svarUpe) jaNAvAya che, to hitane karanAruM ane zAstramAM niSedha nahi karAyeluM evuM ziSTAcaraNa ke pramANabhUta na hoya?" - A pramANe cothA zlokano artha che. eno Azaya e che ke - AgamamAM AdhAkarmI (pU. sAdhu-sAdhvI mATe taiyAra karela) AhArAdinA grahaNano utsargathI sarvathA niSedha karelo che. Ama chatAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva svarUpa prabaLa AlaMbananA kAraNe tevA prakAranA niSedhano niSedha; apavAdasvarUpe karAya che. pramANabhUta zrI sarvajJaparamAtmAnA vacanamAM paNa jo Avo pharaka thato hoya to saMvigna, azaTha ane gItArtha mahAtmAonuM AcaraNa iSTane ApanAruM hoya ane AgamamAM teno niSedha na hoya to te ziSTAcAramAM pramANatA kema na hoya? arthAt tene pramANa mAnavAmAM koI doSa nathI. zrI sarvazaparamAtmAe kahelA zabdomAM paNa koI vAra prabaLa kAraNe pheraphAra karI apavAdasvarUpe vidhAna karAya che. AdhArmika AhArAdi levAno niSedha hovA chatAM dravyAdi puSTa AlaMbane apavAdasvarUpe AdhArmika AhArAdine grahaNa karavAmAM jo doSa nathI; to zAsa mArga batrIzI 92
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeno niSedha karatuM nathI ane je iSTanuM pradAna kare che; te ziSTAcArane avazyapaNe pramANabhUta mAnavo joie. II3-4 // udAsIne'rthe bhavatvasya mAnatA, cAritaM tu kAraNasahasreNApi parAvartayitumazakyamityata aahjeno zAstrathI vidhi-niSedha nathI evA ziSTapuruSonA AcaraNane pramANa mAnavAnuM barAbara che. paraMtu zAstrathI jenuM vAraNa (ahIM keTalIka pratomAM cArataM Avo pATha che. tenA sthAne vArataM Avo pATha hovo joie.) karAyuM che (niSedha karAyo che) tenuM parAvartana hajA2o kA2Ne paNa karAya nahi - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che-- niSedhaH sarvathA nAsti vidhi va sarvathAgame / AyaM vyayaM ca tulayellAbhAkAGkSI vaNigyathA // 3-5 // niSedha iti sUtre vidhiniSedhau hi gauNamukhyabhAvena mithaH saMvalitAveva pratipAdyete, anyathA'nekAntamaryAdAtikramaprasaGgAditi bhAvaH / / 3-5 / / "AgamamAM koi paNa vastuno sarvathA niSedha nathI ane koi paNa vastuno sarvathA vidhi (vidhAna) paNa nathI. lAbhano (dhanalAbhano) arthI evo vANiyo; Aya (prApti) ane vyaya(hAni)no vicAra karI jema vyApAramAM pravRtti ke nivRtti kare che, tema karmanirjarA ane karmabaMdhano vicAra karI mumukSu AtmAo koi paNa vastumAM pravRtti ke nivRtti kare" - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI vItarAgaparamAtmAe prarUpelA paramatAraka AgamamAM sAmAnyathI koi paNa vastunuM sarvathA - ekAMte vidhAna paNa nathI ane koi paNa vastuno ekAMte niSedha paNa nathI. je vastunuM sAmAnyathI vidhAna karyuM che teno saMyogavizeSamAM niSedha paNa karyo che. ane sAmAnyathI jeno niSedha karyo che, saMyogavizeSamAM teno (niSedhano) niSedha karavA dvArA te vastunuM vidhAna paNa karyuM che. A rIte vidhAna ane niSedha; niSedha ane vidhAnathI saMvalita ja hoya che. tethI jeno niSedha karAyo che; temAM hajAro kA2Ne paNa parAvartana na thAya : e kahevAnuM barAbara nathI. kAraNa ke upara jaNAvyA mujaba jyAre mukhya svarUpe koinA vidhi ke niSedha jaNAvAya che, tyAre gauNarUpe tenA niSedha ke vidhine sAthe ja jaNAvAya che. anyathA ekAMte vidhi ke niSedhanuM ja pratipAdana karAya to anekAMtavAdanI maryAdAnA atikramaNano prasaMga Avaze. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananA paramArthane pAmelA koi paNa zAstrakAra paramarSio anekAMtavAdanI maryAdAnuM atikramaNa na ja kare - e samajI zakAya che. utsarga ane apavAda paraspara saMvalita ja gauNamukhyabhAve jaNAvAya che. AvA vakhate potAnI yogyatAdino vicAra karI mumukSuoe vyApArI mANasanI jema pravRtti karavI joie. lAbha ane nukasAnano vicAra eka parizIlana 93
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI vyApArI mANaso pravRtti ane nivRtti karatA hoya che. tema mumukSu janoe paNa jemAM karmanirjarA ghaNI thAya che emAM pravRtti karavI joie ane jemAM karmabaMdha thAya che enAthI nivRtta thavuM joIe. anekAMtavAdanI maryAdAnuM pAlana karavAthI jemAM utsarga-apavAdAdinuM saMvalitatva (paraspara sApekSatA) hoya che, temAM ja prAmANya manAya che, nizcayathI anyatra prAmANya manAtuM nathI. "upadezarahasya'mAM A viSayamAM vistArathI nirUpaNa kareluM che. jijJAsuoe tenuM adhyayana karI levuM joie. ll3-pA | ziSTa janonA AcaraNanA prAmANyanuM ja samarthana karAya che- pravAhadhArApatitaM niSiddhaM yanna dRzyate / ata eva na tanmatyA dUSayanti vipazcitaH // 3-6 // pravAheti-ziSTasammatatvasandehe'pi tadUSaNamanyAyyaM kiM punastannizcaya iti bhAvaH / tadidamAha"jaM ca vihiaMNa sutte Na ya paDisiddhaM jaNaMmi cirarUDhaM / sa maivigappiyadosA taM pi Na dUsaMti gIyatthA IlI" ||rU-dA. pravAhathI cAlI AveluM hoya ane eno niSedha koI sthAne jovAmAM Avato na hoya to AthI ja (ziSTAcaraNa pramANa hovAthI jo vidvAno potAnI buddhithI tene dUSita karatA nathI." - A pramANe chaThThA zlokano artha spaSTa che. Azaya e che ke koI ziSTAcaraNa kyAre zarU thayuM, koNe zarU karyuM, kayA saMyogomAM zarU karyuM... vagere jANI zakAya ema na hoya paraMtu te varSothI cAlatuM AvyuM hoya - evA pravAhadhArApatita ziSTAcaraNano jo koIe niSedha karelo na hoya to; vidvAno potAnI buddhithI te ziSTAcaraNane dUSita karatA nathI. enuM kAraNa e ja che ke ziSTAcaraNa pramANa che. jo ziSTAcaraNa pramANa na hota to pravAhathI - paraMparAthI cAlyA AvatA ziSTAcaraNano virodha vidvAnoe potAnI buddhi mujaba cokkasa karyo hota. AthI samajI zakAze ke upara jaNAvyA mujaba je ziSTAcaraNamAM ziSTasaMmatatvano saMdeha hoya to paNa tene vidvAno dUSita (duSTa-apramANa) karatA nathI, to je ziSTAcaraNamAM ziSTasaMmatatva vagereno nirNaya che; e ziSTAcaraNanI prAmANikatA aMge koI vivAda ja raheto nathI. AvA ziSTAcaraNane apramANa mAnavAnuM nyAyasaMgata nathI. A vAtanuM samarthana karatAM zrI dharmaratnaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke, "je AgamamAM vihita nathI ane niSiddha paNa nathI ane gItArtha puruSomAM lAMbA kALathI rUDha (mAnya-prasiddha) che, tene potAnI buddhithI doSonI kalpanA karIne gItArtha mahAtmAo dUSita karatA nathI." AthI samajI zakAze ke saMvigna, azaTha ane gItArtha mahAtmAonuM AcaraNa mArga che, tene choDIne bIjAnAM AcaraNo mArga nathI. mATe te pramANa nathI. l3-6ll. 94 mArga batrIzI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAMka pramANabhUta ane apramANabhUta AcaraNo jaNAvAya che- saMvignAcaraNaM samyakkalpaprAvaraNAdikam / viparyastaM punaH zrAddhamamatvaprabhRti smRtam // 3-7 // saMvigneti-saMvignAnAmAcaraNaM samyak sAdhunItyA kalpaprAvaraNAdikaM / tadAha-annahabhaNiyaM pi sue kiMcI kAlAikAraNAvikkhaM / Ainnamanahacciya dIsai saMviggagIehiM / / 1 / / kappANaM pAvaraNaM aggoaraccAo jholiAbhikkhA / uvaggahiyakaDAhayatuMbayamuhadANadorAI // 2 // " ityAdi / viparyastamasaMvignAcaraNaM punaH zrAddhamamatvaprabhRti smRtaM / tadAha "jaha saDhesu mamattaM rADhAi asuddhauvahibhattAI / nnihitttthvdiqnImarAja parimone tti chA" iArU-gAM sArI rIte kapaDAM oDhavAM vagere saMvignamahAtmAonuM AcaraNa che. ane enAthI viparIta zrAvakonI pratye mamatva... vagere asaMvignonuM AcaraNa che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. Azaya e che ke sAdhuonI maryAdAthI kalpaprAvaraNa vagere saMvignapuruSono AcAra che. A viSayamAM jaNAvatAM zrI dharmaratnaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke; sUtramAM bIjI ja rIte jaNAvyuM hovA chatAM paNa kAlAdi kAraNane laIne saMvigna evA gItArtha puruSoe judI ja rIte AcareluM vartamAnamAM dekhAya che. jema ke- kalpaprAvaraNa, agrAvatArano tyAga, jhoLInI bhikSA, aupagrahika kaDAI tagAruM parAta, tApaNI, tenI upara kAMTho banAvavo ane temAM doro nAMkhavo. sADI traNa hAtha lAMbo ane aDhI hAtha pahoLo je kapaDo che tene AgamanI paribhASAmAM kalpa kahevAya che. gocarI vagere jatI vakhate khabhA upara e kapaDo mUkavAnuM vidhAna AgamamAM che. vartamAnamAM e kapaDo oDhIne gocarI vagere javAya che. vartamAna colapaTTAnA sthAne pUrve agrAvatAra paheravAnuM vidhAna hatuM. pAchaLanA bhAgane AcchAdita karyA vinA mAtra AgaLanA ja bhAgamAM agrAvatAra dhAraNa karavAnuM AgamamAM vidhAna hatuM. paraMtu teno tyAga karI vartamAnamAM tenA sthAne colapaTTo paheravAnuM vihita che. pUrve corasa kapaDAMmAM pAtro mUkI mUThImAM vastranA cAra cheDA pakaDIgocarI lAvavAnuM vihita hatuM. vartamAnamAM jhoLIne gAMThamArI hAthamAM laTakAvIne bhikSA lavAya che; tene jhoLInI bhikSA kahevAya che. aupagrahika kaDAi, parAta vagere pAtrAdi pUrve grahaNa karatA nahi, vartamAnamAM levAya che. tema ja tarapaNI pUrve vaparAtI nahi, atyAre tuMbaDA vageremAMthI banAvelI tapaNI levAya che, tenI upara kAMTho karAya che ane temAM doro naMkhAya che... ItyAdi saMvigna gItArtha mahAtmAonA pramANabhUta AcAra varNavyA che. e AcArothI viparIta apramANabhUta AcAronuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke- zrAvako pratye mamatva; zarIranI vibhUSA mATe azuddha upadhi-azana-pAnAdi grahaNa karavAnI pravRtti; eka parizIlana 95
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyama mATe ApelA upAzrayAdine vAparavA ane ozikA, gAdI vagere vAparavA - A badhA pramAdanuM kAraNa hovAthI pramAdAcaraNasvarUpa che tethI pramANabhUta nathI. saMvigna, azaTha evA gItArthamahAtmAonA e AcAra nathI. 3-chA ziSTa janonA AcaraNamAM ane aziSTa janonA AcaraNamAM je bheda che te jaNAvAya che- AdyaM jJAnAt paraM mohAd vizeSo vizado'nayoH / ekatvaM nAnayoyuktaM kAcamANikyayoriva // 3-8 // Adyamiti-jJAnaM tattvajJAnaM / moho gAravamagnatA // 3-8 / / "Adya-saMvignagItArthanuM AcaraNa (kalpaprAcaraNAdi) jJAnathI (tattvajJAnathI) thayeluM che ane bIjuM - asaMvigna puruSonuM AcaraNa (zrAddhamamatvAdi) mohathI harasagAravAdinI magnatAthI) thayeluM che. tethI e bemAM moTo pharaka che. kAca ane maNinI jema e bemAM sAmya mAnavAnuM yukta nathI." - A pramANe AThamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke kalpaprAcaraNAdi ke zrAddhamamatvAdi AcAronuM zAstramAM vidhAna nathI. pAchaLathI mahAtmAoe te zarU karyuM che - e rIte baMnenI ekarUpatA hovA chatAM baMne ekarUpa nathI. e bemAM ghaNuM aMtara che. kAca ane maNimAM jeTaluM aMtara che; eTaluM aMtara e bemAM che. kAraNa ke ziSTa janonuM kalpaprAcaraNAdisvarUpa AcaraNa jJAnathI janya che ane zrAddhamamatAdinuM kAraNa moha che. jJAna ane mohanuM svarUpa samajAvatAM graMthakArazrIe khUba ja ochA zabdamAM mArmika vAta jaNAvI che. ahIM jJAnano artha tattvajJAna karyo che ane mohano artha gAravamagnatA karyo che. saMvigna, azaTha evA gItArtha puruSonA jJAnanI tAttvikatAmAM koI vivAda nathI. tattAnusArI e jJAna AtmatattvanI prAptinuM khUba ja mahattvanuM kAraNa che. e ziSTa jano je koI AcaraNa kare che, te AtmatatvanI prAptinA ekamAtra uddezathI kare che. sva-paranA AtmAne tattvanI prApti mATe gItArtha mahAtmAoe je AcaraNa zarU karyuM hoya te tattvajJAnapUrvakanuM ja hoya che. anyathA te AtmatattvanI prAptinuM kAraNa nahIM bane. saMvignagItArthamahAtmAonA AcaraNane choDIne anya je zrAddhamamatvAdi AcaraNa che; te mohathI janya che. graMthakAra paramarSie ahIM mohane gAravamagnatAsvarUpe varNavyo che. rasagArava, RddhigArava ane zAtAgArava A traNa gArava che. AtmAne karmathI lacapaca (lipta) karanAra gArava che. pAMca indriyanA viSayanI Asakti rasagArava che. mAnapAna ane vaibhavAdinI Asakti RddhigArava che ane sukhanI AsaktivizeSa zAtAgArava che. anAdikALathI cAlI AvatA anAcAranuM kAraNa; e gAravanI magnatA che. sarvaviratidharmane ane parama zreSTha koTinA jJAnane prApta karyA pachI paNa gAravanI magnatAne laine AtmA pramAdAdiparavaza nigodAdi gatimAM jAya mArga batrIzI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. gAravanI magnatA sAcuM mAnavA; sAcuM samajavA ane sAruM karavA detI nathI. zrAvako pratye mamatva ane azuddha vastrapAtra-azanapAnAdino upayoga... vagere AcaraNo mAravamagnatAsvarUpa mohanA kAraNe che. mULamAMthI ja samajaNa na hovI ane prApta thayelI samajaNa upara AvaraNa AvI javuM - e bemAM ghaNuM aMtara che. pariNAma to baMnenuM kharAba che ja. gAramagnatAnA kAraNe bIjA prakAranuM ajJAna vistare che. viSayAdinI AsaktinI bhayaMkaratAnA kAraNe tenA pariNAma svarUpe aneka doSonI paraMparA sarjAya che. bhayaMkara viSayanI Asakti; jIvane gAravamagna banAve che ane pachI AtmAne prApta thayelI samajaNa upara AvaraNa AvavA mAMDe che. rasAdigAravanI samajaNa paNa e gAravanI magnatAnA kAraNe naSTa thAya che. rasAdigAravanI magnatA kyAre paNa jJAnAdimAM magnatA nahi AvavA de. rasa, Rddhi ane zAtAnI Asaktine toDavAnuM ghaNuM ja agharuM che. apratima sAmarthyane varelAne paNa taddana asamartha banAvavAnuM kArya rasAdi gAravanI magnatAnuM che. A mohanA kAraNe vistAra pAmatuM ajJAna khUba ja bhayaMkara che. auSadhanA sevana pachI paNa vadhatA jatA roganI bhayaMkaratAne jeo samajI zake che, temane gAravamagnatAsvarUpa mohanA kAraNe duSTAcaraNa kevuM vadhe che - te samajAvavAnI jarUra nathI. A batrIzInA A AThamA zlokanuM vivecana karanArAe "trizArnAizivA' mA.9 (prakAzaka : divyadarzana TrasTa-dhoLakA) A pustakamAM e zlokanI TippaNImAM je jaNAvyuM che, te aMge thoDI vicAraNA karI levAnuM Avazyaka che. temanA lakhANanI visaMgatine spaSTapaNe jaNAvavA mATe ekAda pustikA lakhavI paDe. ahIM e zakya nathI. sAmAnya rIte vidvAna puruSonuM dhyAna kheMcavAno ahIM prayAsa che. bAkI to teo svayaM te lakhANamAMnI visaMgati samajI zakaze. pustakanA pR.naM.73 uparanI e TippaNImAM bhAvAnuvAdaka pote je bhAva samajyA che, enI pAchaLano emano je Azaya che; ane e AzayanuM ja kAraNa che - enI mane khabara che, teo badhAne e lakhANanI visaMgati samajavAnuM khUba ja saraLa che. ahIM e yAda rAkhavuM joie ke saMvigna, azaTha ane gItArtha evA ziSTa janonuM AcaraNa pramANa che. asaMvigna, zaTha ke agItArtha evA aziSTa janonuM AcaraNa pramANa nathI. ziSTasvarUpa eka-be jananuM paNa AcaraNa pramANa nathI. sUtramAM jeno spaSTa niSedha che ane dravyAdinuM puSTAlaMbana na hoya evuM AcaraNa paNa pramANa nathI. "jenuM zAstramAM vidhAna che tenAthI itarano niSedha hoya che' - A nyAyano upayoga karatI vakhate vivekasaMpannatA keLavavI joIe. nyAyano upayoga vRddha puruSonI lAkaDInI jema iSTanI siddhi mATe karavAno che, ISTanA uchera mATe karavAno nathI. dravyAdinuM AlaMbana ArAdhanA mATe che, AjJAnI anArAdhanA mATe nathI... ityAdi khUba ja vivekapUrvaka vicAravuM joie. AgamAnusArI pravRttimAM kayA saMyoge kaI jAtano pheraphAra karI zakAya - e aMge paNa maryAdA che. e maryAdAno khyAla rAkhyA vinA potAnI jAtane ziSTa mAnI eka parizIlana
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ e pravRttimAM manasvIpaNe pheraphAra karavAnI pravRtti pramANabhUta nathI. lokane rAjI karavA, lokacAhanA meLavavA, loka taraphathI sthAnamAnAdi meLavavA athavA to eka vyakti pratyenA dveSa, irSA, mAtsarya vagerenA kAraNe zAstrasiddha AcaraNamAM pheraphAra karavAnuM pramANabhUta nathI. e ziSTAcaraNa nathI, paraMtu mahAaziSTAcaraNa che. ene mArga na kahevAya, unmArga kahevAya. utsarga ane apavAda sthaLe paNa vivekanuM ja prAdhAnya che. rAgAdi doSonI jemAM hAni thavI joIe tenA badale tenI vRddhi thAya evI pravRtti paNa ziSTAcAra tarIke gaNAya to duniyAmAM koI ja aziSTAcAra nathI. badhA ja ziSTAcAra tarIke varNavavA paDaze. mokSasAdhaka saMyamanI sAdhanA mATe te te jIvonI yogyatAnusAra pheraphAra karI koI pravRtti karAvavI paDe - e samajI zakAya che. paraMtu ekatA mATe karAtI pravRtti mokSasAdhaka na hovAthI tene ziSTAcaraNa tarIke varNavavAnuM khUba ja anucita che. pravRttinuM prAmANya tenI mokSasAdhakatAne laIne che. ekatA mokSasAdhanA mATe upayoginI nathI. ekatA mATe karAtI koI paNa pravRtti ziSTAcaraNasvarUpa nathI. mokSasAdhaka vihita anuSThAno sAmarthyanA abhAve jyAre lagabhaga sarvathA azakya bane che, tyAre saMvigna, azaTha ane gItArtha evA mahAtmAo uddezane bAdha na pahoMce e rIte te anuSThAnomAM thoDo pharaka karI tenuM AcaraNa zarU kare che, je pramANabhUta che. aziSTa janone mokSano uddeza ja na hovAthI temanA AcaraNane pramANa mAnavAno koI prazna ja raheto nathI. "triza trividyA bhA. 9mAM bhAvAnuvAdakartAe tithicarcA aMge paNa cikAra asaMbaddha vAto karI che. e aMge kharI rIte have kAMI paNa jaNAvavAnI jarUra nathI. atyAra sudhImAM e badhI vAto aMge vistArathI aneka vAra jaNAvAyuM che. paraMtu sAcuM samajavAnuM, grahaNa karavAnuM ane AcaravAnuM jemanA svabhAvamAM ja nathI evA loko mATe saheja paNa prayatna karavAnI jarUra nathI. rAjakAraNIo jema dezakalyANanI bhAvanAthI rAtorAta aMtaranA avAje pakSapalaTo karatA hoya che tema zAsananA kalyANanI bhAvanAthI aMtaranA avAje rAtorAta siddhAMtamAM pheraphAra karanAranI pravRtti ziSTAcaraNa nathI - eTaluM mumukSu AtmAo yAda rAkhe. sAmA pakSanI mAnyatA samajavAnI jemanAmAM pAtratA nathI teo sAmA pakSanuM khaMDana kare che. bhAvAnuvAda kartAne bevaDI javAbadArI nabhAvavAnI che. eka to atyAra sudhI tithi vagerenI je ArAdhanA karI te khoTI hatI : e spaSTa karavAnuM. ane bIjI e ke have je rIte ArAdhanA karavAnI che; te sAcI che e spaSTa karavAnuM AthI tAla na rahe e banavAjoga che. ApaNe evI javAbadArI nibhAvavAnI nathI eTale ApaNe tAla cUkI javAnI AvazyakatA nathI. tithi sAmAcArI che ke siddhAMta cheH A viSayamAM vivAda-vipratipatti che. enA javAbamAM bhAvAnuvAdakazrI saMvatsarInI ArAdhanA sAmAcArI che - e pramANe jaNAve che. AvuM ja A. zrI narendrasAgarajI ma. paNa jaNAve che. tithi sAmAcArI che ke nahi athavA siddhAMta che ke nahi? 98 mArga batrIzI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe prazna karanArAnA Azayane samajIne praznane anurUpa mahAnubhAvo javAba ApazeH evI atyAre to AzA rAkhIe. tyAM sudhI paramatAraka zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA mujaba parvAparva-saghaLIya tithionI; kSaya-vRddhi zrI saMghamAnya paMcAMgamAM jaNAvyA mujaba mAnya rAkhI kSaye pUrvA..." ityAdi niyama mujaba ArAdhanA karavAnuM cAlu rAkhIe. ll3-8 A rIte saMvigna ziSTa janonA AcaraNane mArga tarIke jaNAvIne have traNa zlokathI asaMvigna-aziSTa puruSonuM AcaraNa, e mArga nathI e jaNAvavA pUrvaka tenAthI vizvaviDaMbanA thAya che - te jaNAvAya che- darzayadbhiH kulAcAralopAdAmuSmikaM bhayam / vArayadbhiH svagacchIyagRhiNaH sAdhusaGgatim // 3-9 // dravyastavaM yatInAmapyanupazyadbhiruttamam / vivekavikalaM dAnaM sthApayabhi yathA tathA // 3-10 // apuSTAlambanosiktairmugdhamIneSu mainikaiH / itthaM doSAdasaMvignarhahA vizvaM viDambitam // 3-11 // darzayadiriti-AmuSmikaM pretya pratyavAyavipAkaphalam / / 3-9 / / dravyastavamiti-apinA Agame yatInAM taniSedho dyotyate / anupazyadbhirmanyamAnaiH // 3-10 // puSyati-vyam: Il3-99o. kulAcAranA lopa(tyAga)thI bhavAMtaramAM mAThAM pariNAma bhogavavA paDaze... ityAdi bhaya darzAvanArA; potAnA gacchanA gRhasthone pU. sAdhumahAtmA pAse jatA rokanArA; pU. sAdhubhagavaMtone paNa dravyastava uttama che - e pramANe mAnanArA; jema-tema paNa dAna ApavuM joie, ApavAthI bahu lAbha che... ItyAdi rIte vivekahIna dAnane upAdeya mAnanArA; apuSTAlaMbana levAmAM tatpara banelA evA asaMvignoe, mugdha mAchalIone vize mAchImAronI jema mohathI vizvanI viDaMbanA karI che. A pramANe navamA, dazamA ane agiyAramAM - tra zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke- "kulAcAranuM ullaMghana karavAthI paralokamAM tenA duSTa vipAka prApta thaze' - A pramANe kulAcAralopathI prApta thanArA bhayane batAvatA asaMvigna puruSo potAnA paricitone jaNAvatA hoya che ke "ApaNe to varSothI A pramANe ja karIe chIe. tamArA bApadAdAo paNa A rIte karatA hatA. tamArA kuLamAM A ja paraMparA che. mATe ahIM ja AvavAnuM, sAdhuo pAse nahIM javAnuM..." vagere kahIne potAnA te te gRhasthane pU. sAdhubhagavaMtonI pAse jatA rokatA hoya che. tyAra pachI zrI jinamaMdirAdi baMdhAvavAM, pUjA eka parizIlana
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahotsavAdi karavA vagere svarUpa dravyastava(dravyanA vyayathI karAtA anuSThAna)no pU. sAdhubhagavaMto mATe niSedha hovA chatAM pU. sAdhubhagavaMto paNa te (dravyastava) karI zake che - ema teo(asaMvigna puruSo) mAnatA hoya che. sAmAnya rIte supAtrane bhaktipUrvaka nyAyathI prApta evI nirdoSa vastunuM dAna karavAnuM che. Ama chatAM asaMvigna jano ema jaNAvavAnA badale ema jaNAve che ke ApavAthI ekAMte lAbha che. game tene game tenuM dAna karavuM joie. A rIte teo vivekarahita dAnano upadeza Ape che. tema ja koI paNa jAtanA puSTa AlaMbana vinA nirakuzapaNe mArgamAM apavAdAdino Azraya le che. A mohasvarUpa doSanA kAraNe vizvanI viDaMbanA karI che. mAchImAra mugdhamAchalIonA jema prANa harI le che, tema A asaMvigna puruSo potAnI duSTa AcaraNAthI potAnA paricayamAM AvanArAnA bhAvaprANa laIne temanI viDaMbanA kare che. e atyaMta khedajanaka che. asaMvigna puruSonAM duSTa AcaraNo ahIM to bahu thoDAM varNavyAM che. mokSanI sAdhanAnA arthIone temanA mArgathI vicalita karanArAM saghaLAMya anuSThAno mohathI ja thatAM hoya che. upalakSaNathI e badhAMno ja ahIM saMgraha karI levAno che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke saMvigna puruSo mumukSu AtmAone asaMvigna janothI dUra rAkhavA mATe bhavAMtaranA bhaya vagerenI vAta kare to te durAcaraNa nathI. tethI viDaMbanA paNa thatI nathI. kAraNa ke te mohajanya AcaraNa nathI, jJAnajanya AcaraNa che. "kSatrizaaizivA mA.0' mAM bhAvAnuvAdakAre A aMge ghaNI spaSTatA karavAno prayAsa karyo che. paraMtu jJAna ane mohano bheda samajAvavAnuM rahI gayuM lAge che. kharekhara moha duratikrama che. [3-91011| asaMvignonuM ja bIjuM AcaraNa jaNAvavA pUrvaka mohanI duSTatA jaNAvAya che apyeSa zithilollApo na zrAvyo gRhamedhinAm / sUkSmo'rtha ityado'yuktaM sUtre tadguNavarNanAt // 3-12 // apIti-eSo'pi zithilAnAmullApo yaduta na zrAvyo gRhamedhinAM sUkSmo'rthaH, ityado vacanamayuktaM / sUtre bhagavatyAdau / teSAM gRhamedhinAmapi keSAcidguNavarNanAd "laTThA gahiaTThA" ityAdinA sAdhUktasUkSmArthapariNAmazaktimattvapratipAdanAt / samyaktvaprakaraNaprasiddho'yamarthaH // 3-12 // "A paNa; zithila evA asaMvigna puruSono ullApa (bakavAsa) che ke- "zrAvakone sUkSma artha nahi jaNAvavo.' e vacana ayukta che. kAraNa ke AgamamAM keTalAka gRhasthanA guNa tarIke tenuM varNana karAyuM che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. Azaya e che ke "zrAvakone sUkSma artha jaNAvavo nahi joie' - A mujaba zithila - asaMvigna - jano jaNAvatA hoya che, paraMtu temanuM te kathana ayukta che. kAraNa ke zrI bhagavatI vagere graMthamAM keTalAka zrAvakonA 100 mArga batrIzI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNa tarIke teno ullekha karyo che. tyAM pharamAvyuM che ke keTalAka zrAvako labdhArtha ane gRhItArtha che. arthAt keTalAka zrAvako tattvArthane pAmelA che ane keTalAka zrAvako mokSamArgane grahaNa karelA che. pU. sAdhubhagavaMtoe kahelA sUkSma arthane pariNAma pamADavAnA sAmarthyanuM e padothI pratipAdana karAyuM che. "sacava-raLa mAM upara jaNAvelI vigata prasiddha che. AthI samajI zakAze ke asaMvigna - zithila janonA jaNAvyA mujaba zrAvakone sUkSma artha jaNAvavAno ja na hoya to te te sUtramAM zrAvakonA laddhaDhA ane gahiaDhA ityAdi padothI jaNAvelA guNonuM varNana saMgata nahIM thAya. pU. sAdhubhagavaMte kahelA sUkSma arthane pariNAvavAnuM sAmarthya zrAvakomAM che - e te padothI jaNAvAyuM che. pU. sAdhubhagavaMto, gRhasthane evA sUkSma arthane jaNAvatA hoya to ja te varNana saMgata bane. ll3-12 asaMvigna puruSonuM ja bIjuM AcaraNa jaNAvAya che- teSAM nindAlpasAdhUnAM bahAcaraNamAninAm / pravRttAGgIkRtAtyAge mithyAdRgguNadarzinI // 3-13 // teSAmiti-teSAmasaMvignAnAM / alpasAdhUnAM viralAnAM yatInAM / bahvAcaritamAninAM "bahubhirAcIrNaM khalu vayamAcarAmaH stokAH punarete saMvignatvAbhimAnino dAmbhikA" ityabhimAnavatAM / nindA aGgIkRtasya mithyAbhUtasyApi bahvAcIrNasyAtyAge'bhyupagamyamAne mithyAdRzAM guNadarzinI pravRttA, samyagdRgapekSayA mithyAzAmeva bahutvAt / tadAha-bahujaNapavitti micchaM icchaM teNa ihaloio ceva / dhammo na ujjhiyavvo ta ivadugAvittI IkA" IrU-rUA. "ghaNA lokoe je AcaryuM che te ame AcarIe chIe ema mAnanArA te asaMvigna puruSo; alpa evA sAdhubhagavaMtonI je niMdA kare che; te, pote svIkArela mithyAbhUta AcArano tyAga nahi karavAnuM mAnavAthI mithyAtvIonA guNane jovAnA svabhAve pravartI che." - A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke asaMvigna jano duSTa pravRttio to karyA ja kare che. ane sAthe sAthe bahu ja parimita saMkhyAmAM rahelA sAdhuonI e nindA kare che. "ghaNA lokoe AcareluM ame karIe chIe, amArI bahumatI che, A sAdhuo to thoDA che, saMvignapaNAnuM temane abhimAna che ane daMbhane sevanArA che." - AvI jAtanA abhimAnane dharanArA asaMvignajano khUba ja alpasaMkhyAmAM rahelA sAdhuonI e rIte niMdA kare che. temanI A niMdA; ghaNA lokothI karAyela AcaraNa mithyAsvarUpa hovA chatAM teno tyAga nahi karavAnuM svIkAravAthI spaSTa che ke mithyAtvIonA guNane joIne pravartelI che. kAraNa ke samyakatvavaMta AtmAonI apekSAe mithyAtvIonI saMkhyA ghaNI che. sadAne mATe temanI ja (mithyAtvIonI ja) bahumatI rahevAnI. eka parizIlana 101
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaNAoe Acarela ja AcaravAnuM hoya to mithyAtvIono ja dharma ArAdhavo paDaze. A ja vAta upadezapadamAM jaNAvI che ke - bahujanapravRtti mAtra jemane mAnya hoya temaNe laukika dharmano tyAga karavo nahi, kAraNa ke bahujanapravRtti laukika dharmamAM che. vastunI sadasarUpatAno vicAra karyA vinA, mAtra ghaNA lokonI e pravRtti che; ema mAnIne tene upAdeya mAnanArA mATe ahIM jaNAvelI vAtano vicAra karavAnuM khUba ja Avazyaka che. ekatA, saMgaThana ane bahumatInA nAme Aje je rIte manasvIpaNe AcaraNa karAya che - te khUba ja ciMtAjanaka che. gaMbhIrapaNe e aMge vicAravAmAM nahi Ave to AjanI paristhiti kyAM jaIne aTakaze - e kahI zakAya ema nathI. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zabdanA prAmANyanA uddezanI hAni thAya e rIte ziSTAcAranuM prAmANya koI paNa na ja mAne e samajI zakAya che. spaSTa pATha hovA chatAM ane e mujaba khUba ja saraLatAthI vartI zakAya ema hovA chatAM mAtra bIjAnI sAthe rahevA mATe AcAramAM pheraphAra karavo e ziSTAcaraNa nathI - eno khyAla mumukSuoe to rAkhavo joIe. potAnI jAtane ziSTa mAnyA karatAM zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zabdane anusaravAmAM ApaNA saunuM hita samAyeluM che. 3-13 upara jaNAvyA mujabanA aziSTAcaraNanI duSTatA varNavAya che idaM kalirajaH parvabhasma bhasmagrahodayaH / khelanaM tadasaMvignarAjasyaivAdhunocitam // 3-14 // rUmiti-vyam: Il3-94o. zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke asaMvigna puruSonuM AcaraNa kaI jAtanuM duSTa che - te jaNAvavA pUrvaka vartamAnamAM temano je abhyadaya jaNAya che tenuM kAraNa A zlokathI jaNAvAya che. A duSTa AcaraNa) kalikAlanI raja che. tema ja bhasmagrahanA udaya svarUpa A hoLInI rAkha che. AvI dhULa ane rAkhathI ramavAnuM kArya asaMvignomAM zreSTha evA puruSane ja hAlamAM ucita che. je sAmAnyathI paNa ziSTa hoya tene AvI ramata karavAnuM game evuM ja nathI. AthI samajI zakAze ke hoLInI rAkha ane kalikAlanI rajathI ramavAnuM jema ziSTajanocita nathI, tema asaMvignajanocita AcaraNa paNa ziSTa puruSone chAje evuM nathI. Ama chatAM jyAM jaIe tyAM hoLInA divasomAM rAkhathI ramanArA aziSTa puruSo ja jovA maLaze. te divasomAM to ziSTa puruSone gharanI bahAra nIkaLavAnuM paNa kaparuM thaI paDe che. AvuM ja bhasmagrahodayanA prabhAve banyuM che. asaMvigna puruSono puNyaprakarSa lagabhaga badhe ja jovA maLe che. saMvigna puruSone to lagabhaga zodhavA nIkaLavuM paDe tema che - A eka bhasmagrahanI ja asara che. eka bAju duSTa AcaraNa ane bIjI bAju puNyano udaya - A bhasmagrahodayanI duSTa asara che. enA upakrame 102 mArga batrIzI
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMvigno dina-pratidina pUjAtA ja rahevAnA. hoLInI rAkhamAM ramavuM ke na ramavuM - eno nirNaya ApaNe jAte ja karavo paDaze. duniyAnI hoLI to varasamAM eka vAra Ave che. ahIM to sadAne mATe hoLI che. tenI rAkhamAM ramavAnuM sarvathA dUra karyA vinA cAle evuM nathI. asaMvigna puruSonI AcaraNAne ahIM hoLImAM ramanArA aziSTa janonA AcAra jevI varNavI che. enAthI enI duSTatAno khyAla AvI jAya che. bhasmagrahanI asaranA kAraNe evA lokono Adara thato ja rahevAno. e khyAlamAM rAkhI mumukSuoe evA AdarAdine joIne prabhAvita thavuM nA joie. anyathA asaMvigna janonA AcaraNathI dUra rahI zakAze nahi. /3-14 asaMvigna janonI AcaraNAne duSTa svarUpe varNavIne prasaMgathI keTalAka saMvignamahAtmAonA AcaraNanI duSTatA jaNAvAya che- samudAye manAgdoSabhItaiH svecchAvihAribhiH / saMvignairapyagItArthaH parebhyo nAtiricyate // 3-15 // samudAya iti-samudAye manAgdoSebhya ISatkalahAdirUpebhyo bhItaiH / svecchAvihAribhiH svacchandacAribhiH / saMvignairapi bAhyAcArapradhAnairapi / agItArthaH / parebhyo'saMvignebhyo nAtiricyate nAdhikIbhUyate ||3-94/ samudAyamAMnA thoDA doSathI gabharAyelA evA potAnI icchA mujaba vicaranArA agItArtha saMvignajano paNa asaMvigna janothI judA nathI." - A pramANe zlokArtha spaSTa che. eno Azaya e che ke samudAyamAM; gurubhagavaMtanI sAthe rahevAthI koI vAra sahavartI sAdhuonI sAthe sAmAnya jhaghaDo thaI jAya, doSita gocarIpANI ke vasati vagere grahaNa karavA paDe... vagere thoDA doSo sevavA paDe che, jenA pariNAme pApabaMdha thAya che - AvA prakAranA bhayane laine potAnI icchA mujaba keTalAka saMvigna puruSo samudAyathI alaga thaIne vihAra kare che. kharI rIte to AvAone saMvigna mAnI zakAya nahi. paraMtu kapaDAMno kApa kADhavo nahi; alpa upAdhi rAkhavI, game tevAM vasa-pAtra rAkhavAM ityAdi bAhya AcAro utkaTa rIte teo pALe che. tethI te AcAra(bAhya AcAra)nI apekSAe temane ahIM saMvigna tarIke varNavyA che. bAkI to svecchAcArI hovAthI agItArtha ane asaMvigna ja che. mAtra bAhya AcArane joine saMvigna tarIke teone varNavyA che. A rIte samudAya-gurukulavAsamAM rahevAthI saMbhavita te doSathI utpanna bhayanA kAraNe samudAyathI chUTA paDI potAnI icchA mujaba jeo vicare che te agItArtha evA saMvigna jano asaMvigna janonI apekSAe kAMI judA- sArA nathI. jema asaMvigna jano potAnA anAcArathI eka parizIlana 103
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSanA bhAjana bane che, tema A svecchAcArI agItArtha saMvigno paNa potAnA utkaTa bAhya AcArathI doSanA ja bhAjana bane che. li3-1paNI svecchAvihArI agItArtha saMvigna janone prApta thatA doSane jaNAvAya che- vadanti gRhiNAM madhye pArthasthAnAmavandyatAm / yathAzmandratayAtmAnavAM nAnane na te rU-1ddo vadantIti-paradoSaM pazyanti, svadoSaM ca na pazyantIti mahatIyaM teSAM kadarthaneti bhAvaH // 3-16 / / zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke samudAyane choDIne potAnI icchA mujaba vicaranArA saMvigna agItArtha sAdhuo vyAkhyAnAdimAM gRhasthone samajAvatA hoya che ke pArzvastha (pAsasthA) zithilAcArI vaMdanIya nathI. e zithila hovAthI temane vaMdana karIe to pApa lAge... vagere kahIne potAnA paricitone pAsatkAdi sAdhuone vaMdana karatA roke che. paraMtu pote yathAzRMda eTale ke potAnI icchA mujaba vartanArA hovA chatAM, pote paNa vaMdanIya nathI - e vAtane jANatA nathI. A rIte saMvigna agItArtha bIjAnA doSa jue che, paraMtu potAnA doSa teo jotA nathI. temanI A moTI kadarthanA che. AvI kadarthanA Aje ghaNA loko anubhavI rahyA che, paNa teno temane khyAla Ave evI koI zakyatA jaNAtI nathI. kahevAtA be-tithivarga upara jeTalA teo AkSepa karI rahyA che, e badhA ja AkSepo emanI jAta mATe paNa karI zakAya che. paraMtu ziSTAcaraNanA nAme aziSTa janonA AcaraNane vistAravAno teo prayatna karI rahyA che. jItAcAranA nAme zAstraniSiddha AcaraNanA vyavasthApanano uddeza siddha karavA teo prayatnazIla che. AjathI seMkaDo varSa pUrve jaNAvelI vAto tenA yathArtha svarUpe Aje ApaNe joI zakIe chIe. saMvigna agItArthonI pravRttimAM koI paNa jAtano sudhAro thAya evI AzA lagabhaga nathI. ApaNe emanI vAtomAM AvI nA jaie. eTale basa ! ochA-vadhatA pramANamAM AvA lokono varga lagabhaga dareka samudAyamAM ja nahi dareka grupamAM taiyAra thaI gayo che. utkaTa AcAronA nAme svecchA mujaba jIvavAno upAya saMvigna agItArtha mahAtmAoe barAbara zodhI lIdho che. guruparataMtrya samagra sAdhusAmAcArIno ekamAtra AdhAra che. svecchAcAritAe e ekamAtra AdhArane ja toDI pADyo che. AdhAra vinAnA AdheyanI kevI dazA thAya - enuM varNana karavAnI kharekhara ja jarUra nathI. ApaNe e najare joI ja rahyA chIe. saMvigna (bAhyAcaraNanI apekSAe) agItArthonuM svecchAcAritA e khUba ja moTuM dUSaNa che. 3-1dI saMvigna agItArtha AtmAo samudAyanA doSonA kAraNe samudAyathI chUTA thayA che, jalasA karavA mATe teo chUTA thayA nathI. potAnI buddhi mujaba cAritranI utkaTa ArAdhanA teo 104 mArga batrIzI
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che. e utkaTa ArAdhanAthI ja temane mokSanI prApti thaze. to pachI temane kadarthanAno saMbhava kyAM che? - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- gItArthapAratantryeNa jJAnamajJAninAM matam / vinA cakSuSmadAdhAramandhaH pathi kathaM vrajet // 3-17 // gItArtheti-mukhyaM jJAnaM gItArthAnAmeva tatpAratantryalakSaNaM gauNameva tadagItArthAnAmiti bhAvaH / / 3-17 / / "ajJAnIone gItArthanI parataMtratAnA kAraNe jJAna che. dekhatA mANasanA AdhAra vinA aMdha mANasa mArgamAM kaI rIte gamana kare ?" - A pramANe sattaramA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke - mokSaprAptinI bhAvanAthI mokSamArge gamana karatI vakhate mumukSu AtmAone enI khabara che ke jJAna ane kriyA vinA mokSanI prApti thatI nathI. jJAna ane kriyAmAM paNa pradhAnatA jJAnanI che. kriyA paNa jJAnapUrvakanI hoya to mokSanI pratye kAraNa bane che, anyathA te kAraNa banatI nathI. saMyamajIvananI sAdhanAmAM jJAnanuM kevuM mahattva che e sau koi samaje che. samudAyanA thoDA doSothI gabharAIne jeo samudAyane choDIne jatA rahe che; te badhAne jJAnanI ja prApti thatI nathI. kAraNa ke mukhyapaNe jJAna; gItArthamahAtmAone ja hoya che. teozrInI paramatAraka AjJA mujaba vartanArA ajJAnIone paNa jJAna manAya che, je gItArthanI parataMtratA svarUpa che. saMvigna (mAtra bAhyAcaraNanI apekSAe) ane agItArtha evA e sAdhuo svecchAcArI hovAthI gItArtha nathI ane gItArthaparataMtra paNa nathI. tethI ubhaya rIte mukhya ane gauNa rIte) temane jJAna nathI. jJAna vinA temanA utkaTa paNa AcArathI mokSanI prApti zakya nahi ja bane. tethI temane kadarthanA spaSTa che. kaSTa veThyA pachI paNa jyAre phaLanI prApti thatI nathI, tyAre te kaSTa veThavAnI pravRtti kadarthanAsvarUpa che. te eka jAtanuM ajJAnakaSTa che. enAthI khAsa koI lAbha nathI, uparathI nukasAna ghaNuM che. mokSaprApti mATe sAdhanAno AraMbha karyA pachI nahi jevA doSanA nivAraNa mATe svacchaMdI banI saMsAramAM paribhramaNa karavuM - enA karatAM bIjI koI moTI kadarthanA che? tethI gItArthapAtaMtrya koI paNa rIte meLavI levuM joIe. enA tyAgamAM hita nathI. If3-17 gItArthapAtaMtryano tyAga karanArAne je phaLa maLe che - tenuM varNana karAya che tattyAgenAphalaM teSAM zuddhoJchAdikamapyaho / viparItaM phalaM vA syAnobhaGga iva vAridhau // 3-18 // taditi-tattyAgena gItArthapAratantryaparihAreNa teSAM saMvignAbhAsAnAM zuddhoJchAdikamapyaphalaM viparItaphalaM vA syAt / vAridhAviva naubhaGgaH // 3-18 // eka parizIlana 105
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ "gItArthapAtaMtryano tyAga karavAthI saMvignAbhAsIonI zuddhabhikSA grahaNa karavAdinI pravRtti phaLathI rahita che tema ja samudramAM naukAno bhaMga thavA svarUpa viparIta phaLavALI che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke gItArthanuM pAtaMtrya choDIne potAnI icchA mujaba jeo samudAyathI judA svataMtrapaNe vicare che; teo saMvignAbhAsI che. AvA saMvignAbhAsIo je koI; zuddha bhikSA grahaNa karavI; navakalpI vihAra karavA; malinavastra dhAraNa karavAM ane apramattapaNe badhI kriyAo karavI... vagere pravRtti kare che tenuM koI ja phaLa nathI. kAraNa ke e badhI svecchAmUlaka che, pU. gItArtha gurubhagavaMtanI AjJAmUlaka nathI. koI paNa pravRttinI saphaLatA tenI gItArthaparataMtratAnA kAraNe che. vihita hovA chatAM paNa je pravRtti gItArthanI nizrA vinA karAyelI che tenuM koI ja phaLa nathI. eTaluM ja nahi tenuM viparIta phaLa prApta thAya che. samudrane pAra javA mATe nAvamAM besIne nIkaLyA pachI adhavacce nAva bhAMgI jAya to; iSTasthAne to na ja pahoMcAya paraMtu madhya dariye DUbI javAya. AvuM ja saMvignAbhAsIonA jIvanamAM bane che. A saMsArasamudrathI pAra UtaravA mATe teoe saMyamanaukAno Azraya to lIdho paraMtu gItArtha-pArataMtrano tyAga karavAthI temanI naukA ja bhAMgI gaI. AvI dazAmAM temane temanI pravRttithI iSTa-mokSanI prApti to thatI ja nathI, paraMtu viparIta phaLa svarUpe bhavasamudramAM DUbavAnuM ja thAya che - e samajI zakAya che. zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA mujaba ArAdhanA karavAnA badale pote mAnI lIdhelI ArAdhanA karavAthI kevI sthiti thAya che - te daSTAMtathI khUba ja spaSTapaNe ahIM varNavI che. dAMtano paramArtha sArI rIte samajAya che. madhya dariye naukAno bhaMga thAya to kevI karuNa-dayanIya paristhiti sarjAya - ene ApaNe sau barAbara samajI zakIe chIe. ethI paNa bhayaMkara sthiti saMvignAbhAsonI che. bhavasamudranI bhayaMkaratA samajAyA vagara gItArthanA pAtaMtryanuM mUlya samajAze nahi. A saMsArasamudrathI tAranArAM badhAM ja sAdhanonI tArakatA gItArthanA pArataMtrane laine che. e rIte joIe to samajI zakAze ke gItArthanA parataMtrane choDIne bIjuM koI ja sAdhana saMsArasamudrathI tAranAruM nathI. gItArthanI parataMtratAno svIkAra karavA mana taiyAra thatuM nathI - enuM vAstavika kAraNa eka ja che ke bhavanI bhayaMkaratAno hajI khyAla Avyo nathI. AvI sthitimAM bhavasamudra kaI rIte tarAze? bhavanI nirguNatAno vAstavika rIte pratyaya (vizvAsa) thAya e pUrve ja dharmakriyA karavAnuM cAlu karyA pachI paNa bhavanirguNatAnI vAstavika pratIti karavA mATe je rIte upekSA sevAya che, te atyaMta ciMtAjanaka che. mokSanI sAdhanAno cheda karanAra svacchaMdatAne dUra karavAnuM sAmarthya mAtra guruparataMtramAM che. enA tyAgathI ahita ja thaze. 3-18 yadi nAmaiteSAM nAsti jJAnaM, kathaM tarhi mAsakSapaNAdiduSkaratapo'nuSThAtRtvamityata Aha 106 mArga batrIzI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvignAbhAsIoe gItArthanA pArataMtrano tyAga karyo hovAthI temane jo jJAna nathI to jJAnathI rahita evA teo duHkhe karIne karI zakAya evA mAsakSamaNa vagere zA mATe kare? (arthAta temanAM te te duSkara anuSThAnone joine temane viziSTa jJAna che ema mAnavuM joie.) - AvI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA mATe ogaNIsamo zloka che- abhinnagranthayaH prAyaH kurvanto'pyatiduSkaram / bAhA ivAvratA mUDhA dhvAGkSajJAtena darzitAH // 3-19 // abhineti-abhinnagranthayo'kRtagranthibhedAH / prAyaH kurvanto'pyatiduSkaraM mAsakSapaNAdikaM bAhyA ivAvratAH svAbhAvikavratapariNAmarahitAH / mUDhA ajJAnAviSTAH / dhvAGkSajJAtena vAyasadRSTAntena darzitAH / yathA hi kecana vAyasA nirmalasalilapUrNasaritparisaraM parityajya marumarIcikAsu jalatvabhrAntibhAjastAH prati prasthitAH, tebhyaH kecanAnyairniSiddhAH pratyAyAtAH sukhino babhUvuH, ye ca nAyAtAste madhyAhrArkatApataralitAH pipAsitA eva mRtAH / evaM samudAyAdapi manAgdoSabhItyA ye svamatyA vijihIrSavo gItArthanivAritAH pratyAvartante, te'pi jJAnAdisaMpaddhAjanaM bhavanti, apare tu jJAnAdiguNebhyo'pi bhrazyantIti / tadidamAhapAyaM abhinnagaMTha tavAi taha dukaraM pi kuvvaMtA / bajjhavva Na te sAhU dhaMkhAharaNeNa vineyA / / 1 / / " Agame'pyuktaM-"namamANA vege jIviaM vippariNAmaMti" / dravyato namanto'pyeke saMyamajIvitaM viprinnaamtti nArayantI cetavarNa: rU98I/ saMvignAbhAso prAya: graMthibheda karelA nathI hotA. atyaMta duSkara evA tapa vagere karatA hovA chatAM teo bAhya-sAdhusaMnyAsI jevA, kAgaDAnA dAMtathI mUDha che." - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke jeo samudAyamAM prApta thatA kalaha vagere doSonA bhayathI gItArthapArataMtrano tyAga karI svacchaMdapaNe vicare che te saMvignAbhAso prAya: karIne graMthi(rAga-dveSano gADha pariNAma)nA bhedane karelA hotA nathI. anya (mithyASTi) saMnyAsIonI jema atyaMta duSkara evA mAsakSamaNa tapa vagerene karatA hovA chatAM temane svAbhAvika rIte vratavirati)nA pariNAma hotA nathI. kAgaDAnA dAMtathI temane ajJAnathI AviSTa-mUDha tarIke jaNAvyA che. jema ke keTalAka kAgaDAo nirmaLa evA pANIthI paripUrNa evA sarovaranA vistArane choDIne jaLanA bhramathI mRgajaLa tarapha cAlavA mAMDyA. tyAre keTalAke temane tyAM jatA rokyA. te vakhate temanuM mAnIne je pAchA pharyA te sukhI thayA. je pAchA na AvyA te madhyAhnanA sUryanA prakhara tApathI vyAkuLa banelA tarasyA ja marI gayA. AvI ja rIte thoDA doSathI bhaya pAmIne samudAyathI chUTA paDIne potAnI matikalpanAthI viharavAnI icchAvALA saMvignAbhAsone gItArthamahAtmAoe chUTA paDatA rokyA. temanuM mAnIne jeo samudAyamAM rahyA te eka parizIlana 107
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAdisaMpattinA bhAjana banyA. paraMtu jemaNe gItArthabhagavaMtonI vAta mAnI nahi ane samudAyathI chUTA thaIne manasvIpaNe vicaravA lAgyA; teo jJAnAdiguNothI bhraSTa thayA. A vastune jaNAvatAM anyatra paNa kahyuM che ke - prAyaH graMthibhedane nahi karelA evA (saMvignAbhAso) tapa vagere duSkara karatA hoya che, paraMtu te sAdhuo bAhya(zAsana-bAhya) saMnyAsIonI jema kAgaDAnA daSTAMtathI jANavA. A viSayamAM zrI AcArAMgasUtramAM paNa pharamAvyuM che ke - keTalAka (saMvignAbhAso) dravyathI saMyamajIvananI sAdhanA kare che, paraMtu saMyamajIvanano nAza kare che. arthAt bAhya rIte utkaTa tapa vagere duSkara anuSThAno karavA chatAM gItArthapAtaMtrya vagereno tyAga karavA dvArA bhAvathI saMyamajIvanano nAza kare che. saMvignAbhAso gItArthapArataMtrano tyAga karI potAnI IcchA mujaba samudAyathI chUTA rahIne je saMyamanI ArAdhanA kare che - tene upAdeya na mAne ane vahelAmAM vahelI take gurupAtaMtrya keLavI levAnI bhAvanA hoya evA jIvo bhinnagraMthivALA hoya che - e jIvonA vyavaccheda mATe zlokamAM prAyaH padanuM upAdAna che.. ityAdi barAbara samajI levuM joIe. anyathA graMthakArazrInA kahevAnA Azaya sudhI pahoMcavAnuM zakya nahIM bane. 3-1lA potAnI svacchaMdapaNe vicAravAnI pravRttine upAdeya mAnanArA saMvignAbhAso kevA hoya che te jaNAvAya che- vadantaH pratyudAsInAn paruSaM paruSAzayAH / vidhAsAdAkRterete mahApApasya bhAjanam // 3-20 // vadanta iti-udAsInAn madhyasthAn zikSAparAyaNAn prati / paruSaM "bhavanta eva samyakriyAM na kurvate ko'yamasmAn pratyupadezaH" ityAdirUpaM vacanaM / vadantaH / paruSo'jJAnAvezAdAzayo yeSAM te tathA / ete AkRterAkArasya / vizvAsAnmahApApasya parapratAraNalakSaNasya bhAjanaM bhavanti / pAmarANAM guNAbhAsamAtreNaiva skhalanasambhavAt // 3-20 // gItArthanA pArataMtrano tyAga karavAnI pravRttine karanArA mahAtmAone; koI paNa aMgata dveSa na hovA chatAM mAtra hitabuddhithI madhyastha puruSo jyAre hitazikSA Ape tyAre, "temanI pratye ajJAnanA Avezane laine kaThora AzayavALA te mahAtmAo kaThora vacano bolatA hoya che. tethI teo temanI bAhya-utkaTa AcArAdi svarUpa AkRti uparanA vizvAsathI mahApApanuM bhAjana bane che..." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke; gItArthanA pAtaMtryano tyAga karI svacchaMdapaNe jeo vicare che, tyAre temane alanAno cikAra saMbhava hoya che. evI ja koI skUlanAne joIne koI gItArthamahAtmAo jyAre temane hitazikSA Ape che tyAre te mahAtmAo sAmethI temane kahetA 108 mArga batrIzI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che ke "tame ja kriyAo barAbara karatA nathI. ame to badhI kriyAo barAbara karIe chIe. tamAre amane upadeza ApavAnI jarUra nathI."... vagere kahetI vakhate svacchaMdIono; ajJAnanA kAraNe utpanna thayelA Avezane laine kaThora Azaya hoya che. e AzayathI khUba ja kaThora bhASA teo bolatA hoya che. paraMtu zuddhabhikSA ane malinavastrane dhAraNa karavAdi svarUpa temanI AkRti (bAhya pravRtti) upara lokone vizvAsa hovAthI lokone ThagavA svarUpa mahApApanA teo bhAjana bane che. guNanA AbhAsamAtrathI pAmara puruSo khUba ja sahelAIthI ThagAtA hoya che. AthI samajI zakAze ke gItArthapAtaMtryane svIkAravAnuM keTaluM duSkara che. bAhya dRSTie utkaTa cAritrane dhAraNa karavA chatAM gItArthanI AjJAmAM rahevAnuM khUba ja kaparuM che. gItArthanI AjJAmAM rahevAnuM mana na hoya to te utkaTa cAritra; guNanuM kAraNa banatuM nathI paraMtu guNAbhAsanuM ja kAraNa banatuM hoya che. guNa ane guNAbhAsanI vaccenA bhedane samajI nahi zakanArA pAmara puruSo guNAbhAsane ja guNa mAnI le che, jethI pariNAme temane ThagAvAnuM bane che. emAM svacchaMdapaNe vicaranArA saMvignAbhAso prabaLa nimitta bane che ane tethI ja teo mahApApanA bhAjana bane che. vizvasta janone ThagavAnuM pApa ghaNuM ja bhayaMkara che, ItyAdi yAda rAkhavuM joie. AcArano prema keLavatAM pahelAM AjJA pratye prema keLavI levo joIe. anyathA AcAranA premanuM ja nahi, pAlananuM paNa koI ja mahattva nathI. Il3-20mAM upara jaNAvyA mujaba svacchaMdapaNe vicaranArA saMvignAbhAsonuM varNana karIne have saMvijhapAkSikonuM nirUpaNa karAya che- ye tu svakarmadoSeNa pramAdyanto'pi dhArmikAH / saMvignapAkSikAste'pi mArgAnvAcayazAlinaH // 3-21 // ye tviti-ye tu svakarmadoSeNa vIryAntarAyodayalakSaNena / pramAdyanto'pi kriyAsu avasIdanto'pi / dhArmikA dharmaniratAH / saMvignapAkSikAH saMvignapakSIkRtAH / te'pi / mArgasyAnvAcayo bhAvasAdhvapekSayA pRSThalagnatAlakSaNastena zAlanta ityevaMzIlAH / taduktaM-"labbhihisi teNa pahaM ti" / / 3-21 // Azaya e che ke A pUrve sAmAnyathI saMvigna, azaTha evA gItArthanuM AcaraNa mArga che - e jaNAvIne tenAthI tadana judA evA saMvignAbhAsonuM AcaraNa mohathI thatuM hovAthI mArga nathI : te varNavyuM. have jeo svayaM gItArtha che paraMtu viyatarAyakarmanA udayathI cAritranI ArAdhanAmAM zithila che, evA saMvignapAlikono AcAra mArga che ke nahi? - AvI zaMkAnA samAdhAna mATe ekavIsamo zloka che. teno artha e che ke "potAnA tIvra evA karmadoSathI cAritranI kriyAmAM sidAya che chatAM jeo dharmamAM nirata che, te saMvignapAliko mArgane vaLagelA che." eka parizIlana 109
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAnuM tAtparya e che ke je sAdhubhagavaMto mArganA jJAtA-gItArtha che paraMtu pUrve upArjelA vIryaMtarAyakarmanA udaya svarUpa karmadoSanA kAraNe cAritranI te te kriyAo karavA samartha thatA na hovA chatAM zakya dharmamAM nirata che, evA saMvignapAkSika (saMvigna sAdhuono pakSa svIkAranArA) AtmAo bhAvasAdhuonI apekSAe temanI pAchaLa lAgelA hovAthI mArgAvAcayazAlI che. tethI A saMvignapAlikono mArga mArgaprApaka hovAthI mArga che. A vAta jaNAvatAM upadezamALAmAM jaNAvyuM che ke "tenAthI mokSamArga maLaze." eno Azaya e che ke bahuvAra samajAvavA chatAM sAdhuveSa pratye atyaMta rAga hovAthI jyAre karmanA doSathI zithila AcAravALA banelA AtmAo sAdhuveSano tyAga karatA nathI tyAre temane kahevAmAM Ave che ke "to tame saMvigna pAkSikapaNuM svIkAro tethI tamane mArga(mokSamArganI)nI prApti thaze. A rIte saMvignapAlikono mArga mokSamArganI prAptino mArga hovAthI mArga che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke saMvignapAkSika AtmAone sAdhupaNAnI AvazyakAdi kriyA karavAnuM mana nathI - evuM nathI. mAtra bhUtakALanA prabaLa karmanA udayathI ja teo te te kriyAo karavA mATe samartha banatA nathI. tethI sAdhuveSa pratyenA tIvra anurAganA kAraNe teo sAdhuveSano tyAga karatA nathI ane saMvignapANikapaNAno svIkAra kare che. AgaLanA zlokomAM varNavAtA temanA AcArone jotAM temanI gItArthatAno ane cAritradharmano pakSapAta spaSTapaNe samajAze. Aga vageremAM phasAyelA pAMgaLA mANaso khasI zakatA na hovA chatAM temanI je manaHsthiti che, tene ApaNe samajI zakatA hoIe to saMvignapAkSikonI pariNatine paNa ApaNe samajI zakIzuM. 3-2nA saMvignapAkSika AtmAone bhaviSyamAM mokSamArganI je prApti thAya che, temAM kAraNa banatA evA temanA AcAra jaNAvAya che- zuddhaprarUpaNaiteSAM mUlamuttarasampadaH / susAdhuglAnibhaiSajyapradAnAbhyarcanAdikAH // 3-22 // zuddheti-eteSAM saMvignapAkSikANAM / zuddhaprarUpaNaiva mUlaM sarvaguNAnAmAdyamutpattisthAnaM, tadapekSaM yatanAyA eva teSAM nirjarAhetutvAt / taduktaM-"hINassa vi suddhaparUvagassa saMviggapakkhavAissa / jA jA havijja jayaNA sA sA se nijjarA hoi / / 1 / / " icchAyogasambhavAccAtra netarAGgavaikalye'pi phalavaikalyaM / samyagdarzanasyaivAtra sahakAritvAt / zAstrayoga eva samyagdarzanacAritrayoIyostulyavadapekSaNAt / tadidamuktaM"daMsaNapakkho sAvaya carittabhaTTe ya maMdadhamme ya / dasaNacarittapakkho samaNe paralogakaMkhimi / / 1 / / " uttarasampada utkRSTasampadazca susAdhUnAM glAnerapanAyakaM yajhaiSajyaM tatpadAnaM cAbhyarcanaM ca tadAdikAH // 3-22 / / "saMvignapAlikone badhA guNonI utpattinA sthAna svarUpa zuddhaprarUpaNA hoya che ane susAdhuone davA ApavI, temanI abhyarthanA karavI vagere utkRSTa saMpadA hoya che." - A pramANe 110 mArga batrIzI
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAvIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke A saMvignapAkSikamahAtmAone bhaviSyamAM je je guNonI prApti thatI hoya che tenA mULamAM teonI zuddha(mAga)prarUpaNA kAryarata che. kAraNa ke teo sAdhvAcAranuM pAlana karavAmAM atyaMta zithila hovA chatAM sAdhvAcAra pratyenA dRDhapakSapAtanA kAraNe je koI paNa pravRtti kare che te yatanApUrvaka kare che. zuddhaprarUpaNA; e yatanAmAM khUba ja upayogI bane che. zuddhaprarUpaNAnI apekSAvALI te yatanA (zakya prayatna pApathI dUra rahevAno pariNAma) saMvignapAkSika mahAtmAonI karmanirjarAnuM kAraNa che. AvI nirjarAnA kAraNe te mahAtmAone guNono AvirbhAva thAya che, je upara jaNAvyA mujaba zuddhaprarUpaNAmUlaka che. A vastune jaNAvatAM anyatra kahyuM che ke - AcArathI hIna evA zuddhaprarUpaka vignapAlika mahAtmAonI je je yatanA che te te nirjarAne karAvanArI che. saMvignapAkSika mahAtmAone jJAna ane darzana hovA chatAM cAritra na hovAthI temane nirjarA zakya nathI - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke icchAyoganuM prabaLa cAritra hovAthI pravRtti, sthiratA ke siddhi yoganuM cAritra na hovA chatAM nirjarAsvarUpa phaLanI vikalatA thatI nathI. temane icchAyogamAM samyagdarzana ja sahakArI kAraNa banatuM hovAthI tenAthI (icchAyoganA cAritrathI) tevA prakAranI nirjarA thAya che. yadyapi nirjarAnI pratye samyagdarzana ane samyapha cAritra: A baMne sarakhI rIte kAraNa bane che. paraMtu e vAta zAstrayogane AzrayIne che. zAsayoganA kAraNe (vacanAnuSThAna daramyAna) thatI nirjarAnI pratye samyagdarzananI jema samyaphacAritra paNa samAna rIte apekSita che. paraMtu icchAyoganA kAraNe (prItyAdi-anuSThAna daramyAna) thanArI nirjarAnI pratye samyagdarzana jenuM sahakArI kAraNa che evuM icchAyoganuM cAritra kAraNa che. tethI saMvignapAkSika mahAtmAone nirjarA svarUpa phaLanI prApti thavAmAM koI ja avarodha nathI. tethI anyatra A pramANe jaNAvyuM che ke; "zrAvaka, cAritrabhraSTa ane maMdadharmIone darzanano pakSa hoya che ane paralokAkAMkSI evA sAdhubhagavaMtone darzana tathA cAritrano pakSa hoya che." AthI spaSTa che ke zAsayoganA kAraNe thanArI nirjarA; saMvignapAkSikone prApta na thAya topaNa icchAyoganA kAraNe temane nirjarA thaI zake che. A rIte sarva guNonI utpatti mATe saMvignapAkSika mahAtmAone mULabhUta kAraNa tarIke zuddhaprarUpaNA hoya che. taduparAMta susAdhu-bhagavaMtone rogane dUra karavA davA ApavI, temanI bhakti karavI tema ja saMyamanI sAdhanA mATe zakya eTalI anukULatA ApavI vagere saMvignapAkSikonI utkRSTa saMpadA che. AvI pravRttithI saMvigno pratyeno temano spaSTapaNe pakSapAta jaNAya che. sAdhupaNA pratye tIvra rAgAdi hovAthI ja teo pU. sAdhubhagavaMtonI vaiyAvacca karI zake che. anyathA koI paNa rIte te karI zakAya nahi. sAdhupaNA pratyeno tIvra rAga, atyaMta bahumAna ane parama Adara ja saMvignapAlikone mArgastha rAkhe che. Ii3-22 eka parizIlana 111
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvignapAlikonA ja bIjA AcAra jaNAvAya che- AtmArthaM dIkSaNaM teSAM niSiddhaM zrUyate zrute / jJAnAdyarthAnyadIkSA ca svopasampacca nA'hitA // 3-23 // AtmArthamiti-AtmArthaM svavaiyAvRttyAdyarthaM / teSAM saMvignapAkSikANAM / dIkSaNaM zrute niSiddhaM zrUyate / "attaTThA na vi dikkhai" iti vacanAt / jJAnAdyarthA'nyeSAM bhAvacaraNapariNAmavatpRSThabhAvinAmapunarbandhakAdInAM dIkSA ca tadarthaM teSAM svopasampacca nAhitakAriNI / asadgrahaparityAgArthamapunarbandhakAdInAmapi dIkSaNAdhikArAt / taduktaM-"saiapuNabaMdhagANaM kuggahavihaM lahuM kuNaitti / " tAttvikAnAM tu tAttvikaiH saha thonanamasthAvara: | tadue-"hel sudU vorDa ti" rUi-2rU/ zAstramAM saMvignapAkSikone potAnA mATe koIne dIkSA ApavAno niSedha che. jJAnAdi mATe bIjAne dIkSA ApavAnuM ane potAnI pAse tene rAkhavAnuM ahitakara nathI." - A pramANe trevIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke saMvignapAkSika mahAtmAo pUrve jaNAvyA mujaba zuddhamArganI prarUpaNA karatA hoya che. temanI dezanAne sAMbhaLIne pratibodha pAmelAne potAnI vaiyAvacca vagere sArI rIte karaze." evI koI svArthabhAvanAthI dIkSA ApavAno saMvignapAkSikone zAstramAM niSedha che. "gaThThA na vi viva... ityAdi pAThathI teno niSedha karAyo che. bhAvacAritrasaMpanna AtmAone anusaranArA evA apunabaMdhakAdi jIvone jJAnAdinI prApti thAya e mATe e apunabaMdhakAdi AtmAone dIkSA ApavAno tema ja jJAnAdi mATe potAnI pAse temane rAkhavAnuM saMvipAkSika mahAtmAone mATe ahitakara nathI. atyAra sudhInA asadgahane dUra karavA mATe saMvignapAkSika mahAtmAone; apunabaMdhakAdi AtmAne dIkSA ApavAno adhikAra che. A pramANe anyatra paNa jaNAvyuM che ke - (Agamane anusarI bhAvita karAtuM A dIkSAvidhAna) - sakUbaMdhaka ane apunabaMdhaka AtmAonA kugrahavirahane zIdhra kare che. A pramANe sAmAnya rIte kugrahavALAatAttvika AtmAone saMvignapAliko pote dIkSA Ape che ane potAnI pAse paNa rAkhe che. paraMtu kugrahavagaranA tAttvika AtmAone pratibodhIne dIkSA pradAna karAvavA mATe pU. munibhagavaMtonI pAse mokale che. pote dIkSA ApatA nathI. kAraNa ke tAttvikone tAttviko sAthe meLavavAno temano (saMvignapAkSikono) AcAra che. AthI ja kahyuM che ke - saMvignapAkSika mahAtmAo mumukSuone pratibodha pamADIne pU. sAdhubhagavaMtone ApI de che. AthI samajI zakAze ke saMvignapAkSikone tattvano pakSapAta keTalo utkaTa hoya che. enA yoge karAtI zuddhaprarUpaNA emanA mATe paramanirjarAnuM kAraNa bane che ane sakalaguNonI utpattinuM mULa bane che. tAttvika pakSapAtanuM aciMtya sAmarthya che, e samajAya to saMvignapAkSikonuM mahattva samajAze. sarvaviratidharma pratyeno 112 mArga batrIzI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIvra anurAga ane zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananI avicala zraddhA zuM kAma kare che : te saMvignapAkSika mahAtmAonA svarUpane jANavAthI samajI zakAze. II3-235 saMvignapAkSika mahAtmAone zuddhaprarUpaNA ane susAdhuone auSadhapradAna vagere jema nirjarAnAM kAraNa banavAthI saphaLa bane che tema potAnA ullAsa mujaba karAtI AvazyakAdi kriyAo paNa vyartha nathI paNa sArthaka che - te jaNAvAya che-- nAvazyakAdivaiyarthyaM teSAM zakyaM prakurvatAm / anumatyAdisAmrAjyAd bhAvAvezAcca cetasaH ||3 - 24 // neti - AvazyakAdivaiyarthyaM ca teSAM svavIryAnusAreNa zakyaM svAcAraM prakurvatAM na bhavati / tatkaraNa evAcAraprItyecchAyoganirvAhAt / tathA'numatyAdInAmanumodanAdInAM sAmrAjyAt sarvathA'bhaGgAt / cetasazcittasya bhAvAvezAdarthAdyupayogAcca zraddhAmedhAdyupapatteH / / 3-24 / / "potAnA ullAsa mujaba zakya evA svAcA2ne ka2tA evA saMvignapAkSika mahAtmAonI Avazyaka kriyA vagere vyartha (niSphaLa) nathI. kAraNa ke e karatI vakhate niraMtara anumodanA vagere cAlu hoya che ane citta bhAvAnvita hoya che." A pramANe covIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke saMvignapAkSika mahAtmAo potAnA vIrya-ullAsa mujaba zakya evI potAnI kriyAo karatA hoya che. te vakhate tevA prakAranA ullAsAdinA abhAve te te kriyAo barAbara na thavA chatAM nakAmI jatI nathI. kAraNa ke te vakhate paNa jeo te te kriyAo zuddha rIte karatA hoya che temanI niraMtara anumodanA ane te mATe preraNA karavAdinA kAraNe te te kriyAono sarvathA bhaMga thato nathI tema ja citta; te te kriyAonA artha(paramArtha)ne vize upayogazIla hovAthI tenA phaLa svarUpe zraddhA, medhA ane kRti vagerenI prApti thAya che. AvI kriyAo karavAthI ja potAnA AcAra pratyenI prItinA kAraNe saMvignapAkSika mahAtmAone icchAyoga saMgata thAya che. anyathA temane icchAyoga paNa saMgata nahi thAya. - icchAyoganuM svarUpa ja evuM che ke zuddhapravRtti pratye tIvrapakSapAta hovAthI icchAyoganA yogI; kriyAnI utkaTa icchA hovAthI zakti ane ullAsa anusAra te te kriyAo karyA vagara rahI ja zakatA nathI. arthAt evI kriyAo ja temanA icchAyoganI nirvAhikA che. kriyAo barAbara thatI nathI tethI sarvathA karavAmAM na Ave to tenI pratye dhIre dhIre upekSAbhAva AvavAthI tenA vizenI prIti nAza pAme che. icchAyoga, anumodanAdi ane arthadimAM cittanA upayoganA kAraNe saMvignapAkSika mahAtmAonuM AvazyakAdi anuSThAna vyartha nathI. paraMtu te anuSThAnathI zraddhA, medhA ane kRti vagerenI upapatti thAya che. II3-24 eka parizIlana 113
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvipAkSika mahAtmAonI AvazyakAdi kriyAo bhAvasAdhunI apekSAe dravyasvarUpa hovAthI te tuccha (vyartha) che - AvI zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe pacIsamo zloka che- dravyatve'pi pradhAnatvAt tathAkalpAt tadakSatam / yato mA vezAya mata mithyAvRzAmapi rU-21 dravyatve'pIti-tadAvazyakasya bhAvasAdhvapekSayA dravyatve'pi pradhAnatvAdicchAdyatizayena bhAvakAraNatvAdravyapadasya kvacidapradhAnArthakatvena kvacicca kAraNArthakatvenAnuyogadvAravRttI vyavasthApanAt / tathAkalpAt tathAcArAt / tadAvazyakaM / teSAmakSataM / yato mArgapravezAya mithyAdRzAmapi tadAvazyakaM mataM gItArtharaGgIkRtam, abhyAsarUpatvAd, askhalitatvAdiguNagarbhatayA dravyatvopavarNanasyaitadarthadyotakatvAcca // 3-25 / / "bhAvasAdhuonI apekSAe saMvignapAkSikonI AvazyakAdi kriyAo; pradhAnadravyasvarUpa hovAthI ane potAnA AcAra mujaba hovAthI te akSata che arthAt vyartha (tuccha) nathI. kAraNa ke mithyASTione mokSamArge praveza karAvavA mATe pradhAna dravyakriyA Avazyaka manAya che." - A pramANe pacIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke saMvignapAkSika mahAtmAonI AvazyakAdi kriyAo bhAvasAdhuonI apekSAe dravyakriyAsvarUpa hovA chatAM te pradhAnadravyakriyAsvarUpa hovAthI vyartha nathI. kAraNa ke AvI dravyakriyA karatI vakhate bhAvakriyAsaMbaMdhI icchA, bahumAna vagere atyaMta hovAthI e dravyakriyA bhAvakriyAnuM kAraNa bane che. je bhAvanuM kAraNa che; tene pradhAnadravya kahevAya che. zrI anuyogadvArasUtranI TIkAmAM; "kAvya' pada koI vAra (bhAvanuM kAraNa na bane tyAre) apradhAna arthane ane koI vAra bhAvanA kAraNa svarUpe pradhAna arthane jaNAve che - A pramANe varNavyuM che. AvI kriyAo paNa karavAno saMvignapAkSikono potAno AcAra che. vihita AcAra vyartha nathI, paraMtu upara jaNAvyA mujaba sArthaka che. pradhAna dravyakriyA svarUpa te Avazyaka; bhAvanI prApti karAvavA mATe akSata-samartha che. AthI ja gItArthamahAtmAoe mithyASTionuM paNa te pradhAna dravyAvazyaka mokSamArgamAM praveza karAvavA mATe yogya mAnyuM che. A rIte mithyAdaSTionuM paNa te pradhAna dravyAvazyaka jo yogya manAtuM hoya ane nirarthaka manAtuM na hoya to samyagdaSTi evA saMvipAlika mahAtmAonuM anuSThAna koI paNa rIte vyartha nathI - e samajI zakAya che. abhyAsa svarUpa hovAthI mokSamArgamAM praveza karAvavA mATe mithyASTionA paNa anuSThAnane (dravyAnuSThAnane) pU. gItArtha mahAtmAoe mAnya rAkhyuM che. jo dravya-anuSThAna sarvathA vyartha hoya to; "asmalita ahInAkSara... vagere guNothI yukta sUtra hovA chatAM bhAvazUnya(upayogarahita) hoya to te dravyAnuSThAna(dravyAvazyaka) che.' - A pramANe je varNana karAya che, te Avazyaka nahIM rahe; kAraNa 114 mArga batrIzI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke tenI sarvathA vyarthatAmAM tenA asmalitatvAdi guNonuM varNana koI paNa rIte upayogI nathI banatuM. Ama chatAM e varNana che. tethI samajAya che ke ammalitAdi guNothI abhyasta sUtra paNa upayogarahitapaNe bolAtuM hoya to te dravyAvazyaka che. abhyasta sUtra bhAvanuM kAraNa bane to te pradhAna dravyAvazyaka bane che. anyathA to te apradhAna dravyAvazyaka che. AvuM asmalitatva vagere guNathI yukta dravyAvazyaka sarvathA vyartha nathI. kAlAMtare te bhAvanuM kAraNa banI zake che. te vakhate abhyasta asmalitatvAdi guNo khUba ja upayogI bane che. l3-rapA upara jaNAvyA mujaba saMvijhapAkSika mahAtmAono zuddhaprarUpaNA, glAnAdine auSadhapradAna vagere jema mArga che tema jJAnAdino abhAva hovA chatAM AdhArmikAdi doSonA nivAraNa mATe ekAkI vihArAdi paNa eka mArga kema na manAya - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- mArgabhedastu yaH kazcinijamatyA vikalpyate / sa tu sundarabuddhyA'pi kriyamANo na sundaraH // 3-26 // mAti-vya: IIrU-2ddA. "potAnI matikalpanAthI je mArgavizeSa parikalpAya che; te suMdara buddhithI paNa karAto (parikalpAto) hoya to suMdara nathI." - A pramANe chavIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke zAstramAM je mArga jaNAvyo che tene choDIne anya mArgavizeSanI potAnI matikalpanAthI je kalpanA karAya te sAruM nathI. suMdara buddhi-AzayathI paNa evI koI kalpanA karavAnuM ucita nathI. zAstramAM jeno ullekha che tene mArga mAnavAmAM koI ja doSa nathI. paraMtu jeno zAstramAM ullekha nathI; tene mArga mAnavAnuM ucita nathI. saMvignapAlikono je zuddhaprarUpaNAdi mArga che, teno ullekha pUrve jaNAvyA mujaba zAstramAM (upadezamAlAdi graMthamAM) upalabdha che. paraMtu samudAyamAM rahevAthI saMbhavatA AdhArmikAdi doSanA nivAraNa mATe ekAkI vihArAdinI anujJAno zAstramAM ullekha nathI. gurupArataMtryanA vidhAnanA kAraNe ekAkI vihAra niSiddha hovAthI tene mArga mAnavAnuM yogya nathI. jyAM paNa ekAkI vihArano ullekha che te gItArthavizeSane AzrayIne che. mukhya rIte to ekAkI vihAra niSiddha che. tethI AdhArmikAdi doSonA parivAranI suMdara buddhi(Azaya)thI paNa e rIte mArgavizeSanI kalpanA karavI e ucita nathI. vartamAnamAM potAnI matikalpanAthI mArgavizeSanI parikalpanA khUba ja vadhI rahI che. pAramArthika gurupArataMtranA abhAve zAstranirapekSa ja nahi, zAstraniSiddha te te pravRttio khUba ja jhaDapathI vadhatI cAlI che. kAlAdi tema ja ekatAdinA AzayathI karAtI e pravRttio suMdarabuddhipUrvakanI jaNAtI hoya topaNa zAstravihita na hovAthI tene mArgasvarUpa mAnI zakAze nahi. saMvignapAkSika mahAtmAonI zuddhaprarUpaNAdi kriyAo zAstravihita hovAthI te mArga che. ene eka parizIlana 115
