________________
પરિગ્રહના પાપથી લિપ્ત આત્માને ઉપદેશ આપતા થકાં ચોથા શ્લોકમાં ગ્રન્થકારશ્રી
छंद - शार्दूलविक्रीडितवृत्त वह्निस्तृप्यति नैन्धनैरिह यथा नाम्भोभिरम्भोनिधि
स्तद्वल्लोभघनो घनैरपि धनैर्जन्तुर्न सन्तुष्यति, नत्वेवं मनुते विमुच्य विभवं निःशेषमन्यं भवं,..
यात्यात्मा तदहं मुधैव विदधाम्येनांसि भूयांसि किम् ॥४४॥ अन्वय : यथा इह वह्निः इन्धनैः न तृप्यति अम्भोनिधिः अम्भोभिः न तृप्यति तद्वत् लोभघनः जन्तुः घनैः अपि धनैः न सन्तुष्यति एवं न तु मनुते आत्मा निःशेषं विभवम् विमुच्य अन्यं भवं याति तत् अहं मुधाएव भूयांसि एनासि-किम् विदधामि। શબ્દાર્થ (યથા) જેમ (3) આ સંસારમાં (વહ્નિ) અગ્નિ (શ્વનૈઃ) લાકડા આદિથી (ન તૃMતિ) તૃપ્ત થતી નથી અને (મોનિધ) જેમ સમુદ્ર (મોમ.) જલથી (ને તૃતિ) તૃપ્ત થતો નથી (ત) તેમજ (સોમન) અત્યંત લોભી (નતું) પ્રાણી (પને
પિ) વધારે પણ (ધને) ધનથી (તે સંતુષ્યતિ) સંતોષિત થતો નથી તો પણ (4) આ પ્રમાણે ( મનુને) વિચાર કરતો નથી કે (આત્મા) આ જીવ (નિઃશેષ) સર્વ (વિમવમ્) ધનને–વૈભવને (વિમુખ્ય) અહિં જ મૂકીને (કન્ય મવ) બીજા ભવમાં યાતિ) જાય છે (તત) તો (કદં) હૂં (મુધારવ) વ્યર્થ જ (મૂયાંતિ) આટલું વધારે (પનાંતિ) પાપોને જિં વિધામિ) શા માટે કરુ? I૪૪ ભાવાર્થ : જેમ આ સંસારમાં આગ લાકડા આદિ પદાર્થોથી તપ્ત થતી નથી અને સમુદ્ર જલથી તૃપ્ત થતો નથી તે રીતે અત્યંત લોભી આત્મા વધારે મેળવીને પણ તૃપ્ત થતો નથી. તો પણ આ પ્રમાણે વિચારતો નથી કે આ જીવ સર્વધનાદિ પદાર્થોને અહિં જ છોડીને (એકલો જ) બીજા ભવમાં જાય છે. તો પછી હું વ્યર્થમાં જ આટલા વધારે પાપોને શા માટે કરું? ૪૪. વિવેચન : ગ્રન્થકારશ્રી પરિગ્રહ પ્રકરણના ચોથા અંતિમ શ્લોકમાં બે દાખલાઓ આપીને ભવ્યાત્માને કહે છે – જેમ આગ, લાકડા આદિ પદાર્થો દ્વારા શાંત થતી નથી પરંતુ વિશેષ પ્રજ્વલિત બને છે. અને સમુદ્ર ગમે એટલી નદીઓનું પાણી એમાં આવે તો પણ એ તૃપ્ત થાય નહિં તેમજ અત્યંત લોભી આત્માઓ વધારેમાં વધારે ધનાદિ પદાર્થો મળવાથી પણ તૃપ્ત થતાં નથી. આગમોમાં સ્પષ્ટ લખ્યું છે કે લોભ રૂપી ખાડાની કોઈ દિવસ પૂર્તિ થતી જ નથી. છ ખંડનો અધિપતિ બીજા છ ખંડ મેળવવાની પ્રવૃત્તિ કરે છે. ગ્રન્થકારશ્રી કહે છે કે તે આવો વિચાર પણ કરતો નથી કે આ આત્મા સર્વ ધનાદિ પરિગ્રહને છોડીને અહીં १. स्तद्वन्मोह इति पाठान्तर
