________________
જાય છે અને જગતમાં સતત દુ:ખો જ મેળવે છે. II૩૭।।
હવે બીજા શ્લોકમાં શીલ પાલનનું મહત્ત્વ દર્શાવતાં થકાં કહે છે કે – छंद - शार्दूलविक्रीडितवृत्त
व्याघ्रव्यालजलानलादिविपदस्तेषां व्रजन्ति क्षयं,
कल्याणानि समुल्लसन्ति विबुधाः सान्निध्यमध्यासते; कीर्तिः स्फूर्तिमियर्तियात्युपचयं धर्मः प्रणश्यत्यघं,
स्वर्निर्वाणसुखानि सन्निदधते ये शीलमाबिभ्रते ॥३८॥ अन्वय ः ये शीलम् आबिभ्रते तेषां व्याघ्रव्यालजलाऽनलादिविपदः क्षयं व्रजन्ति कल्याणानि समुल्लसन्ति विबुधाः सान्निध्यम् अध्यासते कीर्तिः स्फूर्तिम् इयर्ति धर्मः उपचयं याति अघं प्रणश्यति स्वर्निर्वाणसुखानि सन्निदधते । શબ્દાર્થ : (વે) જે આત્મા (શીતમ્) સચ્ચરિત્રને સદાચારને (આવિદ્મતે) ધારણ કરે છે (તેષાં) તે આત્માઓની (વ્યાઘ્રવ્યાતનતાનનાવિવિપઃ) વાઘ, સાપ, જલ, અગ્નિ આદિની આપદાઓ (ક્ષયં વ્રનત્તિ) નો નાશ થાય છે. (જ્યાનિ) કલ્યાણકારી કાર્યોનો (સમુત્ત્તસન્તિ) વિકાસ થાય છે (વિવ્રુધાઃ) દેવગણ (સાન્નિધ્યમ્) તેઓના સાન્નિધ્યમાં (અધ્યાસતે) ૨હેવાનું કરે છે (નૈર્તિઃ) મોટાઈ (સ્ફૂર્તિમ્) વિકાસને (પતિ) પામે છે. (ધર્મ) તેઓનો ધર્મ પણ (ઉપવયં) વૃદ્ધિને (યાતિ) પામે છે (અયં પ્રાતિ) તેઓનો પાપ નાશ થાય છે તથા (સ્વનિર્વાંગસુાનિ) સ્વર્ગ અને નિર્વાણના સુખ પણ (શીલવંત પુરુષને) (સન્નિધતે) પ્રાપ્ત થાય છે. ૩૮॥
ભાવાર્થ : જે આત્મા સદાચારને ધારણ કરે છે તે આત્માઓની વાઘ, સર્પ, જલ, અગ્નિ આદિની અનેક આપત્તિઓ નાશ થઈ જાય છે. કલ્યાણકારી કાર્યોનો વિકાસ થાય છે. દેવતાઓ તેઓની પાસે રહેવાનું કરે છે. મોટાઈ વિકાસને પામે છે. તેઓનો ધર્મ પણ વૃદ્ધિને પામે છે. તેઓના પાપોનો નાશ થાય છે અને સ્વર્ગ અને નિર્વાણના સુખો એવા શીલવંત પુરુષોને પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. II૩૮॥
વિવેચન : ગ્રન્થકારશ્રી શીલ મહાત્મ્ય દર્શક બીજા શ્લોકમાં કહે છે કે આ શીલનું પાલન એટલે કેવળ કાયાથી અબ્રહ્મ સેવનનો ત્યાગ એટલું જ નહીં પણ શીલ એટલે સદાચાર, મન, વચન, કાયાથી કરણ, કરાવણ અને અનુમોદન એમ ત્રણે યોગ અને ત્રણે કરણ વડે અસદાચારનો ત્યાગ અને સદાચારનું પાલન એનું જ નામ શીલ, એટલે જ તો 'તવેસુવાઝત્તમ હંમઘેર' સર્વે તપોમાં, સર્વે અનુષ્ઠાનોમાં ઉત્તમ અનુષ્ઠાન બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું કહ્યું છે. એ શીલ પાલન કરનાર આત્માને વાઘ, સર્પ, જલ અને અગ્નિ આદિના કેવા પણ કષ્ટદાયક ઉપસર્ગો હોય યા અનુકૂળ ઉપસર્ગો હોય એ સર્વે વિપદાઓનો જ નાશ થઈ જાય છે. એના કાર્યોમાં આત્મ કલ્યાણકારી કાર્યોનો વિકાસ થાય છે. પૂર્વના કરતાં પણ હવે વિશેષ આત્મહિતના કાર્યોમાં પ્રવૃતિ કરવાની ભાવના થાય છે. દેવતાઓ પણ એવા
40
