________________
સર્વ અપરાધોનો સર્વે દોષોનો (સાધન) સાધનભૂત છે અર્થાત્ (સર્વ દોષો એનાથી થાય છે) તથા (પ્રોમીતદૂધબન્ધનમ્) વધ અને કૈદ કરાવનાર છે (અને) (વિરચિતંતિષ્ટાશયોજ્ઞોધનમ્) દુષ્ટ હૃદયને જગાડનાર છે. (તત્) (વૌત્યિકનિવન્ધનમ્) દુર્ગતિ અપાવનાર છે (ત સુત્કારતેષસંરોધનમ્) પુણ્ય અને સદ્ગતિની પ્રાપ્તિને રોકનાર છે. વિશેષ તો શું (પ્રોત્સર્વપ્રધનમ્) મૃત્યુને પણ આપનાર છે. આથી અદત્તગ્રહણ સર્વથી છોડવા યોગ્ય છે. ૩૫
ભાવાર્થ : બુદ્ધિમાન પુરુષ જે હોય તે કોઈએ ન આપેલું અર્થાત્ ચોરેલું લેતાં નથી. કારણ કે જે કીર્તિ અને ધર્મનો નાશ કરનાર છે, સર્વ દોષોને ઉત્પન્ન કરનાર સાધન છે. વધ અને કૈદ (બંધન) કરાવનાર છે. ચિત્તને દુષ્ટ કરનાર છે, દુર્ગતિ અપાવનાર છે, પુણ્ય અને સદ્ગતિને રોકનાર છે, એથી પણ વિશેષ તે મૃત્યુને આમંત્રિત કરનાર છે. આવા કારણોથી અદત્ત સર્વથા તજવા યોગ્ય જ છે. ૩૫॥
વિવેચન : ગ્રન્થકારશ્રી પ્રથમના બે શ્લોકોમાં અદત્ત અગ્રાહીને થનારા લાભોની વાત કરીને હવે અદત્ત ગ્રહણ કઈ રીતે અલાભકર્તા છે તે બતાવે છે.
અદત્ત અગ્રાહીને બુદ્ધિમાન વિશેષણથી ઉપમિત કરીને એ દર્શાવ્યું કે અદત્ત ગ્રહણ ક૨ના૨ બુદ્ધિહીન હોય છે તેને સારા સારનો વિવેક હોતો નથી. તેથી જ તે કીર્તિ અને ધર્મનો નાશ કરનાર અદત્ત ગ્રહણ કરે છે. જેનાથી સર્વ પ્રકારના દોષો ઉત્પન્ન થાય છે. અપરાધોની ઉત્પત્તિ એનાથી વધે છે. આ ભવમાં પણ ચોરેલો માલ લેનારને બંધનમાં જકડાવું પડે છે. ક્યારેક ફાંસીના માંચડે ચડવું પડે છે. મનને મલિન બનાવીને દુર્ગતિના દલિયા ભેગા કરાવી અદત્તાદાન દુર્ગતિમાં મોકલનાર છે. સાથે સાથે પુણ્ય (ધર્મ) અને સદ્ગતિને રોકનાર છે. એ અદત્તગ્રાહી ધર્મ કરી ન શકે અને સદ્ગતિમાં જઈ ન શકે. ગ્રન્થકારશ્રી કહે છે કે વિશેષ તો શું કહું આ અદત્તને લેનાર આત્માનું મૃત્યુ પણ અતિશીઘ્ર થઈ જાય છે. કારણ કે અદત્ત લેનાર સતત ચિંતા મગ્ન રહેતો હોય છે. એને પકડાવાનો અને એના ધનને પણ કોઈ લઈ ન જાય એનો ભય સતત હોય છે. તેથી તેનું આયુષ્ય ઓછું થઈને તે મૃત્યુ પામે છે. આવા કારણોથી જ્ઞાનીપુરુષો અદત્ત ગ્રહણ કરવાનો નિષેધ કરે છે. તેને ત્યાજ્ય કહે છે. ।।૩૫।।
હવે ચોથી ગાથામાં પુનઃ એ અદત્ત ગ્રહણના જ દુષણો બતાવતા થકાં કહે છે – छंद - हरिणीवृत्त
परजनमनः पीडाक्रीडावनं वधभावना,
भवनमवनी व्यापिव्यापल्लताधनमण्डलम् ।
कुगतिगमने मार्गः स्वर्गापवर्गपुरार्गलं,
नियतमनुपादेयं स्तेयं नृणां हितकाङ्क्षिणाम् ॥ ३६ ॥ अन्वय : (यः) परजनमनः पीडाक्रीडावनं वधभावनाभवनम् अवनी व्यापि
37
