________________
રચના હોવાથી “સુક્તિ મુક્તાવલિ અને સો શ્લોકોની કૃતિ હોવાથી આચાર્યશ્રીના નામ સાથે “સોમશતક' પણ કહેવાય છે.
આ શ્લોકમાં આચાર્યદેવે શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવંતની સ્તવનારૂપે એમના ચરણોના નખોની કાંતિ પણ ભવ્યાત્માઓના કલ્યાણ માટે છે એમ દર્શાવીને એમનો દેહ અને એમનો આત્મા તો ભવ્યાત્માઓના કલ્યાણ માટે કેટલો ઉપયોગી છે એ સુજ્ઞ આત્માઓને સમજાવી દીધું છે. શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય કૃત સકલાહિત્ સ્તોત્રમાં પણ પાંચમા ભગવાન શ્રી સુમતિનાથ ભગવંતની સ્તુતિમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે
धुसत्किरीटशाणाग्रो तेजीतांघ्रिनखावली, भगवान् सुमतिस्वामी तनोत्वभीमतानिवः।
દેવો દ્વારા નમસ્કાર કરવાના કારણે એમના મસ્તક પર રહેલ મુકટના મણિઓની કિરણો દ્વારા શ્રી સુમતિનાથના ચરણોના નખોની શ્રેણી તેજસ્વી બનીને તમારા કલ્યાણના માટે થાઓ. - આમાં પણ નખોની તેજસ્વીતા ભવ્યાત્માઓના હિતના માટે દર્શાવેલ છે.
સજ્જનપુરુષો પ્રત્યે ગ્રંથકર્તાનું નિવેદન
छंद - शार्दुल विक्रीडितवृत्त सन्तः सन्तु मम प्रसन्नमनसो वाचां विचारोद्यताः,
सूतेऽम्भः कमलानि तत्परिमलं वाता वितन्वन्तियद् किंवाऽभ्यर्थनयानया यदि गुणोऽस्त्यासां ततस्ते स्वयं,
कर्तारः प्रथनं न चेदथ यशः प्रत्यर्थिना तेन किम? ॥२॥ अन्वयः वाचां विचारोद्यताः सन्तः मम प्रसन्नमनसः सन्तु, वा अनया अभ्यर्थनया किं यद् अम्भः कमलानि सूते तत् परिमलं वाताः वितन्वति अतः यदि आसां गुणः अस्ति ततः ते स्वयं प्रथनं कर्तारः न चेत् यशः प्रत्यर्थिना तेन किम्? ॥२॥ શબ્દાર્થ (વાવ) વાણીનો (વિવારોદ્યતા:) વિચાર કરવામાં ઉદ્યમવંત (સન્ત) સંતપુરુષ (મમ) મારા પર પ્રસન્નમનઃ) પ્રસન્ન મનવાળા (સતુ) થાઓ; (વા) અથવા (મનયા) આ (ાષ્યર્થના) પ્રાર્થનાથી (f) શું થવાનું છે (૧૬) કારણ કે (મામા) જલપાણી (મતાનિ) કમલના ફૂલોને (સુ) ઉત્પન્ન કરે છે. પરન્તુ (ત) તે કમળોની (પરિમત) સુગંધને (વાતા:) વાયુ જ વિતત્ત્વત્તિ) ચારેબાજુ ફેલાવે છે. આ માટે (યતિ) અથવા (સાં) આ સુક્તિયોમાં કાંઈ પણ (મુ. તિ) ગુણ છે (તતઃ) તો તે) એ સંતપુરુષો (સ્વયં) પોતે જ આ સુક્તિયોની (પ્રથનં :) પ્રસિદ્ધિ કરનારા બની જશે. અને તે વેત) જો આ સુક્તિયોમાં ગુણ નહીં હોય તો પછી (યશઃ પ્રત્યર્થના) યશને કલંકિત કરનારી (તેન) સુક્તિયોની પ્રસિદ્ધિથી (ઝિમ્) શું લાભ છે? અર્થાત્ કાંઈ લાભ નથી.
||૨||
2
