________________
સન્મ: સ્નાવતિ ક્ષિતી વિનિહિત રક્ષાદાન્ત હતાર્ . ;
સુર્ઘત્તાસ્તનથી નથતિ નિધનં વિશ્વવથીનું ઘનમ્ છો. अन्वय : (यस्य वित्तस्य) दायादाः स्पृहयन्ति (य) तस्करगणाः मुष्णन्ति भूमीभूजः छलं आकलय्य गृहणन्ति हुतभूक् क्षणात् भस्मी करोति अम्भः प्लावयति.क्षितौ विनिहतं यक्षाः हठात् हरन्ते दुर्वृत्ता तनयाः निधनं नयन्ति (अतः) बह्वधीनं धनं
fધl
શબ્દાર્થ જે ધનની (વાયાવા) કુટુંમ્બિઓ (પૃદયત્તિ) ઈચ્છા કરે છે (જેને) (તસ્પર :) ચોર (મુwાન્તિ) ચોરીને લઈ જાય છે (મૂમીમુનઃ) રાજાઓ (છi) માયા ( તથ્ય) કરીને (વૃત્તિ ) હરી લે છે. (હુતમૂવ) અગ્નિ (ક્ષત). ક્ષણભરમાં પલમાત્રમાં (મક્ષ્મી
રોતિ) બાળી નાખે છે. (૫) પાણી (પ્નાવતિ) પોતાની સાથે લઈ જાય છે. ક્ષિતી) પૃથ્વીમાં (વિનિતં) રાખેલું (યક્ષ) યક્ષદેવો (વાત) બલજબરીથી (હરજો) હરણ કરે છે. (કુવૃત્તીસ્તનયા) દુષ્ટ બાળકો પુત્રો (નિધનં નત્તિ) નષ્ટ કરી નાખે છે. એવા આ (વર્વથીનં) ઘણા માણસોને આધીન બનેલા (ધન) ધનને (ધિ) ધિક્કાર છે. I૭૪ , ભાવાર્થ: જે ધનની ઈચ્છા કુટુંબીજનો કરતા હોય છે, ચોરો જેને ચોરીને લઈ જાય છે, રાજાઓ છળકપટ કરીને ધનનું હરણ કરી લે છે, અગ્નિ પલભરમાં તેને નષ્ટ કરી દે છે. જે પાણીના પ્રવાહમાં તણાઈ જાય છે, ભૂમિમાં ગાડેલાને યક્ષદેવ બલાત્કારથી પણ લઈ જાય છે. પોતાના દુષ્ટ મતિવાળા પુત્રો તેનો નાશ કરી નાખે છે. એવા પ્રકારના ઘણા લોગોને આધીન બનેલા આ ધનને જ ધિક્કાર છે, અર્થાત્ આ લક્ષ્મી ધિક્કારને યોગ્ય છે, આદરવા યોગ્ય નથી. II૭૪ .
. . . . . ! વિવેચન ગ્રન્થકારશ્રી લક્ષ્મીના સ્વભાવના વર્ણનમાં આ લક્ષ્મીને કેટ-કેટલાં પુરુષો કઈ રીતે મેળવવા ઈચ્છે છે અને એમની પાસેથી કઈ રીતે બીજા લઈ જાય છે તેનું સચોટ દર્શન કરાવે છે. જેમ કે ધનવાન ધન પર એના જ કુટુંબી દિકરા દિકરી અને ભાણેજ આદિની નજર લાગેલી જ હોય છે. ક્યારે આ મરે અને ક્યારે અમે આ લક્ષ્મીને લઈ જઈએ. ચોર લોગો પણ ધનવાનોના ઘરે ખાતર પાડી એને લઈ જવાની ભાવનામાં જ રમતાં હોય છે અને સમય આવે ત્યારે લઈને જ જાય છે. રાજાઓ તો ધનવાનો પર ગમે તે રીતે કર આદિ નાખીને એને વાત-વાતમાં ભરમાવીને છળકપટ કરીને પણ તેનું ધન રાજ ભંડારમાં લાવે છે. લાગ મળે તો આગ એના ધનના બાગને બાળીને ભસ્મ કરી દે છે. લોભી પુરુષે ધનને જમીનમાં દાટ્યું હોય અને એની ઈચ્છા ન હોય તો પણ યક્ષદેવો એના ધનનું હરણ કરી લે છે. પછી એને ત્યાં કોલસા દેખાય છે. એના પોતાના સગા દિકરાઓ દુર્જન બનીને એના જોતાં જ એના કમાવેલા ધનનો નાશ કરી નાખે. જુગાર આદિમાં ઉડાવી દે છે. એવા આ ધન પર અનેક પ્રકારના લોગોની નજર ચોટેલી હોવાથી ઘણા લોગોને આધીન એવા
79