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMkha sAme rAkhIne zAstranirapekSa rIte karAto mArgabheda suMdara nathI ja - e yAda rAkhavuM joIe. e pravRtti upara niyaMtraNa rAkhavAmAM nahIM Ave to mArga ane unmArga vacce je bhedarekhA che tenI rakSA karavAnuM zakya nahIM bane. e bhedarekhAno vinAza karanAro varga divase divase majabUta ane vizALa banato jAya che. enI upekSA karavAthI zAsanane pArAvAra nukasAna thaze. e pahelAM ahIM A zloka dvArA jaNAvelI vAta ApaNe barAbara yAda karI laIe. pAramArthika mArgamAM tenA anusaraNa mATe je sattva joIe te meLavI levAmAM ja ApaNuM hita che. ApaNI pAse jeTaluM sattva che; tenA pramANamAM mArgavizeSamAM pheraphAra karavAthI ApaNuM hita nahIM thAya. /3-26ll. saMvignapAkSikono mArga svamatikalpita nathI paraMtu zAstraprasiddha che - te jaNAvavA mATe have pachInA be (27/28) zloka che. nivartamAnA apyeke vadantyAcAragocaram / AkhyAtA mArgamapyeko noJchajIvIti ca zrutiH // 3-27 // nivartamAnA iti-ekaM saMyamAnnivartamAnA api / AcAragocaraM yathAvasthitaM vadanti "vayameva kartumasahiSNavaH, mArgaH punaritthambhUta eveti" / yadAcArasUtraM - niyaTTamANA vege AyAragoaramAikkhaM ti" / atra saMyamAlliGgAdvA nivartamAnAH, vAzabdAdanivartamAnAzca labhyante / ubhayathApyavasIdanta eva yojitA yathAsthitAcAroktyA hi teSAmekaikabAlatA bhavati AcArahInatayA na tu dvitIyApi / ye tu hInA api vadanti "evambhUta evAcAro'sti yo'smAbhiranuSThIyate, sAmprataM duHSamAnubhAvena balAdyapagamAnmadhyabhUtaiva vartanI zreyasI, notsargAvasara iti" teSAM tu dvitIyApi bAlatA balAdApatati, guNavadoSAnuvAdAt / yadAgamaH"sIlamaMtA uvasaMtA 'saMkhAe rIyamANA asIlA / aNuvayamANassa bitiA maMdassa bAlayA // 1 // [AcArAGgasUtra 186 patra 250/51] tathA mArgameka AkhyAtA na coJchajIvItyapi zrutirasti / taduktaM thAnA-"bAdhArUttA pAme che uchanIvI' rUti //rU-27nA "saMyamathI nivRtta thanArA paNa keTalAka yathAvasthita AcArane jaNAvanArA che' tema ja "mArgane jaNAvanArA che paNa uMchajIvI nathI.' - A pramANe vacana che. sattAvIsamA zlokamAM jaNAvelI vAtano Azaya e che ke keTalAka AtmAo (saMvignapAkSika mahAtmAo jevA) saMyamathI nivRtta hovA chatAM potAnA asaMyamano pakSapAta karyA vinA AcAranA viSayamAM yathAsthita ja prarUpaNA kare che. teo spaSTapaNe jaNAvatA hoya che ke AcAra to Avo (zAstramAM jaNAvyA mujabano) ja che. paraMtu ame te pramANe karavA mATe zaktimAna-sahiSNu (sahana karIne 1. prajJA (saMpAne) paraminIbA | 2. "zInA parta rati anuvato macA 116 mArga batrIzI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa karavAnI bhAvanAvALA) nathI. zrI AcArAMgasUtramAM e ja vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - keTalAka saMyamathI - liMgathI nivartamAna hoya athavA na paNa hoya to paNa teo AcAranA viSayamAM yathAsthita ja prarUpaNA kare che. zrI AcArAMganA A sUtramAM niyaTTamavene ahIM vA padano prayoga hovAthI saMyamaliMgathI nivRtta ane anivRtta : baMnenuM grahaNa thAya che paraMtu baMne saMyamathI sidAtA(zithila) ja samajavAnA che. saMyamathI sidAtA hovA chatAM teo yathAsthita(zAstravihita) ja AcArano upadeza ApatA hovAthI temane eka ja bAlatA hoya che. AcArahInatAnA kAraNe e bAlatA che. bIjI bAlatA nathI. paraMtu jeo AcArathI hIna hovA chatAM paNa ema kahe che ke "ame je AcarIe chIe; evo ja AcAra che. vartamAnamAM duHSamakALane laIne zarIrabaLAdino hrAsa thayo hovAthI madhyama mArga ja kalyANane karanAro che. utsargamArgano atyAre avasara nathI." AvAone to bIjI paNa bAlatA prApta thAya che. kAraNa ke pote to guNahIna hatA ja ane guNavAna puruSonA teo doSa gAya che. A vAta jaNAvatAM AcArAMgamAM pharamAvyuM che ke, "jeo zIla(aDhAra hajAra prakAre AcAra)saMpanna; upazAMta ane prajJAthI mArge cAlanArA che temane azIla kahenArAne bIjI bAlatA (mUrkhatA) prApta thAya che. AcAra ane prarUpaNA e baMnnemAM teo zithila hovAthI baMnne rIte teo mUrkha bane che. AvI ja rIte upara jaNAvyA mujaba jema AcArathI hIna che, paraMtu prarUpaNAthI hIna nathI e pramANe jaNAvanAruM vacana che; tema prarUpaNA barAbara che paNa teo uchajIvI nathI A pramANe jaNAvanAruM paNa vacana che. jema ke zrI sthAnAMgasUtramAM jaNAvyuM che ke, keTalAka prarUpaNA zuddha karatA hovA chatAM teo uchajIvI (zuddhabhikSAne grahaNa karanArA) nathI." AthI spaSTa thAya che ke zuddhaprarUpaNAdine laIne; saMyamathI nivRtta thanArAne paNa eka ja prakAranI bAlatA prApta thAya che. tethI saMvignapAkSika mahAtmAono paNa mArga che. temanI zuddhadezanAzravaNAdi dvArA aneka AtmAone mokSanI prApti thatI hoya che tethI te paNa mokSamArga che. 3-27LA saMvignapAkSiko sAdhuveSano tyAga karatA na hovAthI temane saMvignomAM samAvI levAthI temanA mArgane svataMtra rIte mArga mAnavAnI AvazyakatA nathI - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- asaMyate saMyatatvaM manyamAne ca pApatA / bhaNitA tena mArgo'yaM tRtIyo'pyavaziSyate // 3-28 // asaMyata iti-asaMyate saMyatatvaM manyamAne ca pApatA bhaNitA / "asaMjae saMjayalappamANe pAvasamaNutti vuccai" iti pApazramaNIyAdhyayanapAThAd / asaMyate yathAsthitavaktari pApatvAnukteH / tena kAraNenAyaM saMvignapakSarUpastRtIyo'pi mArgo'vaziSyate / sAdhuzrAddhayoriva sNvignpaakssiksyaapyaacaarennaavieka parizIlana 117
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvAdipravRttisambhavAt / taduktaM-"sAvajjajogaparivajjaNAi savvuttamo a jaidhammo / bIo sAvagadhammo taio saMviggapakkhapaho / / 1 / / " yogAkhyo mArgaH saMvignapAkSikANAM nAsambhavI / maitryAdisamanvitavRttAdimattvenAdhyAtmAdipravRttyabAdhAd / avikalpatathAkArAviSayatvena naitaddharmo mArgaH "kappAkappe pariniTThiassa ThANesu paMcasu Thiassa / saMjamatavavaTTagassa u avigappeNaM tahakkAro |" iti vacanAt / sAdhuvacana evAvikalpena tathAkArazravaNAditi' cennaitadvacanabalAdanyatra labhyamAnasya vikalpasya vyavasthitatvena vyAkhyAnAt / vyavasthA ceyaM saMvignapAkSikasya vacane'vikalpenaiva tathAkAro'nyasya tu vikalpenaiveti / vivita je sAmAvArIpraroDamafmA //rU-28AA "asaMyatane saMyata mAnavAthI pApa lAge che - ema jaNAvyuM che. tethI saMvignapAlikono A trIjo paNa mArga che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke jeo asaMyata che temane saMyata mAnavAthI pApano prasaMga Ave che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM pharamAvyuM che ke asaMyatane saMyata kahevAthI zramaNa pApazramaNa kahevAya che. zrI uttarAdhyayanasUtranA pApazramaNIya adhyayananA e pAThathI asaMyatane saMyata kahevAthI pApano prasaMga Ave che. asaMyatane asaMyata kahenAramAM pApatyano ullekha nathI. tethI saMvignapAlikono saMyatamAM samAveza zakya na hovAthI saMvignapAkSikono paNa eka mArga che. sAdhubhagavaMto ane zrAvakonA AcArane joIne jema avisaMvAdi pravRtti thAya che tema saMvignapAlikonA paNa zuddhaprarUpaNAdi AcArane joine avisaMvAdi pravRtti thAya che. avisaMvAdi pravRttine karAvanArA e traNe ya mArga (mokSaprApaka mAga) che. e pramANe "zrI upedazamAlA'mAM jaNAvyuM che ke sarvasAvadyayoganuM parivarjana hovAthI yatidharma sarvottama che. tyAra pachI bIjo zrAvakadharma che ane trIjo saMvignapAkSikono mArga che. mokSasAdhaka AtmavyApArane yoga kahevAya che. saMvignapAkSika AtmAone evA yogamArganI prApti kaI rIte saMbhave? kAraNa ke temane viratino abhAva che. yogamArganI prApti to viratinA sadUbhAvamAM hoya che. AvI zaMkA karavI nA joie. kAraNa ke saMvignapAkSikonuM citta maitrI, pramoda AdithI bhAvita hovAthI maitrAdibhAvathI yukta temanA te te zuddhaprarUpaNAdi AcAranA kAraNe temane adhyAtma ane bhAvanA svarUpa yoganI prApti thAya che. sAmAnya rIte potAnI bhUmikA(yogyatA) mujaba ucita pravRttine karanArA evA vratane dhAraNa karanAranA maityAdibhAvagarbhita zAstrAnusArI jIvAditattvaciMtanane adhyAtma kahevAya che. adhyAtmano ja dararoja cittavRttinA nirodhapUrvakano vadhato je abhyAsa che tene bhAvanA kahevAya che. saMvignapAkSika mahAtmAone maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyazmanA kAraNe adhyAtmAdi yoganI pravRttino saMbhava che, temAM koI bAdha nathI. yadyapi viratinA kAraNe prApta thanAro yogamArga pU. sAdhubhagavaMtone ane dezaviratidhara zrAvakone hoya che. saMvignapAkSika mahAtmAone e yoga 118 mArga batrIzI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhavato nathI, paraMtu apunabaMdhakAdine e yoganA kAraNa svarUpa yoganI prAptimAM koI bAdhaka nathI. ityAdi AgaLanI batrIsImAM spaSTa karAze. "kalpa(sAdhvAcAra) ane akalpanA jANakAra, pAMca mahAvratomAM rahelA ane saMyama tathA tapanA vaibhavavALA (karanArA) evA pU. sAdhubhagavaMtonA vacanamAM vikalpa vinA (ekAMte) tathAkAra (tahatti) karavo. anyatra vikalpathI tathAkAra karavo..." A pramANenA vacanathI pU. sAdhubhagavaMtonA ja vacanamAM avikalpathI tathAkAra karavAnuM jaNAvyuM che. saMvignapAkSiko sAdhu na hovAthI temanA vacanamAM avikalpathI tathAkAra (tathAgatu kahevA pUrvakano svIkAra) karAto nathI, tethI temano zuddhaprarUpaNAdi dharma mArga nathI - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke upara jaNAvyA mujabanA vacanamAM; pU. sAdhubhagavaMtonA vacanathI anyatra saMvignapAkSikAdi mahAtmAonA vacanamAM je vikalpathI tathAkAra jaNAvyo che tyAM; saMvignapAlikono mArga trIjo che - A vacananA sAmarthyathI te vikalpane vyavasthitavibhASAsvarUpe varNavyo che. sAmAnya rIte jayAM vibhASA - vikalpathI je kAryanuM vidhAna karAya che, tyAM te kArya te te sthAne karAya athavA na paNa karAya. paraMtu jayAM je kAryanuM vidhAna vyavasthitavibhASAthI karAya che tyAM te kArya keTalAMka sthAne cokkasa thAya che ane keTalAMka sthAne te kArya thatuM ja nathI. sAmAnyavibhASAsthaLe sarvatra te kArya ane te kAryano abhAvaH baMnne thAya che. ahIM pU. sAdhubhagavaMtonA vacanamAM to avikalpa (vikalpa vinA) tathAkAra che. tene choDIne anya-saMvignapAkSikonA vacanamAM avikalpathI ja tathAkAra che. ane saMvignapAkSikothI paNa anyanA vacanamAM vikalpathI ja tathAkAra che. A vyavasthitavibhASA che. A badhI vAta graMthakArazrIe sAmAcArIprakaraNamAM vistArathI jaNAvI che. AthI samajI zakAze ke saMvignapAkSikonA vacanamAM pU. sAdhubhagavaMtonA vacananI jema ja vikalpa vinA ekAMte tathAkAra karavAno hovAthI saMvignapAkSikono paNa mArga che. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacanAnusAra zuddha prarUpakonA vacanamAM vikalpano koI avakAza nathI. koI paNa jAtanA khacakATa vinA e paramatAraka vacanamAM tathAkAra (paramasatyatAno svIkAra) karI ja levo joie. saMvignapAkSika mahAtmAnA vacanamAM paNa e rIte ja tathAkAra karavAthI mokSamArganI prApti thatI hoya che. tethI temano trIjo mArga che. 3-28 prakaraNArthano upasaMhAra karatAM niSkarSa jaNAvAya che sAdhuH zrAddhazca saMvignapakSI zivapathAstrayaH / zeSA bhavapathA gehidravyaliGgikuliGginaH // 3-29 // sariti-vyam: IIQ-2I. eka parizIlana 119
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhu, zrAvaka ane saMvignapakSI - A traNa mokSamArga che ane bAkInA gRhastha, dravyaliMgI ane kuliMgI - A traNa bhava - (saMsAra) mArga che." - A pramANe ogaNatrIsamAM zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke pU. sAdhubhagavaMtonuM AcaraNa zrI tIrthaMkara-paramAtmAnI paramatAraka AjJAnuM jJAna karAvavA dvArA mokSamArgamAM mumukSu AtmAone pravattArve che. AvI ja rIte zrAvakonuM dezaviratinuM AcaraNa ane saMvignapAkSika mahAtmAonuM zuddhaprarUpaNAdisvarUpa AcaraNa paNa zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJAnuM jJAna karAvavA dvArA mumukSu AtmAone mokSamArgamAM pravattArve che. tethI te traNe ya mokSamArga che. AnAthI taddana viparIta gRhastha, dravyaliMgI(mAtra sAdhuveSa rAkhanAra) ane kuliMgI(bAvAo vagere)ono mArga saMsAramAM bhaTakAvanAro che. gRhastho vagerenuM AcaraNa zrI tIrthaMkarabhagavaMtanI AjJAthI sarvathA viparIta hovAthI e mArge cAlanArAne koI paNa saMyogomAM mokSanI prApti thatI nathI, saMsAramAM bhaTakavuM paDe che. A zlokamAM jaNAvelA zivapatha ane bhavapathane koI paNa jAtanA pUrvagraha(kadAgraha) vinA samajI levAnuM khUba ja Avazyaka che. ahIM e yAda rAkhavuM joie ke saMvignapAkSika mahAtmAonA trIjA mokSamArganI jema pU. sAdhubhagavaMto ane zrAvakono je mokSamArga che, te zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJAnA pAlanane laIne che. mAtra dravyaliMgane dhAraNa karanArA evA temano mArga zivapatha nathI; paraMtu bhavapatha che. 3-rA . traNa prakAranA mokSamArganuM ane traNa prakAranA saMsAramArganuM nirUpaNa karIne have te te mArganI mArgatAnuM bIja jaNAvAya che. guNI ca guNarAgI ca guNadveSI ca sAdhuSu / zrUyante vyaktamutkRSTamadhyamAdhamabuddhayaH // 3-30 // TLati-ca: Il3-rU. "guNI, guNanA anurAgI ane pU. sAdhumahAtmAone vize guNanA SI : A traNa anukrame utkRSTabuddhivALA, madhyamabuddhivALA ane adhamabuddhivALA pragaTa rIte saMbhaLAya che - prasiddha che." - A pramANe trIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke utkRSTazreSThabuddhivALA AtmAo guNasaMpanna hoya che. madhyama-buddhivALA AtmAo guNanA rAgI hoya che ane guNI evA sAdhubhagavaMtone vize dveSI jano adhamabuddhivALA hoya che. A zlokamAM jaNAvelI vAtano vicAra karavAnI thoDI AvazyakatA che. janmamAtrane aniSTa-kharAba ane duHkharUpa varNavatA zAstrakAra paramarSioe manuSyajanmanI eTalI ja prazaMsA karI che. anaMtAnaMta jIvomAM manuSyonI saMkhyA khUba ja alpa che. manuSyanI vizeSatA tenI 120 mArga batrIzI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhimattAne laine che. bIjA devAdi jIvonI apekSAe manuSyone buddhi vizeSa rIte prApta thatI hoya che. zraddhA ane jJAnane kAryarata karI zake evI buddhi mAtra manuSyamAM che. guNane guNa tarIke jANyA pachI ane mAnyA pachI paNa tene pAmavA mATenI buddhi manuSyamAM che, devAdimAM nathI. tethI manuSyane AzrayIne ahIM je buddhino vicAra karAyo che te samajI levo joie. sAmAnya rIte manuSyo upara jaNAvyA mujaba traNa prakAranA che. utkRSTa, madhyama ane adhama buddhinA kAraNe evo vibhAga karyo che. ane buddhinA e prakAra guNa, guNarAga ane guNadveSanA kAraNe che. kuLadevI 2 sAdhupu zlokamAMnuM A pada kAyama mATe yAda rAkhavuM joie. pU. sAdhubhagavaMtone choDIne bIje kyAMya guNa nathI - eno khyAla jene che te; te padano paramArtha barAbara samajI zakaze. sarvasAvadyayogathI virAma pAmelA ane sarvakarmathI rahita banavA mATe niraMtara prayatnazIla banelA pU. sAdhubhagavaMto ja guNasaMpanna che. bIjA koine paNa AvI guNasaMpannatA prApta thaI nathI... vagere samajIne jeo zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJAnusAra sarvaviratidharmanA ArAdhaka banyA che temane kharekhara ja utkRSTabuddhi prApta thaI che. potAnI buddhino e ja eka utkRSTa upayoga che. cAritradharma pratyenI zraddhA, jJAna ane pravRtti A traNe ya jyAre bhegA thAya che tyAre ja vAstavika rIte mokSanI sAdhanAno prAraMbha thAya che. AvI sAdhanAnA sAdhakone utkRSTa buddhi hoya che. jemane A rIte jJAna, darzana ane cAritranI ekatAnI buddhi (AtmapariNAma). prApta thaI che temane badhuM ja prApta thayuM che. A saMsAramAM e sivAya koI zreSTha nathI. sAdhupaNA sivAya A saMsAramAM koI paNa vastu zreSTha lAge to sAdhupaNAnI prApti ke pAlana zakya nahIM bane. AthI samajI zakAze ke guNo sAdhupaNAmAM ja che ane pU. sAdhumahAtmA ja guNI-guNasaMpanna che, e mahAtmAonI ja utkRSTa buddhi che. jemane sarvaviratidharmasvarUpa guNanI pratye rAga che; te AtmAo guNarAgI che. temane madhyamabuddhi hoya che. cAritradharma vinA bIjo guNa nathI. vahelAmAM vahelA e maLe - e mATeno zakya prayatna cAlu hovA chatAM bhUtakALanA tathAvidha karmayoge jemane e guNanI prApti thatI nathI; evA samyagdarzanavaMta AtmAo guNarAgI hoya che. ane temane ja madhyamabuddhi prApta thaI hoya che. guNane guNarUpe jANyA pachI ane mAnyA pachI jyAM sudhI e maLe nahi tyAM sudhI guNano rAga vadhato ja hoya che. samyagdarzananI A avasthA madhyama buddhimAnonI hoya che. jJAna ane zraddhAnI tIvratA hovA chatAM ahIM AcaraNanA pariNAma na hovAthI madhyamabuddhi hoya che. jJAna ane zraddhAne kAryarata banAvanArI e utkRSTabuddhi ahIM hotI nathI. cAritramohanIyano tIvra udaya; tenA kSayopazamane roke - e samajI zakAya che. upara jaNAvyA mujaba guNasaMpanna evA pU. sAdhubhagavaMtone vize jeo guNazleSI che; teo adhamabuddhivALA che. kharI rIte joIe to guNasaMpanna AtmAone vize dveSa thavo nA joie eka parizIlana
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMtu IrSyA; sukhanI Asakti ane ajJAnAdi paravaza e rIte guNa upara dveSa thato hoya che. guNa ane guNano rAga e benA badale guNasaMpannonA guNonI pratye dveSa thAya - e adhamabuddhine sUcavanAruM che. buddhinI adhamatA AtmAnA anaMtAnaMta guNonA svarUpane jovA paNa detI nathI. anaMtaguNasvarUpI AtmAne guNadveSI banAvanArI buddhinI adhamatA bhAre vicitra che!In3-30nA utkRSTabuddhi, madhyamabuddhi ane adhamabuddhi je bhUmikAmAM hoya che te bhUmikA jaNAvAya che- te ca cAritrasamyaktvamithyAdarzanabhUmayaH / ato dvayoH prakRtyaiva vartitavyaM yathAbalam // 3-31 // te ti-vyam: rU-rUchA. "utkRSTa, madhyama ane adhama buddhine AzrayIne karelA traNa vibhAga anukrame cAritra, samyakatva ane mithyAtvanI bhUmikAe che; tethI svabhAvathI ja zakti mujaba guNa ane guNarAgane vize pravRtti karavI joIe." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke utkRSTa, madhyama ane adhama buddhivALA AtmAo pUrve jaNAvyA mujaba anukrame guNI, guNarAgI ane guNavI hoya che. emAM guNasaMpanna AtmAo cAritrasaMpanna hoya che. guNarAgI samyakatvavaMta hoya che. ane guNaSI AtmAo mithyAtvI hoya che. A pUrve jaNAvyA mujaba A saMsAramAM guNasaMpanna AtmAono guNa cAritra hovAthI te utkRSTabuddhivALA AtmAonI bhUmikA cAritrasvarUpa ja che. cAritranA rAgI AtmAo samyaktvavaMta hovAthI madhyamabuddhivALA AtmAonI bhUmikA samyakatvasvarUpa ja che. ane cAritranA dveSI evA AtmAo mithyAtvI hovAthI adhamabuddhivALA te AtmAonI bhUmikA mithyAdarzana-mithyAtvanI che. tethI potAnA baLa anusAra cAritra ane samyaktvanI bhUmikA vakhate prApta thatA guNa ane guNAnurAgamAM pravartavuM joie. 3-31TI zrI vItarAgaparamAtmAnA vacananI jema ja saMvigna, gItArtha ane azaTha evA mahAtmAonA AcaraNane mArga tarIke vistArathI varNavIne; te mokSanuM kAraNa kaI rIte bane che - te chellA zlokathI jaNAvAya che itthaM mArgasthitAcAramanusRtya pravRttayA / mArgadRSTyaiva labhyante paramAnandasampadaH // 3-32 // rUsthati-vyo: l/rU-rU|. "A rIte mArgamAM rahelAnA AcAranuM anusaraNa karIne pravartelI mArgadaSTithI ja paramAnaMda-saMpadA prApta thAya che." A pramANe batrIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya 122 mArga batrIzI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ e che ke zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacanathI jema mArga(mokSamArga)nuM jJAna thavAthI krama karIne paramAnaMdasvarUpa mokSanI saMpadA prApta thAya che tema ahIM paNa mArgamAM rahelA saMvigna, gItArtha ane azaTha vagere mahAtmAonA AcArane anusaravAthI je mArgadaSTi (darzana-jJAna) pravarte che; tethI ja paramAnaMdasaMpadA prApta thAya che. mAtra saMvigna mahAtmAo vagerenA AcaraNanA anusaraNathI paramAnaMdasvarUpa mokSanI prApti thatI nathI. paraMtu teozrInA AcaraNanA anusaraNathI mArganuM jayAre jJAna thAya che tyAre ja mokSanI prApti thAya che. A eka jAtanI mArgAnusArI prajJA che. A zlokamAMnuM mAcitAvAra A pada khUba ja spaSTa rIte rahasyabhUta arthane jaNAve che. saMvignAdi mahAtmAonI vizeSatA e che ke teo mArgasthita che. tethI ja teonA AcAranuM anusaraNa karavAthI mArgadaSTi pravarte che. jeo mArgasthita nathI; temanA AcAranuM anusaraNa karavAthI mArganuM jJAna thatuM nathI. tethI AcaraNanuM anusaraNa karatAM pUrve mArgasthitAdino viveka karavAnuM Avazyaka che. koI paNa jAtanA viveka vinA game tenA AcaraNanuM anusaraNa karavAthI mArgadaSTi prApta thatI nathI ane tethI paramAnaMdasaMpadA paNa prApta thatI nathI. aMte mArgAnusAriNI prajJAne prApta karI paramAnaMdasaMpadAnI prApti mATe prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. 3-3rA. || rati mA-dAzivama || analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 123
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha jinamahattvadvAtriMzikA prArabhyate / mArgavivecanAnantaraM taddezakasya bhagavato mAhAtmyaM vyavasthApyate trIjI batrIzImAM "mArganuM vivecana karyuM. have A batrIzImAM mAgadazaka zrI tIrthaMkarabhagavaMtanuM mAhAtma vyavasthApita karAya che- vapratrayadhvajacchatracakracAmarasampadA / vibhutvaM na vibhostAdRGmAyAviSvapi sambhavAt // 4-1 // vapreti-tAdRk prekSAvaccamatkArajanakaM / mAyAviSvapi aindrajAlikeSvapi / yadi hi bAhyasampadaiva mahattvabuddhirdharmajananI syAttadA mAyAviSvapi sA tathA syAdityarthaH / tadidamuktaM samantabhadreNApi"devAgamanabhoyAnacAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn / / 1 / / " iti / na ca vyaktivizeSaviSayakatvena nAtiprasaGga iti zaGkanIyaM, prameyatvAdinA mahattvaprakArakajJAnAdapi phalApattevizeSarUpeNa mahattvaprakArakatvanivezasyAvazyakatvAd / ata evAsAdhAvapi AlayavihArAdimattvena sAdhutvabuddhAvapi vizeSAdarzanadazAyAM na phalAbhAva iti tatra tatra vyutpAditam / avyaktasamAdhiphalavizeSe tu viSayavizeSo'pi nivezyaH / yadi cAlayavihArAdiliGgena sAdhutvamanumIyata eva tadanumitiprayojyavandanAdinA ca phalavizeSa iti vibhAvyate, tadA bhagavatyapi viziSTarUpeNa mahattvAnumityanantarameva smaraNAdinA phalodayAvizeSAn 'mahattvaM na' ityanantara manumeyam' ityadhyAhArAnnAnupapattiH svetaraniSThAtyantAbhAvapratiyogiguNavattvarUpasya mahattvasya bAhyasampadA'numAtumazakyatvAd mAyAviSveva vyabhicArAt / / 4-1 / / Azaya e che ke A pUrvenI mArga batrIzImAM zrI jinezvaradevonA paramatAraka vacanane mArgarUpe varNavyuM che. paraMtu je loko zrI tIrthaMkaraparamAtmAne mahAna mAnatA nathI, teo teozrInA paramatAraka vacanane mArgasvarUpa nahi mAne; tethI zrI vItarAgaparamAtmAnuM mahattva siddha karavA A batrIzI che. A batrIzImAM zrI tIrthaMkaraparamAtmAnuM mAhAtma anumAnapramANathI siddha karyuM che. nyAyadarzananI paribhASAno jemane paricaya nathI; temane A batrIzImAM jaNAvelI vAta samajavAnuM zakya nahi bane. Ama chatAM vacce vacce keTalIka vAto prayatnathI samajI paNa zakAze. nyAyadarzananI paribhASAnA jANakArone anulakSIne ahIM mukhyapaNe vivaraNa che. samavasaraNanA traNa killA(gaDha), Indradhvaja, traNa chatra, dharmacakra ane cAmaranI saMpadAnA kAraNe vibhu(anaMtajJAnAdimaya paramAtmA)nuM vibhutva nathI. kAraNa ke tevuM vibhutva to mAyAvI devatA vageremAM paNa saMbhave che." - A pramANe prathama zlokano artha che. eno Azaya e che ke zrI tIrthaMkara paramAtmA sauthI mahAna che - emAM koI vivAda nathI. paraMtu e mahattva zrI tIrthaMkaranAmakarmanA viziSTa puNyodaye prApta thanArI traNa gaDha vagere bAhyasaMpadAne laIne nathI. 124 jinamahattva batrIzI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa ke buddhimAnone camatkAranuM kAraNa bananArI e bAhyasaMpadAsvarUpa mahattva mAyAvI indrajALa racanArAne paNa hoya che. mAtra tevA prakAranI bAhyasaMpadAnA kAraNe ja jo mahattva mAnavAnuM hoya to te aiAlika mAyAvImAM paNa mAnavAno prasaMga Avaze. ane tethI zrI tIrthaMkaraparamAtmAmAM jema mahattvanI buddhi dharmanuM kAraNa bane che tema mAyAvImAM paNa tevA prakAranI bAhyasaMpadAnA kAraNe thanArI mahattvanI buddhi dharmanuM kAraNa banaze. AthI ja samatabhadra AcArye paNa A vAta jaNAvatAM pharamAvyuM che ke devatAonuM Agamana; AkAzamAM vihAra (suvarNakamala upara paga sthApavA) ane cAmara vagere vibhUtio mAyAvI puruSomAM paNa dekhAya che. tethI e vibhUtione laIne tame mahAna cho-evuM ame mAnatA nathI." yadyapi upara jaNAvyA mujaba bAhyasaMpadA mAyAvImAM hoya to dharmajanaka mahattvanI buddhine utpanna karatI nathI. paraMtu zrI tIrthaMkara paramAtmAmAM e bAhyasaMpadA hoya to mahattvanI buddhine utpanna karavA dvArA dharmanuM kAraNa bane che. tethI A rIte vyaktivizeSanI bAhyasaMpadAne dharmanI prayojikA mAnavAthI koI ja atiprasaMga nathI; paraMtu A rIte vyaktivizeSanI apekSAe bAhyasaMpadAne mahattvabuddhinI pratye kAraNa mAnIne atiprasaMganuM nivAraNa karavAnuM hoya to mahattvabuddhinI pratye dareka padArthamAM rahenArA prameyatva (yathArthajJAnanI viSayatA) vagere sAmAnyadharmane kAraNa mAnI mahattvabuddhi dvArA dharmanI prAptino prasaMga Avaze. yadyapi, prameyatva dareka padArthamAM vRtti hovAthI tene laIne to sarvatra mahattvabuddhi dvArA dharmanI prAptino atiprasaMga Avaze, tethI prameyatvAdi dharmane mahattvabuddhinI pratye prayojaka mAnI zakAze nahi; paraMtu ahIM paNa zrI vItarAgaparamAtmAmAM je prameyatva che, te ja mahattvabuddhinI pratye prayojaka che; e pramANe vyaktivizeSane AzrayIne viziSTa prameyatvane mahattvabuddhinI pratye prayojaka mAnavAthI e atiprasaMganuM nivAraNa karI zakAya che. ane tethI prameyatvasvarUpe zrI vItarAgaparamAtmAmAM thanArI mahattvabuddhithI paNa dharmanI prApti mAnavAno prasaMga Avaze. e aniSTa prasaMganuM nivAraNa karavA mATe mahattvabuddhinI pratye koI vizeSa dharma ja prayojaka tarIke mAnavo Avazyaka che. e jo upara jaNAvyA mujaba bAhyasaMpadA mAnIe to mAyAvImAM paNa tevA prakAranuM buddhimAnone camatkAranuM kAraNabhUta mahattva mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke traNa gaDha, traNa chatra ane cAmarAdi svarUpa bAhyasaMpadA to mAyAvImAM paNa jaNAya che. A atiprasaMganA nivAraNa mATe upara jaNAvyA mujaba vyaktivizeSane AzrayIne koI vizeSadharmane mahattvabuddhinI pratye prayojaka mAnavAnuM zakya na hovAthI ja; "koI vAra asAdhumAM niravadyavasatinuM Asevana; navakalpI vihAra ane nirdoSabhikSA vagerene laIne sAdhutvanI buddhi thAya ane temanI svacchaMdacAritA tathA guruparataMtryano abhAva vagere vizeSatAnuM jJAna na thAya to tevA prakAranI sAdhutvabuddhithI tyAM dharmano abhAva thato nathI." A pramANe te te graMthamAM jaNAvyuM eka parizIlana 125
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ che - te saMgata bane che. kAraNa ke vyaktivizeSane AzrayIne mahattvaprayojaka (mahattvabuddhine utpanna karavA dvArA dharmanI pratye prayojaka) koI paNa dharmane mAnavAno hoya to asAdhumAM niravadyavasatinuM Asevana vagere dharma, vyaktivizeSa(susAdhu)mAMno na hovAthI tene laIne sAdhutvanI buddhi utpanna karAvavA dvArA te dharmanI pratye prayojaka nahi bane. ane tethI te te graMthamAM je jaNAvyuM che ke - "tevA sthaLe phaLano abhAva thato nathI' A vAta saMgata nahibane. AthI samajI zakAze ke vyaktivizeSane AzrayIne koI paNa dharmavizeSane mahattvabuddhinI pratye prayojaka mAnavAnuM ucita nathI. yadyapi A rIte mahattvabuddhinI pratye vyaktivizeSagata dharmanI prayojakatA mAnavAnI na hoya to; sAdhu ane asAdhunA vizeSa dharmanA darzananA abhAvamAM sAmAnyathI niravaghavasati vagere sAmAnyadharmane AzrayIne sAdhu ane asAdhu-baMnnemAM sAdhutvanI buddhie vaMdanAdi kriyA karavAthI phaLabheda(phalavizeSa) nahi thAya; paraMtu sAmAnyaphaLanI vivakSAmAM ja vyaktivizeSagata dharmano niveza karyo nathI. avyakta(sUkSma)samAdhi svarUpa phalavizeSanI pratye to vyaktivizeSagata dharmathI ja utpanna thanArI mahattvabuddhi prayojikA che, tethI koI anupapatti nathI. niravagha vasati, apratibaddha vihAra ane nirdoSabhikSA AdinA kAraNe asAdhumAM paNa sAdhutvanI anumiti thAya che ja; ane tyAra bAda te anumitinA kAraNe temane karAtA vaMdanAdinI kriyAthI phalavizeSanI prApti thAya che. mahattvabuddhinI pratye vyaktigata koI dharmavizeSane prayojaka mAnatA nathI mATe asAdhumAM sAdhutvabuddhithI (anumitithI) vaMdanAdi kriyAnA kAraNe phaLanI prApti thAya che - evuM nathI' : A pramANe jo mAnavAmAM Ave to prakRti sthaLe bhagavAna zrI vItarAgaparamAtmAmAM paNa avyabhicArI (ananyasAdhAraNa) evA viziSTa svarUpathI mahattvanI anumiti pachI ja teozrInA smaraNAdithI phaLanI vizeSa prApti thAya che - e pramANe kahI zakAya che. AthI mahattva na (mULa zlokamAM vimuvaM na Avo pATha che, tyAM vimutva nA sthAne mahattva Avo pATha hovo joie) A pada pachI "manune A pada adhyAhArathI samajavuM. tethI zlokano artha e thaze ke - traNa gaDha, indradhvaja, chatra, dharmacakra ane cAmara vagerenI saMpadAthI paramAtmAnA mahattvanuM anumAna na karavuM. kAraNa ke tevA prakAranuM; buddhimAnone camatkAra karAvanAruM mahattva to mAyAvI janomAM paNa saMbhave che - A rIte zlokanA arthamAM koI anupapatti (asaMgati) nathI. potAne choDIne bIjAmAM rahenArA abhAvanA pratiyogI evA guNavat (ananyasAdhAraNa guNa) svarUpa mahattva che. AvA mahattvanuM anumAna bAhyasaMpadAthI karI zakAya nahi. kAraNa ke mAyAvImAM ja bAhyasaMpadA hovA chatAM mahattva nathI, tethI vyabhicAra Ave che. Azaya e che ke paramAtmAmAM potAnA asAdhAraNa guNonA kAraNe mahattva che. e guNavattva(guNo)svarUpa ja ahIM mahattva che. paramAtmAne choDIne bIje badhe e guNono abhAva che. e guNonA abhAvanA pratiyogI (jeno abhAva, te abhAvano pratiyogI) guNo che. te guNo mAtra paramAtmAmAM ja 126 jinamahatva batrIzI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. ananyasAdhAraNa evA guNosvarUpa mahattva; anya(mAyAvI)sAdhAraNa evI bAhyasaMpadAthI anumAna karavA yogya na ja hoya - e spaSTa che. thara ra. A graMthathI jaNAvelI vAtamAM mahattva ja A pada pachI anumeyam no adhyAhAra karavo paDe che, tethI temAM yati gha kahIne asvArasya sUcavyuM che... ItyAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM. I4-1 bAhyasaMpadAnA kAraNe paramAtmAnuM mahattva nathI, to kayA rUpathI te mahattva che - AvI jijJAsAmAM jaNAvAya che svAmino vacanaM yattu saMvAdi nyAyasaGgatam / kutarkadhvAntasUryAMzumahattvaM tad yadabhyadhuH // 4-2 // svAmina iti-yattu svAmino vItarAgasya / vacanaM saMvAdi samarthapravRttijanakaM / nyAyasaGgataM syAdvAdamudrAmanatikrAntam / ekAntasya tattvato'nyAyatvAd dharmadharmisambandhabhede'navasthAnAt, tadabhede ca sahaprayogAdyanupapatterdharmigrAhakamAnena svataH sambaddhasya sambandhAntarasya kalpanApekSayA tenaiva siddhasya zabalasya vastuno'bhyupagamasya nyAyyatvAt / tadanubhave'pi caikAntabhramasya doSaprAbalyAdupapatteH / vizeSadarzanena ca tasya nivartayituM zakyatvAditi dik / kutarkA eva dhvAntAni teSu sUryAMzustanmahattvamavacchedyAvacchedakayorliGgaliGginorvA syAdvAdAzrayaNena kathaJcidabhedAt / yadabhyadhuH zrIharibhadrasUrayaH / / 4-2 // kutarkasvarUpa aMdhakArane dUra karavA sUryanA kiraNa jevuM nyAyasaMgata ane saMvAdI evuM svAmInuM je vacana che, te mahattva che. jethI zrI haribhadrasUrimahArAjAe pharamAvyuM che ke" A pramANe bIjA zlokano artha che. tene spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke zrI vItarAgaparamAtmAnuM samartha(phaLasAdhako pravRttine karAvanAruM, saMvAdI ane svAdvAdamudrAne anusArI evuM je nyAyasaMgata vacana che; te svarUpa mahattva che. zrI vItarAgaparamAtmAnuM paramatAraka vacana syAdvAdamudrA(maryAdA)atikramaNa karatuM nathI, tethI te nyAyasaMgata che. syAdvAdamudrAnuM atikramaNa karanArAM ekAMtavAdanAM vacano tattvane AzrayIne anyAya svarUpa che. ekAMtavAdanI anyAyarUpatA "gharmarSisarUnyameDanavasthAnA...' ityAdi graMthathI jaNAvI che. teno Azaya e che ke ro vaTa ke ravina paTaH (lAla ghaDo ke lAlarUpavALo ghaDo)... vagere prayogasthaLe rakta rUpa dharma che, teno dharmI ghaTa che. dharma ane dharmIno je saMbaMdha che (samavAya... vagere) te saMbaMdha; dharma ane dharmIthI tadana paTa vagerenI jema bhinna che (judo che) - A pramANe keTalAka ekAMtavAdI evA lokonI mAnyatA che. temanA mate saMbaMdha dharma ane dharma baMnemAM hovAthI ro : ane vAnuM ghaTa vagere pratIti thAya che. A rIte rakta rUpane ghaDAmAM rahevA mATe jema saMbaMdhanI jarUra che tema e saMbaMdhane raktarUpa svarUpa dharma ane ghaTa svarUpa dharmAmAM paNa rahevA mATe bIjA saMbaMdhanI jarUra paDaze. AvI ja rIte te bIjA saMbaMdhane paNa rahevA mATe trIjA saMbaMdhanI jarUra paDaze. ra eka parizIlana 127
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane tethI saMbaMdhonI paraMparA cAlyA ja karaze, je anavasthAsvarUpa doSa che. AthI samajI zakAze ke dharma ane dharmathI saMbaMdhane ekAMte(sarvathA) bhinna-judo) mAnavAthI anavasthA Ave che. AvI ja rIte dharmadharmInA saMbaMdhane dharmadharmIthI tadana ja abhinna mAnavAmAM Ave to ro thaTa: ke ravAn ghaTaH ItyAdi sahaprayogo(sAmAnAdhikaraNyanA sUcaka prayogo) vagerenI anupapatti thaze. kAraNa ke sAmAnAdhikaraNya (samAna adhikaraNamAM rahevuM) kathaMci(koI paNa rIte) bhinna aneka padArthamAM hoya che. sarvathA abhinna padArthamAM sAmAnAdhikaraNya hotuM nathI. tethI ja to : ke vaTavA vaTa: AvA prayogo upapanna nathI. AthI spaSTa che ke dharmadharmInA saMbaMdhane dharmadharmIthI sarvathA abhinna mAnavAmAM rahyo : ke rahevAnuM thaH ItyAdi prayogo upapanna nahi bane. A pramANe ekAMte bheda ke ekAMte abheda pakSamAM doSa spaSTa che. ekAMtAbedapakSamAM thato ghaTavAna jema prayoga thato nathI tema ra vAna tha8: ityAdi AdhAra(ghaTa) Adheya(rakta rUpa) bhAvane jaNAvanArA prayogAdinI paNa anupapatti che, te sadAyo dhanurUpatte ahIM kAti padathI jaNAvyuM che. yadyapi dharma ane dharmInA saMbaMdhane sarvathA atirikta (dharmadharmIthI bhinna) mAnavAthI je anavasthA Ave che, tenA nivAraNa mATe e saMbaMdhane rahevA je saMbaMdha kalpAya che te saMbaMdha svataH saMbaddha che. tene rahevA mATe saMbaMdhAMtaranI kalpanA karavAnI jarUra nathI ke jethI anavasthA Ave. paraMtu A rIte to vastunI zabalatA (paraspara viruddha dekhAtA dharmonuM eka sthAne rahevuM) siddha thAya che. saMbaMdhamAM svataH saMbaddhatva ane parataH saMbaddhatva mAnavAthI zabalatva siddha ja che. tethI vastumAtramAM A rIte zabavatva mAnavuM ja ucita che. e pramANe mAnavAthI dharmadharmInA saMbaMdhamAM dharmadharmIthI kathaMcit bhinnabhinnatva mAnavAnuM hovAthI sarvathA bhinnatva ke sarvathA abhinna mAnavAmAM AvatA doSo nahIM Ave. koI koI sthAne ekAMte bheda ke ekAMte abhedano anubhava thato hovAthI sarvatra vastumAM upara jaNAvyA mujaba zabavatva mAnavAnI jarUra nathI." - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke sarvatra vastumAM zabalatvano anubhava thato hovA chatAM ekAMtadarzananA atyaMtaparicayAdi doSanI prabaLatAnA kAraNe AkAza ane ghaTa vageremAM ekAMte nityatva ane anityatva vagereno bhrama thato hoya che. ekAMte nityavAdinA bAdhaka evA vizeSa dharmanuM darzana karAvavA dvArA e bhramane dUra karI zakAya che. sAme rahelA sthANu(jhADanuM thaDa)mAM puruSatvano bhrama; zAkhAdinA vizeSa darzanathI jema dUra karI zakAya che tema ekAMte nityatvAdi pakSamAM prApta thatA vyavahArabAdhAdi doSonA darzanathI te bhrama dUra karI zakAya che... A badhuM adhyApaka pAsethI barAbara samajI levuM joIe. nyAyanI paribhASAthI paricita jijJAsuoe A sAthe prakAzita vivaraNathI graMthanI paMktio lagADavI joIe. AthI ja keTalIka paMktionuM A gujarAtI vivaraNamAM tenuM akSarazaH vivaraNa karyA vinA ja vivaraNa karyuM che - e yAda rAkhavuM. 128 jinamahattva batrIzI
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi, zrI vItarAgaparamAtmAnuM saMvAdi je paramatAraka vacana che, tene ahIM A zlokamAM mahattvasvarUpe varNavyuM che te yogya nathI. kAraNa ke ananyasAdhAraNaguNavattvasvarUpa te mahattva che - A pramANe A pUrve pahelA zlokamAM chelle varNavyuM che. paraMtu avacchedya ane avicchedaka tema ja liMga ane liMgI - e bemAM syAdvAdane AzrayIne kathaMcit abheda hovAthI e pramANe jaNAvavAmAM koI doSa nathI. Azaya e che ke vItarA mahAna saMvAvivanavattA ane vItarA : saMvavighanavasvaina mahAna ahIM zrI vItarAgaparamAtmAmAM mahattvane saMvAdivacanavatva hetuthI siddha karyuM che ane jaNAvyuM che. emAM mahattva sAdhya che (liMgI che) ane temAM hetu-sAdhana (liMga) saMvAdivacanavanta (vacana) che. syAdvAdane AzrayIne liMga (sAdhana) ane liMgI (sAdhya) e bemAM kathaMcit abheda hovAthI saMvAdivacanasvarUpa liMgane mahattvasvarUpe (liMgI-sAdhya svarUpe) varNavyuM che. tema ja vItarI : saMvivanavasvaina mahAna A pratItimAM vItarAgaparamAtmAnuM vizeSaNa mahattva che ane mahattvanuM vizeSaNa saMvAdivacana che. vizeSaNanuM vizeSaNa prathama vizeSaNamAMnI vizeSaNatAnuM avacchedaka kahevAya che. ane tenAthI avacchedya te vizeSaNatA (vizeSaNa) manAya che. AthI samajI zakAze ke mahattva avacchedya che ane tenuM avacchedaka saMvAdivacana che. syAdvAdane AzrayIne e baMneno paNa kathaMcit abheda hovAthI saMvAdivacanasvarUpe mahattvanuM varNana karavAmAM koI anupapatti nathI... vagere adhyApaka pAsethI samajI levuM. 4-rA pUrva zlokamAM jaNAvyA mujaba zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe saMvAdivacanarUpe ja bhagavAna zrI tIrthaMkaraparamAtmAnuM mahattva jaNAvyuM che, te jaNAvAya che- pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimad vacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // 4-3 // pakSapAta iti-na me mama vIre zrIvardhamAnasvAmini / pakSapAto guNAnAlocanapUrva eva rAgaH / kapilAdiSu ca na me dveSaH / kiM tu yasya vacanaM yuktimat tasya parigrahaH svIkAraH kAryaH / itthaM cAtrAvisaMvAdivacanatvenaiva bhagavati mahattvamAcAryairabhipretam / / 4-3 / / zlokArtha spaSTa che. Azaya e che ke zrI mahAvIra paramAtmAne vize mane pakSapAta nathI. guNanI tAttvikatAno vicAra karyA vinA te te vyakti pratye je rAga thAya che; tene pakSapAta kahevAya che. evo rAga zrI vardhamAnasvAmIne vize mane nathI. tema ja kapilAdi(sAkhyAdi darzanone mAnanArA te te dArzaniko)ne vize mane dveSa nathI. jemanuM vacana yuktimad che, temano mahApuruSa tarIke svIkAra karavo joIe. A pramANe zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe zrI vItarAgaparamAtmAnuM mahattva avisaMvAdI (yuktima) vacanane laIne che - e spaSTa rIte jaNAvyuM che. 4-al audayikabhAvasyApi viziSTasya mahattvaprayojakatvaM vyavasthApayati eka parizIlana 129
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhyasaMpadAmAtrathI paramAtmAnuM mahattva nathI, tenuM vyavasthApana karIne have puNyanA udayathI prApta thanArA bAhya viziSTa bhAvo paNa paramAtmAmAM rahelA mahattvanA prayojaka bane che, te jaNAvAya che- puNyodayabhavairbhAvairmataM kSAyikasaGgataiH / mahattvaM mahanIyasya bAhAmAbhyantaraM tathA // 4-4 // puNyeti - puNyodayabhavaistIrthakaranAmakarmAdhudayotpannaH / bhAvai viziSTasaMhananarUpasattvasaMsthAnagatiprabhRtibhiH / kSAyikasaGgataiH kSAyikajJAnAdimilitaiH / mahattvaM mahanIyasya pUjyasya mataM / bAhyaM tathAbhyantaraM pratyekaM viziSTameva vA kathaJcidubhayavyapadezabhAk / itthaM ca viziSTabAhyasampado'nyAsAdhAraNatvAnnAtiprasaGgatvamiti bhAvaH // 4-4 / / "puNyodayanA kAraNe prApta thayelA ane kSAyikabhAvothI saMgata evA bhAvothI; pUjya paramAtmAnuM bAhya ane AtyaMta mahattva che." - A pramANe cothA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke zrI tIrthakara nAmakarma vagere viziSTa puNyakarmanA udayathI prApta thayelA viziSTa saMghayaNa, rUpa, sattva, saMsthAna ane gati vagere je bhAvo che - e audayikabhAvo; jo kSAyika (karmanA sarvathA kSayathI prApta) evA kevalajJAna ane kevaladarzana vagere bhAvothI yukta hoya to te audayikabhAvonA kAraNe paNa paramAtmAnuM bAhya ane AtyaMta mahattva manAya che. bAhya audayikabhAvonA kAraNe bAhyamahattva ane AtyaMtara kSAyikabhAvonA kAraNe AtyaMta mahattva manAya che. mAtra audayikabhAvAdi svarUpa mahattva mAyAvI vageremAM paNa hovAthI audayikabhAvaviziSTa kSAyikabhAva svarUpa mahattva ja kathaMcit bAhya ane AtyaMta mahattvanA vyavahArano viSaya bane che. A rIte viziSTalakSAyikajJAnAdiviziSTa) bAhyasaMpadA mAyAvI vageremAM na hovAthI vyabhicAra Avato nathI. 4-4 AtyaMta mahattvane jaNAvanAra bAhyasaMpadAnuM mahattva tarIke varNana karIne have te daSTAMtathI jaNAvAya che- bahirabhyudayAdarzI bhavatyantargato guNaH / maNeH paTAvRtasyApi bahirkotirudaJcati // 4-5 // riti-vya: I4-KI zlokArtha spaSTa che ke bahAra abhyadayane jaNAvanAro aMtargata guNa hoya che. vastrathI AcchAdita evA paNa maNinI kAMti bahAra phelAtI hoya che. AvI ja rIte AvyaMtara guNathI yukta evI bAhyasaMpadAthI pUjaya zrI paramAtmAnuM mahattva manAya che. ll4-pI. 130 jinamahattva batrIzI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAvabhedAdapi kAryakaliGgakaM mahattvamAha pAMcamA zlokathI zrI tIrthaMkara paramAtmAnuM mahattva; dRSTAMtapUrvaka, bAhyasaMpadAthI abhivyakta thatuM AMtarika guNa svarUpa jaNAvyuM. vasathI AcchAdita hovA chatAM maNinI bAhya prabhAnA kAraNe jema maNinuM AMtarika mahattva jaNAya che tema ja karmAcchAdita hovA chatAM viziSTarUpAdi bAhyasaMpadAnA kAraNe paramAtmAnuM AMtarika kSAyikabhAvanA guNa svarUpa mahattva jaNAya che. A pramANe A pUrve jaNAvIne have; paramAtmAno ananyasAdhAraNa svabhAva hovAthI ja teozrInuM mahattva che, je svabhAvanI bhinnatAne laIne paramAtmAnuM mahattva che e svabhAvano bheda tIrthanI sthApanA vagere kAryathI manAya che tethI paramAtmAnuM e mahattva kAryaliMga (kAryathI anumeya) che, te jaNAvAya che- bhedaH prakRtyA ratnasya jAtyasyAjAtyato yathA / tathAgapi devasya bhedo'nyebhyaH svabhAvataH // 4-6 // bheda iti-arvAgapi mithyAtvAdidazAyAmapi / svabhAvata iti anyathA svasminnanyavRttiguNApatteH / na ca prAgabhAvAbhAvAnneyamApattiH svaguNaprAgabhAvasya svayogyatApariNatiparyavasitatvAditi bhAvaH / / 4-6 / / jema ajAtyaratna karatAM jAtyaratna svabhAvathI ja zreSTha hoya che tema zrI tIrthaMkaraparamAtmA, bIjA badhAnI apekSAe svabhAvathI ja mahAna che.' - A pramANe chaThThA zlokano artha che. Azaya e che ke anaMtAnaMta jIvomAM, zrI tIrthaMkaraparamAtmA thavAnI yogyatA khUba ja thoDA AtmAomAM rahelI che. e paramatAraka AtmAonI yogyatA bIjA AtmAonI yogyatAthI judI che. A bheda(pharaka) anAdikALathI che, tethI svabhAvathI che. mithyAtvadazAmAM ane avyavahArarAzimAM paNa A bheda che. A pramANe svabhAvabheda mAnavAmAM na Ave to anyamAM rahenArA guNonI utpatti potAmAM thaze. kAraNa ke AvI jAtanI svabhAvasiddha yogyatA mAnavAmAM na Ave to bIjAnA guNo jema bIjAnA AtmAmAM utpanna thAya che tema ApaNA potAnA AtmAmAM thaI zakaze. paraMtu AvuM banatuM nathI. tethI mAnavuM paDe che ke potAnA AtmAmAM potAnA ja guNo utpanna thavAnI yogyatA che, je anAdikALanI che, dareka AtmAmAM pratyAtma) judI judI che. e asAdhAraNa yogyatAne laIne te te AtmAmAM guNo utpanna thatA hoya che. zrI tIrthaMkaraparamAtmAnuM mahattva paNa teozrInI ananyasAdhAraNa yogyatAne kAraNe che. ane e yogyatA paNa anAdikALathI mithyAtvAdi dazAmAM paNa che, e samajI zakAya che. yadyapi bIjAnA guNonI utpatti ApaNA potAmAM na thAya e mATe upara jaNAvyA mujabanI yogyatA mAnavAnI jarUra nathI. kAraNa ke kAryamAtranI pratye teno prAgabhAva (utpatti eka parizIlana 131
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrveno abhAva) kAraNa che. utpatti pUrve kAryanA samavAyikAraNa evA taMtu vageremAM kArya paTAdino prAgabhAva hoya che. anyanA guNono prAgabhAva anyamAM ja che, ApaNAmAM nathI. tethI anyanA guNo anyamAM ja utpanna thaze, ApaNAmAM nahi. tethI anyanA guNonI utpatti svamAM (potAmAM) na thAya e mATe yogyatA mAnavAnI jarUra nathI, paraMtu svaguNano prAgabhAva svayogyatAsvarUpa hovAthI koI doSa nathI. svano (potAno) bhAva eTale ja svabhAva; e svapariNati svarUpa che. bIjAnA guNo potAmAM utpanna thAya evo svabhAva na hovAthI potAmAM e guNo utpanna thatA nathI. A rIte svaguNano prAgabhAva ane svayogyatA mAtra svamAM ja hovAthI svaguNo svamAM ja utpanna thAya che. AthI samajI zakAze ke svaguNAdino prAgabhAva; svAdi-yogyatAparyavasita che. 4-6ll paramAtmAmAM anyAbhimata mahattvAbhAvasAdhaka anumAnane jaNAvIne tenI duSTatA jaNAvAya che nityanirdoSatAbhAvAnmahattvaM neti durvacaH / nityanirdoSatA yasmAd ghaTAdAvapi vartate // 4-7 // nityeti-nityanirdoSatAyA abhAvAnmahattvaM na / prakramAdvItarAge iti / durvacaH duSTaM vacanaM / yasmAnnityanirdoSatA doSAtyantAbhAvavattvarUpA nityatve sati iyameva vA ghaTAdAvapi vartate / AdinA AkAzAdigrahaH / itthaM ca vItarAgo na mahAn nityanirdoSatvAbhAvAditi anvayini ghaTAdau dRSTAnte sAdhanavaikalyamupadarzitaM bhavati / vyatirekiNi cezvaradRSTAnte nobhayavAdisammatatvaM, vItarAgasyaivAsiddhau parasyAzrayAsiddhizca, tatsiddhau vA dharmigrAhakamAnena tanmahattvasiddhau bAdhazceti draSTavyam // 4-7 // Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba zrI vItarAga paramAtmAmAM ananyasAdhAraNa guNonI yogyatA svabhAvathI ja anAdikALathI hoya che. kAlAMtare e yogyatAne laIne tathAvidha sAmagrInI prAptithI e guNo prApta thAya che. AthI e spaSTa che ke anAdikALathI (nitya) zrI vItarAgaparamAtmA mahAna nathI. guNanI prApti pUrve paramAtmAmAM doSo hatA. pAchaLathI teo sarvathA nirdoSa ane samagra guNathI paripUrNa banyA. tethI teozrI mahAna che. paraMtu A rIte teozrIne mahAna mAnavAnuM ucita nathI. kAraNa ke teozrI nityanirdoSa nathI. "vItarAno mahAna nityaniSatvAmavi" - A anumAnathI paramAtmAmAM ApaNI jema mahattvAbhAva siddha thAya che. e anumAnane dUSita karatAM zlokamAM ti durvA... ityAdi graMthathI doSa jaNAvAya che. eno Azaya e che ke- "nityanirdoSa na hovAthI paramAtmAmAM mahattva nathI.' - A pramANe kahevuM e yogya nathI. kAraNa ke AvI nirdoSatA to ghaTAdi padArthomAM paNa hovA chatAM tyAM mahattva 132 jinamahatva batrIzI
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ manAtuM nathI. jyAM jyAM nirdoSatA (nitya-nirdoSatA) che tyAM tyAM mahattva che - e kahevAnuM zakya nathI. kAraNa ke ghaTAdimAM nityanirdoSatA hovA chatAM mahattva na hovAthI vyabhicAra Ave che. doSanA atyaMtAbhAva svarUpa nirdoSatA che. e atyaMtAbhAvarUpa hovAthI ja nitya che. tethI kevaLa nirdoSatA padathI e artha (nityanirdoSatA) pratIta thato hovAthI nitya pada yadyapi vyartha che. paraMtu nityanirdoSatAno artha e che ke doSasAmAnyano atyaMtabhAva hovo joie ane doSAtyatAbhAvavat vastu nitya hovI joie. arthAt nityatvaviziSTa (nityatva jyAM rahetuM hoya tyAM rahenAra) nirdoSatA vivakSita che. tethI nitya pada vyartha nahIM bane. ghaTAdi padArthamAM yadyapi nirdoSatA hovA chatAM nityatva na hovAthI nityatvaviziSTa nirdoSatAnA abhAvanA kAraNe vyabhicAra nahIM Ave, paraMtu AkAzAdi nitya padArthomAM nityatvaviziSTa nirdoSatA hovAthI tyAM vyabhicAra Ave che. AthI upara jaNAvyA mujaba spaSTa che ke vItarApo na mahAna nityanirdoSa-AmAvati' ahIM mahattvAbhAvasvarUpa sAdhya jyAM nizcita che tyAM ghaTAdi (AkAzAdi) anvayadaSTAMtamAM nityanirdoSatAbhAvasvarUpa sAdhana-hetunuM vaikalyA che. mahattvAbhAvasvarUpa sAdhyano abhAva je mahattvasvarUpa che, teno nizcaya jemAM che e paramAtmA-izvarasvarUpa vyatirekadaSTAMta ubhayavAdisaMmata nathI, tethI dAMtAsiddhi che. vItarI na madIna.... A anumAnano kartA, vItarAgane asiddha mAne to tene palADaprasiddhi doSa prApta thAya che. ane bIjA koI paNa pramANathI vItarAgaparamAtmAnI siddhi kare to te pramANa ke je zrI vitarAgaparamAtmA svarUpa dharmI(pakSa-vizeSyauddezya)nuM grAhaka-sAdhaka che, te pramANathI ja zrI vItarAgaparamAtmAmAM mahattva paNa siddha thavAthI mahattvAbhAvane siddha karavA mATe prayukta e (nityanirdoSatAbhAva) hetumAM bAdha Ave che... ityAdi barAbara samajI levuM joIe. ll4-LI upara jaNAvelA sAdhanavaikalyadoSane dUra karavA mATe jaNAvelA upAyane jaNAvIne tenuM nirAkaraNa karAya che- sAtmanyeva mahattvAGgamiti cet tatra kA pramA / pumantarasya kalpyatvAd dhvastadoSo varaM pumAn // 4-8 // seti-sA nityanirdoSatA / Atmanyeva AtmaniSTheva / mahattvAGgam / itthaM ca nityanirdoSatvAbhAvasya hetutvAnna dRSTAnte sAdhanavaikalyamiti bhAvaH / atrAha-iti cettatrAtmani nityanirdoSatve / kA pramA kiM pramANaM / tathA ca pratiyogyaprasiddhyA'bhAvAprasiddheheturevAsiddha iti bhAvaH / mahatpadapravRttinimittatayaiva nityanirdoSAtmatvaM setsyatItyata Aha-pumantarasya nityanirdoSasya puMsaH kalpyatvAdvaraM dhvastadoSaH pumAn eka parizIlana 133.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpanIyaH / tathA ca doSAtyantAbhAvavadAtmatvApekSayA laghau doSadhvaMsa eva mahatpadapravRttinimittatvakalpanaM nyAyyamiti bhAvaH / vastutaH padapravRttinimittamAtraM na padArthAntarakalpanakSamamiti draSTavyam / / 4-8 / / AtmAmAM rahenArI ja ghaTAdimAM rahenArI nahi) nityanirdoSatA mahattvanI prayojikA che. teno ghaTAdimAM abhAva hovAthI paramAtmAmAM mahattvAbhAva siddha thAya che - A pramANe kahevAmAM koI pramANa nathI. nityanirdoSa puruSanI kalpanA karIne temAM mahattva mAnavuM; enA karatAM to je puruSanA doSo nAza pAmyA che emAM ja mahattva mAnavAnuM sAruM che." - A pramANe AThamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke vItaro na marIna (mahattvAkAvavAna) nityaniSatrAmAvAt A anumAnamAM upara (sAtamA zlokamAM) jaNAvyA mujaba ghaTAdi anvayadaSTAMtamAM sAdhana-hetunI vikalatA jaNAvI che. e doSanuM nivAraNa karavA mATe AtmavRttinityanirdoSatAbhAvane hetu mAnavo joie. ghaTAdimAM rahenArI nityanirdoSatA AtmAmAM rahenArI nathI. tethI AtmAmAM rahenArI nityanirdoSatA ghaTAdimAM na hovAthI AtmavRttinityanirdoSatvano abhAva ghaTAdimAM che ja. AthI ghaTAdimAM sAdhananI vikalatAno prasaMga Avato nathI. paraMtu AtmAmAM nityanirdoSatA ja prasiddha (pramANasiddha) nathI. tethI, sAdhanasvarUpa abhAva(AtmavRttitvaviziSTa nityanirdoSatAbhAva)no pratiyogI (AtmavRttitvaviziSTa nityanirdoSatva) prasiddha na hovAthI tenA abhAva svarUpa sAdhananI (hetunI) paNa prasiddhi nathI. AthI samajI zakAze ke AtmavRttinityanirdoSatvAbhAva svarUpa hetu asiddha che. yadyapi mada pada prasiddha hovAthI te padanI pravRttinA nimitta tarIke nityanirdoSatva koI paNa AtmAmAM mAnavAnuM Avazyaka che. tethI AtmAmAM nityanirdoSatva aprasiddha nathI. Azaya e che ke nIra vagere padonI pravRtti (prayoga) jyAM nIlarUpa vagere che tyAM thAya che. tethI nIlarUpa vagere, jema nI pada vagerenuM pravRttinimitta manAya che tema madata padanuM paNa koI eka pravRttinimitta hovuM joie. kAraNa ke padamAtra pravRttinimittavALAM hoya che. mahatva paNa nInA ipadonI jema pada che. tethI tenuM paNa koIne koI pravRttinimitta hovuM joie. madanuM padanuM je pravRttinimitta che; te AtmavRttinityanirdoSatva' che - A rIte mada padanA pravRttinimittasvarUpe AtmavRtti - nityanirdoSatva siddha thAya che. ane tethI ghaTAdi anvayadaSTAMtamAM (nizcita-sAdhya-mahattvAbhAvavadhUmAM) AtmavRttinityanirdoSatAbhAva svarUpa hetu paNa siddha che - e samajI zakAya che. upara jaNAvyA mujaba madanuM padanA pravRttinimitta svarUpe AtmavRttinityanirdoSatvane mAnI tenA Azraya tarIke puruSAMtaranI kalpanA karavA karatAM jemanA doSono dhvaMsa thayo che, te puruSanA dhvastadoSatva' ne ja mada padanI pravRttinA nimitta svarUpe mAnavAnuM ucita che. kAraNa ke nityanirdoSatAbhAva atyaMtAbhAvasvarUpa hovAthI nityasvAdighaTita che. tethI tenI 134 jinamahattva batrIzI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ apekSAe "dhvastadoSatva' ne madanuM padanI pravRttinA nimitta tarIke mAnavAmAM lAghava che. e pramANe mAnavAthI nityanirdoSatva(AtmavRttinityanirdoSatva)nI aprasiddhithI tenA abhAvanI paNa aprasiddhi thavAthI vItaro na mahAna mAtmavRttitvaviziSTanityaniSatkAmAvAnuM A anumAnamAM hetu asiddha che. yadyapi mahaMta padanA pravRttinimittasvarUpe upara jaNAvyA mujaba dhvastadoSatva(yAvadoSonA dhvasa)ne mAnavAthI te te doSonA dhvasane eTale ke anaMta doSaghnasone athavA te dhvasonA samudAyane madana padanuM pravRttinimitta mAnavuM paDe che. tenI apekSAe to doSasAmAnyanA atyaMtAbhAva svarUpa eka ja nirdoSatvane madana padanuM pravRttinimitta mAnavAmAM lAghava che. ane tethI ema karavAthI upara jaNAvyA mujaba hetu asiddha nahi bane. kAraNa ke nityanirdoSatva prasiddha thavAthI upara jaNAvyA mujaba teno abhAva paNa prasiddha thaze. paraMtu kharI rIte padapravRttinimitta mAtra padArthAtarane siddha karavA samartha nathI. kAraNa ke koI pada joIne lokamAM padArthanI kalpanA karAtI nathI, paNa padArtha joine AptapuruSAdinA vacanAdinA anusAra padano vyavahAra pravarte che. tethI mahat padanA pravRttinimitta tarIke nityanirdoSatvane siddha karavAnuM zakya na hovAthI AtmavRttinityanirdoSatAbhAva svarUpa hetu asiddha che. ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM joie. //4-8 dhvastadoSatve bhagavataH samantabhadroktaM mAnamanuvadati / jemanA doSono sarvathA dhvaMsa thayo che temAM raheluM "dhvastadoSatva mA padanuM pravRttinimitta che - e pramANe jaNAvIne e dhvastadoSatvamAM zrI samatabhadrAcArye jaNAvela pramANa jaNAvAya che. anyathA AtmAmAM jema nityanirdoSatva asiddha che tema dhvastadoSatva paNa kyAM siddha che? AvI zaMkAno saMbhava che. tethI dhvastadoSatva'mAM pramANa batAvAya che- doSAvaraNayorhAniniHzeSAstyatizAyanAt / kvacid yathA svahetubhyo bahirantarmalakSayaH // 4-9 // doSeti-kvaciddoSAvaraNayoniHzeSA hAnirasti / atizAyanAttAratamyAt / yathA svahetubhyo malakSayahetubhyaH / svarNAderbahirantazca malakSayaH / yadyapyatra doSAvaraNe niHzeSahAnipratiyoginI tAratamyavaddhAnipratiyogitvAdityanumAne pakSavivecane bAdhAsiddhI na kvacitpadagrahaNamAtraniva] sAdhyAzrayatayA pRthakkRtAM vyaktimanupAdAyApAdanAcca na dignAgamatapravezo na ca niHzeSahAnipratiyogijAtIyatvasya sAdhyatve sampatipannasvarNamalasya dRSTAntatve ca na ko'pi doSa iti vAcyaM, niHzeSakSIyamANasvarNamalavRttidoSAvaraNasAdhAraNaupAdhikatvajAtisiddhyA'rthAntarApatteH / doSatvAdijAtigrahe ca dRSTAntasya sAdhyavikalatvAt tathApi eka parizIlana 135
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSatvamAvaraNatvaM ca niHzeSakSIyamANavRtti dezataHkSIyamANavRttijAtitvAt svarNamalatvavadityatra tAtparyam I4-2I/ jema malakSayanA hetuthI suvarNAdinA bAhya ane AtyaMtara malano kSaya thAya che tema rAgAdi doSo ane jJAnAvaraNIyAdi karmasvarUpa AvaraNonI hAni koI sthAne sarvathA thAya che, kAraNa ke temAM taratamatA che - A pramANe navamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke rAgAdi doSo ane karmasvarUpa AvaraNa : e baMnnenI hAni(kSaya-hUAsa)mAM dareka jIvane AzrayIne taratamatA (ochI-vadhAre) dekhAya che tethI te baMnnenI hAni koI AtmAmAM sarvathA hoya che. temAM suvarNanA malane daSTAMta tarIke samajavuM. jema suvarNamAM koinAmAM ocho; koinAmAM vadhAre mala hovAthI malanI hAni taratamatAvALI jaNAya che ane tethI te malanI hAni koI sthAne sarvathA thAya che tema jIvamAM koInAmAM rAgAdi doSo ane karmasvarUpa AvaraNa ochA-vadhatA pramANamAM hovAthI tenI hAni taratamatAvALI che. tethI koI jIvamAM e hAni sarvathA thAya che tyAre e jIvamAM dhvastadoSatva manAya che ane te dhvastadoSa AtmA mahAna manAya che. ahIM naiyAyikonI daSTie anumAnanuM svarUpa jaNAvIne tenA nirAkaraNa mATe ityAdi graMtha che. eno Azaya e che ke; toSAvarI, niSadanipratiyojinI, tAratamyavanipratiyotAt - A anumAnamAM doSAvaraNa pakSa che. niHzeSahAni-pratiyogitva sAdhya che ane tAratamyavadUhAni-pratiyogitva hetu che. jenI hAni thAya che te hAninA pratiyogI che ane temAM (pratiyogImAM) pratiyogitva che. upara jaNAvelA anumAnamAM chabasthanA doSAvaraNane pakSa mAnIe to tyAM niHzeSahAninuM pratiyogitya svarUpa sAdhya na hovAthI bAdha Ave che. zrI vItarAgaparamAtmAnA doSAvaraNane pakSa mAnIe to tyAM tAratamyavadUhAninuM pratiyogitya svarUpa hetu na hovAthI svarUpAsiddhi Ave che. tema ja vItarAga paramAtmAmAM doSAvaraNa na hovAthI pakSAprasiddhi doSa Ave che. kvacit hetu ane sAdhyanuM astitva hovAthI upara jaNAvyA mujaba bAdha ane asiddhi na Ave paraMtu sAdhyanA Azraya tarIke koIne paNa nizcita karyA vinA sAdhyanuM ApAdana karavAthI dignAganA matamAM praveza thato nathI ema banatuM nathI. arthAt diggAganA matamAM praveza thavAthI svasiddhAMtanI hAni thAya che. kSaNikavAdI(bauddho)ne pratikSaNa sarva vastunI bhinnatA hovAthI saMtAnanI apekSAe ja aikya prasiddha che. jyAre naiyAyikAdine to sarvatra kSaNikatA abhipreta na hovAthI sAdhyAzrayano nirNaya karIne ja parane mATe sAdhyane siddha karavAnI AvazyakatA che, je ravi padanA grahaNathI zakya banatuM nathI. dignAgamatamAM praveza na thAya e mATe vid padanuM grahaNa na karIe to upara jaNAvyA mujaba bAdha ane asiddhi doSo che ja - e samajI zakAya che. "na sari.... hinAmatapraveza:' - A graMthanuM tAtparya mane je rIte samajAyuM te rIte 136 jinamahattva batrIzI
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara meM jaNAvyuM che. A graMthanuM tAtparya airAtri (rA' bhA.1 (prakAzaka: divyadarzana TrasTadhoLakA) mAM bhAvAnuvAdakAre nIce jaNAvyA mujaba varNavyuM che. [A doSonuM vAraNa "kavi pada lagAvavAthI paNa nathI thaI zakatuM. eTale ke koka AtmAmAM rahelA doSa ane AvaraNane pakSa tarIke levAmAM Ave to paNa e doSa dUra thatA nathI. (emAM paNa pUrvokta dalIla ja jANavI. eTale ke jo kvacit tarIke avatarAga jIva levAno hoya to bAdha doSa ane vItarAga jIva levAno hoya to asiddhi doSa.) vaLI A Apatti paNa je doSa-AvaraNa vyaktiothI judI karIne pachI e vyakti aMge ApIe chIe evuM nathI. mATe diggAganA matamAM praveza thaI javAno paNa prazna nathI. eTale bAdha ane asiddhi doSa UbhA ja che.] yadyapi; A pUrve jaNAvelA bAdha ane svarUpAsiddhi vagere doSonuM vAraNa karavA toSAvarane, niHzeSaNanitiyoginAtI tAratavAnipratinitva satiSatrasvamAnavata; athAt doSa ane AvaraNa, niHzeSahAninA pratiyogImAM rahenArI jAtivALA che. kAraNa ke taratamatAvALI hAninA e pratiyogI che. dA.ta. vartamAna suvarNano mala. - A pramANe anumAna karavAthI bAdha vagere koI doSa nahi Ave. kAraNa ke koI paNa doSAvaraNamAM (doSa ane AvaraNamAM) niHzeSahAninA pratiyogI evA doSa ane AvaraNanI jAtIyatA (doSatva ane AvaraNatva) prasiddha hovAthI bAdha nathI Avato. ane chaba0nA doSAvaraNamAM tAratamyavaddhAnipratiyogitva hovAthI asiddhidoSa paNa Avato nathI. paraMtu e anumAnathI to je jAti siddha thaze te doSa, AvaraNa, suvarNamala : A traNamAM rahenArI jAti tarIke aupAdhikatvajAtinI siddhi thaze. tethI doSa ane AvaraNa mAtramAM rahenArI jAtine siddha karanArAne arthAtaradoSano prasaMga Avaze. upara jaNAvelA anumAnathI doSatva ane AvaraNatva jAtinI ja siddhi thAya che - ema mAnI laIe to suvarNamala svarUpa daSTAMtamAM doSatAdi jAti na hovAthI daSTAMtamAM sAdhyavikalatA Ave che. AthI samajI zakAze ke zoSAvarane niHzeSaNanitiyojinI tAratamyavaniriyAtrA ityAdi anumAnamAM pakSavivecanamAM bAdhAsiddhi doSano prasaMga Ave che, tenuM nivAraNa karavA tathApi vaSatvanAvirapatra..... ityAdi graMthathI anumAnanuM svarUpa spaSTapaNe jaNAvAya che. eno Azaya spaSTa che ke-toSanAvarAvaMtra, nirapakSIyamAgavRtti, vezataH kSIyamAnavRttinAtitvAr svastitvava - A pramANe anumAnanuM tAtparya hovAthI koI doSa nathI. kAraNa ke tAratamyavahAninA pratiyogI evA dezathI(aMzataH) kSaya pAmatA doSa ane AvaraNamAM rahenArI doSatva ane AvaraNatva jAtimAM; dezathI kSaya pAmatA doSa ane AvaraNamAM rahenArI jAtimAM vRtti (rahenAra) evuM jAtitva che tema ja zrI vItarAgaparamAtmAnA niHzeSakSIyamANa doSa ane AvaraNamAM paNa doSatva ane AvaraNatva vRtti hovAthI temAM niHzeSakSIyamANavRttitva svarUpa eka parizIlana 137
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhya paNa che. tethI pUrve jaNAvyA mujaba bAdha ke asiddhi doSa Avato nathI... ityAdi upayogapUrvaka samajI levuM joie. II4-9 zrI tIrthaMkaraparamAtmA jagatkartA na hovAthI temanAmAM mahattva kaI rIte manAya - A zaMkAnuM nirAkaraNa karAya che- itthaM jagadakartRtve'pyamahattvaM nirAkRtam / kArye kartRprayojyasya vizeSasyaiva darzanAt // 4-10 // itthamiti-itthaM dhvastadoSatvenaiva mahattvasiddhau / jagadakartRtve'pi sati / bhagavato'mahattvaM nirAkRtaM / jagatkartRtvasya kvacidapyasiddhezca / na ca "kSityAdikaM sakartRkaM kAryatvAd ghaTAdivad" ityanumAnAttatsiddhiH, aprayojakatvAt / kAryatvena kartRtvena ca kAryakAraNabhAvasya vipakSabAdhakasya tarkasya sattvAd nAprayojakatvamiti cenna, kAryatvAvacchinnaM prati kartRtvena hetutve pramANAbhAvAt / kArye ghaTAdau kartRprayojyasya kartRjanyatAvacchedakasya vizeSasyeva kSitimedivyAvRttajAtivizeSasyaiva darzanAdidaM sakartRkamidaM ca neti vyutpannavyavahAreNa grahaNAdvyApyadharmeNa vyApakadharmAnyathAsiddhestadavacchinna eva kartRtvena hetutvAt / pRthivItvAdinA sAGkaryAnnAyaM vizeSa iti cena, upAdhisAGkaryasyeva jAtisAGkaryasyApyadUSaNatvasya tvadIyaireva vyavasthApitatvAt, kAryatvasya kAlikasambandhena ghaTatvapaTatvAdimattvarUpasya nAnAtvAt, kRtyavyavahitottaratvasya paramparAsambandhena kRtitvasyaiva vA kartRjanyatAvacchedakatvaucityAcca // 4-10 // "doSa ane AvaraNanA sarvathA dhvaMsane laIne paramAtmAmAM mahattva siddha thavAthI paramAtmA jagatkartA na hovA chatAM teozrImAM mahattvanA abhAvanuM nirAkaraNa thAya che. kAraNa ke kAryamAM; vizeSa-svarUpa ja kartAnuM prayojyatva dekhAtuM hovAthI jagatkartA ja siddha nathI." A pramANe dazamAM zlokano artha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba dhvastadoSatvanA kAraNe paramAtmAmAM mahattva siddha hovAthI paramAtmA na madana navaruSkRtvA kavi A anumAnathI paramAtmAmAM mahattvAbhAva siddha nahi thAya. kAraNa ke jagatkartutva koI paNa vyaktimAM siddha nathI. yadyapi sityAdi saMskRvaM kArya-A parivat A anumAnathI jagatkartA siddha thAya che. jyAM jyAM kAryatva che (janyatva che) tyAM tyAM sakartakatva hoya che. ghaTAdimAM kAryatva che tethI tyAM kulAlAdinuM (kuMbhArAdinuM) kartutva che. AvI ja rIte pRthvI vageremAM kAryatva hovAthI tyAM paNa koinuM paNa kartutva hovuM ja joIe. pRthvI vageremAM ApaNA saunuM kartutva na hovAthI pRthvI vagereno je kartA che, te ja jagatkartA che - e siddha thAya che. paraMtu phityAdi(pRthvI vagere)mAM kAryatva bhale rahyuM (hetu bhale hoya, paraMtu sakartakatva(sAdhya) temAM mAnatA nathI." - AvI zaMkA (vyabhicArazaMkA)ne dUra karavA mATe koI tarka na hovAthI anumAna prayojaka nahi bane. 138 jinamahattva batrIzI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi; jyAM kAryatva che tyAM kartRprayojyatva che ane jyAM kaprayojyatvano abhAva che tyAM kAryatvano abhAva che - A niyamathI kAryamAtranI pratye kartA kAraNa che - e spaSTa che. kSiti vagere kAryamAM kAryatva mAnIe ane kartRprayojayatva(sakartRkatva) na mAnIe to upara jaNAvyA mujaba kAryamAtranI pratye kartA kAraNa che - Avo sAmAnyathI kAryakAraNabhAva mAnI zakAze nahi. tethI e kAryakAraNabhAvanA anurodhathI kSityAdimAM sakartRtva mAnavAnuM Avazyaka che. A kAryakAraNabhAva ja u52 jaNAvelA anumAnano prayojaka che. AthI samajI zakAze ke jagakartRtvarUpa sAdhyanI apekSAe jagadakatvasvarUpa vipakSano bAdha karanAra kAryasAmAnya ane kartAsAmAnyano kAryakAraNabhAvasvarUpa anukULa tarka che. 'kSityAdimAM kAryatva hoya ane sakartRkatva na hoya to upara jaNAvyA mujaba kArya ane kartA sAmAnyano kAryakAraNabhAva nahi thAya' - AvA prakA2no anukULa tarka hovAthI kSityAvi satR AryatvAr ghaTAvivat A anumAna aprayojaka nathI. paraMtu kAryamAtranI pratye kartA kAraNa che - evA sAmAnyathI kAryakA2NabhAvamAM ja koi pramANa nathI. kAraNa ke ghaTAdi kAryanI pratye kulAla vagere vizeSakartA ja prayojaka banelA dekhAya che. tethI ghaTAdimAM rahelI kAryatAthI nirUpita kAraNatA kulAlAdi vizeSakartAmAM ja hovAthI e kAraNatAno avacchedaka; kulAlAdi vizeSakartAmAM ja rahenAra dharmane manAya che, je dharma; kSiti meru vagere (jemano kartA aprasiddha che) padArthamAM raheto na hovAthI tenAthI (kSiti vagerethI) vyAvRtta jAtivizeSarUpa che. zlokamAM [prayonyastha - A pada che teno artha rjunanyatAvachevasya A pramANe TIkAmAM karyo che. eno Azaya e che ke kartAmAM rahelI janakatA(kAraNatA)nirUpita janyatA(kAryatA)vacchedaka; kartRprayojya(kartRprayojyatva svarUpa) che. 'A(ghaTAdi) kArya sakartRka che ane A(kSityAdi) kArya sakartRka nathI' - A pramANenA pramANabhUta vyavahArathI ghaTAdi kAryamAM kulAlAdi kartAnA prayojyatvavizeSanuM ja grahaNa thatuM hovAthI, 'kAryamAtranI pratye kartA kAraNa che' - e kahI zakAya evuM nathI. tethI kSityAvi sam... ityAdi anumAna prayojaka nathI. yadyapi upara jaNAvyA mujaba ghaTAdi kAryanI pratye kulAlAdikatRvizeSaprayojyatva dekhAtuM hovA chatAM vizeSataH kAryakAraNabhAvanI jema sAmAnyataH kAryakAraNabhAva paNa mAnavo joie. kAraNa ke 'je bemAM vizeSathI kAryakAraNabhAva hoya che; te bemAM sAmAnyathI paNa kAryakAraNabhAva hoya che' - evo niyama che. tethI kAryamAtranI pratye katttasAmAnyane kAraNa mAnavAthI kSityAvi sam... ityAdi anumAna aprayojaka nathI. paraMtu vyApya(vizeSa)dharmathI jo kAryakAraNabhAva zakya hoya to vyApakadharmathI (sAmAnyadharmathI) kAryakAraNabhAva manAto nathI. vizeSa(vyApya)dharmathI sAmAnya(vyApaka)dharma anyathAsiddha manAya che. anyathA; ghaTa ane daMDano, ghaTatva ane daMDatva svarUpa vyApyadharmathI kAryakAraNabhAva siddha hovAthI enI apekSAe vyApaka evA dravyatvAdi sAmAnyadharmathI eka parizIlana 139
