________________
દુષ્ટ વાસનાઓનું ઘર કહીને કહી દીધું કે જ્યાં કુવાસનાઓનું જોર હોય ત્યાં અસત્ય વચનની હાજરી હશે. વિકારી કાર્યોને ગોપવવા માટે એ આત્મા અસત્યનો જ સહારો લે છે. સુખ સમૃદ્ધિને રોકનાર કહીને કહ્યું કે જે આત્માઓ આ ભવમાં દુઃખી છે તેઓએ પૂર્વના ભવોમાં અસત્યનો આશરો ગ્રહણ કરેલો હશે અને આ ભવમાં આ અસત્યના શરણે ગયેલાને ભવાંતરમાં ધનહીનતા અને દુઃખ દુર્ભાગ્યે જ મળવાનું છે. આ ભવમાં અસત્ય ભાષી ભલે બાહ્ય મોજ કરતાં દેખાતા હોય પણ અંતરમાં તો અશાંતિની અગન જ્વાલા લગભગ સળગતી હશે. આપદાનું મુખ્ય કારણ કહીને બતાવી દીધું કે જ્યાં જ્યાં ભવ્યાત્માઓને આપદાઓ ભોગવવી પડે છે ત્યાં ત્યાં એનું પ્રધાન કારણ અસત્યવચન છે. બીજાને ઠગવામાં સમર્થ કહીને એ સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે જે આત્માઓ જ્યાં ઠગાય છે ત્યાં તેમને ઠગનાર અસત્યભાષી હતો. સત્ય ભાષી કોઈ દિવસ કોઈને ઠગે જ નહીં અને અંતમાં અપરાધ કરેલો અર્થાતુ અપરાધીથી યુક્ત કહીને અસત્ય બોલનારાઓને ચેતવણી આપી કે તમે અપરાધ કરી રહ્યા છો તેનું ફળ તમને ભોગવવું જ પડશે. ૩૧ હવે ચોથા શ્લોકમાં સત્ય વચન બોલનારને થનારાં લાભોનું વર્ણન કરે છે.
છંદ્ર - પાર્ટૂર્નાવિડિતવૃત્ત तस्याग्निर्जलमर्णवः स्थलमरिर्मित्रं सुराः किङ्काः , .
कान्तारं नगरं गिरिर्गृहमहिर्माल्यं मृगारिमूंगः; . पातालं बिलमस्त्रमुत्पलदलं व्यालः श्रृंगालो विषं,
पीयूषं विषमं समं च वचनं सत्याञ्चितं वक्ति यः ॥३२॥ अन्वय : यः सत्याञ्चितं वचनं वक्ति तस्य अग्निः जलं, अर्णवः स्थलं इव, अरिः मित्रं, सुराः किङ्कराः, कान्तारं नगरं, गिरिः गृहम् अहिः माल्यं, मृगारिः मृगः पातालम् बिलम्, अस्त्रम् उत्पलदलम् व्यालः श्रृगालः विषं पीयूषं विषमं समं (મતિ) શબ્દાર્થ ઃ (૧) જે પુરુષ (સત્યાશ્ચિત વવન) સત્યયુક્ત વચનને (વક્ત) કહે છે બોલે છે (તસ્ય) તેને (નિ) આગ (7) જલની જેમ શીતલ થઈ જાય છે ( વડ) અપાર સમુદ્ર (થાં વ) સ્થલની જેમ (શિ) શત્રુ (મિત્ર) મિત્રની જેમ (રા) દેવતા (1િ :) દાસની જેમ (ાનાર) ભયાનક અટવી (નર) નગરની જેમ હરિઃ) પર્વત () ઘરની જેમ (ગરિ ) સર્પ (માતમ્) પુષ્પમાળાની જેમ, (મૃIરિ) સિંહ (મૃ.) હરણની જેમ, (પાતાલમ્) ભયંકર પાતાલ (વિતમ્) સાધારણ ખાડાની જેમ, (તસ્ત્રમ) તીણ અસ્ત્ર (ઉત્પત્નિત્તમ્) ઉત્પલદલની જેમ (વ્યનિઃ) પાગલ હાથી (શ્રનિ:) શિયાળની જેમ વિષ) વિષ (પીયૂષ) અમૃતની જેમ અને વિષH) કોઈપણ વિપરીત કાર્ય (H) અનુકૂળની જેમ (મતિ) થઈ જાય છે. ||૩૨ વિવેચન ગ્રન્થકારશ્રી ચોથા શ્લોકમાં સત્યવક્તાને થનારાં લાભોનું યત્કિંચિત્ દિગ્દર્શન
33
