________________
કરાવે છે.
જે સદા સત્ય વચન જ બોલે છે તેના માટે આગ જલની જેમ શીતલ થાય છે. સમુદ્રમાં પણ સ્થળ થઈ જાય છે. તેના દુશ્મનો પણ સત્યવચનથી આકર્ષાઈને મિત્રો બની જાય છે. દેવતાઓ તો એની સેવા કરવાના ઈચ્છુક બનીને ઊભા રહે છે. ભયાનક જંગલમાં પણ એને નગરના જેવું જ વાતાવરણ મળે છે. જંગલના હિંસક પશુઓ પણ એના કુટુંબીજન જેવા થઈ જવાથી જંગલ પણ નગરની જેમ થઈ જાય છે. પર્વત ચઢવો એ તો ઘરમાં પગ મુકવા જેવો એને લાગે છે. એના માટે કોઈએ સાપ લાવ્યો હોય તો પણ તે પુષ્પમાળા બની જાય છે. સિંહ હરણની જેમ એની પાસે ઊભો રહે છે. ભયંકર પાતાલમાં જવું હોય તો પણ તે તેને સાધારણ છિદ્ર જેવું દેખાય છે. શાસ્ત્રની માર પણ કમલદલની જેમ સુખદ જ બને છે. પાગલ હાથી પણ શિયાળની જેમ એનાથી ભય પામીને દૂર થઈ જાય છે. એને કોઈ વિષ દે તો પણ તેના માટે તે અમૃતનું કામ કરે છે. કદાચ તેનાથી કોઈ વિપરીત કાર્ય થઈ જાય તો પણ તે કાર્યથી તેને સારું જ થાય છે. એથી પણ એને લાભ જ મળે છે. એ રીતે સત્યવચન આત્મા માટે સતત હિતકારી જ છે. ૩૨) હવે અસ્તેય (ચોરી)ના વિષયમાં ચાર શ્લોકોમાં વિવરણ કરે છે –
અસ્તેય પ્રકરણમ્
छंद - मालिनीवृत्त तमभिलषतिसिद्धिस्तं वृणीते समृद्धि,
स्तमभिसरति कीर्तिर्मुञ्चते तं भवार्तिः । स्पृहयति सुगतिस्तं नेक्षते दुर्गतिस्तं,
परिहरति विपत्तं यो न गृहणात्यदत्तम् ॥३३॥ अन्वय : यः अदत्तम् न गृह्णाति विपत् तं परिहरति दुर्गति तं न इक्षते सुगतिः तं स्पृहयति भवार्तिः तं मुञ्चते कीर्तिः तं अभिसरति समृद्धिः तं वृणीते सिद्धिः तं
अभिलषति। શબ્દાર્થ () જે (તમ્) ન આપેલું ન) નથી (મૃાાતિ) લેતો હતો તેને વિપત) વિપત્તિઓ (પરિહરતિ) છોડી દે છે. (કુતિઃ) કષ્ટદાયક દશા (ત) તેના સામે ( રૂક્ષતે) જોતી નથી. (સુતિઃ) સુખદાયક દશા (તં) તેને (પૃદયતિ) ચાહે છે. (વાર્તિ) સંસારની સર્વે પીડાઓ (ત) તેને (મુતિ) છોડી દે છે. (જાતિ) યશઃ (ત) તેની પાસે (મિલરતિ) આવે છે, (સમૃદ્ધિ) એશ્વર્ય () તેનો (વૃત) સ્વીકાર કરે છે. (સિદ્ધિઃ) અણિમાદિ અડસિદ્ધિ (ત) તેની (મિતિ) અભિલાષા કરે છે. ૩૩ ભાવાર્થ : જે મનુષ્ય અદત્ત લેતો નથી તે મનુષ્યને આપત્તિ છોડી દે છે. કષ્ટદાયક દશા તેના સામું જોતી નથી. સુખદાયક સ્થિતિ તેને ચાહે છે. સંસારની પીડાઓ તો તેને છોડી દે છે, યશઃ એના સામે આવે છે, એશ્વર્ય પોતે જ એનો સ્વીકાર કરે છે, અને અણિમાદિ
34