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa kAryakAraNabhAva mAnavo paDaze. AthI samajI zakAze ke kAryamAtranI pratye kauMsAmAnya kAraNa che ? e kahI zakAya ema nathI. tethI ghaTAdi kAryavizeSanI pratye kulAlAdi kartAvizeSanuM ja prayojyatva hovAthI kSiti vageremAM nahi rahenAra (evA, kulAla vageremAM rahenAra) jAtivizeSasvarUpe ja kulAlAdi kartAne ghaTAdi kAryanI pratye kAraNa manAya che. A rIte sAmAnyathI kAryakAraNabhAva asiddha hovAthI sityAdi saMskRta vArthatvA A anumAna aprayojaka che. joke upara jaNAvyA mujaba ghaTAdi kAryamAM kartaprayojayatvavizeSa jAti paNa prasiddha nathI. kAraNa ke pRthvItva vagere jAtinI sAthe sAMkarya Ave che. pRthvItvane choDIne kartRprayojyatvavizeSa jAti saMyogAdimAM rahe che ane e vizeSa jAtine choDIne pRthvItva kSiti vageremAM rahe che. tema ja ghaTAdimAM e baMne jAtio rahe che. parasparanA abhAvavaAEAM je jAtio rahetI hoya ane parasparanuM sAmAnAdhikaraNya jemAM hoya te jAtimAM sAMkarya Ave che.) A rIte ghaTAdi kAryamAM karraprayojyatvavizeSa jAti; sAkarSanA kAraNe mAnI zakAze nahi. paraMtu upAdhi-ghaTatyAdi jAtine choDIne sAmAnya dharma)sAkarSa jema doSAdhAyaka nathI tema jAtisAkartha paNa doSAdhAyaka na hovAthI upara jaNAvyA mujaba ghaTAdi kAryamAM (lityAdi-vyAvRtta) kartRprayojayatvavizeSa jAti mAnI zakAze. Azaya e che ke bhUtatva(pRthvI, jala, teja, vAyu ane AkAza: A pAMcamA rahenAra dharmavizeSa)ne choDIne vegAzrayatna manamAM che. vegAzrayatvane choDIne bhUtatva AkAzamAM che ane bhUtatva ane vegAzrayatvaH baMnne pRthvI vagere cAramAM che. A pramANe bhUtatva ane vegAzrayatnamAM sAMkaryuM hovA chatAM jema bhUtatva ane vegAzrayatvaH baMnne upAdhi manAya che tema sAMkaryuM hovA chatAM jAti mAnavAmAM koI doSa nathI - A pramANe tamArA ja (navIna naiyAyikoe) lokoe jaNAvyuM che. joke prAcIna naiyAyiko sAMryane doSAdhAyaka mAnatA hovAthI kSiti vageremAM nahi rahenAra ane ghaTAdi kAryamAM rahenAra evA kaprayojyatvavizeSa svarUpa jAtinI siddhi thatI nathI. tethI tene kAryatAvacchedaka manAze nahi. ghaTAdi kAryamAM rahenAra kAryatvane ja kAryatAvacchedaka mAnavuM joIe. jethI kAryasAmAnyanI pratye kAryatva ane kartRtva svarUpe kAryakAraNabhAva siddha hovAthI sityAvi sa m ... A anumAna aAyojaka nathI. paraMtu yA jAI tavA vArtA (je kALe kArya che, te kALe kartA che.) AvA prakAranA kAlikasaMbaMdhaghaTita kAryakAraNabhAvamAM kAlikasaMbaMdhathI kAryatva; ghaTatva, paTavAdi aneka dharmasvarUpa hovAthI kAryatAvacchedaka tarIke kAryatvane nahi mAnI zakAya. jayAM jayAM ghaTAdi kArya che; tyAM tyAM tenI avyavahita pUrve kulAlAdinI kRti hoya che. tethI ghaTAdikAryomAM kRtyavyavahitottaratva che, tene ja ghaTAdi kAryamAM rahelI kAryatAno avacchedaka mAnavo joIe. joke kRtyavyavahitottaratva paNa jAti na hovAthI tene ghaTAdimAM rahelI kAryatAno avacchedaka mAnavAnuM ucita nathI. paraMtu svAzraya(kRtitvAzraya kRti)prayojayatva vagere paraMparAsaMbaMdhathI kRtitva jAtine ghaTAdimAM rahelI kAryatAnI arthAt kartAmAM rahelI janakatAnirUpita140 jinamahattva batrIzI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ janyatAnI avacchedaka mAnavI joie. AthI samajI zakAze ke kartAsAmAnya ane kAryasAmAnyaH e bemAM kAryakAraNabhAva siddha na hovAthI sityAdi saMskR rdhitvA pavit A anumAna prayojaka nathI. II4-1nA upara jaNAvyA mujaba kartAsAmAnya ane kAryasAmAnya H e bemAM kAryakAraNabhAva asiddha hovAthI sityAdi saMskRtArthatyAt A anumAna aprayojaka che - ema mAnavAnI jarUra nathI. kAraNa ke sityAdimAM kAryatva (hetu) hoya ane sakartakatva na hoya to janyasattva ane kartAsAmAnyaH e beno kAryakAraNabhAva saMgata nahi thAya. - A pramANe anukULa taka hovAthI e anumAna prayojaka che. Azaya e che ke ghaTasAmAnyanI pratye kapAlasAmAnya kAraNa che. tyAM jema kapAlasAmAnyamAM rahenArI kAraNatAthI nirUpita, ghaTamAM rahenArI kAryatA, ghaTatvathI avacchinna che arthAtu e kAryatAno avacchedaka ghaTatvajAtisvarUpa dharma che tema dravyamAtramAM rahenArI kAraNatA(samavAyikAraNatA)thI nirUpita; janyasatu(dravya, guNa ane kama)mAM rahenArI kAryatAno avacchedaka dharma janyasattva siddha che. e svarUpe janyasat ane kartAsAmAnyane kAryakAraNabhAva mAnI zakAze. ane tethI ja sat evA pRthvI vagereno je kartA che te jagakartA paramAtmA che : e siddha thAya che. zrI vItarAgaparamAtmAne jagatkartA mAnatA na hovAthI te mahAna nathI - A pramANe kahevAmAM Ave to, tenuM samAdhAna jaNAvAya che kartRtvena ca hetutve jJAtRtvenA'pi tadbhavet / jJAnasyaiva ca hetutve siddha naH siddhasAdhanam // 4-11 // kartRtveneti-kartRtvena ca hetutve jJAtRtvenApi taddhetutvaM bhavet / tathA cAnekakAryakAraNabhAvakalpanam / itthamaprAmANikamiti bhAvaH / ghaTatadupAdAnapratyakSayoH kAryakAraNabhAvaH kalpyamAnaH sAmAnyavyabhicArAnupasthitilAghavAbhyAM sAmAnyata eva sidhyatIti vyaNukAdhupAdAnapratyakSAzrayatayA jagatkartRtvaM setsyatItyata Aha-jJAnasyaiva ca hetutve'bhyupagamyamAne siddhe !'smAkaM siddhasAdhanaM, pravAhatasteSAmanAditvAt / tadidamucyate-"jaM jahA bhagavayA diTuM taM tahA vipariNamaitti" / api caivamupAdAnapratyakSaM nirAzrayameva sidhyatu, guNasya sAzrayakatvavyAptau mAnAbhAvAt / kSaNamAtrameva sadApi kasyacidguNasyAnAzrayasyAvasthitervaktuM zakyatvAt ||4-11 / / "kAryamAtranI pratye kartutvarUpe kartAne kAraNe mAnIe to jJAtRtvasvarUpe jJAtAne paNa kAraNa mAnavAno prasaMga Avaze. kAryamAtranI pratye jJAnanI kAraNatAne siddha karavAmAM Ave to amAre (jainone) siddhasAdhana Avaze." - A pramANe agiyAramA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke, "vyAtriAlasikvanyAvicchinnanananirUpittasamavAyasmbndhaavcchinnjnytaa (dravyaguNakarmaniSThA); yatkiJciddharmAvacchinnA, kAryatAtvAd kpaaltvaavcchinneka parizIlana 141
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAdAtmyasambandhAvacchitrajanakatAnirUpitasamavAyasambandhAvacchinnaghaTatvAvacchinnaghaTaniSThajanyatAvad" - A anumAnathI siddha evA janyasattvarUpe kAryamAtranI pratye kartAne kAraNe mAnIe to jJAtAne paNa kAraNa mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke yA nacat tavArtA A vyAti(niyama)nI jema cavA nacat tavA jJAtA A vyAti paNa che. AthI A rIte aneka kAryakAraNabhAvanI kalpanA karavAnuM prAmANika nathI. A pramANe jagatkartA siddha na hovAthI te svarUpe paramAtmAne na mAnavA chatAM paramAtmAmAM mahattva mAnavAmAM koI ja doSa nathI. ghaTAdi kAryanI pratye tenA upAdAna(samAyi)kAraNanuM pratyakSa e kAraNa che. jene evuM pratyakSa nathI tene ghaTAdi kAryanI utpatti karavAnuM zakya banatuM nathI. sAmAnyathI; A pramANe vizeSa rIte viziSTa sthaLe kAryakAraNabhAva nizcita thAya che tyAre jo vyabhicAranuM jJAna na hoya ane lAghavajJAnano sahakAra hoya, to te sAmAnyasvarUpe ja nizcita thato hoya che. dA.ta. ghaTanI pratye kapAla kAraNa che, kapAlane kapAla-svarUpe ja ghaTanI pratye kAraNa manAya che, pRthvItvasvarUpe nahi ane kapAlAnyatamatva svarUpe paNa nahi. kAraNa ke te te svarUpe kAraNa mAnavAthI anukrame vyabhicAra Ave che ane gaurava thAya che. AvI jAtanuM vyabhicAranuM jJAna na hoya ane gauravajJAna paNa na hoya to upara jaNAvyA mujaba sAmAnya svarUpe ja kAryakAraNabhAva nizcita thato hoya che. tethI kArya-janyasa(dravya-guNa-karmImAtranI pratye tenA upAdAna(samavAyi)kAraNanuM pratyakSa kAraNa che - e siddha thAya che. AthI samajI zakAze ke vaNAvi talupavAna pratyakSanacaM vAryatvA - A anumAnathI siddha paramANu (dayagopAlAna) vagerenA pratyakSanA Azraya tarIke jagatu-kartA siddha che. tethI vItaro na mahAna nahivatkRtvA - A anumAnathI paramAtmAmAM mahattvAbhAva siddha thAya che A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke e rIte upAdAnapratyakSane janyasanI pratye kAraNa mAnavAthI amane (jainone) siddhasAdhana doSa Ave che. kAraNa ke pravAhane AzrayIne yaNukAdi kAryo anAdikALathI cAlu ja che. enA upAdAnabhUta paramANvAdinuM pratyakSa ane enA AzrayabhUta zrI sarvajJabhagavaMto paNa anAdinA che. vyaktivizeSane AzrayIne te te kArya vagere anAdinA na hovA chatAM pravAhathI to te sadaiva che. eTale te te kAryanI pratye te te sarvajJaparamAtmAonA jJAnane ame kAraNa mAnIe ja chIe. tethI nitya eka evA jagatkartAnI kalpanA karavAnI AvazyakatA nathI. amAre tyAM te pramANe jaNAvyuM paNa che ke je pramANe je bhagavAne joyuM che, te pramANe te thAya che. A pramANe jJAnanI hetutA siddha thavA chatAM te jJAnanA ekamAtra Azraya tarIke nitya jagatkartAnI siddhi thai zakaze nahi. yadyapi A rIte vyaNukAdi upAdAnanA (paramANu vagerenA) pratyakSa svarUpa jJAnanI siddhi thAya to te jJAnanA Azraya tarIke nitya eka jagatkartAne paNa mAnyA vinA cAle evuM nathI. kAraNa ke je je guNa che te koIne koI dravyamAM Azrita hoya che - A niyama 14. jinamahattva batrIzI
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. paraMtu e niyamamAM koi pramANa nathI. Azraya-dravyanA nAzathI temAM rahelA guNano jyAre nAza thAya che tyAre jema eka kSaNa mATe guNa Azraya vinA rahe che tema koi guNa kAyama mATe Azraya vinA rahe che - se prabhArI uDI zAya che... ityAhi bhUSa 4 sthiratAthI vicArapuM // 4-11 // "brahmANDAdidhRtiH prayatnajanyA dhRtitvAd ghaTAdidhRtivad" ityanumAnAdbrahmANDAdidhArakaprayatnAzrayatayA jagatkartRtvasiddhiH / tathA ca zrutiH- " etasya cAkSarasya prazAsane gArgI dyAvApRthivI vidhRte tiSThataH" ityata Aha brahmAMDAdinI kRti (patanapratibaMdhaka saMyoga) prayatnathI janya che. kAraNa ke temAM dhRtitva raheluM che. jemAM jemAM dhRtitva che; temAM temAM prayatnajanyatva che. ghaTAdinI kRtimAM jema kulAlAdinA prayatnanuM janyatva che tema brahmAMDAdinI kRtimAM paNa koinA paNa prayatnanuM janyatva che - e spaSTa che. jeno e prayatna che, te jagatkartA paramezvara che. A pramANe jagatkartA siddha thavAthI 'vItarAgo na mahAn jagadakartRtvAt' - zrI anumAnathI zrI vItarAga paramAtmAmAM mahattvAbhAva siddha thAya che. A pramANe naiyAyikonA abhiprAyanuM samarthana karanArI zruti paNa che. "he gArgi ! khA akSara (avinAzI sva3pavANA) paramAtmAnA prazAsanamAM svarga jane pRthvI paDI jatAM nathI, sthira rahe che." - e taiyAyikonA abhiprAyanuM nirAkaraNa karAya che- dhRtyAderapi dharmAdijanyatvAnnAtra mAnatA / kRtitvenApi janyatvAccetyanyatraiSa vistaraH || 4 - 12 // dhRtyAderiti- dhRtiH patanapratibandhakaH saMyogaH / AdinA sthitigrahaH / dharmAdijanyatvAd | AdinA svabhAvAdigraha nAtra jagatkartRtve mAnatA pramANatA / uktazrutAvakSaraprazAsanapadayoH saGgrahAbhimataikAtmataddharmaparatayA nAnupapattiH / kiM ca prayatnavadIzvarasaMyogamAtrasya dhArakatve'tiprasaGgaH, dhAraNAnukUlaprayatnavadIzvarasaMyogasya dhAraNAvacchinnezvaraprayalasyaiva vA tattve sa eva doSaH / yadi na svajanakavRttidhAraNAvacchinnavizeSyatAyA eva vA dhArakatAvacchedakasambandhatvamabhyupagamyate, tadabhyupagame ca tadjJAnecchayorapi dhArakatvApattau gauravAd, lAghavAddharmasyaiva dhArakatvaucityaM / tadidamucyate - ' nirAlambA nirAdhArA vizvAdhArA vasundharA / yaccAvatiSThate tatra dharmAdanyanna kAraNam ||1||" iti / tathA kRtitvenApi janyatvAcca na jagatkartRtvasiddhiH / kRtitvAdyavacchinne icchAderhetutvAnnityakRtyAdau mAnAbhAvAd janyatvasya kAryatvAvacchedakakoTau praveze gauravAt phalamukhasyApi tasya kvaciddoSatvAd " nityavijJAnamAnandaM brahma" iti zruternityajJAnasiddhAvapi nityecchAkRtyorasiddheH / ata eva nityasukhasyApIzvare siddhiprasaGgAcca tasmAduktazrutirapi nityajJAnasukhAzrayatayA dhvastadoSatvenaiva mahattvamIzvarasya bodhayatIti sthitam / vistaro'nyatra syAdvAdakalpalatAdI, digmAtrapradarzanaM punaretaditi bodhyam / / 4 - 12 // eka parizIlana 143
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmAMDAdinI vRti vagere dharmAdithI janya hovAthI jagatkartutva mAnavAmAM koI ja pramANa nathI. tema ja kRtitva svarUpe paNa janyatva mAnavAthI jagatkartutvanI siddhi thatI nathI... ityAdi vistArathI anyatra jaNAvyuM che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba dhRti vagere(brahmAMDAdanI dhRti vagere)ne prayatnajanya mAnavAnI jarUra nathI. kAraNa ke te dharmAdithI janya che. tethI jagakartAne mAnavAmAM koI ja pramANa nathI. patanapratibaMdhaka saMyogavizeSane dhRti kahevAya che. [gurutva(bhAre)vALI vastuonuM patana thatuM hoya che. temanA patananA abhAvamAM saMyogavizeSa nimitta bane che. e saMyoga patananI pratye pratibaMdhaka che.] zlokamAM "pRtyAra' ahIM je mAri pada , tenAthI "sthitino saMgraha karI levo. ane "gha'i ahIMnA mAri padathI svabhAvAdino graha karI levo. brahmAMDAdinI vRti vagere prayatnavizeSathI janya cheH e mAnavAmAM "patI vAkSa0..." A zruti ja pramANa che - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke e zrutimAM akSara ane prazAsana A pado saMgrahanaya(sAmAnyanuM prAdhAnya jaNAvanAra)nI apekSAe eka AtmA ane eka teno dharma : e arthane anukrame jaNAve che. tethI e zrutino artha "he gArgi ! A AtmAonA dharmAdinA kAraNe svarga ane pRthvI paDatAM nathI ane sthira che." - A mujaba che. e arthane jaNAvanArI e zrutithI vRtinA kAraNa tarIke jIvonA dharmAdi ja siddha che. prayatnavizeSa kAraNa tarIke varNavyo nathI ke jethI tene laine jagatkartAne mAnavAnI AvazyakatA rahe. yadyapi 'patI vAkSaraca0..' A zrutine saMgrahanayanI apekSAe upara jaNAvyA mujaba kliSTArthaka mAnavAnA badale pUrve jaNAvyA mujabanA arthane jaNAvanArI mAnIe to naiyAyikanA abhiprAya mujaba jagatkartAnI siddhi thAya che. paraMtu e rIte prayatnavALA paramAtmAnA saMyogane brahmAMDAdinI vRtinA dhAraka (dhRtijanaka) mAnIe to patanavALA ghaTAdinI paNa dhRtine mAnavA svarUpa atiprasaMga Avaze. kAraNa ke Izvara vibhu hovAthI patanapratibaMdhaka saMyoga jema brahmAMDanI sAthe che tema ghaTAdinI sAthe paNa che. yadyapi koI eka vastunA uddezathI saMyogavizeSane laIne ekamAM dhRti thAya che tyAre te saMyogavizeSa; bIjI vastumAM hovA chatAM tyAM dhRtino uddeza na hovAthI dhRti thatI nathI. tethI dhAraNAnukUla prayatnava izvaranA saMyogane dhRti pratye kAraNa mAnavAthI atiprasaMga nahIM Ave. kAraNa ke patana pAmatA ghaTAdimAM dhAraNAnukUla prayatnavad Izvarano saMyoga nathI tema ja anuyogI(jemAM saMyoga thAya che te)nA bhedathI saMyogane bhinna mAnIe to dhAraNAvacchinna Izvaraprayatna(dhAraNAvacchinna-prayatnavadIzvarasaMyoga)ne kAraNa mAnavAthI paNa upara jaNAvyA mujaba atiprasaMga nahIM Ave. kAraNa ke patana pAmatA ghaTAdimAM Izvarano saMyoga hovA chatAM te dhAraNAvacchinna nathI. jayAM dhAraNA che; tyAM ja tevA prakArano saMyoga hoya che. paraMtu 144 jinamahattva batrIzI
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayatnavadIzvarano saMyoga nitya eka ja hovAthI tene dhAraNAnukUla ke dhAraNAvacchinna vagere kahIne judo pADI zakAze nahi ane tethI atiprasaMga doSa spaSTa ja che. e atiprasaMgadoSanA nivAraNa mATe jo ema kahevAmAM Ave ke svajanakavRttidhAraNAvacchinnavizeSyatAsaMbaMdhathI athavA dhAraNAvacchinnavizeSyatAsaMbaMdhathI Izvaraprayatnajanya saMyogane brahmAMDAdino dhAraka mAnIe to atiprasaMganahIM Ave. kAraNa ke sva eTale prayatnavadIzvarano saMyoga; tenA janaka brahmAMDAdimAM rahelI dhAraNAvacchinnavizeSyatA-saMbaMdhathI prayatnavadIzvarano saMyoga brahmAMdADimAM che, patana pAmatAM dravyomAM nahi. (dhAraNAnA upAdAnamAM vizeSatA-saMbaMdhathI tAdaza dhArakasaMyoga rahe che, tethI atiprasaMga nahIM Ave. A rIte svajanakavRttidhAraNAvacchinnavizeSyatAsaMbaMdhathI athavA tenI apekSAe laghubhUta dhAraNAvacchinnavizeSatAsaMbaMdhathI (dhArakatAvacchedakasaMbaMdhathI) brahmAMDAdimAM ja tAdaza Izvarano saMyoga hovAthI atiprasaMga Avato nathI. paraMtu A rIte atiprasaMganuM vAraNa karavAthI prayatnanI jema jJAna ane icchAne paNa dhRtinA janaka mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke te saMbaMdhathI prayatnanI jema ja jJAna ane icchA paNa dhRtinA adhikaraNa brahmAMDAdimAM vRtti che. tethI dhRtinI pratye prayatnanI jema jJAna ane icchAne paNa kAraNa mAnavAno prasaMga Ave che. A rIte tritayamAM kAraNatA mAnavAthI gaurava thatuM hovAthI tenI apekSAe dharmane ja mRtyAdinA dhAraka tarIke mAnavAmAM aucitya che. tethI ja te pramANe kahevAya paNa che ke - AlaMbana vagaranI, AdhAra vagaranI ane vizvanI AdhAra svarUpa je pRthvI TakI rahI che, temAM dharma sivAya bIjuM koI kAraNa nathI. pRtyAdinI pratye kRtisvarUpe kAraNa mAnavAthI jJAna ane icchAne kAraNa mAnavAnA prasaMgathI yadyapi gaurava thAya che; paraMtu enAthI jagatkartAnI siddhi svarUpa phaLanI prApti thavAthI e phalamukha gaurava doSAdhAyaka nathI.' - A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke kRtitvasvarUpe paNa janyatA hovAthI eTale ke kRtimAtra janya hovAthI nityakRtine mAnavAnuM zakya nathI. Azaya e che ke jo nAnAti kacchati ane ya ta sa karoti - A niyamathI (je jANe che te icche che ane je icche che te kare che - A niyamathI) icchAnI pratye jJAna kAraNa che ane kRtinI pratye IcchA kAraNa che - e spaSTa che. tethI kRtimAtra janya che, e mAnyA vinA cAle evuM nathI. yadyapi upara jaNAvyA mujaba niyamathI janya evI kRtinI pratye ja IcchAdine kAraNe mAnI levAya che. nityakRtinI pratye tenI kAraNatA na hovAthI nityakRtine mAnavAmAM koI doSa nathI. paraMtu tema karavAthI janyakRtinI pratye icchAdine kAraNa mAnatI vakhate kAryatAvacchedaka tarIke kRtitvanA badale; gurubhUta ja kRtitvane mAnavuM paDaze. tethI nityakRtine mAnavAnuM ucita nathI ane tethI nityakRtinA Azraya tarIke jagatkartA paNa asiddha che. eka parizIlana 145
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi upara jaNAvyA mujaba nityakRtine mAnyA pachI ja janyakatitvane kRtiniSThakAryatAno avacchedaka mAnavAnuM gaurava thAya che, tethI te phalamukha gaurava doSAdhAyaka nathI. paraMtu phalamukha gaurava paNa kvacit doSAdhAyaka manAya che. (rahevA mATe moTuM ghara levAthI pAchaLano kharca vagere bhAre paDe to vyavahAramAM paNa moTuM ghara levAnuM doSAdhAyaka manAya che.) yadyapi phalamukha gaurava kvacita ja doSAdhAyaka na hovAthI koI sthAne doSAdhAyaka paNa manAya che. tethI nityakRti asiddha che. nityavijJAna mAnandra rahya' A zrutithI nityajJAna siddha thAya topaNa nitya IcchA ane nityakRtinI siddhi nahIM thAya. nityavijJAnane upalakSaNa mAnI nityakRti vagerene paNa e zrutithI siddha karavAmAM Ave to nityakRti vagerenI jema IzvaramAM nitya sukhane paNa mAnavAno prasaMga Avaze. tethI nityavijJAnaA zruti paNa; jemanA samasta doSo dhvaMsa pAmyA che evA paramAtmAmAM ke jeozrI nityajJAna-sukhanA Azraya che, teozrImAM samastadoSanA dhvasane kAraNe ja mahattva jaNAve che. A badhI vAta vistArathI "syAdvAda-kalpalatA' vageremAM jaNAvI che. ahIM to dizAsUcana mAtra che. jijJAsuoe te te graMthonuM adhyayana karI levuM joIe. 4-12aa. paramAtmAe parimita dAna ApyuM che; tethI te mahAna nathI - A pramANe paramAtmAmAM mahattvAbhAvane mAnanArA bauddhonuM nirAkaraNa karAya che anye tvAhu mahattvaM hi saGkhyAvadAnato'sya na / zAstre no gIyate hotadasaGkhyaM trijagadguroH // 4-13 // anye tviti-anye tu bauddhAstvAhuH-asya jinasya hi saGkhyAvaddAnato na mahattvaM / zrUyate hi jinadAnasya saGkhyAvattvaM "tinneva ya koDisayA aTThAsIaM ca huMti koDio / asiyaM ca sayasahassA evaM saMvacchare dinnaM / / 1 / / " ityAdinA / na asmAkaM zAstre caitaddAnamasaGkhyaM trijagadgurorbodhisattvasya gIyate / taduktaM-"ete hATakarAzayaH pravitatAH zailapratisparddhino ralAnAM nicayAH sphuranti kiraNairAkramya bhAnoH prabhAH / hArAH pIvaramauktikaugharacitAstArAvalIbhAsurA yAnAdAya nijAniva svagRhataH svairaM jano gacchati /9o tyAdi 4-rUA "anya-bauddho kahe che ke paramAtmAe ApeluM dAna saMkhyAvatu-parimita hovAthI teozrImAM mahattva nathI. amArA zAstramAM traNa jagatanA gurue je dAna ApyuM che te asaMkhyaaparimita varNavyuM che." - A pramANe teramA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke zrI jinezvaradevoe dIkSA grahaNa karatAM pUrve eka varSa daramiyAna je dAna ApyuM che tenuM pramANa varNavatAM pharamAvyuM che ke 388 karoDa ane 80 lAkha (388,80,00,000) suvarNamudrA pramANa dAna eka varSamAM ApyuM hatuM. jyAre AnI sAme amArA (bauddhonA) zAstramAM; traNa jagatanA guru-bodhisatve (gautamabuddha) je dAna ApyuM che tenuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke, "parvatonI 146 jinamahattva batrIzI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ spardhA karanArA(tethI paNa UMcA) A bajAramAM vecAtI vastuonA A DhagalAo che. ratnonA DhagalAonI prabhA sUryanI prajAne oLaMgI jAya che. puSTa-moTA motIonA samudAyathI racelA hAro tArAonI prabhA jevA dedIpyamAna che. jene, A badhI vastuo potAnI ja che - ema samajIne icchA pramANe grahaNa karI loko jAya che..." ityAdi varNananA AdhAre gautamabuddhanA dAnanI apekSAe zrI vitarAgaparamAtmAnuM dAna khUba ja alpa pramANamAM hovAthI zrI vItarAgaparamAtmA mahAna nathI. 4-1all asaGkhyadAnadAtRtvena hi bodhisattvasya bahuvibhUtimattvakArpaNyAbhAvAdinA pareNa mahattvaM vyavasthApyate, saGkhyAvaddAnadAtRtvena ca jinasya tadviparyayAnna mahattvamiti, taccAyuktaM, saGkhyAvattvasyAnyaprayuktatvAdityAzayena samAdhatte asaMkhya-aparimita dAna ApavAnA kAraNe jaNAtI zrImaMtAI ane kRpaNatAnI avidyamAnatA (abhAva) vagerenA kAraNe bauddho buddhanA mahattvane siddha kare che ane saMkhyAvat (parimita) dAna ApavAnA kAraNe jaNAtI garIbAI tema ja kRpatA vagerenA kAraNe zrI jinezvaradevamAM mahattvAbhAva siddha kare che, paraMtu te ayukta che. saMkhyA dAna kRpaNatAdinA kAraNe nathI, paNa bIjA kAraNe che - e AzayathI teramA zlokamAM jaNAvelI vAtanuM samAdhAna karAya che atrocyate na saGkhyAvadAnamarthAdyabhAvataH / sUtre variyA: zrate viM tvaTjhamAvataH 4-14 atrocyata iti-atra bhagavaddAnasya saGkhyAvattve / ucyate / na saGkhyAvaddAnamarthAdyabhAvataH / AdinA udAratvagrahaH / atraiva kiM mAnamityata Aha-sUtre AvazyakaniyuktyAdirUpe / varavarikAyA vRNuta varaM vRNuta varamityudghoSaNArUpAyAH zruteH / tasyAzcArthAdyabhAvavirodhAt / kiM tu arthyabhAvato'nyAzayAcakAbhAvAt / tadidamuktaM-"mahAdAnaM hi saGkhyAvadarthyabhAvAjjagadguroH / siddhaM varavarikAtastasyAH sUtre vidhAnataH / / 1 / / " rUti I4-14 zrI vItarAgaparamAtmAnA saMkhyAva6 dAnanA viSayamAM kahevAya che - dhana vagerenA abhAvanA kAraNe te saMkhyAva(parimita) dAna na hatuM, kAraNa ke "vara mAgo, vara mAgo A pramANenI uddaghoSaNApUrvaka e dAna apAyuM hatuM - ema sUtramAM jaNAvyuM che; paraMtu dAnanA arthIonA abhAvanA kAraNe saMkhyAvaparimita dAna thayuM hatuM." - A pramANe caudamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke varaM vRdhuta varaM vRdhura AvI udghoSaNApUrvaka zrI tIrthaMkaraparamAtmAo dAna Ape che - A pramANe Avazyakaniyukti vageremAM jaNAvyuM che. jo parimita ja dAna ApavAnuM hoya to tevI udghoSaNA karAvI na hota - te samajI zakAya che. tethI mAnavuM ja rahyuM ke parimita dAna artha ane udAratAnA abhAvanA kAraNe na hatuM. kAraNa ke artha ane eka parizIlana 147
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAratA na hoya to udghoSaNAno saMbhava ja na hoya. paraMvRbhuta varaM vRbhuta.. ityAdi udghoSaNAne ane athadinA abhAvane spaSTa virodha che. zrI tIrthaMkaraparamAtmAe je parimita dAna ApyuM hatuM; tenuM kAraNa e che ke bIjA lokone jevA yAcako maLyA hatA, evA yAcakono abhAva hato. vAcakono ja jayAM abhAva hoya tyAM dAna ApavAnuM kaI rIte zakya bane? mahAdAnasthApanA-aSTakamAM e vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - "vAM vRNuta varaM vRyta' A pramANe varavarikAnA sUtravidhAnane laIne jagadguru zrI tIrthaMkara paramAtmAe uddaghoSaNApUrvaka ApeluM mahAdAna saMkhyAva6; arthIonA abhAvanA kAraNe siddha thAya che. aSTakaprakaraNamAM jaNAvelI A vAtathI paNa spaSTa thAya che ke zrI tIrthaMkara paramAtmAe ApeluM mahAdAna parimita thayuM temAM arthajanono abhAva ja kAraNa hato. paraMtu kRpaNatA vagere kAraNa na hatA. ll4-14 bIjA (buddha vagere)ne arthajano maLyA ane zrI tIrthaMkaraparamAtmAne e na maLyA - emAM kayuM kAraNa che - e zaMkAnuM samAdhAna karAya che- sa ca svAmyanubhAvena santoSasukhayogataH / dharme'pyugrodyamAttattvadRSTyetyetadanAvilam // 4-15 // sa ceti-sa cArthyabhAvazca / svAmyanubhAvena bhagavataH siddhayogaphalabhAjaH prabhAveNa sopakramanirupakramadhanAdAnavAJchAjanakakarmaNA / santoSasukhasyAnicchAmitecchAlakSaNasya yogataH sambhavAt / tathA svAmyanubhAvenaiva prANinAM dharme'pi kuzalAnuSThAnarUpe / ugrodyamAdatizayitaprayatnAt / tattvadRSTyA saMsArAsAratAparijJAnena / ityetat saGkhyAvaddAnam / anAvilaM nirdoSaM / tadidamuktaM-"mahAnubhAvatApyeSA tadAvena yadarthinaH / viziSTasukhayuktatvAt santi prAyeNa dehinaH // 1 // dharmodyatAzca tadyogAtte tadA tattvadarzinaH / mahanmahattvamasyaivamayameva jagadgururiti / / 2 / / " yattu santoSajanakatve mitamapi dAnaM na syAditi kenaciducyate, tattUktasantoSavyavasthA'parijJAnavijRmbhitaM / tadidamAhASTakavRttikRd-"nanu yadi tIrthaGkarAnubhAvAdazeSadehinAM santoSabhAvAdIbhAvaH syAttadA saGkhyAkaraNamapyayuktam, alpasyApi dAnasyAsambhavAd, ityatrocyate-devatAzeSAyA iva saMvatsaramAtreNa prabhUtaprANigrAhyatvAdyuktameva saGkhyAvattvamiti" ||4-15 // "zrI tIrthaMkaraparamAtmAnA prabhAvathI saMtoSasukhano saMbhava hovAthI ane saMsAranI asAratAnuM parijJAna thavAnA kAraNe dharmamAM paNa utkaTa prayatna thavAthI e arthI janono abhAva hato. tethI A parimita dAna nirdoSa-ucita che." -A pramANe paMdaramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke, bhagavAna zrI tIrthaMkaraparamAtmA siddhayogI hoya che. teozrInI yogasiddhinA prabhAvathI vAcakone dhana grahaNa karavAnI icchAne utpanna karanAra karma sopakrama(anikAcita) ke nirupakrama (nikAcita) hoya to anukrame dhana grahaNa karavAnI icchAno ja abhAva thAya che ke thoDuM 148 jinamahattva batrIzI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja dhana grahaNa karavAnI icchA thAya che. evo icchAno abhAva ane alpadhana grahaNa karavAnI icchA H e be svarUpa ahIM saMtoSasukha che. e saMtoSasukhane laine arthIjanono svAmIne abhAva prApta thayo hato. tema ja svAmInA prabhAvathI ja jIvone kuzalAnuSThAnamAM saMsAranI asAratAnuM parijJAna thavAnA kAraNe utkaTa prayatna thayo. tethI tevA jano paNa dAna levA mATe gayA nahi. AthI samajI zakAze ke arthI janonA abhAvanA kA2Ne zrI tIrthaMkara5ramAtmAe ApeluM mahAdAna parimita thayuM. e dAna kRNatAdidoSathI rahita hovAthI nirdoSa che. aSTakaprakaraNamAM (mahAdAnasthApanASTakamAM) A aMge upara jaNAvyA mujaba jaNAvyuM che ke - "prabhunI mahAnubhAvatA paNa A ja che ke je arthIjano prabhunA prabhAvathI prAyaH viziSTa saMtoSasukhathI yukta AtmAo thatA, tenA yoge tattvadarzI evA te dharma karavAmAM tatpara banatA. mahAna puruSonuM mahattva paNa zrI tIrthaMkara52mAtmAne ja che ane tethI ja teozrI jagadguru che." A viSayamAM evI je zaMkA karAya che ke 'zrI tIrthaMkara5ramAtmAnA prabhAvathI badhA jIvone saMtoSa thayo hoya to parimita paNa dAna kema thAya ?' - te zaMkA to upara jaNAvyA mujabanI saMtoSavyavasthAne nahi samajavAnA kA2Ne thayelI che. e vastune spaSTa karatAM zrI aSTakaprakaraNanI vRtti(TIkA)nA racayitA paramarSie jaNAvyuM che ke - jo zrI tIrthaMkara5ramAtmAnA anubhAvathI badhA jIvone saMtoSa thavAthI arthI janono abhAva thAya to (388,80,00,000 ATalI) dAnanI saMkhyA jaNAvavAnuM yukta nathI. kAraNa ke alpa paNa dAnano saMbhava nathI. A zaMkAnA samAdhAnamAM kahevAya che - devatAzeSa(prasAdI)nI jema eka varSamAM ghaNA lAkoe dAna lIdhuM hovAthI mahAdAnane parimitarUpe varNavyuM che, te yukta ja che. II4-15 / / dAna ApavAnA kAraNe ja akRtArtha hovAthI paramAtmA mahAna nathI jaNAvavApUrvaka tenuM nirAkaraNa karAya che dAnAdevAkRtArthatvAnmahattvaM neti mandadhIH / tasyottaramidaM puNyamitthameva vipacyate // 4-16 // - A AkSepane dAnAditi - dAnAdeva hetoH / akRtArthatvAt phalavizeSapratyAzAvazyakatvenAsiddhaprayojanatvAd mahattvaM nArhata iti mandadhIH kazcidAha / tasyedamuttaraM - yaduta puNyaM tIrthaMkaratvanibandhanam / itthameva dAnAdiprakrameNaiva / vipacyate svavipAkaM pradarzayati / tathA ca svakalpAdeva bhagavato dAnaM na tu phalapratyAzayeti nAkRtArthatvamiti dhvanyate / tadidamAha - " ucyate kalpa evAsya tIrthakRnnAmakarmaNaH / udayAt sarvasattvAnAM hita eva pravartate // 1 // " iti / catvAro hi bhaGgAH puNyapApayoH sambhavanti puNyAnubandhi puNyamityekaH / pApAnubandhi puNyamiti dvitIyaH / pApAnubandhi pApamiti tRtIyaH / puNyAnubandhi pApamiti caturthaH / tatrAdyaM manuSyAdeH pUrvabhavapracitaM mAnuSatvAdizubhabhAvAnubhavahetu anantaraM devAdigatiparamparAkAraNam / anantaraM eka parizIlana 149
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArakAdibhavaparamparAkAraNaM caitadvitIyaM / yacca tiryagAdeH prAgjanmopAttaM tiryaktvAdyazubhabhAvAnubhavananimittamanantaraM ca narakAdihetu tattRtIyaM / tadanantaraM devAdigatiparamparAnimittaM caitaccaturthamiti / yadAha-gehAdgehAntaraM kazcicchobhanAdadhikaM naraH / yAti yadvatsudharmeNa tadvadeva bhavAdbhavam / / 1 / / gehAdgehAntaraM kazcicchobhanAditarannaraH / yAti yadvadasaddharmAttadvadeva bhavAdbhavam / / 2 / / gehAdgehAntaraM kazcidazubhAdadhikaM naraH / yAti yadvanmahApApAttadvadeva bhavAdbhavam / / 3 / / gehAdgehAntaraM kazcidazubhAditarannaraH / yAti yadvatsudharmeNa tadvadeva bhavAdbhavam / / 4 / " atra cAdyabhaGgavartibhagavatpuNyamanubhUtAvaziSTamapyucitakriyApraguNameveti na daanaadtArthatvati bhAvanIyam I4-1ddA dAna ApavAnA kAraNe ja zrI arihaMtaparamAtmA akRtArtha che ane tethI temanAmAM mahattva nathI... A pramANe je koI maMdabuddhivALo kahe che; tene A uttara che ke zrI tIrthaMkaraparamAtmAnuM puNya (tIrthakara nAmakarma) e rIte ja vipAka batAve che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke dAna ApavAnuM kArya karavAthI e cokkasa che ke dAna ApavAnuM je phaLavizeSa che, ene prApta karavAnI icchA avazya hatI. tethI bhagavAnanuM prayojana siddha na hovAthI bhagavAna akRtArtha hatA. akRtArtha mahAna na hoya. mahApuruSo kRtArtha-kRtakRtya hoya che - AvI mAnyatAne dharanArAne uttara ApatAM graMthakArazrIe jaNAvyuM che ke zrI tIrthaMkarapadanI prAptinuM kAraNabhUta zrI tIrthaMkara nAmakarma A rIte dAna ApavAthI ja potAnA vipAkane pradarzita kare che. A rIte dAna ApyA vinA zrI tIrthakara thavAtuM nathI. zrI tIrthaMkaranAmakarmane laine teozrI A rIte vArSika dAna Ape che. potAnA kalpathI(AcArathI) ja e dAnanI pravRtti hovAthI tyAM koI paNa jAtanA phaLa pratye AzA nathI. tethI bhagavAna zrI tIrthaMkaraparamAtmA akRtArtha nathI - e sUcita thAya che. A vAta zrI aSTakaprakaraNamAM jaNAvatI vakhate pharamAvyuM che ke upara jaNAvyA mujabanI zaMkAnuM samAdhAna jaNAvAya che - zrI tIrthaMkaranAmakarmanA udayathI sarva prANIonA hitamAM ja paramAtmA pravarte che. e mujaba vArSika dAna ApavAno eka kalpa che. puNya ane pApanA sAmAnyathI cAra bhAMgA che. 1. puNyAnubaMdhI puNya, 2. pApAnubaMdhI puNya, 3. pApAnubaMdhI pApa, 4. puNyAnubaMdhI pApa. emAM puNyAnubaMdhI puNya manuSyAdine hoya che. pUrvabhavamAM upArjeluM e; manuSyatvAdinA zubhabhAvanuM kAraNa hovAthI puNya che ane anaMtarabhavamAM te devAdigatinI prAptimAM kAraNa hovAthI puNyAnubaMdhI che. A prathama bhaMga (puNyAnubaMdhI puNya) che. e puNya anaMtara bhavamAM narakAdi gatinI paraMparAnuM kAraNa bane to te pApAnubaMdhI puNya (dvitIya bhaMga) che. tiryaMco vagerenuM pUrvabhavamAM upArjeluM e karma tiryaMcagatinuM kAraNa hovAthI pApa-svarUpa che. ane anaMtarabhavamAM narakAdi gatinI prAptimAM kAraNa hovAthI pApAnubaMdhI che. A tRtIya bhaMga (pApAnubaMdhI pA5) che. e pApa jo anaMtarabhavamAM devAdigatinI paraMparAnuM kAraNa bane to te puNyAnubaMdhI pApa svarUpa caturtha bhaMga jinamahattva batrIzI 150
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. A cAre ya bhaMgone daSTAMtathI samajAvatAM (aSTakaprakaraNamAM) jaNAvyuM che ke jema koI eka mANasa sArA gharathI tenA karatAM adhika sArA gharamAM jAya che tema puNyAnubaMdhI puNya svarUpa sarmathI bhavathI bhavAMtaramAM jAya che. jema koI eka mANasa sArA gharamAMthI kharAba gharamAM jAya che, tema pApAnubaMdhI puNya svarUpa asadharmanA kAraNe bhAvathI bhavAMtaramAM (durgatimAM) jAya che. koI eka mANasa jema azubha gharathI vadhAre azubha gharamAM jAya che tema mahApApathI jIva ekabhavathI bIjA bhavamAM jAya che. jema koI eka mANasa azubha gharathI zubha gharamAM jAya che tema sudharmanA kAraNe jIva azubha gatithI zubhagatimAM jAya che - e puNyAnubaMdhI pApa svarUpa caturtha bhaMga che. A cAra bhaMgamAMthI prathama bhaMgamAMnuM zrI tIrthaMkara paramAtmAnuM puNyAnubaMdhI puNya keTaluMka bhogavAyeluM hoya che. je bAkI che te ucita kriyA karAvanAruM hovAthI te te dAnAdi kriyAne anukULa hoya che. tethI samajI zakAze ke dAna ApavAnA kAraNe zrI tIrthaMkaraparamAtmAmAM akRtArthatva nathI... ityAdi sArI rIte vicAravuM joIe. II4-16ll etadeva guNAntarAnuguNavipAkazAlitayA spaSTayati A pUrve zrI tIrthaMkaraparamAtmAnuM prathamabhaMgavarno puNyAnubaMdhI puNya ucita kriyAne anukULa che - e pramANe jaNAvyuM che. e puNya evuM ja hoya che e vAtane ja; guNAMtarane anukULa evA vipAkavALuM e karma hoya che - e varNavavA dvArA spaSTa karAya che garbhAdArabhya satpuNyAd bhavet tasyocitA kriyA / tatrApyabhigraho nyAyyaH zrUyate svAminastataH // 4-17 // garbhAditi-garbhAdArabhya satpuNyAnubandhipuNyAd bhavet / tasya tIrthakRtaH / ucitA kriyA / "tIrthakRttvaM sadaucityapravRttyA mokSasAdhaka miti vacanAducitapravRttidvArA tIrthakRttvasya mokSasAdhakatvAt / tatastasmAt / tatrApi garbhe'pi / svAminaH zrIvardhamAnasya / abhigrahaH pratijJAvizeSaH "jIvato gRhavAse'smin yAvanme pitarAvimau / tAvadevAdhivatsyAmi gRhAnahamapISTataH ||1||ityevmuktsvruupH / nyAyyo nyAyAdanapetaH sUyate II4-17nA zlokArtha spaSTa che. Azaya e che ke garbhathI mAMDIne tIrthaMkaranAmakarmasvarUpa satpaSyathI zrI tIrthaMkara paramAtmAne ucita kriyA ja thAya che. "tIrthaMkarapaNuM sadA ucita pravRttithI mokSa sAdhaka bane che' - A pramANenA vacanathI; ucita pravRtti dvArA tIrthakara nAmakarmano udaya mokSasAdhaka bane che. tethI garbhAvasthAmAM paNa zrI vardhamAnasvAmIe; "A gRhavAsamAM jyAM sudhI mAtApitA jIve che tyAM sudhI ja huM paNa svecchAthI gRhasthAvasthAmAM (gharamAM) rahIza.' - A pramANe je abhigraha (pratijJAvizeSa) grahaNa karyo, te yogya hato - ema zAstramAM varNavAya che. II4-1NA eka parizIlana 151
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritranA virodhI evA e abhigrahane nyAyasaMgata kai rIte manAya ? A praznanuM samAdhAna karAya che-- nyAyyatA ceSTasaMsiddheH pitrudveganirAsataH / prArambhamaGgalaM hyetad guruzuzrUSaNaM hi tat // 4-18 / nyAyyeti-nyAyyatA coktAbhigrahasya / pitrorduHpratikArayorudvegasya viyoganimittakazokarUpasya nirAsato'nyeSAmapyevaMvidhasthitipradarzanAd / iSTasya mokSasya saMsiddheH / ucitapravRttirhi tadupAyo'nucitapravRttizca tadvighna iti / tadidamuktaM - " pitrudveganirAsAya mahatAM sthitisiddhaye / iSTakAryasamRddhyarthamevaMbhUto jinAgame // 9 // nanu bhagavato niyatakAlInacAritramohanIyakarmavipAkodayenaiva gRhAvasthAnamiti nAbhigrahanyAyyateti cenna, sopakramasya tasya pitrudveganirAsAdyavalambanakAbhigrahagrahaNamantarA viratipariNAmavinAzyatvAt / tathApi pravrajyAvirodhigRhAvasthAnakAriNo'sya kathaM nyAyyatvamiti cenna, AnupUrvyeNa nyAyyapravrajyAsampAdakatvenaiva tasya nyAyyatvAt kAlAntare bahuphalasya kAryasya kvacitkAle niSedhe'pi nyAyyatvavyavahArasya sArvajanInatvAt / tadidamuktaM - " imau zuzrUSamANasya gRhAnAvasato gurU / pravrajyA - pyAnupUrvyeNa nyAyyAnte me bhaviSyati // 1 // sarvapApanivRttiryat sarvathaiSA satAM matA / gurudvegakRto'tyantaM neyaM nyAyyopapadyate / / 2 / / " iti / tathA yadguvarmAtApitroH zuzrUSaNaM paricaraNaM / taddhi prArambhamaGgalamAdimaGgalaM pravrajyAlakSaNazubhakAryasyeti / naitadvinA pravrajyAsiddhirityasmAdeva tasyA nyAyyatvaM / tadidamAha"prArambhamaGgalaM hyasyA guruzuzrUSaNaM param / etau dharmapravRttAnAM nRNAM pUjAspadaM mahat // 9 // " iti ||4-18|| "A abhigrahathI mAtApitAnA udvegano nirAsa(parihAra) thavAthI iSTasiddhine laine A abhigrahanI nyAyyatA(nyAyasaMgatatA) che. A mAtApitAnI sevA svarUpa hovAthI prAraMbhika maMgala che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. Azaya e che ke duSpratikArya evAM mAtA-pitAne viyoganA nimitte je zoka thavAno hato teno parihAra abhigrahanA kAraNe thAya che. tema ja e abhigrahathI evI maryAdAnuM bIjAone paNa jJAna karAvavAmAM Ave che. tethI iSTa-mokSanI siddhi thavAthI e abhigraha yogya che. ucita pravRtti ja mokSano upAya che. anucita pravRtti mokSanI prAptimAM vighnarUpa che. A vAta aSTakaprakaraNamAM paNa kahI che. mAtApitAnA udveganA nivAraNa mATe, bIjAne mahAna puruSonI maryAdAnuM jJAna karAvavA mATe ane iSTa kAryanI siddhi mATe A pramANe(upara jaNAvyA pramANe)no abhigraha zrI vardhamAnasvAmIe karyo hato - ema AgamamAM jaNAvAyuM che. "zrI vardhamAnasvAmI; potAnuM cokkasa kALe pUrNa thavAvALuM je cAritramohanIya karma hatuM; tenA vipAkodayanA kAraNe ja gRhasthAvasthAmAM rahyA hatA. abhigrahanA kAraNe rahyA na hatA, jinamahattva batrIzI 152
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ tethI abhigraha yogya na hato." - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke prayatnavizeSathI khapAvI zakAya evuM e cAritramohanIyakarma; mAtApitAnA uganA parihAra mATe lIdhelA abhigraha vinA viratinA pariNAmathI khapI zake (kSINa thAya) evuM hatuM chatAM abhigraha lIdho tethI te yogya hato. joke e abhigraha pravajyAno virodhI hovAthI yogya to na kahevAya paraMtu krame karI abhigrahanI pUrNatA pachI nyAyasaMgata evI pravajyAne prApta karAvanAro e abhigraha hovAthI te nyAyasaMgata che. kAlAMtare cikAra phaLane ApanAra kAryano thoDA kALa mATe niSedha karavA chatAM te nyAyayukta che." - Avo vyavahAra sarvajanaprasiddha che. AthI ja aSTakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke gharamAM rahetA ane mAtA-pitAnI sevAne karatA evA mane krame karI nyAyasaMgata pravrayA chelle prApta thaze. kAraNa ke A pravrayAne sarvathA sarvapApathI nivRtti svarUpe satparuSoe mAnI che; mAtApitAne uga karanArane nyAyasaMgata e pravrayA thatI nathI. taduparAMta A je mAtApitAnI paricaryA che te pravajyA svarUpa zubhakAryanA prAraMbhe prathama maMgala che. A maMgala vinA pravrajayAnI siddhi thatI nathI. AthI ja zuzruSA nyAyasaMgata che. A pramANe aSTaka prakaraNamAM paNa kahyuM che ke mAtA-pitA svarUpa gurunI zuzruSA pravrajayAnuM parama koTinuM prathama maMgala che. dharma(pravrajyAsvarUpa dhama)mAM pravRtta thayelA puruSo mATe A mAtA-pitA moTuM pUjAsthAna che. II4-18 nanu pitrukeMge pariNAmastAvannAstyeva mumukSoraniSTanimittatAparihArastu sarvatra duHzaka ityata Aha mumukSu AtmAne pravajyA letI vakhate mAtA-pitAne uga karAvavAno pariNAma hoto ja nathI. Ama chatAM mAtA-pitAnA aniSTamAM (ugamAM) nimitta na banavAnuM kaI rIte zakya bane? kAraNa ke sarvatra aniSTanA nimitta banavAno parihAra karavAnuM zakya nathI. tethI abhigrahanI pravRttinA kAraNe pravrajayAno vilaMba karavo ucita nathI - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- tatkhedarakSaNopAyApravRttau na kRtajJatA / tyAgo'pyabodhe na tyAgo yathA glAnauSadhArthinaH // 4-19 // taditi-tayoH pitroH khedasya yadrakSaNaM tadupAye'pravRttau na kRtajJatA / sA hi tatpratipattisAdhyaiva / yadAha-"sa kRtajJaH pumAlloke sa dharmagurupUjakaH / sa zuddhadharmabhAk caiva ya etau pratipadyate / / 1 / / " iti / tathA ca sarvazreyomUlabhUtasya sveSTasya kRtajJatAguNasya pratipakSaH pitRkhedaH sarvathaiva varjanIya iti bhAvaH / yadAha-"appaDibujjhamANe kahiMci paDibohijjA ammApiyaro" pravrajyAbhimukhIkurvItetyarthaH / "appaDibujjhamANesu ya kammapariNaie vihejjA jahAsatti taduvagaraNaM tao aNuNAe paDivajjejjA dhamma" / atha nAnujAnItastadA "aNuvahe ceva uvahijutte siyA" alpAyurahamityAdikAM mAyAM kuryAdityarthaH / evamupAyapravRttAvapi tayorabodhe / tyAgo'pi mumukSostattvato na tyAgaH / yathA glAnayoradhvani glAnIbhUtayoH eka parizIlana 153
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitrorauSadhArthinastadupakArakauSadhAnayanArthaM kathaJcittau vimucyApi gacchataH putrasya pravrajyAyAstayoH svasyAnyeSAM copakArahetutvAt / tadidamAha - " savvahA apaDibujjhamANe caejjA addhANagilANa osahattha vALANAM" ||4-12|| "mAtA-pitAdinA khedanI rakSA(parihAra)nA upAyamAM pravRtti karavAmAM na Ave to kRtajJatA nathI. mAtA-pitAdi pratibodha na pAme to temano tyAga karavo e, glAnanA auSadha mATenA tyAganI jema tyAga nathI." - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke ApaNI pravRttinA kAraNe mAtA-pitAdine kheda thAya che H e jANyA pachI tene dUra karavA mATenA upAyamAM pravRtti na karavI - e kRtajJatA nathI. teo pratyenI kRtajJatA teonI zuzrUSAthI ja sAdhya che. A pramANe anyatra paNa kahyuM che ke, 'te lokamAM kRtajJa che; te dharmaguruno pUjaka che ane te ja zuddha dharmane prApta kare che, je mAtA ane pitAnI sevA kare che.' bhAvArtha e che ke sarvakalyANanA mULabhUta potAnA iSTa evA kRtajJatAguNano virodhI, mAtA-pitAno kheda che. te sarvathA varjanIya che. abhigrahavizeSa mAtAnA ane pitAnA khedane dUra karavAthI kRtajJatAguNano sAdhaka bane che, tethI te nyAyasaMgata che. zrI paMcasUtramAM paNa kahyuM che ke, pratibodha na pAme to; game te rIte mAtApitAne pratibodha pamADavA arthAt pravrajyA grahaNa karavA tatpara banAvavA. karmanI tevA prakAranI pariNatinA kAraNe pratibodha na pAme to temanA mATenA jIvananirvAhano prabaMdha karI, eTale ke zakti mujaba paisA vagereno prabaMdha karI mAtA-pitAdinI anumatithI pravrajyA - dharmano svIkAra karavo. - jo koi paNa rIte teo anumati na ja Ape to; 'mAruM AyuSya alpa che...' vagere prakAre mAyA karavI.A rIte upAyo karavA chatAM teo samaje nahi to mumukSue temano tyAga karIne pravrajyAno svIkAra karavo. A rIte karelA temanA tyAgane tyAga manAto nathI. mAtApitAnI sAthe koi vAra mArgamAM jatA rastAmAM mAMdA thai gayelAM mAtA-pitAne; temanA auSadhane lAvavA mATe choDIne janArA putre mAtA-pitAno tyAga karelo jema gaNAto nathI tema ahIM paNa pravrajyA; potAnA, mAtA-pitAnA ane bIjAnA mATe upakAranuM kAraNa hovAthI mAtA-pitAdino tyAga karelo hovA chatAM tyAga gaNAto nathI. AthI ja kahyuM che ke koi paNa rIte mAtA-pitA pratibodha pAme nahi to mArgamAM glAna thayelA temanA auSadha mATenA tyAganA udAharaNathI mAtApitAdino tyAga kare... ityAdi paMcasUtranA adhyayanathI jANI levuM joie. II4-19aa zrItIrthaMkaraparamAtmAmAM prakArAMtarathI mahattvAbhAvane jaNAvanAranI mAnyatAne jaNAvAya che-- 154 aparastvAha rAjyAdi mahAdhikaraNaM dadat / zilpAdi darzayazcArhanmahattvaM kathamRcchati // 4-20 // jinamahattva batrIzI
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ aparastviti-aparastu vAdI Aha-rAjyAdi mahAdhikaraNaM mahApApakAraNaM dadat svaputrAdibhyaH / zilpAdi darzayaMzca lokAnAm / arhan kathaM mahattvamRcchati / / 4-20 / / bIjA kahe che ke, rAjaya vagere mahAdhikaraNane ApanAra ane zilpa vagerene batAvanArA zrI arihaMta paramAtmA mahattvane kaI rIte prApta kare che?" - A pramANe vazamA zlokano artha che. kahevAno Azaya khUba ja spaSTa che ke koI eka vAdI kahe che ke, mahApApanA kAraNa(mahAdhikaraNa)bhUta evA rAjya vagerene potAnA putra vagerene zrI tIrthaMkaraparamAtmAe ApyuM hatuM. tema ja lokone zilpakarma ane kalA vagere teozrIe batAvI hatI, to AvA pApamArge pravartAvanAra zrI arihaMta paramAtmAne mahAna kaI rIte manAya? arthAt AthI zrI arihaMta paramAtmA mahAna nathI e siddha thAya che. #l4-2vA upara jaNAvelI zaMkAnuM samAdhAna karAya che. arthAt e rIte paramAtmAmAM mahattvAbhAvane siddha karanArAnA matanuM nirAkaraNa karAya che tannetthameva prakRtAdhikadoSanivAraNAt / zaktI satyAmupekSAyA ayuktatvAnmahAtmanAm // 4-21 // taditi-yaduktamapareNa vAdinA tanna / itthameva rAjyapradAnAdiprakAreNaiva / prakRtAd rAjyapradAnAdidoSAdadhiko rAjyApradAnAdikRtamithaHkalahAtirekaprasaGgAdirUpo yo doSastasya nivAraNAt / zaktau pareSAmadhikadoSanivAraNaviSayAyAM satyAm / upekSAyA mAdhyasthyarUpAyA ayuktatvAt / mahAtmanAM parArthamAtrapravRttazuddhAzayAnAM / tadidamAha-"apradAne hi rAjyasya nAyakAbhAvato janAH / mitho vai kAladoSeNa maryAdAbhedakAriNaH / / 1 / / vinazyatyadhikaM yasmAdiha loke paratra ca / zaktau satyAmupekSA ca yujyate na mahAtmanaH // 2 // tasmAttadupakArAya tatpadAnaM guNAvaham / parArthadIkSitasyAsya vizeSeNa jagadguroH // 3 // evaM vivAhadharmAdau tathA zilpanirUpaNe / na doSo jhuttamaM puNyamitthameva vipacyate // 4 / / kiM cehAdhikadoSebhyaH sattvAnAM rakSaNaM tu yad / upakArastadevaiSAM pravRttyaGgaM tathA'sya ca // 5 // " / / 4-21 / / zlokArdha sugama che. kahevAnuM tAtparya e che ke rAjayAdi ApavA vagerenA kAraNe paramAtmA mahAna nathI - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke rAjayapradAnAdinA kAraNe ja; rAjayapradAnAdi doSa karatAM; rAjyapradAnAdi na karavAnA kAraNe jhaghaDA vagerenA prasaMgAdi svarUpa je doSa adhika thavAno hato tenuM nivAraNa thAya che. parasparanA kalaha vagerenA prasaMganuM nivAraNa rAjyapradAnAdinA kAraNe thAya che. anyathA e zakya banata nahi. bIjAnA adhika doSone nivAraNa karavAnI zakti hovA chatAM adhika doSone dUra karavAmAM upekSA-mAdhyacya sevavAmAM Ave to te mahAtmAo mATe ucita nathI. kAraNa ke mahAtmAono ekamAtra zuddha Azaya; eka parizIlana 155
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ parArthamAtramAM pravRtta hoya che. bIjAnA adhika doSanI jo upekSA karAya to mahAtmAono zuddha Azaya jaLavAze nahi. A vAtane jaNAvatAM aSTakaprakaraNamAM kahyuM che ke - jo rAjyapradAnAdi karavAmAM na Ave to netAnA abhAve loko kALanA doSathI paraspara maryAdAno bhaMga karanArA banI A lokamAM ane paralokamAM adhika doSane prApta karI vinAza pAmaze. evA doSone dUra karavAnI zakti hovA chatAM te viSayamAM upekSA sevavI - e mahAtmAo mATe ayukta che. tethI tevA jIvonA upakAra mATe rAjyAdinuM pradAna guNane karanAruM che. emAM paNa bIjAnA upakAra mATe pravrayAne grahaNa karanAra jagadguru zrI tIrthaMkara paramAtmAe je rAjayAdinuM pradAna karyuM che, te vizeSe karI guNane karanAruM che. AvI ja rIte gRhasthocita vivAdAdi AcAra ane zilpanA nirUpaNamAM doSa nathI. kAraNa ke Ama karavAthI ja zrI tIrthaMkara nAmakarma vipAkocita bane che. tema ja adhika doSothI A prANIonI je rakSA thaI e svarUpa upakAra ja A tIrthaMkaraparamAtmAnI pravRtti(rAjayapradAnAdi)nuM aMga hatuM. arthAt e upakAra mATe ja zrI tIrthaMkaraparamAtmAe rAjyapradAnAdinI pravRtti karI hatI. tethI temAM koI doSa nathI. AthI samajI zakAze ke rAjyapradAnAdinA kAraNe zrI tIrthaMkaraparamAtmAmAM mahattva ja siddha thAya che, mahattvAbhAva siddha thato nathI. II4-21| zakti hoya to adhika doSanuM nivAraNa karavA vartamAnamAM thato alpadoSa doSa nathI - e daSTAMtathI jaNAvAya che- nAgAde rakSaNAyeva gartAdyAkarSaNe'tra na / doSo'nyathopadeze'pi sa syAtparanayodbhavAt // 4-22 // nAgAderiti-nAgAdeH sakAzAd / rakSaNAya rakSaNArthaM / jananyAH svaputrasya gartAderAkarSaNe hanujAnuprabhRtyaGgagharSaNakArikarmaNIva / atra bhagavato rAjyapradAnAdau na doSaH / anyathA asambhavivAraNadoSanimittakasyApi bahuguNakarmaNo duSTatve upadeze'pi bhagavato dharmavyAkhyAne'pi / sa doSaH syAt / pareSAM bauddhAdInAM nayAnAM mithyAtvamUlabhUtAnAM darzanAnAmudravAt tata evopapatteH (utpatteH) / "jAvaiyA NayavAyA tAvaiyA ceva parasamayA" iti vacanAt / tadidamAha-nAgAde rakSaNaM yadvadgartAdyAkarSaNena tu / kurvannadoSavAMstadvadanyathAsambhavAdayam / 1 / itthaM caitadihaiSTavyamanyathA dezanApyalam / kudharmAdinimittatvAddoSAyaiva saMkhyate ri' |4-22 "nAga vagerethI rakSaNa mATe khADAmAMthI kheMcI levAmAM jema koI doSa nathI tema ahIM rAjayapradAnAdi ke zilpAdidarzanamAM paNa koI doSa nathI. anyathA zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka upadezamAM paNa doSa che - ema mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke upadezamAMthI 156 jinamahattva batrIzI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ paranayono uddabhava thAya che." - A pramANe bAvIzamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke khADAmAM rahelA putrane sApa vagerethI bacAvavA mATe potAnA putrane khADAmAMthI kheMcatI vakhate putranI haDapacI, ghuMTaNa vagere cholAtAM hovA chatAM mAtA jema doSita manAtI nathI tema kalahAdi adhika doSathI bacAvavA mATe rAjyapradAnAdi karavAthI zrI tIrthaMkara paramAtmAne paNa koI doSa nathI. anyathA jene doSamAM nimitta banatA aTakAvI zakAya ema nathI, evA ghaNA guNane karanAra karma(kriyA)-kAryane duSTa mAnavAmAM Ave to zrI tIrthaMkarabhagavAna je dharmopadeza (vyAkhyAna) kare che temAM paNa te doSano prasaMga Avaze. kAraNa ke bauddhAdi paradarzanIonA mithyAtvamUlaka te te nayonI utpatti e upadezamAMthI ja thayelI che - A vAta jeTalA nayavAdo che eTalA parasamayo (siddhAMta) che' - A vacanathI siddha che. aSTakaprakaraNamAM paNa e vAta jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - nAgAdithI rakSaNa karavA mATe khADAmAMthI svaputrAdine kheMcIne putrAdinuM nAgAdithI rakSaNa karanAra jema doSavAna manAto nathI tema alpa paNa doSa na thAya ane upakAraka bane evo bIjo upAya nahi hovAthI rAjayapradAnAdi doSathI rahita che. A rIte ahIM bhagavAne je rAjyapradAnAdi kArya karyuM che te nirdoSa ja mAnavuM paDaze. anyathA bhagavAnanI paramatAraka dezanA paNa kudharmAdimAM nimitta banatI hovAthI tene paNa duSTa mAnavI paDaze. AthI spaSTa che ke alpa doSane karanArA evA moTA upakAranA kAraNabhUta rAjyapradAnAdine karanAra zrI arihaMtaparamAtmA doSapAtra nathI. II4-2rA prakArAMtare paramAtmAmAM mahattvAbhAvane siddha karanArAnI mAnyatAne jaNAvIne tenuM nirAkaraNa karAya che- kazcittu kuzalaM cittaM mukhyaM nAsyeti no mahAn / tadayuktaM yato mukhyaM nedaM sAmAyikAdapi // 4-23 // kazcittviti-kazcittu mAyAputrIyo mukhyaM sarvottamaM / kuzalaM cittaM / nAsya bhavadabhimatasya bhagavata iti no mahAnayamityAha / tadayuktaM / yato nedaM paraparikalpitaM kuzalaM cittaM samatRNamaNileSTukAJcanAnAM sarvasAvadyayoganivRttilakSaNAtsAmAyikAdapi mukhyam / asadbhatArthaviSayatvAt // 4-23 // zlokArdha sugama che. kahevAnuM tAtparya e che ke koI bauddha ema kahe che ke zrI tIrthaMkara paramAtmAnuM citta sarvottama na hovAthI teozrI mahAna nathI. paraMtu A pramANenuM mAyAputrInuM kathana yukta nathI. kAraNa ke tRNa ane maNi tema ja leNuM (mATInuM Dhephu) ane kAMcanamAM jemanI buddhi samAna che evA mahAtmAonA, sarvasAvadyayogathI nivRtti pAmavA svarUpa sAmAyikanA pariNAmathI; bIjA lokoe kalpeluM e kuzala citta zreSTha nathI.e kuzala citta eka parizIlana 157
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ asadUbhUta arthanA viSayavALuM hovAthI kharI rIte e saMbhavatuM ja nathI. tethI te asaMbhavita cittano abhAva hovAthI paramAtmA mahAna nathI - e kathana ayukta che. //4-23 tathAdibIjAe mAneluM kuzala citta asaMbhavita che - e jaNAvAya che- svadharmAdanyamuktyAzA tadadharmasahiSNutA / yadvayaM kuzale citte tadasambhavi tattvataH // 4-24 // svadharmAditi-svadharmAdanyeSAM jagatprANinAM muktyAzA muktivAJchA / teSAmanyeSAM ye'dharmA durgatihetavasteSAM sahiSNutA svasmiMstatphalApattyA paraduHkhaparajihIrSAlakSaNA / yadetadvayaM kuzale citte viSayIbhavati / tattattvato'sambhavi buddhAnAM nirvRtipratipAdanAt / gaGgAvAlukAsamA buddhA nirvRtA iti pareSAmAgamavyavasthiteH svAnyadharmAdharmayoH pareSu svasmiMzcopasaGkrame tadayogAt / yadi caivamasadbhUtArthaviSayaM kuzalacittaM prAmANikaM syAttadA-"mayyeva nipatatvetajjagaduzcaritaM yathA / matsucaritayogAcca muktiH syAtsarvadehinAm / / 1 / / " itivad "ajJAnAnAM yadajJAnamAstAM mayyeva tatsadA / madIyajJAnayogAcca caitanyaM teSu sarvalA IkA" tyapa parejI panIrtha yAt II4-24 potAnA dharmathI anya jIvonI muktinI AzA (icchA) ane te jIvonA adharmane sahana karI levAnI bhAvanA : e baMnne (paraMparikalpita) kuzala cittanA viSaya manAya che. paraMtu te vAstavika rIte saMbhavita nathI." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke mAyAputrIya kuzalacittanI kalpanA e rIte karI che ke - "potAnA dharmanA kAraNe jagatanA badhA ja prANIo mukta thAya ane durgatinA kAraNabhUta je adharma temaNe Acaryo che tenuM phaLa mane maLe - A rIte temanAM duHkho dUra karavAnI ane temane mukta banAvavAnI je icchA che, te be icchAthI yukta citta kuzalacitta che. paraMtu e kuzalacitta vAstavika rIte saMbhavita nathI. kAraNa ke temanA ja graMthomAM buddhonI (tattvajJAtAonI) mukti jaNAvI che. gaMgAnadInI retInA kaNo pramANa buddho nirvANa pAmyA che - AvI vyavasthA temanA AgamamAM jaNAvI che. svadharmano anya jIvomAM ane anya jIvonA adharmano svamAM upasakrama thato hota to badhAnI ja mukti thatI hovAthI buddhonI ja mukti varNavavAnuM saMgata nahIM thAya, badhAnI ja mukti varNavavI paData. Ama chatAM mAtra bhAvanAnA kAraNe (vAstavika rIte nahi) ja asabhUta arthanA viSayavALuM citta (kuzalacitta) prAmANika mAnavuM hoya to; "A jagatanuM duzaritra (adhama, mArAmAM ja paDe (saMkramita thAya) ane tevI ja rIte mArA saccAritra(dhama)nA yoge badhA prANIonI mukti thAya" - AnI jema nIce jaNAvyA mujaba paNa bolavuM paDaze. "ajJAnIonuM je ajJAna che te sadAne mATe mArAmAM saMkramita 158 jinamahatva batrIzI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya ane mArA jJAnanA yoge temanAmAM kAyama mATe caitanyano saMcAra thAya." jo A pramANe mAnavAnuM saMbhavita nathI to upara jaNAvyA mujaba kuzalacitta paNa saMbhavatuM nathI - e samajI zakAze. I4-21 AvI jAtanuM kuzalacitta na hoya to ja zrIvItarAga paramAtmAmAM mahattva che. anyathA zrI vItarAgaparamAtmAnI vItarAgatA asiddha thaze - e jaNAvAya che- ato mohAnugaM hotannirmohAnAmasundaram / bodhyAdiprArthanAkalpaM sarAgatve tu sAdhvapi // 4-25 // ata iti-ata uktakuzalacittasya tattvato'sambhavyarthaviSayatvAd / etaddhi mohAnugaM mohanIyakarmodayAnugataM / mohodayAbhAve hi samastavikalpotkalikAvarjitameva cittaM syAditi / nirmohAnAM vItarAgANAm / asundaram / tathA ca kuzalacittasya na mukhyatvaM nirmohatvavirodhAdityarthaH / sarAgatve tu prazastarAgadazAyAM tu / etadbodhyAdiprArthanAkalpam / AdinArogyottamasamAdhigrahaH / sAdhvapi prazastamapi / asambhaviviSayakayorapi vAGmanasoH prazastabhAvotkarSakatvena caturbhaGgAntaH-pAtitvasambhavAt / taduktam"bodhyAdiprArthanAkalpaM sarAgatve tu sAdhvapi" / nanu caturthabhaGgasthavAGmanasorbhagavatyapi sambhavAt kathaM na kuzalacittayoga iti cena, vaikalpikabhaktibhAvaprayuktasya caturthabhaGgasya prArthanArUpasya bhagavatyanupapattevicitravargaNAsadAvenaiva tatra tadupavarNanAditi bodhyam // 4-25 // "asaMbhavita viSayavALuM e kuzalacitta hovAthI mohanIyakarmanA udayathI anugata che. zrI vItarAgaparamAtmAo mATe te sAruM nathI. bodhi, Arogya vagerenI prArthanA jevuM e citta sarAga avasthAmAM sAruM paNa manAya che." - A pramANe pacIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke vAstavika rIte upara jaNAveluM kuzalacitta asaMbhavita arthanA viSayavALuM hovAthI mohanIyakarmanA udayane anusaranAruM che. mohanIyakarmanA abhAvamAM to samasta vikalpanA aMzathI paNa rahita citta hoya che. zrI vItarAgaparamAtmA moharahita hovAthI temanA mATe A kuzalacitta suMdara nathI. tethI kuzalacitta (paraparikalpita) zrIvItarAgatAnuM virodhI hovAthI mukhya nathI. prazasta rAganI avasthAmAM A kuzalacitta bodhi, Arogya ane uttamasamAdhinI prArthanA jevuM che. Azaya e che ke, sAmAvahinAmaM samadivaramud kiMtu... ityAdi padothI ArogyAdinI prArthanA karAya che. zrI vItarAgaparamAtmA rAgAdidoSothI rahita hovAthI teozrI kazuM ApatA nathI ane letA nathI. tethI teozrInI pAse karelI prArthanAno viSaya saMbhavato nathI. Ama chatAM rAgI jano bhagavAna zrI tIrthakara devamAM bhaktine vyakta karatA bhAvanI prakarSaavasthAne laine A pramANe prArthanA kare che, te temanA mATe ucita manAya che. AthI ja kahyuM che ke - A eka parizIlana 159
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ asatyAmRSA bhASA che. mAtra bhaktithI A bolAya che. jemanA rAgadveSa kSINa thayA che evA zrIvItarAga paramAtmA samAdhi ke bodhi vagere ApatA nathI. A rIte jeno viSaya saMbhavato nathI; enuM vacana ane ciMtana cothA vacana ane mananA yogamAM saMgata che. AthI spaSTa che ke bodhyAdinI prArthanAnI jema asaMbhavI - viSayavALuM kuzalacitta sarAgadazAmAM sAruM paNa che. yadyapi caturtha asatyAmRSA vacanayoga ane manoyoga bhagavAnamAM paNa saMbhave che. tethI teozrIne paNa kuzalacitta ghaTI zake che; paraMtu upara jaNAvyA mujabanuM; rAgAdi vikalpanA kAraNe utpanna bhaktibhAvane laine je caturthabhaMga(asatyAmRSA)varti kuzalacitta che, te zrI vItarAgaparamAtmAmAM hotuM nathI. dezanAnA vacanayoga mATe ane anuttaravimAnanA devonA saMzayanA nirAkaraNa mATe grahaNa karelAM, bhASAvargaNAnAM ane manovargaNAnAM pudgalone AzrayIne zrIvItarAgaparamAtmAne cothA vacanayoga ane manoyogano saMbhava mAnyo che... ityAdi barAbara samajI levuM joie. II4-25 yadyapi vyAghrAdeH svakIyamAMsadAnAdAvatikuzalaM cittaM buddhasyeSyate, na caitadarhata iti nAtra mahattvamityAzaGkyate tadapyasaGgataM, taccittasyaivAnatikuzalatvena mohAnugatatvAvizeSAdityabhiprAyavAnAha-- yadyapi vAgha vagerene potAnuM mAMsa ApavA vagerenA kAraNe buddhanuM citta atyaMta kuzala manAya che. paraMtu zrI arihaMta paramAtmAnuM evuM citta na hatuM. tethI temanAmAM mahattva nathI - AvI zaMkA karAya che; paNa te asaMgata che. kAraNa ke upara jaNAvyA mujaba A paNa citta mohAnugata hovAthI atikuzala nathI. AvA AzayathI jaNAvAya che-- sattvadhIrapa yA svasyopakArAdapakAriNi / sAtmaMbharitvapizunA parApAyAnapekSiNI / / 4-26 / / sattvadhIriti-yApi buddhasyApakAriNi svamAMsabhakSakavyAghrAdau / svasyopakArAt karmakakSakarttanasAhAyyakakaraNalakSaNAt / sattvadhIH, sA / AtmAnameva na paraM bibharti puSNAtItyAtmambharistattvaM pizunayati sUcayatItyAtmambharitvapizunA / pareSAM svamAMsabhakSakavyAghrAdInAmapAyAn durgatigamanAdInnApekSata ityevaMzIlA / tathA cAtrAtmambharitvaM parApAyAnapekSatvaM ca mahaddUSaNamiti bhAvaH / taduktam-"apakAriNi sadbuddhirviziSTArthaprasAdhanAd / AtmambharitvapizunA parApAyAnapekSiNI / / 1 / / 4 - 26 / / "apakArI evA vAgha AdimAM potAnA upakAranA kAraNe buddhane je sattvabuddhi hatI, te buddhanA AtmabharitvanI cADI khAnArI ane bIjAne thanArA apAyanI apekSA(vicAraNA)ne nahi rAkhanArI hatI." - A pramANe chavvIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke buddhane; potAnuM mAMsa khAnAra vAgha vagere apakArIne vize; potAnA karmasvarUpa vanane chedI nAkhavAmAM te sAhAyya karatA hovAthI je sattva(sArA upakArIpaNAnI)buddhi che; te AtmAne-potAne-ja jinamahattva batrIzI 160
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (bIjAne nahi) puSTa banAvanArI ekalapeTIvRttine jaNAvanArI che tema ja te vRtti; potAnuM mAMsa khAnArA vAgha vagerenA durgatimAM javA svarUpa apAyane na vicAranArI che. A rIte buddhanI sattvabuddhimAM Atmabharitva ane parApAyAnapekSatva svarUpa mahAdUSaNa che. A vAtane aSTaka prakaraNamAM paNa jaNAvAI che. viziSTa arthane siddha karavAthI apakArImAM saddabuddhi Atmabharitvane jaNAvanArI ane para prANInA apAyanI upekSAne karanArI che. AthI samajI zakAze ke buddhanI sattvabuddhi paNa mohAnugata hovAthI atikuzalacittane jaNAvanArI nathI. //4-2ll zrI tIrthaMkaraparamAtmAmAM mahattvane nahi mAnanArA anyadarzanIonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karIne paramAtmAmAM ja mahattva che - e jaNAvavA sAthe prakaraNArthanuM samApana karAya che- padArthamAtrarasikastato'nupakRtopakRt / agUDhalakSo bhagavAn mahAnityeSa me matiH // 4-27 // . "tethI padArthamAtramAM rasika; anupakArI upara paNa upakAra karanArA ane agUDhalakSavALA evA bhagavAna mahAna che - ema huM mAnuM chuM." - A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI tIrthaMkaraparamAtmA kevalajJAnI hovAthI ane sarvathA rAgAdithI rahita hovAthI padArthamAtranA vAstavika svarUpamAtrane ja grahaNa kare che. emAM pAdhika dharmano Aropa karatA nathI. rAgAdi doSone laIne vastunA svarUpanA badale tenA virUpanuM grahaNa thAya che ane kevalajJAna na hoya to padArthamAtrano bodha thato nathI. zrI tIrthaMkaraparamAtmAne choDIne bIjA koI paNa devAmAM AvI padArthamAtrarasikatA nathI. keTalAka vidvAnonA mate ahIM "pArtha" nA sthAne pArtha pATha che. e mujaba vicAratAM paNa mAnavuM ja paDe ke zrI tIrthaMkara paramAtmAne choDIne anya koI paNa devamAM evI parArtharasikatA nathI. aikAMtika, AtyaMtika, pAramArthika hitane teo(anya devo) samajI paNa zakyA nathI to temanAmAM parArtharasikatA kyAMthI saMbhave ? potAnI upara jemaNe upakAra karyo nathI evA jIvo upara paNa upakAra karanArA zrI tIrthaMkara paramAtmA agUDhalakSavALA che. zrI tIrthaMkaraparamAtmAnuM lakSya khUba ja spaSTa che. mana, vacana ane kAyAno avisaMvAda khUba ja spaSTa rIte teozrInI sAdhanAmAM jovA maLe che. ahIM satra nA sthAne samUha Avo pATha keTalAka vidvAno mAne che. teno artha paNa samajI zakAya evo che. mUDha eTale koI paNa jAtanA nirNayathI zUnya. evA prakAranuM lakSya jemanuM nathI; temane amUDhalakSa kahevAya che. AvA zrI tIrthaMkaraparamAtmA mahAna che - A pramANe graMthakAra paramarSinI mAnyatA che. anya koi paNa paramAtmAmAM AvuM mahattva nathI... e sau koI samajI zake che. //4-2thI upara jaNAvyA mujaba zrI arihaMta paramAtmAmAM ja mahattva hovAthI teozrInA ja dhyAnavizeSathI AtmA paramatattvane prApta kare che - e jaNAvAya che eka parizIlana 161
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ arhamityakSaraM yasya citte sphurati sarvadA / para traha tataH zaddhAH sothikacchati I4-28 "aha" A akSara jenA cittamAM sarvakALa skurAyamAna che; te AtmA, te zabdabrahmathI paramabrahmane prApta kare che - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke je AtmAo arihaMta paramAtmAnuM hRdayamAM niraMtara dhyAna kare che teo aparatattvamAMthI paratattvamAM jAya che. paratattva AtmAnA zuddha (svabhAvasiddha) svarUpane kahevAya che, je sakalakarmanA abhAve AvirbhAva pAmelI siddhAvasthA svarUpa che. e paratattvasvarUpa para(parama)brahmanI pUrvAvasthAne apara brahma tarIke varNavI che. rUpAtIta avasthAnuM varNana zabdathI khUba ja sthUla rIte thAya che ane rUpavat avasthAnuM varNana tenI apekSAe sUkSma rIte thatuM hoya che. te apara brahmane e apekSAe zabdabrahma kahevAya che. zabdabrahma ane parabrahmamAM je bheda che te vedAMtadarzanAdinA abhyAsathI samajI levo joIe. zabdathI pratipAdya brahma, zabdathI zeya brahma ane zabdasvarUpa brahma... ityAdi judI judI vyutpattine AzrayIne zabdabrahmanuM svarUpa; parabrahmanA svarUpathI bhinna che. zabdabrahmathI paramabrahmane pAmavA mATe zrI arihaMta paramAtmAnI upAsanA e eka ja upAya che. e vinA bIjo koI ja upAya nathI - e ogaNatrIsamA zlokathI jaNAvAya che- paraH sahasrAH zaradAM pare yogamupAsatAm / hantArhantamanAsevya gantAro na paraM padam // 4-29 // hajAro-lAkho varSo sudhI bIjA (zrI arihaMta paramAtmAnI upAsanA nahi karanArA) loko yoganI upAsanA kare; topaNa zrI arihaMtaparamAtmAnI sevA (AjJApAlanAdi svarUpa upAsanA) karyA vinA teo paramapade javAnA nathI. kAraNa ke paramapadane prApta karavAno jo koI upAya hoya to te ekamAtra zrI arihaMtaparamAtmAnI upAsanA ja che. e vinA karAtI yoganI upAsanA vastutaH yoganI upAsanA nathI. paraMtu tenA AbhAsanI ja upAsanA che. bIjA yogIone samyajJAna na hovAthI teo pAramArthika yogane samajI ja zakyA nathI. ane temane samyagdarzana na hovAthI zrI arihaMtaparamAtmAnA paramatAraka zAsananA paramArthane vAstavika rIte samajI zakatA nathI. mithyAtvamohanIyakarmanA tIvra vipAko yoganA (bAhyadaSTie yoganA) upAsakone paNa paramapadathI dUra rAkhe che. tenI maMdatA AtmAne paramapadanA pathika banAve che. saMsAranA sukha-duHkha pratyenA tIvra rAga-dveSanAM pariNAmonI tIvratA ghaTe to ja mithyAtvAdinI maMdatA thaI zake. ApaNA saunuM sadbhAgya adbhuta che ke svabhAvathI ja zrI arihaMta paramAtmAnI upAsanAno ApaNane yoga prApta thayo. e dvArA paramapadano yoga prApta thAya e mATe ApaNe prayatnazIla banI rahIe. I4-2 162 jinamahattva batrIzI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI arihaMtaparamAtmAnA dhyAnathI AtmA paramAtmA bane che te daSTAMtapUrvaka jaNAvAya che- AtmAyamarhato dhyAnAt paramAtmatvamaznute / ravindra yathA tAmra svatvathAcchiti I4-rUvA A AtmA zrI arihaMta paramAtmAnA dhyAnathI paramAtmapaNuM prApta kare che. rasathI viddha tAMbuM jema suvarNapaNuM prApta kare che." - A pramANe trIzamA zlokano artha che. bhAvArtha spaSTa che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelI paramatAraka mokSasAdhanAnA prAraMbhathI mAMDIne zrI siddhapadanI prApti sudhInI AtmAnI anekavidha avasthAno vicAra karIe to zrI arihaMta paramAtmAnA paramatAraka dhyAnanuM svarUpa sArI rIte samajI zakAze. zrI arihaMta paramAtmAnI paramatAraka AjJAnA pAlanamAM; AtmA potAnI bhUmikA mujaba upayoga rAkhe to krame karIne zrI arihaMta paramAtmAnuM dhyAna prApta karI zakaze. potAnI bhUmikA mujaba te te vihita pravRtti karatI vakhate AjJApAlanano je satata upayoga che, te zrI arihaMtaparamAtmAnuM dhyAnavizeSa che. paramaprakRSTa e dhyAna ja AtmAne paramAtmapaNuM prApta karAve che. mArgonusaraNa, samyagdarzana, virati ane sAmarthyayoga tema ja zailezI avasthA : A badhAno vicAra karavAthI dhyAnanI prAraMbhaavasthAthI parAkASThA sudhInI sthitino sAmAnya khyAla Avaze. daSTAMtamAM jaNAvelA rasanA sthAne zrI arihaMta paramAtmAnuM dhyAna che. AtmA tAMbAnA sthAne che. ane paramAtmapaNuM - e suvarNatvanA sthAne che. tAMbuM ja sonuM thAya che tema AtmA ja paramAtmA bane che. temAM zrI arihaMta paramAtmAnuM dhyAna mukhya kAraNa che. 4-30nA - zrI arihaMta paramAtmAnA ja dhyAnathI paramAtmasvarUpanI prApti thAya che e cokkasa thaye chate je kartavya che te jaNAvAya che pUjyo'yaM smaraNIyo'yaM sevanIyo'yamAdarAt / asyaiva zAsane bhaktiH kAryA ceccetanA'sti vaH // 4-31 // zlokArdha sugama che. kahevAnuM tAtparya e che ke zrI vItarAgaparamAtmAnI upAsanAne choDIne bIjo koi ja upAya paramapadanI prApti mATe na hovAthI; paramapadanA prApaka zrI vItarAgaparamAtmA ja mahAna che. buddhAdi koI paNa mahAna nathI. tethI A zrI vItarAgaparamAtmA ja pUjaya che, A paramAtmA jasmaraNIya che ane A paramAtmA ja AdarapUrvakasevanIya che. zrI arihaMtaparamAtmAnI ja teozrInI paramatAraka AjJA mujaba aSTaprakArI vagere dravyapUjA ane caityavaMdanAdi svarUpa bhAvapUjA karavI joIe. tema ja dareka dharmAnuSThAnAdi karatI vakhate zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJAnuM mukhyapaNe smaraNa karavA dvArA teozrInuM smaraNa karavuM joIe. ane jyAre paNa AjJA eka parizIlana 163
