________________
દુષ્કર છે. છતાં ધનલોભી તે કાર્યને પણ કરે છે. ગ્રન્થકારશ્રી કહે છે કે વધારે શું કહું લોગ લોભ માટે મરણને પણ આલિંગન કરી લે છે. હું મરી જાઉં તો વાંધો નહીં પણ ધન મળવું જોઈએ. એ માટે તો લોગો વિમાઓ ઉતરાવે છે. એ સર્વે આ લોભકષાયનું જ ફળ છે. Hપ૭ll હવે બીજા શ્લોકમાં લોભ કેવો છે તે દર્શાવતાં કહે છે કે –
छंद - शार्दूलविक्रीडितवृत्त मूलं मोहविषद्रुमस्य सुकृताम्भोराशिकुम्भोद्भवः,
क्रोधाग्नेररणिः प्रतापतरणि प्रच्छादने तोयदः । क्रीडासद्मकलेविवेकशशिनः स्वर्भानुरापनदी
सिन्धु कीर्तिलताकलापकलभो लोभः पराभूयताम् ॥५८॥ अन्वय : हे नरा! मोहविषद्रुमस्य मूलं सुकृताम्भोराशिकुम्भोद्भवः क्रोधाग्ने अरणिः प्रतापतरणि प्रच्छादने तोयदः कलेः क्रीडासद्मविवेकशशिनः स्वर्भानुः आपन्ननदीसिन्धुः तथा कीर्तिलताकलापकलभः लोभः पराभूयताम्। શબ્દાર્થ ઃ હે માનવો! (મોદ વિષદ્દમસ્ય) અજ્ઞાનરૂપી વિષવૃક્ષની જ (મૂi) જડ છે (સુતામોરશિપુ મોમવ:) પુણ્યરૂપી સમુદ્ર માટે અગત્યઋષિની જેવો છે. (મેધા ને) ક્રોધ રૂપી અગ્નિને પ્રકટ કરવામાં (કરાર) અરણિના મંથન જેવો છે. (પ્રતાપતરજિપ્રચ્છાને) તેજરૂપી સૂર્યને આચ્છાદિત કરવા માટે (તોય) વાદળા જેવો છે. (ર) કલહનું (ડીસર્ભઃ) ઘર છે (વિવેશશિનઃ) જ્ઞાનરૂપી ચંદ્રમા માટે (સ્વનઃ) રાહુની જેવો છે. (માપનનવીસિક્યુ) વિપદાઓ રૂપી નદીયોને ભેગી કરવા માટે સમુદ્ર જેવો છે (અને) (કોર્તિતીનાપનમ:) પ્રશંસા કીર્તિ રૂપી વેલનો નાશ કરવા માટે હાથીના બાળક જેવો છે. એવો (સોમ) આ લોભ (પરીમૂયતામ) સર્વથા છોડી દો..પ૮ ભાવાર્થ હે માનવો! આ લોભ કેવો છે તો કે “અજ્ઞાન રૂપી વિષવૃક્ષની જડ, પુણ્યરૂપી સમુદ્રને શોષવા માટે અગત્ય ઋષી જેવો, ક્રોધાગ્નિને પ્રકટ કરવા માટે અરણિના કાષ્ટ જેવો, તેજરૂપી સૂર્યને આચ્છાદિત કરવા માટે વાદળા જેવો, કલહનું તો ઘર, જ્ઞાનરૂપી ચંદ્રને ગ્રસવા માટે રાહુની જેવો, આપત્તિઓ રૂપી નદીઓના સમૂહને ભેગી કરવા માટે સમુદ્ર જેવો, યશ કીર્તિરૂપી વેલનો નાશ કરવા માટે હાથીના બાળક જેવો આ લોભ સર્વથા છોડી દો. વિવેચન : ગ્રન્થકારશ્રી બીજા શ્લોકમાં લોભ કેવો છે તે દર્શાવીને એને સર્વથા છોડવાનું કહે છે. જેમ વૃક્ષની જડમાં જ વિષ હોય તો ફળો વિષયુક્ત જ આવવાના તેમ આ લોભ અજ્ઞાનતાની જડ રૂપ હોવાથી એ આત્મા લોભના કારણે અજ્ઞાની થશે. સમુદ્રના પાણીને અગમ્ય ઋષિ જેમ પી લે છે. તેમ આ લોભ આત્માના પુણ્યરૂપી સમુદ્રને પીને એને નિપૂણ્ય બનાવી દે છે. જેમ અરણિના કાષ્ટને ઘસવાથી અગ્નિ પ્રકટ થાય છે તેમ લોભ
62.
