________________
૧૦
. સાગા રહી
-
અનિન્દ્રિયહાર નિશ્ચય કરાવવામાં જે જ્ઞાન સમર્થ હેય, તેનું નામ ગતિમાન છે.
૨ શ્રુતજ્ઞાન આપ્તપદેશદ્વારા વસ્તુના નિશ્ચાયકપણામાં જે જ્ઞાન સમર્થ હોય, તેને શ્રુતજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે.
૩ અવધિજ્ઞાન–ઈન્દ્રિય-અનિન્દ્રિયની અપેક્ષા વિના અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષપશમને લઈને જે જ્ઞાન, રૂપી પદાર્થને નિશ્ચય કરાવે, તેનું નામ અવધિજ્ઞાન છે. . ૪ સંપિચેન્દ્રિયજીએ વસ્તુને ચિંતવવા માટે લીધેલા મને વગણરૂપ દ્રવ્યને નિશ્ચય કરાવવાવાળું જે જ્ઞાન હોય, તેને મનઃપર્યાવજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે.
૫ લોકાલોકના પ્રકાશક જ્ઞાનને કેવલજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. અર્થાત --ભૂત-ભવિષ્ય અને વર્તમાન-ત્રણે કાલના, સૂક્ષ્મ, પૂલ, વ્યવહિત, સંનિહિત, દૂર, નજીક અને નાના મોટા વિગેરે તમામ પદાર્થોનું પ્રત્યક્ષજ્ઞાન કરાવવાવાળા જ્ઞાનનું નામજ કેવલજ્ઞાન છે.
પરાથધિગમન પણ બે ભેદો છે. ૧ પ્રમાણુરૂપ પરાથધિગમ અને ૨ નયસ્વરૂપપરાર્થાધિગામ. તેમાં સંપૂર્ણ રીતે વસ્તુ તત્વનું ભાન કરાવે, તેનું નામ પ્રમાણુરૂપપરાર્થાધિગમ છે, અને દેશતઃ વસ્તુનું ભાન કરાવવાવાળાનું નામ ન રૂપપરાથધિગમ છે.
આ બન્ને પ્રકારના પરાથધિગમના, વિધિપ્રતિષેધની પ્રધાનતાને લઈને સાત પ્રકાર બતાવવામાં આવ્યા છે, કે જેને પ્રમાણસપ્તભંગી કે નયમભંગીના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. કારણ કે-સાતે અંગેના અર્થાત્ સાતે વાક્યના સમુદાયનું નામ જ છે સપ્તભંગી. આ
