________________
उग्रकरणग्रामोऽहिमन्त्राक्षरम्। यत् प्रत्यूह तमः समूहदिवसं यत् लब्धि लक्ष्मीलतामूलं तत् विविधं तपः यथाविधि वीतस्पृहः कूर्वीत। શબ્દાર્થ (ય) જે (પૂર્વાર્નિતૌતિશ) પૂર્વભવમાં ભેગા કરેલા કર્મરૂપી પર્વત માટે વજ સમાન છે (યત) જે (શ્રામવાવાન્વિતીનાનાં) કામરૂપ દાવાનલની પ્રચણ્ડ જ્વાલાઓને શમાવવા માટે જલની સમાન છે. (તુ) જે (
ઉજ્જર ગ્રામડમિન્ટાક્ષરમ્) અતિ ઉગ્ર ઇન્દ્રિય સમૂહરૂપી સર્પના માટે મંત્રાલર સમાન છે (ય) જે (ન્યૂહતમ સમૂદવિવાં) વિઘ્નરૂપી ગાઢ અન્ધકાર માટે દિવસની સમાન છે. (૧) જે (વ્હિસ્તક્ષ્મીનતામૂ) લક્ષ્મીરૂપી લતાની જડ સમાન છે. (તત) તે (વિવિધ) અનેક પ્રકારના (તપ:) તપને (યથાવિધિ) વિધિપૂર્વક (વીતસ્પૃદ) નિસ્પૃહ થઈને (ઉર્વત) કર. ll૮૧ ભાવાર્થ : જે તપ પૂર્વના ભવોમાં ભેગા કરેલ કર્મરૂપી પર્વત માટે વજ સમાન છે જે કામરૂપી દાવાનલને બુઝાવવા માટે જલ સમાન છે, જે અતિ ઉગ્ર ઇન્દ્રિય સમૂહથી સર્પના ઝેરને ઉતારવા માટે મંત્રાલર સમાન છે. જે વિઘ્નરૂપી ગાઢ અન્ધકારનું ભેદન કરવા માટે દિવસ સમાન છે. જે લબ્ધિરૂપી લક્ષ્મીની લતાની જડ સમાન છે. તે તપ ધર્મને જે અનેક પ્રકારનો છે તેને વિધિપૂર્વક નિસ્પૃહ થઈને આચરો. ll૮૧// વિવેચન : ગ્રન્થકારશ્રીએ તપ ધર્મથી થનારા લાભોનું વર્ણન કરતાં બે બાબતોની વિશેષ સ્પષ્ટતા કરી છે. તપને બે વિશેષણ આપ્યા છે એમ કહીએ તો ચાલે. પ્રથમ વાત કરી યથાવિધિ જે તપ કરવો છે તે વિધિપૂર્વક હોવો જોઈએ. અને બીજી વાત કરી “વીતસ્પૃહ કોઈપણ જાતની કામના વગર ઈચ્છા વગર તપ કરવો. અવિધિ અને ઈચ્છાપૂર્વક અર્થાત્ તપારાધના દ્વારા કંઈક મેળવવાની ઈચ્છાપૂર્વક તપ થાય તો તેથી આમાં દર્શાવેલા લાભો ન મળી શકે. તે તપ કહેવાય પણ તપધર્મ ન કહેવાય. તપની વ્યાખ્યામાં આગમોમાં અગિલાઈ અને “અણાજીવી' આ બે વિશેષણો આપેલા છે. યથાવિધિમાં અગિલાઈનો અને વીતસ્પૃહમાં અણાજીવીનો સમાવેશ થઈ જ જાય છે.
જે જે આત્મા વિધિપૂર્વક નિસ્પૃહવૃત્તિથી તપારાધના કરે છે તે આત્માના પૂર્વ ભવોના ઉપાર્જન કરેલા કર્મોરૂપી પર્વતોને તે તરૂપ વજ ક્ષણભરમાં વિનષ્ટ કરી નાખે છે. કામરૂપી દાવાનલની પ્રચણ્ડ જ્વાલાઓ જેના હૃદયમાં સળગતી હોય તે આત્મા તપધર્મ રૂપી જલ દ્વારા તે જ્વાલાઓને શાંત કરી દે છે. અતિ ઉગ્ર એવો ઇન્દ્રિયોનો સમૂહ જેને સર્પની ઉપમાથી ઉપમિત કરીને કહ્યું કે એના વિષને તારૂપી મન્ત્રોક્ષર દૂર કરે છે. વિઘ્ન રૂપી ગાઢ અન્ધકાર પ્રસરેલો હોય છે તો પણ તપારાધના રૂપી દિવસ દ્વારા તે વિઘ્નો રૂપી અન્ધકાર નષ્ટ થઈ જાય છે. અને લબ્ધિ રૂપી લક્ષ્મીને લતાની ઉપમા આપીને કહ્યું કે તે લતાની જડ તપારાધના છે. તપારાધના દ્વારા અનેક પ્રકારની લબ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે. એ માટે અનેક પ્રકારની તપારાધના નિસ્પૃહભાવથી વિધિપૂર્વક કરવી. I૮૧//
87
:
