________________
મૂકીને બીજા ભવમાં ચાલ્યો જાય છે. તો હું શા માટે વ્યર્થમાં આટલા બધા પાપો કરું? પરિગ્રહના પોટલા પાપ કર્યા સિવાય મેળવાતા નથી. જો આત્મા આવા વિચારો કરી લે તો એની પરિગ્રહ પ્રત્યેની મમતા અતિ શીધ્ર નષ્ટ થઈ જાય અને તે કર્મમુક્ત બની શકે છે. પરિગ્રહ પરની મમતા દૂર થઈ ગઈ તો પછી બીજી મમતાઓ તો બાળેલા દોરડાના વળ જેવી છે તે મમતાઓ દૂર થતાં વાર લાગતી નથી. માટે પ્રત્યેક સાધકે પ્રથમ પરિગ્રહની મમતા દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. I૪૪ll
પરિગ્રહ પ્રકરણની વ્યાખ્યા કર્યા પછી ત્યાગ પ્રકરણમાં ક્રોધના પરિણામોનું વર્ણન કરતાં થકાં કહે છે કે –
ક્રોધ ત્યાગ પ્રકરણમ્
છેવું – શાર્દૂલવિક્ટોહિતવૃત્ત यो मित्रं मधुनो विकारकरणे सवाससम्पादने, - सर्पस्य प्रतिबिम्बमङ्गदहने सप्तार्चिषः सोदरः । चैतन्यस्य निषूदने विषतरोः सब्रह्मचारी चिरं,
स क्रोधः कुशलाभिलाषकुशलैः प्रोन्मूलमुन्मूल्यताम् ॥४५॥ अन्वय : यः विकारकरणे मधुनः मित्रं, सन्त्राससम्पादने सर्पस्य प्रतिबिम्बं, अङ्गदहने सप्तार्चिषः सोदरः चैतन्यस्य निषूदने विषतरोः सब्रह्मचारी चिरं सः. क्रोधः कुशलाभिलाषकुशलैः प्रोन्मूलं उन्मूल्यताम्। શબ્દાર્થ (૧) જે ક્રોધ (વિકાસ) અહિત કરવામાં (મધુનઃ) દારૂનો મિત્ર) દોસ્ત છે. મિત્ર છે (સન્નીસમ્પને) ભય ઉત્પન્ન કરવામાં સર્વશ્ચ) સર્પની (પ્રતિવિવુ) છાયા છે. (નવ) શરીરને બાળવામાં (સમર્વિષ:) અગ્નિનો (સો) સગો ભાઈ છે. અને (વૈતન્યસ્ય) ચેતનતાને નિપૂરને) દૂર કરવામાં વિતરોઃ) વિષ વૃક્ષનો (બ્રહ્મવાર) ચિર ઘણા સમય સુધી સહપાઠી સાથે ભણનાર છે. આવા આ (ક્રોધ) ક્રોધને (શામિનીષશાસ્તે) પોતાનું કુશલ ચાહનાર આત્માઓએ (પ્રોન્મત્ત) જડથી (૩મૂલ્યતામ્) ઉખેડીને ફેંકી દેવો જોઈએ. જપા ભાવાર્થ જે ક્રોધ અહિત કરવામાં દારૂનો મિત્ર છે, ત્રાસ, ભય ઉત્પન્ન કરવામાં સર્પની છાયા સમાન છે, શરીરને બાળવામાં અગ્નિનો સગો ભાઈ છે, ચેતનતાને દૂર કરવામાં વિષવૃક્ષના જેવો ઘણા કાળ સુધી સાથે ભણેલા જેવો છે. એવા આ ક્રોધને પોતાનું હિત ઈચ્છનારા આત્માઓએ જડથી જેમ બને તેમ ઉખેડીને ફેંકી દેવો જોઈએ. ૪પા. વિવેચન ગ્રન્થકારશ્રી ક્રોધ ત્યાગ પ્રકરણના પ્રથમ શ્લોકમાં ક્રોધ કેવો છે તે દર્શાવતાં કહે છે કે –
આ ક્રોધ સ્વપર અહિત કરવામાં દારૂનો મિત્ર-દોસ્ત છે. જેમ દારૂ પીનાર પોતાનું અને પરનું ભાન ભૂલીને અહિત કરે છે તેમ ક્રોધાન્ધ આત્મા સ્વપર બન્નેનું અહિત કરે છે.
48
