________________
શકતો નથી. એ આત્મા દેવગુરુ આદિમાં “સુ” અને “કુના ભેદ ન માનીને સર્વને એકસમાન માનીને વર્તતો હોય છે. તેના માટે ગોળ અને ખોળ, અમૃત અને વિષ એકસમાન હોય છે. એવા આત્માઓ પોતાનું અહિત કરે છે. એમ ગ્રન્થકારશ્રીએ સ્પષ્ટ કહીને આ વાત પણ કહી દીધી કે પ્રત્યેક આત્મએ જિનાગમ રૂપી ચક્ષુથી જ પ્રત્યેક પદાર્થને જોવો. અને આ વાત “આગમચખ્ખસાહુ’ એવા આગમોક્ત વચનની જ આવૃત્તિ છે. આગમોમાં લખ્યું છે કે સાધુ આગમરૂપી આંખવાળો હોય છે. I/૧૭ll. જે આત્માએ જિનવાણીનું શ્રવણ કર્યું નથી તેને ઉપાલંભ આપતા કહે છે કે –
છંદ્ર - શાર્દૂલવિક્રીડિતવૃત્ત मानुष्यं विफलं वदन्ति हृदयं व्यर्थं वृथाश्रोत्रयो
निर्माणं गुणदोषभेदकलनां तेषामसंभाविनीम्। दुर्वारं नरकान्धकूपपतनं मुक्तिं बुधा दुर्लभां,
सार्वज्ञः समयो दयारसमयो येषां न कर्णातिथिः ॥१८॥ अन्वय : दयारसमयः सार्वज्ञः समयः येषां कर्णातिथिः न बुधाः तेषां मानुष्यं विफलं वदन्ति, (अस्य च) हृदयं व्यर्थं श्रोत्रयोर्निर्माणं वृथा, (एतेषां) गुणदोष
भेदकलनाम् असंभाविनीम्, नरकान्धकूपपतनं दुर्वार, मुक्तिं दुर्लभाम्। શબ્દાર્થ : (વચાર સમય:) દયારસથી એકમેક (સાર્વજ્ઞસર્વજ્ઞ ભગવંતનો (સમય:) ઉપદેશ (ચેષાં) જેઓના ( તિથિ ન) કર્ણપટલ પર આવ્યો નથી. (વૃધા) પંડિતલોગ જ્ઞાની મહાત્મા (તેષા) તેવા આત્માઓનો (મનુષ્ય) માનવભવ (
વિન) નિલ (વક્તિ) કહે છે (અને એમના) (ચં) હૃદયને ચિત્તને (વ્યર્થ) નકામું કહે છે (શ્રોત્રયોર્નિર્મા) કર્ણોનું નિર્માણ એમને કાનોની પ્રાપ્તિ (વૃથા) વ્યર્થ છે. નકામી છે. (એઓમાં) (ગુખાવોપમેશતનામું) ગુણ અને દોષોના નિરૂપણની વ્યવસ્થા ( સંમાવિનીમ) અસંભવિત જ છે. એઓનું (નરજાWપપતન) નરકરૂપી અશ્વારા કૂવામાં પડવાનું (દુર્વા) દૂર કરી શકાય એમ નથી. વધારે તો શું એઓને (મુ#િ) મોક્ષ પણ (કુર્તમામ) દુષ્પાપ્ય છે..૧૮ ભાવાર્થ: દયારસથી એકમેક જિનેશ્વર ભગવંતનો ઉપદેશ જે માનવોના કાનોમાં પડ્યો નથી તેઓનો માનવભવ જ્ઞાની પુરુષો વ્યર્થ કહે છે તેમને હૃદયથી કાંઈ લાભ નથી. તેઓને કાનની પ્રાપ્તિ કાંઈ કામની નથી, એમનામાં ગુણ અને દોષના વિભાજનની શક્તિ હોઈ શકતી નથી એમનું નરકરૂપ અશ્વારા કૂવામાં પડવાનું કોઈ રોકી શકે એમ નથી. અને એઓને મુક્તિની પ્રાપ્તિ પણ દુષ્માપ્ય છે, દુર્લભ છે. .૧૮ વિવેચનઃ જિનધર્મની મહત્તા દર્શક બીજા શ્લોકમાં ગ્રન્થકારશ્રી જિનવાણી શ્રવણ વગરના જીવનને નિરર્થક દર્શાવતાં થકાં કહે છે જે આત્માએ કરૂણારસથી એકમેક બનેલા તીર્થંકર ભગવંતનો દયામય ઉપદેશ સાભળ્યો નથી. તે આત્માના માનવભવને જ્ઞાનિયો નિરર્થક કહે છે કારણ કે માનવભવનું પ્રથમ કાર્ય છે. જિનવાણીનું શ્રવણ કરવું અને તે તે આત્મા