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavI hoya tyAre zrI vItarAgaparamAtmAnI ja AjJA mAnavA svarUpa teozrInI ja sevA karavI joie. AthI ja graMthakAra paramarSi zlokanA uttarAddhathI pharamAve che ke tamArAmAM jo cetanA che to A ja zrI vItarAgaparamAtmAnA zAsanamAM bhakti karavI joie. arthAt teozrInA ja zAsana(vacana)ne ArAdhavuM joie. zarIramAM jyAM sudhIcetanA che tyAM sudhI zrIvItarAgaparamAtmAnA zAsananI ArAdhanA sivAya bIju kAMI paNa karavA jevuM nathI. cetanAno ekamAtra upayoga ja e che. zrI tIrthaMkarabhagavAnanuM mahattva samajAyA pachI samajaNanI sArthakatA emAM ja rahI che.ll4-31 bhaktinI upAdeyatAne tenA phaLanA varNanathI jaNAvAya che sArametanmayA labdhaM zrutAbdheravagAhanAt / bhakti bhagavatI bIjaM paramAnandasampadAm // 4-32 // pavArthatyAghAraNya pattoDI sugamAM 4-27Ira8ra6llrUolIrUchorUrI "zrutasamudranuM avagAhana karavAthI mane A sAra-rahasya prApta thayuM che. bhagavAna zrI vItarAgaparamAtmAnI bhakti mokSanuM bIja che." - A pramANe chellA zlokano artha che. graMthakAra paramarSie A zlokamAM cothI batrIzIno sAra varNavyo che. zrI jinezvara devone choDIne anya koI paNa devamAM mahattva siddha thatuM nathI. mAtra zrI jinezvaradevamAM ja pAramArthika mahattva che. e paNa mAtra bAhya saMpadAne laIne nathI; paraMtu avisaMvAdI(mokSasvarUpa phaLane prApta karAvanArA) vacanane laIne ja che. A saMsArathI mukta banI paramAnaMdane prApta karavA mATe zrI tIrthaMkaraparamAtmAnA ja vacananI ArAdhanA sivAya bIjo koI ja upAya nathI. bhagavAna zrI tIrthaMkaraparamAtmAnI bhakti; paramArthathI to teozrInA paramatAraka vacananI ArAdhanAmAM ja rahelI che. samasta dvAdazAMgInI racanA paramapadanI prAptinA ekamAtra udezathI thayelI che. mumukSu AtmAone e udezanI siddhi mATe zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJAnI ArAdhanA kaI rIte karavI joIe, tenuM vistArathI emAM varNana che. AvA zrutasamudranuM avagAhana karavAthI je sAra prApta thAya che, tenuM varNana A zlokamAM karyuM che. aMte zrI arihaMta paramAtmAnI e bhakti karavA dvArA ApaNe paramAnaMdanA bhoktA banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. 4-3rA | ti zrIninamahatvatrizA | analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 164 jinamahattva batrIzI
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha bhaktidvAtriMzikA prArabhyate / / jinamahattvajJAnAnantaraM tatra bhaktirAvazyakIti seyamidAnI pratipAdyate zrI jinezvaradevanuM mahattva, A pUrvenI batrIzImAM varNavyuM. paramAtmAnA mahattvanuM e rIte jJAna thayA pachI teozrInI pratye bhakti rAkhavAnuM Avazyaka che. tethI have bhaktinuM nirUpaNa karAya che- zramaNAnAmiyaM pUrNA sUtroktAcArapAlanAt / dravyastavAd gRhasthAnAM dezatastadvidhistvayam // 5-1 // zramaNAnAmiti-iyaM bhaktiH / / 5-1 // "AgamAdi sUtramAM jaNAvelA AcAronuM pAlana karatA hovAthI zramaNabhagavaMtone A paramAtmabhakti pUrNa hoya che. paraMtu dravyastavanA kAraNe gRhasthone te bhakti dezathI(aMzataH) hoya che. teno vidhi sAmAnyathI A pramANe have pachI varNavavAmAM Ave che te pramANe) che." - A pramANe prathama zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI jinamahattva batrIzImAM paramAtmAnuM mahattva jaNAvyuM che. enA jJAnathI badhAya karatAM mahAna evA paramAtmAne vize bhakti Avazyaka che. tethI A batrIzImAM have paramAtmA pratyenI bhaktinuM svarUpa darzAvAya che. paramAtmAnA paramatAraka vacananI ArAdhanAne "bhakti' kahevAya che. paramatAraka AgamAdi sUtronA pAramArthika adhyayanathI zrI tIrthaMkaraparamAtmAnAM paramatAraka vacanonuM jJAna thAya che. e mujabanuM sarvathA pAlana karavAnuM pUjaya zramaNabhagavaMto mATe ja zakya che. sarvasAvaghayogathI virAma pAmyA vinA zrI vItarAgaparamAtmAnA vacanAnusAra AcAranuM pAlana zakya ja nathI. pU. zramaNabhagavaMto sarvasAvadyayogathI virAma pAmelA che. trividha trividha pApathI virAma pAmelA e pU. zramaNabhagavaMtone AgamAdi sUtramAM jaNAvelA AcAronuM pAlana zakya bane che. tethI teozrIne ja AcArapAlana svarUpa bhakti pUrNapaNe hoya che. gRhasthone sarvasAvaghayogathI virAma pAmavAnI icchA hoya topaNa sarvasAvadyayogathI virAma pAmavAnuM temanA mATe koI paNa rIte zakya banatuM nathI. gRhasthasaMbaMdhI vyavahAronA nirvAha mATe temane AraMbhAdi karyA vinA cAle ema nathI. tethI teo sarvasAvadyayogathI virAma pAmavAnI pratijJAne karI zakatA nathI. AvA saMyogomAM gRhasthone zrI vItarAgaparamAtmAnA vacananI ArAdhanA dezathI ja zakya banatI hoya che. dravyastavane AzrayIne gRhasthone paramAtmAnI bhakti dezathI hoya che. sarvasAvadya (pApayukta) yogathI gRhastho virAma pAmelA na hovAthI temanA eka parizIlana 165
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe zrI tIrthaMkara paramAtmAe vihita karelAM pUjAdi (sAvagha) anuSThAno dravyastava svarUpa che. tene laIne gRhasthone aMzataH paramAtmabhakti(paramatAraka vacananuM pAlana) hoya che. dravyastavano sAmAnya vidhi A pramANe che arthAt have pachInA zlokothI te vidhi varNavAya che. //5-1|| dravyastava paramatAraka zrI jinAlaya vinA saMbhavita na hovAthI zrI jinAlaya saMbaMdhI vidhi bIjAthI navamA zloka sudhInA ATha zlokothI varNavAya che- nyAyArjitadhano dhIraH sadAcAraH zubhAzayaH / bhavanaM kArayejjainaM gRhI gurvAdisammataH // 5-2 // nyAyeti-dhIro matimAn / gurvAdisammataH pitRpitAmaharAjAmAtyaprabhRtInAM bahumata IguNasyaiva jinabhavanakAraNAdhikAritvamiti bhAvaH / / 5-2 / / "nyAyathI prApta karyuM che dhana jeNe evA buddhimAna sadAcArI zubhAzayavALA gRhastha pitA vagerenI saMmatine meLavIne zrI jinabhavana karAvavuM joIe" - A pramANe bIjA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke paramatAraka zrI jinAlayanuM nirmANakArya karAvatI vakhate je dhanano upayoga karavAno che; te dhana nyAya ane nItithI prApta kareluM hovuM joie. anyAya ke anItithI meLavelA dhanathI zrI jinAlaya banAvavAnuM ucita nathI. A aMge vartamAnamAM khUba ja upekSA sevAya che, je AtmAnA hitane karanArI nathI. bhavyAtibhavya zrI jinAlayanA nirmANakAryamAM nyAyathI prApta ja dhanano upayoga karavAnuM dhyAna moTA bhAge rakhAtuM nathI. AvI pravRttinI yogyatAnuM samarthana karavA aneka jAtanI dalIlo karI zakAya che. paraMtu evI dalIlo karatAM pUrve e yAda rAkhavuM joIe ke zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacana sAmenI e dalIlo haze. zrI vItarAgaparamAtmAnuM vacana AdaraNIya che, paraMtu nirAkaraNIya nathI. vacana samajAya nahi; to ekavAra nahi dasavAra pUchI zakAya. ajJAnane dUra karavuM ane AvakAra ApavAmAMthI chaTakI javuM - e bemAM je bheda che te samajI na zakAya evuM nathI. zrI jinamaMdira banAvarAvanAra nyAyathI prApta karelA dhanavALo hovo joie. tema ja dhIrabuddhimAna hovo joie. anyathA vidhi vagerenuM jJAna na hoya to zrI jinamaMdira; vidhi-zilpa vagerenA jJAnapUrvaka nahi bane. AvA paramatAraka zAsazuddha zrI jinAlayanuM nirmANa karanAra sadAcArI ane zubha AzayavALo hovo joIe. durAcArane sevanAra ane duSTa Azayane dharanAra AtmA jo zrI jinamaMdira banAvarAve to te lokamAM AdaraNIya nahi bane. bhavathI vistAranArAM AlaMbano ApaNA durAcArAdine AcchAdita karAvanArAM nA bane eno satata khyAla rAkhavo joIe. pApano vinAza karavA mATe dharma che, pApane DhAMkavA mATe dharma nathI. bhakti batrIzI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramatAraka zrI jinamaMdira baMdhAvanArAe potAnA pU. pitAzrI tema ja pU. pitAmaha vagere guru(vaDIla)janonI anumatipUrvaka ja kArya karavuM joIe. "mArA paisA che. huM kamAuM chuM. mArI icchA ane zakti mujaba huM game tyAM paisA vAparuM emAM gurujanonI anumati zA mATe levI?"... ItyAdino vicAra karyA vinA AvuM suMdara lokottara kArya paNa gurujanonI anumatipUrvaka ja karavuM joie. anyathA svacchaMdapaNe kareluM kArya lokottara phaLane ApanAruM nahi bane. zrI vItarAgaparamAtmAnuM zAsana AjJApradhAna che. svacchaMdapaNe karAtA anuSThAnamAM eno ja uccheda thAya to te anuSThAna dharmasvarUpe kaI rIte pariNamaze? gRhasthapaNAnA svacchaMdatAnA saMskAra AgaLa jatA sarvaviratinI ArAdhanAmAM avarodha karanArA bane che. tethI mumukSu janoe gRhasthapaNAthI ja svachaMdatAno tyAga karavA mATe pU. gurujanonI AjJA pramANe ja kArya karavAno Agraha sevavo joIe. pa-rA zrI jinAlayasaMbaMdhI vidhimAM zrI jinAlaya mATe je bhUmi levI joie te jaNAvAya che- tatra zuddhAM mahImAdI gRhNIyAcchAstranItitaH / paropatAparahitAM bhaviSyadbhadrasantatim // 5-3 // ___ tatreti-tatra jinabhavanakAraNe prakrAnte / zAstranItito vAstuvidyAdharmazAstroktanyAyAnatikramaNa | paropatA: pratiSiAvihevA I/-rUA. zlokArtha spaSTa che ke zrI jinAlayanA nirmANa mATe sauthI prathama evI bhUmi levI joie ke je vAstuzAstra ke dharmazAstramAM jaNAvyA mujabanI hoya. vAstuvidyA vagere zAstromAM jeno niSedha karAyo hoya te jagyAmAM zrI jinAlaya baMdhAvavAnuM ucita nathI. A rIte zAstranItithI grahaNa karAyelI bhUmi paNa; AjubAjumAM rahetA evA lokonA khedanuM nimitta nA bane enuM dhyAna rAkhavuM joie ane bhaviSyamAM e bhUmi kalyANonI paraMparAne sarjanArI banavI joIe. kahevAnuM tAtparya e che ke zAstrIya nIti mujaba zuddha pRthvI upara nirmANa karAyeluM zrI jinamaMdira sthira ane pavitra bane che. tenI pAse rahenArA pADozI tema ja te jagyAnA mAlika vagere saMbaMdhita janone koI paNa jAtano kheda na rahe e rIte jagyA meLavavI joie. anyathA zrI jinamaMdiranI surakSAmAM aneka muzkelIono saMbhava raheze. tema ja bhaviSyamAM kalyANanI paraMparAnuM kAraNa banI zake evI lakSaNavatI bhUmi levI. anyathA uttarottara sAnubaMdha kalyANano avarodha prApta thaze. ekAMte kalyANane karanAruM kArya paNa jema-tema to na ja karAya ne? AthI samajI zakAya che ke kalyANanA arthI janoe zAstranItine anusarI zuddha vagere bhUmimAM ja zrI jinamaMdiranuM nirmApana karavuM joIe. anyathA te vivakSita phaLane prApta karAvanAruM nahi bane. pa-all eka parizIlana 167
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ pADozI vagerene kheda na thAya evI jagyAmAM zrI jinAlayanuM nirmANakArya karavAnuM prayojana jaNAvAya che- aprIti naiva kasyApi kAryA dharmAdyatena vai / itthaM zubhAnubandhaH syAdatrodAharaNaM prabhuH // 5-4 // aprItiriti-dharmodyatasya parapIDAparihAraprayatnAtizayo mukhyamaGgaM / yathA tApasAprItiparihArArthaM bhagavato varSAsvapi gamanamiti bhAvaH / / 5-4 // "dharma karavAmAM prayatnazIla AtmAe koIne paNa aprIti thAya evuM na karavuM. Ama karavAthI zubha anubaMdhanI prApti thAya che. A viSayamAM bhagavAna udAharaNa che." - A pramANe cothA zlokano artha che. Azaya e che ke dharma karavA mATe prayatnazIla banelA AtmAe bIjAne koi paNa jAtanI pIDA na thAya e mATe prayatnazIla banavuM joIe. bIjAne pIDA na thAya e mATe karAto prayatnAtizaya; dharmakartAne dharmanI siddhinuM mukhya aMga bane che. A viSayamAM bhagavAna zrI mahAvIra daSTAMta svarUpa che. bhagavAna zrI mahAvIraparamAtmA ekavAra varSARtumAM cAturmAsa mATe tApasanA AzramamAM rahyA hatA. e AzramanA svAmIe eka ghAsanI kuTira, bhagavAnane rahevA mATe ApI hatI. bahAra ghAsa na maLavAthI gAyo e kuTiranuM ghAsa, rokaToka vinA khAtI hatI. te vakhate AzramanA svAmI kulapatie bhagavAnane potAnI kuTiranI rakSA karavA jaNAvyuM. A pramANe potAnA rahevAthI tApasane aprIti thAya che - ema jANIne tApasanI aprItinA parihAra mATe varSARtumAM paNa bhagavAna anyatra vihAra karI gayA. AvI ja rIte dharmanI ArAdhanAmAM tatpara banelA bIjA AtmAoe paNa paranI pIDAnA parihAra mATe zakti anusAra pUrato prayatna karavo joIe. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zrI jinAlayanA nirmANa-kArya jevA mahattvanA kAryamAM khUba ja upayoga rAkhI prayatnapUrvaka bIjAne pIDA na thAya e rIte vartavuM joie. "dharmanuM kAma che; ekAMte sAruM che; loko ajJAnI che; ApaNe temane pIDA pahoMcADavA mATe karatA nathI; chatAMya emane pIDA pahoMcatI hoya to ApaNe zuM karIe? ema kAMI dharmanuM kAma karavAnuM choDI devAya ?"... ItyAdi vicAraNA karI parapIDAparihAra karavAnI upekSA nahi sevavI joie. pUratA pramANamAM udAratA keLavI levAya to paranI pIDAno parihAra karavAnuM zakya che. ochA paise bhavyAtibhavya kAma karavAnI vRtti upara thoDo kAbU mUkI devAthI te te anuSThAnomAM parapIDAnuM varjana karavAnuM zakya bane che. zrI vItarAgaparamAtmAe evuM to koI paNa anuSThAna karavAnuM pharamAvyuM nathI ke jemAM parane pIDA pahoMcADavI paDe. kAma nAnuM thAya, bahu AkarSaka na thAya topaNa 168 bhakti batrIzI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAle paraMtu bIjAne kheda thAya evuM to te na ja karavuM joIe. Ama karavAthI zubha anubaMdha prApta thAya che ane tethI uttarottara kalyANanI paraMparA prApta thAya che. //5-4 je bhUmi upara zrI jinamaMdira baMdhAvavAnuM che, tenI pAse rahenArA lokonI pIDAno parihAra karavAnuM jaNAvIne temanuM sanmAna karavAnuM paNa jaNAvAya che Asanno'pi janastatra mAnyo dAnAdinA yataH / itthaM zubhAzayasphAtyA bodhivRddhiH zarIriNAm // 5-5 // Asanno'pIti-Asanno'pi taddezavartI svajanAdisambandharahito'pi / itthaM bhgvdbhktipryuktovAyoti II-II kahevAno Azaya e che ke, je jagyAmAM zrI jinAlaya baMdhAvavAnuM che, te jagyA grahaNa karatI vakhate parapIDAno parihAra karavAthI jema dharmasiddhi thAya che arthAt parapIDAno parihAra dharmasiddhinuM aMga bane che; tema bIjuM paNa dharmasiddhinuM aMga bane che; te A zlokathI jaNAvAya che. "zrI jinAlayanI AsapAsa rahenAra lokonuM; dAna ApavA dvArA ane satkArAdi karavA dvArA bahumAna karavuM. jethI e pramANe te lokone zubhabhAvanI vRddhi thavAthI samyagdarzananI vRddhi thAya che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. bhAvArtha spaSTa che ke paramatAraka zrI jinAlayanI AsapAsa rahetA loko potAnA saMbaMdhI na hoya to paNa temane ucita dAnAdi ApavA dvArA anukULa banAvavA joIe. kAraNa ke AvI rIte bhagavAna zrI jinezvaradevanI bhaktinA kAraNe karelA audAryathI e lokone zubha bhAvanI prApti thatI hoya che. "jainono dharma kevo che ke ApaNA jevAnuM paNa AvuM aucitya karAya che." - AvA prakAranA zubhabhAvanI prAptithI temane bodhi-samyagdarzananI prApti vagere thAya che. zAstrakAraparamarSioe jaNAvyA mujaba dareka anuSThAna karavAmAM Ave to te kharekhara ja paramatAraka zrI jinazAsananI prabhAvanAnuM kAraNa banyA vinA nahi rahe. AvI prabhAvanA karavA mATe khUba ja udAratA keLavavI paDatI hoya che. sarvazreSTha anuSThAna sarvazreSTha phalanuM kAraNa na bane to te udAratApUrvaka karAyuM nathI - tema mAnavuM paDe. atyAre zrI jinAlayonuM je rIte nirmANa thaI rahyuM che te aMge thoDI vicAraNA karavAnuM khUba ja Avazyaka banyuM che. svadravyathI zrI jinAlayo baMdhAvavAnI vAta kvacita ja saMbhaLAya che. tethI udAratAnI vAta to lagabhaga visAre paDavA mAMDI che. devadravyano upayoga karIne moTAbhAganAM zrI jinamaMdiro taiyAra thAya che. emAM keTalo apavyaya thAya che teno vicAra karavAnuM paNa lagabhaga Avazyaka jaNAtuM nathI. suvihita pU. sAdhubhagavaMto pAsethI ucita vidhinuM jJAna meLavI khUba ja udAratApUrvaka zrI jinAlayanuM nirmANakArya svadravyathI karavuM joie. jyAM svadravyathI pUjA karavAnuM paNa zakya lAgatuM na hoya eka parizIlana 169
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM svadravyathI zrI jinAlayanA nirmANanI vAta karavAnuM thoDuM vicitra ja lAgaze. paraMtu emAM vAMka zAstrakAra paramarSiono nathI, ApaNI anudAratAno che. //pa-pI A rIte zrI jinAlayanA nirmANanA kArya mATe bhUmisaMbaMdhI vidhi jaNAvIne have tenI sAmagrIsaMbaMdhI vidhi jaNAvAya che- iSTakAdi dalaM cAru dAru vA sAravanavam / vAgharIyA prAhiM mUkyorityena yatnatiH -ddA iSTakAdIti-AdinA pASANAdigrahaH / cAru guNopetaM / dAru vA cAru / yalAnItaM devatAdhupavanAdeH praguNaM ca / sAravat sthiraM khadirasAravat / gavAdInAmapIDA bahubhArAropaNakRtapIDAparihArarUpA tayA / mUlyaucityena grAhyaM tatkArivargataH / tadgrahaNaM ca pUrNakalazAdisuzakunapUrvaM zreyaH / suzakunazca cittotsAhAnuga rUti bAvanIyam Ika-ddA sArI iMTa vagere ane majabUta sAravALuM lAkaDuM, baLada vagerene pIDA na thAya te rIte ucita mUlya vaDe zakunAdipUrvaka levuM." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI jinAlayanA nirmANa mATe iMTa ane pASANa vagere suMdara guNathI yukta levA. lAkaDuM paNa suMdara devatAdithI adhiSThita evA upavana ke vanAdithI lAveluM, sIdhuM ane khadirAdi lAkaDAnI jema sArabhUta levuM. e iMTa, pASANa ke lAkaDA vagere lAvatI vakhate, tene vahana karanArA baLada vagere upara adhika bhAra nAkhavAthI athavA to vadhAre paDatA pherA karAvavAthI baLada vagerene pIDA na pahoMce teno khyAla rAkhavo. iMTa, pASANa vagere letI vakhate tene banAvanArA pAsethI te aMge je ucita mUlya hoya te ApIne te sAmagrI levI. "derAsara mATe joie che. sArAmAM sArI sAmagrI Apazo ane vyAjabI bhAva lezo.".. vagere kahIne te te sAmagrI levI nahi. A pramANe sAmagrInuM grahaNa paNa suMdara pANIthI bharelA kaLaza vagere zubha zakuno pUrvakanuM hoya to te kalyANanuM kAraNa bane che. suzakuno cittanA utsAhane anusaratAM hoya che arthAt cittanA utsAhane sUcavanArAM e suzakuno hoya che. cittano utsAha atyaMtara zakuna che ane pUrNakaLazAdi bAhya zubha zakuno che, je atyaMtara zakunane jaNAve che. A viSayamAM caudamI batrIzImAM varNavelA trividha pratyayonuM paNa anusaMdhAna karI levuM joIe. Azaya e che ke Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyaya - A traNa pratyaya che. karavA dhArelAM anuSThAno phalaprada thaze ke nahi AvI zaMkAne dUra karavAnuM kArya pratyaya kare che. AtmAne karavAnI icchA hoya, ApaNA e ISTane karavAnuM gurubhagavaMta kahetA hoya ane e karatI vakhate zubhazakuno thatAM hoya tyAre A rIte traNa pratyayathI karAtuM kArya siddha thatuM hoya che. AvI ja rIte zrI jinamaMdiranA 170 bhakti batrIzI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirmANa prasaMge iMTa, pASANa ane kASTha vagere grahaNa karatI vakhate trividha pratyayane anusaravAnuM Avazyaka che, jethI vinA vilba kAryanI siddhi avazya thaze. pa-ell. zrI jinAlayanA nirmANa prasaMge nokarInI sAthe kaI rIte vartavuM te jaNAvAya che- bhRtakA api santoSyAH svayaM prakRtisAdhavaH / dharmo bhAvena na vyAjAd dharmamitreSu teSu tu // 5-7 // bhRtakA iti-svayaM prakRtisAdhava eva bhRtakA niyojyAH / te'pi santoSyAH / teSAmapi dharmanimittatvena dharmamitratvAt teSu vaJcanavirahitabhAvenaiva dharmopapatteH / / 5-7 / / svabhAvathI saraLa evA nokarone paNa saMtoSavA. kAraNa ke dharma, bhAvathI thAya che. tethI dharmamAM sahAyaka evA temanA vize chaLa-prapaMca karavAthI dharma na thAya." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. tenuM tAtparya e che ke zrI jinAlayanA nirmANakArya mATe svabhAvathI ja pote saraLapariNAmI hoya evA nokaro vagere kAryakarone rAkhavA ane temane paNa yogya vetana (pagAra) vagere ApIne saMtoSa Apavo joie. "tame paNa zrI jinAlayanA nirmANamAM sahAyaka cho'... ityAdi rIte vacanothI temane prasanna karavA. e nokara ke majUra che, ema vicAravAne badale zrI jinAlayanA nirmANakArya svarUpa dharmamAM kAraNa hovAthI kharI rIte temane dharmamitra mAnavA joie. AvA dharmamitrone vize koI paNa jAtanuM kapaTa vagere karavuM nahi. game te rIte paisA ochA ApIne temanI pAsethI kAma vadhAre levuM; temane samayasara pagAra Apavo nahi ane Avazyaka hovA chatAM rajA na ApavI.. vagere dvArA temane ThagavA nahi. kAraNa ke evA vizuddha bhAvathI ja dharmanI upapatti thAya che. anyathA dharmasaMgata nahIM bane. udAratAno Azaya na hoya to upara jaNAvyA mujaba nokara vagere karmakaronI pratye dharmamitrano bhAva nahi Ave. //pa-zI zrI jinAlayanA nirmANanA viSayamAM bhUmi vagere bAhya zuddhine AzrayIne vidhi jaNAvIne have AMtarika bhAvanA viSayamAM vidhi jaNAvAya che- svAzayazca vidheyo'trAnidAno jinarAgataH / anyArambhaparityAgAjjalAdiyatanAvatA // 5-8 // svAzayazceti-svAzayazca zubhAzayazca vidheyaH / atra jinabhavanakRtye / anenAlambanatvAkhyaviSayatayA zuddhirabhihitA / anidAno nidAnarahitaH / jinarAgato bhagavadbhakteH / anenoddezyatvAkhyaviSayatayA zuddhirabhihitA / anyeSAM gRhAdisambandhinAmArambhANAM parityAgAt / jalAdInAM yA yatanA svakRtisAdhyajIvapIDAparihArarUpA tadvatA / anena sAdhyatvAkhyaviSayatayA zuddhirabhihitA / / 5-8 // eka parizIlana 171
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya (gRhAdisaMbaMdhI) AraMbhanA parityAgathI jalAdinI yatanAvaMte zrI jinAlayanA nirmANakAryanA viSayamAM bhagavAna zrI jinezvaradeva pratyenI bhaktithI niyANAthI rahita evo zubha Azaya karavo joIe. (arthAt evA zubha AzayathI zrI jinAlayanuM nirmANakArya karavuM joIe.) - A pramANe AThamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI jinAlayanA nirmANakAryamAM zubha Azaya keLavavo joIe. zrI tIrthaMkara paramAtmAnI bhaktinA AzayathI ja e kArya karavuM joIe. potAnI kIrti ke khyAti vadhe... vagere koI paNa jAtanA A lokasaMbaMdhI ke paralokasaMbaMdhI phaLanI apekSAthI rahita banI mAtra taravAnA AzayathI zrI jinAlayanuM nirmANakArya karavuM joIe. tema ja gRhAdisaMbaMdhI anya AraMbhono tyAga karIne jalAdisaMbaMdhI yatanApUrvaka zrI jinamaMdira baMdhAvavuM joie. zakya prayatna jalAdi jIvonI pIDAno parihAra karavA svarUpa yatanA che. zrI jinAlayanuM ahIM nirmANa karAya che tethI kRtino viSaya maMdira che ane tenA viSaya zrI vItarAgaparamAtmA che. A rIte AlaMbanasvarUpa viSaya zuddha che. e viSayamAM rahelI viSayatA AlaMbanatA nAmavALI che. dvArA zAtra vidheyaH A pramANe kahevAthI AlaMbanatAga(nAmavALI)viSayatAne laIne zuddhinuM varNana karyuM che. nilAno rinarItiH A pramANe kahevAthI zrI jinAlayanI uddezyatAne laIne zuddhinuM varNana karyuM che. zrI jinAlayano uddezya A loka ke paralokasaMbaMdhI koI paNa jAtanuM phaLa nathI. mAtra paramAtmAnI bhaktinA uddezathI ja zrI jinAlaya baMdhAvAya che. tethI te uddezyamAM rahelI uddezyatAsvarUpa viSayatAne AzrayIne zuddhinuM varNana karyuM che. zrI jinAlayanA nirmANakAryathI sAdhya virati hovAthI tene laine cAra"parityAMnAviyatanAvatA - A pramANe kahIne sAdhyatvAkhyaviSayatAne AzrayIne zuddhi varNavI che. AraMbha parityAga ane yatanA sAdhya che. emAM rahelI sAdhyatvAkhyaviSayatAne AzrayIne Azayazuddhi kArama. ItyAdithI jaNAya che. AlaMbana, uddezya ane sAdhya : A traNeya zrI jinAlayanA nirmANakAryamAM zuddha hovAM joIe. anyathA vivalita phaLanI prApti nahi thAya. A zlokamAMnuM 'nilAne pada dhyAnamAM rAkhavAnI khUba ja AvazyakatA che. paramatAraka zrI jinAlayanuM nirmANa kArya karatI vakhate paNa A loka ke paralokasaMbaMdhI koi paNa phaLanI AzaMsA jo rAkhavAnI na hoya to zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA paramatAraka dharmanI ArAdhanA karatI vakhate evI AzaMsA kaI rIte rAkhI zakAya? I5-8 A rIte AraMbhano tyAga karavAthI yatanApUrvaka paNa zrI jinamaMdiranA nirmANamAM AraMbha to thAya che ane tethI pApabaMdha paNa thAya che to te vivakSita phaLanuM kAraNa kaI rIte thAya - A zaMkAnuM samAdhAna karatAM jaNAvAya che- 172 bhakti batrIzI
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ itthaM caiSo'dhikatyAgAt sadArambhaH phalAnvitaH / pratyahaM bhAvavRddhyAptai rbhAvayajJaH prakIrtitaH // 5-9 // itthamiti-itthaM ca yatanAvattve ca / eSa prakRta ArambhaH / adhikatyAgAniSphalAdhikArambhanivRtteH / phalAnvitaH zreyaH-phalayuktaH sadArambhaH / pratyahaM pratidivasaM / bhAvavRddhyA kRtAkRtapratyupekSaNAdizubhAzayAnubandharUpayA / AptaiH sAdhubhiH / bhAvayajJo bhAvapUjArUpaH prakIrtitaH / tadAha-"etadiha bhAvayajJaH" iti / na caivaM dravyastavavyapadezAnupapattiH, dravyabhAvayoranyo'nyasamanuvedhe'pi dravyaprAdhAnyena tadupapAdanAditi draSTavyam || -6/l. A pramANe yatanA hovAthI niSphaLa evA AraMbhanI nivRttinA kAraNe A zrI jinAlayanA nirmANano AraMbha kalyANanuM kAraNa bane che. dararoja bhAvanI vRddhi thatI hovAthI te kAryane bhAvayajJa tarIke varNavyuM che." - A pramANe navamA zlokano artha che. teno Azaya e che ke - pUrve jaNAvyA mujabanI vidhi anusAra zrI jinAlayanuM nirmANakArya karatI vakhate niSphaLa (binajarUrI) anya AraMbhano tyAga karavAthI; jayaNAthI yukta je AraMbha thAya che; te kalyANakara phaLanuM kAraNa bane che. zrI jinAlayanA nirmANakAryanA kALamAM dararoja "keTaluM kAma thayuM, keTaluM kAma bAkI che; e bAkInuM kAma kevI rIte vilaMba vinA pUrNa karavuM...' ityAdi zrI jinamaMdira saMbaMdhI vicAraNAmAM magna hovAthI bhAvanI vRddhi thAya che. AvA zubha AzayanA anubaMdhanA kAraNe A sadAraMbhane (zrI jinamaMdiranA nirmANakAryane) Ata-sAdhujanoe bhAvayajJa arthAta bhAvapUjA svarUpa varNavyo che. SoDazakaprakaraNanA chaThThA SoDazakanI caudamI gAthAmAM naMdi mAvala: A padothI upara jaNAvyA mujaba sadAraMbhane bhAvapUjA-bhAvayajJa svarUpa varNavyo che. "A rIte zrI jinAlayanA nirmANakAryane bhAvapUjAsvarUpa bhAvayajJarUpe varNavavAmAM Ave to tene dravyastava tarIke varNavavAnuM ucita nathI' - A pramANe nahi kahevuM joie; kAraNa ke A sadAraMbhamAM dravya ane bhAvamAM ekabIjAno sArI rIte anuvedha hovA chatAM zrI jinAlayanA nirmANakAryamAM dravyanuM (dhanAdi dravyanuM) prAdhAnya hovAthI te kAryane dravyastava tarIke upapanna karyuM che, tethI temAM koI doSa nathI. upara jaNAvyA mujaba vidhi ane zuddhipUrvaka karAyeluM A zrI jinAlayanuM nirmANakArya dravyastava svarUpa hovA chatAM zrI tIrthaMkara paramAtmAnI paramatAraka AjJAnI ArAdhanA svarUpa bhAvathI gabhita hovAthI bhAvapUjAsvarUpa paNa che. //pa-9 zrI jinAlayanA nirmANa pachI je karavAnuM che te jaNAvAya che- jinagehaM vidhAyaivaM zuddhamavyayanIvi ca / drAk tatra kArayed bimbaM sAdhiSThAnaM hi vRddhimat // 5-10 // eka parizIlana 103
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinagehamiti-avyayanIvi paripAlanasaMvardhanadvArA'hIyamAnamUladhanam / / 5-10 // "A rIte zuddha zrI jinamaMdira ane akSayanIvine karIne jema bane tema zIgha zrI jinabiMba karAvavuM. kAraNa ke zrI jinabiMbanA adhiSThAnavALuM zrI jinAlaya vRddhine pAme che." - A pramANe dazamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke pUrve jaNAvelA vidhividhAnathI zrI jinAlayanuM nirmANa karIne pU. sAdhubhagavaMtone soMpI nA devuM. "A tamane soMpyuM. jIrNa-zIrNa thAya to tame ja tenI sArasaMbhALa rAkhazo...vagere kahIne zrI jinAlayanA sArasaMbhALanI javAbadArI pU. sAdhubhagavaMtano upara nAMkhavI nahi paraMtu akSayanIvinuM nirmANa karI bhaviSyamAM zrI jinAlayanI surakSA saraLatAthI thAya tema karavuM. zrI jinAlayanA jIrNoddhArAdi mATe sthApana karelI mUDI(mUladhana)ne akSayanIvi kahevAya che. zakya prayatna teno upayoga karyA vinA tenuM paripAlana ane saMvardhana karavA prayatnazIla banavuM joIe. jethI bhaviSyamAM koI vAra viSamasthitimAM zrI jinAlayanI sArasaMbhALa sArI rIte karI zakAya. A rIte zrI jinamaMdironuM nirmANakArya karAya to zrI jinAlayonA jIrNoddhArAdinAM kAryo vyavasthita thAya. A viSayamAM vartamAna kAryapaddhatino navesarathI vicAra karavAnI AvazyakatA che. zrI jinAlayanuM nirmANa, teno jIrNoddhAra, tenI sArasaMbhALa ane teno vahIvaTa tema ja A badhAmAM pU. sAdhubhagavaMtono puruSArtha... vagere bAbato pharIthI vicAraNA mAMge che. A zlokamAM jaNAvyA mujaba ApatkAlamAM jeno upayoga karavAno che evAM dravyothI nUtana maMdironuM nirmANa thaI rahyuM che - e keTalA aMze ucita che, te vicAravuM joIe. zrI vItarAgaparamAtmAnuM maMdira pUrNa thaye chate turata ja zrI jinabiMba bharAvIne zrI jinAlayamAM pratiSThita karavuM joie. kAraNa ke zrI jinabiMbathI adhiSThita thayeluM e maMdira vRddhivALuM bane che. //pa-1nA zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka biMbanA nirmANane AzrayIne vidhi jaNAvAya che- vibhavocitamUlyena kartuH pUjApurassaram / deyaM tadanaghasyaiva yathA cittaM na nazyati // 5-11 // vibhaveti-pUjAbhojanapatrapuSpaphalAdinA / anaghasyAvyasanasya / evakAreNa strImadhadyUtAdivyasanino niSedhaH / yathA yena prakAreNa / cittaM na nazyati / kArayitRvaijJAnikayoH kAluSyalakSaNaH cittanAzo na bhavati / pratiSiddho hoSa dharmaprakrame'maGgalarUpastattvajJairiti / / 5-11 / / "potAnI saMpattine anurUpa mUlya ApavA vaDe; (zrI jinabiMbanA kartA zilpInI) bhojanapAnapuSpAdithI pUjA karavA pUrvaka; je rIte baMnnenA cittano nAza na thAya te rIte jugArAdi vyasanathI rahita evA zilpIne zrI jinabiMba ghaDAvavA (bharAvavA) ApavuM." - A pramANe agiyAramA zlokano sAmAnya artha che. 174 bhakti batrIzI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAnuM tAtparya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba vidhipUrvaka nirmANa pAmelA zrI jinAlayamAM birAjamAna karavA mATe zrI jinabiMba bharAvavuM joie. je zilpIne A kArya soMpavAnuM che; te kArya aMge potAnI saMpatti pramANe ucita mUlya ApavuM joie. koi paNa jAtanI kRNatA karyA vinA udAratApUrvaka A kArya karavuM joie. A kArya karanAra zilpIne kArya soMpatAM pUrve; bhojana karAvavuM, pAnanuM bIDuM ApavuM, puSpa arpaNa karavAM ane zrIphaLAdi ApavAM... vagere rIte tenI pUjA karavI. pratimAjI bharAvavA mATe zilpI evo pasaMda karavo ke je strI-madirA ane jugAra vagereno vyasanI na hoya. anyathA vyasanavALA zilpIne pratimAjI ghaDavAnuM kArya soMpavAmAM Ave to kAlAMtare pratimAjI bharAvanArane pazcAttApa (Ane kyAM kAma ApyuM, na ApyuM hota to sAruM thAta... ityAdi rIte pazcAttApa) thaze ane zilpI-vaijJAnikane Thapako sAMbhaLavAno prasaMga Avaze. tethI vyasanathI rahita ja zilpIne; karanAra vaijJAnika ane karAvanAra gRhastha baMnenA cittano anukrame upAlaMbha (Thapako) ane anuzaya (pazcAttApa) dvArA vinAza na thAya e rIte pratimAjI bharAvavAnuM kAma ApavuM joie. tattvanA jANakAroe dharmakArya prAraMbhe amaMgalasvarUpa evA A cittavinAzano niSedha karyo che. tethI pratimAjI bharAvavA svarUpa paramamaMgalakAryamAM cittano vinAza na thAya - enuM cokkasa dhyAna rAkhavuM joie. zilpI, mahetAjI, kAryakartA vagere paisA lai gayA... vagere prakAranI aneka phariyAdo Aje sAMbhaLavA maLe che. mATe A viSayamAM cokkasa khAtarI karIne ja kArya soMpavuM joie. anyathA saMkliSTa citta banyA vinA nahi rahe. saMkliSTa kAryo sva-52nA hitane karanArAM nahIM thAya : e yAda rAkhavuM joie. // 5-11 // upara jaNAvyA mujaba biMba bharAvanAra ane zilpI : e baMnenA cittano nAza na thAya e mATe nirvyasanIne ja te kArya karavA mATe ApavuM joie. tethI baMnenA saMbaMdhamAM koi paNa jAtanI vikalatA prApta thatI nathI. thoDo paNa cittano bheda phaLanI hAnine kare che. tethI baMnenA saMbaMdhamAM koi paNa prakAranI vikalatA na ja AvavI joie. AthI samajI zakAze ke zrI jinabiMbanA nirmANakAryamAM bhAvanuM ja prAdhAnya che. e bhAvanuM prAdhAnya jaNAvAya che-- yAvantazcittasantoSAstadA bimbasamudbhavAH / tatkAraNAni tAvantItyutsAha ucito mahAn // 5- 12 // yAvanta iti--tadA biMbakAraNe / tAvanti tAvadvibakAraNasAdhyaphalodayAt / / 5-12 / / "zrI jinabiMba karAvatI vakhate; biMbanA kAraNe utpanna thayelA jeTalA cittanA saMtuSTa pariNAmo che te badhA ja biMbanA nirmANakAryanAM kAraNa che. tethI ucita utsAha mahAna che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke upara jaNAvyA mujaba vidhipUrvaka zrI jinabiMba bharAvavAthI baMnnenA cittano nAza thato nathI. jema jema biMba bharAvavAnuM kArya AgaLa eka parizIlana 175
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgaLa cAlavA mAMDe che tema tema biMba bharAvanArane cittamAM saMtoSa (prItivizeSa) utpanna thAya che. e badhA ja cittapariNAmo biMbanI nirmitimAM kAraNa bane che. kAraNa ke tAttvika rIte te pariNAmothI ja biMba bharAvavAnA kAryanI samApti thAya che. biMba karAvavA svarUpa sAdhya-phaLanI prApti, e cittanA saMtoSothI thAya che. bhAvane anurUpa phaLa prApta thatuM hovAthI ahIM prItivizeSa sAnubaMdha (uttarottara vRddhimata) karavo joIe. je utsAhathI kAryano AraMbha karyo hato tenI apekSAe kAryanI samApti sudhI e utsAha vadhato rahevo joie. "kAma zarU karyuM che to have patAvo". ItyAdi rIte utsAhabhaMga thavo nA joIe. anyathA biMbanirmANAdi kAryamAM bhalIvAra nahi rahe. AthI samajI zakAze ke kAryanI siddhimAM ucita utsAha(cittanA saMtoSAtmaka pariNAma)nuM prAdhAnya che. audArya ane dhairya vagere guNo na hoya to cittano utsAha jALavavAnuM khUba ja kaThina che. lokottara anuSThAno tAttvika rIte utsAhane laIne paramanirjarAnAM kAraNa bane che. pa-1rA cittano vinAza nahi karavAnuM jaNAvavA pAchaLa je Azaya che, tene spaSTa karAya che tatkartari ca yA'prItistattvataH sA jine smRtA / pUryA daurhRdabhedAstajjinAvasthAtrayAzrayAH // 5-13 // tatkartari ceti-tatkartari ca bimbanirmAtari ca / yA'prItiH sA tattvataH phalato jine smRtA / tadAlambanakAyA api tasyA jinoddezakatvAt / sA ca sarvApAyaheturiti tatparihAre yalo vidheyaH / tadAha"aprItirapi ca tasmin bhagavati paramArthanItito jJeyA / sarvApAyanimittaM hyeSA pApA na kartavyA / / 1 / / " tadaprIteH sarvathA parihAryatvAt / dau<
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa hovAthI tene dUra karavA mATe prayatna karavo joIe. zrI SoDazakaprakaraNamAM (7-7) enA anusaMdhAnamAM jaNAvyuM che ke - "zilpIne vize karAyelI aprIti paNa paramArthathI bhagavAna zrI jinezvaradevane vize jANavI. A aprIti sarva apAyanuM nimitta che. tethI pApasvarUpa A aprIti karavI nahi." tethI zilpIne vize thatI aprIti sarvathA parihAra(tyAga) karavA yogya che. zilpI pratye aprIti to karavI ja nahi' - e pramANe jaNAvI uttarArdhathI tene prIti thAya e pramANe karavAnuM jaNAvyuM che. eno Azaya e che ke pratimAjInuM nirmANakArya karatI vakhate zilpIne je je viziSTa manoratho thAya te te manoratho vinA vilaMbe pUrNa karavA joie. sAmAnyathI pratimAjIno nirmAtA zilpI bAla, kumAra ane yuvAna hoya che. tene potAnI avasthAnusAra ramakaDAthI ramavAnI, mitronI sAthe haravA-pharavAnI ane bhojanavizeSa... vagerenI icchA thAya - e banavAjoga che. e icchAone turata ja pUrI karI devAnuM khAsa dhyAna rAkhavuM. e vakhate bAlAdi avasthA zilpInI che - ema mAnyA vinA paramAtmAnI ja e traNa avasthA samajIne paramAtmAnI ja icchAne ApaNe pUrNa karI rahyA chIe - ema samajavuM. e avasthAtrayanuM pratimAjImAM uddabhAvana karI manamAM utpanna thayelA e zilpInA manoratho; ramakaDAM vagere ApavA vaDe vilaMba vinA pUrNa karavA joIe. anyathA zilpInI te te icchAo pUrNa nahi thavAnA kAraNe tene aprasannatA prApta thaze. jethI pariNAme pratimAjI bharAvavAnuM kArya bagaDaze. tethI zilpInA manoratho zilpInA nathI, paraMtu zrI jinezvaradevanI avasthAtrayane (bAla-kumAra-yuvAnAvasthAtrayane) AzrayIne pratimAjImAM ubhAvana karAyelI avasthAtrayanA ja e manoratho che - ema mAnIne te pUrNa karavA joIe. A rIte karavAthI ja bhagavAna pratyenI bhaktino prakarSa saMgata thAya che. e pramANe zrI SoDazakaprakaraNamAM kahyuM paNa che ke- "adhika guNavALA evA paramAtmAsaMbaMdhI zilpIne potAne thayelA je manoratho che; tenAthI yukta eTale ke tene pUrA karavA dvArA cokkasapaNe nyAyathI prApta thayelA dhanathI nirmaLa aMta:karaNe zrI jinabiMba karAvavuM joie. (7-8) ahIM zrI jinabiMba karAvavAnA prasaMge bAlAdi avasthAtraNane anusaranArA manoratho vidvAnoe kahyA che. zilpInA cittamAM uddabhavelA e bAlAdi avasthAnurUpa manoratho hoya; tethI te icchAonI pUrti mATe ramakaDAM vagere ApavAM joIe." (7-9). A rIte upayogapUrvaka zilpInI te te icchAone pUrNa karavAthI cokkasa ja kAryanI siddhi thAya che. cAlu vyavahAramAM paNa jemanI pAsethI kAma levAnuM che; te kAryakaronI te te jarUriyAta aMge khUba ja upayogapUrvaka dhyAna ApIe ane teone te aMge kahevAnI jarUra ja na paDe to te kAryakaro ApaNuM kAma sajvara ane sarasa karI Ape che - e ApaNe najare joIe eka parizIlana 177
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ chIe. tethI pratimAjI bharAvatI vakhate e rIte dhyAna rAkhI zilpIne khuza rAkhavo joIe - e paramArtha che. I5-1all zrI jinabiMba karAvatI vakhate je vizeSa vidhi karavAno che te jaNAvAya che- svavittasthe'nyavitte tatpuNyAzaMsA vidhIyate / mantranyAso'rhato nAmnA svAhAntaH praNavAdikaH // 5-14 // svavittastha iti-svavittasthe kathaJcitsvadhanAntaH praviSTe paravitte sati / tasya parasya puNyAzaMsA, atrasthAtparadhanAMzAt parasyApi puNyaM bhavatvitIcchArUpA vidhIyate / evaM hi parakIyavittena svavittAnupraviSTena puNyakaraNAnabhilASAbhAvazuddhaM nyAyArjitaM vittaM bhavatIti / tadidamuktam-"yadyasya satkamanucitamiha vitte tasya tajjamiha puNyam / bhavatu zubhAzayakaraNAdityetadbhAvazuddhaM syAt // 1 // iti / tathA'rhato'dhikRtasya nAmnA madhyagatena praNavAdikaH svAhAntazca mantranyAso vidhIyate / mananatrANahetutvenAsyaiva paramamantratvAt / yadAha-"mantranyAsazca tathA praNavanamaHpUrvakaM ca tannAma / mantraH paramo jJeyo mananatrALa hato niyamAn 19 rUti I4-94. potAnA dhanamAM game te rIte bIjAnuM dhana hote chate te vyaktine tenA pramANamAM puNya prApta thAo - AvI icchA svarUpa AzaMsA, pratimAjI bharAvatI vakhate karAya che. zrI arihaMta paramAtmAnA nAma sAthe OM che zarUAtamAM jenA ane svAhA che aMtamAM jenA evo maMtrajAsa karAya che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pratimAjI bharAvavA mATe nyAyopAtta svadravyano upayoga karavAno che. koI kAraNe e dhanamAM jo paradhana AvI gayuM hoya to A pratimAjInA nirmANakAryathI te dhananA svAmI(bIjA)ne paNa puNya prApta thAo AvI icchA rAkhavI joIe. A rIte potAnA dhanamAM pravezelA(AvI gayelA) bIjAnA dhanathI puNya karavAnI icchAno abhAva hovAthI, nyAyathI upArjeluM dhana bhAvazuddha bane che. zrI SoDazakaprakaraNamAM e vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - "ahIM pratimAjInA nirmANamAM je svarUpe jeTalA pramANamAM jenuM vira(dhana) mArA vittamAM jANe-ajANe AvI gayuM che, te puruSane teTalA pramANamAM, pratimAjInA nirmANathI utpanna thayeluM puNya prApta thAo ! - A pramANe zubhAzaya karavAthI pratimAjInA nirmANa mATenuM nyAyaprApta vitta bhAvazuddha bane che. (7-10)" AvA bhAvazuddha svadravyathI pratimAjInuM nirmANakArya karAvavuM. tema ja adhikRta (koI eka) zrI tIrthaMkara paramAtmAnuM nAma jenA madhyabhAgamAM che ane OM tathA svAhA anukrame jenA prAraMbhe ane prAMte che evo ( 7SamA svAhA.. ityAdi) maMtranyAsa karavo joIe. kAraNa ke manana karavA mAtrathI rakSA karato hovAthI te ja parama maMtra 178 bhakti batrIzI
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. A vAta zrI SoDazakaprakaraNamAM nIce mujaba jaNAvI che. zrI jinabiMbamAM maMtrajAsa karavo. 34 namaH pUrvaka zrI vItarAga paramAtmAnuM ja nAma che te paramamaMtra jANavo. kAraNa ke tethI niyama karI manana (jJAna) ane trANa (rakSA) thAya che. (7-11) AthI spaSTa che ke OM namaH vaSamAya... ItyAdi paNa maMtranyAsa karI zakAya che. zrI SoDazakaprakaraNano pATha maMtranyAsamAtranA saMvAda mATe ahIM jaNAvyo che. pa-14 zrI jinabiMba suvarNa, ratna ke pASANAdinuM banAvIe to tema ja moTuM ke nAnuM vagere rIte banAvIe to viziSTa phaLa prApta thAya che ke sAmAnyathI pariNAmanI vizeSatAe phaLavizeSanI prApti thAya che - A zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che hemAdinA vizeSastu na bimbe kintu bhAvataH / ceSTayA sa zubho bhaktyA tantroktasmRtimUlayA // 5-15 // hemAdineti-hema suvarNamAdinA ralAdigrahaH / tena tu na vizeSaH kazcana bimbe / kiM tu bhAvataH pariNAmAt / sa pariNAmaH / tantroktasmRtimUlayA AgamavacanasmaraNapUrvikayA / ceSTayA pravRttyA / zubho bhavati / bhaktibahumAnavinayAdiliGgAnAmAgamAnusaraNamUlatvAt / tadidamAha-bimbaM mahat surUpaM kanakAdimayazca yaH khalu vizeSaH / nAsmAtphalaM viziSTaM bhavati tu tadihAzayavizeSAt / / 1 // AgamatantraH satataM tadvadbhaktyAdiliGgasaMsiddhaH / ceSTAyAM tatsmRtimAn zastaH khalvAzayavizeSaH / / 2 / / " iti / / 5-15 / / suvarNa vagerenA kAraNe zrI jinabiMbamAM koI vizeSa nathI; paraMtu bhAva-pariNAmanA kAraNe vizeSa che. AgamoktavacananA smaraNapUrvakanI bhaktithI karAtI pravRttinA kAraNe e bhAva zubha thAya che." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke sAmAnya rIte suvarNa, ratna vagerenAM pratimAjI banAvavAmAM Ave ke pachI pASANAdinAM pratimAjI banAvavAmAM Ave tema ja nAnAM ke moTAM pratimAjI banAvavAmAM Ave tethI koI vizeSa phaLanI prApti thatI nathI. evA prakAranI koI vizeSatA pratimAjImAM nathI ke jethI phaLavizeSanI prApti thAya. paraMtu bhAvavizeSathI AtmAne viziSTa phaLanI prApti thAya che. e AtmapariNAmasvarUpa bhAvavizeSa; bhaktinA prabhAve AgamavacananA smaraNanA kAraNe thanArI pravRttithI zubha bane che. bhakti, bahumAna, vinaya ane pUjA vagere AgamavacananA smaraNamUlaka hoya che. Azaya e che ke paramAtmA pratyenI bhaktithI tema ja teozrInI pratyenA bahumAnAdithI paramAtmAnAM paramatAraka pratimAjI bharAvatI vakhate je phaLavizeSa prApta thAya che te, suvarNAdinI vizeSatAne laIne prApta thatuM nathI. paraMtu te vakhatanA zubha bhAvathI te prApta thAya che. paramAtmAnI pratyenA bhaktibahumAnAdi bhAvo AgamavacananA anusaraNathI ja prApta thAya che arthAta AgamavacananA anusaraNamUlaka e bhaktibahumAnAdi bhAvo che ane tethI eka parizIlana 179
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamoktanA smaraNapUrvakanI te te pravRttinA kAraNe bhAva zuddha bane che. AthI samajI zakAze ke bhAvathI zUnya mAtra bAhyavizeSane laine phaLavizeSanI prApti thatI nathI. paraMtu bhAvane laine ja pratimAjInA bAhyavizeSa koi vAra phaLavizeSanuM kAraNa bane che. zrI SoDazakaprakaraNamAM e aMge jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - "zrI jinabiMba moTuM suMdara AkRtivALuM ke suvarNAdinuM hoya; emAM je bAhyavizeSa che, tethI ja viziSTa phaLanI prApti thatI nathI. viziSTa phaLanI prApti to AzayavizeSanA kAraNe thAya che." (7-12) "niraMtara Agamane anusaranAro, Agamane anusaranArAo pratyenI bhakti vagere hiMgothI jaNAto ane te te kArya karatI vakhate AgamanA smaraNathI yukta je Azaya hoya che tene prazasta Azaya kahevAya che." (7-13) / / 5-15 // upara jaNAvelA AzayavizeSathI ane tenA abhAvathI karAvAtA zrI jinabiMbanA nAmamAM ane phaLamAM je vizeSa (pharaka) che; te jaNAvAya che-- lokottaramidaM jJeyamitthaM yabimbakAraNam / mokSadaM laukikaM cAnyat kuryAdabhyudayaM phalam // 5- 16 // I lokottaramiti--itthamAgamoktavidhismRtigarbhaceSTAzuddhena / yabimbakAraNam / idaM lokottaraM mokSadaM ca jJAtavyam / anyacca uktaviparItaM ca bimbakAraNaM / laukikaM sadabhyudayaM phalaM kuryAt / pUrvasminnabhyudayasyAnuSaGgikatvam, atra ca mukhyatvamiti vizeSaH / tadidamuktam -' evaMvidhena yabimbakAraNaM tadvanti samayavidaH / lokottaramanyadato laukikamabhyudayasAraM ca // 1 // lokottaraM tu nirvANasAdhakaM paramaphalamihAzritya / abhyudayo'pi hi paramo bhavati tvatrAnuSaGgeNa ||2|| ||5-16 / / zlokArtha spaSTa che. eno Azaya e che ke A pramANe AgamamAM kahela vidhinA smaraNathI yukta pravRttithI zuddha evA AzayathI je biMba bharAvavAmAM Ave che te lokottara koTinuM ane mokSane ApanAruM jANavuM. AnAthI viparIta azuddha pravRttithI azuddha evA AzayathI je bIjuM biMba bharAvAya che te laukika koTinuM ane abhyudaya (khyAti vagere) phaLane karavAvALuM jANavuM. yadyapi lokottara koTinuM je biMba bharAvAya che tenuM phaLa mokSa ane abhyudaya paNa che, paraMtu lokottara sthaLe te abhyudaya phaLa AnuSaMgika che ane laukika sthaLe abhyudaya phaLa mukhya che, tyAM mokSasvarUpa phaLa to maLatuM ja nathI. ATalo pharaka te bemAM che. A vAtane spaSTa karatAM zrI SoDazakaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke-- "AvI rIte zuddha AzayathI je jinabiMba karAvAya che, tene zAstranA jANakAro lokottara arthAt AgamAnusArI tarIke jaNAve che. AzayavizeSathI karAvAtA zrI jinabiMbane choDIne bhakti batrIzI 180
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ anya rIte je zrI jinabiMba karAvAya che - te laukika che ane enAthI abhyudayanI prApti thAya che." (7-14) "paramaprakRSTa (chelluM) phaLane AzrayIne lokottara anuSThAna nirvANa-mokSasAdhaka che arthAt lokottara anuSThAnanuM phaLa mokSa che. AnuSaMgika rIte lokottara anuSThAnanuM parama (zreSTha) abhyudaya paNa phaLa che." (7-15) AthI samajI zakAze ke lokottara anuSThAnanuM phaLa mokSa che ane AnuSaMgika rIte abhyudaya phaLa che. graMthakAra paramarSie AnuSaMgika phaLanuM svarUpa varNavatAM pharamAvyuM che ke mukhya phaLa svarUpa uddezyanI siddhi prasaMge jenI utpatti TALI zakAtI nathI; tene AnuSaMgika kahevAya che. lokottara te te anuSThAnono mukhya uddezya mokSa che. paraMtu te te anuSThAno te uddezyathI karatI vakhate kAlAdinA paripAka svarUpa kAraNasAmagrInA abhAve jyAre mokSanI siddhi na thAya tyAre je puNyabaMdha thAya che ane tenA vipAka(phaLa)svarUpe je abhyudaya prApta thAya che; tenA avarjanane anuSaMga kahevAya che. lokottara anuSThAnasthaLe mokSano uddeza hovAthI zreSTha koTino abhyudaya anuSaMgathI prApta thAya che. laukika anuSThAno sthaLe to mokSano tevo uddeza na hovAthI abhyudaya mukhya rIte prApta thAya che ane mokSano uddeza ja na hovAthI tene prApta karavAno koi prazna ja nathI. / / 5-16 // zrI jinabiMba bharAvavAnA vidhinuM varNana karIne have tenI pratiSThAsaMbaMdhI vidhinuM varNana karAya che-- itthaM niSpannabimbasya pratiSThAptaistridhoditA / dinebhyo'rvAg dazabhyastu vyaktikSetramahAhvayAH // 5- 17 // itthamiti--itthamuktavidhinA / niSpannasya bimbasya pratiSThA / AptaiH ziSTaiH / tridhA uditA / dazabhyastu dazabhya eva dinebhyo'rvAk "dazadivasAbhyantarataH" ityukteH / vyaktikSetramahAhvayA vyaktipratiSThA kSetrapratiSThA mahApratiSThA ceti / tatra vartamAnasya tIrthakRtaH pratiSThA vyaktipratiSThA / RSabhAdicaturviMzatitIrthakRtAM pratiSThA ca kSetrapratiSThA / saptatyadhikazatajinapratiSThA ca sarvakSetrApekSayA mahApratiSThA / tadAha - " vyaktyAkhyA khalvekA kSetrAkhyA ca parA mahAkhyA ca / yastIrthakRdyadA kila tasya tadAdyeti samayavidaH ||1|| RSabhAdyAnAM tu tathA sarveSAmeva madhyamA jJeyA / saptatyadhikazatasya tu carameha mahApratiSTheti / / 2 / / " / / 5-17 / / "pUrve jaNAvelA vidhithI taiyAra karAvela zrI jinabiMbanI pratiSThA daza divasanI aMdara karAvavAnuM jaNAvAyuM che. AptapuruSoe traNa prakAranI pratiSThA varNavI che. eka vyaktinAmanI, be kSetranAmanI ane traNa mahAnAmanI arthAt vyaktipratiSThA, kSetrapratiSThA ane mahApratiSThA : A traNa prakAravALI pratiSThA che.'' A pramANe sattaramA zlokano artha che. eka parizIlana 181
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAno mA spaSTa cha : 'dazadivasAbhyantarataH' - mA po3154:29||naa vayana mu456 divasanI aMdara pUrvokta vidhi mujaba bharAvela zrI jinabiMbanI pratiSThA karavI joIe. ziSTa puruSoe traNa prakAranI pratiSThA varNavI che. jeozrInuM tIrtha pravartatuM hoya te paramatAraka zrI tIrthaMkaraparamAtmAnA biMbanI pratiSThAne pahelI vyaktipratiSThA kahevAya che. RSabhAdi zrI covIza tIrthaMkaraparamAtmAnAM biMbonI pratiSThAne bIjI kSetrapratiSThA kahevAya che ane sarvakSetronI apekSAe ekaso sittera jinanAM paramatAraka biMbonI pratiSThAne trIjI mahApratiSThA kahevAya che. A vAtane jaNAvatAM zrI SoDazaka prakaraNamAM nIce jaNAvyA mujaba jaNAvyuM che. eka vyaktipratiSThA, bIjI kSetrapratiSThA ane trIjI mahApratiSThA. je kALe je zrI tIrthaMkara paramAtmAnuM zAsana pravartatuM hoya te kALe te zrI tIrthaMkara paramAtmAnI je je pratiSThA karAya cha tane saagmn| 201510 paDelI vyatiprati cha. (8-2)" zrI RSabhadeva Adi covIza tIrthaMkaraparamAtmAnI pratiSThAne madhyama (bIja) kSetrapratiSThA kahevAya che ane ekaso sittera zrI tIrthaMkara paramAtmAnI pratiSThAne chellI (trIjI) mahApratiSThA upAya che. (8-3)" // 5-17 // pratiSThAnuM svarUpa jaNAvAya che devoddezena mukhyeyamAtmanyevAtmano dhiyaH / sthApye samarasApatterupacArAd bahiH punaH // 5-18 // devoddezeneti-devoddezena mukhyadevamuddezyatayA viSayIkRtya / Atmanyeva kArayitaryeva / AtmanaH svasya dhiyo vItarAgatvAdiguNAvagAhinyAH / mukhyA nirupacaritA / iyaM pratiSThA / svArthAbodhAtpratiSThAkarmaNA vacananItyA svabhAvasyaiva sthApanA / tadidamuktaM-"bhavati ca khalu pratiSTha nijabhAvasyaiva devatoddezAt / svAtmanyeva paraM yat sthApanamiha vacananItyoccaiH / / 1 / / " iti / tatheta eva sthApye vItarAge / samarasApattevacanAnalakriyAdagdhakarmamalasyAtmano vItarAgatvalakSaNasvarNabhAvApattirUpaparamapratiSThAyA hetutvAdapyasya mukhyatvaM / yadAha-"bIjamidaM paramaM yatparamAyA eva samarasApatteH / sthApyena tadapi mukhyA hantaiSaiveti vijJeyA // 1 // " iti / tathA-"bhAvarasendrAttu tato mahodayAjjIvatAsvarUpasya / kAlena bhavati paramA pratibaddhA siddhakAJcanatA / / 1 / / vacanAnalakriyAtaH karmendhanadAhato yatazcaiSA / itikartavyatayAtaH saphalaiSApyatra bhAvavidhau // 2 // " nanvevaM pratiSThAkArayitaryeva pratiSThopapAdane pratimAyAM pratiSThitatvavyavahAraH, tasyAM ca pUjAdiphalaprayojakatvaM kathaM syAd ? ata Aha-upacArAd bahiH pratimAyAM punariyaM pratiSThA bhavati / yat SoDazakavRttikRt-"bAhyajinabimbagatA tu pratiSThA bahirnijabhAvopacAradvAreNa nija eva hi bhAvo mukhyadevatAsvarUpAlambanaH sa evAyamityabhedopacAreNa viduSAM bhaktimatAM pUjyatApadavImAsAdayatIti / " na caivaM tadadhyavasAyanAzAt pratimAyA apratiSThitatvApattiriti zaGkanIyaM, tannAze'pi tdaahitsyopcrit182 bhakti batrIzI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ svabhAvavizeSasyAnAzAt / dvividho jhupacaritasvabhAvo gIyate-svAbhAvika aupAdhikazca / AdyaH parajJatAparadarzakatvalakSaNaH, antyazca vicitra iti na doSaH / / 5-18 // Azaya e che ke ahIM pratiSThAnA svarUpamAM prazna e thAya che ke A pratiSThA zuM che? je mokSasvarUpane pAmyA che evA mukhyadevavizeSanI pratiSThA karAya che ke pachI saMsAramAM rahelA devavizeSanI pratiSThA karAya che? A be vikalpamAM prathama vikalpa mAnI zakAya evo nathI. kAraNa ke jeozrI moze pahoMcyA che; teozrIne maMtrasaMskArathI ahIM lAvI zakAya ema nathI. maMtrAdinA prayogathI teo ahIM Ave to teo mukta thayA che ema manAze nahi. AvI ja rIte bIjo vikalpa paNa mAnI zakAya ema nathI. kAraNa ke saMsAramAM rahelA devavizeSanuM saMnidhAna; koI vAra hoya to paNa kAyama mATe zakya nahIM bane. tethI bIjA vikalpamAM paNa anupapatti che ja. tethI pratiSThA kone kahevAya che. A praznanA samAdhAna mATe have pratiSThAnuM svarUpa aDhAramA zlokathI jaNAvyuM che. "mukhyadevane (mokSe gayelA zrI vItarAga paramAtmAne) uddezIne potAnI je buddhi che, te buddhinI AtmAmAM(potAmAM) je sthApanA che te mukhya pratiSThA che, kAraNa ke tethI zrI vitarAgaparamAtmAnI sAthe samarasApatti thAya che. zrI jinAlayamAM je pratiSThA karAya che te aupacArika che." - A pramANe aDhAramI gAthAno artha che. eno Azaya e che ke mukhya mukta, asaMsArI) devane uddezIne (uddezya banAvIne) pratiSThA karAvanAramAM ja, zrI vItarAgatva, sarvajJatva, sarvadarzitva ane siddhatva vagere guNonuM avagAhana karanArI potAnI je buddhi che, te buddhisvarUpa bhAvanI je sthApanA che te mukhya pratiSThA che. "zrI vItarAgaparamAtmAmAM je guNo che; teozrInuM je zuddha svarUpa che, evA ja guNo ane evuM ja svarUpa mArA AtmAmAM ane mAruM che."... AvA prakAranI buddhine vItarAgatvAdiguNAvagAhinI buddhi kahevAya che, je paramAtmAnI sAthe potAnA AtmAnA abhedanuM avagAhana kare che. bahuM ja paramAtmA chuM' - AvA prakArano, paramAtmAne uddezya banAvIne je bhAva pragaTe che te bhAvanI potAnA AtmAmAM je sthApanA che, tene upacArathI rahita evI mukhya-tAttvika pratiSThA kahevAya che. kAraNa ke pratiSThA zabdano artha ahIM bAdhita nathI. (arthAt saMgata che.) Agamane anusarI svabhAvanI ja sthApanAne pratiSThA kahevAya che. huM te ja vItarAga chuM' AvA abhedabhAvasvarUpa svabhAvanI ja ahIM potAnA AtmAmAM sthApanA che. tethI A mukhya pratiSThA che. A vAtane jaNAvatAM zrI SoDazakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke "mukhya devatAne uddezIne potAnA bhAvanuM ja AgamanA anusAre sArI rIte potAnA AtmAmAM ja je sthApana karAya che te ahIM pratiSThA che. AthI samajI zakAze ke potAnA tevA prakAranA bhAvanA viSaya svarUpa mukhya devatAnI potAnA AtmAmAM ja AgamamAM jaNAvelI rIte je sthApanA che; tene pratiSThA eka parizIlana 183
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. e sivAya bIjI koI ja pratiSThA nathI. A viSayamAM adhika jANavAnI icchA hoya to AThamA SoDazakamAM jovuM. upara jaNAvyA mujaba svabhAvanI sthApanAne ja ahIM mukhya pratiSThA kahevAya che. enuM e paNa eka kAraNa che ke evI pratiSThAthI sthApya evA zrI vItarAgaparamAtmAnI sAthe samarasApatti thAya che. zrI vItarAgaparamAtmAnA zuddha svarUpa jevuM ja zuddha svarUpa jayAre ApaNuM Avirbhata thAya che tyAre ApaNane samarasApatti prApta thAya che. AvI samarasApattimAM upara jaNAvelI pratiSThA kAraNa bane che. tethI te mukhya upacAra vinAnI (tAttvika) pratiSThA manAya che. | zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacana svarUpa agninI (dAhAnukUla) kriyA vaDe jeno karmamala baLI gayo che evA AtmAne zrI vItarAgaparamAtmAnA zuddha Atmatattva svarUpa suvarNabhAva-(siddhakAMcanatA)nI prApti thAya che, jene samarasApatti kahevAya che. AtmAnuM A rIte paramAtmabhAvamAM pratisthApana thavAthI paramapratiSThA svarUpa samarasApatti che ane teno hetu upara jaNAvyA mujabanI svamAM svabhAvanI sthApanA svarUpa mukhya pratiSThA che. A vAtane spaSTa karatAM zrI SoDazakaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke - "jethI potAnA AtmAmAM paramAtmAnuM sthApana karavuM - e parama samarasApattinuM kAraNa che; bAhya biMbanI sAthe paNa e rIte upacArathI paramAtmAnuM sthApana karavuM - e parama samarasApattinuM kAraNa bane che. tethI A rIte potAnA AtmAmAM ja karAtI nijabhAvanI pratiSThA mukhya-tAttvika jANavI." (8-5) "te bhAvasvarUpa rasendrathI puNyAnubaMdhI. puNyasaMpatti(mahodaya)no lAbha thavAthI kAlAMtare jIvasvarUpa tAMbuM; prakRSTa ane apratihata evA siddhabhAva svarUpa suvarNapaNAne prApta kare che." (8-8) "vacana eTale Agama(zAstra); e vacanasvarUpa agninA prayogathI karmasvarUpa iMdhanano dAha thavAthI je kAraNe A siddhakAMcanatA thAya che; tethI ahIM bhAvavidhimAM zAstra mujaba karAyelI pratiSThA paNa saphaLa che." (8-9). upara jaNAvyA mujaba svamAM svabhAvanI ja pratiSThA gaNAtI hoya to te pratiSThA karAvanAramAM ja hovAthI "A pratimA pratiSThita che.." ityAdi vyavahAra kaI rIte saMgata thaze ane te pratimA pUjAdi phaLanI pratye prayojaka kaI rIte banaze? kAraNa ke ahIM pratiSThA, AtmAmAM AtmasvabhAvanI ja thaI che. pratimAjInI pratiSThA thaI nathI - AvI zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe "vArA vadi punaH' Avo pATha aDhAramA zlokamAM che. eno Azaya e che ke bahAra pratimAjImAM paNa upacArathI A pratiSThA karAya che. zrI SoDazaka prakaraNamAM AThamA SoDazakanI cothI gAthAnI vRttimAM jaNAvyuM che ke - bAhya zrI jinabiMbanI je pratiSThA che te bahAra, potAnA bhAvanA upacAra dvArA bIjAo mATe pUjayatAnuM sthAna bane che. "pratiSThA karAvanAre je mukhyadevatAne uddezya banAvIne potAnA AtmAmAM potAnA bhAvanI pratiSThA karI hatI te ja A mukhyadevatA - zrI vItarAgaparamAtmA che." Avo upacAra bahAra pratimAmAM bhaktithI yukta evA 184 bhakti batrIzI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidvAna puruSo karatA hoya che ane tethI te pratimAjInI pUjAdithI teo phaLane prApta kare che. A rIte bAhya pratiSThA phaLanI pratye prayojikA bane che. A rIte pratiSThA karAvanAranA bhAvanA viSayabhUta paramAtmAnA abhedanuM (te ja A vItarAgaparamAtmA che) paramAtmAnI pratimAmAM je avagAhana thAya che, tevA prakAranA adhyavasAyavizeSathI ja pratimAjInA pratiktitvanA jJAna dvArA pUjAdinuM phaLa prApta thAya che. paraMtu te adhyavasAyano nAza thaye chate pratimAjInA pratiSThitatvanuM jJAna na thavAthI pratimAjImAM apratiSThitatva mAnavAno prasaMga Avaze ane tethI tenI pUjAdithI phaLanA abhAvano prasaMga Avaze. A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke tevA adhyavasAyano nAza thavA chatAM te adhyavasAyathI utpanna thayela upacarita (upacArayukta) svabhAvavizeSano nAza thato nathI arthAt e upacarita svabhAvavizeSane laIne; pratimAjImAM apratiSThitatvano vyavahAra nahi thAya ane tethI pUjAdinA phaLanI anupapatti paNa nahi thAya. Azaya e che ke upacarita svabhAva be prakArano che. svAbhAvika upacarita svabhAva ane aupAdhika upacarita svabhAva. pratimAjImAM sarvajJa ane sarvadarzIpaNAno je upacAra karAya che te svAbhAvika upacarita svabhAva che. svabhAvabhUta svatattvano je upacAra karAya che te svAbhAvika upacarita svabhAva che ane tenAthI bhinna upAdhivizeSane laIne vibhAvabhUtatattvano je upacAra karAya che te aupAdhika upacaritasvabhAva che. A bIjo upacarita svabhAva aneka prakArano che. ahIM pratimAjImAM svAbhAvika upacarita svabhAva hovAthI teno nAza nahi thAya. tethI pratimAjInA apratiSThitatvAdino prasaMga nahi Ave... ityAdi adhyApaka pAsethI barAbara samajI levuM joIe. //5-18 ahIM nijabhAvanI ja pratiSThA hovAthI mukhyadevatAnuM saMnidhAna nathI? tethI pratimAjInI pUjAdithI phaLa kaI rIte maLaze? AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- pratiSThitatvajJAnotthasamApattyA pareSvapi / phalaM syAd vItarAgANAM sannidhAnaM tvasambhavi // 5-19 // pratiSThitatveti-pratiSThitatvajJAnotthayA pUrvapUrvapratiSThitatvapratisandhAnotthApitavacanAdarabhagavadbahumAnAhitayA samApattyA / pareSvapi pratimApUjAkAriSvapi / phalaM vipulanirjarAlakSaNaM syAt / vItarAgANAM rAgarahitAnAM / sannidhAnaM tu samIpAgamanarUpaM kAyikam, ahaGkAramamakArarUpaM mAnasaM ca, mantrasaMskArAdinA asambhavi / taduktaM-"muktyAdau tattvena pratiSThitAyA na devatAyAstu / sthApyena ca mukhyeyaM tadadhiSyanAdyabhAvena / / 1 / / ijyAderna ca tasyA upakAraH kazcidatra mukhya iti / tadatattvakalpanaiSA bAlakrIDAsamA bhavati / / 2 / / " etena pratiSThavidhinA pratimAdau devatAsannidhirahaGkAramamakArarUpaH kriyate, vizeSadarzane'pi svasAdRzyadarzinazcitrAdAvivAhAryAropasambhavAd jJAnasya nAze'pi saMskArasattvAcca na pUjAphalAnupapattiH, aspRshyeka parizIlana 185
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparzanAdinA ca tannAza iti yatparairucyate tannirastaM bhavati, vItarAgadevasthale itthaM vaktumazakyatvAt / sarAge devatvabuddhereva ca mithyAtvAt / devatAyAM sarvajJatvAbhAve vyAsaGgadazAyAM vyavahitanAnAdezeSu pratiSThAkarmabAhulye cAhaGkAramamakArAnupapatteH / saMskAranAze'pUjyatvApatteH / tajjJAnasaMskArayoranugatayoH pUjAphalaprayojakatve gauravAcceti / na ca bhavatAmapi vyAsaGgavazAtpratiSThitatvajJAnAbhAve pUjAphalAnupapattiriti, vizeSaphalAbhAve'pi prItyAdinA sAmAnyaphalAnapAyAt / yaistu yathArthaM pratiSThitatvapratyabhijJAnaM pUjAphalasAmAnya eva prayojakamiSyate, teSAmayamapi doSa eva / ye tu navyanaiyAyikAH-pratiSThavidhinA janitaM vicitramadRSTaM svAzrayAtmasaMyogAzrayasya pUjyatAprayojakamabhyupayanti, teSAM tadvyaktiviziSTasambandhAgrahe'tiprasaGgaH, tadgrahe cAnanugama iti / yatpunarucyate cintAmaNikRtA-"pratiSThitaM pUjayediti' vidhivAkyena pratiSThitatAyAH kAraNatvaM na bodhyate, kiM tu bhUtArthe ktAnuzAsanAdatItapratiSThe pUjyatvaM bodhyate / tathA ca pratiSThadhvaMsaH pratiSThAkAlInayAvadaspRzyasparzAdipratiyogikAnAdisaMsargAbhAvasahitaH pUjyatvaprayojakaH, sa ca prAgabhAvo'tyantAbhAvazca kvaciditi / tadapyavicAritaramaNIyaM / pratiSThayAH kriyecchArUpatve taddhvaMsasya pratimAniSThatvAt, saMyogarUpatve'pi dviSThatvAt, kAraNIbhUtAbhAvapratiyogitvena pUjAphale pratiSThAyAH pratibandhakatvavyavahArA''patteH / ktapratyayasthale'pi "prokSitA vrIhayaH" ityAdau dhvaMsavyApArakatvAkalpanAt kAlAntarabhAvini phale ciravinaSTasya bhAvavyApArakatvaniyamAcca, anyathA'pUrvocchedApa tezca / kiM ca kiJcidavayavanAzena pratimAntarotpattau tava tatra pratiSThadhvaMsAnabhyupagamAtpUjyatAnApattiH, pratiSThitatvabuddhibalAd vrIhiSu saMskRtatvasyeva tena tasya na kSatirityabhyupagame ca yathApratItizabalavastvabhyupagamo'pi balAdApatediti kimatipallavitena // 5-19 // __" pratimA prAvilita cha... ityAdi zAnanA // 25 utpanna thayeTI sabhApattithI; pratimAjInI pUjAdine karanArAone paNa phaLa prApta thatuM hoya che. zrI vItarAgaparamAtmAnuM saMnidhAna to saMbhavatuM nathI." - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke sAmAnya rIte dareka pUjA karanArane pratiSThA joyelI na hovAthI pratimAjImAM upara jaNAvyA mujaba pratiSThitatvanuM jJAna hotuM nathI. paraMtu potAnI pUrvenA pUjAdine karanArAne joIne pratiSThitatvanuM teo anusaMdhAna karI le che. A pratiSThitatvanA pratisaMdhAnathI bhagavAna zrI jinezvaradevonAM avisaMvAdivacano pratye Adara jAge che ane bhagavAna pratye bahumAna janme che. zrI vitarAgaparamAtmAnI mUrti joine teozrInAM paramatAraka avisaMvAdi vacanonuM anusmaraNa thAya: e banavAjoga che. kAraNa ke eka saMbaMdhInuM jJAna bIjA saMbaMdhInuM smaraNa karAve che. A pratimAjImAM jeozrI pratiSThita che te zrI vItarAgaparamAtmAnI vItarAgatAdinA jJAnathI teozrInI yathArthavAditAnuM smaraNa thAya che tema ja hRdayamAM bhagavAna pratye bahumAna janme che. vacana pratyeno Adara ane bhagavAna pratyenuM bahumAna : A bethI prApta thayelI samapatti(vacanonI sAthe ekAtmatA)nA kAraNe pratimAjInI pUjA karanArAone paNa vipula pramANamAM nirjarA svarUpa phaLanI 166 bhakti batrIzI
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApti thAya che. rAgarahita AtmAonuM kAyAthI ke manathI saMnidhAna zakya nathI. pratimAjInI pAse AvavA svarUpa kAyika saMnidhAna che ane tyAM mokSamAM rahIne "A huM chuM athavA A mArI pratimA che. AvA prakAranA ahaMkAra ke mamakAra svarUpa vicArane mAnasika saMnidhAna kahevAya che. koI paNa prakAranA maMtranA saMskArathI zrI vItarAga paramAtmAnuM evuM saMnidhAna zakya nathI. zrI SoDazakaprakaraNamAM e aMge pharamAvyuM che ke "pAramArthika rIte mukti vagere sthAnamAM pratiSThita thayela devatAnI; pratimAjIne vize te devatAnuM adhiSThAna vagere saMbhavita na hovAthI A mukhya pratiSThA zakya nathI."(8-6) "pUjA vagere dvArA pratiSThita karAtA devatAne koi mukhya upakAra ahIM nathI, tethI A atattvanI kalpanA bAlakrIDA jevI che." (8-7) AthI upara jaNAvyA mujabanA pratiSThAnA svarUpane mAnavAthI nIce jaNAvyA mujabanI anyamatavALAnI mAnyatAonuM nirAkaraNa thAya che. keTalAka lokonI evI mAnyatA che ke - "pratiSThAvidhithI pratimAdimAM devatAnuM ahaMkAra ane mamakAra svarUpa saMnidhAna karAya che. pratimA jaDa che ane pote cetana che. AvuM vizeSanuM darzana hovA chatAM devatA saMnidhAna kare e zakya nathI' - A pramANe nahi kahevuM; kAraNa ke potAnuM sAdazya(sarakhApaNuM) jovAthI citra vageremAM jema ApaNane "A huM chuM athavA A mAruM citra che' - ema Aropita jJAna thAya che; tema pratimAdimAM ahatva ane mamatva bAdhita hovA chatAM devatAne Aropita jJAna saMbhavI zake che. "AvuM paNa jJAna jyAre nAza pAmaze tyAre te pratimAjInI pUjA karavAthI phaLa maLaze nahi' - AvI zaMkA nA karavI. kAraNa ke jJAnano nAza thayA pachI paNa tenAthI utpanna thayelA saMskAra to rahe che. aspRzya cAMDAlAdinA sparza vagerethI saMskArano nAza thAya che ane tethI tenI pratimAnI pUjAdithI phaLa prApta thatuM nathI." AvI je mAnyatA che te barAbara nathI. kAraNa ke jyAM vItarAgadevanI sthApanA karAya che tyAM ahaMkAra ke mamakAra svarUpa saMnidhAna zakya nathI. kAraNa ke rAga vagaranA teozrIne ahaMkArAdi saMbhavita nathI. yadyapi A rIte sarAgI devanI tevI sthApanA zakya che; paraMtu sarAgIne deva mAnavAnuM ja mithyAsvarUpa che to temanI sthApanA karavAnI vAta ja kaI rIte saMbhave? yadyapi vItarAga paramAtmAmAM rAga na hovAthI ahaMkArAdi svarUpa saMnidhAna teozrIne na hovA chatAM upara jaNAvyA mujaba citrAdinI jema Aropita saMnidhAna zakya che. paraMtu evA devatAmAM sarvazapaNuM na hoya to vyAsaMgadazAmAM bIjA bIjA kAmamAM vyagra hoya tyAre) vyavahita(avaruddha) aneka sthAnomAM pratiSThAonI kriyAomAM ahaMkAra ane mamakAra svarUpa saMnidhAna upapanna nahi bane. game te rIte vyAsaMga TALIne samudAyamAM te te rIte saMnidhAna karavAmAM Ave topaNa saMskArano nAza thaye chate pratimAmAM apUjayatvano prasaMga Avaze. joke evA prasaMge pratimA pUjaya manAtI nathI. paraMtu jayAre jJAna hoya tyAre pratimAjInI pUjAthI prApta thanArA phaLanI pratye jJAnanI prayojakatA ane jJAnano nAza eka parizIlana 187
