________________
ઠગે છે. આપા વિવેચનઃ ગ્રન્થકારશ્રી બીજા શ્લોકમાં માયાવી આત્મા પોતાના આચરણો દ્વારા લાભમાનીને નકશાની વહોરી લે છે તે બતાવે છે. જેમ કોઈ વ્યક્તિ પોતાના કોઈ પણ જાતના સ્વાર્થ માટે માયાજાલ કરીને કપટ ક્રિયા કરીને બીજાને ઠગે છે અને પોતાને લાભ થયો એમ માને છે તે પોતે લાભમાં નથી પણ નુકશાનીમાં છે તે દર્શાવતાં કહ્યું કે એ માયા કપટના આચરણથી ઉપાર્જન કરેલાં પાપકર્મોના કારણે તે આત્મા સ્વર્ગ અને મોક્ષ સુખથી દૂર રહ્યો તેથી તે પોતે ઠગાયો છે, બીજા ઠગાયા નથી. જે ભવમાં સત્કાર્યો દ્વારા સ્વર્ગ અથવા મોક્ષ મેળવવાની શક્યતા હતી તેજ ભવમાં દુર્ગતિ પ્રાયોગ્ય આચરણ કરીને દુર્ગતિના દુઃખો ભોગવવાનું એ પોતે પોતાને ઠગ્યા જેવું જ છે. તેથી જ્ઞાનિયોએ માયાવી આચરણથી પોતાને બચાવવાની વાત કરી છે. પ૪. હવે ત્રીજા શ્લોકમાં માયાવી માનવીની દશાનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે –
છે – ફન્દ્રવજ્ઞાવૃત્ત मायामविश्वासविलासमन्दिरं, दुराशयो यः कुरुते धनाशयाः;
सोऽनर्थसार्थं न पतन्तमीक्षते यथा बिडालो लगुडं पयः पिबन् ॥५५॥ अन्वय : यः दुराशयः धनाशया अविश्वासविलासमन्दिरम् मायाम् कुरुते सः पततं अनर्थसार्थम् न इक्षते यथा पिबन् बिडालः लगुडं। શબ્દાર્થ: (યઃ કુરાશય) જે ખરાબ અન્તકરણવાળો માનવ (ધનાશયા) ધન કમાવવાની ઇચ્છાથી (વિવાવિતસમન્દિરમ્) અવિશ્વાસના વિલાસ ગૃહ રૂપી (માયા) માયાને ( તે) કરે છે (:) તે માનવ (પતત) પોતા ઉપર પડતી (અનર્થસાર્થન) આપદાઓના સમૂહને (ને રૂક્ષતે) જોતો નથી. (યથા) જેમ (પયઃ પિવન) દૂધ પીતો (વિડી:) બિલાડો (તપુડું) લાકડીને જોઈ શકતો નથી. //પપી ભાવાર્થ: જે ખરાબ અન્તકરણવાળો માનવ ધન કમાવવાની લાલસાથી અવિશ્વાસના ઘર જેવી માયા કરે છે તે આપદાઓના સમૂહને પોતાના ઉપર પડતા જોઈ શકતો નથી. કોની જેમ? તો કહ્યું કે જેમ દૂધ પી રહેલો બીલાડો લાકડી લઈને પાછળ ઉભેલા માણસને જોઈ શકતો નથી. દૂધ પીવાના લોભમાં પાછળ લાકડીના મારને જોતો નથી તેમ ધન કમાવવા માટે માયા કરવાના લોભમાં વિપત્તિઓના વણઝારની માર તેને દેખાતી નથી..પપી વિવેચનઃ ગ્રન્થકારશ્રી ત્રીજા શ્લોકમાં માયા કરનાર માનવીને બીલાડા જેવી સ્થિતિમાં દર્શાવીને કહે છે કે જેમ દૂધ પીવાની લાલસા વાલો બીલાડો લાકડીની મારને જોઈ શકતો નથી પણ જ્યારે લાકડીની માર પડે છે ત્યારે જ તેને ભાન થાય છે અને તે દૂધ પીવું મૂકીને ભાગે છે તેમજ ધન કમાવવાની લાલસાથી યુક્ત માનવ માયાચરણ કરે છે તે સમયે તેને તેના ફળરૂપમાં વિપદાઓના વણઝારની માર દેખાતી નથી પણ જ્યારે એને વિપત્તિઓના વાદળ ઘેરી વળે છે તે ભાગી પણ શકતો નથી અને એક પછી એક વિપત્તિઓ અને
59
'
