Sindur Prakar

Author(s): Jayanandvijay
Publisher: Guru Ramchandra Prakasham Samiti

Page 65

विघटयन् दुर्वाक्पांसूत्करम् किरन् आगमः सृणिम् अगणयन् उर्व्यां स्वैरं (यथास्यात्तथा) भ्रमन् विनयनयवीथिं विदलयन् कं अनर्थं न जनयति । શબ્દાર્થ : (મવાન્તઃ) મિથ્યાભિમાનથી અંધ (નનઃ) માણસ (માન્યઃ) મદોન્મત્ત (દ્વિપઃ) હાથીની (વ) જેમ (શમાડાનું) શાંતિ રૂપી બંધનના સ્તંભને (મસ્રન્) ભાંગતો થકો તોડતો થકો. (વિમલતિનાšિ) નિર્મલ બુદ્ધિ રૂપી દોરડાને (વિષયનું) તોડતો થકો (પૂર્વા) દુષ્ટવાણીરૂપી (પાંસુ) ધૂલની (ઉરમ્) ઢગલીઓને (રિન) ઉડાવતો થકો (આTE:) આગમ-સિદ્ધાંતશાસ્ત્રરૂપ (સૃમ્િ) અંકુશની (અયન્) અવગણના કરતો થકો (3ŕ) પૃથ્વી તલ ઉ૫૨ (સ્વર) (યથાસ્યાન્તથાતિ-ક્રિયા વિશેષણ) સ્વતંત્રતા પૂર્વક (જેમ મનમાં આવે તેમ) (પ્રમન્) ભમતો થકો (વિનયનયવિથિ) નમ્રતા અને ન્યાયરૂપી માર્ગને (વિતાયન) ઉજ્જાડતો થકો ( અનર્થ) કેવા અનર્થને (મૈં નનયતિ) ઉત્પન્ન કરતો નથી? ।।૫।।
ભાવાર્થ : મિથ્યા અહંકારથી યુક્ત આંધળો માણસ મદોન્મસ્ત હાથીની જેમ શાંતિરૂપી આલાનસ્તંભને ઉખેડી નાખતો નિર્મલ બુદ્ધિરૂપી રસ્સીને તોડીને દુષ્ટ વચનોરૂપી ધુળની ડમરીઓને ઢગલીઓને ઉડાડતો થકો આગમરૂપી અંકૂશને અવગણીને સ્વતંત્રતા સ્વચ્છંદતાપૂર્વક પૃથ્વી તલ ઉપર ભમતો નમ્રતા અને ન્યાયરૂપી માર્ગનું દલન કરી નાખે છે એવો આ માન કયા પ્રકારના જુલ્મને અનર્થને ઉત્પન્ન કરતો નથી? અર્થાત્ સર્વે પ્રકા૨ના અનર્થોને ઉત્પન્ન કરે છે. ૫૦
વિવેચન : ગ્રન્થકારશ્રી માન કષાય ત્યાગ પ્રકરણનાં બીજા શ્લોકમાં અહંકાર ગર્વથી ગ્રસિત માનવ કેવો હોય છે અને તે પોતાને માટે કેવો અનર્થકારી હોય છે તે દર્શાવતાં થકાં કહે છે કે જે જુઠા અભિમાનથી યુક્ત બનીને આંધળાની જેમ મદાન્ધમદથી ઉન્મત્ત બનેલો ગાંડો હાથી આલાનસ્તંભને ઉખેડી નાંખે છે તેમ મદાન્ધમાનવ શાંતિરૂપી આલાનસ્તંભને ઉખેડી નાંખે છે, મદથી ઉન્મત્ત હાથી દોરડાને તોડી નાંખે છે તેમ મદાન્ધ માનવ નિર્મલબુદ્ધિને તોડી નાંખે છે. મદથી ઉન્મત્ત હાથી જેમ ધૂળની ડમરીઓ ઉડાડતો ભમે છે તેમ મદાન્ધમાનવ દુષ્ટવાણીના શબ્દોને ફેંકતો ચાલે છે. તેને બોલવામાં શાનભાન હોતું નથી. મદથી ઉન્મત્ત હાથી જેમ મહાવતના અંકુશને અવગણીને ભમે છે તેમ મદાન્ય સાધક આગમોના વિધિ નિષેધના વચનોને અવગણીને પૃથ્વી તલ પર સ્વચ્છંદતાપૂર્વક મનમાં આવે તેમ ભમે છે અને નમ્રતા અને ન્યાયરૂપી માર્ગનું ઉલ્લંઘન કરીને અનેક પ્રકારના અનર્થોને ઉત્પન્ન કરે છે. ।।૫।।
હવે ત્રીજા શ્લોકમાં માન શું શું અનર્થ કરે છે તેનું જ વર્ણન કરતાં થકાં કહે છે કે– छंद - शार्दूलविक्रीडितवृत्त
औचित्याचरणं विलुम्पति पयोषाहं नभस्वानिव,
प्रध्वंसं विनयं नयत्यहिरिव प्राणस्पृशां जीवितम् ।
54