________________
વાદળાઓની ઉપમા આપીને કહ્યું કે સર્વગુણોને સિંચન કરીને વધારનાર સંતોષ છે. એવા સંતોષને ધારણ કરનાર માનવના ગૃહ આંગણે શું હોય છે? અર્થાત્ એ કેટલો સમૃદ્ધિશાળી હોય છે તે બતાવે છે. જેની પાસે સંતોષ છે તેની પાસે જાણે કે કલ્પવૃક્ષ તેની સામે જ છે. કામધેન ગાય તેના ઘરે આવી ગઈ છે. ચિન્તામણિ રત્ન એના હાથમાં છે. કુબેરનો ધનભંડાર તેની પાસે છે. પૂર્ણ વિશ્વ એને વશ છે અને સ્વર્ગ અને મોક્ષ પણ અવશ્ય એને સુલભતાથી પ્રાપ્ત થાય છે.
ભૌતિક મનોવાંછિત પુરનાર પદાર્થોને દર્શાવીને કહ્યું કે સંતોષ ધારણ કરનાર આત્માના સર્વ જાતના મનોવાંછિત પૂર્ણ થઈ જાય છે. એનું પણ મોટું કારણ છે કે સંતોષીને કોઈ ચાહ રહેતી નથી. જ્યાં કોઈ પણ પદાર્થ મેળવવાની ઇચ્છા જ ન હોય ત્યાં જગતના સર્વ પદાર્થો મળેલા જ હોય છે અને તેથી જ તે આત્માને ભવસ્થિતિ મોક્ષ મેળવવા જેવી હોય તો મોક્ષ મળે છે અને જો ભવસ્થિતિ પરિપક્વ ન થઈ હોય તો સ્વગદિના સુખો તો અવશ્ય મળે જ છે.
આ કારણથી પ્રત્યેક સાધકે સંતોષ ધારણ કરવો જોઈએ. ૬oll
હવે સજ્જનતા પ્રકરણને દર્શાવતાં થકાં દુર્જનતાને ધારણ ન કરવા વિશે પ્રથમ શ્લોકમાં કહે છે કે –
સૌજન્ય પ્રકરણમ્
छंद - शिखरिणीवृत्त ' વરં ક્ષિપ્ત પાળિઃ રુપિતળનો વત્રવેદી,
वरं झम्पापातो ज्वलदनलकुण्डे विरचितः વાં પ્રાણાન્તઃ સપઢિ નટરાન્તર્વિનિહિતો, '
न जन्यं दौर्जन्यं तदपि विपदां सद्म विदुषा ॥६१॥ अन्वय : कुपितफणिनः वक्त्रकुहरे क्षिप्तः पाणिः वरंज्वलत् अनलकुण्डे विरचितः झम्पापातः वरं प्रासप्रान्तः सपदि जठरान्तर्विनिहितः वरं तदपि विदुषा विपदां सद्म दौर्जन्यं न जन्य। શબ્દાર્થ : (પિતળનઃ) ક્રોધમાં આવેલાં સર્પના (વત્રદો) મુખરૂપી બિલમાં (ક્ષિતઃ પાળિ:) હાથ નાંખવો (વર) સારો (ન્વત્ બનત) બલતી આગના કુન્ડમાં (વિરતિ લુપ્પાપતિ:) ઝમ્પાપાત કરવો (વર) સારો (પ્રાસપ્રાન્તા) ભાલાની અણી (સંપતિ) એકદમ (નરાન્તર્વનિહિત) પેટમાં ઘુસેડવી () સારી (તપિ) તો પણ (વિપુષા) બુદ્ધિમાન માનવે (વિપરાસભ્ભ) અનેક આપદાઓના ઘર જેવી (વીર્ન) દુર્જનતા (નન્ય) ન કરવી જોઈએ. ૬૧ . ભાવાર્થ ઃ ક્રોધિત બનેલા સર્પના મોઢામાં હાથ નાંખવો, જલતી આગમાં કુદી પડવું, ભાલાની અણી એકદમ પેટમાં ઘુસેડવી એ ત્રણે કાર્યો કરવા સારા પણ બુદ્ધિધારી માનવે
65.