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaye chate saMskAra hoya tyAre tevA prakAranA phaLanI pratye saMskAranI prayojakatA mAnavI paDaze. A rIte ananugata(anekarUpe) svarUpe prayojakatA mAnavAmAM gaurava thAya che. tethI pratiSThAvidhithI pratimAjImAM ahaMkAra-mamakArasvarUpa devatAsaMnidhAna karAya che... ityAdi mAnyatA barAbara nathI. pratimAjInI pratiSThA thai che... ityAdi svarUpa pratiSThitatvanA jJAnathI utpanna thayelI samApattinA kAraNe pUjAdinuM je phaLa prApta thAya che, te phaLanI anupapatti; vyAsaMgadazAmAM jJAna(upayoga)nA abhAve thaze ja. paraMtu e rIte vizeSa phaLanI anupapatti thAya topaNa prIti vagerene laine sAmAnya phaLa to maLe che ja. bAkI to pratimAjImAM pratiktitvanA yathArthajJAnane ja pUjAnA sAmAnya phaLanI pratye jeo prayojaka mAne che, temane to AvA sthaLe (vyAsaMganA kAraNe thanArA jJAnAbhAvanA sthaLe) pratimAjInI pUjA vagerenA phaLanI anupapatti thavAnI ja che arthAt te doSa temane rahevAno ja che. tethI temanI paNa mAnyatA ucita nathI. je navyanaiyAyiko e pramANe mAne che ke - pratiSThAvidhithI AtmAmAM je adaSTa utpanna thAya che te adRSTa; svAzrayAtmasaMyogAzraya (sva=adRSTa, teno Azraya AtmA, teno saMyoga pratimAmAM che.) evI pratimAmAM pUjyatvanuM prayojaka bane che. AvI mAnyatAne dharanArA e navyanaiyAyikone tavyaktiviziSTa saMbaMdhanuM jJAna na hoya to 'atiprasaMga'no prasaMga Avaze. Azaya e che ke naiyAyiko AtmAne vibhu mAnatA hovAthI saghaLAya mUrta(rUpAdiyukta dravya) dravyonI sAthe teno saMyoga mAne che. tethI pratiSThA karanAre je pratimAnI pratiSThA karI che te pratimAnI sAthe pratiSThA karanArano je saMyoga che evo ja saMyoga bIjI (apratiSThita) pratimAmAM paNa hovAthI te pratimAmAM paNa pUjyatvano prasaMga Avaze. A atiprasaMganuM nivAraNa karavA pratimAvizeSanuM grahaNa karIe to teno anugama(jJAna) zakya nahi bane. tethI navyanaiyAyikonuM kathana anucita che. ciMtAmaNikAra A viSayamAM je nIce mujaba jaNAve che te paNa teno vicAra na karIe tyAM sudhI ja 2maNIya lAge che. temanuM kahevuM e che ke - 'pratiSti pUnayaMt' A vidhivAkya pratiSThAmAM pUjyatAnuM kAraNatva jaNAvatuM nathI; paraMtu haiM pratyaya bhUtakAlIna arthane jaNAvavA mATe vihita hovAthI atItapratiSThamAM pUjyatva jaNAve che arthAt e vAkyathI 'pratiSThAno dhvaMsa pUjyatvaprayojaka che' - Avo artha sUcita thAya che. te pratiSThAvaMsa; pratiSThAkAlasaMbaMdhI; aspRzyaspardhAdikanA anAdikAlIna saMsargabhAva jeTalA hoya tenAthI sahita hovo joie. dhvaMsa, prAgabhAva ane atyaMtAbhAva A traNa saMsargabhAva che. prAgabhAva (utpatti pUrveno) ane atyaMtAbhAva anAdikALanA che. pratiSThAnA dhvaMsanA kAla daramyAna aspRzyasparzAdi thayelA na hovA joie. anyathA pratiSThAno dhvaMsa pUjyatAno prayojaka nahi bane. 188 bhakti batrIzI
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciMtAmaNikAranuM e kathana ucita nathI. kAraNa ke pratiSThA kriyA athavA icchA svarUpa hoya to teno dhvaMsa pratimAmAM nahi rahe. (kAraNa ke dhvasa svapratiyogInA samavAyI kAraNamAM rahe che.) saMyogasvarUpa pratiSThA mAnIe to teno dhvaMsa pratiSThA karanAra ane pratimAjI baMnemAM hovAthI pratimAjInI jema pratiSThA karanAramAM paNa pUjyatva mAnavAno prasaMga Avaze. pratimAjamAM rahelA ja tAdaza saMyogavizeSane pratiSThA svarUpa mAnavAthI (anuyogitAvizeSathI saMyogAzrayamAM pratiSThA mAnavAthI) pratiSThA karAvanAramAM pUjayatva mAnavAno prasaMga yadyapi nahi Ave paraMtu A rIte pratiSThAnA dhvaMsane; pratimAjInI pUjAthI prApta thanArA phaLanI pratye prayojaka mAnavAmAM Ave to pratiSThAne te phaLanI pratye pratibaMdhaka mAnavAnA vyavahArano prasaMga Avaze. kAraNa ke kAraNabhUta abhAvanA pratiyogIne(jeno abhAva hoya tene) pratibaMdhaka kahevAya che. kAraNabhUta abhAva ahIM pratiSThAno dhvaMsa che. teno pratiyogI pratiSThA che. tene pUjAphaLanI pratye pratibaMdhaka mAnavAno prasaMga Avaze... e spaSTa che. yadyapi ahIM pratiSThAdhvasa dvArA pratiSThAne pratimAjInI pUjAdithI prApta thanArA phaLanI pratye prayojaka mAnavAthI pratiSThAdhvaMsane laIne pratiSThAmAM upara jaNAvyA mujaba pratibaMdhakatvanA vyavahArano prasaMga nivArI zakAya che. paraMtu bhUtakAlIna arthamAM vihita 2 pratyayasthale paNa litA vidAH ItyAdi sthaLe dhvasa dvArA phaLa manAtuM nathI. Azaya e che ke saMskRta (saMskAra karAyelA) vrIhi(anAjavizeSa)ne anuSThAna prasaMge vAvavA joIe. A pramANe jaNAvatI vakhate tyAM prokSitavrIhine ja phaLanI pratye prayojaka manAya che. paraMtu prokSaNa - (saMskaraNa)dhvasane prayojaka mAnavAmAM Avato nathI. to ahIM pratiSThAdhvasane phaLanI pratye dvAra(avAMtara vyApAra)rUpe prayojaka mAnavAnuM kaI rIte ucita manAya ? kAraNa ke je kAraNanA nAza pachI lAMbA kALe je phaLanI prApti thAya che (arthAt je phaLanI prApti thatAM pUrve ja lAMbA kALe tenA kAraNano nAza thayo che) te phaLanI pratye te kAraNanuM dvAra kalpAya che ane te bhAvasvarUpa ja manAya che. dAnAdi dharmanI ArAdhanAthI ghaNA lAMbA kALe svargAdinI prApti thatI hoya che. te vakhate dAnAdi nAza pAmelA hovAthI dAnAdithI utpanna apUrva (puNyAdi) dvArA dAnAdine svargAdinI pratye kAraNa manAya che. anyathA ahIM paNa dAnAdinA dhvasane svargAdinI pratye kAraNa mAnI zakAya che. paraMtu apUrvanA ucchedanI ApattinA kAraNe ema karAtuM nathI. anyathA apUrvanA ucchedano prasaMga Avaze - e spaSTa che. yadyapi kvacit yAgAdidhvasamAM svargAdinI prayojakatA manAya che; paraMtu pratiSThAdhvaMsamAM dvArasvarUpe prayojatA mAnavAnuM ja zakya nathI. kAraNa ke pratiSThAdhvasanA abhAvamAM pUjayatva temanA mate prasiddha hovAthI pratiSThAdhvaMsamAM pratimAjInI pUjAdithI prApta thanAra phaLanI pratye prayojakatA mAnavAnuM zakya nathI; te jaNAvAya che vi. ityAdi graMthathI. eno Azaya e eka parizIlana 189
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ke pratimAjInA koI avayavano nAza thavAthI te pratimAMtara che; ema ciMtAmaNikAra mAne che. tevA prasaMge pratimAnI pratiSThA thayelI na hovAthI teno dhvaMsa paNa hoto nathI ane Ama chatAM pratimAjIne teo pUjaya mAne che. AthI samajI zakAze ke pratiSThAnA dhvasamAM pUjAdi phaLanI prayojakatA mAne to vinaSTaavayavavALI pratimAmAM pUjayatva mAnI zakAze nahIM. yadyapi saMskRta vrIhimAM te khaMDita thavA chatAM temAM jema saMskRtatvanI buddhi thAya che; tema koI avayava nAza pAmavAnA kAraNe pratimAMtaranI utpatti thavA chatAM tyAM te pratimA pratiSThita che; tevI (pratiSThitatvanI) buddhi thAya che. te buddhinA sAmarthyathI ja te pratimAmAM pUjayatva manAya che, tethI koI doSa nathI. paraMtu A rIte pratItinA baLe jo padArthanI siddhi mAne to nityasvAdi aneka dharmothI yukta evI zabala vastune mAnavAno paNa temane prasaMga Avaze, kAraNa ke dravyasvarUpe vastu nitya che ane paryAyasvarUpe te anitya che...ityAdi pratIti sarvasiddha che. tenA sAmarthyathI syAdvAdamudrAe vastune zabala mAnavAmAM Ave to te lokone svasiddhAMtanI hAnino prasaMga Avaze... ItyAdi svayaM samajI levuM. atyaMta vistArathI saryuM. pa-1lA. pratiSThAviNaMtargata maMtrajAsAdine jaNAvavA mATe vIsamo zloka che- sampradAyAgataM ceha mantranyAsAdiyuktimat / aSTau dinAnyavicchityA pUjA dAnaM ca bhAvataH // 5-20 // sampradAyeti-iha pratiSThavidhau / mantranyAsAdikaM ca kSetrasaMzodhanAbhivarSaNAdiniSpattaye vAyumeghakumArAdiviSayaM / sampradAyAgataM ziSTapAramparyAyAtaM yuktimadbhavati / [paraH prAha'-itthaM viziSTanyAyArjane bhAvazuddhaniSpannabimbasya sthApanAvasare balyAdi vighnopazAntyarthamApAdanamasAraM, bhAvazuddhenaiva siddheH, maivaM bhAvasatyAntaritasthApanAyAM tatprAdhAnyAtsatyatAtizayena svArasikenaiva siddheH / atra tUpacArAdeva kSetrAdhiSThAtRprastutazAntyAdyarthaM zAsanonnatitvena vizeSAbhyudayatAsiddheranyathApratiSThapatteH / kevalaM bhAvasiddhatve padmAsanaparyaMkAdimudrAvidhIyamAnatve siddhAvasthAtve jalAbhiSekAdivyavahRtitvamanApatti yatparairucyate tanna, tadevAbhimataphalepsitAvAptipUrvakajJAyakasiddhadravyazarIramattvenAmarairapi tadvihitatvAtsarvasAvadyavRttimatAmaniSTApattirbhavitetyArekApahAraH / tasmAtsthApanAtve'vasthAntarakalpanAvizeSAdAvavRddhyaiva vihitatvAttavApi sidhyeyena sthApanamapi azlIlaM syAdato naiva zaGkAvyabhicAritvam] aSTau dinAni yAvadavicchityA nairantaryeNa / pUjA bimbasya / dAnaM ca vibhavAnusAreNa zAsanonnatinimittamiti / / 5-20 / / "ziSTamAnya paraMparAthI Avela maMtranyAsAdi ahIM yuktiyukta che. ATha divasa sudhI niraMtara pratimAjInI pUjA ane vAcakone dAna bhAvapUrvaka ApavuM joIe." - A pramANe vIsamAM zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke A pratiSThAvidhimAM kSetrazuddhi mATe ane pANInI 9. mAM pAro mUkata () vidyate | 190 bhakti batrIzI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSA mATe vAyukumAra ane meghakumAra devasaMbaMdhI maMtrajAsAdi karavAnuM ziSTa janonI paraMparAthI AveluM che - te yuktiyukta che. ATha divasa sudhI dararoja paramAtmAnA paramatAraka biMbanI pUjA (aMgaracanAdi svarUpa viziSTa pUjA) ane yAcakone potAnI saMpattine anusarI dAna ApavuM joIe. bhAvapUrvaka apAyela dAna vagere zAsananI prabhAvanAnAM prabaLa kAraNa che. zAsananI tevA prakAranI prabhAvanA mATe upara jaNAvyA mujaba niraMtara ATha divasa sudhI pUjA ane dAna karavAM joie. zaktisaMpanna AtmAo potAnI zakti anusAra dAnAdi kare to zAsananI prabhAvanA cokkasa ja thayA vinA nahi rahe. zAsana unnatinA kAraNa tarIke nahi jaNAya tyAM sudhI tenI unnati karavAnuM zakya nathI. jema bane tema vadhAre AtmAonA hRdayamAM zAsana pratye bahumAna pragaTe e AzayavizeSa zAsanonnatinuM prabaLa kAraNa bane che. zAsanonnatinA nAme potAno prabhAva pADavAno bhAva AvI na jAya-enuM satata dhyAna rAkhavuM joie. jAtane bhUlIne zAsana-unnati mATe prayatna karavAthI zAsanonnati pAramArthika bane che. ahIM para prada thI AraMbhIne nava mArie ahIM sudhIno graMtha ( ) A mujaba kauMsamAM jaNAvyo che. prAcIna hastalikhita pratamAM e pATha upalabdha nathI. ahIM je upalabdha che temAM azuddhi paNa lAge che. eTale tenuM vivaraNa karavAnuM thoDuM agharuM ja che. chatAM saMbhAvya pAThane AzrayIne te graMthano Azaya nIce mujaba jaNAvuM chuM. anyavivecanakartAnAM vivecanothI paNa te samajavAno prayatna jijJAsuoe karavo joIe. para praha.. ityAdi- ahIM keTalAka loko kahe che ke vizeSa prakAranA nyAyathI prApta dravyAdi dvArA zrI jinabiMbanuM nirmANakArya bhAvanI zuddhipUrvaka thayeluM hovAthI tenI sthApanA vakhate vijJazAMti mATe bali vagere apAya che - te ucita nathI. kAraNa ke bhAvanI zuddhithI ja vipnanI zAMti thaI jAya che. keTalAka lokonuM e kathana yukta nathI. bhAvanI vAstavika atyaMtara sthApanAmAM bhAvanI pradhAnatA hovAthI svabhAvathI ja pAramArthika bhAva vaDe vipnonI zAMti thaI jAya che. ahIM to bAhyabiMbasthApanA vakhate bali vagerenA upacArathI ja kSetrAdhiSThAyaka devAdine uddezIne zAMti vagere mATe upara jaNAvyA mujaba maMtranyAsAdi karAya che. tethI zAsananI unnati thavAnA kAraNe vizeSa abhyadayanI siddhi (puNyAnubaMdhI puNyavizeSanI siddhi) thAya che. anyathA atyaMtara pratiSThAnI siddhi thaI gayA pachI bAhyapratiSThA ja asiddha banaze. kAraNa ke zAsananI unnati vagerenA udezathI te karAya che. karmanirjarAdi phaLa to atyaMtara pratiSThAthI prApta ja che. mAtra bhAvathI ja kArya(phaLa) siddha thatuM hoya to; pratimAjImAM padmAsana ane paryakAsana vagere mudrA dvArA siddhAvasthAnI sthApanA karAya che, paraMtu tema karavAthI siddhAvasthAmAM jaLano abhiSeka vagere na hovAthI pratimAjIno paNa jalAbhiSeka vagere nahi karavAno prasaMga Avaze (arthAtu jalAbhiSekAdi vyavahAra ucita nahi manAya) - A pramANe bIjA loko je kahe che - eka parizIlana 191
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ te barAbara nathI. kAraNa ke potAnA iSTaphaLanI prApti pUrve, jJAyaka zrI siddhabhagavaMtonA dravyazarIrane indrAdidevatAoe paNa jalAbhiSekAdi kArya karyuM che. kahevAno Azaya e che ke zrI tIrthaMkaraparamAtmAnA nirvANa vakhate pU. gaNadharabhagavaMtAdi mahAtmAo paNa zrI siddhapadane tema ja sadgatine prApta kare che. kALadharma pAmatAM pUrvenA temanA zarIrane jJAyakasiddha dravyazarIra kahevAya che. te siddhadravyAvasthAmAM teozrI jalAbhiSekAdithI rahita hatA topaNa devatAoe te zarIrane jalAbhiSekAdi karyA che. vivekasaMpanna devatAo paNa jo te kArya kare che; to sarvasAvadyayogamAM pravartanArA gRhastho te na kare to temanA mATe te aniSTanI ApattinuM kAraNa banaze. A rIte bIjAnI zaMkAno parihAra thAya che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke zaMkAkAra sthApanAno niSedha karatA nathI. mAtra jalAbhiSekAdino niSedha kare che. tethI upara jaNAvyA mujaba temanI zaMkAno parihAra karyo che. have tammatithIpanAtve ItyAdi graMthathI e jaNAvAya che ke sthApanAne karyA pachI jalAbhiSekAdi paNa tAre mAnavA paDaze. tavAmimata ahIMnA tava no anvaya sicce nI sAthe karavo. AthI graMthAzaya samajI zakAze ke sthApanAmAM siddhAvasthApUrvenI janma, dIkSA ane anazanAdi avasthAvizeSanI kalpanAe thatI bhAvavRddhinA kAraNe jalAbhiSekAdi karAya che. anyathA zaMkAkAra e na mAne to sthApanA azlIla (nagnatAdisUcaka) mAnavI paDaze. AthI spaSTa che ke zaMkAnA kAraNe je vyabhicAra (vyarthatva) jaNAto hato te nahi jaNAya... A rIte para: prada. mAritvanuM A graMthano yathAzrutArtha mane je jaNAyo te jaNAvyo che. TviziiA mA." (prakAzaka : divyadarzana TrasTa-dhoLakA) A pustakanA pe.naM. 147-148-149-150 mAM e viSayamAM je jaNAvyuM che teno paNa vicAra karavo. pa-2nI upara jaNAvyA mujaba pratiSThAnuM kArya pUrNa thayA pachI je karavAnuM che te jaNAvAya che- pUjA pratiSThitasyetthaM bimbasya kriyate'rhataH / bhaktyA vilepanasnAnapuSpadhUpAdibhiH zubhaiH // 5-21 // pUti-vyam: II-2chA. "A pramANe vidhipUrvaka pratiSThita thayelA zrI arihaMta paramAtmAnA paramatArakabiMbanI zubha evAM vilepana, snAna, puSya ane dhUpa vagere dravyothI bhaktipUrvaka pUjA karAya che." - ekavIsamA zlokano e artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. pratimAnI pUjA karatI vakhate sugaMdhI evA jaLathI snAtra karavuM. sugaMdhI caMdana, kaMku vagerethI vilepana karavuM. sugaMdhI ane uttama jAtinAM puSpo caDhAvavAM, sugaMdhI dhUpa ane bIjAM e jAtinAM sugaMdhI dravyonA upayogathI pUjA karatI vakhate vAtAvaraNa suvAsita karavuM. sva-paranA manane harI le - e rIte potAnI saMpattine 192 bhakti batrIzI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusAre udAratApUrvaka trikALa pUjana karavuM. zAstramAM jaNAvela te te kALe athavA potAnI AjIvikAne hAni na pahoMce te kALe pUjana karavuM. tema ja "jeoe potAnI upara upakAra karyo nathI; evA paNa parajanonA hitamAM tatpara; mokSane ApanArA tathA devendrothI pUjAyelA bhagavAna hitanA arthIo mATe pUjaya che."... AvI bhaktibhAvanAthI zrI arihaMta paramAtmAnI pUjA karavI joie. AvI pUjAne pUjA kahevAya. vartamAnamAM AvuM ochuM jovA maLe. zAstrokta vidhinuM pAlana; udAratApUrvaka zuddha dravyono upayoga; kAlAdinuM naiyatya ane upara jaNAvelo bhaktibhAva vagerethI karAtI pUjA vivalita phaLane ApanArI che. zAstravihita paNa anuSThAna vidhinA pAlanAdi vinA tAraka banatuM nathI. anuSThAna karavA chatAM tenuM vivalita phaLa na maLe to te anuSThAna sudhAravuM ja joIe. - eTalo khyAla anuSThAnanA karanArAne hovo joie. pa-21 have pUjAnA prakAra jaNAvAya che- sA ca paJcopacArA syAt kAcidaSTopacArikA / api sarvopacArA ca nijasampadvizeSataH // 5-22 // sA ceti-paJcopacArA jAnukaradvayottamAGgaH, upacArayuktAgamaprasiddhaiH paJcabhirvinayasthAnairvA / aSTopacArikA aSTabhiraGgarupacAro yasyAM bhavati, tAni cAmUni-"sIsamuroarapiTThI do bAhU uskaA ya aTuMgA" / sarvopacArApi ca devendrayAyena / nijasampadvizeSataH sarvabalavibhUtyAdinA // 5-22 // "te pUjA traNa prakAranI che. paccopacAra, apacArA ane potAnI saMpattivizeSane AzrayIne sarvopacArA" - A pramANe bAvIzamI gAthAno artha sugama che. kahevAno bhAva e che ke be jAnu (DhIMcaNa), be hAtha ane mastaka - e maLIne pAMca aMgothI vinayaupacAra karavA vaDe paccopacArA' pUjA thAya che tema ja AgamamAM prasiddha evAM pAMca vinayanA sthAnanA AsevanathI paNa popacArA' pUjA thAya che. sacitta puSpamAlAdino tyAga karavo; acitta hAra vagereno tyAga na karavo; khesa dhAraNa karavo; pratimAjInAM darzana thatAMnI sAthe aMjali karavI ane mananI ekAgratA karavI - A pAMca prakAranA vinayanA upacArathI pUjAne paccopacArA pUjA kahevAya che. aSTopacArA pUjA ATha aMganA upacArathI karAya che. mastaka, chAtI, peTa, pITha, be hAtha ane be sAthaLa - A ATha aMgothI je daMDavata praNAma karAya che, tene "aSTopacArA' pUjA kahevAya che ane trIjI pUjAmAM indrAdidevonI jema potAnI saMpattine anurUpa sarva bala (caturaMgasenA sarvavAhanAdi); sarvaparivAra, sarvasaMpatti, sarva alaMkAra ane sarva Adara vaDe paramAtmAnI pUjA-bhakti karAya che, tene "sarvopacArA pUjA kahevAya che. savvalai. ityAdi eka parizIlana 193
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamamAM varNavelI indrAdinI jema zrI dazArNabhadrAdie karelI je pUjA che, tene "sarvopacArA pUjA kahevAya che. pa-2rA upara jaNAvelI paNa pUjA kevA paisAthI ane kevA AtmAe karavI joie te jaNAvAya che- iyaM nyAyotthavittena kAryA bhaktimatA satA / vizuddhojjvalavastreNa zucinA saMvRtAtmanA // 5-23 // iyamiti-iyaM pUjA nyAyotthavittena bhAvavizeSAtparizodhitadravyeNa / bhaktimatA satA kAryA / vizuddhaM paTTayugmAdi raktapItAdivarNamujjvalaM ca vastraM yasya tena / taduktaM-"sitazubhavastreNeti" / zucinA dravyato dezasarvasrAnAbhyAM / bhAvatazca vizuddhAdyavasAyena / saMvRtAtmanA aMgopAMgendriyasaMvaravatA / / 5-23 // "nyAyathI prApta ane parizuddha evA vitta(dhanAdi dravya)thI vizuddha ane ujjavaLa evA vastrane dhAraNa karI dravya ane bhAvathI pavitra, evA bhaktimAne IndriyAdinI azubha ceSTAono nirodha karIne A pUjA karavI joie." - A pramANe trevIsamA zlokano sAmAnya artha che. enuM tAtparya e che ke pUrvazlokamAM varNavelI pUjA nyAyathI prApta thayelA dravyathI ja karavI joie. anyAyathI prApta evA vittathI pUjA karavAnuM ucita nathI. sAmagrI game teTalI zreSTha hoya paraMtu te anyAyathI upArjita dravyathI meLavelI na hovI joIe. nyAyathI prApta vittamAM bIjA koInuM vitta AvI gayuM hoya to teTalA pramANamAM tenuM puNya tene prApta thAo' AvI bhAvanAthI tema ja nyAyathI prApta paNa dhana choDavAjevuM che, rAkhavAjevuM nathI. Aje nahi to kAle game tyAre je avazya nAza pAmavAnuM che to teno sadupayoga karI levo - e ja hitAvaha che... ityAdi bhAvathI nyAyopAttavittane parizuddha banAvIne te dravyathI pUjA karavI. pUjA karatI vakhate vizuddha vastrayugala lAla, pILA vagere varNavALuM paheravuM - A pramANe zrI SoDazakaprakaraNamAM jaNAvatAM pharamAvyuM che ke "sitagumavannena' - pavitra ujjavaLa vastrane dhAraNa karavA vaDe pUjA karavI. pUjA karatAM pUrve dezathI athavA sarvathA snAna karavAnuM Avazyaka che. hAtha, paga ane mukhanA prakSAlanane dezasnAna kahevAya che ane pagathI mastaka sudhInA prakSAlanane sarvasnAna kahevAya che. A be prakAranuM dravyasnAna che. AgamamAM prasiddha evA karmamalanA prakSAlananA adhyavasAyavizeSane bhAva snAna kahevAya che. AvAM baMne prakAranAM (dravya-bhAva) snAnathI pavitra banIne pUjA karavAnI che. pUjA karatI vakhate aMga(hastAda), upAMga(AMgaLI vagere) ane IndriyonI azubhaceSTAono virodha karavA vaDe saMvRta (saMyata) banelA AtmAe pUjA karavI joie. zarIra ke indriyo dvArA karmabaMdha je rIte na thAya te rIte pUjA karavI. zarIrAdine saMyamita banAvyA vinA AtmAne saMvarabhAvanI prApti thatI nathI. kAyAno saMyama, mananI ekAgratA mATe khUba ja Avazyaka che. aprazasta viSaya-khAnapAnAdimAM e anubhavasiddha che./5-2all 194 bhakti batrIzI
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThA pachI pUjAnuM nirUpaNa zarU karyuM che. temAM puSpAdipUjAnuM nirUpaNa karyuM. have stotrapUjAnuM nirUpaNa karAya che piNDakriyAguNodAraireSA stotraizca saGgatA / pArTI isacANAnapura:-24nA piNDeti-piNDaM zarIramaSTottaralakSaNasahasrakalitaM / kriyA AcAro durvAraparISahopasargajayalakSaNaH / guNAH zraddhAjJAnaviratipariNAmAdayaH, kevalajJAnadarzanAdayazca / tairudArairgambhIraiH / pApAnAM rAgadveSamohapUrvaM svayaM-kRtAnAM / gardA bhagavatsAkSikanindArUpA tayA paraiH prakRSTaiH / samyak samIcInaM yat praNidhAnamaikAgryaM tapura:sare: stotraja | gSA pULA / satI ll1-24 "zarIra, kriyA ane guNonA varNanathI gaMbhIra, potAnA pApanI gaha karavAmAM tatpara ane sArI rIte karAtA praNidhAnapUrvakanAM stotrothI A pUjA saMgata che." - A pramANe covIsamI gAthAno artha che. kahevAno Azaya e che ke puSpAdi uttama dravyothI jema pUjA karAya che tema uttama stotrothI pUjA karavI joIe. eka hajAra ATha lakSaNothI ane adbhutarUpAdithI yukta zarIrane piMDa kahevAya che. duHkhe karIne jenuM nivAraNa karI zakAya evA parIsaha ane upasarga upara vijaya prApta karavA vagere svarUpa AcArane kriyA kahevAya che. zraddhA, jJAna, virati vagere pariNAma svarUpa guNo che. piMDa, kriyA ane guNonA varNanathI gaMbhIra evAM stotro dvArA paramAtmAnI stotrapUjA karavI joie. tema ja rAga, dveSa ane mohapUrvaka pote karelAM pAponI bhagavaMtAdinI sAkSIe karAtI niMdAne pApagaI kahevAya che. e gaha vakhate kevo pApI chuM ane paramAtmA kevA pAparahita che'... ityAdi prakAranA bhAvathI vAsita hovAthI pApagaIthI yukta evAM stotro pravRSTa hoya che. evAM stotrothI pUjA karavI joIe. A stotro paNa sArI rIte suMdara praNidhAna(ekAgratA)pUrvaka bolavAnAM hovAthI A pUjA samyakmaNidhAnapurasara stotrothI thatI hoya che. evI stotrapUjA saMgata che arthAt phaLane ApanArI che. zrI SoDazakaprakaraNamAM stotranuM svarUpa jaNAvatAM pharamAvyuM che ke(1) piMDa, kriyA ane guNane jaNAvanArAM. (2) arthagaMbhIra. (3) chaMda ane alaMkAronI racanAnA kAraNe vividha varNavALAM. (4) Azayazuddhine karanArAM. (5) saMvega prApta karAvanArAM. (6) paramapavitra. (7) potAnA pApanuM nivedana karanArAM. eka parizIlana 195
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) upayogapradhAna. (9) vividha arthane jaNAvanArAM. (10) askhalitAdi guNovALAM ane (11) mahAbuddhimAnoe racelAM stotrathI pUjA karavI joie. uttamottama dravyothI jema dravyapUjA karavAnI che tema stotrapUjA paNa uttamottama stotrathI ka2vAnI che. upara jaNAvelI agiyAra vizeSatAthI viziSTa stotrathI stotrapUjA karavAnuM sadbhAgya maLe to kharekhara ja AnaMdanI avidha na rahe. Aje racAtAM stotromAM evI vizeSatA prAyaH jovA maLe nahi. upara jaNAvyA mujabanAM stotro badhA ja racI zake evuM na ja bane. paraMtu pUrvanA AcAryabhagavaMtAdi mahAbuddhimAna mahAtmAoe racelAM stotrothI stotrapUjA karavAnuM sadbhAgya maLyuM hoya tyAre; ApaNe navAM stotro banAvIne pUjA karavAnI kharekhara ja AvazyakatA nathI. eka to bhAva Ave nahi ane kadAca Ave to zabdathI e varNavatAM phAve nahi. AvI sthitimAM bhAvAvavAhI viziSTa stotronI racanAthI mahAtmAoe ApaNI upara khUba ja anugraha karyo che. e anugrahane jhIlIne upara jaNAvyA mujabanAM uttamottama stotrothI stotrapUjA karavI joie... e paramArtha che. II5-24 // prakArAMtare pUjAnA traNa prakAra jaNAvAya che-- anye tvAhustridhA yogasArA sA zuddhicittataH (vittazuddhitaH) / aticArojjhitA vighnazamAbhyudayamokSadA / / 5-25 / / anye tviti - anye tvAcAryAH prAhuH sA pUjA / yogasArA tridhA kAyayogapradhAnA vAgyoga pradhAnA manoyogapradhAnA ca / zuddhicittataH (vittazuddhitaH) kAyAdidoSaparihArAbhiprAyAdaticArojjhitA zuddhyaticAravikalA yathAkramaM vighnazamadA abhyudayadA mokSadA ca / taduktaM SoDazake - " kAyAdiyogasArA trividhA tacchukyupAttavittena / yA tadaticArarahitA sA paramAnyeti samayavidaH || 1 || vighnopazamanyAdyA gItASbhyudayaprasAdhanI cAnyA / nirvANasAdhanIti ca phaladA tu yathArthasaMjJAbhiH |2| ||5-25 / / "bIjA AcAryabhagavaMto kahe che ke yoga jemAM sAra-pradhAnabhUta che evI manoyogasArA, vacanayogasArA ane kAyayogasArA : A traNa prakAre pUjA traNa prakAranI che. zuddhithI yukta cittane AzrayIne aticArathI rahita evI e pUjA anukrame vighnanA zamane ApanArI, abhyudayane ApanArI ane mokSane ApanArI bane che." - A pramANe upara jaNAvelA pacIzamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke pUjA karatI vakhate mana, vacana ane kAyAno parizuddha upayoga hovo joie. pUjA mATe je rIte mananI ekAgratA keLavavAnI che, sUtra, stuti vagere je rIte bolavAnAM che ane kAyAne je rIte vaMdanAdimAM pravartAvavAnI che, te rIte cokkasapaNe upayoga bhakti batrIzI 196
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAkhI te te je pUjA karAya che, tene anukrame manoyogasArA, vacanayogasArA ane kAyayogasArA pUjA kahevAya che. pUjAmAM mana-vacana-kAyAnI zuddhinuM khUba ja mahattva che. yogazuddhi ane yogapraNidhAna vagere svarUpe enuM varNana aneka graMthomAM karyuM che. pUjA karanArAe eno khyAla rAkhI mana-vacana-kAyAnA yogone sArabhUta-pradhAna banAvavA joie. manamAM taravAno bhAva hoya, jJAnanI pratye agAdha prema hoya ane vidhi pratye utkaTa rAga hoya to upara jaNAvyA mujabanI yoganA sAravALI pUjA khUba ja saraLatApUrvaka karI zakAze. zuddhithI yukta evA cittane AzrayIne kAyAdi doSonA parivAranA kAraNe aticArarahita pUjA thAya che. evI aticArarahita pUjA anukrame vinAzAMtine karanArI, abhyadayane ApanArI ane nirvANapadane sAdhI ApanArI bane che. ahIM zlokamAM "zakithita ' nA sthAne vittazuddhitaH' Avo pATha manAya to teno Azaya e samajavo ke mana-vacana-kAyAnI ekAgratApUrvaka prApta karelA tevA prakAranA zuddha vitta-dravyathI je pUjA thAya che te aticArathI rahita pUjA zreSTha che. A viSayamAM zrI SoDazakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke - kAyAdiyogo jemAM sArabhUta che evI kAyayogasArA, vacanayogasArA ane manoyogasArA - A pramANe pUjA traNa prakAranI che. kAyAdinI zuddhithI prApta karelA vittathI je pUjA thAya che te pUjA zreSTha che - ema bIjA AgamanA jANakAro kahe che. pahelI "kAyayogasArA pUjA vinone upazamAvatI hovAthI vidgopazamanI kahevAya che. bIjI "vAgyogasArA" pUjA abhyadayane ApanArI hovAthI "alyudayaprasAdhanI kahevAya che ane trIjI "manoyogasArA pUjA vAstavika (pAramArthika-mokSa) phaLane ApanArI hovAthI tene nirvANa sAdhanI kahevAya che. A rIte te te arthane jaNAvanArAM te te nAmavALI (arthane anusaratA nAmavALI) te te pUjA che. pa-2pA kAyayogasArAdi traNa pUjAmAM je thAya che te jaNAvAya che AdyayozcArupuSpAdyAnayanaitanniyojane / anyAyAM manasA sarva sampaviti sundaram raddA Adyayoriti-AdyayoH kAyavAgyogasArayoH pUjayoH kramAt puSpAdikaM pradhAnapuSpagandhamAlyAdikaM sevate ca svayameva dadAti, Anayati ca vacanena anyato'pi kSetrAt / taduktaM-"pravaraM puSpAdi sadA cAdyAyAM sevate tu tadAtA / Anayati cAnyato'pi hi niyamAdeva dvitIyAyAm / / 1 / / " antyAyAM manoyogasAraM (sArAyAM) / sarvaM sundaraM pArijAtakusumAdi manasA sampAdayati / taduktaM- trailokyasundaraM yanmanasApAdayati tarU gharamAyAm" | ti II-2ddA eka parizIlana 197
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ "prathama be pUjAmAM anukrame pUjaka suMdara puSpa vagere lAve che ane bIjAnI pAse bIjA sthAnethI maMgAve che. chellI pUjAmAM manathI, te badhI suMdara sAmagrI prApta karAya che." A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke, pahelI kAyayogasArA nAmanI pUjAmAM suMdara puSpAdi dravyone te pUjA karanArA seve che arthAt te dravyo pUjA vakhate caDhAve che - arpaNa kare che. bIjI vAgyogasArA nAmanI pUjAmAM sArAM puSpAdi uttama dravyo koIne kahIne bIje sthAnethI maMgAvIne paNa pUjA karanArA vApare che. zrI SoDazakaprakaraNamAM paNa A aMge jaNAvyuM che ke - "prathama vijJopazamanI (kAyayogasArA) pUjA vakhate te pUjA karanArA sArAmAMnAM puSpa vagere sadA seve che arthAtu potAnA hAthe arpaNa kare che. bIjI abhyadayaprasAdhanI (vAgyogasArA) pUjAmAM te pUjA karanArA cokkasa rIte bIje sthAnethI sArAmAMnAM puSpAdi maMgAve paNa che. AthI samajI zakAze ke prathama pUjAne karanArA pUjAmAM puSpo, sugaMdhI dravyo ane puSponI gUMthelI mALA vagere pUjAnAM dravyo kAyama mATe sArAmAM sArAM je dravyo che te ja vApare che. game tevAM puSpAdi dravyothI kAyayogasArA" pUjA thatI nathI. prAraMbhikapUjAmAM paNa je rIte dravyazuddhi karavAnuM pharamAvyuM che e jotAM to ema ja lAge ke prathama pUjA karavAnuM paNa agharuM che. je dravya upalabhya che temAMthI ja zreSThamAM zreSTha dravyone laIne pahelA prakAranI pUjA karavAnI che. vartamAna sthiti khUba ja dayanIya che. dararoja karAtI pUjAmAM to dUra rahyuM paraMtu vizeSa rIte karAtI pUjAmAM paNa dravyazuddhi aMge teno upayoga rAkhavAnuM banatuM nathI. bIjI abhyadayaprasAdhanI pUjAmAM thoDuM AgaLa vadhavAnuM che. potAnA sthAnamAM uttama dravyo maLatAM na hoya to bIje sthAnethI koIne kahIne te te dravyo maMgAvIne paNa te te dravyothI pUjA karavAnI che. evI pUjAne bIjI vAgyogasArA pUjA kahevAya che. haiyAnI udAratA ane paramAtmAnI pratye utkaTa bahumAna hoya to ja e pUjA zakya banaze. "A dravya vinA nahi ja cAle' AvA pariNAmane kAraNe A rIte bIje sthAnethI paNa dravyo maMgAvIne pUjA karavAmAM Ave che. zaktisaMpannatA karatAM paNa bhAvasaMpannatAnuM mahattva ghaNuM che. paramAtmAnI sarvotkRSTatAno khyAla Ave to bhAva AvyA vinA nahIM rahe. sAmAnya koTino upakAra karanArA pratye jo ahobhAva Avato hoya to sarvotkRSTa upakAra karanArA paramAtmAnI pratye ahobhAva na AvavAnuM koI ja kAraNa nathI. chellI manoyogasArA (nirvANaprasAdhanI) pUjAmAM je dravyo upalabdha nathI ane je dravyo maMgAvI paNa zakAtAM nathI - evAM uttamottama pArijAtanAM puSpa vagere dravyo manathI prApta karAya che. tevA dravyathI manathI pUjA karAya che. A lokamAM je uttamottama dravya che tenAthI to trIjI pUjAne karanArA dararoja pUjA karatA hoya che. paraMtu traNa lokamAM je suMdara che evAM naMdanavanAdi sthAnomAM prApta thanArAM pArijAtanAM puSpa vagere dravyone chellI pUjAmAM manathI prApta karAya che. bhakti batrIzI 198
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ je maLyuM che ene sArAmAM sAruM mAnIne upayogamAM levAnuM kArya dararoja karIne paramatRptino anubhava ApaNe karatA ja hoIe chIe. IndrAdidevo paramAtmAnI pUjA mATe jevAM dravyo vApare che; evAM dravyonA abhAve manathI ja e dravyanI kalpanA karIne upalabhya uttamottama dravyothI chellI nirvANaprasAdhanI pUjA karAya che. navamA SoDazakanI bAramI gAthAnA pUrvAddhamAM jaNAvyuM che ke traNa lokamAM je suMdara che tevAM puSpAdine teo manathI prApta kare che.. ityAdi barAbara samajI levuM. //pa-26 pUjA karavA mATe snAna vagere karavuM paDatuM hovAthI chakAya jIvonA vadhano prasaMga Ave che tethI te pUjA yukta nathI. A pramANenI zaMkAnuM nirAkaraNa karAya che- na ca snAnAdinA kAyavadhAdatrAsti duSTatA / doSAdadhikabhAvasya tatrAnubhavikatvataH // 5-27 // na ceti- na cAtra pUjAvidhau / kAyavadhAjjalavanaspatyAdivirAdhanAt sAnAdinA duSTatA'sti / doSAt kAyavadhadoSAd / adhikabhAvasya sAnAdijanitAdhikazubhAdhyavasAyasya / anubhavikatvato'nubhavasiddhatvAt / tadidamuktaM-"sAnAdau kAyavadho na copakAro jinasya kazcidapi / kRtakRtyazca sa bhagavAn vyarthA pUjeti mugdhamatiH // 1 // kUpodAharaNAdiha kAyavadho'pi guNavAn mato guNinAm (gRhiNaH) / mantrAderiva ca tatastadanupakAre'pi phalabhAvaH / / 2 / / kRtakRtyatvAdeva ca tatpUjA phalavatI guNotkarSAt / tasmAdavyartheSArambhavato'nyatra vimaladhiyaH // 3 // " // 5-27 // zlokArtha spaSTa che ke, ahIM pUjA karavAmAM snAnAdinA kAraNe apUkAya ane vanaspatikAya vagerenI virAdhanA thatI hovAthI pUjAmAM doSa che - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke e kAyavadhasvarUpa doSa karatAM paNa snAna pUjA vagerenA kAraNe utpanna thanAro zubhabhAva adhika che - e anubhavasiddha che arthAt doSa karatAM paNa guNanI prApti adhika che. zrI SoDazakaprakaraNamAM A vastune jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - snAnAdimAM chakAyajIvono vadha spaSTa che. tenAthI zrI jinezvaradevane koI upakAra nathI. kAraNa ke bhagavAna kRtakRtya che. tethI pUjA vyartha che - A pramANe mUDhabuddhivALA zaMkA kare che. e zaMkAnuM samAdhAna karatAM jaNAvyuM che ke kUvAnA daSTAMtathI ahIM pUjAnA viSayamAM thato kAyavadha paNa gRhastho mATe guNavAna manAya che. maMtra vagerenI jema tenA smaraNa vagerethI tene (maMtra vagerene) lAbha na hovA chatAM tenA smaraNAdi karanArAne lAbha thAya che tema pUjA karanArAne paNa pUjA karavAthI lAbha thAya che. bhagavAna kRtakRtya hovAthI ja te svarUpe guNotkarSanA kAraNe teozrInI pUjA phaLavALI che. AthI siddha thAya che ke potAnA zarIrAdi mATe AraMbha(hiMsAdi)ne karanArA nirmaLabuddhivALA gRhastho mATe pUjA vyartha(nakAmI) nathI. eka parizIlana 199
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azaya e che ke mUDhabuddhivALA zaMkA karanArAe je zaMkA karI che e zaMkAnA samAdhAnamAM ahIM kUvAnuM dRSTAMta jaNAvyuM che. kUvo khodatI vakhate thAka lAge che; parasevo thAya che; tarasa lAge che ane dhULathI zarIra kharaDAya che. A badhA doSo hovA chatAM jema kUvAnA pANIthI e badhuM dUra thAya che ane dararoja pANI maLI rahe che. tema pUjA mATe snAnAdi karavAthI kAyavadhadoSa hovA chatAM pUjA karavAthI prApta thanArA samyagdarzanAdinA guNonA kAraNe svaparane aneka guNo prApta thAya che. AthI samajI zakAze ke kUpakhanananI jema ahIM paNa doSa doSarUpa raheto nathI. zaMkAkAre jaNAvyuM hatuM ke pUjAthI bhagavAnane koI ja upakAra nathI. enA javAbamAM ahIM jaNAvyuM che ke maMtrasmaraNa, agninuM sevana ane vidyAno abhyAsa karavAthI maMtra, agni ke vidyAne koI lAbha na hovA chatAM tenA kartAne (smaraNAdi karanArane) viSanI bAdhAno parihAra, zItano apahAra ane vidyAnI siddhi svarUpa lAbha jema prApta thAya che tema pUjAthI bhagavAnane koI ja upakAra na hovA chatAM pUjA karanArane viziSTa puNyano lAbha thAya che. pUjAne vyartha jaNAvavA zaMkAkAre bhagavAnanI kRtakRtyatA jaNAvI hatI paraMtu te ucita nathI. kAraNa ke bhagavAna kRtakRtya hovAthI ja sarvotkRSTa guNonA svAmI che. e guNonA utkarSane laIne ja bhagavAnanI pUjA saphaLa che, vyartha nathI. AthI spaSTa thAya che ke potAnA zarIrAdi mATe aneka jAtinA AraMbha karanArA evA nirmaLamativALA gRhasthone mATe pUjA duSTa nathI, paraMtu viziSTa lAbhanuM kAraNa che. //pa-27 A rIte pUjA jo viziSTa lAbhanuM kAraNa hoya to pU. sAdhubhagavaMtone paNa teno adhikAra hovo joIe ne? AvI zaMkA karavApUrvaka tenuM samAdhAna jaNAvAya che yatirapyadhikArI syAnna caivaM tasya sarvathA / bhAvastavAdhirUDhatvAdarthAbhAvAdamUdRzA // 5-28 // yatirapIti-na caivaM lAnAderaduSTatvAdyatirapyatrAdhikArI syAt, vibhUSArthasnAnAdestasya niSedhe'pi pUjArthasnAnAdeniSeddhumazakyatvAd, anyathA gRhasthasyApi tanniSedhaprasaGgAt / na ca kuTumbAdyarthamArambhapravRttatvAdgRhasthasya tatrAdhikAraH, yato "naikaM pApamAcaritamityanyadapyAcaritavyaM syAd, guNAntaralAbhastu dvayorapi samAna" iti zaGkanIyaM / tasya yateH sarvathA sarvaprakAreNa bhAvastavAdhirUDhatvAd / amUdRzA jinapUjAdikarmaNA arthAbhAvAtprayojanAsiddheH / na hi yadAdyabhUmikAvasthasya guNakaraM taduttarabhUmikAvasthasyApi tathA, rogacikitsAvaddharmasya zAstre niyatAdhikArikatvena vyavasthitatvAt / taduktam-adhikArivazAcchAstre dhrmsaadhnsthitiH vyadhipratikriyAtunyA viDroyA puNavaSayoH III-28 "A rIte sAdhubhagavaMtane paNa pUjAnA adhikArI mAnavA joIe; kAraNa ke pUjA mATe karAtAM snAnAdimAM koI doSa nathI AvI zaMkA karavI nA joIe. kAraNa ke pU. sAdhubhagavaMto 200 bhakti batrIzI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvathA bhAvastavAdhirUDha hovAthI AvI pUjA (dravyapUjA)thI teozrIne koI paNa prayojananI siddhi thatI nathI." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke - "upara jaNAvyA mujaba pUjA karavA mATe snAnAdi karavAmAM doSa na hoya ane viziSTa lAbha hoya to pU. sAdhubhagavaMtone paNa pUjA karavAno adhikAra mAnavo joIe. "pU. sAdhubhagavaMtone snAnAdino niSedha hovAthI temane pUjAno adhikAra manAto nathI' - A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke zarIranI vibhUSAdi mATe snAnAdino niSedha hovA chatAM pUjA mATe snAnAdi karavAno temane niSedha karavAnuM zakya nathI. anyathA gRhasthone paNa tevo niSedha karavAno prasaMga Avaze. potAnA kuTuMbAdi mATe gRhastho AraMbha karatA hovAthI pUjAno adhikAra gRhasthone manAya che. paraMtu pU. sAdhumahAtmAne tevo adhikAra apAto nathI.' - A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke potAnA kuTuMbAdi mATe AraMbhAdi svarUpa eka pApa kare che tethI teNe pUjA mATe snAnAdi karavA svarUpa bIjuM paNa pApa AcaravuM joIe : evo niyama nathI. pUjA karavAthI samyagdarzanAdiguNono lAbha to gRhastha ane pUjya sAdhubhagavaMto ubhaya mATe samAna che. tethI pUjya sAdhumahAtmAne paNa pUjAno adhikAra mAnavo joIe" - A pramANe zaMkAkAranuM kathana che. tenuM nirAkaraNa karatAM na vaM... ityAdi graMthathI jaNAvyuM che ke pU. sAdhubhagavaMto sarva rIte bhAvastavane pAmelA che. tethI temane AvI dravyapUjAthI koI ja prayojana siddha thavAnuM nathI. dravyastavanuM phaLa bhAvastava che. tene to pU. sAdhubhagavaMtoe prApta karI lIdhuM che. tethI teozrIne dravyapUjAnuM koi ja prayojana nathI. je zarUAtanI bhUmikAmAM guNane karanAruM hoya te tyAra pachInI uttarabhUmikAmAM paNa guNane karanAruM hoya evuM nathI hotuM. rogane dUra karatI vakhate je auSadha guNane karanAruM hoya te auSadha nIrogI avasthAmAM paNa guNane karanAruM hoya evuM kaI rIte bane? roganI cikitsAnI jema dharma paNa te te adhikArIo mATe zAstramAM niyata karelo che. aSTaka prakaraNamAM A viSayamAM jaNAvyuM che ke "zAstramAM adhikArInI apekSAe dharmasAdhananI vyavasthA jaNAvI che. guNa ke doSanA viSayamAM e vyavasthA rogacikitsAnI jema jANavI.' pa-28 upara jaNAvyA mujaba pU. sAdhubhagavaMto sarvathA AraMbhathI nivRtta hovAthI teozrIne to pUjAno (dravyapUjAno) adhikAra nathI ja. paraMtu keTalAka gRhasthone paNa te nathI, te jaNAvavApUrvaka adhikArInI apekSAe dharmasAdhananI vyavasthAnuM samarthana karAya che- prakRtyArambhabhIrurvA yo vA sAmAyikAdimAn / gRhI tasyA'pi nAtrArthe'dhikAritvamataH smRtam // 5-29 // eka parizIlana 201
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtyeti-ato bhAvastavAdhirUDhasya yateratrAnadhikAritvAd / yaH prakRtyA ArambhabhIru yo vA sAmAyikAdimAn tasyApyatrArthe jinapUjArUpe'dhikAritvaM na smRtaM / yatpaJcAzakavRttikRd-"ata eva sAmAyikasthaH zrAvako'pyanadhikArI" tasyApi sAvadhanivRttatayA bhAvastavArUDhatvena zramaNakalpatvAd, ata eva gRhiNo'pi prakRtyA pRthivyAdhupamardanabhIroryatanAvataH sAvadyasaGkSaparuceryatikriyAnurAgiNo na dharmArthaM sAvadyAraHpravRttiyuti II-26ll "bhAvastavAdhirUDha evA pU. sAdhubhagavaMtone dravyapUjAno adhikAra na hovAthI je svabhAvathI ja hiMsAdi AraMbhanA bhayavALo che athavA je gRhastha sAmAyikAdimAM rahelo che tene paNa zrI jinapUjAnA viSayamAM adhikArI tarIke mAnavAmAM Avato nathI." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano artha spaSTa che. A vAtanA anusaMdhAnamAM zrI aSTakaprakaraNanI TIkAne karanArA pharamAve che ke "tethI ja sAmAyikamAM rahelo zrAvaka paNa pUjAno anadhikArI che. kAraNa ke te paNa sAvaghathI nivRtta hovAthI bhAvastArUDha che ane sAdhu jevo che. AthI ja pRthvIkAyAdinI hiMsAdithI bhaya pAmanAra; yatanAvaMta ane sAvaghanA saMkSepamAM rucine dharanAra evA sAdhukriyAnA anurAgI zrAvakane dharma mATe sAvadyaAraMbha pravRtti yukta manAtI nathI. pa-2lA potAnA kuTuMbAdi mATe AraMbha karato hovA chatAM zrI jinapUjA karatI vakhate AraMbhathI bhaya lAge to te pUjA na kare to zuM vAMdho? - A zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che- anyatrArambhavAn yastu tasyAtrArambhazaGinaH / avayava parama vivekAryanArAtaH -30 anyatreti-yastu anyatra kuTumbAdyarthe ArambhavAn / tasyAtra jinapUjAnimittapuSpAdau / ArambhazaGkinaH stokapuSpAdigrahaNAbhivyaGgyArambhazaGkAvataH / paramA prakRSTA / abodhireva / bodhihAnireva / vivekaH kAryAkAryajJAnam, audAryaM ca vipulAzayalakSaNaM, tayo zataH / taduktaM-"aNNacchAraMbhavao dhmmennaaraMmaNo mAmo | no, pavayahiMsA savodivIti DosA " fl91-rU|. zlokArtha spaSTa che. teno Azaya paNa samajI zakAya che ke kuTuMbAdine mATe je AraMbhAdi kare che, tene zrIjinapUjAdi mATe puSpAdi lAvavAM vageremAM AraMbhanI zaMkA paDe che arthAt tevA AraMbhano Dara lAge che. AvA jIvone viveka ane audAryano nAza thavAthI prakRSTa rIte bodhisamyagdarzananI hAni thAya che. kArya ane akAryanA jJAnane viveka kahevAya che ane vipula-udAra Azayane audArya kahevAya che. kuTuMbAdi mATenA AraMbhane; akArya hovA chatAM tene kArya mAne che ane bodhibIjAdine prApta karAvanAra pUjAdi kArya hovA chatAM, sAmAnya AraMbhane joIne tene akArya mAne che. tethI vivekanaSTa thayelo spaSTa jaNAya che tema ja bhaviSyamAM sva-parane bodhi vagerene prApta karavAno udAra Azaya naSTa thayelo spaSTa jaNAya che. A vAtane jaNAvatAM zrI paMcAzakamAM 202 bhakti batrIzI
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharamAvyuM che ke - 'anyatra (kuTuMbAdi mATe) AraMbha karanAra dharmasaMbaMdhI AraMbha na kare to te tenuM ajJAna che. tenAthI lokamAM pravacananI laghutA thAya che ane te abodhinuM kAraNa bane che.' potAnA kuTuMbAdi mATe pApa karanArA ane dharmamAM sAmAnya AraMbhane joine pUjA vagere nahi karanArAne joine lokane ema thAya che ke jaina dharmamAM pUjAdinuM paNa vidhAna nathI lAgatuM. jaina zAsana AvuM kevuM ! - A rIte lokamAM jaina zAsananI laghutA thAya che ane te abodhinuM bIja che. A rIte evA gRhasthane ajJAna ane abodhi(mithyAtva)nA bIja svarUpa be doSonI prApti thAya che. ajJAnanA kAraNe prApta thatA doSano vicAra karIe to ajJAnanI bhayaMkaratA samajAyA vinA nahi rahe. II5-30 nanvevaM dharmArthamapyArambhapravRttiprAptau - " dharmArthaM yasya vittehA tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAdi paGkasya dUrAdasparzanaM varam ||1||" tathA " zuddhAgamairyathAlAbhaM pratyagraiH zucibhAjanaiH / stokairvA bahubhirvApi puSpairjAtyAdisambhavaiH / / 1 / / " ityAdikaM virudhyetetyAzaGkyAha jo A rIte dharma mATe paNa AraMbhanI pravRtti (hiMsAdi AraMbha) karavAnuM mAnIe to 'dharmArtha yasya vitteThA...' ane 'zuddha mairyathAnAma...' ityAdi vacanono virodha Avaze. dharma ka2vA mATe vitta(dhana)nI icchA je kare che tenA mATe to tenI icchA na karavI : e zreSTha che. kAraNa ke kAdavamAM kharaDAvuM ane pachI tenuM prakSAlana karavuM enA karatAM pahelethI ja kAdavane sparza na karavo - e sAruM che. - A pramANe zrI aSTakaprakaraNamAM cothA aSTakanA chaThThA zlokamAM jaNAvyuM che. teno ane tenA trIjA aSTakamAM bIjA zlokamAM je jaNAvyuM che ke 'nyAyathI zuddha rIte jeTalAM maLI zake eTalAM tAjAM ane pavitrapAtramAM rahelAM thoDAM ke ghaNAM viziSTa puSpo vaDe pUjA karavI' : A vacanano virodha Ave che. kAraNa ke e zloko AraMbhano niSedha kare che. A zaMkA karIne tenuM samAdhAna jaNAvAya che-- yacca dharmArthamityAdi tadapekSya dazAntaram / saGkAzAdeH kila zreyasyupetyApi pravRttitaH / / 5-31 / / yacceti-yacca dharmArthamityAdi bhaNitaM, taddazAntaraM sarvaviratyAdirUpamapekSya, Adyazlokasya sarvaviratyadhikAre pAThAd, dvitIyasya ca pUjAkAlopasthite mAlike darzanaprabhAvanAhetorvaNikkalA na prayoktavyetyetadarthakhyApanaparatvAd, anyathA - " succai duggayanArI jagaguruNo siMduvArakusumehiM / pUA paNihANeNaM uvavannA tiyasaloaMmi / / 1 / / " ityAdivacanavyAghAtaprasaGgAd / itthaM caitadaGgIkartavyaM - saGkAzAdeH ki zreyasi dharmakArye, upetyApi viSayavizeSapakSapAtagarbhatvena pApakSayakarIM vANijyAdikriyAmaGgIkRtyApi pravRttitaH / saGkAzazrAvako hi pramAdAdbhakSitacaityadravyo nibaddhalAbhAntarAyAdikliSTakarmA ciraM paryaTitadurantasaMsArakAntAro'nantakAlAllabdhamanuSyabhAvo durgatanaraziraH zekhararUpaH pAragatasamIpopalabdhasvakIyapUrvabhava eka parizIlana 203
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttAntaH pAragatopadezato durgatatvanibandhanakarmakSapaNAya-"yadahamupArjayiSyAmi dravyaM tadgrAsAcchAdanavarja sarvaM jinAyatanAdiSu niyokSye" ityabhigrahaM gRhItavAn, kAlena ca nirvANamavAptavAniti / atha yuktaM saGkAzasyaitattathaiva tatkarmakSayopapatte na punaranyasya, naivaM, sarvathaivAzubhasvarUpavyApArasya vishissttnirjraakaarnntvaayoti rUchA saMkAzAdi zrAvakanI AraMbhane prApta karIne paNa dharmakAryamAM pravRtti thayelI hovAthI varmA vasya. ityAdi zlokamAM upara mujaba je jaNAvyuM che te avasthAvizeSane AzrayIne che, tethI virodha nathI." - A pramANe ekatrIsamA zlokano akSarArtha che. teno kahevAno bhAva e che ke, "varSa thI vidA." A zlokamAM je upara jaNAvyA mujaba jaNAvAyuM che te sarvavirati tema ja svabhAvathI je AraMbhanA bhayavALA vagerenI dazAvizeSane AzrayIne che. kAraNa ke te zlokano pATha sarvaviratinA adhikAramAM Avelo che. gRhasthonI pUjAdi mATenI e vAta nathI. tema ja "zuddhAramairyavAnAma.." A zlokamAM jaNAvelI vAtanuM tAtparya e che ke pUjAnA avasare upasthita thayela mALI pAsethI vikasvara uttamajAtinAM thoDAM ke ghaNAM je puSpo upalabhya hoya teTalAM ucita mUlyanuM pradAna karIne laI levAM. paraMtu tyAM bhAvatAla karIne potAnI vyApAra karavAnI kalA na karavI - A arthane jaNAvavA mATenI e vAta che. pUjA mATe svayaM puSpo cUMTavAM nahi ane je vecAtAM maLe te laI levAM. A rIte AraMbhano niSedha karavAnuM tyAM tAtparya nathI. zAsananI prabhAvanA thAya e hetuthI puSpo kharIdatI vakhate vyApArakalA na karavAnuM jaNAvavAno ja tyAM Azaya che. anyathA zrI paMcAzakamAM je jaNAvyuM che ke, "zrI jinapravacanamAM saMbhaLAya che ke durgatA nArI; siMduvAra puSpone grahaNa karI (jaMgalamAM maLatAM e puSpone cUMTIne) e puSpothI jagadgurunI pUjA karavAnA praNidhAnathI devalokamAM utpanna thaI." teno virodha Avaze. zuddhAgane.. ityAdi zlokathI ema ja jaNAvavAnuM hoya ke taiyAra cUMTelAM puSpo ja mALI pAsethI laI levAM paraMtu puSpone cUMTIne AraMbha na karavo to "suvya.' ityAdi gAthAmAM jaNAvelI te vAtamAM virodha Avaze - e spaSTa che. AthI samajI zakAze ke dharma mATe potAnI avasthAne ucita AraMbha karavAmAM upara jaNAvelAM te te vacanono virodha Avato nathI. saMkAza zrAvakAdinI dharmakAryane vize viSayavizeSanA pakSapAtavALI ane pApakSayane karanArI vyApArAdi kriyAne svIkArIne karelI pravRttithI paNa upara jaNAvelI vAta mAnavI joie. Azaya e che ke saMkAza zrAvake pramAdathI devadravyanuM bhakSaNa kareluM. tethI kliSTa evA aMtarAyakamadi karmano teNe baMdha karyo. duHkhe karIne jeno aMta Ave evA duraMta saMsAramAM e karmanA yoge te bhaTakyo. anaMtakALe teNe manuSyabhava prApta karyo. e vakhate te durgata (dusthadaridrAdri) mANasomAM zreSTha (atyaMta durgata) hato. zrI pAragata-zrI sarvajJa paramAtmA pAsethI teNe potAnA pUrvabhavane jANyo. paramAtmAnA upadezathI; durgatinA kAraNabhUta evA karmanI nirjarA 204 bhakti batrIzI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe teNe evo abhigraha dhAraNa karyo ke "jeTaluM huM dravya kamAIza temAMthI bhojana ane vastra mATe rAkhIne je vadhe te saghaLuM ya dravya zrI jinAlayAdimAM vAparIza.' tyAra bAda kAlAMtare te, abhigrahanuM pAlana karIne mokSamAM gayo. A dRSTAMtathI samajAze ke vepAra vagerenI kriyA karIne paNa dharma kyanI vAta che. saMkAzazrAvakane e pramANe karavuM ucita hatuM. kAraNa ke tenA karmano kSaya te pramANe karavAthI ja thaI zake ema hatuM. tethI bIjAe e pramANe nahi karavuM joIe." - A pramANe kahevAnuM yogya nathI. kAraNa ke sarvathA azubha(AraMbhAdi) kriyAthI viziSTa karmanirjarA thAya nahi. sAmAnya rIte AraMbhAdi kriyA azubha ja hoya to tevI kriyAthI saMkAza zrAvakane paNa karmanirjarA kaI rIte thAya ? AthI spaSTa che ke dharma mATe karAto AraMbha avasthAvizeSane AzrayIne ucita che. pa-31 pUjAthI pUjya paramAtmAne koI upakAra nathI to paramAtmA paramAnaMdane kaI rIte Ape: AvI zaMkA karavA pUrvaka tenuM nirAkaraNa karAya che- pUjayA paramAnandamupakAraM vinA katham / dadAti pUjya iti ceccintAmaNyAdayo yathA // 5-32 // pUnati-vya: I-rUA. pUjAthI kRtakRtya evA paramAtmAne koi upakAra to thato nathI to teo paramAnaMda zI rIte Ape che? AvI ja zaMkA hoya to tenuM samAdhAna e che ke ciMtAmaNi, kalpavRkSa vagerene koi upakAra na hovA chatAM svabhAvathI ja te je rIte phaLa Ape che te rIte paramAtmA paNa phaLane Ape che... ityAdi spaSTa che. //pa-3ro. || maritrizil | analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 205
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha sAdhusAmagryadvAtriMzikA prArabhyate / jinabhaktipratipAdanAnantaraM tatsAdhyaM sAmagryamAha pAMcamI batrIzImAM zrI jinapUjAnuM pratipAdana karatAM dravyapUjAnuM varNana karyuM. 5ramAtmAnI bhaktinA eka aMga svarUpe dravyapUjA karatI vakhate tenAthI sAdhya tarIke bhAvapUjA abhISTa hoya che. tethI ahIM bhAvapUjAsvarUpa sAdhusAmagyanuM varNana karAya che. bhAvapUjA (bhAvastava) sAdhunI pUrNatAmAM che. tethI bhaktinA varNana pachI have tenuM varNana karAya che-- jJAnena jJAnibhAvaH syAd bhikSubhAvazca bhikSayA / vairAgyeNa viraktatvaM saMyatasya mahAtmanaH // 6-1 // jJAneneti--vyanta: ||6-1|| zlokArtha spaSTa che ke 'saMyamI mahAtmAne jJAnathI jJAnIbhAva hoya che, bhikSAthI bhikSubhAva hoya che ane vairAgyanA kAraNe virAgIbhAva hoya che.' Azaya e che ke sAdhupaNAnI samagratA yadyapi asaMkhyAta prakAranI che. paraMtu te sAmagyanuM ahIM traNa prakAre varNana karavAnuM che. jJAna, bhikSA ane vairAgya : A traNanA kAraNe pU. sAdhubhagavaMtonI samagratA ahIM varNavAya che. jJAna, bhikSA ane vairAgyanA kAraNe sAdhubhagavaMto cAritranI pUrNatAne pAmavA samartha bane che. eka rIte vicArIe to jJAna, bhikSA ane vairAgya hoya to bIjI evI koi vastu nathI ke jene laine sAdhusamagratAmAM nyUnatA jaNAya ane jJAna, bhikSA tema ja vairAgya na hoya to evI bIjI koi vastu nathI ke jene laine sAdhusamagratA jaNAya. tethI jJAna, bhikSA ane vairAgyanI apekSAe sAdhusamagratAnuM varNana karavAnuM; A batrIzIthI uddiSTa che. Ama paNa sAdhusAmagyanA asaMkhya prakArone varNavavAnuM azakya ja che. tethI te bhedone ekabIjAmAM samAvIne tenA keTalAka bhedonuM ja nirUpaNa ahIM zakya banyuM che. jenA parizIlanathI sAdhusamagratAno sArI rIte paricaya karI zakAze. II6-1|| na jJAna, bhikSA ane vairAgya : A traNanI vicAraNAmAM prathama jJAnanuM nirUpaNa karAya che-- 206 viSayapratibhAsAkhyaM tathA''tmapariNAmavat / tattvasaMvedanaM ceti tridhA jJAnaM prakIrttitam // 6-2 // viSayeti-viSayapratibhAsa ityAkhyA yasya, viSayasyaiva heyatvAdidharmAnuraktasya pratibhAso yatra tat / tathA AtmanaH svasya pariNAmo arthAnarthapratibhAsAtmA vidyate yatra tad, Atmano jIvasya pariNAmo'nuSThAnavizeSasampAdyo vidyate yatreti naye samyaktvalAbhaprayojyavastuviSayatAvattvamartho labhyate / tattvaM paramArtha sAdhusAmathya batrIzI
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ statsamyakpravRttyAdhupahitatvena vedyate yasmiMstacca / tattvapadena mithyAjJAnanivRttiH tadviSayasyetarAMzaniSedhAvacchinatvenAtattvatvAt, samyakpadenAviratasamyagdRSTijJAnanivRttiH, tasya jJAnAjJAnasAdhAraNapratibhAsatvaprayojyaviSayapravRttyAdhupahitatve'pi jJAnatvaprayojyaviratipravRttyAdhupahitatvAbhAvAditi / ityamunA prakAreNa tridhA jJAnaM prakIrtitaM / tadAha-"viSayapratibhAsaM cAtmapariNatimattathA / tattvasaMvedanaM caiva jJAnamAhumaharSayaH IchA" idra-rA. "viSayapratibhAsa, AtmapariNatimatu ane tattvasaMvedana : A pramANe traNa prakAre jJAna kahevAyuM che.' - A pramANe bIjA zlokano artha che. eno Azaya e che ke je jJAnamAM mAtra viSayano ja pratibhAsa thAya che te jJAnane "viSayapratibhAsa' nAmanuM jJAna kahevAya che. sAmAnya rIte jJAnamAtramAM te te viSayano pratibhAsa thato hoya che. paraMtu te te viSayone zAstra je rIte heya, upAdeya ane upekSaNIya vagere svarUpe varNavelA che; te rIte tenA heyatva, upAdeyatva ane upekSaNIyatva vagere dharmonA saMbaMdhanA pratibhAsa vinA mAtra viSayano ja pratibhAsa je jJAnamAM thAya che, te jJAnane "viSayapratibhAsa' nAmanuM jJAna kahevAya che. AnAthI artha-lAbha thaze ane AnAthI anartha-geralAbha thaze... ityAdi svarUpano pratibhAsAtmaka AtmAno potAno je pariNAma che, te pariNAmavALuM je jJAna che tene "AtmapariNatimatu' jJAna kahevAya che. anuSThAnavizeSathI je prApta karI zakAya che te pariNativizeSa svarUpa AtmAno pariNAma jemAM che e jJAnane "AtmapariNatimad jJAna kahevAya che. AvI vyAkhyA karAya to teno artha e thAya che ke samyakatvanI prAptithI prayojya(thanArI) vastunI viSayatAvALA (vastunA pratibhAsavALA) jJAnane "AtmapariNatimad jJAna kahevAya che. Azaya e che ke AtmapariNatimad jJAna vakhate viSayanA pratibhAsanI sAthe viSayanA heyatyAdi (choDavA yogya vagere) dharmono paNa pratibhAsa thAya che. tenAthI pravRtti ke nivRttino pariNAma thato na hovA chatAM zraddhAno pariNAma to vidyamAna hoya che, je dharmazravaNAdi anuSThAnathI prApta thAya che ane nivRtti ke pravRtti dvArA bhaviSyamAM cAritrasvarUpe pariNamAvAya che. A svarUpe vastune viSaya banAvanArA A jJAnane AtmapariNatima jJAna kahevAya che. e samyakatvanI prAptithI thAya che. sthUla zabdothI A vAtane samajavI hoya to eTaluM ja kahevAnuM che ke samyakatvanA lAbhathI thatA heyopAdeyAdinA vivekayukta jJAnane AtmapariNatimad jJAna kahevAya che. tattva eTale paramArtha; tenuM samyaka pravRtti vagerenI sAthe vedana je jJAnamAM thAya che tene tattvasaMvedana' jJAna kahevAya che. AtmapariNatima jJAnanuM svarUpa samajAya to tattvasaMvedanazAnanuM svarUpa khUba ja spaSTapaNe samajI zakAze. samyakatvanI prApti thavAthI zraddhAnA baLe jema heyavAdinA vivekapUrvakanuM jJAna thAya che tema ahIM cAritranA pariNAmanA kAraNe sarvasAvadyayoganI nivRtti eka parizIlana 207
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane niravadya pravRtti vagerethI upahita(saMbaddha); vastunA paramArthanuM jJAna thAya che arthAt zraddhA ane karavAnA pariNAmathI upahita tattvanuM saMvedana A jJAnamAM hoya che. samyaka pravRtyAdithI upahita evuM viSayasaMvedana mithyAjJAnasthaLe paNa hoya che. tethI ahIM tatta padano niveza karyo che. mithyAjJAna tattvaviSayaka na hovAthI tenuM grahaNa nahi thAya. Azaya e che ke svAvAda zailIe kathaMcit nityAnityatvAdi anaMtadharmAtmaka vastu che. vastunA eka aMzane laine jayAre ekAMte nityavAdino te te vastumAM pratibhAsa thAya che tyAre nityatvAdi dharmathI itara anityatvAdi dharmano niSedha thAya che. A rIte itarAMzanA niSedha sAthenA (samaniyata) svajJAnanA viSayabhUta svane tattva manAtuM nathI. mithyAjJAna e rIte tattvasaMvedanavALuM hotuM nathI paraMtu itarAMzaniSedhAvacchinna(samaniyata)viSayanA saMvedanavALuM hoya che. tethI tatta padanA nivezathI tenuM grahaNa thatuM nathI... ityAdi svayaM samajI levuM. athavA bhaNAvanAra pAsethI barAbara samajI levuM joie. AvI ja rIte sabhya padanuM upAdAna na kare to avirata samyagdaSTinA jJAnane paNa tattvasaMvedanasvarUpa mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke tenuM jJAna syAdvAdamudrAe tAttvika hoya che ane pravRtyAdithI upahita paNa hoya che. paraMtu te samyaka pravRjyAdithI upahita hotuM nathI. tethI "sabhya' padanA upAdAnathI; aviratasamyagdaSTinA jJAnanuM grahaNa nahi thAya. aviratasamyagdaSTi AtmAone samyagdarzana hovAthI jJAna hoya che. virati na hovAthI tenI apekSAe ajJAna hoya che. mithyAtvIone to ajJAna ja hoya che ane pU. sAdhubhagavaMtone samyagdarzana ane virati hovAthI jJAna ja hoya che. AthI samajI zakAze ke mithyAtvInI pravRtti ajJAna-prayojaya che. avirata samyagdaSTinI pravRtti jJAna ane ajJAna prayojya che ane pU. sAdhubhagavaMtonI pravRtti jJAnaprayojaya che. arthAta pratibhAsa upara jaNAvyA mujaba traNa prakAranA che. mithyAtvIne thanAra pratibhAsa, aviratasamyagdaSTine thanAra pratibhAsa ane sarvaviratidhara mahAtmAne thanAra pratibhAsa. e traNamAM anukrame ajJAnatva, jJAnAjJAnatva ane jJAnatva raheluM che. ane te te ajJAnatvAdithI prayojaya te te AtmAnI pravRtti che. jJAna-prayojaya pravRjyAdine samyaka manAya che. jJAnAjJAnatvAdithI prayojya pravRttine samyapha tarIke manAtI nathI. tethI saca padopAdAnathI aviratasamyagdaSTinA jJAnane tattvasaMvedana mAnavAno prasaMga nahIM Ave. yadyapi A rIte sabhya padanA upAdAnathI avirata samyagdaSTinA jJAnanI nivRtti jema thAya che tema mithyAjJAnanI nivRtti paNa thaI zake che. paraMtu sabhya padathI je artha grAhya che te arthanuM paricAyaka tatva pada che... ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM. upara jaNAvyA mujaba traNa prakAranuM jJAna kahevAyuM che. zrI aSTaka prakaraNanA navamA aSTakamAM te kahyuM che ke - 208 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ "viSayapratibhAsa, AtmapariNatimatuM ane tattvasaMvedana : A traNa prakAranA jJAnane maharSioe kahyuM che." II6-rA. uparyukta traNa prakAranAM jJAnamAMnA prathama jJAnanA svarUpAdine jaNAvAya che- AdyaM mithyAdRzAM mugdharatnAdipratibhAsavat / ajJAnAvaraNApAyAd grAhyatvAdyavinizcayam // 6-3 // Adyamiti-AdyaM viSayapratibhAsajJAnaM / mithyAdRzAmeva / mugdhasyAjJasya ratnapratibhAsAdivat tattulyaM / tadAha-"viSakaNTakaralAdau bAlAdipratibhAsavad" iti / ajJAnaM matyajJAnAdikaM tadAvaraNaM yatkarma tasyApAyaH kSayopazamastasmAt / tadAha-"ajJAnAvaraNApAyam" iti / grAhyatvAdInAmupAdeyatvAdInAmavinizcayo'nirNayo yatastat / tadAha-"taddheyatvAdyavedakam" iti / yadyapi mithyAdRzAmapi ghaTAdijJAnena ghaTAdigrAhyatA nizcIyata eva, tathApi svaviSayatvAvacchedena tadanizcayAnna doSaH, svasaMvedyasya svasyaiva tadanizcayAt / / 6-3 / / / mati-ajJAnAdiAvaraNa svarUpa karmanA apAya-vigamathI thanAruM ane heyatAdinA nizcayane nahi karanAruM evuM; mugdha jIvone ratnAdimAM thanArA pratibhAsa jevuM paheluM viSayapratibhAsa' jJAna; mithyASTione ja hoya che - A pramANe trIjA zlokano artha che. eno Azaya e che ke mugdha, bALako vagerene ratna, viSa ke kAMTA vagereno je pratibhAsa thAya che, te samaye temane heya-upAdeyano jema viveka hoto nathI tema ahIM mithyASTione paNa te te viSayano pratibhAsa heyopAdeyatAnA viveka vagarano ja hoya che. zrI aSTakaprakaraNamAM e mujaba jaNAvyuM che. AvuM paNa vivekazUnya jJAna temane ajJAnAvaraNakarmanA kSayopazamathI prApta thAya che. sAmAnya rIte AtmAno guNa jJAna ja che. paraMtu mithyAtvanA udayane laIne tene jJAna nathI mAnatA paNa ajJAnarUpa mAne che. tenA AvaraNa svarUpa jJAnAvaraNIya karmane paNa ajJAnAvaraNIya karma kahevAya che. e ajJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI (maMdarasavALAM daLiyAnA udayathI) A viSayapratibhAsajJAna thatuM hoya che. jJAnAvaraNaISAM. A padathI aSTaka prakaraNamAM e pramANe jaNAvyuM che. mithyASTione ja thanAruM A viSayapratibhAsajJAna; "tayAtrAive' A padathI zrI aSTakaprakaraNamAM jaNAvyA mujaba upAdeyatva ane heyatva vagerenA nirNayane karAvatuM nathI. yadyapi mithyASTione paNa ghaTAdinA jJAnathI ghaTAdinI grAhyatA(upAdeyatA)dino nizcaya thAya che paraMtu svaviSayatA jayAM jyAM che tyAM tyAM grAhyatAdino nirNaya thato nathI arthAt viSayapratibhAsajJAnamAtramAM grAhyatAdino nirNaya thato nathI. kAraNa ke svasaMvedya evuM viSayapratibhAsa je jJAna che te svayaM agrAhya-ya hovA chatAM teno nirNaya tenAthI (viSayapratibhAsajJAnathI) thato nathI. koI eka viSayapratibhAsajJAnathI tevo nirNaya thAya to paNa tenI eka parizIlana 209
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivakSA karAtI nathI. sakala viSayapratibhAsajJAnathI grAhyatAdino nirNaya thato nathI. A vastune jaNAvavA zlokanuM chelluM pada che. II6-all AtmapariNatimad jJAnanuM svarUpa vagere jaNAvAya che- bhinnagranthe dvitIyantu jJAnAvaraNabhedajam / zraddhAvat pratibandhe'pi karmaNA sukhaduHkhayuk // 6-4 // bhinnagrantheriti-bhinnagrantheH samyagdRzastu / dvitIyamAtmapariNAmavat / jJAnAvaraNasya bhedaH kSayopazamastajjaM / tadAha-"jJAnAvaraNahAsottham" iti / zraddhAvad vastuguNadoSaparijJAnapUrvakacAritrecchAnvitaM / pratibandhe'pi cAritramohodayajanitAntarAyalakSaNe sati / karmaNA pUrvArjitena / sukhaduHkhayuk sukhduHkhaanvitN| tadAha-"pAtAdiparatantrasya taddoSAdAvasaMzayam / anarthAdyAptiyuktaM cAtmapariNatimanmatam / / 1 / / " // 6-4 / / "jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI utpanna thayeluM; pratibaMdha (avarodha) hovA chatAM zraddhAvALuM ane pUrvakarmanA yoge sukhaduHkhathI yukta evuM bIjuM AtmapariNatimad jJAna samyagdaSTi AtmAone hoya che." - A pramANe cothA zlokano artha che. eno Azaya e che ke, rAgadveSanI tIvra pariNati svarUpa graMthino bheda jeNe karI lIdho che - evA bhinnagraMthika samyagdaSTi AtmAone bIjuM AtmapariNatimad jJAna hoya che, je jJAnAvaraNIyakarmanA bhedathI (kSayopazamathI) thatuM hoya che. e pramANe aSTakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke e AtmapariNatimajJAna; jJAnAvaraNIyakarmanA hrAsaM(kSayopazama)thI utpanna thAya che. e jJAna zraddhAvALuM hoya che. vastunA guNa ane doSanA parijJAnapUrvakanI cAritragrahaNa karavAnI icchAne zraddhA kahevAya che. samyagdaSTi AtmAne saMsAranI asAratAnuM ane mokSanI paramArthatAnuM jJAna hovAthI saMsArathI mukta banI mokSane prApta karavA mATe ekamAtra cAritra grahaNa karavAnI icchA hoya - e samajI zakAya che. evI icchA svarUpa ja ahIM zraddhA che. e zraddhAthI pUrNa evuM bIjuM jJAna che. cAritramohanIyakarmanA udayathI cAritra grahaNa karavAmAM aMtarAya (pratibaMdha-viM) hovA chatAM samyagdarzananA prabhAve cAritranI icchA svarUpa zraddhA hovAmAM koI ja bAdha nathI. pUrvakALamAM bAMdhelA karmanA kAraNe AtmapariNatimad jJAna sukhaduHkhathI saMbaddha hoya che. zrI aSTaka prakaraNamAM A aMge jaNAvyuM che ke "nIce paDavA vageremAM parataMtra evA mANasane tenA saMbaMdhamAM doSa ane guNano nirNaya hovA chatAM jema paDavA vagerenuM bane che tema samyagdaSTi AtmAne viSayakaSAyAdinI pariNati ane tenA vipAka vagerenuM saMzaya vinAnuM nirNayAtmaka jJAna hovA chatAM pUrvabaddha karmanI paravazatAthI anarNAdinI prAptithI yukta evuM e jJAna Atma-pariNatimad manAya che. ahIM zlokamAM suva pada ane kula pada anukrame artha ane anarthane samajAvanArAM che. kahevAno Azaya e che ke je koI paNa mANasa paDavA vageremAM paravaza hoya tyAre tyAre te 210 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ te kriyAthI koI paNa rIte te aTakI zakato nathI. paDavA vagerenA kAraNe zuM thavAnuM che teno tene cokkasa ja nirNaya hoya che. temAM tene saMzaya, viparyaya ke anadhyavasAya jevuM kazuM ja hotuM nathI. chatAM parataMtratAnA kAraNe duHkhAdinI prApti thaine ja rahe che. basa ! AvuM ja ahIM samyagdaSTi AtmAo mATe bane che. temane saMsAranI asAratAno ane viSayakaSAyAdinI bhayaMkaratAno cokkasa ja khyAla hovAthI eka kSaNa mATe paNa temane saMsAramAM rahevAnuM mana nahi hovA chatAM bhUtakALanAM karmonI parataMtratAdinA kAraNe anaryAdine prApta karavA ja paDe che. Ama chatAM temanI zraddhA ane jJAnanI pariNatimAM koI ja pharaka paDato nathI. karmanI parataMtratAno jene anubhava che, tene e samajAvavAnI AvazyakatA nathI. rojiMdA vyavahAramAM kaMIkeTalIye evI pravRttio che ke je parataMtratAthI thatI hoya che. tethI samyagdaSTi AtmAone je kAMI paNa karavuM paDe che te prAyaH karmaparavazatAthI karavuM paDe che... ityAdi upayogapUrvaka vicAravuM joie. 6-4 trIjA "tattvasaMvedana' jJAnanuM svarUpa vagere jaNAvAya che svasthavRttestRtIyantu sajjJAnAvaraNavyayAt / sAdhorviratyavacchinnamavighnena phalapradam // 6-5 // svastheti-svasthA'nAkulA vRttiH kAyAdivyApArarUpA yasya tasya sAdhoH tRtIyaM / viratiH sadasatpravRttinivRttyAtmikA tayA'vacchinnamapahitam / avighnena vighnAbhAvena / phalapradaM / tadAha"svasthavRtteH prazAntasya taddheyatvAdinizcayam / tattvasaMvedanaM samyag yathAzakti phalapradam / / 1 / / " idaM ca sajjJAnAvaraNasya vyayAt kSayopazamAt prAdurbhavati / tadAha-sajjJAnAvaraNApAyam" iti // 6-5 // anAkulavRttivALA sAdhumahAtmAne sajJAnAvaraNIyakarmanA vyayathI(kSayopazamathI) pragaTa thatuM; viratithI yukta ane vinA vine phaLane ApanAruM trIjuM 'tattvasaMvedana' jJAna hoya che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke mana, vacana ane kAyAnI pravRtti, anAkula che jemanI evA sAdhubhagavaMtane A trIjuM tattvasaMvedanajJAna hoya che. gRhasthonI pravRtti svastha nathI hotI. aneka jAtanI upAdhithI gRhasthone svastha rahevAnuM zakya banatuM nathI. tethI temane tattvasaMvedana hotuM nathI. kAraNa ke e jJAna viratithI yukta hoya che. sanI pravRtti ane asadunI nivRtti svarUpa virati pU. sAdhubhagavaMtone ja hoya che. gRhasthone eno saMbhava nathI. vinA vikhe phaLanuM pradAna tattvasaMvedanazAna kare che. A vAta navamA aSTakamAM jaNAvatAM kahyuM che ke "svasthavRttivALA prazAMta avasthAne pAmelA sAdhumahAtmAne; hetvAdi dharmono nizcaya karAvanAruM ane zakti anusAra sArI rIte virati Adi phaLane ApanAruM je jJAna che, te tattvasaMvedana che." eka parizIlana 211
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ A sarvaviratiphaLane ApanAruM tattvasaMvedanAtmaka jJAna saMjJAnAvaraNIyakarmanA vyayanA kAraNe pragaTa thAya che. virati vagere svarUpa phaLane ApanAruM jJAna sajJAna che. te tenA AvaraNabhUta karmanA kSayopazamathI pragaTa thAya e spaSTa che. traNa jJAnanA nirUpaNamAM matijJAnAdinI avasthA traNano vibhAga yAda rAkhavo joie. je jJAna viSayapratibhAsa svarUpa che te ajJAna che. je jJAna AtmapariNatimad che te jJAna che ane je jJAna tattvasaMvedanasvarUpa che, te sadjJAna che, je sajJAnAvaraNanA apAya(apagama-kSayopazama)thI prAdurbhata thAya che-ema aSTakaprakaraNanA navamA aSTakamAM jaNAvyuM che. //6-pA upara jaNAvelAM traNa jJAnonAM liMgo jaNAvAya che niSkampA ca sakampA ca pravRttiH pApakarmaNi / niravadyA ca setyAhu liGgAnyatra yathAkramam // 6-6 // niSkampA ceti-atrokteSu triSu bhedeSvajJAnasajjJAnatvena phaliteSu / yathAkramaM / pApakarmaNi / niSkampA dRDhA pravRttiH / sakampA cADhA / niravadyA ca / sA pravRttiriti / liGgAnyAhuH / taduktaM"nirapekSapravRttyAdi liGgametadudAhRtam / " tathA "tathAvidhapravRttyAdivyaGgyaM sadanubandhi ca" tathA "nyAyyAdau zuddhavRjyAkhyatatvartitam " ti //dda-dA pApakAryane vize daDha pravRtti ane adaDha pravRtti tema ja niravadya pravRtti : A anukrame viSayapratibhAsa, AtmapariNatimad ane tattvasaMvedana jJAnanAM liMgo che." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke mithyAtvaguNasthAnake viSayapratibhAsa jJAna vakhate pApanA viSayamAM niSkapa pravRtti hoya che. pApa karatI vakhate saheja paNa kaMpa-dayAdino pariNAma hoto nathI. zrI vItarAgaparamAtmAnI (davanI) AjJA zuM che? gurujano zuM kahe che? AnuM pariNAma kayuM Avaze? paralokAdimAM AthI zuM thaze ?.. vagere prakAranI vicAraNAthI zUnya evI nirapekSapaNe dRDhatAthI pApapravRtti thatI hoya tyAre tyAM viSayapratibhAsajJAnano AvirbhAvasamajavo. AtmapariNatima jJAna vakhate pApanI pravRtti kaMpavALI hoya che. zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA vagerenI vicAraNAnA kAraNe sApekSapaNe zithila (adaDha) pravRtti bane che. samyagdarzananA prabhAve pApanI pravRttimAM paNa pApano baMdha alpa (nahivatu) thAya che ane sadno anubaMdha paDe che. AvA sthAne AtmapariNatimad jJAnano AvirbhAva samajavo. "tattvasaMvedana' jJAna to viratithI yukta hovAthI niravagha pravRtti ja tyAM hoya che. pApanI pravRtti hotI ja nathI. mokSamArganI zuddha (aticArarahita) ArAdhanA ane bhavamArganI "anArAdhanAthI jaNAtuM tattvasaMvedanazAna che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA sarvaviratidharmano jemane paricaya che, teo niravaghapravRtti ane sAvaghanI nivRttine sArI rIte samajI zake che. 212 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA sthaLe ja tattvasaMvedanazAnano prAdurbhAva hoya che. bIje eno saMbhava nathI. zrI aSTakaprakaraNamAM A vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke "nirapekSa pravRtti vagere jenuM liMga che, te viSayapratibhAsajJAna che. tevA prakAranI saMklezathI rahita pravRtti vagere jenuM liMga che, te AtmapariNatimad jJAna che ane nyAya-mokSamAgadine vize zuddha vRtti vagerethI jaNAtuM tattvasaMvedanazAna che." I6-dI nanu kvaitAni liGgAnyupayujyante ityata Aha upara jaNAvelAM niSkapa-pApapravRtti vagere liMgono kyAM upayoga che - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- jAtibhedAnumAnAya vyaktInAM vedanAt svataH / tena karmAntarAt kAryabhede'pyetad bhidA'kSatA // 6-7 // jAtIti-jAtibhedasya niSkampapApapravRttyAdijanakatAvacchedakasyAjJAnAdigatasya anumAnAya uktAni liGgAnIti sambandhaH / vyaktInAmajJAnAdivyaktInAM svato liGganairapekSyeNaiva vedanAt parijJAnAt / tena karmAntarAt cAritramohAdirUpAdudayakSayopazamAvasthAnavasthitAt / kAryabhede'pi sAvadhAnavadyapravRttivaicitrye'pi / tadvidA'jJAnAdibhidA'kSatA / pravRttisAmAnya jJAnasya hetutvAttadvaicitryeNaiva tadvaicitryopapatteH / pravRttau karmavizeSapratibandhakatvasyApi hetuvizeSavighaTanaM vinA'yogAt / vastutaH kAryasvabhAvabhede kAraNasvabhAvabhedaH sarvatrApyAvazyakaH, anyathA hetvantarasamavadhAnasyApyakiJcitkaratvAditi vivecitamanyatra / / 6-7 / / "ajJAna, jJAna ane sajJAna: A traNanuM jJAna tenA liMgAdinI apekSA vinA ja thatuM hovAthI e traNanI aMdara rahelI ajJAnatva, jJAnatva ane sajJAnatva svarUpa je jAtivizeSa che, tenA anumAna mATe upara jaNAvelAM liMgo che. tethI karmAtarane laIne kAryabheda(vizeSa)nI siddhi thavA chatAM ajJAnAdino bheda akSata ja che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sAmAnyathI pravRttimAtranI pratye jJAna kAraNa hovAthI upara jaNAvelAM ajJAnAdisthaLe jJAna sAmAnya to siddha ja hovAthI ajJAnAdi jJAnasAmAnya svarUpe jJAta che. paraMtu niSkapapApapravRtti, sakaMpapApapravRtti ane niravagha pravRtti vizeSanA kAraNa svarUpa jJAnamAM je ajJAnatva, jJAnatva ane ajJAnatva svarUpa dharmavizeSa che tenA jJAna mATe te te pravRtti vagere svarUpa liMgonI upayogitA che. ajJAnAdi svarUpa jJAnamAM koI paNa jAtivizeSa na hoya to te pravRttivizeSa(niSkapa pApapravRttivizeSAdi)nuM kAraNa nahi bane. e pravRttivizeSanA janaka (kAraNa) tarIke jJAnavizeSane je dharmanA lIdhe manAya che, te te ajJAnatva vagere dharmo ahIM janakatAvacchedaka tarIke manAya che. ajJAnAdimAM rahelI janakatAnA avacchedaka tarIke ajJAnatva vagerene manAya che. tenuM anumAna karavA mATe niSThApApapravRtti vagere liMgo upayogI bane che. eka parizIlana 213
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ [niSkampapApapravRttiniSThajanyatAnirUpitajanakatA(ajJAnaniSThajanakatA); yatkiJciddharmAvacchinA jnktaavAt... A anumAnathI ajJAnatva siddha thAya che. AvI ja rIte te te anumAnathI jJAnatvAdi paNa siddha thAya che.] AthI samajI zakAze ke jJAna sAmAnyathI pravRtti sAmAnya janya hovA chatAM pravRttivizeSa to jJAnavizeSathI ja janya che. jene laine jJAnamAM vizeSatA manAya che te ajJAnatva vagere dharmo che ane tenA anumApaka niSphapapApapravRtti vagere liMgo che. yadyapi pravRttisAmAnyanI pratye jJAna sAmAnya kAraNa hovA chatAM mithyAtvamohanIyakarmanA udaya vagerenA kAraNe jJAna sAmAnyathI paNa pravRttivizeSa thaI zake che. tethI jJAnamAM ajJAnatvAdisvarUpa vizeSa mAnavAnI AvazyakatA nathI. paraMtu A rIte mithyAtvamohanIya ke cAritramohanIya karmanA udayanI ke kSayopazamanI avasthAmAM avasthita karmAtarathI sAvadya ke niravagha pravRtti svarUpa kAryavizeSanI utpatti thavA chatAM ajJAnAdivizeSa siddha ja che. kAraNa ke pravRttisAmAnyanI pratye jJAnasAmAnya kAraNa hovAthI jJAnanI vicitratA(vizeSatA)thI ja pravRttimAM vaicitrya siddha thaze. tethI pravRttinI vizeSatAnA kAraNe ajJAnAdivizeSa akSata che. yadyapi ajJAnAdinI koI vizeSatA nathI. jJAna sAmAnya eka hovA chatAM cAritramohanIyAdi karmanA udaya vagerenA kAraNe niravagha pravRtti vagere svarUpa vizeSa pravRtti thatI nathI arthAt jJAna sAmAnyathI ja thanArI te te pravRttinI pratye karmAtara pratibaMdhaka bane che. tethI jJAnavizeSa mAnavAnI AvazyakatA nathI, paraMtu kAryanA kAraNanI vizeSatAno nAza na kare to karmAtarane pratibaMdhaka mAnavAnuM paNa zakya nathI. e pratibaMdhakatvanA nirvAha mATe paNa ajJAnAdivizeSa mAnyA vinA cAle evuM nathI. vastutaH kAryano svabhAvavizeSa mAne to kAraNano svabhAvavizeSa paNa tenA prayojaka tarIke mAnavo ja joIe. anyathA e pramANe na mAne to helvantaranuM samavadhAna paNa kazuM ja nahIM kare. Azaya e che ke eka ja kAraNa kAraNAMtaranA samavadhAnamAM bhinna bhinna svabhAve te te kAryanI pratye kAraNa bane che. kAraNano svabhAva eka ja hoya to kAraNAMtaranA samavadhAnamAM paNa te bIjuM kArya nahIM kare.. ityAdi anyatra vicita che. jijJAsuoe adhyApaka pAsethI samajI levuM joIe. prakRtakAryAnukUla kAraNavighaTakane pratibaMdhaka na mAne ane kAraNabhUta abhAva jeno (karmAtarano) che tene pratibaMdhaka mAne to upara jaNAvyA mujaba ajJAnAdivizeSa mAnavAnI AvazyakatA nathI - A pramANenA kathananuM nirAkaraNa karavA vastutaH... ityAdi graMtha che. //6-7ii upara jaNAvelAM traNa jJAnamAMthI je jJAnanA kAraNe sAdhunI samagratA thAya che te jaNAvAya che- yogAdevAntyabodhasya sAdhuH sAmaNyamaznute / anyathAkarSagAmI syAt patito vA na saMzayaH // 6-8 // 214 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogAditi - antyabodhasya tattvasaMvedanasya / yogAdeva saMskArarUpasambandhAdeva / sAdhuH sAmagryaM pUrNa-bhAvamaznute / anyathA tattvajJAnasaMskArAbhAve punaryogazaktyanuvRttau zaGkAkAGkSAdinAkarSagAmI vA syAt, tadananuvRttau ca patito vA na saMzayo'tra kazcid, bAhyaliGgasyAkAraNatvAt / / 6-8 // zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke viSaya-pratibhAsAdi traNa prakAranAM jJAnamAM je chelluM tattvasaMvedanasvarUpa jJAna che; tenA saMskAra svarUpa saMbaMdhathI ja sAdhumahAtmA pUrNatAne prApta kare che. anyathA tattvajJAnanA saMskAra na hoya paraMtu yogazaktinI anuvRtti (pharIthI yogane prApta karavAnI yogyatA svarUpa zakti jaLavAI hoya) vidyamAna hoya to sAdhu AkarSane prApta kare che. arthAtu zaMkA, kAMkSA vagere aticAronA kAraNe pUrNatA pAme ane gumAve, pAme ane gumAve AvuM thayA ja kare. yogazaktinI anuvartanA cAlatI na hoya to sAdhunuM avazya patana ja thAya che, emAM koI ja saMdeha nathI. AvA prasaMge bAhyasAdhuveSAdi liMga pUrNatAnuM kAraNa banatuM nathI. yogyatA paDI hoya to koI vAra bAhyaliMgo upakAraka bane. paraMtu tevA prakAranI yogyatA ja na hoya to bAlpaliMgo koI paNa rIte upayogI banatAM nathI. AthI samajI zakAze ke tattvasaMvedana ja pU. sAdhumahAtmAnI pUrNatAmAM kAraNa che. viSayapratibhAsa ane AtmapariNatimad jJAna pUrNatAnAM kAraNa nathI. A rIte pU. sAdhubhagavaMtonI samagratAnA aMgabhUta jJAnanuM nirUpaNa pUrNa thayuM. 6-8nA have krama prApta bhikSAnuM varNana karAya che- tridhA bhikSApi tatrAdyA sarvasampatkarI matA / dvitIyA pauruSaghnI syAd vRttibhikSA tathAntimA // 6-9 // triti vya: dazA. "jJAnanI jema bhikSA paNa traNa prakAranI che. emAM "sarvasaMpankarI bhikSA pahelI che. bIjI bhikSA pauruSaSmI che ane chellI trIjI bhikSA vRttibhikSA che." - A pramANe navamA zlokano artha spaSTa che. A loka saMbaMdhI saMpattithI mAMDIne mokSa sudhInI sarva saMpattine karavAnA svabhAvavALI bhikSAne sarvasaMpankarI bhikSA kahevAya che. dharma ane mokSa svarUpa puruSArthane haNanArI bhikSAne pauruSanI bhikSA kahevAya che. ane AjIvikA calAvavA mATenI bhikSAne vRttibhikSA kahevAya che. yAkhyA(yAcanA)vizeSa svarUpa bhikSA che. A traNa prakAranI bhikSAmAMnI sarvasaMpankarI bhikSA ja AtmAne guNasamRddha ja nahi guNathI pUrNa banAvanArI che. chellI be bhikSA AtmAne guNathI daridra banAve che. ll-lA prathama sarvasaMpatkarI bhikSAnuM nirUpaNa karAya che- eka parizIlana 215
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAnArambhahetu aa sA bhikSA prathamA smRtA / ekabAle dravyamunau sadA'nArambhitA tu na // 6-10 // sadeti-sadA'nArambhasya heturyA bhikSA / sA prathamA sarvasampatkarI smRtA / taddhetutvaM ca sadArambhaparihAreNa sadA'nArambhaguNAnukIrtanAbhivyaGgyapariNAmavizeSAhitayatanayA vA / sadA'nArambhitA tu ekabAle dravyamunau saMvignapAkSikarUpe na sambhavati / idamupalakSaNamekAdazI pratimA pratipannasya zramaNopAsakasyApi pratimAkAlAvadhikatvAdanArambhakatvasya na tatsambhavaH, na ca tadikSAyAH sarvasampatkarIkalpatvoktyaiva nistaarH| itthaM hi yathAkathaJcitsarvasampatkarIyamiti vyavahAropapAdane'pi na pauruSaghnItyAdivyavahArAnupapAdanAt / tathA ca-"yatirdhyAnAdiyukto yo gurvAjJAyAM vyavasthitaH / sadA'nArambhiNastasya sarvasampatkarI matA // 1 // " ityAcAryANAmabhidhAnaM sambhavAbhiprAyeNaiva, jinakalpikAdau gurvAjJAvyavasthitatvAderiva sadA'nArambhitvasya phalata eva grahaNAd / anyathA lakSaNAnanugamApatterravyasarvasampatkarImupekSya bhAvasarvasampatkarIlakSaNameva vA kRtamidamiti yathAtantraM bhAvanIyam // 6-10 // "sadA amAraMbhanuM je kAraNa bane che te bhikSAne prathama sarvasaMpankarI bhikSA kahevAya che. eka rIte bAla evA dravyamunimAM sadA anAraMbhitA (anAraMbha) hotI nathI." - A pramANe dazamA zlokano akSarArtha che." kahevAno Azaya e che ke sadA amAraMbhanA kAraNabhUta bhikSAne sarvasaMpankarI bhikSA kahevAya che. haNavuM, rAMdhavuM ane kharIdavuM... vagerene AraMbha kahevAya che. tenA abhAvane anAraMbha kahevAya che. je bhikSA grahaNa karatI vakhate bhikSApradAtA gRhastha bhikSA grahaNa karanAra mATe evo AraMbha karyo na hoya te bhikSAne grahaNa karavAthI AraMbhano parihAra thAya che. potAnA zarIrane saMyamapAlanAdi mATe, e rIte bhikSA-grahaNa dvArA dhAraNa karavAnuM zakya bane che. tethI sadA amAraMbhanuM kAraNa bhikSA bane che. sAmAyika ke pauSadhAdi avasthAmAM kvacit AraMbhano parihAra karanArA gRhastho paNa hovAthI temanI bhikSAno vyavaccheda karavA mATe ahIM savA padanuM grahaNa che. sadAnAraMbhitA pU. sAdhubhagavaMtomAM che, gRhasthomAM nathI. bhikSAthI ja sadAnAraMbhitva saMgata bane che. anyathA bhikSA grahaNa karavAmAM Ave nahi to AraMbha karyA vinA cAle evuM na hovAthI AraMbhitvano ja prasaMga Avaze. A rIte AraMbhanA parihAra vaDe bhikSA grahaNa karAya che. tethI temAM (bhikSAmAM) sadAnAraMbhanI hetutA spaSTa che. athavA "mokSanI sAdhanAmAM kAraNabhUta evA sAdhunA zarIranI dhAraNA mATe zrI jinezvaradevoe aho ! asAvadya evI bhikSA sAdhubhagavaMtone upadezI che...... ityAdi rIte sadAanAraMbha svarUpa guNanA anusmaraNathI jaNAtA pariNAmavizeSathI thayelI yatanA vaDe sadAanAraMbhanI hetu; bhikSA bane che. AvI yatanA na hoya to kharekhara ja e bhikSA sarvasaMpatkarI 216 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahi bane. yatanApUrvaka grahaNa karAyelI e bhikSA sadAnAraMbhanA pariNAmane surakSita rAkhe che. anyathA pariNAmanI nirvasatAne laIne pauruSaSmI bhikSA thaze. tAdaza bhikSAthI sAdhya evI sadAnAraMbhitA eka rIte bAla ane dravyamuni svarUpa saMvignapAkSikomAM manAtI nathI. temanAmAM AcArahInatA hovAthI eka prakAranI bAlatA che. paraMtu prarUpaNAnI daSTie hInatA na hovAthI bIjI bAlatA nathI. tema ja bhaviSyamAM teone (bhAvasAdhupaNAnI prApti thavAnI hovAthI) bhAvanA kAraNabhUta dravyamuni paNuM hovAthI teo dravyamuni che. jema eka bAla evA dravyamunisvarUpa saMvignapAkSika AtmAone sadAanAraMbhitAno niSedha che tema agiyAramI pratimAne vahana karanAra zrAvakane paNa pratimAkALa daramiyAna anAraMbhakatva hovAthI sadAnAraMbhakatvano niSedha che : e upalakSaNathI samajavuM. A rIte zrAvakane sadAanAraMbhitA na hoya to tenI bhikSAne kevI mAnavI AvI zaMkAnA samAdhAna mATe jo ema kahI devAya ke sarvasaMpatyarIkalpa (sarvasaMpankarI jevI) e bhikSA che to tethI vistAra nahi thAya. kAraNa ke e rIte upacArathI sarvasaMpankarI bhikSAno vyavahAra saMgata thAya topaNa e pauruSablIbhikSA nathI ane vRttibhikSA nathI : Avo vyavahAra upapanna thato nathI. AthI samajI zakAze ke zrAvakane kevI bhikSA mAnavI A zaMkAnA samAdhAna mATe nIce jaNAvyA mujaba mAnavuM joie. zrI aSTakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke dhyAnAdithI yukta, gurvASAmAM vyavasthita ane sadA anAraMbhI je sAdhu che tene sarvasaMpankarI bhikSA hoya che. ahIM thoDo vicAra karIe to samajAze ke zrI jinakalpikAdi mahAtmAonI bhikSA sarvasaMpankarI hoya che. bAhyadaSTie gurvASAmAM vyavasthita na hovA chatAM phaLane AzrayIne teozrI gussAmAM vyavasthita ja che tethI pUjayapAda A.bha.zrI. haribhadrasU. mahArAjAe sadA anAraMbhitva ane guvaMzAvyavasthitatvanuM je upAdAna karyuM che te saMbhavAbhiprAyathI karyuM che. tethI bAhyadaSTie gussAmAM vyavasthita na hovA chatAM; gurvAjJAmAM vyavasthitatvanuM je phaLa che te maLatuM hoya to tenI apekSAe tyAM gurvAzAvyavasthitatva jema manAya che tema sadAanAraMbhitva na hovA chatAM tenuM phaLa maLI jatuM hovAthI pratimApanna zrAvakane tenI apekSAe sadAnAraMbhitva mAnavAmAM Ave che. tethI pratimApArI zrAvakanI bhikSA paNa sarvasaMpankarI che. A rIte phaLane AzrayIne saMbhavAbhiprAye salAnArIbhatva vagereno niveza na mAnIe to sarvasaMpankarI bhikSAnuM lakSaNa tenuM anugamaka nahIM bane. kAraNa ke sAdhunI bhikSAne te svarUpe te jaNAvaze paraMtu zrAvakanI bhikSAne te svarUpe te jaNAvaze nahi. lakSaNa lakSyanA anugama mATe che. tethI lakSaNathI ananagamanI Apatti na Ave e mATe upara jaNAvyA mujaba savAnAmitva padano niveza saMbhavAbhiprAya che e mAnavuM joIe. eka parizIlana 217.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA dravyasarvasaMpankarI bhikSAne choDIne bhAvasarvasaMpankarI bhikSAnuM A lakSaNa che ema mAnavuM joie. A pramANe mAnavAthI zrAvakanI bhikSA vagere dravyabhikSA hovAthI temAM lakSaNa jAya nahi to ya koI doSa nathI. tema ja A zlokamAMnuM uttarAddha paNa saMgata thaze... ityAdi te te graMthAnusAra vicAravuM. I6-1nA bIjI "pauruSaSmI' bhikSAnuM svarUpa varNavAya che dIkSAvirodhinI bhikSA pauruSaghnI prakIrtitA / dharmalAghavameva syAt tayA pInasya jIvataH // 6-11 // dIkSeti-dIkSAyA virodhinI dIkSAvaraNakarmabandhakAriNI bhikSA pauruSaghnI prakIrtitA / tayA jIvataH pInasya puSTAGgasya dharmalAghavameva syAt / tathAhi-gRhItavrataH pRthivyAdhupamardanena zuddhoJchajIviguNanindayA ca bhikSAM gRhNan svasya pareSAM ca dharmasya laghutAmevApAdayati / tathA gRhastho'pi yaH sadA'nArambhavihitAyAM bhikSAyAM taducitamAtmAnamAkalayan mohamAzrayati, so'pyanucitakAriNo'mI khalvArhatA iti zAsanAvarNavAdena dharmalaghutAmevApAdayatIti / tadidamuktaM-"pravrajyAM pratipanno yastadvirodhena vartate / asadArambhiNastasya pauruSanIti kIrtitA / / 1 / / dharmalAghavakRnmUDho bhikSayodarapUraNam / karoti dainyAtpInAGgaH pauruSaM hanti kevalam / / 2 / / " atra pratimApratipannabhikSAyAM dIkSAvirodhitvAbhAvAdeva nAtivyAptiriti dhyeyam // 6-11 / / zlokArtha spaSTa che ke dIkSAnI virodhinI (pratibaMdha karanArI) evI bhikSAne pauruSapnI" bhikSA kahevAya che. puSTa mANasa AvI bhikSAthI jIvananirvAha kare to tenAthI dharmanI laghutA ja thavAnI che." - kahevAno Azaya e che ke je bhikSAnA kAraNe cAritramohanIya karma baMdhAya che te bhikSAne pauruSaSmI bhikSA kahevAya che. puSTa zarIravALA evI bhikSAthI potAnA jIvanano nirvAha kare to tethI dharmanI laghutA ja thatI hoya che. mahAvratone grahaNa karyA pachI pRthvIkAyAdi jIvono vadhAdiAraMbha karIne ane zuddhabhikSAne grahaNa karanAranI niMdA karIne bhikSAne grahaNa karanArA; dharmanI laghutA ja kare che. AvI ja rIte gRhastho paNa sadA amAraMbhanA kAraNe vihita evI bhikSA mATe potAnI jAtane yogya mAnI mohathI bhikSA vaDe jIvananirvAha kare to "A kevA anucita karanArA zrAvako che'... ityAdi rIte zAsananI niMdA karAvavA dvArA dharmanI laghutA ja karAvanArA bane che; je, sva ane para ubhaya mATe anarthanuM kAraNa bane che. e vAtane jaNAvatAM zrI aSTamrakaraNamAM jaNAvyuM che ke pravrayAne grahaNa karyA pachI je tenA virodha vaDe varte che evA asahno AraMbha karanArAnI bhikSA "pauruSabI bhikSA" kahevAya che. dInatAthI bhikSA vaDe peTa pUruM karanAro evo puSTa, mUDha ane dharmanI laghutAne karanAro puruSArthane haNavAnuM ja mAtra kAma kare che. pratimApadmazrAvakanI bhikSA dIkSAvirodhinI na hovAthI 218 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ te bhikSAmAM A bhikSAnuM lakSaNa samanvita thatuM na hovAthI temAM ativyApti AvatI nathI. jenuM lakSaNa karAya che tenA sivAya bIje paNa lakSaNa samanvaya thAya to te lakSaNa ativyApti doSathI duSTa manAya che. evuM ahIM banatuM nathI. II6-11 have trIjI vRttibhikSAnuM svarUpa varNavAya che- kriyAntarAsamarthatvaprayuktA vRttisaMjJikA / dInAndhAdiSviyaM siddhaputrAdiSvapi keSucit // 6-12 // kriyAntareti-kriyAntarAsamarthatvena prayuktA, na tu mohena cAritrazuddhIcchayA vA / vRttisaMjJikA bhikSA bhavati / iyaM ca dInAndhAdiSu saMbhavati / yadAha-"niHsvAndhapaGgavo ye tu na zaktA vai kriyAntare / bhikSAmaTanti vRttyarthaM vRttibhikSeyamucyate / / 1 / / nAtiduSTApi cAmISAmeSA syAnna hyamI tathA / anukampAnimittatvAddharmalAghavakAriNaH // 2 // tathA siddhaputrAdiSvapi keSucivRttibhikSA sambhavati / AdinA sArUpikagrahaH / dInAdipadAvyapadezyatvAccaiSAM pRthaguktiH / zrUyante cotpravajitA amI jinAgame bhikSukA yato vyavahAracUAmuktaM-"jo aNusAsio Na paDiniyatto so sArUviattaNeNa vA siddhaputtattaNeNa vA acchau kaMcikAlaM / sAvio NAma siramuMDo arajoharaNo alAuyAhiM bhikkhaM hiMDai abhajjo a / siddhaputto NAma sabAlao bhikkhaM hiMDai vA NavA varADaehiM veThaliaM karei lalui vA dharetitti" / keSucidityanena ye utpravajitatvena kriyAntarAsamarthAste gRhyante / yeSAM punaratyantAvadyabhIrUNAM saMvegAtizayena pravrajyAM prati pratibaddhameva mAnasaM teSAmAdyaiva bhikSA / etadvyatiriktAnAmasadArambhANAM ca pauruSaghnayeva / tattvaM punariha kevalino vidantIti aSTakavRttikRdvacanaM ca teSAM niyatabhAvAparijJAnasUcakamityavadheyam // 6-12 / / "bhikSA sivAyanI anya kriyA karavAnuM sAmarthya na hovAnA kAraNe je bhikSA grahaNa karAya che tene "vRtti' nAmanI bhikSA kahevAya che. dIna, aMdha vagerene A bhikSA hoya che. tema ja keTalAka siddhaputrAdine paNa A bhikSA hoya che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. eno bhAvArtha spaSTa che ke bhikSA grahaNa karavA sivAya bIjo koI upAya na hovAthI ja vRttibhikSA thatI hoya che. mohathI athavA cAritranI zuddhinI icchAthI A bhikSA grahaNa karAtI nathI. zrI aSTakaprakaraNamAM A trIjI bhikSAnuM varNana karatI vakhate jaNAvyuM che ke "jeo anya kriyA karavA mATe asamartha che, tevA nirdhana, aMdha ane paMgu vagere loko potAnA jIvananirvAha mATe bhikSAe phare che, te bhikSAne vRttibhikSA kahevAya che." "AvA jIvo mATe A bhikSA, pauruSabIbhikSAnI jema atyaMta duSTa nathI. kAraNa ke e bhikSA anukaMpAnuM nimitta hovAthI A loko dharmanI laghutAne karanArA hotA nathI." tema ja AvI bhikSA keTalAka siddhaputra ane sArUpikane paNa hoya che. dIna, aMdha, paMgu ke daridra vagere jIvomAM siddhaputrAdinI gaNanA hovAthI "siddhaputraSyi ' - A pramANe zlokamAM temanuM svataMtra upAdAna karyuM che. eka parizIlana 219
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamamAM dIkSA choDI dIdhelA tarIke temanuM varNana che. cAritra choDI devAnA temanA pariNAmane joIne gurnAdike ghaNI hitazikSA ApavA chatAM jeo saMyamanA pariNAmamAM pAchA pharatA nathI, teo sArUpika ke siddhaputra tarIke thoDA kALa mATe rahe. sArUpika tene kahevAya che ke je ziromuMDana karAve che. rajoharaNa rAkhatA nathI. tuMbaDuM laIne bhikSAe jAya che ane patnI rAkhatA nathI. siddhaputra tene kahevAya che ke je vALa rAkhe che. bhikSAe jAya athavA na jAya. varATakothI vaeNTalikA kare. athavA lAkaDI dhAraNa kare. zlokamAM pu iA padathI evA ja siddhaputrAdi grahaNa karAya che ke jeoe dikSA choDI dIdhI che ane bIjI koI bhikSA) kriyA karavA samartha na hoya. paraMtu jeo atyaMta avadyabhIru che ane mokSanI tIvra abhilASAnA kAraNe pravrayAmAM citta jemanuM pratibaddha che, temane prathama sarvasaMpankarI ja bhikSA hoya che. AvA AtmAone choDIne bIjA asaAraMbhIne pauruSabI ja bhikSA hoya che. upara jaNAvyA mujaba siddhaputrAdine kaI bhikSA hoya che - te spaSTapaNe samajI zakAya che. chatAM paNa aSTaka prakaraNanI vRttine karanArAe A viSayamAM ema jaNAvyuM che ke tattva to kevalIbhagavaMto jANe che te A saMzayane jaNAvavA mATe nathI jaNAvyuM. paraMtu dIkSAne choDI janArA AtmAono cokkasa kayo bhAva che - te jANI zakAto nathI - e jaNAvavA mATe che... ityAdi upayogapUrvaka vicAravuM. 6-1rA upara jaNAvelI traNa bhikSAmAMthI je bhikSAne laine sAdhu bhagavaMto pUrNatAne pAme che; te jaNAvAya che- anyAbAdhena sAmaNyaM mukhyayA bhikSayAlivat / gRhNataH piNDamakRtamakAritamakalpitam // 6-13 // anyeti-anyeSAM svavyatiriktAnAM dAyakAnAmabAdhenApIDanena / mukhyayA sarvasampatkaryA bhikSayA / alivadbhamaravad / akRtamakAritamakalpitaM ca piNDaM gRhNataH / sAmagryaM cAritrasamRddhyA pUrNatvaM bhavati / alivadityanenAnaya(Ta)napratiSedhaH / tathA satyabhyAhRtadoSaprasaGgAt / sAdhuvandanArthamAgacchadriH gRhasthaiH piNDAnayane nAyaM bhaviSyati, tadAgamanasya vandanArthatvena sAdhvarthapiNDAnayanasya prAsaGgikatvAditi cennaivamapi mAnA hatAnivAraNAti vatti //6-0rU/ akRta, akArita ane akalpita piMDane; dAtA vagerene takalIpha na paDe e rIte bhamarAnI jema sarvasaMpatkarI bhikSA vaDe grahaNa karanAra pU. sAdhumahAtmAne sAmagya prApta thAya che." - A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke pU. sAdhubhagavaMtone sarvasaMpankarI prathamabhikSA hoya che. e bhikSA vaDe je piMDagrahaNa teozrI kare che te vakhate potAne choDIne anya koine (dAtA vagerene) paNa bAdhA thAya nahi e rIte bhamarAnI jema grahaNa kare che. bhamaro puSpane 220 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ kilAmaNA na thAya e rIte temAMthI rasane grahaNa kare che. tema sAdhubhagavaMto paNa dAtA vagerene bAdhA na thAya e rIte piMDagrahaNa kare che. e piMDa kRta, kArita ke kalpita na hoya to ja grahaNa kare che. pU. sAdhumahAtmA mATe banAvelA, banAvarAvelA ane kalpelA piMDane anukrame kRta, kArita ane kalpita kahevAya che. kApavAthI, rAMdhavAthI ane kharIdavAthI piMDa bane che. jAte kApavA vagerethI kRta piMDa bane che. bIjA dvArA ema karAvavAthI kArita piMDa bane che ane vahorAvavAnI bhAvanAthI gRhastho je banAve te kalpita piMDa kahevAya che. hanana (kApavuM-haNavuM) vagere dvArA je piMDa kRtAdi nathI; tevA navakoTiparizuddha piMDane pU. sAdhumahAtmA bhikSA dvArA grahaNa kare che. tethI ja pU. sAdhubhagavaMto pUrNatAne prApta kare che. zlokamAM mikSattivA ahIM "bramaranI jema A pramANe jaNAveluM hovAthI bhikSA mATe nahi pharavAno niSedha thAya che arthAta bhikSA mATe pharavuM joIe, paraMtu gRhastho pAse maMgAvavI nahi athavA to sAmethI laI AvelI bhikSAne grahaNa na karavI e pramANe sUcavyuM che. kAraNa ke sAmethI lAvelI bhikSAne grahaNa karavAthI abhyAhata doSano prasaMga Ave che. yadyapi sAdhuone vaMdana mATe AvatA gRhastho piMDa laI Ave to A abhyAhata doSano prasaMga nahIM Ave. kAraNa ke gRhasthonuM Agamana vaMdana mATe che. sAdhu mATe piMDa laI AvavAnuM to prAsaMgika che; paraMtu A rIte abhyAhatadoSano prasaMga nivArI zakAya toya mAlApahRta vagere doSanuM nivAraNa zakya nahIM bane. kAraNa ke vAhanamAMthI nIce sAmAna utAravAdinA kAraNe ane sAdhuone vahorAvavA mATe mUkI rAkhavAnA kAraNe mAlApahRta ane sthApanA vagere doSono prasaMga AvavAno ja. II6-13 teramA zlokamAM sthita A padathI sarvasaMpankarI bhikSAmAM gRhastha saMkalpa paNa na karyo hoya (sAdhune vahorAvavAno saMkalpa paNa na karyo hoya) evA piMDane grahaNa karavAnuM jaNAvyuM che. paraMtu evo piMDa maLI zakaze nahi evI zaMkA karanAranA Azayane jaNAvAya che- nanvevaM sadgRhasthAnAM gRhe bhikSA na yujyate / anAtmambharayo yatnaM svaparArthaM hi kurvate // 6-14 // nanvevamiti-nanu evaM saGkalpitapiNDasyApyagrAhyatve / sadgRhasthAnAM zobhanabrAhmaNAdyagAriNAM gRhe bhikSA na yujyate yateH / hi yato'nAtmambharayo'nudarambharayo yalaM pAkAdiviSayaM svaparArthaM kurvate / bhikSAcaradAnAsaGkalpena svArthameva pAkaprayale sadgRhasthatvabhaGgaprasaGgAd, devatApitratithibhartavyapoSaNazeSabhojanasya gRhasthadharmatvazravaNAt / na ca dAnakAlAtpUrvaM deyatvabuddhyA'saGkalpitaM dAtuM zakyata ityapi draSTavyam II6-74|| eka parizIlana 221
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ "A rIte saMkalpita piMDa paNa grahaNa karavA mATe yogya na hoya to sArA gRhasthonA ghare bhikSA mATe sAdhubhagavaMtoe javuM yogya nathI. kAraNa ke teo potAnuM ja peTa bharanArA nathI hotA. rAMdhavA vagerenA viSayamAM potAnA ane bIjAnA mATe teo prayatna karatA hoya che." - A pramANe caudamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke hanana, pacana ane krANa (kharIdavuM) dvArA piMDa banAvatI vakhate sAdhuone ApavAno jemAM saMkalpa na hoya evo ja piMDa grahaNa karavAno hoya to sArA brAhmaNa vagere sagRhasthonAM gharomAM sAdhuone bhikSA levAnuM ja yogya nahi bane. kAraNa ke te sagRhastho rAMdhavA vagerenI pravRttimAM sva ane pAra mATe prayatna karatA hoya che. bhikSAcarone ApavAno saMkalpa gRhastho na kare to tenA sagRhasthapaNAno bhaMga thavAno prasaMga Ave che. kAraNa ke devatA, mAtA-pitA ane atithi vagerene ApyA pachI tema ja bharaNa karavA yogya evA parijanonuM poSaNa karyA pachI je bAkI rahe tenuM bhojana karavAno gRhasthono dharma che. yadyapi e gRhastha dharmanuM pAlana; dAna detAM pUrve saMkalpa na kare ane dAnanA avasare dAna kare topaNa zakya bane che tethI asaMkalpita piMDanuM pradAna gRhastho karI zake che; paraMtu e zakya nahi bane. kAraNa ke AvA vakhate dAna ApavA mATe gRhastha pAse piMDa ja nahi rahe. devatAdine ApavAnA saMkalpathI to piMDa e pramANamAM banAvAya che ane tethI ja to te pramANe ApI zakAya che. anyathA ApavAnuM ja zakya nahi bane. AthI samajI zakAze ke saMkalpita piMDane grahaNa karavAno niSedha karAya to sagRhasthone tyAM bhikSA mATe javAnuM pU. sAdhumahAtmAo mATe yogya nahi gaNAya - A pramANe A zlokathI zikAkAranA Azayane jaNAvyo che. II6-14o. upara jaNAvelI zaMkAnA samAdhAna mATe ema kahevAmAM Ave ke saMkalpavizeSathI rahita evA piMDane grahaNa karavAmAM bAdha nathI. mAtra yatine uddezIne saMkalpavALo piMDa grahaNa na karavo. A pramANenuM samAdhAna yukta nathI : ema jaNAvavApUrvaka zaMkAnuM samarthana karAya che saGkalpabhedaviraho viSayo yAvadarthikam / puNyArthikaM ca vadatA duSTamatra hi durvacaH // 6-15 // saGkalpeti-atra hi "asaGkalpitaH piNDo yatehya" iti vacane hi / saGkalpabhedasya yatisampradAnakatvaprakAradAnecchAtmakasya viraho durvacaH / kenetyAha-yAvadarthikaM yAvadarthinimittaniSpAditaM / puNyArthikaM puNyanimittaniSpAditaM ca / piNDaM duSTaM vadatA / anyathoktAsaGkalpitatvasya yAvadarthikapuNyArthikayoH sattvena tayorgrAhyatvApatteH / tadAha "saGkalpanaM vizeSeNa yatrAsau duSTa ityapi / parihAro na samyak syAdyAvadarthikavAdinaH / / 1 / / viSayo vAsya vaktavyaH puNyArtha prakRtasya ca / asambhavAbhidhAnAt syAdAptasyAnAptatA'nyathA VrA rUti I6-11| 222 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhA arthIo ane puNyanA uddezathI banAvelA piMDane duSTa (agrAhya) kahenArA vaDe ema kahevAya ke, "ahIM asaMkalpita piMDa eTale saMkalpavizeSanA abhAvavALo piMDa; to te duSTa vacana che." - A pramANe zlokArtha che. kahevAno Azaya e che ke "asaMkalpita piMDa pUjya sAdhubhagavaMtoe grahaNa karavo joie." AvA vidhAnanI sAme zaMkAkAre upara jaNAvyA mujaba zaMkA karI ke evuM hoya to sArA brAhmaNAdinAM gharomAM bhikSA mATe javAnuM sAdhuo mATe yogya nahi manAya. A zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe ema jaNAvavAmAM Ave ke sArA brAhmaNAdi sagRhastho sAmAnyathI badhA ja bhikSAcarone uddezIne piMDa banAvatA hoya che. athavA to sAmAnyathI puNyaprApti mATe yAcakAdine ApavAnA paNa uddezathI piMDa banAvatA hoya che. tethI saMkalpa sAmAnyathI rahita piMDa sadguhasthonA ghare na hoya e samajI zakAya che. tethI ja salpitaH vido yate : ahIM asaMkalpitano artha saMkalpavizeSathI rahita evo karavo joIe. e saMkalpavizeSa ahIM mAtra yatinA viSayamAM samajavo. mAtra yatine ja ApavAno saMkalpa jyAM na hoya te sthaLe asaMkalpita piMDa hoya che. jyAM mAtra yatine ja badhAne nahi) ApavAno saMkalpa hoya tyAM saMkalpita piMDa samajavo. sAdhune ApavAnI icchA svarUpa saMkalpamAM sAdhu-yati saMpradAna kahevAya che. (jane ApavAnuM hoya tene saMpradAna kahevAya che.) yati che saMpradAna jenuM evA dAnanI IcchA svarUpa saMkalpavizeSano viraha jyAM che, te asaMkalpita piMDa kahevAya che. Avo piMDa sadguhasthonAM gharomAM hoI zake che. tethI koI doSa nathI. A pramANe yadyapi samAdhAna karI zakAya che. paraMtu te yogya nathI. kAraNa ke upara jaNAvyA mujaba sakala arthIone uddezIne ane puNyanI prAptine udezIne banAvela piMDa grAhya banI zake che, mAtra yatione udezIne banAvelo piMDa grAhya bane nahi. paNa AvuM kahevAthI zrI dazavaikAlikAdi sUtramAM jaNAvelI vAtano virodha Avaze. tyAM spaSTapaNe jaNAvyuM che ke "azana, pAna, khAdima ke svAdima badhA arthIone ke puNyaprApti mATe ApavAnA IrAde banAvela che - evuM jANavA ke sAMbhaLavA maLe to evA yAvadarthika ke puNyArthika piMDane ApanArane kahevuM ke te azanAdi saMyatone mATe akalpa che. tethI mane te levAnuM yogya nathI. A pramANenA vacanathI e spaSTa che ke dAtAe yAvadarthikAdi piMDa banAvela hoya topaNa te agrAhya che. ahIM jaNAvyA mujaba mAtra yatine uddezIne banAvela piMDa agrAhya hoya ane yAvadarthika ke puNyArthika piMDa agrAhya na hoya to tevA piMDamAM grAhyatvano prasaMga Avaze, je zrI dazavaikAlika sUtrane anusaranAruM nathI. AthI "sanmitaH pivgo ya " ahI saMkalpavizeSanA abhAvane sandhita pada samajAve che." - A vacana duSTa che. upara jaNAvelI vAtane jaNAvatAM zrI aSTakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke - "vizeSasvarUpe sAdhuonuM saMkalpana jemAM che te piMDa duSTa che ema kahIne zaMkAno parihAra karavAnuM paNa yAvadarthika eka parizIlana 223
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ piMDane duSTa mAnanAra mATe yogya nathI athavA to yAvadarthika ane puNyArthika piMDano viSaya kahevo joie. eTale ke cokkasa rIte amuka arthIne AzrayIne banAvela piMDa pariharaNIya che. ityAdi spaSTa rIte kahevuM joie. anyathA je vastuno saMbhava nathI ene jaNAvavAnA kA2Ne Apta puruSone anAma mAnavAno prasaMga Avaze.'... ityAdi aSTakaprakaraNathI samajI levuM joie. // 6-15 // uparyukta zaMkAnuM samAdhAna karAya che--- ucyate viSayo'trAyaM bhinne deye svabhogyataH / saGkalpanaM kriyAkAle duSTaM puSTamiyattayA // 6- 16 // ucyata iti - atrAyaM viSaya ucyate / yaduta kriyAkAle pAkanivartanasamaye / svabhogyAdAtmIyabhogArhAdodanAderbhinne'tirikta deye odanAdau / iyattayA " etAvadiha kuTumbAya etAvaccArthibhyaH puNyArthaM ceti" viSayatayA / puSTaM saMvalitaM / saGkalpanaM duSTaM / tadAha - " vibhinnaM deyamAzritya svabhogyAdyatra vastuni / satvana jhiyALAne tatkruSTa viSayoDanayoH ||9||" II6-16 / / "yAvadarthika ane puNyArthika piMDano viSaya kahevAya che. rAMdhatI vakhate potAne vAparavA mATenA bhAta vagere karatAM vadhArAnA dAna mATenA bhAta vageremAM, 'ATalA kuTuMba mATe ane ATalA arthIo ane puNya mATe' - A rIte viSayanA vibhAgathI yukta je saMkalpa che, tenAthI yukta piMDa che." - A pramANe soLamA zlokano akSarArtha che. - eno Azaya samajI zakAya che ke rAMdhatI vakhate ja potAnA vaparAza karatAM vadhAre pramANamAM rAMdhavA lIdhelA piMDamAM upara jaNAvyA mujaba viSayavibhAga karIne je piMDa taiyAra thayo hoya te yAvadarthika ane puNyArthika piMDanA niSedhano viSaya samajavo. e vAtane jaNAvatAM aSTakaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke - potAnA mATe upayogamAM levAnA odanAdi(bhAta vagere)thI judA dAna mATenA vadhArAnA bhAta vageremAM rAMdhatI vakhate; 'ATaluM kuTuMba mATe ane ATaluM sakala arthI ke puNya mATe' - A pramANe saMkalpa karavo te duSTa che. A yAvadarthika ane puNyArthika piMDanA viSaya che. AthI samajI zakAze ke zrI dazavaikAlikasUtramAM jaNAvyA mujabanA e niSedha paNa piMDavizeSane AzrayIne che. sattaramA zlokathI A vAta spaSTa thaze. II6-16 // upara jaNAvelo yAvadarthika ane puNyArthika piMDa agrAhya che, tenAthI bIjo piMDa grAhya che. yAvadarthika vagere piMDa sarva sAmAnya rIte duSTa nathI paraMtu upara jaNAvyA mujaba rAMdhatI vakhate je viSaya-vibhAgathI yukta piMDa che te duSTa che - e A pUrve jaNAvyuM che. have je piMDa duSTa - agrAhya nathI te jaNAvAya che-- 224 svocite tu tadArambhe niSThite nAvizuddhimat / tadarthakRtiniSThAbhyAM caturbhaGgyAM dvayorgrahAt // 6- 17 // sAdhusAmaya batrIzI
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ svocite tviti-svocite tu svazarIrakuTumbAderyogye tu / Arambhe pAkaprayale / niSThite caramendhanaprakSepeNaudanasiddhyupahite / tat svabhogyAtiriktapAkazUnyatayA saGkalpanaM svArthamupakalpitamanna "mito munInAmucitena dAnenAtmAnaM kRtArthayiSyAmi" ityAkAraM / nAvizuddhimad na doSAnvitaM / tadarthaM sAdhvarthaM / kRtirAdyapAkaH, niSThA ca caramaH pAkaH, tAbhyAM niSpannAyAM caturbhaGgyAM tadarthaM kRtistadarthaM niSThA, anyArthaM kRtistadarthaM niSThA, tadarthaM kRtiranyArthaM niSThA, anyArthaM kRtiranyArthaM ca niSThA, ityevaMrUpAyAM dvayorbhaGgayo-rgrahAcchuddhatvenopAdAnAt / taduktaM - "tassa kaDaM tassa niTThIyaM caubhaMgo tattha du carimA suddhA" / yadi ca sAdhvarthaM pRthivyAdyArambhaprayojakazubhasaGkalpanamapi gRhiNo duSTaM syAttadA sAdhuvandanAdiyogo'pi tathA syAditi na kiJcidetat / tadidamuktaM - "svocite tu yadArambhe tathAsaGkalpanaM kvacit / na duSTaM shubhbhaavsvAttecchundvAparavo vat |9||* ||6-17|| "potAnA mATe ucita evo AraMbha karAye chate ane samApta karAye chate tevo saMkalpa avizuddha nathI. kAraNa ke sAdhu mATe AraMbha ane samApti e be padanA kAraNe thanArA cAra bhAMgAmAM be bhAMge piMDa grahaNa karI zakAya che." A pramANe sattaramA zlokano artha che. na Azaya e che ke, gRhasthe potAnAM zarIra ane kuTuMbAdi mATe rAMdhavAnI kriyAno AraMbha karelo ane chelluM baLataNa nAMkhavAdinI kriyA vaDe bhAta vagere raMdhAi jAya. A rIte potAnA ane potAnA kuTuMbAdi mATe zarU karIne pUrNa karelI rAMdhavA vagerenI kriyA vaDe piMDa taiyAra thaye chate potAnA ane potAnA kuTuMba mATenA piMDathI atirikta piMDa na hovAthI gRhastha e vakhate saMkalpa kare che ke 'A amArA mATe khAvAnuM taiyAra thai gayuM che. AmAMthI munibhagavaMtone supAtradAna ApI potAnA AtmAne kRtArtha karuM' - Avo saMkalpa avizuddha nathI arthAt Avo piMDa saMkalpita manAto nathI. kAraNa ke sAdhu mATe AraMbha ane sAdhu mATe niSThA (samApti); A be padothI thatA cAra bhAMgAmAM be bhAMgA zuddha hovAthI te saMbaMdhI piMDa grAhya bane che. sAdhu mATe AraMbha ane sAdhu mATe niSThA. bIjA mATe AraMbha ane sAdhu mATe niSThA. sAdhu mATe AraMbha ane bIjA mATe niSThA, tema ja bIjA mATe AraMbha ane bIjA mATe niSThA - A cAra bhAMgAmAM chellA be bhAMgA zuddha mAnelA che. A pramANe anyatra paNa kahyuM che ke 'sAdhu mATe kareluM(AraMbheluM) ane sAdhu mATe niti(pUrNa kareluM). - AvI rIte cAra bhAMgA thAya. emAMthI chellA be zuddha che.' AvI rIte potAnA mATe thai gayelA piMDane sAdhubhagavaMtone ApavAno saMkalpa karavAmAM koi doSa nathI. e pariNAma pRthvIkAyAdinA vadhAdino nathI, paraMtu dAtAno e zubhapariNAma che. potAnA mATe banAvelA piMDamAMthI A rIte pU. sAdhubhagavaMtone ApIne potAnA AtmAne kRtArtha banAvavAno saMkalpa; pRthvIkAyAdinA AraMbhano prayojaka na hovA chatAM jo duSTa manAya to pU. sAdhumahAtmAne vaMdanAdi karavAno saMkalpa paNa duSTa manAze. tethI AvA prakAranA saMkalpane paNa duSTa mAnavAnuM sAva ja tuccha che. A vAtane jaNAvatAM aSTakaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke potAne ucita evo eka parizIlana 225
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAMdhavA vagereno AraMbha karAye chate; taiyAra thayelA piMDamAMthI pU. sAdhubhagavaMtone ApIne potAnA AtmAne huM kRtArtha karIza - AvA prakArano saMkalpa koI kare to te zubha bhAva svarUpa hovAthI, anya municaMdanAdiyoganI jema duSTa nathI... ityAdi aSTakaprakaraNathI samajI levuM joIe. 6-1thI upara jaNAvyA mujaba asaMkalpita ja piMDa sAdhuoe grahaNa karavAno hoya to, sarvathA na maLe evuM na hoya topaNa bahudhA e nahi maLe ane tethI AvI asaMbhavI vastuno upadeza ApavAthI AtanI anAmatA thaze... ityAdi zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che prAya evamalAbhaH syAditi ced bahudhApyayam / sambhavItyata evokto yatidharmo'tiduSkaraH // 6-18 // prAya iti-evamasaGkalpitasyaiva piNDasya grAhyatve / prAyo'lAbhaH syAt zuddhapiNDAprAptiH syAt / iti ced bahudhApi saGkalpAtiriktairbahubhirapi prakAraiH zaGkitamrakSitAdibhirayamalAbhaH sambhavI / athavAevaM prAyo'saGkalpitasyAlAbhaH syAditi ced bahudhApyayamasaGkalpitasya lAbhaH sambhavI / aditsUnAM bhikSUNAmabhAve'pi ca bahUnAM pAkasyopalabdheH / tathApi tavRtterduSkaratvAttatpraNeturanAptatA syAdityata Ahaityata eva yatidharmo mUlottaraguNasamudAyarUpo'tiduSkara uktaH, atidurlabhaM mokSaM prati atiduSkarasyaiva dharmasya hetutvAt, kAryAnurUpakAraNavacanenaivAptatvasiddheH // 6-18 // "A pramANe asaMkalpita piMDa grahaNa karavAno hoya to prAyaH e maLaze ja nahi - A zaMkAnA samAdhAnamAM kahevAnuM e che ke ghaNI rIte evo piMDa maLI zake che. joke e piMDa meLavavAnuM duSkara to che. paraMtu tethI ja to sAdhudharmane atyaMta duSkara varNavyo che." - A pramANe aDhAramA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke potAnA mATe rAMdhavAdino AraMbha karIne taiyAra thayelA piMDamAMthI pU. sAdhubhagavaMtone dAna ApavAno saMkalpa karavAnuM duSTa na paNa hoya topaNa evo saMkalpita piMDa lagabhaga na maLe. kAraNa ke ATalA vivekI ane upayogavALA dAtAo kvacita ja maLe. pU. sAdhubhagavaMtonA AcAranuM pariNAna, viziSTa audArya, viveka ane prAsaMgika upayoga vagerenA yoge evo saMkalpa udbhave. bAkI to rAMdhavA vagerenI zarUAta karatAM pUrve ja yAvadarthikAdine uddezIne saMkalpa karAto hoya che. tethI vivakSita piMDa alabhya banaze. A pramANe zaMkAkArano Azaya che. paraMtu e barAbara nathI. kAraNa ke Ama to zakti ke prakSita vagere doSothI rahita piMDa paNa prAyaH kvacita ja maLe che. tethI kAMI duSTa piMDa thoDo levAya? AdhAkamadi doSanI zaMkA jemAM hoya tene zaMkitapiMDa kahevAya che. ane madha vagere (abhakSyAdi) dravyanA sparzathI yukta piMDane prakSitapiMDa kahevAya che. zaMkitAdi aneka rIte piMDa alabhya bane che. tethI doSathI yukta piMDa levAnuM vidhAna na karAya. 226 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokamAMnuM vahudhA A pada sattAma ane nAma baMne sAthe joDI zakAya che. alAbhanI sAthe teno anvaya karIne samAdhAna jaNAvyuM. have jJAma nI sAthe teno anvaya karIne samAdhAna jaNAvAya che athavA ityAdi graMthathI. teno Azaya e che ke asaMkalpita piMDa ja grahaNa karavAnuM vidhAna karAya to teno lAbha nahi thAya : evI zaMkAnA samAdhAnamAM graMthakAra paramarSi pharamAve che ke ghaNI rIte e saMkalpa vinAno piMDa prApta thai zake che. kAraNa ke pU. sAdhubhagavaMtone ke bIjA koi arthIjanone ApavAnI bhAvanA vinA ghaNA loko rAMdhavAdino AraMbha karatA hoya che tema ja je dezamAM ke kALamAM bhikSuko bhikSA mATe pharatA ja nathI, evA dezamAM ke kALamAM te te gRhastho potAnA mATe rAMdhavAdino AraMbha karatA hoya che. e badhAe banAvelo piMDa asaMkalpita che. tethI ghaNI rIte asaMkalpita piMDa prApta thai zake che. yadyapi A rIte asaMkalpita piMDane prApta karavAnuM atyaMta duSkara che ane tethI AvI duSkaracaryAno upadeza karanArA AmanI AptatA rahetI nathI. paraMtu kharekhara to Avo niravadya bhikSAno mArga batAvavAnA kAraNe ja AptapuruSanI AptatA surakSita che. Ama puruSoe yatidharmane atyaMta duSkara tarIke varNavyo che. atyaMta durlabha evA mokSanI pratye atyaMta duSkara ja evo dharma kAraNa che. kAryane anurUpa ja kAraNa hoya che ane AvA anurUpa kAryakAraNabhAvanA praNetA cokkasa ja Apta puruSa che. tethI teozrImAM anAmatA mAnavAno prasaMga Avato nathI. II6-18 / / mana, vacana ane kAyAthI zuddha evA sAdhubhagavaMto saMkalpita piMDa grahaNa kare to kayo doSa che : A zaMkAnuM samAdhAna karAya che-- saGkalpitasya gRhiNA tridhAzuddhimato grahe / ko doSa iti cejjJAte prasaGgAt pApavRddhitaH / / 6-19 // saGkalpitasyeti- gRhiNA gRhasthena / saGkalpitasya yatyarthaM pratiditsitasya / tridhAzuddhimata manovAkkAyazuddhasya sAdhorgrahe grahaNe ko doSaH / ArambhapratyAkhyAnasya lezato'pyavyAghAtAditi ced jJAte "madarthaM kRto'yaM piNDa" iti jJAte sati tadgrahaNe prasaGgAd, gRhiNaH punastathApravRttilakSaNAt pApavRddhitastannimittabhAvasya parihAryatvAt / / 6-19 / / "gRhasthe yatione mATe saMkalpita karelo piMDa; mana, vacana ane kAyAnI zuddhivALA evA pU. sAdhubhagavaMto grahaNa kare to emAM kayo doSa che ? (arthAt koi doSa nathI. kAraNa ke pU. sAdhubhagavaMtoe koi paNa jAtano AraMbha karelo nathI.) - AvI koi zaMkA kare to enA samAdhAnamAM e doSa jANavo ke potAnA mATe saMkalpita che : e jANavA chatAM evA piMDane pU. sAdhubhagavaMto grahaNa kare to gRhastho pharI vAra evI pravRtti kare ane tethI pApanI vRddhi thAya." - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. ,, eka parizIlana 227
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAno Azaya e che ke sAdhubhagavaMtone ApavAnI icchAthI saMkalpa jemAM karAyo che evA piMDane gRhastha jyAre Ape tyAre mana, vacana ane kAyAnI traNa prakAranI zuddhithI zuddha evA sAdhubhagavaMto, e piMDane grahaNa kare to emAM koi doSa nathI. kAraNa ke emAM pU. sAdhubhagavaMtonI sarvathA AraMbhanA tyAganI pratijJAmAM saheja paNa vyAghAta (virodha-bhaMga) thato nathI. A pramANe zaMkA karanAranuM kahevuM che. paraMtu te yogya nathI. kAraNa ke 'mArA mATe A piMDa karelo che.' A pramANe khabara hovA chatAM te grahaNa karavAmAM Ave to gRhastho pharI vAra yatione uddezIne piMDa banAvavAnI pravRtti kare ane tethI pApanI vRddhi thAya. gRhastho A rIte pU. sAdhubhagavaMtone uddezIne (nimitte) pApa kare te ucita nathI. pU. sAdhumahAtmAnA khyAlamAM e Ave to avazya teno parihAra karavo joie. eTale ke potAnA(sAdhunA) nimitte koi pApa nA kare H eno upayoga rAkhavo joie. tethI potAnA mATe (sAdhuo mATe) saMkalpita piMDa che : e jANyA pachI e grahaNa karavAnuM pU. sAdhubhagavaMtone ucita nathI. II6-195 : upara jaNAvyA mujaba saMkalpita piMDa grahaNa karavAnI pravRtti duSTa hovA chatAM gRhasthanI evI pravRttithI piMDa grahaNa karavAnI pravRttino tyAga na karAya to zuM thAya : e jaNAvAya che-- yatyarthaM gRhiNazceSTA prANyArambhaprayojikA / yastadvarjanopAyahInA sAmagyaghAtinI // 6- 20 // yatyarthamiti-yatyarthaM gRhiNaH prANyArambhaprayojikA ceSTA niSThitakriyA / tadvarjanopAyairAdhAkarmikakulaparityAgAdilakSaNairhInA satI / yateH sAmagryaghAtinI guNazreNIhAnikartrI ||6 - 20 / / zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke pU. sAdhubhagavaMtone uddezIne rAMdhavA vagerenI pUrNa karAtI kriyA gRhastho mATe jIvanA AraMbhanI prayojaka che. AvI AraMbhanI kriyAno tyAga kare : e mATe AdhAkarmikAdi doSathI duSTa evA piMDane banAvanArAM kuLomAM (dAtAonAM gharomAM) gocarI javAnuM pU. sAdhubhagavaMtoe tyajavuM joie. sAdhuo mATe karAtA AraMbhanuM gRhasthone parivarjana karAvavA mATeno e eka upAya che. e upAyane kare nahi ane tevA prakAranA saMkalpita piMDane sAdhumahAtmA grahaNa kare to upAyathI rahita e prANIvadhAdinI prayojaka kriyA sAdhunI samagratAno ghAta karanArI che. guNazreNIne sAdhunI samagratA kahevAya che. asaMkhyAta saMyamanA adhyavasAyonAM sthAno jemAM samAviSTa che evI e guNazreNIno ghAta karanArI prANIonA AraMbhanI prayojaka evI gRhasthanI e ceSTA che. evA gRhasthanAM gharomAM bhikSA mATe javAnuM sAdhuo mATe ucita nathI... ityAdi cokkasa rIte samajI levuM. jJAnena... ityAdi prathama zlokanA pUrvArdhanuM nirUpaNa A zloka sudhInA vIsa zlokothI pUrNa thayuM. tattvasaMvedanAtmaka jJAna ane sarvasaMpatkarI bhikSA - A benA kAraNe sAdhusamagratAnI sAdhusAmaya batrIzI 228
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApti thAya che. saMyamajIvananI sAdhanAmAM e baMnenuM je mahattva che, te khUba ja spaSTa rIte samajI levuM joIe. viSayapratibhAsa ane AtmapariNatimajJAna sAdhusamagratAnAM kAraNa banatAM nathI. mAtra tattvasaMvedanajJAna ja sAdhunI samagratAnuM kAraNa bane che. A pUrve jaNAvelAM traNeya jJAnanA svarUpano vicAra karIe to samajAze ke viSayapratibhAsa jJAnane prApta karavAnuM paNa keTaluM agharuM che. utkaTa koTinI jijJAsA vinA e zakya nahi bane. tAttvika jijJAsAnI prApti paNa kharekhara ja kaThina che. aprazasta saMsArasaMbaMdhI) mArgamAM jijJAsA avirata cAlyA kare che, paraMtu prazasta(mokSasaMbaMdhI) mArgamAM evI jijJAsA paNa jyAM na hoya tyAM tattvasaMvedanazAnanI apekSA kaI rIte rakhAya? basa! AvI ja sthiti bhikSAnA viSayamAM che. pauruSanI ane vRttibhikSA sAdhusamagratAnuM kAraNa na ja bane - e sArI rIte samajI zakAya che. "sarvasaMpatkarI bhikSA ja sAdhusamagratAnuM kAraNa banI zake che. paNa eno khyAla hovA chatAM e bhikSAne grahaNa karavA mATe manane keLavavAnuM khUba ja kaparuM che. indriyo ane zarIra pratyeno prabaLa rAga ane viSayanI Asakti sarvasaMpankarI bhikSA grahaNa karavAmAM mukhya avarodho che. saMyamanI sAdhanA mATe zarIra hatuM. enA badale zarIra mATe saMyamanI sAdhanA thavAthI sarvasaMpankarI bhikSAno ja cheda thaI gayo ane pauruSanI ke vRttibhikSA jevI bhikSA thavA lAgI hoya - evuM lAgyA kare che. apUrNane pUrNa banAvanArI bhikSA grahaNa karavAnA badale apUrNane zUnya banAve evI bhikSA grahaNa karAya to pariNAma zuM Ave enI kalpanA paNa bhayaMkara che. game te rIte tattvasaMvedanAtmakajJAna ane sarvasaMpankarI bhikSAne prApta karavA mATe prayatna karyA vinA cAle evuM nathI - e vIza zlokono paramArtha che. //6-2nA "jJAna" A prathama zlokanA uttarAddhanuM varNana zarU karAya che vairAgyaM ca smRtaM duHkhamohajJAnAnvitaM tridhA / ArtadhyAnAkhyamAdyaM syAdyathAzaktyapravRttitaH // 6-21 // vairAgyaM ceti-duHkhAnvitaM mohAnvitaM jJAnAnvitaM ceti tridhA vairAgyaM smRtam / AdyaM duHkhAnvitaM ArtadhyAnAkhyaM syAd / yathAzakti zaktyanusAreNa muktyupAye'pravRttitaH / tAttvikaM tu vairAgyaM zaktimatikramyApi zraddhAtizayena pravRttiM janayediti // 6-21 / / "duHkhAnvita, mohAnvita ane jJAnAnvita: A traNa prakAre vairAgyane traNa rIte varNavyo che. emAM prathama duHkhAnvita (duHkhagarbhita) vairAgya ArtadhyAnasvarUpa che. kAraNa ke ahIM zakti anusAra paNa dharmamAM pravRtti hotI nathI.' - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke duHkhAnvita, mohAnvita ane jJAnAnvita bhedathI vairAgya traNa prakArano che. rAgano abhAva; sAmAnyathI vairAgya che. rAganI mAtrAnI apekSAe rAganA asaMkhya bhedo che. te te rAganA abhAve eka parizIlana 229
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrame vairAgyanI prApti thatI hoya che. rAganI jema ja vairAgyanA paNa asaMkhya prakAra che. paraMtu e badhAne upara jaNAvelA traNa bhedomAM samAvIne ahIM mAtra traNa prakAronuM varNana karavAnuM ISTa che. zlokanA pUrvArdhamAM e traNa bhedonAM nAma jaNAvIne uttarArdhathI prathama duHkhAnvita (du:khagarbhita) vairAgyanuM svarUpa varNavyuM che. ArtadhyAna svarUpa duHkhagarbhita vairAgya che. ISTanA saMyoganI ciMtA ane aniSTanA viyoganI ciMtA tema ja roganI ciMtA ane niyANA(nidAna)nI ciMtA svarUpa ArtadhyAna cAra prakAranAM che. saMsAramAM pApanA yoge prApta thayelA duHkhasvarUpa aniSTanA yoge tenA viyoga mATe satata ciMtanAdi karavAnA kAraNe AvA jIvo saMsAranAM sukhothI paNa dUra rahe che. jenAthI dUra rahevAnuM che tenI pratye rAga na hoya e samajI zakAya che. A rIte sukha pratye rAgano abhAva thavAthI te vairAgya che ane duHkhanA nimittathI te thayo hovAthI duHkhagarbhita hoya che. AvA AtmAo sukhathI dUra rahetA hovA chatAM muktinA upAyabhUta samannAnAdine vize potAnI zakti anusAra pravRtti karatA nathI. tAttvika rIte sukhanI asAratAdinA parijJAnathI jo vairAgya thayo hoya to zraddhAtizayane laIne zakti uparAMta paNa muktinA upAyomAM pravRtti thatI hoya che. tethI jyAM zakti anusAra paNa pravRtti jaNAtI na hoya tyAM tAtvika vairAgya hoto nathI. tethI zakti anusAra pravRttinA abhAvanA kAraNe A vairAgya duHkhAnvita che. saMsArano ahIM bhaya na hovAthI ane mAtra duHkhano ja bhaya hovAthI te AttardhAna svarUpa che - e spaSTa che. II6-21. pUrva(21mA)zlokanA uttarArdhathI zarU karela prathama duHkhagarbhita vairAgyanuM ja svarUpa jaNAvAya che- anicchA hAtra saMsAre sveSTAlAbhAdanutkaTA / nairguNyadRSTijaM dveSaM vinA cittAGgakhedakRt // 6-22 // aniccheti-atra hi vairAgye sati / saMsAre viSayasukhe / anicchA icchAbhAvalakSaNA AtmapariNatiH / nairguNyadRSTinaM saMsArasya balavadaniSTasAdhanatvapratisandhAnajaM / dveSaM vinA'nutkaTA / ata eva cittAGgayoH khedakRd mAnasazArIraduHkhotpAdikA icchAvicchedo hi dvidhA syAdalabhyaviSayatvajJAnAdveSAcca, Adya iSTAprAptijJAnAdduHkhajanakaH, antyazca na tatheti // 6-22 / / potAnA ISTanI prApti na thavAthI duHkhagarbhita vairAgya vakhate saMsAra pratye anutkaTa anicchA hoya che. saMsAranI nirguNatAnA jJAnathI tenI pratye utpanna thanAradveSa vinA e anicchA mana ane zarIrane kheda karanArI bane che." - A pramANe bAvIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke duHkhAnvita vairAgya hote chate saMsAra arthAt viSayasukhanI pratye icchA rahetI 230 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. icchAnA abhAva svarUpa AtmapariNatine ahIM anicchA tarIke varNavI che ane saMsArane viSayasukhasvarUpe varNavyo che. sAmAnya rIte paNa vicAravAthI samajI zakAze ke viSayajanya sukhonuM astitva ja A saMsAramAM hota nahi to A saMsAranI IcchA ja thAta nahi. saMsAranI icchA viSayasukhanI icchAne laine che. viSayasukhanI icchA na hoya to saMsAranI icchA na hoya; temAM anicchA hoya e spaSTa che. A rIte icchAnA viSaya svarUpe baMne samAna che. duHkhagarbhita vairAgya hovAthI saMsAra pratye anicchA to thAya. paraMtu te utkaTa koTinI hotI nathI. icchAnA abhAva svarUpa e AtmapariNatine (anicchAne) utkaTa banAvavAnuM kAma; nirguNyadRSTithI utpanna thanArA dveSathI thAya che. saMsArasukhamAM(saMsAramAM) balavat evA aniSTanI sAdhanatAnuM je pratisaMdhAna (anusaMdhAna-smaraNAtmaka jJAnavizeSa) che; tene "nainyadaSTi kahevAya che. AvI daSTinA kAraNe; tenA(naiguNyadaSTinA) viSaya upara dveSa jAge che. AvA prakAranA dveSa vinA; viSayasukhanI icchAno abhAva utkaTa nahi bane. viSayajanya sukhanI anicchA; prathama vairAgya vakhate saMsAranI nirguNatAnA jJAnanA abhAve utkaTa nathI : e spaSTa che. tethI ja A duHkhagarbhita vairAgyanA sthAne saMsAra pratyenI anicchA; mana ane zarIrane khedanuM kAraNa bane che. enAthI koI vizeSa lAbha thato nathI. duHkhagarbhitavairAgyasthaLe Amato saMsAranA viSayamAM anicchA-icchAno viccheda(vinAza) thavAnuM koI kAraNa nathI. paraMtu icchAno viccheda be prakAre thAya che. "ISTa vastu mane maLI zake ema nathI.' - AvA prakAranA alabhyaviSayatvanA jJAnanA kAraNe icchAno viccheda thAya che tema ja vastu pratye dveSa thavAnA kAraNe paNa te vastunI icchAno vinAza thAya che. A bemAM pahelo icchAviccheda duHkhanuM ja kAraNa bane che; kAraNa ke ISTaprAptinA abhAvanuM ahIM jJAna che. iSTa na maLe eTale duHkha thAya e samajI zakAya che. bIjo duHkhaviccheda evo duHkhajanaka nathI. kAraNa ke te dveSanA kAraNe thayo che. dveSanI vidyamAnatAmAM te vastunI icchA na hovAthI iSTAprAptino saMbhava ja nathI, jethI duHkha thavAno paNa saMbhava nathI. saMsAranI nirguNatAnuM jJAna thavAthI jene saMsAra pratye dveSa thayo che, te AtmAne koI vAra ISTa na maLe topaNa ema ja thAya ke "sAruM thayuM ! te na maLyuM ! anyathA rAga thavAno prasaMga Avata'... A vicArathI duHkha thatuM nathI. I6-2rA bIjA mohAnvita vairAgyanuM nirUpaNa karAya che- ekAntAtmagrahodbhUtabhavanairguNyadarzanAt / zAntasyApi dvitIyaM sajjvarAnubhavasannibham // 6-23 // ekAnteti-ekAntaH sarvathA'san kSayI vA ya AtmA tasya grahAdutpannaM yadbhavanairguNyadarzanaM tataH / zAntasyApi prazamavato'pi lokadRSTyA / dvitIyaM mohAnvitaM vairAgyaM bhavati / etacca san zaktyAvasthito eka parizIlana 231
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo jvarastasyAnudayo velAprAkkAlalakSaNastatsannibhaM teSAM bhavet / dveSajanitasya vairAgyasyotkaTatve'pi mithyAjJAnavAsanA'vicchedAdapAyapratipAtazaktisamanvitatvAt / / 6-23 // "prazamavaMtane paNa; ekAMte AtmAdine nitya ke anitya mAnanAranA darzananuM jJAna thavAthI utpanna thayelA bhavanI nirguNatAnA darzanathI, tAva AvavA pUrvenI avasthA jevo bIjo mohAnvita vairAgya hoya che." - A pramANe trevazamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A vizvanA sakala padArthonuM svarUpa samajAvatI vakhate keTalAka darzanakAroe sarvathA asad ane vinazvara svarUpe tema ja sarvathA sad ane avinazvara svarUpe padArthonuM varNana karyuM che. e mujaba AtmAne paNa sarvathA asat ane vinazvara athavA sarvathA sad ane avinazvara (kUTanitya-saheja paNa parivartana nahi pAmanAra) svarUpe teo varNave che. e ekAMtadarzanakAronAM zAstronA abhyAsAdithI je bhavanI nirguNatAnuM darzana thAya che tene laIne zAMta mANasane paNa je vairAgya thAya che, te bIjo mohagarbhita vairAgya kahevAya che. Azaya e che ke sAmAnya rIte zAstranA abhyAsathI je vairAgya thAya te to jJAnagarbhita hovo joie. paraMtu ekAMtadarzananA paricayathI je jJAna thAya che te vAstavika na hovAthI kharI rIte to ajJAnavizeSa svarUpa te jJAna che. tethI tenAthI uddabhUta vairAgyane jJAnagarbhita svarUpe varNavyo nathI. vairAgya paramapadanI prAptinA kAraNa tarIke abhISTa che. AtmAne ekAMte anitya ke nitya mAnI levAmAM Ave to koI paNa rIte AtmAne paramapadanI prApti thaI zake nahi. sarvathA vinaSTane ke aparivartanazIlane koI paNa vastunI prApti thaI zake nahi- e spaSTa che. AthI samajI zakAze ke jenuM phaLa ja nathI evA vairAgyane mohagarbhita mAnavA sivAya bIjo koI ja upAya nathI. A mohagarbhita vairAgya zAMta AtmAne paNa hoya che. krodhAdi kaSAyo jenA zAMta thayA che te prazamanaMta AtmAne zAMta kahevAya che. potAne iSTa evA ekAMtadarzananA paricayathI bhavanirguNatAnuM darzana thavAthI te AtmAo kaSAyAdine zAMta karI vairAgyathI vAsita bane che. paraMtu dina-pratidina ekAMtadarzananA atiparicaye mithyAtvAdi gADha bane che ane tethI kaSAyonI zAMtAvasthAnuM koI phaLa maLatuM nathI. te dRSTie; A AtmAo lokanI daSTie ja prazamavaMta dekhAya che. jJAnIonI daSTie to e avasthA tAttvika hotI nathI. mohagarbhita vairAgyanuM svarUpa samajAvavA zlokanA chellA padathI daSTAMta jaNAvyuM che. zarIramAM tAva Avyo na hoya paraMtu te AvavAnI zakyatA pUrNapaNe hoya arthAt zaktisvarUpe tAva zarIramAM hoya teno vartamAnamAM udbhava (udaya) na hoya arthAt tAva AvavAno pUrvakALa hoya tyAre vartamAnamAM sAruM hovA chatAM bhaviSyamAM jema apAya che, evI ja rIte mohagarbhita vairAgya paNa bhaviSyamAM apAyanuM ja pradAna karavAmAM nimitta banaze. saMsAra pratye dveSa thavAthI utpanna thayelo vairAgya utkaTa hovA chatAM paNa mithyAjJAnanA saMskArono nAza thayo na hovAthI 232 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAna vairAgya; apAya ane pratipAtanA sAmarthyathI yukta che. tethI te bhaviSyamAM apAyakara bane ane te nAza paNa pAme. zarIramAM tAva Avyo nathI, paraMtu aMdara paDI rahyo hoya to game tyAre te Avaze. tethI vartamAna Arogya; jema bhaviSya saMbaMdhI rogazaktithI samanvita hovAthI sAruM nathI, te rIte mohagarbhita vairAgya paNa apAya ane pratipAta zaktithI samanvita hovAthI te sAro nathI... ityAdi sArI rIte vicAravuM joIe. ll6-23 have jJAnAnvita vairAgyanuM nirUpaNa karAya che syAdvAdavidyayA jJAtvA baddhAnAM kaSTamaGginAm / tRtIyaM bhavabhIbhAjAM mokSopAyapravRttimat // 6-24 // syAdvAdeti-syAdvAdasya sakalanayasamUhAtmakavacanasya vidyayA baddhAnAmaGginAM kaSTaM duHkhaM jJAtvA / bhavabhIbhAjAM saMsArabhayavatAM tRtIyaM jJAnAnvitaM vairAgyaM bhavati / tacca mokSopAye triralasAmrAjyalakSaNe pravRttimat praSTavRditam II6-24|| "karmathI baMdhAyelA jIvonAM kaSTone syAdvAdavidyAthI jANIne saMsArathI bhayabhIta thayelA AtmAone; mokSanA upAyanI pravRttithI yukta evo trIjo jJAnagarbhita vairAgya hoya che." - A pramANe covIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya spaSTa che ke A duHkhamaya saMsAramAM duHkhathI saMtrasta jIvonI avasthAne ane tenI kAraNabhUta karmabaddhatAne joine ane syAdvAdavidyAthI jANIne jemane bhavano bhaya pedA thAya che, evA AtmAone jJAnagarbhita vairAgya hoya che. sarvanayonA samudAya svarUpa vacanone sAduvAda kahevAya che. enA parijJAnathI karmabaddha jIvonA du:khane jANavAthI saMsArano bhaya utpanna thAya che. karmabaddha jIvonA duHkhanuM svarUpa, tenuM kAraNa ane tenA vipAka vagerenuM vAstavika jJAna syAdvAdasvarUpa vacanathI thAya che. e paramatAraka vacanonuM parijJAna na hoya to jIvonI karmabaddhatAdinuM yathArtha rIte jJAna na thAya ane tethI jJAnagarbhita vairAgya nahi thAya. saMsAranuM kAraNa, saMsAranuM svarUpa ane tenuM phaLaH A badhAnuM vAstavika jJAna; jJAnAnvita vairAgyanuM kAraNa bane-e spaSTa che. A rIte karmathI baMdhAyelA prANImAtranA kaSTane syAdvAda vidyAthI jANIne e duHkhane teo saMsAramUlaka jANe che. tethI temane duHkhanI pratye nahi paraMtu saMsAranI pratye bhaya thAya che. tethI ja temano vairAgya; mokSanA upAyabhUta jJAna, darzana ane cAritranA sAmrAjyane vize pravRttimad hoya che. temanI mana-vacana-kAyAnI prakRSTa vRttio ratnatrayInA sAmrAjyamAM prayukta hoya che. ane AvI pravRttithI AcchAdita temano vairAgya hoya che. saMsArathI bhayabhIta thavAnA kAraNe saMsArathI nirviNa banI ekamAtra mokSanA upAyonuM Asevana teo satata karatA hoya che. saMsAranI eka parizIlana 233
