________________
अन्वय : य गुरुः कुबोधं विदलयति आगमम् बोधयति सुगतिकुगतिमार्गों पुण्यपापे व्यनक्ति (तथा) कृत्याकृत्यभेदं अवगमयति तं विना कश्चिद् भवजलनिधिपोतः नास्ति। શબ્દાર્થ: (૧) જે (ગુરુ) આચાર્ય (વોબં) અજ્ઞાનનો (
વિયતિ) નાશ કરે છે (બાપામાર્થમ્) શાસ્ત્રોના રહસ્યો (વોધતિ) સમજાવે છે. (સુરાતિતિમા) સુગતિ - અને ગતિના માર્ગ રૂપી (પુથપાપ પુણ્ય અને પાપને ધર્મ અને અધર્મને (વ્યક્તિ ) અલગ-અલગ કરે છે, સમજાવે છે (અને) ત્યાøત્યમેવું) કર્તવ્ય અને અકર્તવ્યના ભેદની (અવકામતિ) જાણકારી કરાવે છે (તં વિના) તેઓ વગર (વિ૬) બીજો કોઈ પણ (મવનનિધપોતઃ) દુઃખે પાર પમાય એવા સંસાર સમુદ્રમાંથી પાર કરવાવાળા જહાજ સમાન (નાસ્તિ) નથી. ૧૪ll ભાવાર્થ જે આચાર્ય આત્માઓના અજ્ઞાનનો નાશ કરે છે. શાસ્ત્રોના રહસ્યોને સમજાવે છે, સગતિ અને દુર્ગતિઓના માર્ગ સ્વરૂપ ધર્મ-અધર્મને અલગ અલગ બતાવે છે, કરવા યોગ્ય અને ન કરવા યોગ્યના ભેદોની જાણકારી કરાવે છે, એવા ગુરુ સિવાય આ સંસાર રૂપી સમુદ્રથી પાર ઉતરવા માટે જહાજ સમાન બીજા કોઈ પણ નથી. II૧૪. વિવેચન : ભવ્યાત્માના માટે મોટામાં મોટો બીજા નંબરનો શત્રુ અજ્ઞાન છે તે અજ્ઞાનનો સદ્ગુરુ વિના કોઈ નાશ કરી શકે નહીં તેથી કહ્યું કે અજ્ઞાનનો નાશ કરે છે અને આગામોના રહસ્યોને સમજાવે છે. આથી એક વાત સિદ્ધ થાય છે કે આગમાં પોતાની મેળે વાંચવાની વસ્તુ નથી. કારણ કે સગુરુઓ જ તેના રહસ્યોને જાણતા હોય છે. રહસ્યો આગમોમાં લખેલા હોતા નથી તે તો ગુરુ પરંપરાએ જ પ્રાપ્ત થાય છે. તે પછી સાધક સદ્ગતિ અને દુર્ગતિના કારણ રૂપ ધર્માધર્મને પૃથક પૃથક્ રૂપમાં બતાવે છે એનો અર્થ એ થયો કે ધર્મથી સદ્ગતિ અને અધર્મથી દુર્ગતિ આત્માને મળે છે. તેનું વ્યવસ્થિત જ્ઞાન કરાવે છે. કારણ કે પોતાનો માનેલો ધર્મ ક્યારેક અધર્મના ઘરનો પણ હોઈ શકે છે અને ક્યારેક દેખાતો અધર્મ પણ ધર્મ હોઈ શકે છે. તેનું સાચું સ્વરૂપ સદ્ગુરુઓની પાસે જ મળે છે. પછી કહ્યું કે સાધકને કરવા યોગ્ય અને ન કરવા યોગ્ય શું શું છે તેનું પૃથક્ પૃથક્ સ્વરૂપ બતાવે છે તેથી સાધક કરવા યોગ્યને આચરણામાં મૂકે અને ન કરવા યોગ્ય થઈ રહ્યું હોય તો તેનાથી મુક્ત થઈ જાય તેનો ત્યાગ કરી દે. એવા સદ્ગુરુ ભગવંતો જ સંસાર રૂપી સમુદ્રમાં ડુબતા જીવોને કાષ્ટની નૌકા સમાન છે, બીજા નહીં. જેઓ પોતે અજ્ઞાની છે, અગામોના તત્ત્વને જાણતા નથી, ધમધર્મ જાણતા નથી (ઉત્સર્ગ અપવાદને જાણતા નથી) સાધ્વાચાર શું? શ્રાવકાચાર શું? અને શીથિલાચાર શું? એના મર્મથી અનભિજ્ઞ હોય એવા બની બેઠેલા ગુરુઓ કઈ રીતે પોતે તરે અને બીજાને તારે? તેઓ તો આ સંસાર રૂપ સમુદ્રમાં પત્થરની નૌકા સમાન છે. જે પોતે ડુબે અને આશરો લેનારને પણ ડુબાડે. એવા કુગુરુઓથી દૂર રહેવાનો સંકેત કરીને ગ્રથકારશ્રી ત્રીજી ગાથામાં દુર્ગતિમાં
14