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirguNatAnuM jJAna vairAgya dvArA saMsArathI mukta karAvanAruM bane che. mokSanA upAyabhUta ratnatrayInA prakRSTa AcaraNathI yukta jJAnagarbhita vairAgya hoya che. jJAna ane AcaraNa - e baMneno saMvAda ja A jJAnagarbhita vairAgyamAM zarU thAya che. atyAra sudhI jJAna ane AcaraNano koI meLa ja besato na hato. e meLa besADavAnuM kArya jJAnagarbhita vairAgya dvArA thAya che. I6-24 upara jaNAvelA traNa vairAgyamAMthI je vairAgyanA kAraNe sAdhunI samagratA thAya che - te jaNAvAya che- sAmaNyaM syAdanenaiva dvayostu svopamardataH / atrAGgatvaM kadAcitsyAd guNavatpAratantryataH // 6-25 // sAmagryamiti-anenaiva jJAnAnvitavairAgyeNaiva / sAmagryaM sarvathA duHkhocchedalakSaNaM syAt, jJAnasahitavairAgyasyApAyazaktipratibandhakatvAt / dvayostu duHkhamohAnvitavairAgyayoH svopamardataH svavinAzadvArA / atra jJAnAnvitavairAgye'GgatvamupakArakatvaM / kadAcicchubhodayadazAyAM syAt / guNavataH pAratantryamAjJAvazavRttitvaM tataH / jJAnavatpAratantryasyApi phalato jJAnatvAt / / 6-25 // "A jJAnAnvita vairAgyathI ja pU. sAdhubhagavaMtonI samagratA pUrNa thAya che. duHkhAnvita ane mohAnvita vairAgya to koI vAra potAnA vinAza dvArA guNavAna puruSonI AjJAnuM pArataMtrya keLavavAthI jJAnAnvita vairAgyanA aMga bane che." A pramANe pacIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke pU. sAdhumahAtmAonuM sAmagya duHkhanA ucchada svarUpa che, je karmamAtranA ucchedathI thaI zake che. sakala karmanA kSaya svarUpa mokSanI prApti vinA sAdhubhagavaMtonI samagratA siddha nahIM thAya. jJAnAnvita vairAgyanA ja kAraNe sarvathA duHkhono uccheda thAya che. kAraNa ke jJAnasahita vairAgya apAyazaktino pratibaMdha kare che. tethI bhaviSyamAM koI apAya thato na hovAthI duHkhono sarvathA uccheda thaI jAya che. kramika duHkhono uccheda thato hoya topaNa bhaviSyamAM jo apAyanI prApti thayA ja kare to sarvathA e duHkhoccheda na ja thAya - e samajI zakAya che. jJAnasahita vairAgya sthaLe evuM banatuM nathI. jJAnanA kAraNe apAyanI zakti ja pratibaddha thAya che ane tethI vairAgya vinA pratibaMdhe duHkhono uccheda karI zake che. jJAnathI rahita evA baMnne vairAgyamAM e zakya thatuM nathI. tyAM apAyanI zaktino pratibaMdha thato nathI. koI vAra zubhano udaya thAya to e dazAmAM guNavAna puruSonI AjJAne AdhIna banI mokSanA upAyamAM pravRtti karAya to duHkhagarbhita ke mohagarbhita vairAgya; potAnA nAza dvArA jJAnagarbhita vairAgyamAM pariName che. A rIte e baMne, jJAnAnveitavairAgyamAM upakAraka aMga bane che. joke e baMnne vairAgya jJAnasahita nathI paraMtu guNavAnajJAnInuM pAtaMtrya, enA phaLane AzrayIne jJAnasahita bane che. jJAnanI jema ja jJAnIbhagavaMtanuM pAtaMtrya paNa apAyazaktino 234 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibaMdha kare che. tethI jJAna ane jJAnInA pAtaMtryamAM e daSTie bheda nathI. AthI samajI zakAze ke pU. sAdhumahAtmAone temanI samagratA-pUrNatAnI prApti mATe jJAna jeTaluM ja mahattva jJAnInA pArataMtramAM che. jJAnanA abhAve koI vAra duHkha ke mohathI anvita evo paNa vairAgya thayo hoya; topaNa jJAnInI AjJAne vaza banI pravRtti karavAthI sAdhusamagratAne prApta karI zakAya che. AvuM samajayA pachI paNa jJAnIonI paramatAraka AjJAne AdhIna banavAnuM lagabhaga gamatuM nathI. sarvathA duHkhono uccheda karavA mATe prayatnazIla banelA AtmAo bIjI koI pravRtti kare athavA na kare to paNa guNavatpAtaMtrya keLave nahi to temano prayatna saphaLa nahi bane. svataMtrapaNe vartavAnI vRtti divase divase vyApaka banatI jAya che. AvI sthitimAM guNavatpAtaMtryanI anivAryatA ane AvazyakatA samajAvavAnuM paNa lagabhaga zakya nathI. jJAnarahita evA paNa vairAgyane jJAnagarbhita banAvavAnuM kArya, guNavatpAtaMtrya kare che e mumukSu AtmAoe koi paNa rIte bhUlavuM nA joie. /6-2pA. nanu guNavatpAratantryaM vinA'pi bhAvazuddhayA vairAgyasAphalyaM bhaviSyatItyata Aha guNavatpAtaMtrya vinA paNa bhAvanI zuddhithI vairAgyane saphaLa banAvI zakAya che. tethI upara jaNAvyA mujaba guNavatpAtaMtryanI AvazyakatA nathI - A pramANe kahenArAnI vAta barAbara nathI, te jaNAvAya che bhAvazuddhirapi nyAyyA na mArgAnanusAriNI / aprajJApyasya bAlasya vinaitatsvAgrahAtmikA // 6-26 // bhAveti-bhAvazuddhirapi yamaniyamAdinA manaso'saGklizyamAnatApi / etad guNavatpAratantryaM vinA / aprajJApyasya gItArthopadezAvadhAraNayogyatArahitasya / bAlasya ajJAninaH / svAgrahAtmikA zAstrazraddhAdhikasvakalpanAbhinivezamayI / mArgo viziSTaguNasthAnAvAptipravaNaH svarasavAhI jIvapariNAmastadananusAriNI na nyAyyA / yadAha-"bhAvazuddhirapi jJeyA yaiSA mArgAnusAriNI / prajJApanApriyAtyarthaM na punaH svAgrahAtmikA // 1 / / rAgo dveSazca mohazca bhAvamAlinyahetavaH / etadutkarSato jJeyo hantotkarSo'sya tattvataH / / 2 / / tathotkRSTe jagatyasmin zuddhive zabdamAtrakam / svabuddhikalpanAzilpinirmitaM nArthavadbhavet / 3 / ' // 6-26 / / guNavat evA gurujanonA pAtaMtrya vinA aprajJApanIya evA ajJAnInI potAnA AgrahasvarUpa bhAvazuddhi paNa mArgAnusAriNI na hovAthI ucita nathI." - A pramANe chavvIsamAM zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pAMca mahAvrato svarUpa yama; tema ja zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvaradhyAna svarUpa pAMca niyama ane Asana vagere yoganAM aMgonI sAdhanA vaDe mananI saMkleza(rAga-dveSa)rahita avasthAne bhAvazuddhi kahevAya che. gItArthamahAtmAonA upadezanuM avadhAraNa karavAnI jenAmAM yogyatA nathI tene aprajJApya (aprajJApanIya) kahevAya eka parizIlana 235
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. zAstra pratyenI zraddhA karatAM paNa adhika evI potAnI kalpanAnA abhinivezane svAgraha kahevAya che. ane viziSTa guNasthAnakane prApta karAvavAmAM tatpara evo jIvano svAbhAvika je pariNAma che tene mArga kahevAya che. AthI samajI zakAze ke je bhAvazuddhi mArgonusAriNI hoya, prajJApanIyanI hoya ane svAgrahathI zUnya hoya te ja nyAya-ucita che. - guNavaMta gurudevazrInuM pAtaMtrya jeo svIkAratA nathI, temanI zAMtapariNati mArgane anusaranArI hotI nathI. teo potAnI jAtane paramegItArtha mAnatA hovAthI bIjA koI paNa gItArtha mahAtmAono paramatAraka upadeza jhIlavAnI yogyatAthI rahita hoya che ane zAstra pratye zraddhA rAkhavAnA badale potAnI matikalpanA upara temane vadhAre vizvAsa hovAthI dareka vastunA viSayamAM temane cikAra Agraha hoya che. AvA bAla jIvonI (ajJAnIonI) bhAvazuddhi nyAya manAtI nathI. kAraNa ke teo guNavaMta gurudevazrInI paramatAraka AjJAne AdhIna nathI. nyAya koTinI bhAvazuddhinuM varNana karatAM zrI aSTakaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke - "A bhAvanI zuddhi paNa (mananI asaMktizyamAnatA paNa) mokSamArganA anusaraNanA svabhAvavALI hovI joie, AgamanA arthanA upadeza svarUpa prajJApanA jemAM atyaMta priya che evI hovI joie ane zAstrapratipAdita arthathI vilakSaNa evo je svAbhimata artha; tenA abhinivezathI rahita hovI joie." bhAvazuddhimAM svAgrahathI rahitapaNuM kema hovuM joIe, te jaNAvatAM tyAM pharamAvyuM che ke "rAga, dveSa ane moha (ajJAna) : A traNa, bhAvanI malinatAnAM (AtmapariNatinI azuddhatAnAM) kAraNa che. tenA utkarSa(upacaya)thI bhAvanI malinatAno (svAgrahAdisvarUpa bhAvamalinatAno) ja kharekhara to upacaya thAya che. ane tethI "rAgAdinA utkarSathI svAgrahAdisvarUpa bhAvamAlinya utkaTa thaye chate bhAvanI zuddhi bolavApUratI ja rahe che. potAnI buddhinI kalpanA svarUpa zilhIthI nirmANa pAmeluM arthavad nahi bane."... ityAdi aSTakamakaraNathI jANI levuM joIe. ll -2 . guNavatpAtaMtryanuM kArya jaNAvIne tenuM samarthana karAya che- mohAnutkarSakRccaitadata evApi zAstravit / kSamAzramaNahastenetyAha sarveSu karmasu // 6-27 // moheti-etadguNavatpAratantryaM ca / mohAnutkarSakRt svAgrahahetumohApakarSanibandhanaM / tadAha-"na mohodriktatAbhAve svAgraho jAyate kvacit / guNavatpAratantryaM hi tadanutkarSasAdhanam // 1 // ' ata eva guNavatpAratantryasya mohAnutkarSakRttvAdeva / zAstravidapi AgamajJo'pi / sarveSu karmasu dIkSAdAnoddezasamuddezAdiSu / kSamAzramaNahastenetyAha / itthamabhilApasya bhAvato gurupAratantryahetutvAt tasya ca mohApakarSa sAdhusAmagraya batrIzI 236
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA'ticArazodhakatvAt / tadAha - "ata evAgamajJo'pi dIkSAdAnAdiSu dhruvam / kSamAzramaNahastenetyAha sarveSu rmasu ||9||" / / 6-27 / / ,, "mohanA apakarSane karanAruM A guNavatpArataMtrya che. AthI ja zAstranA jANakAra paNa sarvakAryamAM 'kSamAzramaNanA hAthe' - A pramANe jaNAve che.' - A pramANe sattIvAsamA zlokano akSarArtha che. enuM tAtparya e che ke, guNavad evA jJAnIgurubhagavaMtanI paramatAraka AjJAmAM rahevAthI mohano apakarSa (kramika DrAsa) thAya che. zAstranI zraddhA karatAM paNa potAnI buddhikalpanAne zreSTha mAnavA svarUpa je svAgraha che tenuM kAraNa moha-ajJAna che. Avo moha guNavatpArataMtryanA kAraNe thato nathI. ane bhUtakALamAM thayelA e mohano dhIre dhIre guNavadgurubhagavaMtanI AjJAnI AdhInatAne kAraNe apakarSa thAya che. e vAtane jaNAvatAM aSTakaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke "moha tema ja rAgadveSanI udviktatAnA abhAve kyAre paNa svAgraha thato nathI. mohanI(mohAdinI) udgiktatA(utkarSa)nA abhAvanuM sAdhana guNavatpArataMtrya che." guNavatpArataMtrya mohanA anutkarSane karanAruM hovAthI ja AgamanA jANakAra paNa dIkSApradAna ane sUtrasaMbaMdhI uddeza, samuddeza tathA anujJA vagere svarUpa kAryaprasaMge (dIkSApradAnAdi) kSamAzramaNonA(pUrvakALanA 52marSionA) haste huM ApuM chuM, svataMtrapaNe nahi - A pramANe kahe che. kAraNa ke e pramANe bolavA vaDe bhAvathI gurupArataMtryanI prApti thAya che ane tenAthI mohano apakarSa thavAthI aticAranI zuddhi thAya che. kahevAno Azaya e che ke AgamanA jJAtA evA gItArtha mahAtmAo paNa; zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA mujaba dIkSApradAna ke sUtranA uddezAdi kArya karavAnA prasaMge dareka kAryamAM, A huM nathI karato paraMtu kSamAzramaNonA haste karAya che - ema bolatA hoya che. enAthI guNavatpuruSonuM pArataMtrya bhAvathI prApta thAya che ane tethI te te mahAna kAryo karatI vakhate kArya karanAra mahAtmAone ahaMkArAdi doSo udbhavatA nathI, jethI guNavatpArataMtrya A rIte aticAranuM zodhaka bane che. aSTakaprakaraNamAM paNa e pramANe kahyuM che ke "guNavatpArataMtrya mohanA anutkarSane karanAruM hovAthI ja AgamanA jANakAra paNa dIkSApradAnAdi dareka kAryaprasaMge 'kSamAzramaNonA hAthe' A pramANe avazya bole che. AthI samajI zakAze ke AgamanA jANakAra paNa mohanA hrAsa mATe bhAvathI gurupArataMtryano svIkAra kare che. gurupArataMtrya vinA bhAvanI zuddhi koi paNa rIte zakya nathI. game teTalI kaSAyanI pariNati maMda hoya ane game teTalI AgamanI vizAradatA hoya paraMtu guNavat-gurupArataMtrya vinA e bhAvavizuddhinuM kAraNa nahIM bane. paramazraddhA, asAdhAraNa vidvattA ane apramatta saMyamasAdhanAdi guNo paNa guNavatgurubhagavaMtanA pArataMtrya vinA guNAbhAsa svarUpe ja pariNamatA hoya che. e guNone vAstavika banAvavA mATe guNavatpArataMtrya vinA bIjo koi ja upAya nathI. je guNanI kharekhara ja eka parizIlana 237
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvazyakatA che tenI vadhu paDatI upekSA karavAnA kAraNe Aje khUba ja viSama sthiti sarjAi che. vahelAmAM vahelI take A sthitimAMthI bahAra nIkaLavAno prayatna nahIM karAya to bhaviSyamAM kevI paristhiti sarjAze te kahI zakAya evuM nathI. 6-2thI guNavatyArataMtrano koNa svIkAra kare che ane koNa svIkAratuM nathI - e jaNAvAya che- yastu nAnyaguNAn veda navA svaguNadoSavit / sa evaitannAdriyate na tvAsannamahodayaH // 6-28 // sviti-vyay: I6-28aaaa. zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke - je bIjAnA guNone jANato nathI tema ja potAnA guNa ane doSane jANato nathI te ja guNavatyArataMtryano svIkAra karato nathI. kAraNa ke evo AtmA lagabhaga bIjAnA doSo jovAmAM tatpara hoya che ane potAnA doSo hovA chatAM ane guNo na hovA chatAM doSane joto nathI ane guNane joyA kare che. AvA loko guNavanuM pAtaMtrya rAkhI na zake. kAraNa ke temane enuM koI ja prayojana nathI. potAnA guNadoSane joyA pachI guNanI rakSA ane doSano vigama vagere mATe guNavagurujanonA pAtaMtryanI apekSA hoya che. sAmA mANasanA guNa paNa tenA pArataMtranA svIkAra mATe jovAnA che. paraMtu jene bIjAnA guNo jaNAtA nathI ane potAnA paNa guNadoSo jaNAtA nathI evA AtmAne guNavatyArataMtrano vicAra karavAno avakAza ja raheto nathI. bIjAnA guNo tarapha dRSTi jAya ane potAnA guNa-doSanuM bhAna thAya to guNavatyArataMtrano thoDo paNa vicAra karI zakAya. guNanI lAlaca lAge ane doSo pratye napharata jAge tyAre guNavatpAtaMtrya mATe kahevuM nahi paDe, svAbhAvika ja te tyAre prApta thayeluM haze. A rIte zlokanA prathama traNa pAdathI guNavatpAtaMtryano Adara koNa karato nathI e jaNAvIne cothA pAdathI zlokamAM, guNavatyArataMtryano Adara koNa kare che te jaNAvyuM che. najIkanA kALamAM jene mahodaya-mokSanI prApti thavAnI che evA AtmAo guNavatyArataMtryano Adara karatA nathI evuM nathI arthAt teo teno Adara kare che. mokSanI prApti najIkamAM hovAthI evA AtmAonI yogyatA zreSTha kakSAnI hoya che. svabhAvasiddha karmalaghutAne laIne e AtmAone guNanI prApti ane doSanI nivRtti khUba ja saraLatAthI thatI hoya che. //6-28 guNavad gurujanonA pAtaMtryathI je phaLa prApta thAya che, te jaNAvAya che- guNavabahumAnAd yaH kuryAt pravacanonnatim / anveSAM vanotpastasya cAlutiH parA d-21 238 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNavaditi-guNavatAM jJAnAdiguNazAlinAM bahumAnAt / yaH pravacanasyonnatiM bahujanazlAghAM kuryAt / tasya svato'nyeSAM darzanotpatteH / parA tIrthakaratvAdilakSaNA unnatiH syAt / kAraNAnurUpatvAtkAryasya / tadAha-"yastUnnato yathAzakti so'pi samyaktvahetutAm / anyeSAM pratipadyeha tadevApnotyanuttamam / / 1 / / prakSINatIvrasaGklezaM prazamAdiguNAnvitam / nimittaM sarvasaukhyAnAM tathA siddhisukhAvaham / / 2 / / // 6-29 // "guNavad gurujano pratye bahumAna rAkhavAthI je pravacananI unnati-prabhAvanAne kare che tene ane bIjAne tenAthI samyagdarzananI prApti thAya che. tethI te zreSTha koTinI unnatine pAme che." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke guNavatupArataMtranA kAraNe potAnI guNahInatAno ane doSapUrNatAno khyAla Ave che. tenI sAthe guNavad gurujanonI guNavattAno paNa paricaya thAya che. tethI guNavad gurujanonI pratye bahumAna pragaTe che. e bahumAnane laIne guNavad gurujanonI sAtheno vinaya ane vivekAdi pUrNa ApaNo vyavahAra joine jonArAne ema thAya che ke keTaluM adbhuta che A jaina zAsana ! jyAM AvuM bahumAna karAya che....... AvA prakAranI ghaNA loko dvArA zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka pravacananI prazaMsA thavAthI jJAnAdiguNothI guNavad gurujanonA bahumAnathI pravacananI unnatiprabhAvanA thAya che. A rItanI bahujanazlAghA svarUpa pravacanonnatinA kAraNe potAne ane bIjAne zrI samyagdarzananI prApti thAya che ane tethI pravacananI unnati karanAranI zreSTha koTinI zrI tIrthaMkarapaNuM vagere prApta karavA svarUpa unnati thAya che arthAt e rIte pravacananI unnati karanArane zrI tIrthaMkarapadanI ke zrI gaNadharapada vagerenI prApti thAya che. kAraNa ke kArya, kAraNane anurUpa ja thatuM hoya che. jevuM kAraNa hoya tevuM kArya thAya. pravacananI unnati ahIM kAraNa che, tethI tene anurUpa zreSTha koTinI unnati svarUpa kAryanI prApti thAya - e samajI zakAya che. A vAtane jaNAvatAM zrI aSTaka prakaraNamAM jaNAvyuM che ke je potAnI zakti anusAra zAsananI unnati-prabhAvanA mATe prayatna kare che te paNa bIjAne samyagdarzananI pratye kAraNa banIne te; anuttara samyagdarzanane ja prApta kare che. je samyagdarzana, tIvra saMklezathI rahita che; prazama, saMvega ane nirvedAdi guNothI yukta hoya che; sarva sukhonuM nimitta ane mokSanA sukhane ApanAruM che. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananuM mULa samyagdarzana che. e zAsananI prabhAvanA bIjAne samyakatvanI prApti karAvavAthI thAya che ane tethI potAne anuttara koTinuM te samyagdarzana prApta thAya che. tenI anuttaratAne jaNAvavA mATe ahIM cAra vastuo jaNAvI che. anaMtAnubaMdhI(anaMtasaMsAranuM kAraNa bananAra)nA kaSAyono je udaya che, ene ahIM tIvrasaMkleza tarIke varNavyo che. evo tIvrasaMkleza jyAM kSaya pAmyo che; evuM samyagdarzana anuttara che. prathama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya svarUpa liMgone ahIM guNo tarIke varNavyAM che. aparAdhIne vize paNa cittathI pratikULa ciMtana na karavA svarUpa prazama che. mokSa pratyeno tIvra eka parizIlana 239
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhilASa saMvega che. puNyanA yoge sukhamaya jaNAtA paNa saMsArathI mukta thavAnI tIvra icchAne nirveda kahevAya che. dIna, duHkhI ane dharmahIna jIvonI pratye dravyadayA ane bhAvadayA svarUpa anukaMpA be prakAranI che ane zrI vItarAgaparamAtmAnuM vacana asatya hoya ja nahi evA daDha vizvAsa svarUpa Astikya che. A prazamAdi guNothI anvita samyagdarzana anuttara che. prazamAdi pAMca guNonI jema; zrI jinavacanamAM kuzalatA, prabhAvanA, AyatanasevanA, sthiratA ane bhaktiH A pAMca guNothI yukta samyagdarzana anuttara koTinuM hoya che. samyagdarzananI prApti thavAthI naraka ane tiryacca gatinAM dvAra to baMdha thAya che, tethI devatA ane manuSya saMbaMdhI sarva sukhonuM nimitta samyagdarzana bane che ane paraMparAe te siddhinA sukhane Ape che. tethI samyagdarzananI anuttaratA siddhisukhAvahatva svarUpa che. II6-29 te upara jaNAvyA mujaba guNavatyArataMtra dvArA guNavarbahumAnane prApta karanAra AtmAne je prApta thAya che; tethI tadana viparIta rIte guNavad gurujanonI niMdAdi dvArA guNavaMtonI pratye jeo bahumAna rAkhatA nathI, temane je maLe che te jaNAvAya che- yastu zAsanamAlinye'nAbhogenApi vartate / badhnAti sa tu mithyAtvaM mahAnarthanibandhanam // 6-30 // yastviti-yastu zAsanamAlinye lokaviruddhaguNavannindAdinA pravacanopaghAte / anAbhogenApyajJAnenApi vartate / sa tu zAsanamAlinyotpAdanAvasara eva mithyAtvodayAt / mahAnarthanibandhanaM durantasaMsArakAntAraparibhramaNakAraNaM mithyAtvaM badhnAti / yadAha-"yaH zAsanasya mAlinye'nAbhogenApi vartate / sa tanmithyAtvahetutvAdanyeSAM prANinAM dhruvam / / 1 / / banAtyapi tadevAlaM paraM saMsArakAraNam / vipAkadAruNaM ghoraM sarvAnarthanivazvana" rA" I6-rUA. ajJAnathI paNa je jIva zAsananI malinatAmAM pravarte che; te mahAna anarthanA kAraNabhUta mithyAtvano baMdha kare che. A pramANe trIzamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che ke lokamAM viruddha evI guNavad gurujanonI niMdA vagere dvArA pravacanano upaghAta karavA svarUpa zAsananI malinatAmAM ajJAnathI paNa je pravRtti kare che; tyAre te mahAna anarthane karanAruM mithyA-karma bAMdhe che. kAraNa ke zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananI malinatA karAvavAnA avasare ja mithyAtvamohanIyakarmano udaya thavAthI, duHkhe karI jeno aMta AvI zake evA saMsArasvarUpa vanamAM paribhramaNanA kAraNabhUta mithyAtvamohanIyakarmano baMdha thAya che. guNavAna puruSonI niMdA e lokaviruddha kRtya che. enAthI loko ema vicAre che ke "A te kevuM zAsana che? ahIM to guNavAnanI paNa niMdA karAya che' - A rIte pravacanano upaghAta thavAthI zAsananI malinatA karAvAya che ane tethI mithyAtvano baMdha thAya che. 240 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI aSTakaprakaraNamAM e arthane varNavatAM pharamAvyuM che ke - ajJAnathI paNa je sAdhumahAtmA vagere zAsananI malinatA svarUpa pravacanano upaghAta thAya evuM kArya kare che; te sAdhumahAtmA vagere bIjAne cokkasa ja mithyAtvamohanIyakarmanA baMdhanuM kAraNa bane che; tethI te pote paNa e mithyAtvamohanIyakarmano ja sArI rIte baMdha kare che. je sarva anarthane karanAruM, bhayaMkara dAruNavipAkavALuM ane lAMbA kALa sudhInA saMsAranuM kAraNa che. kahevAnuM tAtparya e che ke, chakAya jIvonI pratye dayAnA pariNAmavALA pU. sAdhubhagavaMto vagere ajJAnathI paNa lokaviruddha AcaraNathI AhAra-nItArAdinA viSayamAM pravacanano upaghAta kare to te potAne ane bIjAne durlabhabodhi banAve che. guNavad gurujanonI niMdAdi svarUpa duSTa AcaraNathI teo pravacananI hIlanA karAve che. jethI bIjA jIvone mithyAtvanA baMdhanuM te kAraNa bane che. tema ja bIjA jIvone pravacanamAM mithyAtvanI buddhi thAya che. eTale ke pravacananA upaghAtaka kRtyathI bIjA jIvone pravacana ja mithyA bhAse che - A rIte banne prakAre pravacanano upaghAta bIjA jIvonA mithyAtvanuM kAraNa bane che. tene laIne pravacanano upaghAta karanArane mahAna anarthanA kAraNabhUta evA mithyAtvano ja nikAcita baMdha thAya che. koI zubhakarmano baMdha thato nathI, tema ja mithyAtvano sAmAnya baMdha paNa thato nathI. zAsanamAli niSedhASTakanA bIjA zlokamAM mithyAtvanuM svarUpa varNavatAM pharamAvyuM che ke te saMsAranuM paramakAraNa che. vipAkane AzrayIne dAruNa che, bhayaMkara che ane saghaLAMya vipnonuM kAraNa che. AvuM mithyAtva; upara jaNAvyA mujaba pravacananI hIlanA thAya evA kRtyathI baMdhAya che. pU. sAdhubhagavaMtAdie AthI satata upayoga rAkhavo joIe ke jethI ajJAnapaNe pravacananI hilanAmAM nimitta banI nA javAya. jeTalo bhaya azAtA, aMtarAya ane apayazAdi karmano che, eTalo bhaya mithyAtvano lAge to zAsananI malinatA karavAthI AtmAne dUra karI zakAya. keTalIka vAra ajJAna ane kadAgrahanA kAraNe zAsananI malinatA ApaNAthI thaI jatI hoya che. tyAre paNa ApaNane to ema ja lAgatuM hoya che ke ApaNe viziSTa koTinI ArAdhanA karIe chIe. emAM ApaNuM ajJAna ane ApaNo kadAgraha kAma karato hoya che. AvI sthitimAM guNavad gurujanonuM pAtaMtrya khUba ja upayogI bane che. bhAvazuddhi mATe enA vinA bIjo koI ja upAya nathI... ityAdi zAMta ane sthira citte vicAravuM. //6-3nI mahAna anarthanA mULamAM je zAsananuM mAlinya che tenuM kAraNa jaNAvAya che- svecchAcAre ca bAlAnAM mAlinyaM mArgabAdhayA / guNAnAM tena sAmaNyaM guNavatpAratantryataH // 6-31 // eka parizIlana 241
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ svecchetibAlAnAmajJAninAM svecchAcAre ca sati / mArgasya bAdhayA "apradhAnapuruSo'yaM jainAnAM mArga" ityevaM janapravAdarUpayA mAlinyaM bhavati mArgasya / tena hetunA guNavatpAratantryata eva guNAnAM jJAnAdInAM sAmarSa pUrve mati -rUkA. "bAlajIvono svecchAcAra pravarte tyAre mArgano bAdha thavAthI zAsananuM mAlinya thAya che. tethI guNavatpAtaMtryanA kAraNe guNonI pUrNatA thAya che." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke bAla jIvo ajJAnI hoya che. ajJAnanA kAraNe potAnA hitAhitanA paramArthathI teo anabhinna hoya che. potAne je ucita lAge ane potAne je game te pramANe teo karatA hoya che. AvA bAlajIvono svecchAcAra jyAre pravartato hoya che tyAre te jonArAne ema thAya ke "jainono mArga(mokSamArga) pradhAna puruSa (pravartaka-nAyaka) vinAno che." - AvA prakAranA lokapravAdanA kAraNe mokSamArganI(zAsananI) malinatA thAya che, je svaparane mithyAtvanuM kAraNa bane che. A rIte janapravAdasvarUpa mArgabAdhAnA kAraNe zAsananI malinatA thatI hovAthI guNavatyArataMtryathI ja guNanI samagratA thAya che. zrI vItarAgaparamAtmAnAM paramatAraka vacanone anusarI ratnatrayInI ArAdhanAno jeoe prAraMbha karyo che; e AtmAonI icchA; jJAnAdiguNone pUrNa karavAnI hoya e samajI zakAya che. e icchAne choDIne bIjI koI paNa icchA sAdhupaNAmAM sArI nathI. anAdi kALathI apUrNa to chIe. paraMtu pUrNa banavA mATenI ArAdhanAno AraMbha karyA pachI pUrNa banavAmAM je je avarodho che - ene khUba ja prayatnapUrvaka samajI levA joIe. Ama joIe to sAdhunI samagratA aneka prakAranI hovAthI tenA sAdhaka ane avarodhaka aneka che. paraMtu e badhAne ekamAM samAvIne A zlokamAM tenuM varNana karavAmAM AvyuM che. svecchAcAra sAdhunI samagratAno avarodhaka che ane guNavatpAtaMtrya sAdhunI samagratAnuM sAdhaka che. e be tarapha dRSTi sthira thaI jAya to munijIvanamAM kyAreya lakSyavimukha thavAno prasaMga nahi Ave. badhI ja avadazAnuM mULa svecchAcAra(svacchaMdatA) che ane badhI ja uccadazAnuM mULa guNavatpAtaMtrya che - emAM koI saMdeha nathI. saMdeha eTalo ja che ke kharekhara ja sAdhusamagratA ApaNane joIe che? A praznano javAba ApI zakAya evo nathI. eno javAba anukULa Ave nahi tyAM sudhI svecchAcAra baMdha nahi thAya ane guNavatyArataMtrya keLavAze nahi, je bhAvazuddhi mATe parama Avazyaka che. nyAya koTinI ja bhAvazuddhi vairAgyane paNa saphaLa banAve che... ityAdi bhaNAvanAra pAsethI spaSTa rIte samajI levuM joie. 6-31il prakaraNArthanuM samApana karatAM sAdhusamayanA phaLane jaNAvAya che itthaM vijJAya matimAn yatirgItArthasaGgakRt / tridhA zuddhyAcaran dharma paramAnandamaznute // 6-32 // 242 sAdhusAmagraya batrIzI
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ nRtyamiti-spaSTaH / / 6-32 // "guNonI samagratA guNavad gurujanonA pArataMtryathI ja thAya che - ema jANIne buddhimAna ane gItArtha gurubhagavaMtano saMga karanAra evA pU. sAdhubhagavaMta jJAna, bhikSA ane vairAgya - A traNa prakAre zuddhithI dharmane AcaratAM paramAnaMdane prApta kare che." - A pramANe chellA batrIzamA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya spaSTa che ke guNanI samagratA,guNavatpArataMtryathI ja prApta thAya che - e jANIne buddhimAna pU. sAdhumahAtmA potAnI buddhino upayoga guNavatpArataMtrya prApta karavAmAM kare che. potAnI buddhithI ratnatrayInI sAdhanA nahi karatAM zrI gItArtha gurubhagavaMtanI paramatAraka AjJAnI AdhInatAthI ja teo ratnatrayInI sAdhanA kare che. buddhimAnanI buddhimattA kharI rIte emAM ja samAya che. pote buddhimAna hovA chatAM guNavad-jJAnIone AdhIna banI rahevAthI potAnI buddhimattA jaNAya che. tethI ja pU. gItArtha gurubhagavaMtano teo te rIte saMga kare che. e satsaMganA apratima sAmarthyathI jJAna(tattvasaMvedanAtmaka), bhikSA(sarvasaMpatjharI) ane vairAgya(jJAnAnvita) : A traNa prakAranI zuddhi vaDe arthAt vizuddha jJAnAdi traNa vaDe saMyamadharmane AcaratA pU. sAdhubhagavaMto paramAnaMdasvarUpa mokSane prApta kare che. mokSaprAptinuM e ekamAtra sAdhana che. sAdhusAmagya vinA mokSanI prApti zakya nathI. aMte A batrIzImAM varNavelA sAdhusAmagyane prApta karI ApaNA AtmAne paramAnaMdanuM pAtra banAvavA prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. 6-32 // eka parizIlana / / kRti sAdhusAmaya-dvAtriMziSThA || analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 243
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dharmavyavasthAdvAtriMzikA prArabhyate / / sAdhusAmagryaM dharmavyavasthayA nirvAhAta itIyamatrAbhidhIyate chaThThI batrIzImAM sAdhusamayanuM varNana karyuM. teno nirvAha dharmavyavasthAthI thAya che. tethI have dharmavyavasthAnuM nirUpaNa karAya che- bhakSyAbhakSyavivekAcca gamyAgamyavivekataH / tapodayAvizeSAcca sa dharmo vyavatiSThate // 7-1 // mati-vyam: II-9o. "bhakSya ane abhakSyanA vivekathI; gamya ane agamyanA vivekathI; tapavizeSathI ane dayAvizeSathI chaThThI batrIzImAM chellA zloka dvArA jaNAvelo dharma vyavasthita thAya che. - A pramANe pahelA zlokano artha che. Azaya e che ke chaThThI sAdhusAmagya nAmanI batrIzInA chellA zlokamAM paramAnaMdanI prApti; je dharmanI ArAdhanAthI varNavI che, te dharma bhakSyAbharyA ane gamyAgamyanA vivekathI tema ja tapa ane dayA vizeSathI vyavasthita-saMgata bane che. jyAM bhakSyAbharyo ane gamyAgamano viveka nathI tema ja tapavizeSa ke dayAvizeSa nathI, te dharma vAstavika nathI. Ama to dareka dharmamAM bhaNyAbhaDhyAdino viveka tema ja tapa, dayA vagerenuM varNana karyuM to hoya che paraMtu te vAstavika ane pUrNa hotuM nathI. avAstavika adhakacaruM nirUpaNa dharmanI vyavasthA mATe tadana ja arthahIna bane che. tethI e rIte dharmanuM nirUpaNa karyA vinA ahIM vAstavika ane pUrNa rIte tenuM (dharmanuM) nirUpaNa karavAnuM dhAryuM che. anyadarzanakAroe dharmanI vyavasthA mATe je rIte vyavasthA vicArI che; tenI anupapatti jaNAvavApUrvaka vAstavika vyavasthA kevI hoya che te jaNAvavAnuM ahIM tAtparya che. ajJAna ane kadAgraha AtmAne vAstavikatAthI khUba ja dUra-sudUra rAkhe che. anyadarzanakAro to e rIte vAstavikatAthI khUba ja dUra rahyA che. paraMtu emanI vAtamAM AvI jaine ApaNe vAstavikatAthI dUra na thaIe e mATe ahIM graMthakAra paramarSie ApaNI upara anugraha karavA dvArA prayatna karyo che. dharmanuM agAdha svarUpa jotAM ahIM khUba ja alpAMze vAstavika vyavasthAnuM nirUpaNa karAyuM che - ema mAnyA vinA cAle evuM nathI. paraMtu e dizAsUcana mujaba, ahIM jenuM nirUpaNa karAyuM nathI evA viSayonuM paNa darzana karI levAnuM Avazyaka che. ahIM bhakSyAbhaDhyano ane gamyAgamyano viveka tema ja tApavizeSa ane dayAvizeSa: e cAranuM nirUpaNa mukhyapaNe karAyuM che. glo.naM. 2 thI 17, 18 thI 24; 25-26 ane 27 thI 31: A cAra vibhAgamAM e 244 dharmavyavasthA batrIzI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAranuM nirUpaNa karyuM che. bhakSyAbhaDhyanA vivekamAM peyApeyano viveka paNa prasaMgathI sattaramA zlokamAM darzAvyo che. sAmAnyathI nirUpaNIya viSayano nirdeza A prathama zlokathI karyo che. zAstrIya paribhASAmAM A zloka hAra-parAmarza che. A zlokamAM varNavelA cAra dvArathI ahIM dharmavyavasthAnuM nirUpaNa che. ll7-1 upara jaNAvelA cAramAM prathama bhakyAbhaDhyanA vivekane jaNAvAya che- bhakSyaM mAMsamapi prAha kazcit prANyaGgabhAvataH / koranAvivavityevamanumAnapuram II7-2ll bhakSyamiti-mAMsAdikamabhakSyam, odanAdikaM ca bhakSyamiti sakalaziSTajanaprasiddhA vyavasthA / tatra kazcitsaugato "mAMsamapi bhakSyaM, prANyaGgabhAvataH prANyaGgatvAd, na cAyamasiddho hetuH, mAMsasya prANyaGgatAyAH pratyakSasiddhatvAd, odanAdivat / na cAtra dRSTAnte hetuvaikalyam, odanasyaikendriyaprANyaGgatvena pratItatvAda' ityevamanumAnapuraHsaraM prAha / / 7-2 / / koka (bauddha) kahe che ke prANInuM aMga hovAthI mAMsa paNa bhakSya che. bhAta vagerenI jema. AvA anumAnane AgaLa karIne mAMsane paNa bauddha bhakSya tarIke jaNAve che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. Azaya e che ke sAmAnya rIte mAMsa vagere abhakSya che ane odana (bhAta) vagere bhakSya che. AvI vyavasthA sakala ziSTajana-prasiddha che. AvI vyavasthAmAM ko'ka-bauddha kahe che ke mAMsamaja mahyaM prathakA - A anumAnathI mAMsamAM bhakSyatva siddha thAya che. A anumAnano prATyagatva hetu asiddha nathI. kAraNa ke mAMsamAM prAagatva pratyakSasiddha che. odanAdi jema bhakSya che tema mAMsa paNa prANInuM aMga hovAthI bhakSya che. "odanAdi prANInA aMga na hovAthI te dAMtamAM hetu nathI A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke odanAdi ekendriyaprANI(vanaspatikAya)nA aMga tarIke pratIta che. AthI samajI zakAze ke "mAMsamIpa maa prathA zoranAviva" (mAMsa paNa bharyA che, prANInuM aMga hovAthI. je je prANInuM aMga che te te bhakSya che, bhAta vagerenI jema) - A anumAnane AgaLa karIne te bauddha mAMsane bhakSya kahe che. II7-rA e anumAnamAM doSa jaNAvIne tenuM nirAkaraNa karAya che svatantrasAdhanatve'do'yuktaM dRSTAntadoSataH / prasaGgasAdhanatve'pi bAdhakatvAd vyavasthiteH // 7-3 // svatantreti-adaH saugatoktametadanumAnaM / svatantrasAdhanatve dRSTAntadoSato dRSTAntasya sAdhanavaikalyAdayuktaM, vanaspatyAyekendriyANAM bauddhasya prANitvenAsiddhatvAt / prasaGgasAdhanatve'pi vikalpasiddha eka parizIlana 245
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTAntAdhupAdAnena paramatadUSaNamAtraparyavasitahetutve'pi ado'yuktaM, vyavasthiterlokAgamasiddhabhakSyAbhakSyavyavasthAyA bAdhakatvAt prANyaGgatvamAtrasya bhakSyatvAprayojakatvAt / na hi zakyabhakSaNakatvameva bhakSyatvaM, kiM tvadharmAjanakabhakSaNakatvaM, tatra ca vyavasthA prayojiketi / tadAha-"bhakSyAbhakSyavyavastheha shaastrloknivatthanA | sarveva mAvato yattatAmRtam IkA" II7-rUA. daSTAMtamAM doSa hovAthI, svataMtra-sAdhanatAmAM A anumAna ayukta che. prasaMgasAdhanatAnI vivakSAmAM paNa vyavasthAnuM bAdhakatva hovAthI arthAt vyavasthA; (ziSTajanaprasiddha vyavasthA) bAdhaka hovAthI A anumAna duSTa che." kahevAno Azaya e che ke anumAna be rIte thatuM hoya che. eka to; potAnI je mAnyatA che (arthAtu potAne je iSTa che) tene siddha karavA mATe anumAna karAya che ane bIjuM parapakSamAM dUSaNa ApavA mATe potAnI mAnyatA na hoya topaNa anumAna karAya che. mAMsa bhakSya pRthakvAn goranAvivat (mAMsa paNa bhakSya che, prANInuM aMga hovAthI. odanAdinI jema) A anumAna svataMtranI sAdhanA mATe hoya to A bauddhonuM anumAna duSTa che. kAraNa ke daSTAMtamAM sAdhananI vikalatA che. Azaya e che ke uparanA anumAnamAM prANyagatva sAdhana-hetu che. te hetu daSTAMtamAM paNa rahevo joIe. anyathA daSTAMtamAM sAdhananI vikalatA svarUpa doSa prApta thAya che. bauddhonI e mAnyatA nathI ke vanaspati vagere ekendriya prANI che. evI mAnyatA na hovAthI temanA mate odanAdimAM prAagatva nathI. hetunA abhAve daSTAMta tarIke odanAdino upanyAsa nahIM karI zakAya. tethI upara jaNAveluM anumAna ayukta che. je loko mAMsane abhakSya mAne che. emanA matamAM mAtra dUSaNa udbhAvana karavAnA tAtparyathI prasaMga(atiprasaMga-aniSTApadanAdi sAdhana mATe jo upara jaNAveluM anumAna mAnI laIe to vikalpasiddha dAMtanuM upAdAna karIne e anumAna karI zakAya. paraMtu e paNa ayukta che. kAraNa ke A anumAnathI siddha thayelA bhakSyatvano; loka ane AgamathI siddha bhakSyAbhaDhyanI je vyavasthA che ke odanAdi bhakSya che; ane mAMsa abhakSya che; te vyavasthA bAdha kare che. Azaya e che ke bIjAnI mAnyatAmAM mAtra dUSaNanuM ja udbhAvana karavAnuM tAtparya hoya tyAre bIjAnI mAnyatA mujabanA daSTAMtathI anumAna karI zakAya che. daSTAMta mujaba potAnI paNa evI mAnyatA hovI joie : e Avazyaka nathI. odanAdimAM bauddho prATyagatva mAnatA nathI. paraMtu bIjA loko mAne che. tethI bauddhonI daSTie odanAdimAM vAstavika prAagatva nathI. paraMtu kAlpanika che. e ja AzayathI ahIM odanAdidaSTAMtane vikalpasiddharUpe varNavyuM che. bIjAne e daSTAMta vAstavika hovAthI odananI jema prATyagatvane laIne mAMsamAM paNa bhakSyatva mAnavAno teo atiprasaMga ApI zake che. e atiprasaMganuM vAraNa; anumAnamAM bAdhadoSanA ubhAvanathI upara karyuM che arthAt atiprasaMgane siddha karavA mATe karelA anumAnamAM bAdha Ave che. 246 dharmavyavasthA batrIzI
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdhanuM spaSTIkaraNa karavA mATe graMthakAra paramarSi pharamAve che ke jyAM bhakSyatva manAya che tyAM prANaMgatva hovA chatAM tenA kAraNe bhakSyatva mAnavAmAM AvatuM nathI. anyathA asthi vageremAM prANaMgatva hovAthI tyAM paNa bhakSyatva mAnavAno prasaMga Avaze. yadyapi A atiprasaMganuM vAraNa zakyabhakSaNakatva svarUpa ja bhakSyatva mAnavAthI thai zake che. kAraNa ke asthi vageremAM prAthaMgatva hovA chatAM tyAM zakyabhakSaNakatva (jenuM bhakSaNa zakya che temAM zakyabhakSaNakatva manAya che.) na hovAthI bhakSyatva manAtuM nathI. paraMtu A vAta barAbara nathI. kAraNa ke bhakSyatva adharmAjanakabhakSaNakatva svarUpa che. jenA bhakSaNathI adharmanI utpatti thatI nathI; tene adharmAjanakabhakSaNaka kahevAya che. ane temAM adharmAjanakabhakSaNakatva rahe che. AvA adharmajanakabhakSaNakatvane kyAM mAnavuM ane kyAM na mAnavuM, tenI vyavasthA zAsra ane loka(ziSTajana)thI thatI hoya che. matsya zabda mam dhAtune vidhyarthamAM ya pratyayanA vidhAnathI niSpanna che. balavar evA aniSTano je ananubaMdhI (akAraNa) che te vidhyartha che. tethI jenuM bhakSaNa balavAna evA aniSTanuM anubaMdhI(kAraNa) hoya te bhakSya na hoya - e samajI zakAya che. zAstra ane ziSTajanaprasiddha vyavasthAthI mAMsamAM bhakSyatvano A rIte bAdha thAya che. tethI ukta anumAna bAdhadoSathI duSTa che. bhakSyAbhakSyatvanI prayojikA vyavasthA che : e vAtane jaNAvatAM zrI aSTakaprakaraNamAM pha2mAvyuM che ke - "A lokamAM bhakSyAbhakSya vagere badhI ja vyavasthA paramArthathI zAstra ane ziSTalokanA kAraNe thatI hoya che. tethI upara jaNAveluM mAMsamAM bhakSyatvane siddha karanAruM anumAna ayukta che." kAraNa ke zAstra ane ziSTajanonI vyavasthAthI mAMsamAM bhakSyatva bAdhita che... ityAdi sArI rIte vicAravuM. II7-3 // itthaM caitadabhyupeyaM, yataH-- bhakSyAbhakSyatvanI vyavasthA zAstra ane lokanA kAraNe thatI hoya che : A vAta nIce jaNAvelA A kA2Ne paNa mAnavI joie. (enuM je kAraNa che te jaNAvAya che.)-- vyavasthitaM hi goH peyaM kSIrAdi rudhirAdi na / nyAyo'trApyeSa no cet syAd bhikSumAMsAdikaM tathA // 7-4 // vyavasthitamiti-vyavasthitaM hi goH kSIrAdi peyaM, rudhirAdi na hi, gavAGgatvAvizeSAdubhayoravizeSaH / eSa nyAyo'trApyadhikRte'pyavatarati, prANyaGgatve'pyodanAderbhakSyatvasya mAMsAdezcAbhakSyatvasya vyavasthitvAt / taduktaM--"tatra prANyaGgamapyekaM bhakSyamanyattu no tathA / siddhaM gavAdisatkSIrarudhirAdau tathekSaNAt // 1 // " no ced yadi ca naivamabhyupagamyate tadA tava bhikSumAMsAdikaM tathA bhakSyaM syAt, prANyaGgatvAvizeSAt / tadAha - "bhikSumAMsaniSedho'pi na caivaM yujyate kvacid / asthyAdyapi ca bhakSyaM syAtprANyaGgatvAvizeSataH / / 1 / / " kiM caivaM strItvasAmyAjjAyAjananyorapyavizeSeNa gamyatvaprasaGga iti nAyamunmattapralApo viduSAM eka parizIlana 247
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadasi zobhate / yadAha - " etAvanmAtrasAmyena pravRttiryadi ceSyate / jAyAyAM svajananyAM ca strItvAttulyaiva sAstu te / / 1 / / " maNDalatantravAdino'trApISTApattireveti cettanmataM bahudhA'nyatra nirAkRtaM lezatazcAgre nirAriSyAma: ||7-4|| "gAyanuM dUdha vagere peya che paraMtu lohI vagere peya nathI - AvI vyavasthA prasiddha che. AvI ja vyavasthA ahIM paNa vicAravI joie. anyathA evI vyavasthA mAnavAmAM na Ave to bhikSumAMsAdine paNa bhakSya mAnavAno prasaMga Avaze." - A pramANe cothA zlokano artha che. Azaya e che ke bhakSyAbhakSyanI vyavasthA zAstra ane lokanA anusAre ja mAnavI joie. lokamAM ane zAstramAM e vyavasthita che ke gAyanuM dUdha peya che ane lohI vagere apeya che. gAyanuM aMga hovAthI te rUpe baMnemAM koi vizeSatA nathI chatAM ekane (gokSIrAdine) peya ane bIjAne (rudhirAdine) apeya manAya che. A ja nyAya (rIta) ahIM paNa lAge che. prANaMgatva hovA chatAM odana vagere bhakSya che ane mAMsa vagere abhakSya che. zrI aSTakaprakaraNamAM e pramANe jaNAvyuM che ke-- "prANInuM aMga paNa eka(ordanAdi) bhakSya che ane bIjuM (mAMsAdi) tevuM-bhakSya nathI. kAraNa ke gAya vagerenuM yogya dUdha ane rudhira vageremAM te mujaba peyApeyatva prasiddha che." zAstra ane lokaprasiddha evI paNa vyavasthA mAnavI na hoya ane anumAnathI ja, te bhakSyAbhakSyatva mAnavuM hoya to tamane(bauddhane) bhikSumAMsamAM paNa bhakSyatva mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke temAM paNa prANaMgatva samAna ja che. zrI aSTakaprakaraNamAM e viSayamAM jaNAvyuM che ke - prANaMgatvanA kAraNe ja jo bhakSyatva mAnavAmAM Ave to bhikSunA mAMsabhakSaNano niSedha koi paNa rIte kyAre ya saMgata nahi bane tema ja asthi (hADakAM) ziMgaDA... vagerene paNa bhakSya mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke tenA prANaMgatvamAM koi ja vizeSatA nathI. bIjuM A rIte prANaMgatvAdi svarUpe sAmya hovA mAtrathI ja mAMsAdimAM bhakSyatva mAnI levAmAM Ave to strItvanA sAmyathI patnInI jema mAtAmAM paNa gamyatva(bhogyatva) mAnavAno prasaMga Avaze. tethI 'mAMsa bhakSya che. kAraNa ke temAM prANaMgatva che.'... ityAdi pralApa unmatta mANasane zobhe. vidvAnonI sabhAmAM e zobhato nathI. A vAtane spaSTa karatAM aSTakaprakaraNamAM pha2mAvyuM che ke-- "prANaMgatvamAtranA sAmyathI ja mAMsAdimAM pravRtti iSTa hoya to strItvanA sAmyathI patnImAM ane potAnI mAtAmAM paNa te pravRtti sarakhI ja mAnavI paDaze." maMDalataMtravAdIone e iSTa ja che, aniSTa nathI - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke maMDalataMtravAdIonA matanuM nirAkaraNa anyatra aneka rIte karyuM che ane saMkSepathI AgaLa karAze. tethI temanA mate je iSTa che, te zAstra ane lokathI siddha vyavasthAthI bAdhita thatuM hovAthI mAnavAnI jarUra nathI... ityAdi spaSTa rIte samajI levuM joie. // 7-4 // 248 dharmavyavasthA batrIzI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ api ca prasaGgasAdhanaM parAbhyupagamAnusAreNa bhavati, na cAsmAkaM prANyaGgatvena mAMsamabhakSyamityabhyupagamaH kiM tu jIvotpattyAzrayatvAditi darzayannAha kharI vAta to e che ke upara jaNAvyA mujaba prasaMgasAdhananA tAtparyathI pravartAveluM anumAna bIjAnI mAnyatAnusAra hovuM joie. odanAdine bhakSya mAnanArA prANaMgasvarUpe tene bhakSya mAnatA nathI tema ja mAMsa prANaMga che mATe te abhakSya che evI paNa amArI mAnyatA nathI. ame jo prANaMgasvarUpe mAMsane abhakSya mAnatA hoie to cokkasa ja e svarUpe odanAdimAM paNa abhakSyatva mAnavAno ane odanAdinI jema mAMsa vageremAM paNa bhakSyatva mAnavAno amane prasaMga Ave. paraMtu jIvotpattinA Azraya svarUpe mAMsane ame abhakSya mAnIe chIe tethI odanAdi tema na hovAthI temAM abhakSyatva mAnavAno prasaMga Avato nathI - ema jaNAvavA mATe pAMcamo zloka che-- prANyaGgatvAdabhakSyatvaM na hi mAMse mataM ca naH / jIvasaMsaktihetutvAt kintu tadgarhitaM budhaiH // 7-5 // prANyaGgatvAditi--na hi no'smAkaM prANyaGgatvAnmAMse'bhakSyatvaM ca mataM / kiM tu jIvasaMsaktihetutvAt tanmAMsaM budhairbahuzrutairgarhitaM niSiddham / / 7-5 / / zlokArtha spaSTa che. upara jaNAvyA mujaba Azaya spaSTa che ke 'mAMsamAM prANaMgatva hovAthI te abhakSya che - evI amArI mAnyatA nathI. paraMtu jIvotpattinuM kAraNa-Azraya hovAthI paMDita puruSoe - bahuzruta mahAtmAoe teno niSedha karyo che arthAt tene abhakSya tarIke jaNAvyuM che.' 7-5 / / tathAhi-- mAMsamAM jIvotpatti kai rIte thAya che : te jaNAvAya che-- pacyamAnAmapakvAsu mAMsapezISu sarvathA / tantre nigodajIvAnAmutpattirbhaNitA jinaiH // 7-6 // pacyamAneti - etadarthasaMvAdinI ceyaM gAthA - " AmAsu ya pakkAsu ya vipaccamANAsu maMsapesIsu / AyaMtiyamuvavAo bhaNio a nigoajIvANaM // / 1 / / / / 7-6 / / "pakavavAmAM AvatI kAcI ke pAkI mAMsapezIomAM sarvathA nigodanA jIvonI utpatti thAya che - e pramANe zrI jinezvaradevoe AgamamAM varNavyuM che." - A pramANe chaThThA zlokano artha che - e arthane jaNAvanArI 'AmAsu ya paThThAsu ya vidhyamALAnu maMsapesIsu | gAyaMtiyamuvavAbo maLiyo niolanIvALa' A gAthA che. pakAvAtI kAcI ke pAkI mAMsapezIomAM nigodajIvonI AtyaMtika utpatti jaNAvI che. - A pramANe gAthAno artha spaSTa che. II7-6aa eka parizIlana 249
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanu bhavatAmeva kvacidAgame mAMsabhakSyatApi zrUyate iti pUrvAparavirodha ityAzaGkyAha tamArA AgamamAM (zrI jinAgamamAM) koI sthAne mAMsanI bhaThyatA jaNAvI che. tethI pUrvAparano virodha Ave che - A zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che- sUtrANi kAnicicchedopabhogAdiparANi tu / amadyamAMsAzitayA na hanyante prasiddhayA // 7-7 // sUtrANIti-kAnicittu sUtrANi / chedazchedasUtroktaprAyazcittaupayikArthavizeSaH, upabhogazca bahiHparibhogaH, AdinA'tyantApavAdAdigrahaH tatparANi / prasiddhyA'madyamAMsAzitayA sAdhorna virudhyante / utsargato mAMsabhakSaNasya duSTatvAdeveti bhAvaH / tathAhi-"avi ya ittha labhissAmi piMDaM vA loyaM vA khIraM vA dahiM vA NavaNIyaM vA ghayaM vA gulaM vA tillaM vA mahuM vA majjaM vA maMsaM vA saMkuliM vA phANiaM vA pUaM vA siharaNiM vA taM vA puvvAmeva bhuccA paDiggahaM ca saMlihiya saMmajjiya tao pacchA bhikkhUhi saddhiM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisissAmi vA NikkhamissAmi vA mAiTThANaM saMphAse" ityatra navaraM madyamAMse chedasUtrAbhiprAyeNa vyAkhyeye iti vRttikRvyAkhyAtavAn, athavA kazcidatipramAdAvaSTabdho'tyantagRdhnutayA madyamAMsAdyapyAzrayedatastadupAdAnamiti mAtRsthAnasparzayogyatayA nedamapi virudhyate / tathA-"se bhikkhU vA bhikkhUNI vA se jaM puNa jANijjA bahuaTThiaM maMsaM vA macchaM vA bahukaMTayaM' ityAdikaM sUtramapi bahuparityajanadharmakamAMsAgrahaNasya gRhasthAmantraNAdividhergrahaNe satyapi kaNTakAdipariSThApanavidhezca pratipAdakam / asyopAdanaM kvacillUtAdhupazamanArthaM sadvaidyopadezato bAhyaparibhogena svedAdinA jJAnAdyupakArakatvAt phalavadRSTaM, bhujizcAtra bahiH paribhogArthaH" / iti vyAkhyayA na viruddhaM / tathA-"se bhikkhU vA bhikkhUNI vA jAva samANe se jaM puNa jANijjA maMsaM vA mac ivA bhajjijjamANaM pehAe tillapUaM vA AesAe uvakkhaDijjamANaM pehAe no khaddhaM khaddhaM uvasaMkamittao bhAsijja nannatthagilANAe" ityatra cAnyatra glAnAdikArthAdityanenAtyantApavAda eva chedasamasUtraviSaya iti na kazcidvirodhaH zrutapariSkRtacetasAM pratibhAti / / 7-7 / / zrI jinAgamamAM koI sthAne mAMsanA viSayamAM je sUtro Ave che te keTalAMka chedasUtramAM jaNAvelAM prAyazcitta saMbaMdhI che, keTalAMka bAhyaparibhoga (upayoga) saMbaMdhI che ane keTalAMka atyaMta apavAdanA viSaya che. tethI "jaina sAdhuo magha ane mAMsa vAparatA nathI. A prasiddhithI te haNAtAM nathI arthAt teno virodha Avato nathI - A pramANe sAtamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke zrI jinAgamanAM te te sUtro; upara jaNAvyA mujaba chedasUtramAM jaNAvelA prAyazcittanA upAyabhUta arthavizeSane jaNAvanArAM tema ja bAhya upacAraparaka ane atyaMta apavAdanA viSayane jaNAvanArAM che. e sUtrothI ja siddha thAya che ke pU. sAdhubhagavaMtone utsargathI mAMsabhakSaNa atyaMta 250 dharmavyavasthA batrIzI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ duSTa che ane tethI madya ane mAMsane nahi vAparavAnI prasiddha vAtanI sAthe teno leza paNa virodha nathI. upara jaNAvelA apavAdabhUta viSayane samajAvatAM graMthakAra paramarSi nIce mujaba jaNAve che. vi ya tya.. maThThA saMpAse - zrI AcArAMgasUtramAMnA e sUtrano artha e che ke "vaLI AsvajanAdikuLomAM managamatI vastu meLavIza jema ke sArA sugaMdhI bhAta vagere - piMDa, miSTAnna, dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, goLa, tala, madha, madirA, mAMsa, talapApaDI, goLanI cAsanI, pUta ane zikhariNI(cAsanI) vagere... AvuM badhuM maLaze, eTale pahelAM ja svajanAdinA ghare jaIne e vastuomAMthI je kAMI maLaze tene khAIne ke pIne pAtrAne barAbara dhoI-lUchIne pachI jyAre bhikSAkALa thAya tyAre meM khAdhuM-pIdhuM che-ema na jaNAya e rIte) AgaMtuka sAdhuo sAthe gocarI meLavavAnI icchAthI gRhasthanA ghare jaiza tema ja tyAMthI pAcho AvIza. A pramANe vicAravuM: A mAyAsthAna che. (mATe evuM vicAravuM ke karavuM nahi.) A sUtranI vyAkhyAmAM TIkAkAra (vRttikRta) zrI zIlAMkAcAryajIe pharamAvyuM che ke - A sUtramAM je mAMsa ane madirAnI vAta che tenI vyAkhyA chedasUtranA abhiprAyathI karavI. athavA koI sAdhu atyaMta pramAdathI mUDha thayelo atyaMta AsaktinA kAraNe madirA ane mAMsa paNa grahaNa kare; tethI tevI saMbhAvanAne laIne sUtramAM magha ane mAMsanuM upAdAna karyuM che. paraMtu evuM karavAthI ema karanArane mAyAsthAna prApta thAya che - A pramANe jaNAvIne teno niSedha karyo hovAthI A sUtra viruddha banatuM nathI. tema ja se milva vA.. vaduracaM.. ityAdi sUtra paNa viruddha nathI. kAraNa ke e sUtra, jemAMthI ghaNuM-kharuM pheMkI devuM paDe evA mAMsane grahaNa na karavAnuM jaNAvavA mATenuM che; ane gRhastha khUba ja Agraha karavA vagere dvArA tenA ghare laI jAya ane tyAre game te rIte mAMsa AvI gayuM hoya to tenA kAMTA vagere paraThavavAnuM jaNAvavA mATe che. A sUtranI vyAkhyAmAM vyAkhyAkArazrIe pharamAvyuM che ke, "sArAvaidyanI salAhathI lUtA vagerenA upazama mATe bahArathI upacAra karavA, e rIte mAMsAdinuM upAdAna (grahaNa) karAya che. sUtramAM je mun dhAtuno prayoga karyo che, te bAhyaparibhoga svarUpa arthane jaNAve che. A pramANe upacAra karavAthI parasevo vagere thavAnA kAraNe lUtA vagerenuM upazamana thAya che je jJAnAdinI sAdhanAmAM upakAraka bane che." AvI rIte ja te mit vA.. jillA A sUtra paNa viruddha nathI. sUtrano tAtparyArtha e che ke "sAdhu ke sAdhvIne jANavA maLe ke gRhasthanA gharamAM mahemAna mATe mAMsa, matsya ke telathI pUrNa evo pUDalo taiyAra thaI rahyo che to te joine jaladI jaladI tyAM jaIne te mAMgavuM nahi. sivAya ke evuM gADha bimArI vagerenuM kAraNa hoya." - A artha uparathI samajI zakAze ke glAnAdiprayojananA viSayamAM A tema ja bIjAM sUtro atyaMta apavAdabhUta arthane chedasamAna sUtranA viSayarUpe jaNAve che. tethI zratathI parikamita cittavALA AtmAne temAM koI virodha jaNAto nathI... ityAdi koI paNa jAtanA pUrvagrahano tyAga karI upayogapUrvaka vicAravuM eka parizIlana 251
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ joie.... ahIM to mAtra graMthanI paMktionuM ja vivaraNa karavAnuM hovAthI A viSayamAM pravartatA vivAda aMge kazuM ja jaNAvyuM nathI. chatAM jo jarUra paDaze to te aMge avasare jaNAvIza. atyAre eTaluM yAda rAkhavuM ke pU. sAdhusAdhvIjI ma. madirA tema ja mAMsa vAparatA nathI. A prasiddha vAtanI sAthe te te vAtano virodha Avato nathI. II7-zA upara jaNAvyA mujaba potAnA zAstramAM atyaMtApavAdAdinA viSayamAM mAMsa grahaNa karavAnI vAta hovA chatAM utsargamArge to teno spaSTa niSedha hovAthI te abhakSya che - e vAta jaNAvIne parazAstramAM paNa mAMsane abhakSya mAnyuM che, e jaNAvAya che- na prANyaGgasamutthaM cetyAdinA vo'pi vAritam / laGkAvatArasUtrAdau tadityetadbathoditam // 7-8 // neti-na prANyaGgasamutthamityAdinA ca "na prANyaGgasamutthaM mohAdapi zeSacUrNamaznIyAd' ityAdigranthena ca vo'pi yuSmAkamapi laGkAvatArasUtrAdau / tanmAMsabhakSaNaM vAritaM niSiddham / AdinA zIlapaTalAdizAstraparigrahaH / ityetanmAMsabhakSyatvaM vRthoditaM pareNa // 7-8 // bhakSyAbhaThyatvanI vyavasthA zAstra ane lokathI siddha thayelI che - ema kahevAmAM Ave to amArA (bauddha vagerenA) zAstramAM mAMsane abhakSya tarIke jaNAveluM nathI.' - AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che. zlokano artha spaSTa che. eno Azaya e che ke bauddhonA laMkAvatAra ane zIlapaTala vagere zAstramAM 1 prAthasimudaM mohApa zakayUmaranI yAt (prANInA aMgathI utpanna thayeluM zaMkhacUrNa, mohathI paNa na khAvuM).. ItyAdi graMthathI mAMsabhakSaNano spaSTa niSedha che. tethI bauddhoe mAMsanuM bhakSyatva nakAmuM jaNAvyuM che. nAka ane kAnanI pAchaLanA hADakAnA cUrNane zaMkhacUrNa kahevAya che. AthI samajI zakAya che ke bauddhonA zAstramAM paNa prANInA aMgathI utpanna thayeluM hovA chatAM mAMsabhakSaNano niSedha karyo che. II7-8 adhikRtArtha eva vAdyantaramatanirAsAyopakramate mAMsabhakSaNanI mAnyatA aMgenI bIjA vAdIonI vAtanuM nirAkaraNa karavAno prAraMbha karAya che na mAMsabhakSaNe doSo na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM nivRttistu mahAphalA // 7-9 // neti-na naiva mAMsabhakSaNe doSaH karmabandhalakSaNaH / na madye pIyamAna iti gamyate / na ca maithune sevyamAna iti gamyate / yataH pravRttiH svabhAva eSA mAMsabhakSaNAdikA bhUtAnAM prANinAM / nivRttirviramaNaM punarmAMsabhakSaNAdibhyo mahadabhyudayalakSaNaM phalaM yasyAH sA ||7-9 // 252 dharmavyavasthA batrIzI
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ "mAMsabhakSaNamAM doSa nathI; madirApAnamAM doSa nathI tema ja maithuna sevavAmAM doSa nathI. prANIonI e pravRtti (svabhAva) che. enAthI virAma pAmavuM - e mahAphaLavALuM che." - A pramANe navamA zlokano artha che. Azaya e che ke dvija(brAhmaNa)vAdInI e mAnyatA che ke mAMsabhakSaNa, madirApAna ane maithunasevana e prANIonI svabhAvabhUta pravRtti che. e karavAthI karmabaMdhasvarUpa doSa prApta thato nathI. paraMtu mAMsabhakSaNAdithI je nivRtti (virAma pAmavuM) che te mahAphalavALI che. enAthI mahAna abhyadaya prApta thAya che. A pramANe manusmRtimAM jaNAvyuM che. dvijavAdIonI e mAnyatA spaSTa che... I7-lA. kiMjavAdIonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che- bhakSyaM mAMsaM paraH prAhAnAlocya vacanAdataH / janmAntarArjanAd duSTaM na caitad veda yatsmRtam // 7-10 // bhakSyamiti-paro dvijanmajAtIyaH / ato vacanAd / anAlocya pUrvAparazAstranyAyaviruddhatAM / mAMsaM bhakSyaM prAha / na caitanmAMsabhakSaNaM / janmAntarArjanAdanyabhavotpAdanAd duSTaM veda jAnAti / yat smRtaM manunA T7-1|| mAMsabhakSaNamAM doSa nathI... ityAdi vacanathI kiMjavAdIe mAMsane bhakSya tarIke je jaNAvyuM che te, zAstranAM pUrvApara vacanone vicAryA vinA kahyuM che. kAraNa ke A mAMsabhakSaNa bIjA janmane prApta karAvanAruM hovAthI te duSTa che enI tene jANa nathI. manue A viSayamAM nIce mujaba jaNAvyuM che - A pramANe dazamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. ll7-10nA manue A viSayamAM je jaNAvyuM che; te jaNAvAya che mAM sa bhakSayitA'mutra yasya mAMsamihAdamyaham / etanmAMsasya mAMsatvaM pravadanti manISiNaH // 7-11 // mAmiti-atra hi bhakSakasya bhakSitena bhakSaNIyatvaprAptinibandhanajanmAntarArjanAdeva vyaktaM mAMsabhakSaNasya duSTatvaM pratIyata iti tadaduSTatvapratipAdakaM vacanamanenaiva virudhyate // 7-11 // jenuM mAMsa huM ahIM khAuM chuM; e mane paralokamAM khAze.' A mAMsa zabdanI vyutpatti che.' - A pramANe buddhimAno kahe che. agiyAramA zlokano e artha samajI zakAya che. ahIM mAMsanuM bhakSaNa karanArane bhakSita (jenuM mAMsa khAdhuM che te) vaDe pote khavAya evI avasthAne prApta karAvanAra janmAMtaranI prApti thavAthI mAMsabhakSaNanuM dukhatva spaSTa rIte pratIta thAya che. tethI mAMsabhakSaNamAM koI doSa nathI. (na mAM tamane jovo.) ItyAdi vacana mAM samayitA A vacanathI ja viruddha thAya che, e sArI rIte samajI zakAya che. ll7-11 eka parizIlana 253
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAvelA virodhanA parihAra mATe dvijavAdInA tAtparyane jaNAvAya che- niSedhaH zAstrabAho'stu vidhiH zAstrIyagocaraH / doSo vizeSatAtparyAnnanvevaM na yataH smRtam // 7-12 // niSedha iti-nanu zAstrabAhye mAMsabhakSaNe niSedho'stu, niruktabalaprAptaniSedhe vidhyartho'nvetu, vidhizca zAstrIyagocaro vacanoktamAMsabhakSaNaviSayo'stu, evaM vizeSatAtparyAdvidhiniSedhavAkyArthayorvidheyaniSedhyayoH sAmAnAdhikaraNyenAnvaye tAtparyAnna doSaH "na mAMsabhakSaNe doSa" ityatra mAMsabhakSaNasAmAnye doSAbhAvabAdhalakSaNaH, anyathA "jyotiSTomena svargakAmo yajeta" ityAdAvapi svargAdisAmAnye yAgAdikAryatAbAdhaprasaGgAd / itthaM ca-"itthaM janmaiva doSo'tra na zAstrAd bAhyabhakSaNam / pratItyaiSa niSedhazca nyAyyo vAkyAntarAdgateH // 1 // [hAribhadrIyASTaka 18-4]" ityatra netyAdau pUrvapakSAbhiprAyeNa naivaM, yataH zAstrAbAhyabhakSaNaM pratItyaiSa janmalakSaNo doSo niSedhazca niruktabalaprApita iti pUrvavyAkhyAnamevAdRtaM / zAstrAbAhyabhakSaNaM pratItya sAmAnyata ityarthaH, naiSa niSedha iti tu vyAkhyAnaM vizeSatAtparye parasyeSTameva, vizeSatAtparyagrahaNagrahopAyamAha yataH smRtam / / 7-12 / / "zAstrabAhya mAMsabhakSaNamAM niSedha hoya ane vidhi zAstrIya mAMsabhakSaNamAM hoya - A pramANenA vizeSatAtparyathI koI doSa nathI. - AnuM kAraNa A pramANe (have pachI jaNAvAya che tema kahevAyuM che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. ja kahevAnuM tAtparya e che ke mAM 3 mayitA, manusmRtinA pAMcamA adhyAyanA paMcAvanamAM e zlokathI mAMsabhakSaNano niSedha pratIta thAya che ane na mAMsamakSane koSo A tyAMnA chappanamA zlokathI mAMsabhakSaNanuM vidhAna pratIta thAya che. kAraNa ke uparanA(paMcAvanamA) zlokathI mAMsabhakSaNano niSedha karyA pachI chappanamA zlokathI mAMsabhakSaNamAM doSanA abhAvane jaNAvavAnuM kharekhara to koI ja prayojana nathI. Ama chatAM e zloka hovAthI, enI pUrvenA zlokathI niSedha karAye chate chappanamA zlokathI vidhAna thai jAya che. ane tethI A rIte eka ja mAMsabhakSaNamAM niSedha ane vidhi baMneno anvaya thavAthI virodha spaSTa che. tenA parivAra mATe zAstrabAhyamAM mAMsabhakSaNano niSedha ane zAstrIya mAMsabhakSaNamAM mAMsabhakSaNanuM vidhAna samajI levuM joie. A rIte vidhivAkyarthano anvaye vidheya(zAstrokta mAMsabhakSaNa)mAM ane niSedhavAkyarthano anvaya niSedhya(zAstrabAhya mAMsabhakSaNa)mAM sAmAnAdhikaraNyathI karavAnA tAtparya svarUpa vizeSatAtparyanA kAraNe doSa nathI. arthAtu na mAMsamakSane loko ahIM mAMsabhakSaNa sAmAnyamAM doSAbhAvano je bAdha thato hato te thato nathI. kAraNa ke e rIte mAMsabhakSaNasAmAnyamAM vidhi ke niSedhanuM ahIM tAtparya nathI. paraMtu upara jaNAvyA mujaba mAMsabhakSaNavizeSamAM tAtparya che. 254 dharmavyavasthA batrIzI
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe vizeSatAtparya mAnavAnA badale sAmAnyamAM ja tAtparya mAnavAmAM Ave to tiSThomena svAno ane ahIM paNa svagadisAmAnyamAM je yajJAdinI kAryatA manAya che teno bAdha thaze. kAraNa ke jyotiSTomayajJathI svargasAmAnyanI prApti thavAnI hoya to; svAmI ane A vAkyathI yajJasAmAnyane svargasAmAnyanuM kAraNa jaNAvavAnuM nirarthaka bane ane tethI yajJasAmAnya svargasAmAnyanuM kAraNa nathI; ema samajavuM paDe. tethI svargasAmAnya, yajJasAmAnyanuM kArya che ane svargavizeSa jyotieomayajJanuM kArya che - A pramANe vizeSatAtparya ahIM manAya che. vizeSatAtparyanI vivakSA karavAnI na ja hoya to ahIM upara jaNAvyA mujaba bAdhadoSa Avaze. AthI samajI zakAze ke tyaM nanaiva topoDajha na zAstrAvAsAmalAm pratyeka niSedhaza. cAvyo vAviyAntara6 mateH | aSTaka prakaraNa 18-4 || A zlokamAM na ityAdinI vyAkhyA pUrvapakSanA abhiprAye je karI che te mAnya rAkhI che. kahevAno Azaya e che ke je mAMsamakSa toSI... ityAdi zlokathI mAMsabhakSaNamAM koI doSa nathI - A pramANe jaNAvAyuM che ane mAMsa mayitA.... ityAdi zlokathI mAMsabhakSakane janmAMtaramAM pote bIjAnuM bhakSya bane evo janma prApta thAya che - A pramANe jaNAvAyuM che. tethI durgha nanaiva roSoDatra... A zlokathI; e virodhane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - A rIte mAMsabhakSakane janmAMtaramAM bIjAnA bhakSya tarIke thavAno doSa prApta thavA chatAM mAMsabhakSaNamAM doSa nathI e kaI rIte kahyuM? kAraNa ke evA janmanI prApti; e ja to moTo doSa che. bIjo kayo doSa zodhavo paDe ? arthAt bIjo koI doSa hoya ke na paNa hoya to ya mAMsabhakSaNa karanArane bhakSya banavAnA janmanI prApti thavI e ja moTo doSa che. A pramANe siddhAMtI (mAMsane abhakSya mAnanArA) jaNAve che. AvI sthitimAM mAMsabhakSaNamAM koI paNa doSa nathI - ema mAnanArA jaNAve che ke mAMsanuM bhakSaNa karanArane bhavAMtaramAM bIjAnA (jenuM mAMsa khAdhuM che tenA) bhakSya banavA svarUpa doSanI prApti thatI nathI. kAraNa ke e doSa zAstrabAhya mAMsabhakSaNane AzrayIne che, paraMtu zAstravihita mAMsabhakSaNamAM e doSa nathI. mAMsabhakSaNamAM zAstravihita hovAthI) je doSano niSedha karyo che te bIjA vAkyanA kAraNe saMgata che arthAtu have pachI jaNAvAtAM vAkyAMtaranA kAraNe e doSaniSedha saMgata che. athavA "janma A ja doSa che. paraMtu sarvasAmAnya ra mAMsamakSo roNo... ItyAdi zlokathI doSano je niSedha karAya che te zAstrabAhyabhakSaNane AzrayIne yogya nathI. kAraNa ke zAstrabAhyabhakSaNa aMge te niSedha saMgata nathI. kohita... (vaidikamaMtrathI saMskRta mAMsanuM bhakSaNa karavuM joie.) ItyAdi vAkyAMtarathI zAstrokta mAMsabhakSaNane AzrayIne e doSano niSedha che - e jaNAya che. sAmAnyathI mAMsabhakSaNane AzrayIne e doSaniSedha nathI. A pramANe "phulya nava" ityAdi zlokanI vyAkhyA aSTakaprakaraNamAM vyAkhyAkArazrIe be prakAre karI che. eka parizIlana 255
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ emAMthI pUrvapakSanA abhiprAye karelI prathama vyAkhyAno ahIM Adara karyo che. zAstrabAhyamAMsabhakSaNane AzrayIne - sAmAnyathI doSano niSedha nathI - A pramANenI vyAkhyA vizeSatAtparyanI vivakSAmAM bIjAne iSTa ja che. vizeSatAtparyaMnI vivakSA je kAraNe jaNAya che te upAyane yataH smRtam A graMtha dvArA jaNAvAya che. arthAt AgaLanA zlokathI e upAyane jaNAvavAnuM yataH smRtam A graMthathI sUcavyuM che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke agiyAramA zlokamAM jaNAvelA virodhanA parihAra mATe A bAramA zlokathI vizeSatAtparya jaNAvyuM che. enA anusaMdhAnamAM ja ' banneva...' ityAdi zlokanI vRttikA2e zrI aSTakaprakaraNamAM karelI prathama vyAkhyAno Adara karyo che... ityAdi vicAravuM joie. tyAMnI prathama vyAkhyAnuM sAmAnyathI e tAtparya che ke "A rIte janma svarUpa doSa che : e kahevAnuM yogya nathI. kAraNa ke A janmasvarUpa doSa ane mAMsabhakSaNano niSedha zAstrabAhyabhakSaNane AzrayIne che." ane dvitIya vyAkhyAnuM tAtparya e che ke 'zAstrabAhya mAMsabhakSaNane AzrayIne eTale ke sAmAnyathI mAMsabhakSaNamAM doSano niSedha saMgata nathI.' A zlokano bhAvArtha samajI lIdhA pachI TIkAnI paMktio samajavAnuM thoDuM sa2La banaze. II7-12 yataH smRtam - A padathI je jaNAvAyuM che te graMthakArazrI jaNAve che arthAt 'jethI kahevAyuM che' - A pramANe kahIne je kahevAyuM hatuM te graMthakArazrI jaNAve che-- prokSitaM bhakSayenmAMsaM brAhmaNAnAM ca kAmyayA / yathAvidhi niyuktastu prANAnAmeva cAtyaye / / 7-13 // prokSitamiti - prokSitaM vaidikamantrAbhyukSitaM / bhakSayedaznIyAt / mAMsaM pizitaM / brAhmaNAnAM ca kAmyayecchayA / dvijabhuktAvazeSaM prati tadanujJayA vidhirnyAyo yatra yAgazrAddhaprAghUrNakAdau prakriyA tasyAnatikrameNa yathAvidhi / tatra yAgavidhiH pazumedhAzvamedhAdizAstrasiddhaH zrAddhavidhistu dvau mAsau matsyamAMsenetyAdiprasiddhaH / prAghUrNakavidhistu yAjJavalkyokto'yaM - " mahokSaM vA mahAjaM vA zrotriyAya prakalpayediti" tathA niyuktastu gurubhirvyApArita eva / tathA prANAnAmevendriyAdInAmeva cAtyaye vinAze upasthite iti zeSaH / AtmA hi rakSaNIyo yadAha - " sarvata evAtmAnaM gopayediti" / / 7-13 / / "brAhmaNonI anujJAthI vaidika maMtrothI saMskRta evA mAMsanuM bhakSaNa karavuM joie tema ja vidhipUrvaka niyukta thayela (adhikArI) mANase mAMsabhakSaNa karavuM joie ane prANAdi(indrAdi)nA nAzano prasaMga Avye chate mAMsabhakSaNa karavuM joie." - A pramANe te2mA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke vaidika maMtronA pAThathI abhimaMtrita mAMsane prokSita mAMsa kahevAya che. e mAMsa brAhmaNo khAi le, pachI je vadhe te mAMsa temanI icchA - anujJAthI khAvuM joie. e paNa vidhi eTale ke nyAyanuM ullaMghana karyA vinA khAvuM, jyAM vidhi; yajJa, zrAddha dharmavyavasthA batrIzI 256
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane mahemAna vagere saMbaMdhI prakriyA svarUpa che. pazumedha ane azvamedhAdi zAsaprasiddha vidhi vAgavidhi che. be mahinA maDhyamAMsathI zrAddha karavuM... ityAdi prasiddha zrAddhavidhi che ane yAjJavalkayamAM jaNAvyA mujaba moTA baLadane athavA moTA bakarAne zrotriya brAhmaNa mATe rAMdhavo... ityAdi prAthUrNakavidhi che. e vidhinuM ullaMghana karyA vinA mAMsabhakSaNa karavuM joIe tema ja gurue jene kahyuM hoya evA ja mANase te khAvuM joIe. tema ja indriyo vagere prANono vinAza thato hoya tyAre mAMsa khAvuM joIe. kAraNa ke AtmA game te rIte rakSaNa karavA yogya che, e pramANe zAstrakAro paNa kahe che ke - "badhI rIte AtmAnI rakSA karavI joIe." AthI samajI zakAze ke zAstramAM mAMsabhakSaNanuM vidhAna hovAthI mAMsabhakSaNano niSedha karanArAM mAM sa bhakSayitA... ityAdi vAkyo zAstrabAhya mAMsabhakSaNane AzrayIne che ane mAMsabhakSaNamAM doSano niSedha karanArAM vAkyo (na mAMsamakSane loko ityAdi vAkyo) zAstra-vihita mAMsabhakSaNane AzrayIne che. tethI koI virodha nathI. - A pramANe pUrvapakSInI mAnyatA che. ||7-13 e pUrvapakSanA kathananuM nirAkaraNa karAya che- naitannivRttyayogena tasyAH prAptiniyantraNAt / prApte tasyA niSedhena yata etadudAhRtam // 7-14 // naitaditi-etadvizeSaparatvena vidhiniSedhobhayasamAdhAnaM prakRte na yuktaM / nivRttyayogena mAMsabhakSaNanivRttyasambhavena / tasyA nivRtteH / prAptiniyantraNAt prAptiniyamanAt, prAptameva pratiSidhyata iti nyAyAt / tarhi prokSitAdividhinA prAptameva niSidhyatAM, na, prApte tasyA nivRtteniSedhe niSiddhakarmakaraNe pApapracayasyaiva sambhavAt tasyA mahAphalatvAnupapatteH / yata etadudAhRtaM bhavadgranthe // 7-14 // vizeSatAtparyanI vivakSAthI zAstrabAhya ane zAstrIya mAMsabhakSaNane AzrayIne niSedha ane vidhinuM upara jaNAveluM samAdhAna yogya nathI. kAraNa ke mAMsabhakSaNanI nivRttino saMbhava nathI. nivRtti; prAptithI niyaMtrita hoya. mAMsabhakSaNa prApta thaye chate arthAtu prApta mAMsabhakSaNamAM nivRttino niSedha karavAthI teno (nivRttino) saMbhava nathI. kAraNa ke tamArA zAstramAM A pramANe (have pachInA zlokathI kahevAze tema) jaNAvyuM che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke upara jaNAvyA mujaba vizeSa - tAtparyanI vivakSA karI vidhi ane niSedhane AzrayIne je samAdhAna karAyuM che; te yogya nathI. kAraNa ke " mAMsamakSane A zlokamAM je mahAphaLavALI nivRtti jaNAvI che teno saMbhava ja nathI. jenI prApti che teno ja niSedha karAya che. je prApta nathI teno niSedha karAto nathI. zAsabAhya mAMsabhakSaNa prApta ja na hovAthI enI nivRtti thavAno saMbhava nathI. A nivRttinA ayogane dUra karavA praSitaM maH. eka parizIlana 257
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ItyAdividhiprApta mAMsabhakSaNano niSedha karAya che - e pramANe kahI zakAya ema nathI. kAraNa ke pitta mAthe ityAdithI mAMsabhakSaNa prApta thaye chate teno niSedha karavAnA kAraNe mahAphaLavALI nivRtti saMbhavatI nathI. kAraNa ke zAstrIya mAMsabhakSaNano niSedha karAyA pachI niSiddha karmanA AcaraNathI pApanA baMdhano ja saMbhava che. tenA (nivRttinA) mahAphaLanI saMbhAvanA nathI, jethI tamArA ja zAstramAM nIce mujaba) jaNAvyuM che. I7-14 temanA graMthamAM je kahyuM che te jaNAvAya che- yathAvidhi niyuktastu yo mAMsaM nAti vai dvijaH / sa pretya pazutAM yAti sambhavAnekaviMzatim // 7-15 // yathAvidhIti-yathAvidhi zAstrIyanyAyAnatikrameNa / niyukto gurubhirvyApAritaH / tuH punararthaH, tasya caivaM prayogaH-avidhinA mAMsamakhAdannirdoSa eva, yathAvidhi niyuktaH punaH / yo mAMsaM nAtti / vai iti nipAto vAkyAlaGkArArthaH / dvijo vipraH / sa pretya paraloke / pazutAM tiryagbhAvaM yAti / sambhavanAni sambhavA janmAni tAnekaviMzatim // 7-15 // yathAvidhi niyukta je brAhmaNa mAMsa khAto nathI te marIne bhavAMtaramAM ekavIza janma sudhI pazutAne prApta kare che." - A pramANe paMdaramA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke, zAstrIya nItinuM ullaMghana karyA vinA guruo dvArA niyukta (anumata) je brAhmaNa che; te jo mAMsa khAya nahi to te bhavAMtaramAM marIne ekavIza janma sudhI pazupaNAne prApta kare che. zlokamAMnuM tu pada punar arthane jaNAvanAruM che. tethI teno A rIte prayoga karavAno che - avidhithI mAMsane nahi khAnAro nirdoSa ja che; paraMtu yathAvidhi niyukta je mAMsa khAto nathI te bhavAMtaramAM upara jaNAvyA mujaba tiryacapaNAne prApta kare che. AthI samajI zakAze ke zAstravihita mAMsabhakSaNano niSedha mahAapAyanuM kAraNa hovAthI tenI nivRtti zakya nathI ane zAstrabAhya mAMsabhakSaNa to prApta ja nathI ke jethI tenI nivRtti jaNAvI zakAya. A rIte baMne prakAre nivRtti zakya na hovAthI nivRttinu mahApunA e kathana ayukta che. I7-1pa prApta-mAMsabhakSaNanI nivRttinA saMbhavane jaNAvanAranI yuktine jaNAvavApUrvaka tenuM nirAkaraNa karAya che- adhikAraparityAgAt pArivAjye'stu tatphalam / iti cet tadabhAve nAduSTatetyapi saGkaTam // 7-16 // adhikAreti-adhikArasya gRhasthabhAvalakSaNasya parityAgAt / pArivAjye maskaritve / tatphalaM mAMsabhakSaNanivRttiphalamastu / ayamabhiprAyaH-gRhasthatAyAM prokSitAdivizeSaNaM mAMsa bhakSaNIyameva, tasmAcca 258 dharmavyavasthA batrIzI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArivAjyapratipattidvAreNa vinivartata ityevaM prAptipUrvikA nivRttiAMsabhakSaNasya syAt, sA ca saphalA / iti cettadabhAve pArivAjyAbhAve nAduSTatA, prAptipUrvakanivRttyA abhAve'bhyudayAdiphalAbhAvApattilakSaNadoSaparihAra ityapi saGkaTamAyuSmataH / yadAha-"pArivAjyaM nivRttizcedyastadapratipattitaH / phalAbhAvaH sa evAsya doSo nirdoSataiva na // 1 // " nanu prAptiH pramANapariccheda eva sa cAzAstrIyamAMsabhakSaNe'pyastIti tannivRtteH phalavattvamanAbAdham, anyathA "prAptameva pratiSidhyata" iti mantrapAThavalAjjalahUde vahnirapi sidhyettannivRttestatra sattvAd, vastuto niSiddhanivRttirna dharmajananI kiM tvadharmAbhAvaprayojikA, niSiddhapravRtteradharmahetutvena tadabhAve tadanutpatteH / nivRttipadaM cAtra pArivAjyaparameva sarvakarmanyAsarUpasya tasya mahAphalatvopapatteriti na ko'pyatra doSaH, iti cenna, tathApi "na mAMsabhakSaNe doSa" ityatra mAMsabhakSaNapadasya zAstrIyamAMsabhakSaNaparatve tadaduSTatve sAdhye bhUtapravRttiviSayatvasya hetoranaikAntikatvAt, pravRttau vihitatvavizeSaNaprakSepe ca vizeSyabhAgasya vaiyarthyAt, phalataH pakSahetvoravizeSApattezca / kiM cotsargato niSiddhaM puSTAlambanasamAvezena kvacitkadAcitkasyacidguNAvahamapi svarUpato'duSTatAM na parityajati / yathA vaidyakaniSiddhaM svedakarma jvarApanayanAya vidhIyamAnaM / na cAtra kiJcidAlambanaM pazyAmo vinA'dharmapravRddhikutUhalAditi / adhikaM mtkRtsyaadvaadtpatatAyAm II7-1ddA. "parivrAjakapaNAmAM adhikArano parityAga thato hovAthI mAMsabhakSaNanI nivRttinuM mahAphaLa prApta thAya" - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke e pramANe mAnI levAmAM Ave to parivrAjakapaNAnA abhAvamAM doSano abhAva nahi rahevAnuM saMkaTa Avaze." - A pramANe soLamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke jyAre mAMsa khAvAnA adhikAra svarUpa gRhasthapaNAno parityAga thAya che, tyAre parivrAjakapaNAmAM mAMsabhakSaNanI nivRttinuM phaLa prApta thAya. Azaya e che ke gRhasthapaNAmAM proSitAdi vizeSaNothI viziSTa (glo.naM.13mAM jaNAvyA mujaba) mAMsa khAvuM ja joIe. paraMtu parivrAjakapaNAno svIkAra karavAthI mAMsabhakSaNathI te nivRtta thAya che. A rIte mAMsabhakSaNanI nivRtti, prAptipUrvakanI thaI zake che ane A nivRtti mahAphaLavALI che. A pramANenA kathananuM nirAkaraNa tavamAve.. ityAdi graMthathI karAya che. eno Azaya e che ke parivrAjakapaNAno abhAva hoya tyAre prAptipUrvakanI nivRtti(mAMsabhakSaNanI nivRtti)no abhAva hovAthI abhyadayAdi phaLa prApta nahi thAya. tethI mahAphaLanA abhAvanI Apatti svarUpa doSano parihAra karavAnuM paNa saMkaTa prApta thaze arthAtu "mAMsabhakSaNamAM doSa nathI.' ema kahenArAne pArivrAjayanA abhAve mahAphaLanA abhAvanI prApti svarUpa doSa prApta thaze. zrI aSTakaprakaraNamAM paNa e pramANe jaNAvyuM che ke- "pArivrAjaya ja jo nivRtti (mAMsabhakSaNanI nivRtti) hoya to tenA asvIkArathI je abhyadayAdi mahAphaLano abhAva thAya che te ja moTo doSa che. bIjA doSane zodhavAnI AvazyakatA nathI. tethI mAMsabhakSaNamAM nirdoSatA eka parizIlana 259
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI." AthI samajI zakAze ke "ra mAMsamakSane roSaH' ane "nivRttinu mahInA' arthAt "mAMsabhakSaNamAM doSa nathI" ane "mAMsabhakSaNanI nivRtti mahAphaLavALI che' - A kathana ucita nathI. ahIM pUrve jaNAvyA mujaba prAptano ja pratiSedha thato hovAthI mAMsabhakSaNanI nivRttino asaMbhava thAya che. paraMtu kharI rIte prApti; pramANathI pariccheda (bodha-jJAna) svarUpa che. zAstrabAhyamAMsabhakSaNano paNa pramANapariccheda thAya che. tethI teno niSedha zakya che jethI tenI nivRtti mahAphaLavALI che - ema mAnavAmAM na Ave ane pratane pratividhya Ano maMtrapATha karavAmAM Ave to jalahUda vageremAM vahni paNa koivAra siddha thaze. kAraNa ke tyAM jalahUda vageremAM paNa vadvino niSedha to karAya che ja. tethI tene laIne koivAra tenI prApti paNa thaI jAya. azAstrIya mAMsabhakSaNano pramANapariccheda thato hovAthI te svarUpa tenI prAptipUrvakanI tenI nivRtti mahAphaLavALI che - ema mAnavAmAM koI bAdha nathI. kharI rIte niSiddha vastunI nivRtti dharmanuM kAraNa nathI, paraMtu adharmAbhAvanI prayojikA hoya che. kAraNa ke niSiddha pravRtti adharmanuM kAraNa hovAthI enI (niSiddhanI) pravRttinA abhAvamAM adharmanI utpatti thatI nathI. AthI nivRttinu mahApattA ahIM nivRtti pada mAMsabhakSaNanI nivRttine jaNAvanAruM nathI paraMtu pArivrAjayane jaNAvanAruM che. sarva sAvadyakarmanA tyAga svarUpa e pArivrAjaya hovAthI tenuM mahAlatva mAnavAmAM koi ja anupapatti nathI. tethI ja mAMsamakSa roSa .. ityAdi barAbara ja che. A pramANenI zaMkAnuM samAdhAna tathA.. ItyAdi graMthathI karAya che. eno Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba nivRttistu mahApA - emAM koI anupapatti na hoya topaNa mAMfmane roko... ahIM mAMsabhakSaNamAM duSTatAnA abhAvane jaNAvavA hetu tarIke prANIonI pravRttinA viSayavaine jaNAvyo che. tethI "mAsamakSai (zAstrIya mAMsabhakSaNanI apekSAe) tuSTatvAbhAvavat bhUtapravRtti viSayA nApanAdiva" - A pramANe anumAnanuM svarUpa che. emAM hetu vyabhicArI che. kAraNa ke zAstrabAhyamAMsabhakSaNa prANIo karatA hovAthI bhUtapravRttiviSayatva zAstrabAhyamAMsabhakSaNamAM che ane tyAM suSTatvamAvavatta (adutva-doSAbhAva) nathI. A vyabhicAradoSanA nivAraNa mATe hetumAM vihitatvano niveza karI levAya to vyabhicAra nahIM Ave. kAraNa ke vihita evI pravRttinuM viSayatva zAstrabAhyamAMsabhakSaNamAM na hovAthI tyAM adutva na hoya topaNa doSa nathI. paraMtu A rIte pravRttimAM "vihitatva' vizeSaNanA upAdAnathI vyabhicAranuM vAraNa karavAthI 'vihitatva' hetu ja barAbara che. bhUtapravRttiviSayatvanuM upAdAna nirarthaka che. "mAMsamakSamatuSTa viditA... ityAdi anumAna paryApta che. yadyapi "e anumAnathI paNa zAstravihita mAMsabhakSaNamAM aduSTatva siddha thatuM hovAthI bhUtapravRttiviSayatvanuM upAdAna nahIM karIe" - A pramANe pUrvapakSI kahI zake che. paraMtu mAMsamAna(zAstraviditamAMsamakSa)matuSTa vihitatvA A anumAnamAM vihitatva hetu che ane pakSa, 260 dharmavyavasthA batrIzI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstravihita mAMsabhakSaNa che. pakSatAvacchedaka zAstravihitamAMsabhakSaNatva eTale ke kharI rIte vihitatva che. mAMsabhakSaNa che tethI temAM aduSTatva nathI manAtuM paraMtu te vihita che mATe temAM aduSTatva manAya che arthAt mAMsabhakSaNatva svarUpe temAM aduSTatva siddha karAtuM nathI paraMtu vihitatvarUpe adRSTatva siddha karAya che. AthI samajI zakAze ke e anumAnamAM pakSatAvacchedaka ane hetu baMne eka ja thAya che. pakSahetvoravizeSApattejI ahIM pakSa pada pakSatAvacchedaka52ka che... ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM joie. bIjuM utsargathI jeno niSedha karAyo che te; koivAra koi sthAne koi vyaktine puSTa AlaMbane guNanuM kAraNa bane topaNa potAnI duSTatAno svarUpathI tyAga karatuM nathI arthAt e svarUpathI duSTa ja manAya che. jema vaidyakazAsraniSiddha svedakarma, tAvane dUra karavA mATe karAya che. paraMtu te svarUpathI to duSTa ja manAya che tema upara jaNAvyA mujaba utsargathI niSiddha evuM mAMsabhakSaNa prokSitAdiviziSTa hovA mAtrathI aduSTa nahi manAya. kAraNa ke ahIM evuM koi puSTa AlaMbana amane dekhAtuM nathI; sivAya ke adharmane vadhAranAra kutUhala. AthI samajI zakAze ke zAstrIyamAMsabhakSaNasthaLe evA kutUhalane choDIne bIjuM koi puSTAlaMbana na hovAthI te mAMsabhakSaNa aduSTa nathI. AthI vizeSa jANavAnI icchAvALAe graMthakArazrInI syAdvAdakalpalatAmAM jovuM joie. 7-16 // mAMsabhakSaNamAM doSanuM udbhAvana karIne have madyapAnamAM doSa jaNAvAya che-- madye'pi prakaTo doSaH zrIhInAzAdiraihikaH / sandhAnajIvamizratvAnmahAnAmuSmiko'pi ca // 7-17 // magheDIti--magheDapi madhupi / praTo roSaH / zrIIkSmIH, hIrnaSnA, bAvinA viveAvigraha:, tannAzAd / aihika ihaiva vipAkapradarzakaH / tathAmuSmiko'pi parabhave vipAkapradarzako'pi / mahAn doSaH / sandhAnena jalamizritabahudravyasaMsthApanena jIvamizratvAd jIvasaMsaktimattvAt / sandhAnavatyapyArAlA nAtra doSa iti cenna, zAstreNaitaduSTatvabodhanAt / tadAha - " madyaM punaH pramAdAGgaM tathA saccittanAzanaM / sandhAnadoSavattatra na doSa iti sAhasam ||9||" madyasyAtiduSTatvaM ca purANakathAsvapi zrUyate / tathAhi" kazcidRSistapastepe bhIta indraH surastriyaH / kSobhAya preSayAmAsa tasyAgatya ca tAstakam ||1|| vinayena samArAdhya varadAbhimukhaM sthitam / jagurmadyaM tathA hiMsAM sevasvAbrahma vecchayA || 2 || sa evaM gaditastAbhirdvayornarakahetutAm / Alocya madyarUpaM ca zuddha [ddhi] kAraNapUrvakam || 3 || madyaM prapadya tadbhogAnnaSTadharmasthitirmadAt / vidaMzArthamajaM hatvA sarvameva cakAra saH || 4 || tatazca bhraSTasAmarthyaH sa mRtvA durgatiM gataH / itthaM doSAkaro madyaM vijJeyaM dharmacAribhiH ||5||" iti / / 7-17 / / eka parizIlana 261
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ - "lakSmI ane lajjAno nAza vagere A loka saMbaMdhI pragaTa doSa madyapAnamAM che tema ja saMdhAnajIvothI mizra hovAthI paralokasaMbaMdhI paNa moTo doSa che." - A pramANe satta2mA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke madirApAnamAM prakaTa doSa che. kAraNa ke tethI lakSmI, lajjA ane viveka vagereno nAza thAya che. lakSmI vagereno nAza, A lokamAM vipAka batAve che tethI te aihika (A loka saMbaMdhI) doSa che. tema ja madyapAnamAM; paralokamAM vipAkane batAvanAra AmuSmikapAralaukika paNa doSa che. kAraNa ke jalamizrita ghaNAM puSpAdi dravyanA saMsthApana svarUpa saMdhAnanA kAraNe te jIvayukta che. e jIvonI virAdhanA madyapAnathI thAya che. tethI paralokasaMbaMdhI doSa paNa che. 'saMdhAnayukta AranAla(khATI chAza vagere) vagerenI jema madirApAnamAM doSa nathI' - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke zAstramAM 'te duSTa che' - ema jaNAvyuM che. zrI aSTakaprakaraNamAM e mujaba jaNAvyuM che ke magha pAMca prakAranA pramAdanuM eka aMga che. saccittano e nAza karanAruM che ane saMdhAnanA jIvothI e yukta che. tethI 'temAM doSa nathI' - e pramANe kahevuM e sAhasa (avicArI kRtya) che. madyapAnathI virUpatA, vyAdhio, svajanothI parAbhava, kArya karavAnA avasarano nAza, dveSa, jJAnano nAza, smRti ane matino nAza, sajjanonI sAthe viyoga ane dharma artha tathA kAmanI hAni vagere pratyakSasiddhadoSo prApta thatA hoya che. chatAM madyapAnamAM koi doSa nathI - e kathana eTale eka jAtanI dhRSTatA che. madyapAnanI duSTatAne jaNAvatAM purANakathAmAM jaNAvyuM che ke- koi eka RSie tapa tapyuM. tethI te tapanA prabhAve te indra thai jAya to potAnuM Asana nahIM rahe - e bhayathI te RSine kSobha pamADavA mATe indre devAMganAone mokalI. te devIoe te RSinI pAse AvIne tenI vinayapUrvaka ArAdhanA karI. varadAnane ApavA mATe tatpara thayelA te RSine te devIoe kahyuM ke tame madyapAna karo, hiMsAne karo athavA maithunane sevo ! tamArI icchA pramANe traNamAMthI koi paNa eka karo ! te devIothI A pramANe jaNAvelA te RSie hiMsA ane maithunane narakanA kAraNa jANIne tema ja madirA zuddha kAraNothI banelI che H ema samajIne madirAne pIvAnuM svIkAryuM ane tethI tene pIvAthI jenI dharmamaryAdAno nAza thayo che evA te RSie madathI madyapAnanA vidaMza mATe bokaDAne mArIne badhuM ja karyuM arthAt maithuna paNa sevyuM, jethI devIonA kahyA mujaba badhuM ka2vAthI sAmarthya(tapanA sAmarthya)thI bhraSTa thayelo evo te RSi marIne durgatimAM gayo. AthI dharmane AcaranArAoe A maghane doSanI khANa tarIke jANavuM. AthI samajI zakAze ke madyapAna keTaluM duSTa che. madya, viSaya (zabdAdi), kaSAya (krodhAdi), vikathA ane nidrA - A pAMca pramAda che. pramAdanA aMgabhUta maMdirA ubhaya rIte duSTa che. A lokanA prakaTa doSo ane paralokanA apragaTa doSono vicAra karI madirApAnathI dUra rahevuM joie. II7-17 dharmavyavasthA batrIzI 262
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ have maithunane aduSTa mAnanAranI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che- niyamena sarAgatvAd duSTaM maithunamapyaho / mUlametadadharmasya niSiddhaM yogipuGgavaiH // 7-18 // niyameneti-niyamena nizcayena / sarAgatvAd "na taM viNA rAgadosehiM" iti vacanAd / aho maithunamapi duSTam / etadadharmasya mUlaM "mUlameyamahammassa" ityAdyAgamAt / yogipuGgavairbhagavadiniSiddhaM bhagavatyAM tasya mahA'saMyamakAritvapratipAdanAt / taduktaM "mehuNaM bhaMte sevamANassa kerisae asaMjame kajjati ? goyamA ! se jahA NAmae kei purise bUranaliyaM vA rUanaliyaM vA tatteNaM aukaNaNNaM samabhidhaMsijjA mehuNaM sevamANassa risaalaMname vaMpha "i II7-18 niyame karI rAgapUrvakanuM hovAthI aho ! maithuna paNa duSTa che. adharmanuM e mULa che. yogIomAM zreSTha evA zrI tIrthakara paramAtmAe teno niSedha karyo che." - A pramANe aDhAramAM zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke maithuna cokkasapaNe rAgAdithI thAya che." rAga-dveSa vinA maithuna thatuM nathI' - A vacana hovAthI maithuna rAgapUrvaka hoya che - e cokkasa che. rAgapUrvakanI e pravRtti hovAthI te duSTa che. "pUnamemadama' ityAdi pAThathI maithuna adharmanuM mULa che e siddha che. yogIjanonA pUjaya evA zrI tIrthaMkaraparamAtmAe teno niSedha karyo che. bhagavatIsUtramAM tene mahAasaMyamanA kAraNa tarIke varNavyuM che. tyAM pharamAvyuM che ke- "bhadaMta ! maithunane sevanAro kevo asaMyama kare che? gautama! jema koI puruSa bUranalikA ke rUtanalikAne tapelA loDhAnA saLiyAthI naSTa kare tema maithunane sevanAro evo asaMyama kare che. AthI spaSTapaNe samajI zakAze ke je rAgapUrvaka thAya che, adharmanuM mULa che ane asaMyamanuM kAraNa hovAthI zrI tIrthaMkara paramAtmA vaDe niSiddha che; te duSTa ja che. tene aduSTa mAnavAnuM koI paNa rIte ucita nathI. Ama paNa maithunanI duSTatA sarvajanaprasiddha che. //7-18 maithunane aduSTa mAnanArA brAhmaNonI mAnyatAne jaNAvAya che- dharmArthaM putrakAmasya svadAreSvadhikAriNaH / RtukAle na tad duSTaM kSudhAdAviva bhojanam // 7-19 // dharmArthamiti-dharmArthaM dharmanimittaM / putrakAmasya sutArthinaH / "aputrasya hi dharmo na bhavati" "aputrasya gatirnAsti' ityAdivacanAt / svadAreSu svakalatre / parakalatre vezyAyAM ca tadadhigamasyAnarthahetutvAd / adhikAriNo gRhasthasya / RtukAle ArtavasambhavAvasare, anyadA doSabhAvAt / yadAha-"RtukAle vyatikrAnte eka parizIlana 263
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ yastu seveta maithunam / brahmahatyAphalaM tasya sUtakaM ca dine dine // 1 // tanmaithunaM na duSTaM / bhojanamiva kSudhAdau / uktakAraNAzritaM maithunamaduSTaM gatarAgapravRttitvAd vedanAdikAraNAzritabhojanavaditi prayogaH / / 7-19 / / "dharma mATe putranI icchAvALA adhikArIne RtukALamAM potAnI strIne vize maithuna; kSudhAkALamAM jema bhojana duSTa nathI tema duSTa nathI." A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. enuM tAtparya e che ke-- Uputrasya ti rrApti ane laputrasya hi dharmo na mata arthAt putrarahita mANasanI sati nathI thatI ane putrarahita mANasane dharma hoto nathI... ityAdi vacanonA AdhAre sadgati ane dharmanI prApti mATe te te mANasane putrane prApta karavAnI icchA thAya che. e icchAvALA adhikArI gRhasthane potAnI patnImAM maithuna duSTa nathI. paraMtu AvA paNa gRhastho jo parastrI ke vezyAmAM maithuna seve to te anarthanuM ja kAraNa bane che. tethI zlokamAM svavArepu A pada che. A rIte svastrImAM paNa RtukALamAM ja upara jaNAvyA mujaba maithuna duSTa nathI. anyathA RtukALane choDIne bIjA kALamAM to maithunamAM doSa che. e viSayamAM doSa jaNAvatAM kahyuM che ke, 'RtukALa gaye chate je maithunane seve che; tene brahmahatyAnA pApanuM phaLa prApta thAya che; ane da22oja sUtaka lAge che.' AthI ahIM RRtune A pada che. AthI samajI zakAze ke prayojanavizeSe upara jaNAvyA mujaba adhikArI (vedAdinuM adhyayana jeNe karI lIdhuM che) evA gRhasthane maithuna duSTa nathI. kSudhAnI vedanA zamAvavA jema bhojana duSTa nathI tema viziSTa saMyogomAM te rIte maithuna paNa duSTa nathI. pAramAzrita maithunamanuSya tarApravRttimattvAl vevAAirAzritamonanavat arthAt dharma mATe putraprAptinA kAraNe sevAtuM maithuna duSTa nathI. kAraNa ke rAgarahita e pravRtti che. vedanAdi kAraNe karAtuM bhojana jema rAgarahita pravRtti svarUpa hovAthI duSTa nathI tema ukta, kA2Ne sevAtuM maithuna paNa duSTa nathI. A pramANe brAhmaNonI mAnyatA che. II7-19 / brAhmaNonI e mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che-- naivamitthaM svarUpeNa duSTatvAnnibiDApadi / zvamAMsabhakSaNasyevApavAdikanibhatvataH // 7-20 // naivamiti evaM yathoktaM prAk, tanna, itthaM putrotpattiguNArthamAzrayaNe / ApavAdikanibhatvato vizeSa - vidhyarthaprAyatvAt / nibiDApadi zvamAMsabhakSaNasyeva / svarUpeNa duSTatvAd / ayamabhiprAyaH - yadyapyapavAdena zvamAMsAdyAsevyate tathApi tatsvarUpeNa nirdoSaM na bhavati / kiM tarhi, guNAntarakAraNatvena guNAntarArthinA tadAzrIyate / evaM maithunaM svarUpeNa sadoSamapyAkaumArAdyatitvapAlanAsahiSNurguNAntarApekSI samAzrayate, sarvathA nirdoSatve tvAkumAratvAdyatitvapAlanopadezo'narthakaH syAd gArhasthyatyAgopadezazceti / dharmArthino'pi puMso maithunavikAriNaH kAmodayasya tathAvidhArambhaparigrahayozca doSayoravazyambhAvo dRzyate / na ca kAmodrekaM dharmavyavasthA batrIzI 264
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinA mehanavikAravizeSaH sambhavati bhayAdyavasthAyAmiveti / tadidamuktaM - " naapvaadikklptvaannaikaantenetyasaktam" / / 7-20 'upara jaNAvyA mujaba kahevAnuM ucita nathI, kAraNa ke ApavAdika jevuM hovAthI gADha (atyaMta) ApattinA kALamAM karAtA zvAnamAMsanA bhakSaNanI jema svarUpathI to te (maithuna) duSTa ja che." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke; dharmArtha putrAmasya... ityAdi zlokamAM jaNAvelI vAta barAbara nathI. kAraNa ke dharma mATe putrotpattisvarUpa guNanA AlaMbane maithuna sevavAnI pravRtti ApavAdika jevI vizeSavidhirUpa che. atyaMta ApattimAM zvAnanA mAMsabhakSaNanI pravRttinI jema svarUpathI to duSTa ja che. kahevAnuM tAtparya e che ke apavAde joke zvAnanuM mAMsa vApare che; paraMtu tema karanArA paNa svarUpathI to tene duSTa ja mAne che tethI ja to te aMge teo prAyazcitta svIkAre che. AvI ja rIte svarUpe duSTa evuM paNa maithuna apavAde ja sevAya che. kumArAvasthAthI ja sAdhupaNAnA pAlana mATe asamartha evA AtmAo bhaviSyamAM anAcArAdi doSothI bacavA svarUpa guNAMtaranI apekSAe maithunane seve che. AthI maithuna svarUpathI paNa duSTa na hoya ane sarvathA nirdoSa hoya to kumArAvasthAthI ja sAdhupaNAnA pAlana aMge je upadeza apAya che, te nirarthaka thai jaze ane gRhasthapaNAnA tyAgano paNa upadeza arthahIna banaze. apavAde paNa dharmanA arthIne svarUpathI duSTa evA maithunane sevavAthI liMga(puruSacihna)nA vikAravALA kAmanA udayathI yukta evA tene AraMbha (hiMsA) ane parigrahano doSa to avazya prApta thAya che. kAmanA udaya vinA liMganA vikArano saMbhava nathI. bhaya vagerenI avasthAmAM evA vikAra utpanna thatA nathI. AthI A viSayamAM zrI aSTakaprakaraNamAM pharamAvyuM che ke pUrvapakSI(brAhmaNo)nuM kathana barAbara nathI. kAraNa ke e maithuna ApavAdika jevuM hovAthI sarvathA maithunamAM doSa nathI e pramANe kahevAnuM saMgata nathI... ityAdi barAbara samajI levuM joie. 57-20aa uktArthe mAnamAha ApavAdika jevuM maithuna paNa duSTa che : A vAtanuM samarthana karAya che-- vedaM hyadhItya snAyAd yat tatraivAdhItyasaGgataH / vyAkhyAtastadasAvartho bUte hInAM gRhasthatAm // 7-21 // vedaM hIti-yadyasmAt / vedaM RgAdikaM / hizabdo vAkyAlaGkArArthaH / adhItya paThitvA / strAyAt kalatrasaGgrahAya svAnaM kuryAd / ityatra vedavAkye vedavyAkhyAtRbhirevAdhyAhRta evakAraH / saGgato'dhItyapadasamabhivyAhRto vyAkhyAtaH / vedAnadhItyaiva strAyAt, na tvanadhItyetyavadhAraNAttattasmAdvedamadhItya strAyAdevetyanavadhAraNAd / asAvartho gRhasthatAM kalatrasaGgrahalakSaNAM hInAmautsargikamaithuna eka parizIlana 265
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ parihArApekSayA jaghanyamApavAdikI bUte / taduktaM-"vedaM hyadhItya snAyAdyadadhItyaiveti zAsitam / sAyAdeveti na tu yattato hIno pRhAzrama: II9ll tatra vaitati" |-2aa. "vedanuM adhyayana karyA pachI snAna karavuM joie - A arthane jaNAvanArA vevaM sadhItva nAyA A pAThamAM tenA vyAkhyAtAoe ja kAraNathI pItyasaMgata vikArano adhyAhAra karyo che. tethI te; gRhasthAvasthAnI hInatAne jaNAve che.' - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke "revaM vItya nANA arthAt Rgu vagere vedanuM adhyayana karIne patnInA saMgraha mATe snAna karavuM joie - A pramANe pATha che. e pAThanA vyAkhyAtAoe savItyA pachI va padano adhyAhAra karIne e jaNAvyuM che ke vedanuM adhyayana karyA pachI ja patnInA saMgraha mATe snAna karavuM joie. vedAdhyayana karyA pachI snAna karavuM ja patnIno saMgraha karavo ja) joIe AvA arthane jaNAvanAra vano adhyAhAra nAyA A pada pachI karyo nathI. patnIno saMgraha karavo hoya to te vedAdhyayana pachI ja karavo, vedAdhyayana pUrve nahi. Avo artha teoe jaNAvyo che. tethI vedanuM adhyayana karyA pachI patnInA saMgraha mATe snAna karavuM ja joIe evo artha thato nathI. ethI samajI zakAze ke patnInA saMgraha svarUpa gRhasthatAne; utsargathI sarvathA maithunanA parihAranI apekSAe ApavAdika-jaghanya(hIna) jaNAvAya che. A vAtane anulakSIne zrI aSTakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke "vedaM sItya snAyA A padanI vyAkhyA karatI vakhate adhyayana karIne ja snAna karavuM ema jaNAvyuM che. adhyayana karIne snAna karavuM ja evo artha jaNAvyo nathI. tethI gRhasthAzrama(patnIno saMgraha karavA svarUpa gRhasthatA) hIna che. A gRhasthAvasthAmAM maithuna che, tethI te paNa hIna che." - e samajI zakAya che. I7-21aaaa dIna-gRhasthAzramamAM maithuna che : Ama kahevAnA Azayane jaNAvAya che- adoSakIrtanAdasya prazaMsA tadasaGgatA / vidhyukteriSTasaMsiddha bahulokapravRttitaH // 7-22 // adoSeti-tattasmAd / asya maithunasya / adoSakIrtanAd doSAbhAvapratipAdanAt / "na ca maithuna" iti vacanena prazaMsA'saGgatA'nyAyyA / vidhyukterAptatvAbhimatakRtaprazaMsayA vidhyunnayanAd / iSTasaMsiddheriSTasAdhanatvanizcayAt / paralokabhayanivRtterbahUnAM lokAnAM tatra pravRttitaH / / 7-22 / / hIna evA gRhasthapaNAmAM maithuna hovAthI temAM doSa nathI evuM kahevAnA kAraNe thatI maithunanI prazaMsA saMgata nathI. kAraNa ke A rIte thatI prazaMsAnA kAraNe tenA vidhinuM jJAna thavAthI ISTasAdhanatAnA jJAnane laIne temAM (maithunamAM) ghaNA lokonI pravRtti thAya che. - A pramANe bAvIsamA zlokano artha che. 266 dharmavyavasthA batrIzI
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azaya e che ke " mAMsakhasane roSo na ma ra ra zune A rIte maithunamAM doSAbhAvanuM pratipAdana thavAnA kAraNe thatI tenI prazaMsA saMgata nathI. arthAt yogya nathI. AvI prazaMsA karavAthI te A puruSone mAnya che; ema samajAyAthI 'te vihita che'; evuM vidhijJAna thAya che. vihitamAM iSTasAdhanatAnuM jJAna thavAthI paralokamAM e aniSTaprada nathI banatuM; ema mAnIne ghaNA lokono paralokano bhaya jato rahe che ane tethI niHzaMkapaNe teo temAM pravRtti karanArA bane che. AthI "nA maithuno' ityAdi kathana dvArA karAtI maithunanI prazaMsA asaMgata che... ityAdi zAMticitte vicAravuM joIe. apavAda paNa karAtI pravRtti badhA mATe upAdeya nathI - e yAda rAkhavuM joie. anyathA mArga ane unmArga vacceno bheda samajavAnuM zakya nahi bane. duSTa kAma karavuM ane duSTa kAmano upadeza Apavo: e baMnemAM je pharaka che te ApaNe samajI zakIe chIe. dharmanA nAme kevI kevI duSTa pravRttionuM vidhAna thAya che eno AthI spaSTapaNe khyAla AvI jAya che. mithyAtva ane kadAgraha AtmAne potAnA zuddha svarUpathI khUba ja dUra rAkhe che. je vAta lokane samajAya che te vAta jyAre kahevAtA zAstrakArone na samajAya tyAre khUba ja vicitra paristhiti sarjAya che. anyadarzano lagabhaga AvI ja paristhitithI grasta che. dharma mATe putranI jarUra che ane te mATe maithunanI AvazyakatA che. khUba ja vicitra ane buddhihIna e vAta che. I7-rarA ApavAdika paNa maithunanI duSTatA bIjI rIte jaNAvAya che- nivRttiH kiM ca yuktA bhoH sAvadyasyetarasya vA / Adye syAd duSTatA teSAmantye yogAdyanAdaraH // 7-23 // __nivRttiriti-kiM ca bhoH sAvadyasya karmaNo nivRttiyuktA dharmakAriNItarasyAnavadyasya vA? Aye pakSe teSAM mAMsamadyamaithunAnAM duSTatA syAd, antye pakSe yogAderanAdaraH syAt, anavadyasya mAMsAderiva nivRtteH, rUSTatvati na vicitat II7-2rUA "nivRtti; sAvadyanI yukta hoya che ke asAvaghanI? sAvadyanI nivRtti hoya che - e mAnavAmAM Ave to mAMsa, madirA ane maithunane duSTa (sAvagha) mAnavAno prasaMga Avaze ane niravaghanI nivRtti hoya che - ema mAnavAmAM Ave to yogAdino anAdara thaze." A pramANe trevIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke "mAMsabhakSaNa madyapAna ane maithunasevanamAM koI doSa nathI. paraMtu tenI nivRtti mahAphaLanuM kAraNa che." - A pramANenI mAnyatAvALA brAhmaNavAdIne pUchavAnuM ke sAvadyanI nivRtti mahAphaLavALI che ke pachI niravaghanI nivRtti mahAphaLavALI che? AmAMthI prathama pakSano svIkAra karI sAvaghanI nivRttine dharmanA kAraNa tarIke jaNAvAya to mAMsa, madya ane maithunane duSTa mAnavA paDaze. kAraNa ke tenI nivRttine mahAphaLavALI-dharmakAraNa eka parizIlana 267
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIke varNavI che. AthI chello pakSa svIkArIne niravaghanI nivRtti dharmanuM kAraNa che ema jaNAvAya to yogAdinA anAdarano prasaMga Avaze. kAraNa ke niravagha yoga, yoganAM aMgo vagerenI nivRtti mahAphaLane ApanArI hoya to mAMsAdinI nivRttinI jema anavadya yogAdinI nivRtti ISTa che. pravRtti karatAM nivRtti ja ISTa che. tethI yogAdimAM Adara nahIM rahe. AthI samajI zakAze ke mAMsabhakSaNAdimAM doSa nathI. paraMtu tenI nivRtti mahAphaLane ApanArI che." - A vAtamAM tathya nathI. II7-23 keTalAka lokonI maithuna aMgenI je mAnyatA che te jaNAvavA pUrvaka tenuM nirAkaraNa karAya che mAdhyasthyaM kecidicchanti gamyAgamyAvivekataH / tanno viparyayAdevAnargalecchAnirodhataH // 7-24 // mAdhyasthyamiti kecinmaNDalatantravAdinaH / gamyAgamyayoravivekato vyavasthAnAd maadhysthymicchnti| anyathA gamyAyAM rAgeNa agamyAyAM ca dveSAdinA mAdhyasthyabhaGgAt / samapravRttau ca na saGkleza iti / tanno naiva yuktaM / viparyayAdeva gamyAgamyavivekAdeva / anargalAyA amaryAdAyA icchAyA mohavikArarUpAyA nirodhataH / niruddhAyAzcecchAyAH svalpendhanAgneriva svalpakAlasthitikatvAdezanivRttigarbhatvena ca mAdhyasthyabIjatvamiti gamyAgamyavivekadharmAhitazubhAzayAdeva cAcireNa paramamAdhyasthyamapyupapadyata iti bhAvaH / / 7-24 // "gamya ane agamyanA vivekanA abhAve mAdhyathyane keTalAka loko mAne che - te yukta nathI. kAraNa ke kharI rIte to gamya ane agamyanA vivekathI ja maryAdA bahAranI icchAno nirodha thato hovAthI mAdhyathya prApta thAya che." - A pramANe covIsamA zlokano akSarArtha che. keTalAka maMDalataMtravAdIono kahevAno Azaya e che ke maithuna sevavAmAM gamya ke agamyano viveka karavAmAM Ave to rAga-dveSanA abhAva svarUpa mAdhyastha rahetuM nathI. kAraNa ke gamya strImAM maithuna sevavAthI rAga thAya che ane agamya strInI pratye dveSa vagere thAya che. tethI gamya ane agamya vyaktine vize samAna pravRtti thavAthI mAdhyathya jaLavAya che, saMkleza thato nathI. paraMtu A pramANe maMDalataMtravAdIonuM kathana yukta nathI. kAraNa ke gamyAgamanA avivekathI nahi paNa tenA viparyayathI eTale ke gamyAgamanA vivekathI ja saMkleza dUra thAya che. rAga-dveSanI pariNatine saMkleza kahevAya che. gamyAgamyanA avivekanA kAraNe maithunanI icchA anargala-hada uparAMta hoya che. gamyAgamanA vivekathI mohanA vikAra svarUpa e icchAno nirodha thavAthI sahaja rIte ja saMkleza nAza pAme che. nirodha karAyelI icchA, alpa baLataNavALA agninI jema khUba ja alpakALa rahetI hoya che. gamyAgamyanA vivekathI agamyanI nivRttine laine dezathI nivRttithI yukta icchAno nirodha thAya che. tethI niruddha (vivekathI nirodha karAyelI) icchA mAdhyazmanuM kAraNa bane che. AthI spaSTa che ke A rIte gamyAgamyanA vivekathI utpanna 268 dharmavyavasthA batrIzI
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayela zubha Azaya(agamyathI nivRtta thavAdinA zubha Azaya)thI alpakALamAM ja parama koTinuM mAdhyacya prApta karAya che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke rAga-dveSAdinA abhAva svarUpa saMklezAbhAvane mAdhyayya kahevAya che. aprazasta viSayamAM pravRtti karavI paDe ane karIe e bemAM ghaNuM aMtara che. aprazasta viSayathI nivRtti jeTalI vadhAre thaze eTalI saMklezanI nivRtti paNa vadhAre thaze. jJAnAdi prazasta viSayamAM jeTalI pravRtti vadhaze teTalI saMklezanI nivRtti paNa adhika pramANamAM thaze, je mAdhyasthanuM ekamAtra bIja che. "aprazasta viSayamAM pravRtti karavI, paNa nirlepabhAve karIe; tethI mAdhyacya prApta thAya che." : AvI mAnyatA lagabhaga Aje pracalita che. vAstavikatA to e che ke evI pravRtti karavI paDe to nirlepa rahevuM e mAdhyayyanuM bIja che. e baMnemAM je pharaka che te na samajAya evo nathI. "rAgadveSa vagara karavuM ane karatI vakhate rAgadveSa na karavA': A be vacceno bheda samajyA vinA mAdhyacya baMnnemAM paga rAkhavA mATe upayogI banaze. baMnnemAMthI paga nIkaLI jAya : e mATe je karavuM paDe te karavAthI mAdhyacya sacavAya che. vartamAnamAM je mAdhyacya prasiddha che; te vAstavika nathI... ityAdi barAbara samajI levuM joIe. II7-24 upara jaNAvyA mujaba bhakSyAbhaDhya ane gamyAgamyanA vivekanuM vyavasthApana karIne tapavizeSanuM samarthana karAya che. temAM prathama tapano anAdara karanAranA abhiprAyane jaNAvAya che- nAdriyante tapaH kecid duHkharUpatayA'budhAH / ArtadhyAnAdihetutvAt karmodayasamudbhavAt // 7-25 // neti-kecibudhAH / tapo duHkharUpatayA nAdriyante, sarveSAmeva duHkhinAM tapasvitvAvizeSApatteH, duHkhavizeSeNa ca tadvizeSaprasaGgAt / tadAha-"sarva eva ca duHkhyevaM tapasvI samprasajyate / viziSTastadvizeSeNa sudhanena dhanI yathA // 1 // mahAtapasvinazcaivaM tannItyA nArakAdayaH / zamasaukhyapradhAnatvAd yoginastvatapasvinaH // 2 // iti / duHkharUpatvaM copavAsAdirUpasya tapasaH kAyapIDArUpasyArtadhyAnAdihetutvAt / tadAha-"AhAravarjite dehe dhAtukSobhaH prajAyate / tatra cAdhikasattvo'pi cittabhraMzaM samaznute / / 1 / / " tathA karmodayAdasAtavedanIyodayAt samudbhavAdutpatteH jvarAdivat / tatazcAnarthahetutvAttyAjyameva na tu lokarUDhyA vartavyaniti mAvaH II7-20I. keTalAka loko; ArtadhyAnAdinuM kAraNa hovAthI ane karmanA udayathI thatuM hovAthI duHkharUpa evA tapano Adara karatA nathI." - A pramANe pacIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke keTalAka abudha loko tapano Adara karatA nathI. kAraNa ke te duHkhasvarUpa che. duHkhasvarUpa hovA chatAM tene jo tapa tarIke manAtuM hoya to badhA ja duHkhI janone tapasvI svarUpa mAnavA paDaze. duHkhavizeSane laine to tapavizeSano prasaMga Avaze. A Azayane jaNAvatAM eka parizIlana 269
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI aSTaka prakaraNamAM jaNAvyuM che ke - "badhA ja duHkhI lokone A rIte tapasvI mAnavA paDaze; duHkhavizeSanA kAraNe viziSTa tapasvI mAnavA paDaze. jema dhanavizeSanA kAraNe dhanavAna kahevAya che tema duHkhavizeSanA kAraNe tapasvI mAnavAno prasaMga Avaze. A rIte to mahAduHkhI evA nArakIone mahAtapasvI mAnavA paDaze ane zamanA sukhanA kAraNe jeo paramasukhI che evA yogI janone atapasvI mAnavA paDaze. upavAsAdi tapane te abudha loko duHkhasvarUpa mAne che. kAraNa ke te kAyapIDA svarUpa tapa ArtadhyAnAdinuM kAraNa che. A pramANe zrI aSTakaprakaraNamAM kahyuM che ke - "AhArathI vajita evA zarIramAM dhAtuono kSaya thAya che. te avasthAmAM adhika sattvavALA jIvone paNa cittabhraMza thAya che.' - AthI spaSTa che ke ArtadhyAnAdinuM kAraNa hovAthI tapa duHkha-svarUpa che tema ja azAtAvedanIyakarmanA udayathI tapano udbhava hovAthI tAva vagerenI jema tapa duHkhasvarUpa che. AthI samajI zakAze ke anarthanuM kAraNa hovAthI A tapa tyAga karavA yogya che. lokanI mAnyatA mujaba na i2j me. - mAI 32413 52mArthathI. mado cha. // 7-25 // abudha lokonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che- yathAsamAdhAnavidherantaH sukhaniSekataH / naitajjJAnAdiyogena kSAyopazamikatvataH // 7-26 // yatheti naitatparoktaM yuktaM / yathAsamAdhAnaM manaindriyayogAnAM samAdhimanatikramya vidheH "so ya tavo kAyavvo jeNa maNo maMgulaM Na ciMtei / jeNa Na iMdiyahANI jeNa ya jogA Na hAyati / / 1 / / " ityAgamena vidhAnAd / antarmanasi bhAvArogyalAbhasambhAvanAtaH / sukhasya niSekato nikSepAd / itthamapi kadAcitkasyacidravantyA api dehapIDAyA ArtadhyAnAdyahetutvAd baMhIyasA mAnasasukhenAlpIyasyAH kAyapIDAyAH pratirodhAt / taduktaM-"manaindriyayogAnAmahAnizcoditA jinaiH / yato'tra tatkathaM nvasya yuktyA (ktA) syAdduHkharUpatA / / 1 / / yApi cAnazanAdibhyaH kAyapIDA matA (manAk) kvacit / vyAdhikriyAsamA sApi neSTasiddhyAtra bAdhanI // 2 / / dRSTA ceSTArthasaMsiddhau kAyapIDA hyaduHkhadA / ralAdivaNigAdInAM tadvadatrApi bhAvyatAm // 3 // " iti / tathA jJAnAdInAmAdinA zamasaMvegasukhabrahmaguptyAdigrahaH, yogena sambandhena / kSAyopazamikatvatazcAritramohanIyakarmakSayopazamasamudravatvAnna tapa audayikatvAdanAdaraNIyaM / tadAha"viziSTajJAnasaMvegazamasAramatastapaH / kSAyopazamikaM jJeyamavyAbAdhasukhAtmakam / / 1 / / " zamAdaya eva kSAyopazamikA na tu tapa iti cenna guNasamudAyarUpasya tapaso'zavivecanena pRthakkaraNe'tiprasaGgAt / krodhAdidoSavirodhena zamAdInAmiva pramAdAdidoSavirodhena tapaso'pyAtmaguNatvAcca / kvacidArtadhyAnAdidoSasahacaritatvadarzanena tapasastyAjyatve ca kvacidahaGkArAdisahacaritatvAjjJAnamapi tyAjyaM syAt / vivekinAM jJAnaM na tatheti cedvivekinAM tapo'pyevamiti samAnamutpazyAmaH / / 7-26 / / 270 dharmavyavasthA batrIzI
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ "tapane duHkhasvarUpa mAnanArA abudha lokonI mAnyatA barAbara nathI. kAraNa ke te tapa mana ane indriyonI samAdhinuM atikramaNa karyA vinA karAya che. te vakhate AMtarika sukhanI prApti thatI hoya che tema ja jJAnAdipUrvaka te tapa karAtuM hovAthI kSAyopazamika che." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba 'ArtadhyAnAdinuM kAraNa hovAthI ane karmanA kAraNe udbhavatuM hovAthI du:khasvarUpa tapa AcaravA jevuM nathI.' . A pramANenI pUrvapakSInI mAnyatA barAbara nathI. kAraNa ke mana ane indriyonA yogonI samAdhinuM ullaMghana karyA vinA arthAt e yogone asamAdhi na thAya e rIte tapa karAya che. AgamamAM jaNAvyuM che ke tapa evI rIte karavAno che ke jethI mana kharAba vicAra na kare, indriyonI hAni na thAya ane saMyamanA jJAnAdi yogonI hAni na thAya. A rItanA vacanathI tapa karAya che tethI te du:khasvarUpa thato nathI tema ja ArtadhyAnanuM kAraNa paNa banato nathI. paraMtu tevA prakAranI tapanI ArAdhanAthI bhAvArogyanA lAbhanI saMbhAvanAthI manamAM sukhanI prApti thAya che. Ama chatAM koi vAra koi tapasvIne dehane pIDA thatI hovA chatAM puSkaLa evA mAnasika sukhanA kAraNe alpa evI zarIranI pIDAno pratirodha thAya che. arthAt zarIranI pIDA, pIDArUpe jaNAtI nathI. A ja viSayamAM zrI aSTakaprakaraNamAM pharamAvyuM che. 'mana, indriyo ane saMyamanA yogonI hAni ahIM (tapamAM) thatI nathI; to kai rIte A tapanI duHkharUpatA varNavAya che ? anazanAdi tapane laine je koi vAra kAyapIDA thAya che; te roganI cikitsA vakhatanI pIDAnI jema iSTa evA phaLa(nirjarAdi)nI siddhinA kAraNe phaLanI pratye bAdhaka banatI nathI. iSTa arthanI siddhi thatI hoya to kAyAnI pIDA duHkhane ApanArI banatI nathI : e lokamAM pratyakSasiddha che. ratnono vyApAra karanArA vyApArInA dRSTAMtathI ahIM paNa e rIte vicAravuM joie. tema ja jJAna, zama, saMvega ane brahmacaryanI gupti vagerenA saMbaMdhavALo tapa; cAritramohanIya karmanA kSayopazamathI thAya che. tethI te audayikabhAvathI thayelo na hovAthI anAdara karavA yogya nathI. zrI aSTakaprakaraNamAM e vAta jaNAvatAM pharamAvyuM che ke 'samyagdarzanAdinA kAraNe viziSTa banelA jJAna, saMvega ane upazama vagerenI pradhAnatAthI yukta hovAthI kSAyopazamikabhAvano tapa jANavo joie. te tapa avyAbAdha sukha svarUpa che. 'jJAna, zama ane saMvegAdinA saMbaMdhavALo tapa kharI rIte to auyikabhAvano ja che. emAM zama, jJAna ane saMvega vagere kSayopazamabhAvanA che.' - AvI zaMkA karavI nA joie. kAraNa ke jJAnAdisamanvita ja anazanAdi tapa guNanA samudAya svarUpa che. kevala anazanAdisvarUpa tapa nathI. guNanA samudAya svarUpa tapamAMthI jJAnAdi aMzone kSAyopazamikabhAvanA mAnIne kevala anazanAdine tapa mAnavAmAM Ave to mAtra anazanAdine karanArA bhikhArIone paNa tapasvI mAnavAno prasaMga Avaze. bhikhArI vagerenA anazanAdine koi ja tapa tarIke varNavatuM nathI. tethI eka parizIlana 271
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ te atiprasaMganA nivAraNa mATe jJAnAdisamanvita ja anazanAdine tapa manAya che. mAtra anazanAdi svarUpa aMzane laine tapane audayika mAnavAnuM ucita nathI. paraMtu kharI rIte to tapa AtmAnA guNa svarUpa che. krodhAdi kaSAyanA nirodha vaDe utpanna thanArA zamAdi guNo; jema AtmAnA guNo che tema pramAda, AhAra saMjJA vagere doSonA nirodha vaDe prApta thanAra tapa paNa AtmAno guNa che. tethI AtmaguNasvarUpa tapane audayika mAnIne anAdaraNIya kaI rIte manAya? game te kAraNe jeo ArtadhyAnane vaza thayA hoya ane tyAre koI paNa rIte tapa kare; tethI koI vAra ArtadhyAnAdidoSasahacarita tapa jovA maLe eTalA mAtrathI tapane tyAjya koTino mAnavAnuM yogya nathI. Ama to koI vAra ahaMkArAdi doSathI samanvita paNa jJAna jovA maLe che, tethI kAMI jJAnane tyAjya na manAya tema ArtadhyAnAdi sahacarita tapa jovA maLe teTalA mAtrathI tapane tyAjya na manAya. "vivekI loko mATe jJAna ahaMkAranuM kAraNa banatuM na hovAthI te tyAjya banatuM nathI.' - A pramANe jo kahI zakAtuM hoya to "vivekI jano mATe tapa paNa duHkhasvarUpa banato na hovAthI te tyAjya banato nathI" - A pramANe kahevAnuM yukta ja che. abudha lokonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karatAM je vAta karI che, teno khyAla tapa karanArAe avazya rAkhavo joie. jJAna, zama, saMvega ane brahmaguptithI saMbaddha ja tapane ahIM tapa tarIke varNavAnuM tAtparya che. jJAnAdithI rahita tapane tapa tarIke varNavavAno ahIM udeza nathI. tapanI lAyopathamikatA tapanI sAthe je jJAnAdi che; tene laine che. anyathA to te tapa audayikabhAvasvarUpa hovAthI tyAjya bane che. kSAyopathamikabhAvanA tapane ArAdhavAnuM khUba ja agharuM che. vartamAna tapano mahimA je rIte vadhI rahyo che, e jotAM to ema ja lAge ke kSAyopathamikabhAvanA tapanI prApti zakya nathI. A viSayamAM thoDuM vicAravAnuM Avazyaka che. mAtra anazana ja jANe tapa na hoya e rIte Aje tapano mahimA vadhAravAnuM pUrajozamAM cAlI rahyuM che. ene aTakAvavAnuM kaI rIte zakya bane : te vicAryA vinA cAle evuM nathI. abudha lokonI mAnyatA mujaba tapane tyAjya mAnavAnI ahIM vAta nathI. paraMtu anaMtajJAnIoe upadezelA tapanI vyavasthA karavAnI ahIM vAta che. jJAnAdisamanvita ja tapanuM ahIM vyavasthApana che. karmanirjarA mATenuM e amogha sAdhana akiMcitkara bane nahIM e mATe A tapanI vyavasthAne samajI levI joIe. II7-26o. dharmanA aMgabhUta dayAvizeSanuM vyavasthApana karAya che- dayA'pi laukikI neSTA SaTakAyAnavabodhataH / aikAntikI ca nA'jJAnAnizcayavyavahArayoH // 7-27 // 272 dharmavyavasthA batrIzI
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayApIti--- laukikI lokamAtraprasiddhA araNyavAsinAM tApasAdInAM dayApi SaTkAyAnavabodhataH pRthivyAdijIvAparijJAnAd neSTA na phalavatI, dayAyA jJAnasAdhyatvAt "paDhamaM nANaM tao dayA" iti vacanAt / nizcayavyavahArayorajJAnAdaikAntikI ca sthUlavyavahAramAtrAbhimatalokottarAbhA sApi dayA neSTA, tadabhimA hiMsAyA evAtiprasaktatvAt tadabhAvasyAbhimAnikatvAttAdRzadayAsadbhAve'pi tattvajJAnAbhAvasadbhAvAcceti bhAvaH / / 7-27 // "pRthvIkAya, akAya vagere SaTkAyanuM jJAna na hovAthI laukika dayA paNa iSTa nathI arthAt phaLane prApta karAvanArI nathI tema ja vyavahAra naya ane nizcayanayanA ajJAnane kAraNe aikAMtikI dayA paNa iSTa nathI." - A pramANe sattAvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke araNyamAM rahenArA tApasa vagere; lokamAM prasiddha evI je dayA pALe che, e laukika dayA iSTa nathI. kAraNa ke e dayAnA pAlaka tApasAdine pRthvIkAya, akAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya : A SaTkAya jIvonuM jJAna hotuM nathI. tethI e jJAnanA abhAve temane dayAnuM phaLa prApta thatuM nathI. 'padmamaM nALa to thA' A zrI dazavaikAlikasUtranA vacanathI dayA jJAnathI sAdhya che. dayAnuM sAdhana jJAna che. jJAna vinA dayAnI siddhi thatI nathI. hiMsAthI virAma pAmavAnA pariNAmane dayA kahevAya che. e mATe jIva ane ajIvanuM jJAna hovuM joie. araNyamAM rahenArA tApasa vagerene e viSayanuM pUratuM jJAna hotuM nathI. tethI teo dayA pALI zakatA nathI. jIva ane ajIvanuM vAstavika rIte jJAna zrI vItarAga paramAtmAnA zAsanamAM che. tethI sAcI dayA paNa e zAsanamAM ja che. tApasAdinI dayA bAhya rIte dekhAtI hovA chatAM te laukika che, pAramArthika nathI. kAraNa ke te jJAnathI rahita che. AvI ja rIte nizcaya ane vyavahAranuM jJAna na hovAthI keTalAka loko mAtra bAhyadRSTie ahiMsAnuM pAlana kare che te lokottaranA AbhAsane UbhI karanArI dayA paNa iSTa nathI. tethI paNa nirjarAdi phaLanI prApti thatI nathI. kAraNa ke A dayA ajJAnamUlaka hovAthI aikAMtikI che. sthUladRSTie jaNAtI e dayA; sthUlavyavahArane AzrayIne hovAthI lokottara jevI jaNAtI hovAthI iSTa phaLane ApanArI banatI nathI. sthUlavyavahArane abhimata evI hiMsA pote ja atiprasakta hovAthI te hiMsAnA abhAvane dayA mAnavAnuM AbhimAnika che, pAramArthika nathI. sthUlavyavahAranI dRSTie dayA dekhAtI hovA chatAM tyAM tattvajJAnano abhAva che. kAraNa na hovA chatAM kAryanA sadbhAvane mAnavAnuM vAstavika nathI hotuM paraMtu AbhimAnika hoya che - e samajI zakAya che. kahevAno Azaya e che ke sthAnakavAsI vagere (jaino) hiMsAnA bhayathI pUjAdine mAnatA nathI. vanaspatikAyAdinI A rIte karAtI e dayA kharI rIte dayA nathI paraMtu emAM hiMsA ja rahelI che. zrI vItarAga paramAtmAe je pUjAnuM vidhAna karyuM che temAM bAhyadRSTie hiMsA mAnI teno tyAga karavA dvArA teo je dayAnuM pAlana kare che, te temanuM abhimAna che. kAraNa ke zrI eka parizIlana 273
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ vItarAgaparamAtmAnA vacananI ArAdhanAmAM ja dayA vagere dharma rahelo che. vacananI anArAdhanAmAM dharma nathI paNa adharma che. nizcayanayanI daSTie pramAda-anupayoga ane yatanAno abhAva e hiMsA che ane teno abhAva e ahiMsA che. vyavahAranayanI apekSAe prANano nAza paNa hiMsA che ane teno abhAva ahiMsA che. zrI vItarAga paramAtmAe vihita karelAM pUjAdi anuSThAnomAM svarUpahiMsA hoya che, anubaMdhahiMsA nathI. vihArAdi prasaMge ane nadI UtaravAdi vakhate hiMsAne nahi mAnanArA, pUjadi vakhate hiMsA mAne che te temanuM ajJAna che ane pUjAdinA tyAgamAM dayAnA pAlanane jaNAvavAnuM AbhimAnika che. tethI AvI lokottara dayAnA AbhAsavALI dayA paNa iSTa phaLane ApanArI nathI. nizcaya ane vyavahAranayanA jJAnanA abhAve ajJAnamUlaka karAtI dayA aniSTa che - e spaSTa che. //7-2thA vyavahArAdinayane AzrayIne dayAnuM vAstavika svarUpa jaNAvAya che- vyavahArAt paraprANarakSaNaM yatanAvataH / nizcayAnirvikalpasvabhAvaprANAvanaM tu sA // 7-28 // vyavahArAditi-yatanAvataH sUtroktayatanAzAlinaH pareSAM prANAnAM rakSaNaM vyavahArAdahiMsA lokasammatArthagrAhitvAdvyavahAranayasya / nizcayataH paraprANisAdhyaparaprANarakSaNe svasAdhyatvazubhasaGkalpAnuviddhatvAcca / nizcayanayAttu nirvikalpo vikalpapavananivRttyA stimitodadhidazAsthAnIyo yaH svasya bhAvaprANastadavanaM tadrakSaNaM sA dayA, paraprANarakSaNAvasare'pi tadavinAbhAvinA zubhasaGkalpenAzubhasaGkalpAdudadhau nimajjato viSamataraNDalAbheneva svabhAvaprANatrANenaiva nizcayena dayAbhyupagamAd / ata evoktamAgame-"AyA ceva ahiMsA AyA hiMsatti Nicchao eso / jo hoi appamatto ahiMsao hiMsao iyaro / / 1 / / " naigamasya hi jIveSvajIveSu ca hiMsA tathA ca vaktAro bhavanti-"jIvo'nena hiMsito ghaTo'nena hiMsitaH" iti / itthaM ca hiMsAzabdAnugamAjjIveSvajIveSu ca hiMseti evamahiMsA'pi / saGgrahavyavahArayozca SaDjIvanikAyeSu hiMsA, saGgraho'tra dezagrAhI gRhyate sAmAnyarUpasya naigame'ntarbhAvAd, vyavahArazca sthUlavizeSagrAhI lokavyavaharaNazIlazca, loko hi bAhulyena SaTsu jIvanikAyeSveva hiMsAmicchatIti / RjusUtrazca pratyekaM pratyekaM jIvahiMsAM vyatiriktAmicchati / zabdasamabhirUDhavambhUtanayAnAM cAtmaiva hiMsA nijaguNapratipakSapramAdapariNataH, svbhaavparipatazAtmavAditi navama: II7-28 yatanAvaMta AtmA je bIjAnA prANanI rakSA kare che tene vyavahAranayanI apekSAe ahiMsA - dayA kahevAya che ane nizcayanayanI apekSAe; nirvikalpa svabhAve potAnA bhAvaprANanI je rakSA karAya che tene ahiMsA - dayA kahevAya che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke vyavahAranaya ane nizcayanayanI apekSAe ahIM ahiMsA - dayAnuM svarUpa varNavyuM che. lokonI mAnyatA mujabanA arthano saMgraha karanAra 274 dharmavyavasthA batrIzI
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAranaya che. bIjAnA prANanI rakSAne dayA kahevAnuM lokamAM prasiddha che. sUtra(AgamAdi)mAM varNavelI yatanA(jIvane duHkha pahoMce nahi; e aMgenI bhAvanA vagere)vALA, bIjA jIvonA prANanI je rakSA kare che tene vyavahAranaya dayA tarIke varNave che tema ja bIjA prANIne bacAvavAnA zubha adhyavasAyane paNa dayA kahevAya che. bIjA jIvothI bIjA jIvonA prANanI rakSA thai zake che - ema jANyA pachI AtmAne potAne ema adhyavasAya utpanna thAya che ke mArAthI bIjA prANInA prANanI rakSA thai zake che. A zubha adhyavasAyathI anuviddha(yukta) hovAthI bIjAnA prANanI rakSAne; vyavahAranaya dayA - ahiMsA svarUpe varNave che. - nizcayanayanI apekSAe to potAnA bhAvaprANanI rakSAne ja ahiMsA - dayA kahevAya che. vikalpasvarUpa pavananI nivRttinA kAraNe zAMta (stimita-taraMgothI rahita) samudranI avasthA jevI avasthA (saMkalpa ke vikalpazUnya avasthA) svarUpa je potAno bhAvaprANa che; tene nizcayanayanI apekSAe dayA kahevAya che. bIjAnA prANanI rakSAnA avasare paNa te vakhate avazya thanA2 zubhasaMkalpanA kAraNe; azubhasaMkalpathI bhavasamudramAM DUbatA evA jIvane e zubhasaMkalpa svarUpa viSama tarApAnI prApti thavAthI potAnA bhAvaprANanI rakSA thavAthI ja te rakSA svarUpa dayA manAya che. samudramAM DUbatAne, viSama (duSprApya) tarApAnI prAptinA kAraNe jema potAnI rakSA karavAnuM zakya bane che tema ahIM paNa azubhasaMkalpanA kAraNe bhavasamudramAM DUbatAne paraprANanI rakSA vakhate avazya vidyamAna evA zubhasaMkalpane laine vikalpazUnya avasthA svarUpa bhAvaprANanI rakSA karavAnuM zakya bane che. nizcayanayanI apekSAe A rIte thatI potAnA bhAvaprANanI rakSAne ja ahiMsA-dayA kahevAya che. AthI ja AgamamAM kahyuM che ke "AtmA ja ahiMsA che ane AtmA pote ja hiMsA che - A nizcayanaya che. je apramatta hoya che; te ahiMsaka che ane itara-pramatta hiMsaka che." AthI samajI zakAze ke nizcayanayanI apekSAe pramAda hiMsA che ane pramatta AtmA e ja hiMsaka che. tema ja apramAda ahiMsA che, apramatta AtmA ahiMsaka che. 52prANanA rakSaNa vakhate paNa mukhyapaNe AtmAnI vikalpazUnya avasthAnI rakSA karavAno ja bhAva rahyo che. bAhyadRSTie bIjAnA prANanI rakSA thatI hovA chatAM, enA AlaMbane jo potAnI saMkliSTa sthiti rahetI hoya to nizcayanayanI apekSAe e dayA nathI. potAnI saMklezarahita avasthA svarUpa bhAvaprANanI rakSA koi paNa rIte thavI ja joie. nizcayanayanI apekSAe e ja dayA che. naigamanayanI apekSAe jIvo ane ajIvonI hiMsA manAya che. 'A vyaktie jIvanI hiMsA karI ane A jIve ghaTanI hiMsA karI...' ityAdi vyavahAra prasiddha che. svarUpano nAza ka2vAdinA kAraNe ajIvanI hiMsA manAya che. 'hiMsA' zabdano prayoga jIvAjIva-ubhayamAM anugata hovAthI naigamanaya baMnnenI hiMsA mAne che. tema ja tenA pratipakSarUpe ahiMsA paNa baMnnenI mAne eka parizIlana 275
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. vastunA paricAyaka badhA ja prakArone dhyAnamAM levAnuM kArya naigamana kare che. vastune vAstavika rIte jaNAvavA mATenA sarva prakAro naigamanayane mAnya che. sarvanayomAM A naya khUba ja sthUla che. saMgrahanayanI apekSAe ane vyavahAranayanI apekSAe pRthvIkAyAdi cha javanikAyanI ja hiMsA manAya che. ajIvanI hiMsA A nayothI manAtI nathI. ahIM sAda pada dezasaMgrahane jaNAve che. kAraNa ke sAmAnyaprANI saMgrahano samAveza naigamanayamAM thaI jAya che. Azaya e che ke naigamanayane abhimata padArthane - sAmAnya(jAti)nI apekSAe anekane - paNa ekasvarUpa saMgrahanaya mAne che. samagra vizvane sattvanI apekSAe saMgraha naya eka mAne che. A saMgraha nayane "sAmAnyaprANI saMgrahanaya kahevAya che. sakala vizvamAMnA te te ghaTa-paTa vagerene ghaTatvapaTavAdinI apekSAe; paraspara bhinna evA ghaTa-paTAdine eka eka mAnavAnuM kArya dezasaMgraha (dezagrAhI saMgraha) nayanuM che. AthI spaSTapaNe samajI zakAze ke sAmAnya prANI saMgrahAyanI apekSAe jIva ane ajIvano bheda na hovAthI tenI apekSAe jIvanI ja hiMsA varNavavAnuM zakya nathI. tethI ahIM dezaprANI saMgrahAyanuM grahaNa karyuM che. sAmAnyaprANI saMgrahane to naigamanayamAM samAvyo che. vyavahAranaya to sthUla dRSTie vizeSa padArthanuM jJAna karAvavAnA svabhAvavALo ane loka(ApAmara)nA vyavahAranA anukaraNanA svabhAvavALo che. loka lagabhaga cha javanikAyanA viSayamAM ja hiMsAne mAne che. tethI dezagrAhI saMgraha ane vyavahAranayanI mAnyatA mujaba che javanikAya saMbaMdhI ja hiMsA manAya che, ajIvanI nahi. RjusUtranayanI apekSAe te te dravya, kSetra, kALa vagerenA bhede te te hiMsA judI judI manAya che. nizcayanayavizeSasvarUpa zabda, samabhirUDha ane evaMbhUtanayanI apekSAe; potAnA guNonA zatru svarUpa pramAdamAM pariNata (pramAdapUrNa) AtmA pote ja hiMsA che ane potAnA jJAnAdi guNo svarUpa svabhAvamAM pariNata AtmA ja ahiMsA che. A rIte te te nayonI dRSTie hiMsA ane ahiMsAnuM svarUpa samajavuM joIe. nayonuM svarUpa "ratnAkara avatArikA' "tattvArtha sUtra "jainatarkabhASA' ane "nayarahasya ityAdi graMthathI samajI levuM joie. nayonA viSayamAM atyAre khUba ja upayogapUrvaka parizIlana karavAnI AvazyakatA che. tenA pAramArthika jJAnanI prApti mATe tenA jJAtAonI pAse suvyavasthita adhyayana karavA sivAya bIjo koI upAya nathI. II7-28 viziSTavyavahAravidhervizeSyabAdhe'pi vizeSaNopasaGkramAna vyAghAta ityAha upara jaNAvyA mujaba vyavahAranayanI apekSAe yatanAthI viziSTa paraprANanI rakSAne dayA kahevAya che. A rIte vizeSaNa(yatanA)thI viziSTa-vizeSya(paraprANanI rakSA)mAM dayAno vyavahAra vihita che. tyAM jyAre vizeSyano bAdha(abhAva) thAya tyAre te vyavahAra vizeSaNamAM thavAthI koI doSa nathI - te jaNAvAya che- 276 dharmavyavasthA batrIzI
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatnato jIvarakSArthA tatpIDApi na doSakRt / apIDane'pi pIDaiva bhavedayatanAvataH // 7-29 // yalata iti-yalataH sUtroktayatanayA / jIvarakSArthA svarasato jIvarakSoddezapravRttA / tatpIDApi jIvapIDApi / na doSakRd na sAmparAyikakarmabandhakRt / yata uktam - "ajjhatthavisohIe jIvanikAehiM saMghaDe loe / desiyamahiMsagattaM jiNehiM telukdesIhiM / / 1 / / " tathA "tassa asaMveyao saMveyayao a jAisattAI / jogaM pappa viNasaMti Natthi hiMsAphalaM tassa // 1 // " ayatanAvato yatanAvarjitasya / apIDane'pi daivAtparaprANIpIDanAbhAve'pi / tattvataH pIDaiva bhavati / taduktaM-"je vi Na vAvijjaMti NiyamA tesiM pi hiMso so 3 | sAvino 3 poina sabUmAve to nA chA" II7-21 sUtramAM jaNAvelI yatanAthI jIvanI rakSAnA uddezathI thanArI jIvapIDA paNa doSanuM kAraNa banatI nathI. tenAthI rahita jIva pIDA na kare to paNa tene; pIDA pahoMcADavAnuM pApa lAge che." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke yatanAviziSTa paraprANanI rakSAne dayA kahevAya che. tyAM yatanA hovA chatAM paraprANanI rakSAnA badale koI vAra jIvane pIDA paNa thAya to te dayA kahevAya ke na kahevAya - AvI jijJAsAmAM A zlokathI tene dayA svarUpa varNavAya che. kAraNa ke "savizeSane di vidhiniSepo vizeSamunino virogaDavA sati" AnyAyathI vizeSaNaviziSTamAM vihitavidhi keniSedha; vizeSyano bAdha hoya tyAre vizeSaNamAM jaNAya che. yatanAviziSTa paraprANanI rakSAmAM dayAtvanuM je vidhAna che; te vizeSyabhUta paraprANanI rakSAnA abhAvamAM vizeSaNabhUta yatanAmAM pariName che. zrI dazavaikAlika vagere sUtromAM jaNAvyA mujabanI yatanAthI, svabhAvathI ja jIvarakSAnA uddezathI pravartelI jIvapIDA paNa kaSAyajanya karmabaMdhanuM kAraNa banatI nathI. jethI kahyuM che ke "jIvanikAyathI khIcokhIca bharelA A lokamAM (sarvathA dravyahiMsA nivAravAnuM zakya na hovA chatAM) adhyAtmavizuddhinA kAraNe ahiMsakapaNuM hoya che - ema traNa lokane jonArA zrI jinezvaradevoe jaNAvyuM che. tema ja ema paNa kahyuM che ke - "te yatanAvaMta dvArA ajANatAM ke jANatAM teozrInA yoga(zarIrAdi)ne pAmIne je jIvo nAza pAme che; teozrIne te hiMsAnuM phaLa prApta thatuM nathI." jyAre yatanAthI rahita AtmAne; potAnA zarIrAdinA yoge koI vAra parane; tenA bhAgye pIDA na paNa thAya to ya jyAre pIDAjanya hiMsAnuM pApa lAge che. AthI ja kahyuM che ke je paNa jIvo maratA nathI te jIvono paNa te(yatanArahita) AtmA niyamA hiMsaka che. kAraNa ke te upayoga-bhAvanI apekSAe sarvabhAve(prakAre) sAvadya che ja. AthI samajI zakAze ke yatanAno pariNAma hoya to dravyahiMsA thAya ke na thAya toya hiMsAnuM pApa lAgatuM nathI. anyathA hiMsAno abhAva hoya toya yatanAno abhAva hovAthI tyAM hiMsAnuM pApa lAge che. li7-2lA eka parizIlana 277
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ itthaM pariNAmaprAdhAnyameva vyvsthitmityaahupara jaNAvyA mujaba hiMsA-ahiMsAdimAM pariNAmanuM ja prAdhAnya che, te jaNAvAya che- rahasyaM paramaM sAdhoH samagrazrutadhAriNaH / pariNAmapramANatvaM nizcayaikAgracetasaH // 7-30 // rahasyamiti-rahasyaM tattvaM / paramaM sarvotkRSTaM / sAdhoH samagrazrutadhAriNaH svabhyastagaNipiTakopaniSadaH / pariNAmasya cittabhAvasya pramANatvaM phalaM prati svAtantryalakSaNaM / nizcaye nizcayanaye ekAgramavyAkSiptaM veto yaW (tasya) IIrU|. nizcayanayamAM ekAgra che citta jenuM evA samagra zratane dharanArA pU. sAdhubhagavaMtanuM pariNAmanuM prAmANya e sarvazreSTha rahasya che." - A pramANe trIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno bhAva e che ke jeoe samasta dvAdazAMgInuM sArI rIte adhyayana karI lIdhuM che; evA nizcayanayamAM ekAgracittavALA pU. sAdhubhagavaMtonuM parama tattva e che ke "mananA pariNAma ja phaLanI pratye svataMtra kAraNa che." e pramANe teo barAbara mAne che. bAhya kriyAo pariNAma dvArA ja phaLanI pratye kAraNa bane che. tethI bAhya kriyAo phaLanI pratye svataMtra kAraNa nathI. temAM pariNAmAdhIna kAraNatA che. phaLanI pratye svataMtra kAraNatA cittanA pariNAmamAM che. nizcayanayamAM jemanuM citta ekAgra banyuM che evA munibhagavaMto phaLanI pratye pariNAmanuM kAraNatva; mukhyapaNe samaje che tema ja te pramANe samajAve che. te pU. munibhagavaMtonuM e parama rahasya che. nizcayanayanI tarapha dRSTi na hoya to kevala vyavahAranayanI dRSTie te te phaLane prApta karavAnuM zakya thatuM nathI. mumukSu janoe cittanA vizuddha pariNAmane prApta karavA pUrNa prayatna karavo joie. pravRtti pariNAmanuM nimitta bane che. paraMtu pariNAmane prApta karavAnuM lakSya na hoya to koI paNa rIte pravRttithI pariNAmanI prApti nahi thAya. phaLa pratyenI udAsInatA jIvane pariNAmathI vimukha banAve che ane tethI game te kAraNe thatI pravRttinI vidyamAnatAmAM AtmAne phaLanI prApti thatI nathI. kahevAnuM tAtparya eTaluM ja che ke pravRttine saphaLa banAvavA mATe cittanA pariNAma tarapha daSTi sthira banAvyA vinA cAle evuM nathI, je nizcayanayanI ekAgratAthI ja zakya che... ityAdi barAbara samajI levuM joie. //7-30nA nanu yadyayaM nizcayastadA kiM paraprANarakSaNayA lokamAtrapratyayaprayojanayA ityata Aha A pramANe nizcayanaya phaLanI pratye mukhya-svataMtra kAraNa che. to mAtra lokone "ame hiMsA nathI karatA' - A pramANe jaNAvanArI paraprANanI rakSA karavAnuM koI ja prayojana nathI. arthAt Azaya e che ke jo mananA pariNAmanA kAraNe ja hiMsAnuM pApa lAgatuM hoya ane pravRttinA kAraNe pApa lAgatuM na hoya to paramANanI rakSA mATe yatanA vagere karavAnuM koI ja prayojana nathI. kAraNa 278 dharmavyavasthA batrIzI
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke bAhyayatanAthI lokone jANa thAya ke - A mahAtmA hiMsA karatA nathI. AthI vizeSa koI ja bIjuM prayojana tenuM nathI. pApano parihAra to mananA pariNAmathI ja thAya che. tethI paraprANanI rakSA karavAnI AvazyakatA nathI... AvI zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che- tiSThato na zubho bhAvo hasadAyataneSu ca / gantavyaM tatsadAcArabhAvAbhyantaravamanA // 7-31 // tiSThata iti-asadAyataneSu prANavyaparopaNAdiSu / tiSThato hi zubho bhAva eva na bhavati / ataH pariNAmazuddhyarthameva paraprANarakSaNaM sAdhUnAmiti bhAvaH / taduktaM-"jo puNa hiMsAyataNesu vaTTai tassa naNu parINAmo / duo na yataM liMga hoi visuddhassa jogassa / / 1 / / tahyA sayA visuddhaM pariNAmaM icchayA suvihieNaM / hiMsAyayaNA savve parihariyavvA payatteNaM / / 2 / / " ye tvekAntanizcayamevAdriyante te nizcayato nizcayameva na jAnate, hetusvarUpAnubandhazuddhatajjJAnAbhAvAt / tadAha-"NicchayamavalaMbaMtA Nicchayao NicchayaM ayANaMtA / NAsaMti caraNakaraNaM bAhirakaraNAlasA keI / / 1 / / " tattasmAt sadAcAraH parizuddhabAhayatanA bhAvazca zuddhapariNAmastAbhyAmabhyantaravartmanA gantavyaM mumukSuNA, tathaiva dayAvizeSasiddheriti hitopadezaH / / 7-31 / / "asat evAM sthAnomAM rahetAM zubha bhAva ja raheto nathI. tethI sadAcAra ane bhAva (pariNAma) vaDe mumukSu AtmAe atyaMtara mArge cAlavuM joIe." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke prANavyaparopaNa (prANInI hiMsA), asatyabhASaNa vagere svarUpa asa Ayatana (sthAno)mAM jeo vinA kAraNa rahe che; arthAtu saMyogavizeSa na hovA chatAM jeo evI hiMsAdinI pravRtti kare che, temane ahiMsAdinA pariNAma svarUpa zubha bhAvanI prApti ja thatI nathI. tethI mananA tevA prakAranA te te pariNAmanI zuddhi mATe sAdhubhagavaMtoe paraprANanI rakSA karavI joIe. AthI kahyuM che ke "je hiMsAnAM sthAnomAM varte che tenA pariNAma duSTa che. e duSTa pariNAma vizuddha yogonuM liMga nathI. jaNAvanAruM nathI.) arthAtu te duSTa pariNAma azuddha yogone jaNAve che. tethI vizuddha pariNAmanI icchA rAkhanArA suvihita pU. sAdhubhagavaMtoe prayatnapUrvaka badhAM ja hiMsAnAM sthAnono parihAra(tyAga) karavo joie." AthI samajI zakAze ke paraprANanI rakSA karavAthI vizuddha pariNAmanI prApti thatI hoya che. je loko ekAMte nizcayanayano ja Adara kare che ane vyavahAranayano Adara karatA nathI teo kharekhara to nizcayanayane jANatA ja nathI. kAraNa ke temane hetuzuddha, svarUpazuddha ane anubaMdha zuddha evA nizcayanayanuM jJAna nathI. sAmAnya rIte manano ahiMsAno vizuddha pariNAma nizcayanayanI apekSAe ahiMsA che. paraprANanI rakSAnI pravRttithI te pariNAma siddha thAya che ane te pravRttithI manano vizuddha pariNAma uttarottara vizuddhatarabanI sAnubaMdha bane che. Ama chatAM jeo mAtra mananA zuddha pariNAmane ja AgaLa karIne tenA hetubhUta para prANanI rakSAnI pravRttine mAnatA nathI, teo eka parizIlana 279
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharI rIte nizcayanayane jANatA nathI. hetuzuddha, svarUpazuddha ane anubaMdhazuddha nizcayanayanuM jJAna na hovAthI teo vAstavika rIte nizcayanayane jANatA nathI. A pramANe anyatra jaNAvatAM pharamAvyuM che ke "cokkasa rIte nizcayanayane nahi jANatA nizcayanayanuM avalaMbana lenArA; bAhya (paraprANarakSaNAdinI) pravRttimAM ALasu banelA caraNa ane karaNano nAza kare che." tethI parizuddha bAhyayatanA svarUpa sadAcAra ane AtmAno atyaMtara zuddhapariNAma(bhAva) - e baMnethI atyaMtaramArge mumukSu AtmAoe cAlavuM joIe. AthI ja dayAvizeSanI siddhi thAya che. nizcaya-abhimata dayAvizeSanI siddhimAM paraprANarakSAnI pravRtti khUba ja prabaLa sAdhana che. ahiMsAno jene pariNAma che te paraNarakSAmAM pravRtti karyA vinA nahi rahe. koI vAra e pravRttithI paraprANanI rakSA thAya ke na paNa thAya. paraMtu tethI ahiMsAno pariNAma na hato ane hiMsAno pariNAma hato - evuM nathI hotuM. tethI nizcayanayAbhimata ahiMsAnI prApti mATe paraprANanI rakSA karavAmAM khUba ja apramatta rahevuM joIe. ll7-35 prakaraNArthano upasaMhAra karAya che- viditvA lokamukSipya lokasaMjJAM ca labhyate / itthaM vyavasthito dharmaH paramAnandakandabhUH // 7-32 // viditveti-viditvA jJAtvA / lokaM svecchAkalpitAcArasaktaM janam / utkSipya nirAkRtya / lokasaMjJAM bahubhirlokairAcIrNamevAsmAkamAcaraNIyamityevaMrUpAM ca / labhyate prApyate / itthamuktarItyA / vyavasthitaH pramANaprasiddho dharmaH / paramAnanda eva kandastasya bhUrutpattisthAnam // 7-32 / / lokane jANIne ane lokasaMjJAno tyAga karIne upara jaNAvyA mujaba pramANathI prasiddha evo dharma prApta thAya che, je paramAnaMdasvarUpa kaMdanI utpattinuM sthAna che." - A pramANe batrIsamAM zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke potAnI icchA mujabanA kalpita AcAramAM Asakta loka hoya che. pote mAnI lIdhelA AcAranuM je nirUpaNa kare tene ja teo guru ke zAstra svarUpe pramANa mAnatA hoya che. potAnI IcchAviruddha koi, koI paNa vAta kare to temane te gamatuM hotuM nathI. AvA svabhAvavALA lokane jANIne mumukSu AtmAe lokasaMjJAno tyAga karavo joie. ghaNA lokoe AcareluM hovAthI te ja amAre karavuM joIe AvA prakAranI buddhine lokasaMjJA kahevAya che. pUrve jaNAvyA mujaba bhakSya ke abhakSyano viveka karyA vinA tema ja peya ane apeyano viveka karyA vinA abhakSyanuM bhakSaNa karanArA ane apeyanuM pAna karanArA A lokamAM ghaNA che. strImAtrane samAna mAnIne gamyAgamanA vivekane nahi karanArA paNa ghaNA che. tapane, duHkhasvarUpa hovAthI aniSTa mAnIne tenAthI dUra rahenArAnI saMkhyA A lokamAM nAnI nathI. ajJAnanA kAraNe; vAstavika dayAnI pariNatithI vikala AtmAo paNa ghaNA che. "A badhA loko 280 dharmavyavasthA batrIzI
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ je kare che, te ja amAre paNa karavuM joie. ATalA badhA kare che te zuM khoTuM kare che ?'... ityAdi mAnyatAne lokasaMjJA kahevAya che. e lokasaMjJAne AdhIna banavAthI pAramArthika rIte dharmanI prApti thatI nathI. tethI lokasaMjJA tyAjya che. tene AdhIna banI karAtA dharmathI loka prasanna thAya; paraMtu tethI kalyANa thatuM nathI. sAcuM samajAyA pachI paNa sAcuM karavA nA de : evI lokasaMjJA che. upara jaNAvyA mujaba pramANothI prasiddha evA dharmanI prApti lokasaMjJAnA tyAgathI thAya che. pramANathI suprasiddha evA paNa dharmanI prApti; lokasaMjJAnA kAraNe thatI na hatI. lokasaMjJAno tyAga karavAthI te pramANaprasiddha dharmanI prApti zakya bane che. A pramANaprasiddha dharma paramAnaMdasvarUpa mokSanI prApti mATenuM mULabhUta kAraNa che. jema vanaspatinA kaMda bhUmimAM utpanna thAya che tema paramAnaMdasvarUpa kaMda A pramANaprasiddha dharmamAM utpanna thAya che. A dharmane choDIne bIjA koi paNa dharmathI paramAnaMdasvarUpa mokSanI utpatti thatI nathI. vedamAM jaNAvelA mAMsabhakSaNane ane madirApAnane nirdoSa mAnanArA; putrAdinI prApti mATe maithunane dharma tarIke mAnanArA; dareka strIne gamya (sevavA yogya) mAnanArA; tapane duHkharUpa mAnIne akaraNIya mAnanArA ane mAtra laukika dayAne AdaraNIya mAnanArA loko potAne dhArmika mAne che, te temanuM abhimAna che. A pUrve jaNAvyA mujaba temano te te dharma pramANathI siddha nathI. te te dharmamAM jaNAvelA doSono vicAra karIne pramANaprasiddha lokottara dharmane zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba ArAdhavAmAM prayatnazIla banI paramAnaMdanA bhAjana banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA... // 7-32 // // iti dharmavyavasthAdvAtriMzikA // eka parizIlana analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 281
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vejas Printers AHMEDABAD M. 98253 47620